Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.
and we request that you use these files for
Ὁ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
Ἢ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. con/]
Vrological g»rbool |
HARVARD UNIVERSITY.
7
£25, MAC Lt 4 τωι
PATROLOGLE
CURSUS COMPLETUS
8IVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
OMNIUM SS, PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORDIQUE ECLESLASTICORUM
AB /EVO APOSTOLICO AD INNOCENTI ΠῚ TEMPORA
e FLORUERUNT ;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS?PER DUODECIM PRIORA
ECCLESLE SAECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS , INTER SE CUMQUE. NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
ONNIBUS OPERIBUS POST ANMPLISSIMAS EDITIONES QU/E TRIBUS NOVISSIMIS S4CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINDCLOS SIVE TOMOS, .SIVE AUCTORES- ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIDUS, DONATA;
CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINXEM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;
OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, ANPLIFICATA ;
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCiLICET RERUM, QUo CONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO
SCRIPTURJE SACR/E, Ex QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS. OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURJE. TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITJO ACCURATISSIMA , C/TERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA , SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAS
CHARTAE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM "RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NURNERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRLESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS MIC ILLIC SPABSORUM,
PRIMUM AUTEM IX NOSTRA bIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES /AETATES,
L0COB, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES PRIMA,
IN QUA PRODEUNT PATTES, DOCTORES Sf. RIPTORESQUE ECCLESIE LATINAE
A TERTULLIANO AD GREGORIUM MAGNUM.
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
CURSUUM COMPLETORUM ΙΝ SIXGULOS SCIENTIAE ÉCCLESIASTICAR RAMOS EDITORE.
PATROLOGIE TOMUS LVIII.
S. HILARI pa»z, S. SIMPLICII pAP&, S. LUPI TneckNsIs, S. EUPHRON!I Epvgnsis, RURICIJ
LxMovicENSIs, VICTORIS VirENs1s, SIDONII APOLLINARIS, S. PERPETUI Tunow.,
CEREALIS, 5. EUGENII CanTBaciNENsIS, FAUSTI RukciENSiIS,
S. FELICIS III, GENNADII MassiLigNsis,
TOMUS UNICUS.
^»
-
K
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER,
OU PETIT-MONTROUGRE.
187.
"BR
(5 O
Μη
L. Si
SANCTORUM
HILARI, SIMPLICII,
FELICIS III,
ROMANORUM PONTIFICUM,
NECNON
VICTORIS VITENSIS, SIDONII APOLLINARIS
EU
GENNADII
PRESBYTERE MASSILIENSIS
OPERA OMNIA, -
NUNC PRIMUM CURA QUA PAR ERAT
EMENDATA ;
AD ERUDITISSIMAS LUCUBRATIONES MANSI, GALLANDII, JACOBI SIRMONDI, EDMUNDI MARTENE,
STEPHANI BALUZII, ALBERT]| FABRICII ATQUE MARGARINI DE LA BIGNE
PERQUAM DILIGENTER COLLATA ET EXPRBSSA.
INTERMISCENTUR |
S. LUPI, 5. EUPHRONII, S. TERPETUI, S. EUGENII, S. FAUSTI,
NECNON
RURICII ET CEREALIS,
VARIARUM SEDIUM EPISCOPORUM,
SCRIPTA QUJE SUPERSUNT UNIVERSA.
D “-
TOMUS UNICUS.
z NP
PRIX ; 8 FRANCS.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE D'ENFER, ᾿
ou PETIT-MONTROUGE.
18.7.
LIBRARY
00 NS
A ovn. aue wo
ELEN CHUS OPERUM
QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR
S. HILARUS Pap.
. Epistole et decreta.
S. SIMPLICIUS PaPA.
Epistole. ;
SS. LUPUS et EUPHRONIUS ;"
Epistole.
RURICIUS.
Epistolarum libri duo. u
VICTOR VITENSIS. x
Historia persecutionis Vandalicte, cum Ruinarti commentario. ]
SIDONIUS APOLLINARIS. ".
Epistoli et carmina. “-
S. PERPETUUS. un
Testamentum. ! | à o
CEREAL!I*. |
Libellus contra Maximinum Arianum.
S. EUGENIUS CABTHAGINENSIS.
P'rofessio fidei episcoporum Afric; a S. Eugenio redacta.
Excerptum ex Gregorio Turonensi de S. Eugenio et aliis confessoribus
Epistola S. Eugenii ad cives suos. .
S. FAUSTUS nüEciENsiIS.
De gratia et libero arbitrio libri duo.
Epistolae.
Sermones. el
S. FELIX ΠΙ.
* Epistolas, trac(atus οἱ decretum.
GENNADIUS MASSILIENSIS.
Liber de Ecclesiasticis Dogmatibus
Liber de Scriptoribus Ecclesiasticis.
D (———— ÓÀ———————————— M!
ERRATA.
Col. 909, lin. ^ (ascendendo) : successus; lege : Successus.
Col. 945, lin. 8: adicite; lege : addicite.
Ibid. : adigete; lege : adigite.
Col. 652, lin. 16 : Cachidici; lege : Calchidici.
col. 11
MIGNE, succursaliste à Montrouge, de Vrayetde Surcy,
imprimeur, rue de Sévrres, 57, ἃ Paris.
S. HI
ANN. DOMINI CCCCLXI-CCCCLXI.
LARUS PAPA.
PROLEGOMENA.
VITA HILARI PAPE.
(Ex libro Pontificali.)
H
* Hilarus natione Sardus, ex patre Crispino [Cri- 4 posuit dominicum, et crucem auream cum gemmis,
spiniano], * sedit annos sex, menses tres, dies 10.
Hic fecit decretalem , et per universum Orientem
4 sparsit [lege direxit], et epistolas de fide catholica,
confirmans tres synodos Nicsenam, Ephesinam, et Chal-
cedonensem, ἢ et tomum sancti archiepiscopi Leonis.
Et damnavit Eutychem et Nestorium , et omnes eo-
rum sequaces, et omnes hireses, confirmans damna-
tionem [lege dominationem. Ja et Luc.| et principatum
sanctze sedis catholicz et apostolieze. Hic * fecit con-
stitutum de Ecclesia in basilica ad Sanctam Mariam,
consulatu Ba:ilisci et Hermenerici, xvi calendas
Decembres. Hic fecit oratoria tria in basilicee Con-
stantinianz baptisterio , sancti Joannis Baptistze , et
sancti Joannis evangelist:? , et sanctze crucis , omnia
pensantem pondo librarum 20. In confessione fecit
januas ex argento , pensantes lib. 50 supra confes-
sionem arcum aureum , qui pensat libras 4 quem
portant columna: onycbhina : et eo loci stat »gnus
aureus, qui pensat libras duas. Coronam auream ante
confessionem. Pharum cum delphinis, pensantem
libras quinque. Lampades aureas 4 pensantes libras
duas. Nympheum et triporticum ante oratotium san-
ct» Crucis, ubi sunt columne mire magnitudinis,
qua dicuntur * Hecatonpenta. Lacus et ! conchas
cithariacas duas, cum columnis porphyreticis 5 soraitis
|lege perforatis], aquam fundentes. Et in medio lacum
porphyreticum cum concha ^ raita [lege c.thariaca] in
medio, aquam fundente, circumdata et a dextris et a
ex argento et lapidibus pretiosis. Confessionem * au- py sinistris in medio cancellis zreis et columnis , cum
tem sancii Joannis Baptist: fecit ex argento, pensan-
tem libras 100 et crucem auream. Et confessionem
sancti Joannis evangelist:e fecit ex argento , pensan-
tem libras 100 et crucem auream. Et in ambobus
oratoriis januas zreas argento cluaas. In oratorio
vero sancte Crucis fecit confessionem, ubi 4 lignum
4 Cod. 490 Lucensis, exsparsit.
b |dem cod., vel tomum sancti episcopi.
c In eodem cod. deest autem et inferius deest fecit.
4 [dem cod., agnum.
! Post interregnum septem fere mensium, pridie
idus Novembris anni 461, qui est Leonis imperatoris
quintus, Hilarus natione Sardus, olim diaconus, et in
conciliabulo Ephesino Jegatione functus, in locum
sancli Leonis subregatus fuit. Initio pontificatus ea
quae iribus ccumenicis conciliis contra Arianam,
Nestorianam et Eutychianam hzresim decreta fue-
runt confirmavit, novum paschalem cyclum annorum
quingentorum quadraginta duorum per Victorium
Aquitanum ejus facultatis tum facile principem, Gen-
nadio et Mariano Scoto auctoribus, fieri curavit :
Anthemium imperalorem Occidentis , inquit Gelasius
epist. 41 ad Dardan., cum Phi'otheus Macedonianus,
ejus (amiliaritate suffultus, nova conciliabula divisarum
seciarum in urbem inducere vellet, apud beatum Petrum
apostolum palam ne id fieret, clara voce constrinzit, in
tantum, xt non ea facienda cum | interpositione jura-
menti idem. imperator promitteret. Hujus temporibus
Constantinopoli , cuidam pictori Christuin forma Jo-
vis pingere conanti, manus exaruit ; post facinoris et
delicti confessionem , Gennadius episcopus Constan-
tfinopolitanus eum sanavit. Cedrenus in. compen. d.
ParBoL. LVIII.
fastigiis eLepistyliis undique ornatis ex 1ausivo, et co-
lumnis Aquitanicis, et tripolitis et porphyreticis. Ante
confessionem beati Joannis posuit coronam argenteam,
pensantem libras 20. Pharum cantarum, pensantem
-libras 25. Item ad sanctum Joannem intra sanctum
fontem lucernam auream cum nixis [lege lyclnis
* [dem cod., Exatonpentaicas.
f [dem cod. , concas triatas.
5 Idem cod., ralatis.
b Jdem cod. , ralata.
Daniel Stylita sanctitate et miraculis celeberrimus
claruit, qui precibus suis , ut referunt acta ejusdem,
Leoni imperatori ex Verina conjuge prolem masculam
obtinuit et urbis Constantinopolitanz incendium qua-
triduanum exstinxit. Qua fortuna Hilarus insidiis
Dioscori Alexandrini e latrocinio Ephesino elapsus,
C post legationem peractam Romam venerit , quidve
eger , diximus supra in notis epistole illius , quam
ilarus adhuc diaconus ad Pulcheriam Augustam baec
de re conscripsit. Sev. Βινιῦβ. — Vide que de hac
epistola notavimus ad calicem columnz. sequentis.
DIT.
* Quarto idus Septembris anni Christi nati 467,
qui est Leonis 11 imperii , Hilarus vita ac pontificatu
defunctus, sedit annis sex , mensibus decem , minus
duobus diebus. Constabit verum esse quod dixi , si
initium et finem pontificatus consideres, Sev. Bimus.
* [d est. decretum synodale. Hoc autem decretum,
de quo loquitur auctor Pontificalis Anastasius , latum
fuit in concilio Romano sub Hilaro celebrato anuo
Domini 465, qui pontificatus Hilari quintus annus
est. Sev. ΒΙΝΙΌΒ.
1
ε ΝΣ .
HILARI PAPJ£
Φ
myxis] luminum 10 pensantem lib. 5. Cervos ar. A pensantem libras duas. Turrim argenteam cum del-
genteos tres fundentes aquam , pensantes gingulos
libras 30. Turrim argenteam cum delphinis, pensan-
tem lile. 60. Colombam aufeam, pensantem libras
duae. in basilica Constantiniana ^ cantbaros argem-
teas, pendentes ante altare 10, pensantes singulos
lihras 40. Scyphum aureum pensantem lib. 6. Atlum
scyphum aureum , pensantem lib 5. Calices aureos 5.
pensantes singulos libras singulas [lege duas]. Scyphos
argenteos 5 pensantes singulos libras 10. Calices mi-
nisteriales 20 pensantes singulos libras 2. Amas ar-
genteas 5 pensantes singulas libras 10. Ad beatum
Petrum apostolum scyphum aureum , pensantem li-
bras 5.. Alium scyphum aureum cum gemmis prasinis
et hyacinthinis, pensantem libras 4. Calices argenteos
phinis, pensantem libras 25. Scvphos argenteos tres,
peusantes libras 34. Calices ministeriales 13 pensan-
tes libras 2. Altare argenteam, pensans lib. 46. Lau-
pades argenteas [8 pen:samtes jjbras 9& Amas ar-
genteas duas , pensantes singulas libras 10. In basi-
lica beati Laurentii martyris, pharos cantharos argen-
1606 decem, pensan'es libras * 10. Cantharos :wreos
viginti sex. Ministeria ad baptismum sive ad poeniten-
tiam argentea, pensantia libras decem. Pharos xrcos
$0. ln urbe Rma constituit Γ ministeriales qui cir- ὦ
evirent constitutas stationes. Scyplium aureum δ an-
&23ium vcl stationarium, pensantem libras octo. Scy-
phos per titulos viginti quinque, pensantes libras 10.
ÀÁmas argenteas 25 pensantes " libras 10. Calices mi
ministeriales 10 pensantes singulos libras 2. Amas B nisteriales 50 pensantes singulos libras 2. Haec omnia
. argenteas 2 pensantes singulas libras 8. Rharos can-
tharos argenteos 5 14 pensantes singulos libras * 9.
- Ad beatum 4 apostolum scypbum aureum, pensantem .
"libras 5. Scyphos argenteos 4 pensantes singulos
libras 6. Calices ministeriales 10 pensantes singulos
libras duas. Amas argenteas duas, pensantes singulas
"libras 10. Ad beatum Laurentium martyrem scyphum
aureum cum gemmis prasinis et hyaeinthinis, pensan-
tem lib. ἃ. Lucernam auream nixorum [lege lychno-
rum] 10 pensantem lib. 5. Scyphum aureum purissi-
tnum, pensantem Ab. 5. Lampades aureas 2 pensan-
tes libras singulas. Pharum cantlarum aureum,
* [dem cod., Phara canthara.
b Idem cod., xxiv.
* ]dem ood., v.
4 |dem cod., Paulum apostolum scyphum aureum
pensantem lib. v, alium scyphum aureum cum gemmis
penmantem lb. v. Scyphos argenteos, etc.
.* Idem cod., Lx. |
! Idem cod., ministeria.
€
ju basilica Consiantiniana, vel ad Sanctam Mariam
constituta recondidit. Hie fecit monasteria ad san-
ctum Laurentium, et balneum, ? et pretorium i san-
. cto Laurentio. Fecit autem eratorium sancti Stephani
in baptisterio Lateranensi. Fecit autem et bibliethe-
cas duas in eodem loco. * Ad Lunam vero monaste-
.rium in urbe construxit. Mic fecit erdinationem unam
in urbe Roma per mensem Decembrerm, presbyieros
viginti quinque, diacones ! quinque, episcopos per
diversa loca viginti duos. Qui etiam sepultus est ad
sanctum Laurentium in crypta, juxta corpus beau
Sixti. Et cessavit episcopatus dies decem.
& Idem cod., ansatum, vel deest.
b [dem cod. addit singulas.
ἃ Jdem cod. addit et aliud sub are.
. j in eedem cod. deest S. Laurentio, et sequentia us-
que ad biblioihecas.
k ldem cod. , Jtem monasterium intra urbem Romam
ud Lunam.
i [dem cod. , vi.
EPISTOL/E HILARI PAPAE.
* EPISTOLA
MILARI DIACONI SACRA ROMANAE ECCLEBIE , ET SANCTI
LEONIS PAPA LEGATI, AD PULCHERTAN AUGUSTAM.
. Be Epbesíno coniliabulo , faetlonibus Dioseori , et
fuga sua.
Cloriosissime el piissima Pulcherie Augusta Hilarius
m diaconus.
: — Studium mihi fuisse, etc.
(Hanc epistolam, quo est. XLVI inter Leoninas ,
— exscriptam veperies Patrologie nostre tom. LIV,
eol. 851.)
* Cod. Luc., 429, quadam qua.
* Epistolse Hilari papz collate sunt cum tribus
evemplaribus, qua epistolas omnes continebant : Pi-
D
EPISTOLA 1.
HILARI PAPA AD EPISCOPOS TARRACONENSES. DE
SYNODALI DEGRETO.
Flavio Basilisce ei Hermenerico viris clarissimis consu-
ibus. -
l.
Queniam religiosus, sancto Spiritu congregante,
Conventus hortatur, ut ^ quiecunque pro disciplina
ecclesiustica necesearià eunt, cura diligentore tra-
eteihus : si placet, fratres, ea qux δὰ ordinationum
thoeano, Arelatensi et Lirinensi ; postrema etiam cum
&liíis duobus, quorum alterum Corbeiensis monasterii,
45 EPISTOLA 1. | E T
4emorem pertinent, juxta divinse legis precepta et Α mus : dietum est quindecies. Ista per 4 sanctum
Nics:norum esnonum constituta, ita adjuvante Domino
in omne evum mansura solidemus, ut nulli (as sit
sine status sui periculo vel divinas constitutiones ,
vel apostolice: sedis decreta temerare : quia nos, qui
potissitni sacerdotis administramus officia, talium
wassgressionum eulpa respiciet, si in causis Dei
desides fuerimus inventi : quia meminimus , quod
timere debemus , qualiter comminetur Dominus ne-
gligenti: sacerdotum, siquidem reatu majore delin-
quit, qui potiori honore perftuitur : et graviora fac
vitia peccatorum, sublimitas dignitatum.
| I. U
Cavendum ergo imprimis est, ne ad sacratos gra-
dus, sicut gestis prioribus ante * prescriptum est,
Petrum, ut in perpetuum * serventur optamus :
dictum est ooties. Hzc prisumptio nunquam flat :
dictum est decies. Qui hxc violaverit, inge inveniet :
dictum est septies. Bt faeto silentio, Hilarus episco-
pus dixit.
V.
| Preeterea, fratres, nova et inaudita (sicut ad nos
missis de llispaniis epistolis , sub certa relatione
pervenit) in quibusdam locis perversitatum semina
subinde nascuntur. Denique nonnulli episcopatum ,
qui f non nisi meritis precedentibus dawr, non.di-
yinum munus, sed hareditarium putant esse come
pendium : ei credunt , sicut. res caducas atque mor-
lales, ita sacerdotium, velut $ ? legali [/egatorio]
wuisquám , qui uxorem non virginem duxit , aspiret. & aut testamentario jure , posse dimitti. Nam plerique
Repellendus est etiam quisque, qui in secundze uxoris
muptias contra apostolica precepta convenit.
Ii.
Inscii queque litterarom, necnon et aliqua merá-
brorum damna perpessi, et hi qui ex poenitentibus
sunt |ex poenitentes sunt], ad sacros ordines aspirare
non sudeant. Quisquis talium consecrator exatiterit ,
factum suum b dissolvet.
' Iv.
- fed et quod quís commisit illieite, aut ἃ decesso-
ribus suis Ínvenit admissum, si proprium periculum
vult vitare, damnabit : nos enim in nullo volumus
severitatem ultionis exercere. Sed qui in causis Dei
vel centumaeia, vel in aliquo excessu deliquerit, aut
ipse quod perperam fecit abolere noluerit : in se, quid- (ἃ
quid in alium (a/io] non resecarit (resecueri!], inve-
niet. Quod ut deinceps possit teuacius custodiri , si
qdacet, sententias, eausas οἱ subscripliones proprías
emnes * eommendate [commodate), ut synodali ju-
dieio auditus[aditus] claudatur illicitis [illicitus].
Ab universis episcopis el presbyteris acclamatum
est : Exaudi Ghriste, Hilaro vita : dictum est ὁ sexies.
Hec etconürmamus, et haec docemus dictum est
40lies. Hiec tenenda sunt, hzc servanda sunt : dicium
οϑὲ quinquies. Dottrins vestre gratias agimus : di-
4Xum est decies. lata ut in perpetuum serventur, roga-
^ Cod. Luc. 129, proscriptum.
' Cod. Luc., ipse dissolvet.
€ Cod. Luc., commodate.
à Cod, Luc., Domnum.
alterum S. Bemigii Remensis. Et supersunt tamen
non pauca qux emendatiorum codicum opem deside-
rant. AE
Tum ad verba haec epistole 8 : Et retro ante posi- p
tum. lta et Lirinensis : sed magis arridet, quod ex
alterius libri vestigiis eruitur : et retro omne propo-
sj. Hac vir ille diligentissimus omissa eum aliis
Jonnullis in editione regia. JAc. SiRMoNDUS.
! Dionys., quater. Bagp.
* Lupus, et Harduinus, legati aut teslamenti jure.
. ? Hzc epistola lecta est in concilio Romano anno
-Domint 465 Romz celebrato, de quo infra. Dum le-
eretur, Patres $uas sententias acclamando et inter-
ouuepndo addiderunt. Hoc igitur loco placuit eam ex
Cresconio et manuscripto Vaticano ad verbum col-
Joeare, sicut a Tarraconensibus ad sedem apostolicam :
sacerdotes in mortis confinio constitu, in locum.
suuin feruntur alios designatis nominibus subrogare :
ut scilicet non legitima exspectetur electio, sed de-
functi gratificatio pro populi habeatur [praebeatur]
3ssensu. Quod quam grave sit, zstimate, atque ideo,
δὶ placet, etiam hanc licentiam generaliter de eccle-
$iis auferamus, ne (quod turpe dictu est) homini
quisquam putet deberi, quod Dei est.
Ut, autem quod ad nos prolatum [perlatum] est ,
ad vestram etiam possit pervenire notitiam, Hispa-
Rorum fratrum et caepiscoporum nostrorum scripta
legantur. Paulus notarius recitavit
h Additur in ms. Justelli : Et statutum est ne quid
ultra hujusmodi a sacerdotibus przesumatur.
* EPISTOLA
TARRACONENSIUM EPISCOPORUM AD * HILARUM PAPAM.
De ordinatione episcopi per Silvanum Calaguritanum
episcopum contra Patrum regulas et. Nic&nos cano-
nes facta apud Homanum pontificem conqueruntur,
eumque consulunt, quid in hoc casu facere, aut qua
ratione abusibus ejusmodi occurrere debeant.
Domino beatissimo ,:et apostolica reverentia a nobis
in Christo colendo papz Hilaro, Ascanius episco-
| pus; et universi episcopi Tarraconensis provincia.
5 Etiamsi nulla exetaret [dictarei] necessitas ecele-
siasticce discipline , expetendum re vera nobis fuerat
ο Cod. Luc., in Deo serventur.
f Cod. Luc., non sine.
δ Cod. Luc., legati aut testamenti jure.
h [foc additamentum in cod. Luc. deest.
scripta et directa fuerat. In synodo Romana cum
oppositis acclamátionibus , interlocutionibus, et sen-
tentiis Patrum excusa habetur. Utrobique itaque po-
nenda fuit : ut quas illa ex Patrum sententiis inter-
positis additiones accepisset, facile constare posset.
Et quanquam barbaricus furor Gothorum lIlispania.
rum Ecclesias prope omnes devastantium, vigorem
ecclesiastieze discipline in Hispaniis relaxasset, Tar-
raconensem tamen provinciam custodem legum et
canonum permansisse, Romanum pontificem obser-
wasse, omnes controversias ad eumdem velut ad
supremum judicem ei pastorem Ecclesi» detulisse,
hiec epistola manifesto satis indicat, Sev. Bivius..
* [n mss. fere semper ZHilarius scribitur. Han-
DUINUS. 2.
* Has epistolas Hilari cum tribus mss. contulit
^
ἐδ ! HILARI PAPA 16
illud privilegium sedis vestrzs , quo susceptis regni A, scriptio. Orantem pro nobis sanctum apostolatum
rlavibus post resurrecüonem Salvatoris, per totum
orbem beatissimi Petri singularis przedicatio univer-
sorum illuminationi prospexit : cujus vicarii princi-
patus sicut eminet, ita metuendus est ab omnibus,
et amandus. Proinde nos Deum in vobis penitus ad-
orantes, cui sine querela servitis, ad fidem recurrimus
apostolico ore laudatam , inde responsa quarentes,
unde nihil errore, nihil praesumptione , sed pontifi-
cali totum deliberatione przcipitur.
. "Cum hec ita se habeant, est taraen inter nos fal-
sus frater, cujus praesumptionem sicut diutius tacere
non licuit, ità et loqui futuri judicii necessitas impe-
ravit. Silvanus quidam episcopus Calagura in ultima
parte nosti: provincia constitutus, divinationes [or-
dinationes] sibi indebitas usurpsndo, humilitatem B
" postram ad hoc usque perduxit, ut contra ejus va-
nissimam superstitionem sedis vestree unicum reme-
dium flagitemus. Hic namque jam ante septem aut
octo amplius annos, postponens Patrum regulas, et
vestra instituta despiciens, nullis petentibus populis
episcopum ordinavit : cujus praproperum factum
existimantes fraterna et pacifica posse admonitione
sanari, profecit in pejus. Denique contra vetustatem
canonum , contra synodi constituta, alterius fratris
nostri presbyterum, spiritu tantum presumptionis ac-
census , in eodem loco, qui illi fuerat destinatus, cui
invito et repugnanti imposuerat manus, et qui nostro
jam cotui fuerat aggregatus episcopum fecit. Hinc
facium est, ut de ejus miserrima temeritate ad nos
Cxsaraugustanz urbis episcopus frater noster referret,
eujus diligentia et sollicitudo admodum prospexerat,
si in aliquo profuisset. Siquidem cunclis in vicinia
positis episcopis, ne se schismatico adjungerent, fre-
quentissime contradixit : sed obstinatione damnabili
totum, quod erat illicitum, et quod nobis pudor est
dicere , non erubuit solus ille committerc.
Proinde quia his przssumptionibus, qux unitatem
dividunt, qux schisma faciunt , veloci'er debet oc-
curri : quesumus sedem vestram, ut quid super hac
parte observare velitis, apostolicis affatibus instrua-
mur : quatenus fraternitate collecta : prolatis in me-
dium veneranda synodi constitutis, contra rcbellionis
spiritum vestra auctoritate subnixi, quid oporteat
de ordinatore et de ordinato fleri , intelligere, Deo
adjuvante, possimus. Erit profecto vester triumphus,
si apostolatus vestri temporibus, quod sancti Petri
eatliedra obtinet, catholica audiat Ecclesia, si no-
vella zizaniorum semina fuerint exstirpata. E! sub-
Sirmondus : postremam etiam cum aliis duobus. li
sunt Pitbeeaneus , Arel., Lirin. , Corb., Rem. Har-
duinus etiam cum collectione Dionysii ros. unde
emendaliores damus. .
1 Hanc epistolam (qus prioris jamdudum scriptze
mcntionem facit, adeoque tempore posterior est ),
priori illi Tarraconensium postposui hoc loco : putavi
enim gratius fore ad veritatem rei gestz facilius per-
spiciendam, si, qux prius acta sunt, priore loco enar-
ventur et collocentur. 1n concilio Romano hec primo.
vestrum jugi avo divina conservet seternitas.
| * EPISTOLA
TARRACONENSIUM EPISCOPORUM AD HILARUM PAPAM.
Beatissimo, εἰ apostolica reverentia a nobis in. Christo
colendo pape Hilaro, Ascanius et wniversi episcopi
Tarraconensis provincie.
Quam curam apostolatus vester de provinciarum
suarum sacerdotibus gerat, filio nostro illustri Vin-
centio provincie nostra, referente cognovimus : cu-
jus impulsu votum nostrum in ausum scribendi prona
devotione sarrexit. Ergo provinciali litterario ser-
mone debita corons vestrz obsequia deferentes, his
qu:zesumus, ut dignatione, qua ceteros, etiam humi
litatem nostram in orationibus vestris in mente ha-
bere dignemini, beatissime et apostolica reverentia
in Christo a nobis colende pater : illud specialius de-
precantes , ut factum nostrum, quod tam voto pene
omnis provinci:& , quam exemplo vetustatis in noti-
tiam vestram defertur, perpensis assertionibus no-
stris, roborare dignemini. Episcopus Barcinonensium
civitatis sanctus Nundinarius sortem explevit condi-
tionis bumanz. Mic episcopo venerabili fratri nostro
]renzo, quem ipse antea in dicecesi sua nobis volen-
übus constituerat, derelinquens ei, quod potuit ha-
bere paupertas , supremae voluntatis arbitrio, in 10-
cum suum ut substitueretur, optavit : sed defuncti
judicium in ejus meritum non vacillat. Siquidem
omnis clerus et plebs ejusdem civitatis , et optimi et
plurimi provinciales, ut Idem ejus locum observaret,
ἃ nobis spéraverunt , dato consensu. Nos cogitantes
defuncti judicium, et probantes ejus vitam, et eorum
nobilitatem atque multitudinem, qui petebant, simul
et utilitatem Ecclesi: memorat:e, optimum duximus,
ut tanto sacerdoti, qui ad divina migraverat, non
minoris meriti substitueretur antistes , przsertim
cum Ecclesia illius municipii , in qua ante fuerat or-
dinatus, semper hujus civitatis Ecclesia fuisse dic-
cesis constet. Ergo suppliciter precamur apostolatum
vestrum, ut bumilitatis nostre decretum, quod juste
a nobis videtur factum, vestra auctoritate firmetis.
Jamdudum sane questi fueramus litteris nostris de
presumptione Silvani episcopi : οἱ miramur, quod
nülla apostolatus vestri responsa suscepimus. Nunc
hzc eadem suggerentes, petimus, ut quid super his
rebus observandum sit, apostolicis sermonibus nos
dignemini informare. Et ne forsitan per negligentiam
portitoris , aut per longinqui itineris difficultatem,
loco recitata, primo ordine merito collocata fuit. Acela-
mationes episcoporum lectioni hujus epistolz interpo-
sitas infra designabimus in przdicio concilio Romano,
Memoratu digna duo continet. Unum, quod ad Roma-
nam sedem tantum pertineat dispensare in iis, quse
contra canones presumpta sunt : alterum, quod
nuliios concilii provincialis tanta est auctoritas, ut
inconsulta sede apostolica id prestare potuerit. Sgv.
INIUS.
ἐφ᾽.
41 EPISTOLA ii. 48
bumilitatis nostre ad vos scripta non potuerint ἐσ A atque consensum fretrig Ascanii metropolitani ali-
hoc negotio pervenire, etiam suggestionem nostram
maluimus iterare. Et subscriptio: Orantem pro nobis
sanctum apostolatom vestrum jugi zvo divina con-
servet. eternitas nobis omnibus et Ecclesi sus,
domine vere [venerande] noster et apostolice papa.
EPISTOLA 1I.
BILAMI PAPA AD ASCANIUM ET RELIQUOS TARRACONEN-
818 PROVINCLE EPISCOPOS.
1. Ut nullus sine consensu episcopi metropolitani epi-
scopus ordinetur. .
11. Ut nullus episcoporum, relicta propria Ecclesia, ad
aliam transeat.
111. Ut Ireneus remotus a Barcinonensi Ecclesia, ad
proprium revertatur.
ÀV. De removendis episcopis qui illicite ordinati sunt,
et ne in una Ecclesia duo episcopi habeantur.
V. De damnatione lrencdi, si ad suam Ecclesiam non
reteriatur.—
llilarus episcopus Ascanio et universis episcopis Tar-
raconensis provineis.
. Postquam litteras vestre dilectionis accepimus,
quibus przesumptiones Silvani episcopi Calagurensium
Ecclesie retundi petistis, et rursum Barcinonensium
quaritis nimis illicita vota firmari : honoratorum et
possessorum Turiassonentium, * Calcantesium , Ca-
laguritanorum, Virgiliensium *, Triciensium, Legio-
nensium ei Civitatensium, cum subscriptionibus di-
versorum, litteras nobis constat ingestas : per quas
id quod de Silvano querela vestra deprompserat,
excusabant. Sed reprehensione justissima eorum
pariter ^ justa allegatio non carebat ; quia preter C
conscientiam metropolitani , fratris et. coepiscopi
nostri Ascanii, nonnullis civitatibus ordinatos claruit
sacerdotes. * Unde, quoniam quidquid ab alterutra
parte est indicatum, omni videmus perversitate con-
fusum , temporum necessitate perspecta , hac ra-
tione decernimus ad veniam pertinere quod gestum
est, ut nihil deinceps contra precepta beati apo-
&10li , nihil contra Niczsnorum canonum constitutum
tentetur.
J.
Hoc autem primum , juxta eorumdem Patrum re-
gulas, volumus custodiri, ut pullus prater notitiam
* Cod. Luc., Cascatensium, Calogorritanorum, Va- p
regensium, Tritientium, Leviensium, et Derovicensium
εἰν αι πη.
b Cod. Luc., ista.
* Cod. Luc., Inde.
4 Cod. Luc., suam.
* Dionys. Varegentium, Tritiensium, Liviensium,
et V eroviscensium civitatis. Han.
* Per natalem diem pontificis Hilari intellige diem
ordinationis sive electionis, quo in summum ponti-
ficem electus et assumptus foit. Solemnis enim hoe
tempore consuetudo erat, ut plures episcopi singulis
annis Romam convenirent, magna cum solemnitate
celebraturi illum diem, quo episcopus Roman: Ec-
clesie ad summi pontificatus culmen assumptus fuit.
Sanetas Leo aliquos sermones de sua ordinatione,
sive anniversario die assumptionis sus ad fastigium
et eulmen summi pontificatus habuit. Huc faciunt ea
452 sanetus Augestinas babet de die natali Aurelii
quatenus consecretur antistes; quia hoc vetas ordo
tenuit, hoc trecentorum decem et octo sanctorum
Patrum definivit auctoritas ; cui quisquis obvias te.
tenderit manus, eorum se consortio fatetur indi-
gnum, quorum prsceptionibus resultarit.
Il.
In quorum contumeliam a superbo spiritu etiam
pars illa contemnitur, qua vetatur [cavetur], ne quis,
relicta Ecclesia sua, ad alteram transire pressunat.
Quod nimis improbe conniventibus, et ( ut doleatur
gravius ) vobis asserentibus, lreneeus episcopus co-
natur admittere, qui (quod) nostra auctoritate robo-
rari cupitis, quos maxime de rebus illicitis magna
indignatione probatis accendi. Lectis Vrgo in con-
B ventu fratrum, * quos natalis mei festivitas oongre-
garat , litteris vestris , qua de ordinandis episcopis
secundum statuta canonum vel preedecessorum meo-
rum decreta sunt, proiata sententia, gestorum, qua
pariter direximus, tenore discetis.
lil.
Unde remoto ab Ecclesia Barcinonensi ; atqne ad
ἃ sua remisso Irenzo episcopo, sedatis per sacerdo» .
talem * modestiam voluntatibus , quz per ignoran-
tiam ecclesiasticarum legum desiderant, quod non
licet, obtinere; talis protinus de clero proprio Bar-
cinonensibus episcopus ordinetur, qualem te przci-
pue, frater Ascani, oporteat eligere, et deceat
conseersre : ne si f similiter forte factum fuerit,
non sine objurgatione tui maxime nominis retundat
[retundaiur] nostra pracceptio, quod in injuriam Dei,
8 quo specialiter sacerdotalium est gratia dignitatum, -
didicerimus admissum. Nec episcopalis honor bere-
ditarium jus putetur, quod [gi] nobis sola Dei nostri
benignitate Christi [abest a cod. Just.] confertur.
IV.
Ordinatos ergo nunc episcopos (licet dum te] qui,
€ licet te ignorante provecti sunt , cum suis auctori-
bus ^ meruerunt submoveri) hac ratione firmamus, si
nec viduarum [vidue] maritus fuerit quisquam, ! et in
unius virginis nuptias ac vota convenerit, sicut et lega«
lia constituta preecipiunt, dicendo : Sacerdos virginem
* Cod. Luc., sententiam.
f Cod. Luc., aliter.
€ Cod. Luc., licet nunc te.
h Cod. Luc., meruerint.
i Cod. Luc. addit : nec secunde conjugis, sed in
unius, etc.
episcopi Carthaginensi, sermone trigesimo secundo
de verbis Domini in fine, deque anniversario die or-
dinationis suse, homilia 24 et 35. Quomodo boc idem
nonnulli auctoritate Paulini epistola decima sexta ad
Delphinum confirment, non video. Loquitur enim de
solemni illa et antiquissima consuetudine, qua solebant
fldeles, nulla babita ratione calorum zstivorum, ad
natalem diem sanctorum apostolorum Petri et Pauli
concurrere : de qua egimus supra in notis epistolze
illius preambularis concilii Chalcedonensis, quam
Galla Placidia scripsit ad Pulcheriam Augustam. Vide
Baronium anno 465, num. 17. Sev. Bis.
)b HILARI PAPAE
40
uxorein acciplat , nori vidüam, non repudiatam (Levit. à et cod. Just.]: pravi desiderii postulasse, adhibendo
xX1; Ezech. xvi) : secundum quod etiam be»tus àpo-
stolus Paulus, magister gentiutü, de his qui fleri de-
siderant sacerdotes, propria institutione non tacuit,
dicens : Unius uzotls virum (1 Tim. m). Cujus sana.
tenore sententie it4 informati esse debetis, frattes
carissimi , ut inter catera qux& cavenda sunt, hiec
studeatis prseeipue * custodire, σα: cognoscitis ante
univetsà mandati. In quibu$ etiam prospiciendum
[perspiciendum] e3t, ne duo simul sint in ura. Eccle-
sia sacerdotes : néc litterarum igharus , aut carens
aliqua parté membrorum, tel etiam ex ponitentibus
[expenitens] aliquis ad sacrtim ministerium prorsus
sinatur accedere. Nec tantum patetis petitiones va-
lere populorfm, ut cum his parere eopitis, volunta-
in epistolarum proamio' concilli inentionem : tanquam
cülp? minuerenlur excessus per mulütudinem im-
peritorum [impetitorum. Forte petitorum], cum si
etlam sub significatione [subsignalionem] unus-
quisque süi nominis tecum pariter retülisset, et sub-
scriptiones proprias facias [fratres] singulis commo-
dassent [commendassent], dilectionem tamen tuam
rel, de qua [que] displicet, summa tangebat.: quia
pro loco et honore tibi debito, czeteri sacerdotes do-
cetidi fueraut, non sequendi. Unde sieut in generali-
bus litteris indicavi, Irénzus ad propriam revertatur
Ecclesiam, et Barcinonensibus de suo clero pro-
linus consecretur antistes, cui tamen statuta cano-
num et apostolica priecepta eoncordent. Et lícet hi
tem Dei nostri, dui nos peccare proliibet, deseratis. B qui przter notitiam atque consensum tuz dilectionis
Cujus indignatio ex hoc gràvius commovetur, quia
benignitas ejus, dam fiunt illicita per eos qui sunt
interpretes placationis, offenditur.
V.
Ut autem omnia secundum hzc qus scripsimus,
corrigantur, prasentes litteras , Trajano subdiacono
nostro veniente, direxignus. Quod si Irenzus episco»
pus ad Ecclesiam suam, deposito improbitatis am-
bitu, redire neglexerit, quod ei non judicio, sed hu-
manitate przestabitur, removendum se ab episcopali
consortio esse cognoscat. Deus incolumes vos custo-
díat , fratres carissimi. Data tertio calendas Janvarii,
an. Dom. 495 ), Basilisco et Herminerico viris cla-
rissimis consulibus.
Ὁ BPISTOLA Mi.
BILARI PÀP AD ASCANIUM TARRACONENSEM EPIRCOPÜM.
PHivATIM SCRÍPTA : 'ESTQUE EJUSIEIE ARGUMENTI CUM'
' BPiISTOLA PRECEBENTE. nn |
Difeetissimo frátri Ascanio Hilàlus episcopus.
Divine circa nos gratixz: memores esse debemus,
qui noe per dignationis sus misericordiam (gratiam]
ob hoc ad fastigium sacerdotale provexit, ut mandatis:
ipsiusinhzrentes, et in quadam saebrdotii [secerdotum|
ejus specula constituti, prohibeamus illicita, et se-
quenda docesmus. Unde directis per Trajanum sub- —
diaconum nostrum litteris admoriemus, ut qux male
Sunt facta, corrigantur. Et miramur admodum di-
lectionem tuam Barcinonensium petitiones non solum
nulla auctoritate retudisse, verum etiam, directis ad D
nos litteris, consummationem [consensionem : ita
Cod. Luc., custodiri.
Er Hujus pluriumque aliarum epistolarum pontificia- -
rum idem et commune esse exordium, patebit facile,
si prima Zephyrini, et tertia Fabiani, cum hac tertia
Ifilari : item 81 tertia sancti Leonis cum secunda Pe-
lagii eoDferantur. Sev. BiNiUs.
Epistola lic scripta fuit ea occasione ; Auxanius
episcopus per obreptionem impetraverat, ut Ebredu-
nensis provincia suo episcopatui quoad jurisdictionem
ecclesiasticam subjiceretur. Quod cum in prejudicium
Ingenui Ebredunensis episcopi, Alpium Maritimarum
metropolitani, auctoritate apostolica concessum esset, «
ad instantiam et querelam ejusdem lngenui, Leontio, -
e
ordinati sunt sacerdotes, cum suis debuerint aucto-
ribus submoveri : ne quid tamen in tanta necessitate
deternamus aüsterum, eos qui episcopi facti sunt, ita
volumus permanere, ut in apostolicis praceptioni-
bus et statutis sancterum Patrum non reperiantur ob-
noxii, ac deinceps nihil, quod eontra disciplinam ec-
clesiasticam veniat sicut hactenus factum est perpe-
tretur. Tuc sollicitudinis est, frater carissime, omnia
debita tibi auctoritete tueri, et illicitis noti modo non
prebete assensum, sed etiam cuncta, quo contra
regulam facta repereris, coercere : atque ante omnia,
que sola unitate [humdnitate] decernitius, Irenseum-
86 licclesism suam redire compelle. Ad quam sponie
potius redire [remeare| debebit, si a sacerdotali con-:
soriio non [deest regatio in. cod. Just., éademque su-
perfiua| metuit separari. Neo unius Eoclesize duo esse.
permiuantur aatistité8, qued opporiunius supradicti:
subdiaconi fieri delegamus iastantis, quem. etiam pro
conservairida Ecelesize disciplina, comnieare ad Hispa-
nias, dispositionis nostra fecit auctoritas. Deus au-
tems incolumem t$ custediat, fratér:carissime.
* EPISTOLA ΤΥ.
HILAM PAPE AD ? LEONTIUM, YERANUM ET VICTURUM.
EKPISCQPOS.
Delegat illis Ingenui et Auranii episcoporum coniro-
versiam, àtaluitque, ut Cemelenensis civitas et. Ni-
vamse castellum. ad nniks episcopi regimen rever-
tantur.
'piléctissimis Iratribus Leontio, Veráno, et Victuro
episcopis, Hilarus prpa.
Movemur ratione justitie, qux. lieet ab omnibus
Verano et Victuro cause inquisitionem et instaura-
tionem jurium Ebredunensis metropolitani delegavi!.
Adversus illos qui insana cupiditate laborant, ut 8u:w
dicgacesis lines dilatent, auream et notatu dignissimam
sententiam addidit banc : Exspectatio fructus. nostri
ministerii non in latitudine regionum, sed in acquisitione
ponitur animarum. Baron. anno 465, num. 27. Sev.
Bimius.
3 Etiamsi hic nulla mentio fiat cujus Ecclesi: Leon-
tius episcopus fuerit, dubium tamen nullum es: Fo-
rojuliensem episcopum fuisse, quem Hilarus Arela-
tensis in funebri.oratione de sancto Honorato episcopo
!
94 EPISTOLA V. 28
qui recta sapiunt, debeat eustodiri, tum priscipoe A, neat, ut ad unius antistitis regimen prsedicta loca
Dumini saeerdotibes nom est temere negligenda,
quorum c.eteros informari convenit institutis. Frater
igitur et coeyiscopus noster ingenuus Ebredunensis,
Alpium maritimarem provincia metropolitani semper
honore sabaixus in prejudicium suum, sicut annexa
deelarant, quaedam. nos, petente fratre et coepiseopo
nostro ÁAuxanio, statuisse commemorat, qux univere
si: in hac eadem causa defensionibus contrairent.
Siquidem relationibus in nostro judicio recensitis,
quas frater οἱ coepiscopus noster Veranus ad sancLa
n.emorie detessorem meum eum exteris provincis
sacerdotibus misit, et apostolicz:e sedis, 45 tunc
directa fuerat, respensione patefacia manifestum
est, mihil postea debuisse tentsri, nec ad injuriam
synodalium regularum * quidquam per obreptionem, B
qua prexime faeta est, eportere constitui. Nam licet
et hec etiam quod a nobis est elicitum censeatur in-
firemmm, quia δὲ ipsum. Ineinuatum est exsequi no-
luisse quí meruit; tàmen ne odio vel gratia movea-
mhr, qui in eaussrum disceptationibus esse non ᾿
debet, it* vestre. earitati cognitionem annexz que-
rimonizx delegamus, ut nihil adversum venerandos
camones, nihil centra sanets»* memoris decessoris met
jadictum valeat, quidquid obreptum nobis esse con-
stiterit. * Nolumus namque fratres. carissimi, eccle-
sirutm privilegia, que semper sunt servanda, con-
fandi :'mee in alterius provincia sacerdotis alterum
. jus habere permittimus : quia per hoc non minus in
sanctarum traditionum delinquitur sanctiones, quam -
in injuriam ipsius Domini presilitur, cojas exspecta-
tio fruetas nostri ministerii non in latitudíne regilo-
num, se! in acquisitions ponttur animarum. Habeat
ifaque pontifieium frater. et eoepiscopus noster In- :
genuus provincie suz, de cujus dudum ab epostolica
sede est illicita cessioge culpatué : et custoditis omni-
bus, qux super ecclesiis Cemelenensis civitatis, vel
castelli Nicaensi:, sicu4 diximus, sanct» memoria
decessoris mei de(inivit. auctoritas, nihil ecclesiarum
juri: neeeat, quod im altera memoratarem a predicto
fratre, ad exceludendam cupidijatem, quemadmodum
perhibuit, ambitionis 3liepz, proxime est episcopus
consecratus ^ sed διϑίυε correctionis forma perma-
ecessere summi» laudibus extulit, et ad quem Ὁ) clesiis orthodoxe religionis retro principes prartiterunt,
idonii Apollinaris. litterae scripte reperiuntur, eu-
jweque esncjus Leo-memini: in epistula 898 ad episco-
pos Gallia Viennensis. Baronius pradieto loco. Sav.
BM. . ᾿
! Hoc exemplo constat, aures summorum ponti&-
cus. falsis ae sinistris. accysatjonibus αἱ relationibus
prr$vepe ovpleri, adeo ut bonos atque innocentes
quandoque ex malis informationibus condemnent ac
opprimant. Nemo ergo miretur, quod: sanctus. Leo
Ηλι Arelatensew, Hilarus. nonufex, Mamertum
Viennensew, episcopos sanctitate celeberrimos acerbe
exagitarint : cum et in bis qu:e contentiosiora sunt,
fxeithimum 91: sub specie reeti whumquentque. deci-
pere. *uy. DINIUS, mu .
.* De privilegiis ecclesiarum antiquitus concessis
nihil innovandum esse non tantum decretis constitu-
tam feit. Privilegia, inquit lib. 19, cap, deSacrosaneta
Ecclesia, quo jue cenetiiuiiontbus wmivereis ec-
-
revertantur, quie in duos dividi mon decuit sacer-
dotes. Deus vos incelumes custodiat, íratres €a-
rissimi.
* EPISTOLA V.
HILARI! PAPA AD LEONTIUM EPISCOPUM ARELATENSEM.
De episcopatus sui primordiis.
Dilectissimo fratri Leontio, Hilarus papa.
Quantum reverentie in spiritu Dei, qui subditos
sibi inhabitat sacerdotes, beato Petro apestolo et
sedi ipsius deferatur, omnibus arbitror esse comper-
tum, quibus patermorum traditionum incorrupta cu-
stodía est. Quos cum volumus de nostr: ordinaiionis
primordiis gratulari, opera qux in nos'divimz pieta-
tis dignatio ostendit, sanctitati tux: duximus indi-
canda : ut ipse primum pro eo quem nohis invicem
semper impendimus, prxstante Domino, beteris af-
fectu : deinde ut dispositione tuz fraternitatis omni-
bus per universam provinciam fratribus et consacer« ἢ
dotibus innotescat, quod humilitatem meam dextera
Domini visitare dignata sit, et mihi apostolice sedis
regimen non pro merito, sed pro sux? gratix abun-
dantissima largitate commiserit. Proinde, frater ca-
rissime, quod sanctitati [088 przssenti sermone pate-
fecimus, in omnium (íratrum, quemadmodum dixi-
mus, notitiam deferre dignaberis ut sopplieaturi
Domino nostro Jesu Christo, sicut exsultationis gaudia,
ita profutura universali Ecclesi: orationum soarum
nobis vota conjungant. Deus te incolumem custodiat,
frater carissime. Data viii calendas Februarias (anno
C christi 462), D. N. Severo Augusto consule.
EPISTOLA
LEONTII * ARELAT. EPISCOP! AJ) BILARUM PAPAM.
Graiulatur Hilaro peutifioatum :regatque, wt Arelatenais
Ecclesie jura tueatur. "
Quod Leonem.senciiisimum pradepessorem tuum
mers abstolerit eontra heresea invigilantem, et lo-
lium in agro Domini, heu! nimis fruticans eredican-
tem, dolemus : quod de tua sanctitate. reparaveril,
gratulamur. Nam gaudet filius de honore matris : et
cum Ecclesia Romana sit omnium. mater, fuit. nobis
gaudendum, qued ia tanta. consternatione rerum,
firma. et. illibata in perpeiuum decernimus. custodiri.
Omnes sanetiones, qur contra canones. ecclesiasticos
interventu. gratie vel. ambitionis elicit sunt, suo ro-
bore et firmitate vacuatas esse precipimus, eic. Quid
de privilegiis inviolabiliter custodiendis senserit.
sanctus Leo, ex ejusdem epistolis 93, 54, 55, 89,
109, cognoscere licet. Sev. BiNius.
*'Hoee epistola circularis ést et encyclica, ex more
et consuetudine de novi ificis creatione ad omnes
Ecelesias transmissa.. Hac ejusdem argumenti, eo-
rumdemque verborum ad Leontium scripta, exstat in
vetere codice Arelatensi$ Ecclesie, utüde cum se-
qugnihvs omnibus aecepte, sb illastrissimo eardi-
nale Baronio primum in lucem emisse inveniuntur.
SrEv. BiNiUs.
* Hlanc. Leontii epistolam ' primus edidit Dacherius
jn Spicil. tom. V, nunc 11], pag. 502.
[-
|
35.
HILARI PAPJE
21
et infirmitate seculorum super eam te .erexerit, ut A scribere, tam instrueta ad nos fuerit persona dire-
judices populos in sequitate, et gentes in terra dirigas.
Unde eum nobis nuntius ille per Concordium Eccle-
si? nostr;? diaconum, qui tunc presens erat cum
sanctitas tua ad id honoris fastigatum culmen evecta
est, relatus est, gratias Deo nostro reddidimus, et te
decrevimus quam primum lac humilitatis nostra
epistola salutare : ut et sic affectus, qui inter tuam
sanctitatem et nos jamdiu coaluit, in Domino corro-
boraretur, et de cxtero augeatur cum debita reve-
rentia, qua decet filios patrem prosequi. Benedictus
itaque qui venit in nomine Domiui. Jam fortiter san-
ctitati tuze insudandum, et anhelandum est, ut quod
sanetissimus Leo papa incepit, ad terminabilem per-
ducas limitem, et cum exercitu Gedeonis per tubas
cta, quz inquisitionem nostram plene ex omnibus
possit instruere. Spondeo enim, quantum gratia Dei
donat ut spondeam, hoc me ad universalem sacerdo.
tum Domini concordiam provisurum, ut omnes non
sua audeant quaere, sed quie sunt Christi studeant
obtinere. Deus te incolumem custodiat, frater ca-
rissime.
EPISTOLA VII.
BILARI PAP. AD LEONTIUM.
Monet ut relationem mittat de Herme , qui Ecclesie
Narbonensis episcopatum temere wsurpasse. dice-
ur.
Dilectissimo fratri Leontio Hilarus papa.
Miramur fraternitatem tuam ita legis catholice
in ore fortium concrepantes, et per Jampades in ro- B immemorem esse, ut queque iniqua, et contra Pa-
busta manu agitatas et ventilatas, maledictos muros
Jericho jam toties anathematizatos et quassatos san-
clitas tua faciat prosternere. Cieterum cum Ecclesia
nostra Arelatensis semper ab apostolica sede amplis
favoribus et privilegiis fuerit decorata ; rogamus
sanctitatem tuam ut per eam nihil nobis decedat,
Sed potius augeatur, ut ct collaborare tecum in vinea
Domini Dei Sabaoth valeamus, et invidorum conatus
infringere : quos, si non esset auctoritas reprimens,
certum est de die in diem grassaturos in pejus, quia
wlitia qua nos oderunt, ascendit semper. Dat. Se-
vero Aug. cos.
EPISTOLA VI.
MILARI PAPE AD LEONTIUM.
Respondet ad litterae Leontii, quas scripserat cum pra-
. cedentem Hilarii epistolam nondum accepisset.
Dilectissimo fratri Leontio Hilarus papa.
Dilectioni mese, quo circa Ecclesias Gallicanas, om-
nesque in eis Domini sacerdotes , etiam in inferiori
gradu positos, abundat, multum asecedit augmenti ,
quod per virum spectabilem Pappolum filium no-
strum sermonis tui ad roe sunt delata principia. Ex
quo tamen conjicio, paginam "meam, quam dudum
de episcopatus mei primordiis misi, nec dum tradi-
tam tibi fuisse cum scriberes : de qua utique non
siluisses, nisi perlatorum aliqua causa tardasset.
Unde quod et consuetudo poscebat et caritas , jam-
pridem me exsecutum fuisse signilico, et hoc ipsis
litterarum exemplaribus, quz direxi, plenius nosse
vos cupio ; ut officio fraterno i» nullo intelligatis
fuisse me desidem, et ita vicissim frequentandis stu-
tite scribendi cura compenset, frater carissime. Af-
fectus ilaque tui gratiam perire non passus es, quod :
ei sollicitudni intentum te esse cognosco , ut custo-
diendi paternorum canonum regulis studere me cu-
pias. Quo desiderio nihil concipi salubrius potest ,
quam ut in una Ecclesia, cui oportet nec mac
aliquid inesse, nec ruga ; una sit in omnibus obser-
vatio disciplinz. Cui si aliquid eruditionis aut cor-
reptionis addendum est, rectissime per vestram dili-
gentiam consuletur, si quemadmodum es dignavmy
P d
trum nostrorum statuia, in provincia qux ad mo-
Darchiam tuam pertinet, si ipse aut non vis, aut non
potes, etiam nec nos silentii tui taciturnitate permit-
tas corrigere. Siquidem quod et rumore cognovimus,
et quantum diligenter a diacono Joanne , qui a ma-
gnifico viro filio nostro Friderico litterig suis nobis
insinuatus est, requisivimus, quod iniquissima usur-
patione quidam Hermes episcopatum civitatis Narbo-
nensis exsecrabill temeritate praesumpserit. Quam
rem decuerat sanctitatem tuam ut nobis in vestigio
indicaret. Qua de re, frater carissime , monemus, ut
si fides adhibeatur assertis, seposita excusatione, ad
nos tam tuz dilectionis, quam fratrum nostrorum ,
δῖ per portitorem litterarum, aut per quem ipsi
C. elegeritis, subscriptam manuum vestrarum relatio -
nem transmittatis ; üt quod definire possimus recur-
.. renti pagina possitis agnoscere. Deus te incolumem
custodiat, frater carissime. Data im nonas Novembris
(anno Chr. circ. 462).
EPISTOLA VIII.
HILARI PAPJ& AD EPISCOPOS DIVERSARUM PROVINCIARUM
GALLIA.
J. Hermen Narbonensi Ecclesi presidere ita permit-
tit, ut ordinandorum episcoporum careat potestate.
11. Ut concilia quotannis fiant ez quibus provinciis po-
terunt, et a Leontio convocentur.
111. Ut sine metropolitani lüteris episcopi in aliam pro-
vinciam non proficiscantur. Quod si eas. impetrare
non poterunt, causam discutiet episcopus Arcelaten-
sis.
1V. De parochiis Ecclesia Arelatensis, quas repetebat
JD — Leontius, judicium ad episcopos remittit.
- deamus alloquiis, ut vicem nobis communis presen- ᾿
V. Ut predia ecclesiastica non. alienentur , nisi apud
concilium alienationis causa prius doceatur.
Dileciissimis fratribus episcopis provincie Viennen-
sis, Lugdunensis, Narbonensis primse et secunde,
et Alpium Peninarum [Penainarum] , Hilarus epi-
scopus. ;
Quanquam notitiam dilectionis vestre quanta vel
qualia in Narbonensi ac Biterrensi Ecclesia dudum
sint admissa non lateant, et presumptionis improbi-
tas ad nos usque perveniens procul dubio regionibus
manifesta sit Gallicanis, apostolicze tamen sollicitudi-
nis interest culpas in nostro deprehensas examine
. hon tacere; ne per incongruum silentium cum iniqua
agentibus habere videamur conniventie portionem.
. 04
5b EPISTOLA VIII. 28
Olim igitur urbium przsides praedictarum sanetse me- A dum, ne error, quem juvante Christo Domino nostro
morix decessori meo non minus quam nobis, etiam
tunc attulerunt doloris, illicitis petitionibus audendo
prosequi, quod vix apud patientiam nostram sola ne-
cessitatum potuit deploratione leniri. Quibus enim ,
aicut etiam vos probatis, factum constat exemplis ,
et qua non objurgatione dignissimum est, quod san-
etorum Patrum decretis, et ipsis repugnat canonum
institutis? cum ideo se frater jam et coepiscopus no-
ster Hermes a Narbonensi Ecclesia credidit jure su-
scipi, quia indigne a Biterrensibus, quibus ordina-
tus est, dicebat excludi. Qui si vere hoc in se factam
doleret, et legitimo remedio subvenire proprise scis-
set injuriz, vindictam magis debuit sperare perpes-
sis, quam veniam perpetratis. Denique si nunc saltem
nuper 3bolevimus, aut in similes, aut in novos un-
quam prodire possit excessus. Quod utique non aliter
poterit precaveri, nisistatuta venerandorum cano-
num in faciendis conventibus, quos hactenus omittl
fecit certa necessitas, exsequamur : in quibus pos-
sint, pro emergentium necessitate causarum , ad ec-
clesiasticse ohservantiam discipline , et que secus
facta fuerint, corrigi, et sequenda constitui.
Il. Per annos itaque singulos , ex provinciis quibus
potuerit, congregari, habeatur episcopale concilium :
ita ut opportunis locis atque temporibus , secundum
dispositionem fratris et coepiscopi nostri Leontii, cul
sollicitudinem in congregandis fratribus delegavi-
mus, metropolitanis per litteras ejus admonitis, cele-
communi omnium Domini sacerdotum utatur animo, B bretur : ut si quid usquam vel in ordinandis episco-
δὶ imitetur exemplum, sí ad hec quz ecclesiastitfle
quietis contemplatione, uteunque sopita sunt , oculis,
cordis intendat, et pro totius Ecclesise pace, vel fide,
quz sunt multipliciter errata consideret : nihil est
profecto quod non etiam ipse reprehendat, et eru-
bescat sibi annui quod ín altero laudabiliter impro-
barit. Scimus enim, et jamdiu de memorati fratris
conversatione nihil habernus ambiguum , cum ante-
act vitse ipsius cursum, et retro antepositum [omne
propositum] nostro revolventes animo, hos illum,
quos in eo arguimus, incurrisse potius, quam fecisse,
zestimamus excessus, De quibus presidente fratrum
numeroso concilio, et ex diversis provinciis ad diem
natalis nostri in honorem beati Petri apostoli per
Dei gratiam eongregato, prasidentibus fratribus et C
eoepiscopis nostris Fausto et Auxanio, atque agenti-
bus plurimis, qua vigorem respiciunt auctoritatem-
que judicii, id à nobis pacis est amore constitutum ,
ut in sententia, quam sub adversione utriusque lega-
tionis inde direct», Christo Domino nostro inspiran-
te, protulimos, neque caritas evangelicee indulgen-
tie, neque apostolice virga defuerit disciplinae, Nam-
que in totum nec remittere nos fecit indulgentis, néc
affectio coercere.
l. Ei qui nunc Ecclesis Narbonensi preesidere per-
mittitur, ordinandorum episcoporum , ob hzec 4088
prave faeta sunt, sustulimus potestatem , quam ita
ad fratrem et coepiscopum nostrum Constantium
Dceties Ecclesiz antistitem, quia xvo honoris pri-
pis, vel presbyteris, aut cujuslibet loci clericis facien-
dis, contra preecepta apostolica reperitor admissum ,
aut in eorum conversatione quippiam reprobatur,
communi omnium auctoritate resecetur. In ea pree«
cipue celebritate conveniatur, qux przsidente Chri-
sto Domino nostro, et veneranda sit sanctis, et formi-
danda perversis. Nec cuiquam licebit ἃ regulis eva-
gari, quas sibi juxta canonum definitiones unita fra-
ternitas in commune prefixerit : cum imminente
quotannis examine ita singuli actus suos dirigent, ot
his discussio judicii optari magis debeat, quam ti-
meri. In dirimendis sane gravioribus causis, et que
illic non potuerint terminari, apostoliese sedis sen-
tentia consulatur;
Ill. lliud etiam non possumus przterire, quod sol-
licitudine diligentiore curandum sit, ne prster me-
tropolitanorum suorum litteras aliqui ad quamlibet
provinciam audeant proficisei : quod etiam in omni
genere officii clericalis per singulas debet Ecclesias
custodiri. Quibus econtrario hac ratione proepicimus,
ut si hoc impetrare per aliquam non meruerint si:
multatem, cum duobus metropolitanis provinciarum,
que congrus sunt, Arelatensis episcopus cuncta dis-
cutiens, pro cause qualitate observanda constituat ?
nec ἰδ injuriam alterius alienum clericum suseipi
preter testimonium proprii antistitis secundum ca&-
nonum statuta precipiet. Singuli sutem fratres, uni-
versique cognoscant parendum esse przsentibus con-
stitutis, quibus etiam commonitio nostra denuntiat
vas esse dicitur, perlinere censuimus, ut si super- D in eos Christi Domini nostri judicium mipime defu-
stite Herme episcopo defunctus fuerit, ilum hzc
cura respiciat, quem repererit episcopalis ordo pri-
matem. Herme autem episcopo deficiente , faciendo-
rum mos antistitum Nárbonensi mox reddatur Eccle-
size, quem non civitas, sed causa przsumptionis ami-
sit. Unde vestre fraternitatis jn Domino sincera di-
lectio, sollicitudinem pastoralis cure in suis sedibus
partita nobiscum, commissarum sibi Ecclesiarum di-
ligentiam vigilanter exerceat , et eorum taliter qus
jn Narbonensi provincia emersere, meminerit, ut de-
testetur faetum potius quam sumát exemplum. Quod
ita deinceps essc nolumus, sicut novimus, non fuisse.
Itaque, fratres carissimi, necessariis studiis est agen-
turum, qui declinando superba rebellíone conventus,
conscienti:» suss testimonio eonfotantur sacerdotalis
innocentis fiduciam non habere.
IV. Przterea ejusdem fratris libellus oblatus est
nobis, quo perhibet parochias Arelatensis Ecclesise
ἃ prz:decessore suo Hilario in alios (quod non licuit)
fuisse translatas, petens illas pristino juri nostra au-
ctoritate restitni. Sed moderaminis apostolici memo-
res, fraternitati vestrae querelam ipsius remisimus
audiendam : ut in vestro conventu ea quz a nobis
sperata sunt, allegentur, et quss ecclesiasticis regu-
lis congruunt, decernantur.
V. Simul etiam super hoc universam fraternitati
2 HILARI PAPE 28
volumus eise conmoaitam, ne predia, quee neque A quelannis conciliá , quorum asaxime ia (raure οἱ co»
desertas, aeque damnosa sunt, et ad Ecclesiam per-
tinet, ex quibus plurimorum €onsaevit. necessitaMi-
bus sübvegiri, alique jure in alterum transferantur,
nisi prius apod concilium aliebpationis ipsrus causa
doceatar, ut quid fieri debeat, communi omnium de-
liberatione tractetur. Déus ves incolumes custodiat ,
[Íratres oowrissimi. Dests mi nonas Decembris ( anno
Chr. 470 ἢ, GL. P. Severo Augusto consue.
EPISTOLA ΙΧ.
H'LAM ῬΑΦᾺΣ AD LEONTIOM,
De Mamerto episcopo, quieztra suos fies. Deensibus
episcopum ordinarat , αὐ illius causam. in. synodo
«examine.
. Dileetissimo fratri Leontio Hilarus.
Qualiter contra sedis appstoliez: veniens constiiu-
ia, sscerdotalem modestiam Msmertus episcopus
Viennensis excesserit, dilectionis &us debuimus rela-
tiene cognesoare, at ausibus talibus maturum ei juxta
ecclesiasticarum ordinem regulerum congruom judi-
cium preferremus. Quantum enia filii nesin, virl il-
lnsiris, tnagisui militum Gunduici serinone est. indi-
caumm, przedicius episcopus invitis Deensibus, et qui
ad ecclesiarum ejussomerem, quem ei apostolies
aedis deputavit aueloritas, sicut in ecriniis nostris le-
gimus, minime pertinebant, hostili more, ut dicitur,
Occupans eivitales, episeepum consecrare pricsum-
psit. lu quo, (zer carissime, i ita est, quam saulti-
plex culpa sit, pronuntiare possimus, nisi judicii ut
episcopo aestro Leontie Arelaiensis Ecclesi sacer-
dole summam placuit ésse , celebrentur ; nec aliud
fieri posse credamus quam quod pro owmmunis Do-
mimi domo nosua esüdinatio vobis placitura consti-
luid : tamen repetitis litteris eadem nunc quoque ob-
servanda decernimus ; preeipae cum gravissima
Viennensis civitatis episcopus involvatur offensa , in
injuriamfratris et eoopiscopi nostri Leontii Deensius
antistitem consecrando. De eujus facio vindietes cen-
grus sententiam differentes, relationi fraipum quae
intere [uerant visa respondimos. Sed quenigm tanti
excessus majerem nobis eollieiuidinis anateriam -de-
tulerunt , hiec ad universam caritatem etiam per (ra.
trem et eoepiscopam nostrum Antonium scripta dire-
B ximus , quibus admonita communis omnium «ollici-
tarde proceret, ne quisquam fratrum in alterius pro-
reptarus injuriam , traascendat termínes ἃ vepneran-
dis Ps4ribus constitutos. Unde omnia qu& a nebis
smnt per fratres οἱ coepiseopos noswos Faustum et
Auwxanium de&mita reborantes , congregationes ap-
nuas , ordinante fratre ei coepiscopo nostro Leontio,
admonitis metropolitanis , quod sspe dicendum est,
lis locis celebrare dignemini , ad que conveniendi
mulla sit 'euiquam cemmeantijum difücultas. Cui dili-
genti? etiam provisio adhibenda est, ut opportunitas
quer&admodum Joeorum, ita constiualur et tempo-
rum: st inetcusabilior quisquis (am necesearium el
sslubre constitutum nostrum pegligendum putaret,
appareat , fratres cariseimi. llius autere coufirmatio-
diximus, et moderotie aobis esset, et ordo servaün- C nem, qoem Viennenis episcopus alienuro , el ad ise
dus. Atque ideo memor sollicitudinis, quam dileeiio-
ni £p scis essp-eUmmiesame, quidquid nunc ed noti-
tin noswam brevi insisuatione delatum est, in con-
yeniu eynodali, qui setundum :sta(utà Bosira annis
siogulie te eibi prsssidente est congregandus, discu-
(bre quae:sunt acta debebié, ei à prxdicto rationem
faeti abi $ub-universo costa fraternitaus exipere., ao
deinde omnium lileris nesirip ihtimere notitie : ut
quod. sancto Spieittrdiciante ost faciendum, ad eom-
primendos eonatus illicitoe ordinemus. Deus.t& ines»
lumem bustodiat, frater carissime. Data v1'ides-Octe-
bris (anno :Ohs. 4G5), Basilie viro clarissimo eon
8ule. t
EPISTOLA X.
WIÉARI PAPAE 4D ἘΡΙΒΟΌΒΟΒ "orvnsacw. reovmciuneu P
GALS.E.
Ne guiequam auos terminos teanscendat, et ut eoncilia
quotannis Leontii epi&cgpi opera couvecentur,.
Dilectiesimis fratribus episcopis. provinris Vienatén-
$i5, Lugdunensis, Narbonensis prim et secundz,
Alpini , Hilarus episcopus.
,Etsi meminerimus íraterailatem vestram 4a qua
supt a nobis statuta retinere, nec aliquid ex his dis-
simulare quz scripsimus : ut scilicet pro discipliga
ecclesiastica , et pro causis quas inter Domini saeer-
dotes oboriri plerumque non dubium est aynodalia
minime pertinentem , graviter owlipare praesumpsit ,
fratris et coepiscopi nostri Leontii egliquimus volun -
tati; quem confidimus.non prseter humanitatem pea-
sare que justa eunt. Deus vos incolumes custodiat ,
fratres carissimi.
| EPISTOLA XI.
HMARI PAPAE AD EPISCOPOS QU) DE MAMERT! CAUSA ΙΝ
$YNODO COGNORANT.
Praceptum Hilari pape de Ecclesia Deense, ubi epi-
δεῦρ indebite α Véermensi episcopo ordinatus est.
1. Ut per Veranum episcopum moneatur Mamertus ut
ab ordinationibus indebitis, ordinis sui et privilegio-
Tum periculo, in posterum absiinegt. —
11. Ut qui Deensibus a Mamerto consecratus est, Leon-
lii Arelatensis episcopi , a quo consecrari debuit, ar-
Bitrio confirmetur. ᾿ ΝΣ
Dilectissimis fratribus, Victure, Ingenuo, Ydatio,
"Rustasio, 'Fonteio, Vtventio, Eulalio, Verano ,
- Fausto, Auxsnio, Proeulo , &usonio , Paulo, JJ«-
"meriali , GColestio Projeete, Eutropio, Ayitiano ,
Urso, et Leontio, Hilarus.
,.SSollicitis admodum nobis, et ex his qux proxima
ad;nos relatio certa detnlerat, mulia exspectatione
suspensis , littere dilectionis yestrg , fratre et coepi-
scopo nesiro Antonio , quem dignum tanta legatione
probamus interpretem, deferente, aunt tradite, qua
nos ipsis eontextus sui contristayere principii, Nam
' Anno Christi 470 e vivis jam excesseránt et Hilsros papa et Severus Augmétus, qui consul fuit
eono-Chrieu 462,
EPISTOLA XI.
qui requiescere sollicitudinem nostram, et magnam ex A coepiscopi nostri Antonii insinuatio reseravit , claret
parte relevari in hi& quz:e ἃ sancue memoriz deces-
sore meo de Viennensi episcopo przefiza sunt, crede-
bamus, evidenti assertiohe cognovimus , et nen sine
dolore miramur , definitiones ilias * a Mamerto epi-
Scopo nunc potuisse transcendi , per quas Ecclesise
privilegium probarat acquiri; cum prsecipue fratris
et coepiscopi nostri Leontii moderatio formam conti-
nentie prabere debuerit ambienti : aut si spiritu
zmulationis inflatus, eum (quod non oportuit) arbi-
tratus est negligendüm ; decessoris sui saltem instru-
ctus exemplo , illius irhitaretur temperantiam, cujus
honore perfungitur, nec transgrediendo violaret,
quod jsm nunc , nisi patientize moderamina tenefte-
mus , posset amittete. Cui unquam profuit mens re-
predictum privilegia certis conclusa terminis velle
perdere plus volendo, qui abusi fratris et consacer-
dotis Leontii moderantia , Deensibus contra fas epi-
scopum, etiamsi est meritus , noo timuit consecrare.
In quo factum ejus convenerat sic resolvi , ut juxta
eorum qu:e perpetrata sunt qualitatem, non sine ja-
ctura proprii ordinis, etiam illum & sacerdotali con-
sortio submoveri cerneret, quem creavit indebite,
quemque indignissime fecisse eonvincitur, correptum
justa ultione sentirét, ne concepke audacis incasti-
gata temeritas licentiz* se peperisse putaret exem-
plum. Verum ad Ecclesiarum quietem tant trans-
gressionis vulnera , memores apostolicse sapientiz ,
curari volumtos ante fomentis, ut corporis nostri :
bellis? aut quem soperbi:e non inclinavit elatio? Al- membrum forte eanandum in integritatem pristinam
tior est hamilitatis gratia, cui paupertate spiritus ad
premium promisss beatitudinis iter regni coelestis
aperitur. Nec perfanctorium pravaricator ezistimet
esse quod fecit , si eruditus doctrinis ecclesiasticis ,
quid terque mereatur agnoscit: cum alter secundum
propheticam vocem in medio dominiét domus habi-
tare prohibetur ; alter respiciente se Deo semper.
junctus asseritur , cujus consolatione salvatur. Pus-
sent venerabilium veterum multa replicari, qu.e juxta
veritatem dicta demonstrantur ; sed ab eadem causa,
qux se ut loqueremur, ingessit, recentiora sunt
exempla sumenda. Nam diguitatem Viennensis Ec-
clesite Maimerius episcopus Arelatensisaniistitis quon-
dam transgressione crevisse, et pro corrigendis quae
per mitiora medicamenta revocetur, nec credatür ne-
gligi quod interim non mouetur abscindi. Previa me-
dendi semper austeritatis est lenitas, net omnis
ferro statim culpa compescitur, aut inexzplorato vel
quod facile predesse possit offertur. Nunc enim tem-
poris opportunitas, sgnc languentis necessitas, nunc
medicin:e ipsius et modus est quaerendus et qualitas;
ut omnis per sapientiam facta in vitiis reprimendis
sollicitudo curantis gaudeat reparatione.quod salvat,
. nec careat moderatione quod resccat. His igitur ve-
stra Íraternitas graviter prudenterque perpensis, talia
apud nos dissimulari posse non :estimet, in quorum
se maxime contumeliam, qui non immerito pulsatur,
erexit. Fratri enim nostro Leontio nibil constituü a
perperam gerebsniur, inviolabili postea definitione (; sancta memoriz decessore meo juris potuit abrogari, .
compositum, ne alter inglorius, alter in totum veteri
honore per vilium przecessoris reperiretur exutus.
Sicut ergo et vestrze dilectionis relatio , οἱ fratris et
* Mamertus, a!ias Mamercus, sanctissime vito et
beatissimi obitus Viennensis episcopus, qui usum 58-
crum litaniarum antiquitus editum , disciplinze sola-
tione, cultus regsissiPnehegléetum in Galiiis tempore
Valentiniani éerili imperatófis, anné& Christi 453, ut
scribit Adó Viennensis, rétituft , triduoque ante As-
censionem suo exemjlo et experimento utilissimo,
eas qu:e rogationes appellat: sunt, et nunc ab uni-
versa Ecclesia rece»t:e , celebravit. Has a Mamerto
non primum in Galliis fuisse instiurtag,- sed tanpfn:
magno cum fervore ad terremotus , inceudii , alia-
rumque cladium pericula avertenda reformatas, post
Adonem, testatur Sidonius libro quinto, epistola
- catorum guorum vulnera diligt
nihil valuit, quod honori ejus debetur, auferri : quia
Christianorum quoque principum lege decretum est,
ut quidquid Ecclesiis earumque rectoribus, pro quiete
penitentim celebramus , étc. Et circa. finem : Nullys
sibi de industria aliquas occupationes inquirat , per
. quas se de Ecclesia comventu aubducet, Sine dubio pec-
qui in latis tribus diebus
: jéfunanda, erando et psallenilo medieanggnta sibi spiri-
εὐ πὰ non {πηι τί. Litsinias veró "et processiones
temporibus saucti Gregorii Thaumaturgi et Tertul-
liani tertio szculo in Ecclesia usurpatas fuisse, patet
ex epistola Basilii sexagesima tertia ad Neoc:esarien-
: ges, δ TePulliahi libro secundo ad Uxorem. Item ex
lis quie dixi supra in notis canonis decini septimi
concilii Laodiceni. Vide quz hac de re prolixe scribit
Baronius anno 475 , num. 11 et sequentibus, et in
quarta ad Aprum his verhis : Harutn rogatienum so- yy notis Martyrologii 25 Aprilis, verho Litanias.
lemnitatem primus Mamertus pater εἰ pontifex reveren-
dissimo exemplo, utilissimo experimento invexit. Erant
quidem prius (quod salva fidei pace sit dictum) vaga,
Yepetties, im[requenteeque, ütque (sic dixeris) oecitabundee
supplicationes, que eemper tuterpellantium prandiorum
obicibus hebetabantur : ad quas, ut nihilamplius dicam,
fegulo pariter εἴ Rortulano non. oportuit contrenire. In
his auiem , quds eupra. fetus summus sacerdos et pro-
tulit pariter et comtulit, jejnarur, oretur, peallitur , et
fletur, ete.
Unde patetsancturb Mamertum episcopum non tam
instituisse quam restituissesacras rogationes, easque
im meliorem formam reduxfese, Harum enim rogatio-
num triduanarum ante Ascensionem Domini :oele-
brari solitarum sanetus Augustinus maltis annis Ma-
merto anterior meminit sermoue 175 , de Tempore,
in vigilia Ascensionis : Seire debemus, inquit, et in-
4elligere, (ratres carissimi , quia dies compunotionis et -.
Hunc Mamertum Viennenses anniversaria festivi -
laté colunt undecimo Maii. Qualis quantusque fuerit,
Sidonii Apollinaris, qui eum novit, eoque familiaris
shne usus fuit, epistola undecima lib. iv et -prima
lib. vit indicat : Aleimus Avitus, secundus post eum
Viennensis episcopus, in homilia quam de rogationi-
bus habuit; Gregorius Turonensis Hist. Franc., lib. u,
eap. o4, eic. Quod itaque adversus hunc Mamertum
sanctitate insignem Hilarus pontifex hac epistola ,
quasi alienam jurisdictionem illicite usurpurit, adeo
vehementer insurrexit, non est mirum. Quis nesciat
spe accidere ut faisis accusationibus et subrepiioni-
bus aures pontificum repleantur, et cui putant agero
quod justum appareat, innaeentem exagitent.
Quod accidit Leoni ponti(lci sanctissimo in. causa
Hilarii Arelatensis, qui epistola 89, acerrime innocen«
lem persirinxit, idem ex obreptione Hilaro pontific
in causa Mamertü accidisse potuit. Sev. Dinus,
51 SIMPLICIUS PAPA. . 52
omnium Domini sacerdotum , atque ipsius observan- A de propriis excessibus increpare, quibus praceptum
tia disciplina, in auferendis confusionibus apostolice
sedis antistes suo pronuntiasset examine, veneranter
accipi, tenaciterque servari , cum suis plebibus cari-
128 vestra cognosceret : nec unquam possent con-
velli quz et sacerdotali ecclesiastica przeceptione ful-
cirentur et regia. Unde, fratres carissimi, prxesum-
ptionem predicti, 408 in fratris et coepiscopi nostri
Leontii processit injuriam , ita convenit tolerari, di-
gnx nunc interim ultionis immunem, ut si transgres-
sor remediis abutitur satisfactionis et venis, nec
culpam presentis excessus curandam futura obser-
vantiz sedulitate promittit, redeunte querimonia, eo
privilegia Viennensis Ecclesi: ad Arelatensem antisti-
. tem transferantur exemplo, quo migravere principio.
constat frequenter ignoscere. Necesse est autem, si
nullum correctionis ejus indicium sumpserimus (quod
illa est professione retinendum, qua delinitionem sé-
dis apostolicae periculo ordinis sui semper conser-
vandam sine ulla deinceps transgressione testetur),
3d Arelatensem Ecclesiam easdem quatuor civitates,
quarum non fuit aut non fuerit Mamertus episcopus
ordinatione contentus, esse revocandas. Quod eliam
tunc oportebit fieri, si ullus unquam post eum, quem ᾿
nunc carltate corripimus , et ulterius ab illicitis con-
fidimus abstinere, presumptionis hujus imitator
exstiterit.
M. De hoc sane, qui licet indebite, Deensibus co-
gnoscitur ordinatus , justitiae ratione censuimus , ut
I. Unde nostr: moderationis nomen tenentes, ad B sacerdotium ejus fratris et coepiscopi nostri Leontii
Veranum fratrem et coepiscopum nostrum scripta di-
reximus, ut. przdictam ex nostra delegatione con-
veniat, quatenus quid de eo retuleritis agnoscat :
quia onerosum esse non debet, delinquentem fratrem
conlirmetur arbitrio, a quo rite debuit consecrari.
Deus vos custodiat, fratres carissimi, avo longiore.
Data sexto calendas Martias (anno Chir. 464), P. C.
Basilii viri clarissimi consulis.
DECRETA HILARI PAPE.
DECRETUM
WILARI PAPA, JUXTA GRATIANUM , QUOD IN PRIORIBUS NON
PONITUR.
Corpus Christi in similis portionibus singuli totum
accipiunt,
Ubi pars est corporis, est et totum. Eadem ratio
est in corpore Domini, qux in manna , quod in ejus
figara pr:ecessit. De quo dieitur : Qui plus collegerat,
ven habuitamplius, nequequi minus paraverat, habuit mi-
nts (Exod. xvi). Non enim est quantitas visibilis in hoe
sestimanda mysterio, sed virtussacramenti spiritualis.
ALIUD DECRETUM
EJUSDEM, EX CODICE LIBRORUM SEXOECIM, CAP. 19 ΡῈ
CONTENTIOSIS.
Si quis videtur contentiosus esse, dicente Apostolo,
nos talem consuetudinem. non habemus , sed neque Ec«
clesia Dei (1 Cor. 1!) : si quis facit, notetur, usquequo
se corrigat *.
h Exst2t et in Burchor. lib. x, cap. 55, apud quem postrema verba sic lego, wsquequo corrigatur. Maxsi.
ANNO DOMINI CCCCLX VII.
SIMPLICIUS PAPA.
PROLEGOMENON.
VITA SIMPLICII PAPAE.
(Ex libro Pontificali.)
- (a) Simplicius natione Tiburtinus, ex patre Castino, D Hie dedicavit basilicam S. Stephani in Coelio monte |
(0) seditannos quindecim mensem unum dies septem.
(a) Cum post obitam Hilari decem diebus se-
des vacasset, anno Christi 467, qui est Leonis im-
peratoris Orientalis 11, vigesimo die Septembris
creatus est pontifex Simplicius Tiburtinus Castini
fllius. Hujus temporibus totus ferme Christianus or-
bis sub hxreticorum principum dominio constitutus
fuit, nullusque penitus rex catholicus alicui saltem
exigu:e provincite dominabatur. Etenim post Anthe-
mium, Olybrium, Glycerium et Augustulum Occiden-
tis imperatores occisos vel relegatos, Odoacer Eru-
Jorum rex Arianus juxta vatieinium sancii Severini ,
Noricorum et vicinarum gentium apostoli miraculis
in urbe Roma, et (c) basilicam beati apostoli Andres
elarissimi. Italiam totumque Occidentale imperium
suo dominio subjecit, tituloque imperatoris purpura
et regalibus indumentis abjectis, regio tantum no-
mine usurpato, deinceps tenuit. Gallias cum Hispa-
nia ArianiGothi obtinuerunt. Dirus catholicorum per-
seceutor Arianus οἱ tyrannus Gensericus universe
Afric imperavit. In Üriente post obitum Leonis,
Zeno imperator Eutychianus simulata períidia acer-
bissimum se Ecclesie impugnatorem praebuit. Petrum
Fullonem Acemetorum monachum, et Timotlieum
AElurum sacrilegum Alexandrine Ecclesie invaso-
rem, quos ob haeresim et seditionem Leo imperator
»
35
PROLEGOMENON.
jaxta basilicam Sancte Maris, et aliam basilicam S. A quiescit. Hic (d) constituit ad saneturn Petrum apostó-
Stephani juxta basilicam Sancti Laurentii , et aliam
basilicam intra urbem Romam juxta palatium Lici-
nianum, beatz martyris Bibianz, ubi eorpus ejus re-
justissimo judicio in exsilium relegarat, Zeno impera-
tor impius non tantum ab exsilio revocavit, verum
etiam martyrio Antiocheno, et Timotheo Alexandrino,
presulibus sanctissimis et catholicis iride ejectis,
monachos sacrilegos et apostatas iisdem, non sine
maguo totius Ecclesise pegiculo ac dispendio, subro-
gavit. Ad hzc non parum perturbationis addidit Aca-
cii Constantinopolitani violenta ambitio, qua conatus
est diu desideratam sedis Constantinopolitanz prz-
rogativam per imperatorem a Símplicio extorquere, .
quam sub predecessoribus pontilicibus duobus ali-
quoties frustra expetiverat. Inter bas maris procellas
ventorumque turbulentas agitationes, barbaricos in-
ter furores et Arianorum procaciam cum potentia
unctam, deploratissimis hisce temporibus, Sim-
plicius pontifex, omnium Christianorum principum
prasidio destitutus, eadem auctoritate et libertate
qua semper antea praedecessores, in cathedra Petri
consedit. Ambitionis praesulis Acacii, teste Gelasio
epistola undecima ad episcopos Dardani», restitit :
imotheum /Elurum sed Alexandrina ejecit : impe-
ratori Zenoni concilium universale exigenti contradi-
xit, eumque post editam fidei confessionem in com-
munionem Ecclesi& recepit, ea lege ut se catholicae
fidei defensorem praeberet, Fullonemque impliissi-
mum áAntiochenz sedis detentorem urbe et episcopatu
ejiceret. De rebus Alexandrinis, prout ipse pro sua
universorum sollicitudine petierat, ab Acacio per
litteras certior redditur : nimirum, quod Timotheus
JElarus Alexandrinz Ecclesiw invasor sibi ipsi mor-
tem hausto veneno intulisset, et Timotheus catboli-
eus in sedem, unde ejectus fuerat, restitutus esset.
Cum ex Alexandrinze Ecclesie legatis (quos Timo«
theus episcopus Homam miserat ad postulandam ve-
niam, ob id quod Eutychiaaorum timore perterritus
Dioscorum ad altare nominasset) Simplicius pontifex
intellexisset Petrum Moggum Alexandrine sedis
quondam invasorem, postquam inde ejectus fuis-
set, in civitate latere, ibiqae multos seducere ,
maudavit Ácacio, ut ejusdem Moggi relegationem
apud imperatorem urgeat ; missum ad se libellum pae-
nitentize eorum qui a fide catholica per Eutychianos
principes et antistites seducti faerant, approbat, iis-
que absolutionem ab heresi soli apostolice sedi
reservatam paterno affectu impendit. Unde quid ali-
quid colligas, nisi quod Simplicius pontifex eam cathe-
dram occuparit, quxe auctore Deo altissimo supra fir-
mam petram ita est zdificata, ut adversus eam nulla
bominum inferorumque potentia praevalere possit ἢ
Quas turbas invasores duarum sedium patriarchalium
Petrus Cnapheus, Timotheus /Elurus et Petrus Mog-
gus in Ecclesia concitarint, ex notis epistolarum
Simplicii patebit, Zeno imperator qua ratione impe-'
rium adeptus, postque Basilisci tyrannidem restitu-
tus, qualisve in Deum et religionem fuerit ibidem
dicetur. Memorabile est, quod hoc tempore accidisse
refert Nicephorus lib. xv, cap. 12, nimirum duobus
episcopis concertantibus, uno Ariano, altero catholi-
co, Arianum a eatholico provocatum eise ad testi-
monium per ignen!; recusante Ariano, catholicum
per ignem illseesum tfansisse, et ex igne disputasse.
Sgv. Bivivs.
(^) Annis quindecim mensibus quinque et diebus
sedisse, initium pontificatus et obitus Simpli-
eii ostendunt. Principio enim mensis Martii, anBo
Domini 483 defunctum esse, constat ex epistola Feli-
eis successoris ejusdem. Sgv. Brus. .
(c) ἔς basilica in inonte Esquilino olim erecta, boe
tempore penitus diruta jacet. ÀpuJ Platinam unum
ejusdem monumentum conservalum exstat bis ver-
lum, et ad sanctum Paulum apostolum, et ad san-
ctum Laurentium martyrem, hebdomadas ut presby-
teri manerent ibi propter poenitentes et baptismum,-
bis : Hoc autem in templo hec carmina legisse memini
musivo opere descripla :
Hec tibi mens valide decrevit predia, Christe.
Cui testator opes detulit ille suas.
Simpliciusque papa sacris celestibus aptans,
ffecit vere muneris esse tui.
Ne quod apostolici deessent limina mobis ,
Martyris Andree nomina composuit,
Utitur hec heres titulis ecclesia justis,
Succedensque domo mystica jura locat.
Plebs devota veni , perque hec commercia disce ,
Terrena censu regna superna peti.
Hac ex Platina. Sev. Brwivs.
(d) Constituit ut propter ingruentem populum pre:-
byteri per vices hebdomadales in designatis ecclesiis
przstolentur, semperque ad confessiones peccatorum
audiendas, et ad reliqua sacramenta pro necessitate
fidelium dispensanda parati adsint. Qui hoc munus
peragebant, dicti sunt. hebdomadarii, ideo quod alii
aliis per vices succederent. Unde manifestum est 8a-
cramentalem peccatorum confessionem a Christo Do-
mino institutam, an:erioribus szculis hucusque fre-
quentatam fuisse. Quod novantes nostri temporis aiunt,
Nectarium Constantinopolitanum episcopum cum
presbytero poenitentiario, ejusve munere et officio,
sacramentalem peccatorum confessionem sustulisse,
ridicglum est. Nihil enim ad substantislem usum
€ hujus sacramenti pertinens Nectarius sustulit, sed
tantum vel abstulit, vel moderatus est illum ritum,
quo publica peccata pr libellum confessionis pcni-
tentiam fresbytero oblaturi recensebantur, atque ab
eodem illa qua majus scandalum generabant, publice
recitabantue, prout ille pro sua prudentia necessa-
rium esse judicabat. Quoniam igitur hujus occasione
scandalum illud, quod de diacono et muliere quadam
referunt Socrates οἱ Sozomenus , obortum fuerat ,
hanc consuetudinem et ritum publice peenitentize
Nectarius sustulit. Et quoad hoc, eum multi alii epi-
scopi fortasse imitati sunt : quamvis non defuerirt,'
qui graviter tulerunt antiquam illam et honestam con-
Buetudinem, et ad frenandos peccatores utilissimam,
abrogatam esse. Poterat enim hac in re pro diversi-
tate locorum et temporum esse diversitas judiciorum
absque errore. Quocirca cum Socrates libro quinto ,
cap. decimo nono, et Sozomenus libro sexto, capite
decimo sexto, referunt, unumquemque relictum esse
.consillo animi sui , ctc. , si illud Socrates Novatianus
hostisque poenitentia, et Sozomenus, teste Gregorio
libro sexto, epistola 195, frequenter mentiri solitus ,
malitiose non addideruu!, exponendum est id factum
fuisse, non ad excludendam confessionem, sed publi-
cam illam satisfactionem et consultationem presby-
teri poenitentiarii : atque hoc modo uniuscujus .ue
libertzti relictum fuisse, ut confiteretur cui vellet
sacerdoti jurisdictionem habenti , ct juxta illius pre-
scriptum peracta poenitentia ad sacra mysteria acce-
deret. Ita Bellarminus lib. i1 de Poenitentia cap. 14,
Suarez tom. iV, disp. 77, sect. 2, num. $0 et se-
quentibus. lilustrissimus cardinalis Baronius tom. 1,
anno Domini 56, totam hanc historiam, qussi a So-
crate, Novatiano, et Soaxomeno mendace conficta sit,
omnino fere rejicere videtur. Quod cum citra diffi-
cultates graviores sustineri non possit, placet magis
id quod supra dixi. Vide notas copeilii L»odiceni.
Sgv. δινιυδ.
95 BIMPLICH PAPAE $6
(a) regionem tertiam [de regione prima] ad sanctum A, catholieus, et Aeacius, dieentes, quod etiam in morte
Laurentium, regionem primam ad sanctum Paulum,
regionem sextam vel septjmam ad sanctum Petrum,
(b) Sub hujus episcopatu venit relatio de Grzcia ab
Acacio Constantinopolitano episcopo, et affirmavit
Petrum Alexandrins» urbis Eutychianistam bereti-
cum, facta petitione ab Ácacio episcopo, chirogra-
pho ejus constructa. Eodem tempore fuit Ecclesia
prima, * hoc est, sedia apostolice exeecutrix. Tunc
Simplicius presul hoc audiens, damnavit Petrum
Alexandrinum, de quo Acacius innumerebilia cri-
mina affirmabat : ita tamen, ut poenitentix reserva-
ret tempus. Eodem tempore reeeripsit Timotheus
8 Cod. Luc., hoc est prima sedes apeetolica exsecu-
trix. c
Proteri catholici Petrus esset pormixtus. Tuno ar-
chiepiseopus Simplicius dissimulans, nunquam re-
Seripsit'Acaeio; sed damnavit Pewum, exspectans
tempus poenitentizs. Hic fecit in ecclesia Romana
scyphum aureum, pensantem libras δ, cantbaros ar-
genteos ad beatum Petrum 19, pensantes singulos
lib. 12. Hic fecit ordipationea in urbe Roma tres per
mensem Decembrem et Februarium , presbyteros
quinquaginta eeto, diacones undecim, episcopos per
diversa loca numero 5 triginta sex [33]. Hic sepultus
est in basilica Beau Pe&ri apestoli , vi nonas Martii,
et cessavit episcepatus dies 9 6. '
b Cod. Luc., xxvn.
ε (od. Luc., vs.
(a) Ex septem regionibus Urbis, Eruli qui Ecclesie B fulsit, quantumvis Occidentalis orbis Romani impe-
catholic: non communicabant, utpote quod Ariani
essent, tres occupabant. Unde fageium est quod Sim-
plicius pontifex quatuor tantum regionibus poeniten«
(iarios, eosque lebdomadarios presbyteros posuerit.
lta Romanz Eeclesix auctoritas atque majestas ef-
r3jores delecissent, barbarumque Ariami in italia
principatum ebtinerent. Bgv. Bixies,
: (b) larum rerum eaarretionem proliziorem vide in
nolis epistolarum. Sev. BuNivs.
EPISTOLAE SIMPLICII PAPE.
! EPISTOLA I.
STWPLICH PAPE AD ZENONXEM [rectius HISPALENSEM].,
SPALENSEM EPISCOPUM.
De commiasa illi vice sedis in omnibus Hispaniarum
Ecclesia. Hispalenaem episcopum virum | optimum
sedis apostolica vicarium constituit.
Dilectissimo fratri Zenoni Simplicius.
Plarimorum relatu comperimus dilectionem tuam
fervore Spiritus sancti ita te Ecclesie gubernatorem
existere, ut nauíragii detriments, Deo auctore, non
speatiat. Talibus idcirco gloriantes indiciis, congruum
duximus vicaria sedis nostre te auctoritate fulciri,
cujus vigore munitus, apostolicz institutionis deere-
ta, vel sanctorum terininos Patrum , nullo medo
transcendi permittas : quoniam digna honoris remu-
neratione cumulandus est per quem in bis regionibus
divinus crescere ianotuit eulwus. Deus te incolumem
custodiat, frater carissime.
EPISTOLA Il
BIMPLICH PAPA AD JOANNEM -RAVENNATEM EPISCOPUM.
lieprehendit Joannem quod. Gregorium adhibita vi epi-
nunquam ,lectibiles perpetrarentur excessus : a qui-
bus si nullo te paternaram regularum poteras conti-
nere praecepto, saltem sanctae memorie praedecesso-
ris tuj fueras revocandus exemplo. Qui cum minus de-
liquisset faciendo presbyterum invitum, senserat ta-
men dignum pro tali u surpatione judicium. Ubi ista di-
C dicisti, quee in fratrem et coepiscopum nostram Gre-
gorium non eleqtione, sed invidia perpetrasti, quem
inexcusabiti violentia pertrahi ad te passus es, atque
vexari,ut ei honorem tantum non per animi tranquilli-
tatem, sed per ameatiam (sicut dicendum est) irrora-
res? Neque enim talia potuissent fleri sanitate consilii,
Nolumus exaggerare quod ^ dignum est, ne cogamur
judicare quod dignum. Nam privilegium meretur
amittere qui permissa sibi abutitur potestate. Sed
una nos ratio facit ess sententie mollioris, quam
maluimus te, fretre ei coepiscopo nostro Projecto
referente, cognoscere, non nosiris litteris propter
opprobrium publicare. Nam scandalum , cujus auctor
cognosceris, ita moderatio nostra compescuit, ul
frater et coepiscopus meus Gregorius (quem non
scopum ordinassel ; cui ut. Mwtinensem. Ecclesiam , [) provectum constat esse, sed pulsum) nullam caus:m
nullam causem cum Joanne habiturus, gubernet ,
precipit.
Simplicius episcopus Joanni episcopo Ravennali.
- Si quis esset intuitus eeclesiastic:e disciplinz, vel
si quid apud te sacerdotalis modestige teneretur,
& Cod. Luc., gestum.
* .! ]Izc epistola magnum et vigilantissimum Sim-
licii papas studium ostendit, quod sub gladio Eru-
orum existeus, non pr:eterimiserit sollicitudinem ez-
ternarum Ecclesiarum, qux» lungius posite, sub Go-
thica servitute geunebant. Observandum quod, sicut
hoc loco Zenonem flispalensem Ecclesiarum Hispa-
(sicut petiit) tecum habiturus, Mutinensem gubernet
Ecclesiam , et contubernium spiritale [speciale] ,
qued sortiri non oportebat invitum , non recuset au:-
pleeti. Cui si quid negotii forsitan emerserit, no-
strum 5^ ex [ab] eo vel contra eum peltetur examen.
b Cod. Luc., ab eo.
niearum vicarium eonstituit, ita alibi Acacio Con-
stantinopolitano in Orientalibus Ecolesiis moderandis
vices suas delegaverit. Idque f.ctom ideo ut is cui t6-
tius Ecclesi: cura a Deo commissa fuit, nulla in re
oflicio suo defuisse videretur. Sev. Binius
-
$1
sustinere, hae defiaktione * conenlemus, ut refaso
pE$dio, quod ante annum sibi datum esse com-
. memorat, eique ad Ecclesiam Ravenastem reverso,
. possessio in Bononiensi triginta selidorum redditaeum
. [reduus] liberorum sine debitatione tradatur in diem
scilicet vitx ejus, salvo proprietatis jure Ravennatis
Ecclesie, ad quam post pezdicti obitmm revertetur.
Quod si non (aeri, aosiris parim .constitutis, quid
peudis. Denusjiamus autem , quod:ai post hae ἡ ὐά-
quam tale preessaspseris, οἱ aliquem seu episeopum
. Seu presbyterum, seu diacenam, invitem facere (arte
credideris, ordinaiiones tibi Rayennatis Eeclesic vel
JEmiliensis noveris aufenendas. Data *. tertio calen-
à | EPISTOLA IV.
. Neeesaltatibus etiam, quas (faciente te) eompellitur A predieti fratris compellatur instantia, * cui etiam
5$
hoc specialiter precipimus imminere, ut tres illas
wortiones, quas per triennium dicitur sibi tantmn-
modo vindicasse, restitwat. Data decimo tertio (xtv)
calendarum Decembrium (anao Domini 415), post
consulatum Leonis Augusti.
EPISTOLA IV
STNPLICII PAPAE AD ZENONEM.
. pOSL Lranagressionem aaaeat contumacem , ipse per- Rogat ut. Timotheum /lurum, qui Alexandrinam
᾿ sedem itertrm occupare, et clam Constantinopoli suas
Pereses disseminare conabatur, vegia petesiate cohi-
eat.
Zenoni Augusto [Basifisoe in cod. Virdumeusi ")
Simplicius episcopus.
. Cuperem quidem, quantum ad mes spoetat devo-
das Junii (anno Domjai 488), Severino vire claris- δ μοηΐδ arbitrium, qua principes Christianos jugi ve-
simo consule.
EPISTOLA ΠΙ
.SIMPLICH PAPE AD FLORENTIUM, KQUIVINM ET SEVE-
RUM EPISCOPOS.
" Gaudentius Aufiniensis episcopus, ob illicitas ordinatio-
nes factus, niumere sacerdotali ei Iriplici parte redi-
áaum ecclesi privetur. 7
Simplicius episcopus, Florentio, Equitio et Severo
episcopis.
Relatio nos vestram dilectionié instruxit, et gesto-
vum series plenius intimavit, Gaudentium Aufinien-
Sis [Burch., Offiniensis] Ecclesise sacerdetem, contra
siaiMia Canonum ac nostra preeepia, ordinationes
AMácitss perpetrasse, quarem ill tetam penitus au-
ferri precipimus petesistem. Seripsimus enim ad
Reratione suscipio, debita pietaü vestre continu:s
οἴβοϊα deferre colloquiis. Sed eum ad hujus intentio»
his augmentum etiam sacrae cura religionis accedat,
Falio mihi pegolii potioris ipeumbit, ut siosu] he»
norificentiam vobis preaa messe persolvam, et cau-
sas fideliter insinuem : quia me ad utramque vel
dicata trahiá clewentio vestra semper affectio, vel
respectus ordinis mei et apostolici mederaminis sol»
liciuudo compellit.
Functus igitur, gloriosissime ae clementissime θὲ
imperator Auguste, mumere salutandi, qux in Ec-
clesiis Orientig per haereticorum Jatrocinia recidiva
rursus dicuntur scandala concitari, see debeo silere,
nec possum, Nam sicut in meam netitiam ferventinm
Severum íratrem δὲ eoepiscopum nostrum, ut (si C pro fide catholica detulerunt scripta * monachorum ,
necesse luerit) ipse in supradieta Eoclesia, conside-
Jas Patrum regulis, boc fungatur eífcio, quo ilie
abusws esse comvietus est : Ha ut hi qui illicite ab
eodem sunt provecti, ab eeciesiasticis ministeriis
sint remoti. Simul etiam de redditibus Ecclesiz vcl
-oblatiene $delium , quid decent nescienti , nihil li-
cere permittat, sed sola ei ex his quarta [uma] per-
1ió remitisur. Du» ectlesiasticis fabricis, et eroga«
Jioni peregrinorum et pauperum profuture, ab Ons-
&gro [6 Benagro] presbytero sub periculo sui ordinis
Xoiniswentur; 4 ultima inier se clericis pro singulo-
rum meriüs dividatur. At vero ministeria occlesis
comperi Timotheum parricidam, qui AEgyptiacs
pridem vastator Ecclesim in morem Cain (ut lectio
divina [6Gen. iv] testatur) ejectus a facie Dei, hoo
est, δὺ Eoclesizm dignitate seclugus, et jam per de-
Serta vagus, soelerate consoientize diu tormenta pas»
suru8, in exsilium proprii erroris abductus est,
resumptis pristini furoris iucendiis couflasse nihilo-
minus agmina perditorum, et Alexandrina urbis
Ecclesiam, quam sacerdotali prius sanguime crueu-
lavit, ipsum denuo nunc cruentum depulsione legi-
iimi pervasisse pontiücis : ut cui illa relegatienis
humilias injicere debuerit ex iis qux impie qgesso-
uz alienata comperimus, reparare praesumptor, D rat, aculeum ponitendi, nutriendi potius otia tri-
* Cod. Luc. ita et prima mapu; sed altera equa 4
an!iqua emendat : consulimus.
Ὁ Cod. Luc., ibi.
* €od. 'Luc., quarto calendas Jemii.
! FA. Basilasco, noa Zeneni scriptam a Simplieio
hanc epistolam probat Pagius ad an. Ch. 476, p. 41
et .
* Conn Simplicius ea ldelissima relatione mona-
ebesum Gonstsntinopolitanse Ecclesi aecepisset Ti-
motbeum AElurum, scelestissupum A'exandrinz Bc-
clesia invasorem, non solum ab exsilio solutum
foisse, sed etiam libere Coustantinopoll morari, ibi-
que vires '(mnbes pro heresi propaganda insumere,
hanc epistolam ad Zenonem Augustum, cujus. pa-
:rocinio ipse clanculo fovebatur, scripsit : adjungit
᾿ patentem ad Acacium episcopum scriptam hac de re
4 (od, Luc., ultimam clerici... divide.
* Manus zque antiqua in margine addit hxc verba
in textum ad locum a me signatum revocandá : et
que abstulit restituere cogatur, cui , elc.
epistolam , eidem Zenoni offerendam , ea quidem in-
tentione, ne in transversum ab hereticis iius
ageretur. Εἰ quanquam uni imperatori omnis mali
origo tribui deberet, utpote qui sacrilegum invaso-
rem Ecclesi:e ab exsilie cum honore revocaosset, ta-
men ipsi culpam aacribere prudentissime dissimulat,
ut ad poenitentiam agendam commotum, faciat pa-
trati sceleris destructorem.
In consularem notam mendum irrepsit : nam loce
Armali, qui hoc anno, prout. emendatiores fasti te-
lantur, cum Basilisco consulatum agebat, positum
est nomen Augusti. Sev. BiNiUS.
$9 SIMPLICII PAPAE 40
buisse videatur atrocioris insania : quo procul dubio A — Certe ut facilis vobis necessakia non desit instru-
Cain ipso longe detestabilior approbatur. llle siqui-
dem a perpetrato semel facinore damnatus abstinuit,
hic profecit ad crimina majora post poenam.
Nec eo tamen scelerum fine contentus, Constan-
tinopolitanam insuper urbem, recti semper dogmatis
amore flagrantem (ne quid intemefatum populator
humanz salutis omitteret) fertur audacter ingressus,
et a suz consortibus pravitatis libenter audisse soli
Christo debitam vocem, qua plane non in nomine
Domini venire benedictus, sed divini culminis usur-
pator evidenter est monsiratus Anlichristus : qui
cum etiam a communione catholica tam laudabiliter
esset exclusus, per quorumdam privatas domos, re-
spersis humano sanguine manibus, non diviua sacri-
floia, sed sacrilegia celebrasse memoratur, in quo p
utique non est ejus firmata susceptio, sed consciorum
divulgata proditio, cum eodem de illa iniquitatis
sede, nisi resipiscant, omnimode casuros, quam sic-
ut diabolus pater ejus, Altissimo similem se faciens,
"ternum sibi perfidus construere non desinit ad
ruinam.
Hzc venerabilis imperator, cum horreat animus
vel a tanto gladiatore fuisse tentata, maximo tamen
(fateor) stupore detineor, sub vestrz pietatis aspe-
ctibus potaisse committi. Quis enim devotam semper
Deo clementie vester: mentem, et orthodoxis dedi-
tam regulis, aut ignoret, aut ambigat? quippe qui
supern:e dispositione providentiz, sicut pro utilitate
publica august:s: memorix Marciani pariter et Leonis
ctio, earumdem exemplaria litterarum ad fraurem et
coepiscopum nostrum Acacium misi vestris sensibus,
offerenda. Hzc igitur pietas tua si recensere digne-
tur, vel quz totius Orientis episcopi de bujus prs-
dicationis consensione rescripserint, aspiciet pro-
fecto examinata diligenter, et veraciter promulgata,
atque ideo pestiferse falsitatis ambagibus nequaquam
debere pulsari. Quia revera qute de Seripturarum
fonte purissimo sincera perspicuaque manarunt, nul-
lis agitari nebulosse versutl» poterunt argumentis.
Perstat enim in successoribus suis hzc et eadem
apostolice norma doetrins, cui Dominus totius cu-
ram ovilis injunxit, cui se usque ad finem sxculi
minime defuturum, cui portas inferi nunquam prz.
valituras esse promisit; cujus sententia qus liga-
rentur in terris, solvi testatus est non posse nec in
coelo (Matth. xvi).
Quapropter clementiam vestram, cui mea vice
propensius frater et coepiscopus meus Acacius sup-
plicabit, precor atque obsecro, u£& imitatores facti
tantorum et talium predecessorum, nefandsm prz»-
sumptionis operarios catholico pectore respuentes,
regia censeatis potestate cobiberi. Quisquis aliud (sic-
ut pradixit Apostolus) preterquam quod accepimus,
seminare molitur ; anathema sit ( Galat. 1). Nullus ad
aures vestras perniciosis mentibus subrependi (Al.
subripiendi) pandatur accessus : nulla retractandi
quidpiam de veteribus constitutis fiducia.concedatur.
Quia (sicut ssepius iterandüm est) quod apostolicis
eruditi virtutibus, sic eorum sitis etiam ad catholi- (; manibus cum Ecclesiz universalis assensu aeie mo-
cam veritatem sensibus instituti : nec cuiquam om-
nino sit dubium, pietatem tuam illorum esse fidei
sequacem, quorum es successor imperii. Quz: cum
de vest» tranquillitatis animo certa ab omnibus
teaeantor et fixa, absit ut temporibus vestris di-
vini cultus integritas, et antiquitus roborata fidei ca-
tholicse putetur interpellanda sinceritas.
Respicite, quaeso, ad divina beneficia; et quse sint
vobis collata perpendite; atqae ut hzc prospera
valeant permauere, propitiandum esse censete au-
ctorem muneris, non lz&dendum. Inter quaslibet enim
occupatioses publieas ἃ religioso principe mogno-
pere procurandum est, quod ejas protegit principa-
tum : et praeferenda cunctis rebus est coelestis ob-
ruit evangelistse falcis abscindi , vigorem sumere non
potest renascendi : nec in dominicz vitis fructivam
([ructiferum) valet redire propaginem , quod igni de-
putatum constat seterno. :
Si beresum denique machinamenta cunctarum
ecclesiasticis prostrata decretis nunquam sinuntur
oppugnatione elisa reparari certamina : ante omnia
autem quzso, ut beati Marci evangelistte sedes
(Alexendrinam loquer Ecclesiam) a cruentissimi prze-
donis incubatione liberata, catliolico reformetur an-
tistiti, libertatemque suam pariter recipiat et quie-
tem. At vero impius parricida, qui divinis simul est
reus legibus et humanis, reductus eodem quo jure
fuerat aute detrusus, &b innocentium nece retraba-
servanti: rectitudo, sine qua recte nulla consistunt. p tur animarum; proeul a regno pietatis vestre funesti
Suppetunt affatim clemeutiz tu» (si in palatii sui
requiri mandet archivis) cum nostrorum coeuntia
definitione majorum documenta copiosa. Neque enim
conscientiam vestram latere credeadum est, quse
per cunctas provincias Orientis ex imperii vestri arce
diffusa sunt : illa scilicet qua vel ad augustze me-
moriz Marciani, nihilominus et Leonis, vel ad Chal-
cedonensis concilii beat recordationis predecessor
meus Leo consulta direxit: quibus ita plene atque
dilucide sacramentum dominice incarnationis expo-
suit, ut non modo catholicus, sed ne Christianus
quidem valeat nuncupari, quisquis illic et redemptio-
nis sux causas non evidenter agnoscat.
capitis venena discedant : qux quoniam salutiferze
preedicationis auribus obturatis, medicantia verba
capere nequiverunt, ab liumani cotventus abducta
pernicie, in virulentite suse congrua solitudine con-
tabescant : quo magis B. Petri apostoli voce, qualis-
cunque sedis ejus minister, obtestor, ut inimicos
antiquze fidei non sinas impune grassari, qui vestros
optatis habere subjectos ; ut vers confessionis pacem
cunctas Domini servare decernatis Ecclesias, qui or-
bem vestri imperii desideratis tenere pacatum; et
unicam spem salutis, quse genus hominum ad regna
coslestia vitamque perducit s&eternam , nulla patiamini
parte violari, qui placatum Deum vel regno vestro
E EPISTULA VI. 42
cupitis, vel saluti. Data quatto idus * Januarias A — Nota namque et omnibus illic potestatibus cele-
(anno Chr. 476), Basilisco Augusto [ Arniato eoss.]
consule.
* EPISTOLA V.
SIMPLICI PAPE AD ACACIUM.
Scribit Acacio, ut omni conatu obsistat Timotheo ne
concilium wniversale, quod ille apud imperatorem
tgebat, liabeatur.
Simplicius papa Acacio episcopo Constantino-
politano.
Quantum presbyterorum et cx diversis monaste-
rils Dotniho servientium monachorum relatione pate-
faetum est, Ecclesias Domini rursus diabolus inquie.
" tt; its ut excluso Alexandrino sacerdote, haereticus,
alque ab universitate damnatus , eumdem locum de
brata, qux sanct:e memoris predecessor meus Leo
ad consultstionem august:e recordationis Leonis scri-
pserit, ét quam veneranter accepta sinL, recogno-
&cant : appareat sio (ut confidimus) ejus imitator
fidei , cujus, propitianté Deo, dignior est successor
imperii ; sibique scriptum wstimet, quidquid ante se
priucipibus pia est traditum lectione. llla est namque
perennitas, regnique per seriem propaganda poste-
ritas, si in successore reperitur, quod a prtedecessore
descendit.
Hortor ergo, fratet carissime, ut modi$ omnibué
faciendze synodi perversorum conatibus resistatur ;
quz non allas semper iudicia est, visi cutn aliquid
in pravis sensibus novum, aut in assertione dogma-
quo pulsus fuerat occupasse dicatur; insuper, qui- B tum emersit ambiguum : ut in commune tractantibus,
busdam faventibus, Constantinopolim ausui fuisse
contendere, ul civitas Christianorum principum circa
fidel catholicze veritatem devotione praecellens, et
Christlana plebs in defensione religionis attenta,
hxreticorüum pravitate, quse jam fuerat sopita, tur-
betur. Sed misericordia Del, cujus est causa, non de-
fuit, ut Timotheus, qui ab universali Ecclesia sacer-
dotalibus sententi's οἱ imperialibus cons itutis juste
(nerat segregatus (Al. jure est segregatus] , ad Eccle-
siam tu* dilectionis, vel ad fidelium domorum limina
pon permitteretor accedere. Quem conventus novos
pro se didicimus toómminari, resolvi existimantem
quod de se universalis decrevit auctoritas. Unde quia
sanete memoris práedecessorum nostrorum exstante
8i quz esset obscuritas, sacerdotalis deliberationis
illuminaret auctoritas ; sicut primum Arii, ac deinde
Nestorii, postremum Dioscori atque Eutychetis (ieri
coegit impietas. Et (quod misericordia Chrisü Del
nostri salvatoris avertat!) intimandum est abomina-
bile esse contra sententias totius orbis Demini sacere
dotum et principum uiriusque rectorum, damnatos
reos restituere, ΓΘ οἱ exsules, relegatos in causa
nefariz conjnrationis absolvi. Itaque (quod szpe τ6-
petendum est) hae omnia clementissimis auribus
suppliciter intimato. Veniet procul dubio Deus in ad-
jutorium vestrum , in cujus manu cor regis esse re-
lineng constitutum potestatis sux nesciat (Al. nescit]
aliunde principium, Data quinto idus Januarii [Al. vi
doettina, eontra quam nefas est disputare, quisquis (; cal. Februarias].
recte sapere videtur, novis assertionibus non indiget
cdocetj, sed plana atque perfecta sunt omnia quíbus
potest vel deceptus ab hsercticis erudiri, vel in v.nea
Durini plantandus institui, implorata flde clemen-
Ussimi principis vocem faciendze synodi fac respni,
pec sit apud sures imperatoris Christiani pigra sog-
gestio; quia salus ejus et regni ipsius Christus est
fortitudo.
Ergo eum przdictis presbyter s ac monachis op-
rortune pletati ejus nostro quoque nomine supplica,
et legationem hanc pro nobis quoque clement a:
ipsius, ne quid subrepatur [Al. subripiatur], insinua :
emnium pariter precibus instruatur, ne per occupa-
tiones publicas quieti ecclesiastic:e aliquas inimicus
* EPISTOLA VÍ.
SIMPLICI! PAPZ AD ACACIUM.
Commendat Acacium quod Timotheo J£ luo nulla ec-
clesia Constantinopoli patterit, hortaturque eumdem
wi imperatorem moneat me Chalcedonemis conc lii
statuta violari permittat.
Simplicius episcopus Acacio episcopo Constantinopo-
itano.
Cum filii nostri illustris vir Latinus patricius et
spectabilis Madusius pro legatione publica mitteren-
tur, negligere non potuimus quod omni intentione
curamus. Proxime namque cum presbyterorum et
monachorum de Timotheo olim ab universali Ec-
clesia separato querela venisset, tam Christianissimo
moliatur insidias : integritati sux Alexandrinam reddi D principi quam dilectioni tux» scripsimus, ut modis
prastet Ecclesiam, et beati Marci evangeliste sede
hostem parricidamque propellat; εἰ qualiter cauio-
liese fidei tenea'wur integritas, in penetralibus 80}
suae dignanter inquirat : qua ne aliqua fursitan fidei
zmulorum fraude vitientur, licet in ecclesie tus
possint scriniis inveniri, tamen exemplaria misimus,
qna pietati ipsius pr:eparabis (Al. properabis] offerri.
. * Legendum : 1v w0onas Jun., sicut et in sequenti : v
idus Jun., etin septima : n1 id Jun., ut suspicabatur
Boliandus ad diem 2 mensis Marui, ubi de S. Simpli-
cio agit. Vide Paglum ad an. C^. 476, n. 14.
* 6. est illa epistola ad Acacium scripta quam
epoutifex patentem et. nondum obsignatam cum prz.
cedente epistola misit ad imperatofem illo fine et ar-
ParBOL. LVIII.
omnibus resistat ne quid hereticorum contra Chalee-
donense concilium moliatur audacia, frater caris-
sime ; et dilectionis tux laudando constantiam, mul-
tum nobis , imo ip»i Domino placere memoravimus,
quod damnatum hominem non solom fidei, sed etiam
parricidii causas, nullam Constantinopoli ecclesiam
introire permiseris. Quod nunc iterum commonemus
gumento quo supra dixi. Sev. ΒΙΝΙῸΒ
* Hanc epistolam aliasque nonnullas ejusdem ar-
gumenti, occasione public: legationis gun misit
Odoacer ad Zenonem, Acacio scripsit. Ex Vaticano
codice acceptam, primumque tomo [I Epistolarum Ro-
manorum pontificum excusam, huc transtulimus cum
sequentibus. Sev. Divis.
2
AS SITPLICIE PAPZE δὰ
ut cum ad dilectionem tuain eadem ΞΟ ΙΔ pervene- A necessitate dirigere, nisi ad omnem plenitudinem,
rint, imo et am donec veniaut, apud Christianissi-
muin principem etiam nostro nomine agere suppli-
eter atque insinuare non desinas, ut qux toties et
hene stotuta sunt, nulla obreptione violentur : quia
regni ejus certum. el singulare est firmamentum,
vero aique aeterno regi congregatorum in causa fidei
divino spiritu sacerdotum illesum conservare con-
cilium.
EPISTOLA Vil.
SIMPLICI] PAPE AD PRESBYTEROS ET ABCIJMANDRITAS
CONBTANTINOPOLITANOS,
Clerico: um ac monachorum Constantinopoli degentium
fidei constantiam commendat, cum Timotheum ad
communionem non admiserint;. illumque, «t sepe
damnatum, ostendit non audiendum,
Simplicius episcopus pres'yteris et archimanri:is
apud Constantinopolim constitutis.
Per filium nostrum laudabilem virum Epipha ium
litteris vestrze. d.Jectionis serius quam voluistis ac-
ce,tis, magno sumus dolore permoti , quod iilic intra
Ecclesiam Dei scandalorum recidiva nascuntur incen-
dia, ubi totius [AL. toties] auctoritate apos!«.lic.v sedis, οἱ
sententia synodi universalis exstincta sunt. Cui nam-
que in toto terrarum orbe cum perversitate dogma-
tum nefandorum Nestorii, Eutychetis, Di«scorique
damnatio; cui Timothei rursus Alexandrinz Eccle-
si» porvasoris non est nota dejectio? Testis est antc-
rius Ephesinum, testis est recens Chalcedonense
concilium, quod quisquis desiderat retractari, in nu-
non jam defendend:e, qux» solids [forte solide] jacta
est, fidei, sed repellendis h:zereticis atque damnatis
illa sufficerent , qux etiain ad sancte memoriz Fla-
vianum, atque ad sanctam Chalcedonensem syno-
dum, vel ad august recordationis Marcianum ac
Leonem , beate memori: antecessorem meum scri-
psi-se retinetis, atque totius Orientis episcopi reseri-
ptis ad principem tunc Leonem propriis intim»runt.
Unde insolubile esse non dubium est, quod vel ante
decreverunt in unum convenientes tot Domini sacer-
dotes, vel quod singuli per suas Ecclesias constituti,
eadem nibi'ominus sentientes, diversis quid vocibus,
sed una mente dixerunt, damnantes eorum exscera-
bilium auctores pariter et sequaces. Quapropter inter
Β tot formas, quz erect:e sunt, przdicandi, non asser-
tiene nova, sed constantia nitendum est. Jam proba-
tum est, quid (Domino vos juvante) profeceriut la-
bores vestri, Dco placitus fructus ostendit , quando
ejus domum volis obsistentibus latroni introire non
licuit, qui nonnullis occurrentibus sibi, latentes ad-
l,uc forsitan sui similes publicavit, non enim jun-
guntur bona p.ssimis, recta perversis; nee possu i
salutoria coire eum noxiis : quia luci commuuio nulla
cum tenebris, nec infideli portio cum fideli. Unde
necessario damnalorum comital.un'ur exitum, qui
talium delegere consortium; nisi forte resipiscenti-
bus animis, et maxime qui nuper decepti sun! , vi-
den!es in qux: abrupta suut ducti, ad splendorem
ver: fidei diseussa conferant se nube mendacii. Quod
mero fidelium pronuntiat se non haberi; cum prz- C apostolieze sedis pietate ut. provenire possit op'a-
dictorum talis impietas auctoribus et principibus
Chrisiianis, non solum ab Ecclesi: corpore, verum a
coeur omnium exsiliis segregata diversis , uuilze sen-
lenti:e damnatione percussa est. De quorum nihil est
nunc errore dicendum ; quia post traditionem tanto-
rum Domini sacerdotum, qui longe ante nos in uni-
vers? mundi parte has quoque hzreses evicerunt,
best:x» recordationis pradecessor noster Leo multi-
plici sermone dcetrins , quid catholice veritatis se-
4juatur integrias, quid detestetur, asseruit. lac
eruditione fundata, non contentione opus est, ut
adhuc tanquam de dubiis judicetur. Sed sicut dile-
ctionem vestram gaudemus facere, firmis conira de-
j'ctos state ves'igiis : nec vos adversarius terreat,
aut tardam putetis desuper venire victoriam. Cadere
didicit qui resultat. Breviter hzc ad consultationem,
iino etiam consolationem vestrse scripsimus caritati ,
zolentes aliquos, quemadmodum cupitis, pro causa
, Oum Zeno imperator scelestissimum Timotheum
ab exsilio quo illum Leo imperator mulctaverat,
posthabitis omnium catholicorum votis, spretisque
sanetissimi pontificis Leonis piis adioni'ionibus, re-
vocáasset, et contra ipsum Christum D»minum in
urbem introduxisset, accidit justo Dei judicio, ut Ba-
siliseus flagelltni: Dei οἱ virga furoris Domiui ad Ze-
nonem punienium, imperium invaserit, eoque in ex-
silium, nnde exsecrauduim lireticum revocaverat,
fugato, illud anno uno et sex mensibus tenuerit.
Quibus evolutis, Zeno por hujusmodi vexationem
nonnihil melior redditus, precibus et intercessione
mus, quia vitam in Domini voluntatem cognoscimus,
ad chiistianissiinum quoque principem , vel ad fra-
trem et coepiscopum nostrum Acacium competentia
simul scripta direximus, cujus accusandum sileniium
non putamus, quja scientes fidem probatissimi sa-
cerdotis, certum tenemus suum non csse quod ta-
cuit. Ut autcm ,lenius dilectio vestra cognoscat vo-
strarum , quas ad Christianissimum principem misi-
mus, seriem litterarum, exemplaria, internuntio
quem misistis redeunte, direximus. Data in idus
Januarii, consule saprascripto.
EPISTOLA ' Vil
SINPLICII AD ZENONEM IMPERATOREM.
D Cratulatur. ei de recuperato. imperio, hortaturque. ut
Alexandrinum episcopum sedi sue restituat, et Leo-
nis, et Chalcedonensis concilii decreta servari facia!.
Simplicius episcopus Zenoni Augusto.
Inter opera divine providentix , quae pia semper
sanete protomartyris Thecla, devicto tyranno ad fa-
sces im; erii rediit, scripiaque statim ad pontificem
Simplicium epistola, orihodoxz fidei catholicze pro-
fessionem integerrimam edidit. Quam cum pontifex
magno cum gaudio accepisset, hanc illi gratulato-
riam epistolam reddidit, qua de recuperato per Dei
ratiam imperio ei congratulatur, et ut, amoto vio-
ento invasore Timotheo, ve: um Alexandrina Ecclc-
siz antistitem exsulantem sedi sua restinmt, horta-
tur. [nvasor sedis, cognito zelo imperat: ris, non ex-
speetans sententiam judicis, optavit :ibi mortem,
inquit Liberatus capi e decimo :exto, et istud perse-
45 EPISTOLA Vill ἐδ
et justa sunt, nostris quoque temporibus eloqui po- A ram longe potiora quam cupio : sed mei memor offi-
teatias Domini vix quxlibet humana lingua sufficiet,
Quis etenim valeat vel cogitatione comp'ecti, "vel
voce depromere, quod in ipso utriusque rci laboran-
tis articulo et votis publicis religionis sanctae :eldi-
dit vos quieti, nisi quod tanti consideratione mira-
culi clamandum 6.1 cum propheta : Hec est mutatio
dextera excelsi (Psal. xxvi) , 40:8 exaltantes semet-
ipsos potenter humiliat, et humiliantes se clementer
exaltat? In quibus etiam si dispensationis supernz
sagacius mensura libretur, profecto evidenter appa-
ret, ideo perfidorum irrepsisse perniciem , ut fides
clementi tux» eliam inter adversa probaretur;
quantoque magis rebus urgeri crederetur iunfestig,
tante clarius vestra magnanimilas immineret : atque
cii, in hanc partem clementiam tuam ideo prolixioro
hortor alloquio, quia imperii tui pariter et salutis
affectu, illis te causis iahxrere semper e£opto, qui-
bus s$0lis et przsentis regni stabilitas custoditur , et
zierni gloria comparatur. Unde ante omnia precer,
ut Alexandrinum Ecclesiam non minus a fanesto
quam ab hsretico pervasore clementiz vestre dis-
positionibus liberatam , catholico ac legitimo resti--
tui censeatis autistiti; eisque etiam quos temeritata
diabolica diversis ecelesiis erdinasse perhibetur 669
ctis, rectae fidei subrogari constituatis episcopos : ut
sicut rempublicam vestram a tyrannica dominatione
purgastis, ita ubique Ecclesiam Dei ab hiereticorum
latrociniis atque contagiis exuatis; nec id potius
ob hoc mansuetudinis vestra» de Constantinopoli- B przvalere patiamini, quod iniquitas temporum, et
tana urbe provenisse discessum, ut universorum desi-
deriis expetiti, gloria majore rediretis; ut ex con-
trariorum periculis, quod in vobis esset cunctis utile
nosceretur. Davidice nimirum illius virtutis eseme
plo, qua singulari patientia cedens paululum furori-
bus parricidz, continuo victoriam populorum preci-
bus imploratus prastantiore fasiigio est. reversus in
regnum. Latare igitur, venerabilis imperator, eos
fuissc tuos hostes qui exstiterunt Divinitatis inimici ;
atque gaude cum Ecclesia laborasse, et cum (iei
catholicz libertate imperium restitutum, atque ut in
otiinibus doceas causam tibi cum Deo esse commu-
nem, cujus ope viriliter fretus insiste; ut per quem
publicos incubatores subegit, Ecclesize quoque depel-
608 quos non solum vestro imperio, sed et in Deum
quoque rebelli; spiritus concitavit; quam quod tot
tantique pontifices, et cum egregiis orthodoxisque
pontificibus universalis Ecclesie decrevit assensus.
Glalcedonensia synodi constituta, vel ea quz» beata
memorie praedecessor meus Leo apostolica erudi-
tione perdocuit, intemerata vigere jubeatis; quia
nec ullo modo retract ri potest quod illorum defini-
tione sopitum est, nec ullatenus recipi totiens uno
undique ore damnatus. Ipsa est quippe, sicut ex -
perti estis, catholica fides, qux potentes de sedo
lxsa deposuit, et exaltandos humiles custodita ser-
vivit. (nare satis agendum cst pietati tuz, ut qui
hujus tibi auctor est doni, sit ipse etiam propagatur.
lat tyrapnos. Sicut enim pietas vestra merito recte- C; Data octavo [al. septimo] idus Octobris (anno Chr.
que confidit, illo nos teinpore nibil aliud Deum no-
sirum suppliciter implurasse, quam ut nobis Romani
imperii przsules quales nunc loquimur, redd.ren-
tur; ita exspectori cernis, ut hujusmodi vos csse
ipsorum aciuun qualitate inonstretis. ltespicite,
queso, auguste ineiorie Marciani atque Leonis
omni mundo couspicuam catholica devotione con-
stantiam ; et salubri consideratione perpendite, cum
iu eodein loco stare nequiverint qui ab eorum recti-
(udine deviarunt, successorem regix potestatis legi-
timum, ac divinitus attributum eum fore sine dubio,
qui illorum fidei perstiterit imitator. Debes, glorio-
sissime et clementissime fili imperator, august: me-
mori:x tantorum virorum taliumque revereptiam, de-
411) post consulatum Basilisci et Armati.
EPISTOLA
ACACII AD SIMPLICIUM PAPAN δ.
Simplicium de Alexandrinae Ecclesie statu certiorem
facit, scribens ob Timothei heretici mortem, Petr
Moggi ejusdem Ecclesim perturbatoris fugam, pa-
cem Ecclesie redditam esse, ac Timotheum suc sedi
restitutum.
Domino beatissimo sancto patri archiepiscopo [pa-.
triarche episcopo] Simplicio Acacius.
Soll.citudineim omnium Ecclesiarum, secundum
Apostolum (11 Cor. x1), cireumferentes, nos indesi-
nenter bortamini, quamvis sponte vigilantes ac prae-
currentes : sed vos divinum zelum solito [divino selo
bes vices muneribus Dei. lile te ad istorum reduxit p sollicitos] deimonstratis, $tatum Alexandrinz Eccle-
imperium : tu. Deo istis similem redde famulatum.
Et quia ας beato Apostolo docente nos Petro mea
puper bumilitate prxdicante, refutata sunt, a casu»
ris, Deo fautore, proficiant in regni soliditate man-
suris. Equidem litteris quas vestra clementia desti-
navit, pignus immensum venerandz religiosiuatis
accipiens, eL ingenti gratulatione respiro, ct omnino
non ambigo mentem vestram in rebus divinis gestu-
4 [n coJ, vetustiss. Frisingensi sxc., ut alibi an-
notavi, vut, bac epistola ita enuvtistur : ἐμοὶρ.
exemplum epistolae quem (-ic) misit Acacius ad sancte
veran:er orans. ab humana vita. hausto veneno solutus
est, lta in semetipsum justo Dei judicio vindex scele-
si? certius requirentes; ut pro p:ternis canonibus
suscipiatis laborem, piissimo stillantes sudore pro
his, eicut semper est approbatum. Sed Christus Do-
minus noster, qui diligentibus se in bonum coopera-
tur (Rom. vin), nostris eogitationibus iusidens, et.
unam nobi: in his mentem atque eamdem pro gloria
Sua esse cognoscens, omnem victoriam ipse perfecit,
consortes nos cum tranquillissimo princjpe faciens,
meinoria Simplicium papam Romang urbis, vbi dam-
natum retulit Petrum Alexandrinum.
rum suorum insurrexit, cui imperatores qui przecese
seiunt inique admodum iguoveraat. Sev. Bixius,
47 SIMPLICI! PAPAE 48
et Timotheum quidem decessorem, spirantem pro- A dit, qux» nosliberos pro populis Christianis apu4
cellas, et ecclesiasticam tranquillitatem (sicut appa-
ruit) conturbantem, vile subduxit humanz, dicens
ei : Tace et obmutesce (Marc. 1v). Petrum quoque, qui
ab Alexandria more similiter [similis] procellze sur-
rexerat, dissipavit, atque in xternam fugain (sancto
Spiritu flante) convertit, unum et ipsum de his qui
olim fucrant damnati. Sicut enini in nostris archivis
[conciliis] inventum est, et de vestris scriniis [stre-
mue], si dignaminl requirere, poteritis agnoscere
quae jn tempore de eodem subsecuta, ab Alexan-
drino episcopo Romam ad alterutrum sint relata.
Qui Petrus uoctis existens fllius, et operum diei lu-
ceutium alienus apparens, omnine tenebras ad latro-
cinium peragendum eongruas, earum ccoperator
inveniens media noete, adhue jacente cadavere illius ἢ
qui paternos canones subverterat, insepulto, subre-
psit in sedem [surripult sedem], sicut ipse arbitrntus
est, uno et solo przsente, et eo qul consors illius
insistebat insanize, ita ut propter hoc majoribus sup-
᾿ pliciis subderetur : nec quod sperabat effectum est.
Sed ille quidein de se ex parte vel minima judicans,
nusquam penitus omnluo comparuit. Timotheus au-
tem paternorum canonam custos, qui Davidicze man-
suetudinis exemplo subditur, et usque in finem pa-
tiens, atque potestati proprke restitutus ἃ Christo,
proprix sedis honore lztatur : et spiri ualium filio-
rum voces acciplens, gratiam curationis exspeetat
multiplicato in se honore a Christo principe sacerdo-
tum : propter quem et t leranti& eoronam sibimet
omnipotentiam calestem prestat interpretes. Siewt
ergo in reditu fratris et coepiscopi nostri Timothei
gratulamur, íta eum commouente dilectione tua cu-
pimus irreprelensibilem reperiri : quia. meministi
hoc, eum jamdudum fidelis pr:sulis non habuisse
constantiam, quando ei, ut damnati Dioscori nomen
inter altaria recitaretur, extortum est. Data tertio
idus Marili (anno Chr. 478), 1110 viro elarissimo
consule.
EPISTOLA X.
SIMPLICI PAPAE AD ZENONEM IMPERATOREM.
Gratias agit. Timotheum Alexandring Ecclesie resti-
tulun, eumque rogat ul. Petrum ejusdem Ecclesie
perturbatorem expelli jubeat,
Simplicius episcopus Zenoni Augusto.
Per Petrum virum spectabilem comitem P'ae'disx
nobilissimx feminz olim divinorum exsultatione
munerum, triumphalis in Domino regni vestri gloria
dilatatur, tum universalis Ecclesix* gaudio medio-
eritatis mez litteras obtulisse meminerlimn ; nec intr
universos catholiex fidci sacerdotes opera Domini
nostii vel solus potul tacere, vel primus : quia se-
cundum beatum Paulum apostolum (77 Cor. xn), Ec-
elesiarum omnium curam sustinens, mihi summam
gaudii de reddita pro cleme.itia vestra earum quiete
specialiter vindicavi, quod vos Divinitatis auxilio,
dejectis religionIs et regni hostibus, meruerimus
habere victores, et in uno eodemque proventu,
Christo in nobis ubique vincente, et cultus verz fi-
religavit. Atentius igitur oret vestra beatitudo et (Y dei, et status est reparatus imperii : quod utrumque
pro Christiaolssimo imperatore, ei pro nobisipsis.
Nihil enim prztermittitur eorum qu ad custodiam
ecclesiastez respiciunt discipliuze, Uuiversam fra-
ternitatem qux vobiscum est in Christo, et ego et
qui mecum sunt, s3lutamus. Et alia: manu. In Do-
migo conserveria, sanclisaime οἱ betissimq pater
[ora pro nobis, justissime pater].
EPISTOLA IX.
SIMPLICH PAPA AD ACACIUM.
Gratlulatur Timotheum Alexandrüg episcopum catholi-
cum suc Ecclesie fuisse restitutum.
Simplieius episcopus Acazio episcopo Coustantino-
elitano.
Quam sit efficax supplicantium Domino perseve-
ideo fuerat (diabolo se ad tempus interserente) tur-
batum, ut alterutrius adversariis dissipatis, przco-
ria'flerent majora vincentis; unde tam preclarz
fructum virtutis adeptus eum lztitia universal,s Ec-
elesi:* nunc quoque sine cessatione facio; tacere non
possum gratias sine dubio perennes quod antiquae
verzque fidei in fratre et coepiscopo meo Timotheo
Alexandrinam Ecclesiam reddidistis, cvjus ad me
nuper litter:e commeantes, expulsa profanitate Eu-
tychetis atque Dioscori damnatorum, ad regendos
erthodoxos beati Petri οἱ evangelistae Marci sedem
(qued ante compertum est) se recepisse eommemo-
ravit ; incitans nos volentes, ut hze ipsa pietatis ve-
stris sensibus r.ferremus. Ut ergo tranquillitas ve-
rantia sacerdotum, et quam jucundo gratuletur af- D stri perpetua et fixa sit regni, quietem quam cunet.s
fectu, studium quod defeusioni fidei sinceris menti-
bus exhibetur, litteris tu:x& dilectionis agnoseitur,
quando po t tanta. certamina, quibus Dei misericor-
dia in causa proprisx religionis famulos et ministros
Fue consti:uens potestati, probatissimos sibi fecit
osse vietore:, siquidem Alexandrina Eccles'a divino
tandem judicio liberata, in consortium eommunium
nos advocans gaudiorum, eum qui ab hxretico fuga-
tus fuerat, ad ejus sedem rediisse testaris. Unde ani-
mis exsuitantibus ad universalis Ecclesix quietem,
Christo Dco. nostro pro salute primum fidelissiwi
principis :upplicamus, cui pro devotione, qua cun-
cios antevenit -sacerdotes, pietas hxc divina. eonce-
in memorata Ecclesia prsstitistis, pervigili prote-
ctione custodite : et quod juvante vos Domino pro
innocentium fecistis salute animarum, religiosiorc
Studio ct diligentia attentiore protegite : quia non
minoris est glorie quod condideris servare quam
concedere [condere] ; et omnibus est probatum, tan-
tuin vobis divini favoris impensum, quantum Chri-
stianz religioni a vestra pietate est sedulita is exhi-
bitum, Et quamvis in omni parte regni sui profutura
diviua cultui providentia vestra non desisteret cu:is
publicis tranquillitatem Ecclesie proferre, precom
lamen ut. quod p-r nos serio postulat, ino quod
ipsi specialius supplicamus, Petrum. Alexaudrinag
49 EPISTOLA XII. bó
Ecclesi: pervasorem, et ob loc jure damnatam, Α sumus) in aliqua. réligione [ forte regiene |] antiquus
quia moliri quzdam latens in Alexandrina (sicut ad
nos scriptum est) civitate conira lixe qua a vobis
sunt statuta, memoratur, ad exteriora transferri
piissima prseeeptione jubestis, ne aliqoos modit
&dei (quod facere perhibetur) inficit, et ad perver-
sitatis sux instremenia traducat, Longe sint ab. i8-
uocentibus perniciosa contagia, ul per vos intra De-
miei gregis ovile sit sinceritas, quare sola tenere
potest impesialis auctoritas.
EPISTOLA XI.
&INPLICIL PAP AD ACACIUX.
Scribit Timotheum Alexandrie catholicum. episcoptum
0 s€ veniau peliisse, qued Dioscori nomen inre? atta-
ria limore duclus recitasset, et se ad imperaterem
litteras dedisse ut Petrum dicte Ecclesie perturbato-
rem procul arceat.
Simplicius episcopus Acacio Coustantinopolitano
e .
Quantos ΟἹ quam uberes fructus constantia fidei,
et devotarum cirea religienem catbolicaum mentium
semper habeat fortitudo, labor tua: dilectiaris et eo-
ram .qui pariter repente diabolo jamdudem turban-
tav, ostendit, Nam cam Christi inimicus eC rege
Christianà semper sulam iox cssarws invaderet,
8ique impia persecutione (idcles Domimi plebemque
concwteret, oratione atque. vigiliis saerileca fenta-
menta superavit, et 56 victoria ealestis eo. tisque
porrex*, ui. regresem refigiosissimi principi«, Eccle-
sie quoque Alezandrine catholicus redderetur antí-
stes, de quo mox cwm exsultatione divir:e gratie
qg2udia nestra contafimas, et mutuis nos Ktteris (σοί. C
mes gratulari. Et licet. letifiz» rpsius nunquam soi
defuerit plenifado, tamen fester et coepiscopes noster
Tiesetheus persecutiene probabilior faetus, pristini
men immemor insütnti per frstrem ef eoepiseopamt
Isaiam, et fiios nostros Nilum presbyterum, et Wor-
&yrierar díaconunt Alexsndrinz Ecclesie selemmia
seripta diresit, quibus et Πα quod ante perterritos
de Dioscori nomine fecerst, se destraxisse memora-
vit, et remissionem ipsias erroris expetiit, mosque de
quiete feeit. Ecclesie gra'utari, expertus ergs se
«quantum nobiscum ἴσα caritas videt, quod ín eo func
reprehendimus non inultum et reconciliafam 510],
munc divin? miserationis affectem, frater carissime,
memoratis m. urbe, 70 mox venerant, constitutís
ille serpens toties excisi eapitis virus effandat, e
inficiendi aliquos occasionet (quod absit) rutsus fn
veniat, provida praeceptorum sux pietatis ordinatione
disponat religiosis, et sicut evidentius approbavit
Deo, se commendantibus legibus sanciat, ne vel in
tenebris delitescant, et improvist atubulatites in luce
percutiant, et liis quos in fide pauperes esee fepeie-
rint (quod propheta testatur) insidietur ut rapiat.
Petrum. maxime, qei nontmillaturm domoram, «uique
similiam latebris confovetut; et quem zelo. fidel 36
episcopatu constitit submoveri, in exterfores tetras
ahjíci, sicut et mos pfetati ejas scripsimus, ad cecte-
siastictm pacem speciali prceptlone decertiat : qaia
fursus asseritur afíqua contra di«positlotrem fidel
B. ip:ius sine cessatíoue mofiri. (Yaía 1gitar free oppar-
urnita'e per'atoris fldissimi tros oportuit Indicare, et
specixfíus admotiete, hiortamur ut eer. frtermuntias
reteare caipetít, vel sí. qua. feesit ri aftera occasio
reperietur, qu11sprinram rios facias certiares, et co-
ram nositam sublevire deproperes. Ut 2ttefi perfecto
gaudio gaadereinus, idem frater et cóepriscopus nostet
Timotheus exemplewt ΠΟ ΠΗ satfsfactionis | eorum
quos ἃ catholica: fidei. verítate Timotlreus et Pefrus
utrique damnati, darnatfonfs terrore texduxerant,
veniam postulantes, ad' nos pariter destitravit, sacer-
dotali pfetate fapsís subvenire desídetans : qued. dii-
vfnz miserationís intuitu, qux nctmmínenr voft. petite,
tefutabile nom patamus.
EPISTOLA xq.
SIMPLICI! PAPAE AD ZENGNEM UMPERATOREM.
Hortatur ut. Timotheum Alexandrine Ecclesie suà
opera restitutum. protegat, et ut. Petrum. ejusdem
Ecclesie pertowbaterem lengins eapelli jabeat.
Simplicius episcopus Zenoni Aagusto.
Prosime quidenr cum ad Ürbem frater et coepisco-
pus medioeritatis mex "fimotheus Alexindrine urbis
antistes novate more misisset, tietoriam vestrae fidei
in ejus restitatione cognovi. Pietate enim vestra4fulta
Divinitatis auxilio, et rmmpcerii (rxnquillitas, et catho-
fice religionis splendorenr swa, scamdalorum nube
discussa, recepit integritas : de quo me gratias post
Deum clementiz vestra egisse reniiniscor, et nune
quoque cultunr vestro regno debitom sflere non po-
tui, ne quodammodo viderer íngratus, si vobis qua-
oecaeionenr tili nostri Petri, virf spectabitis comitis, D hbet opportunitate vel imperii vel. Eccfesiarum lau-
«esi ex sententix proficiscentis amplexf, tan mostro
proposito, quam petitione fratris et coepiscopi nostri
Timothei, legatorumque ipsius precibus, idipsem dd
team voluimms pervenire motitiam, at ctíam numc
communium (leres particeps gaudiorum, et in praa-
dicta. Ecclesig: uanqumikitzx:e. (quemademedum. dist
mus) loboris (αἱ nobiseunr carjeres fructmm, et
christianissimo et c'ementissimo principi nostras lit-
teras eflereas, super hac esiom. ve, ut e$ ipse quowwe
devetionis ei fidei propriw donis, se Deo prote-
gente, Fetctur, atque insistente caritate tua acriori-
bus stades eatuoltcz seligionis salutaria scripts mit-
tendo muuire dignetur Ecclesias, ne (sicut expcrti
dare desisterem tot triumphos. Exhibens ergo debi-
(x venerationis officium, precor ut studiosius circa
universos rectz: fidei sacerdotes, et maxime circa
Alexandrinum episcopum, cajas certaminis ct testes
fuisus et judiees, protectionis kependatia auxiium,
et decernotis piissimis. constitutis Petrumr scdis ipstws
pervasorem (cui nec in dixconatu sumus potuit ordo
constare) longius ἃ tam praelara civitate relegari,
πα inürmiores [forle iwfermieris; fidei aliques forte
seducat, et ix esdem Ecclesia. (qmod absit) quat so-
pistis scandala sursus exagitct. Probastie in corpore
ibum vobis devbesm sua dedéssc pezsidéiam, qui ad
totius orbis gaudium, et. in Ecalesie aniveysalis ex-
δι SIMPLICI! PAPJE δ
seltstionem in vestra clementia Ttomanum servat A gnis jubentur perire suppliciis :
imperium. Data x calendas Novembris (anno Chr.
418), viro clarissimo consule.
! EPISTOLA XIII.
SIMPLICI PATE AD ACACIUM.
Eadem quae in superiori epistola.
Simplicius episcopus, Acacio ej iscopo Constantino-
politano.
Proxime quidem dilectioni tu:xe, petentibus bis qui
ad nos a fratre et coepiscopo nostro Timotlieo Ale-
xtándrinz Ecclesi: antistite directi fuerant, commune
gaudium litteris indicavi, et dc fructu piissimi ope-
ris, quod catholicuà memoratx Ecclesi» sacerdos
est restitutus, pariter nos gaudere memoravi : quod
in quo et quieti
Ecclesi: et vestro consuletis imperio, quia vindica'a
Dei contumelia ulciscentis est gratia, et conciliatur
his disini favoris auxilium, quorum cura sacrilegiuin
non reliquerit impunitum. Sed ut loquar fiducialiter
principi Christiano, si przteritarum litterarum quas .'
de Petri aliorumque nomine jamdudum ad fratrem et
coepiscepum meum Acacium scripsisse memini, ordo
teneretur, ad hoc non potuit pervenire; quod jure
nunc meruit vindicare. Mandaveram namque ut facta
suggestione pietati vestrze, praedictus, ui et czteri
qui per occasionem tyrannice dominationis invase-
rant Ecclesias Dei, extra metas vestri pellerentur
imperii, ne pestiferis sensibus quibusque simplicio-
ribus ore sacrilego virus infunderent, et verbis ii-
nunc quoque significare properavimus, ut agnosceres p piis contra fidem orihodoxam innocentiores animas
gaudia silentium non amare. Uhde semper exsultans,
et orationum communium cupiens vota sociari, bor-
tot, frater. carissime, ut rebus per clementissimum
et Christianissimum principem Deo auctore compo-
sitis, diligentke sollicitudo non desit : sed Petrus ab
indebito sibi bonore dejectus, in Alesandrina regione
non sinatur habitare, sed procul extra terminos pa-
trim, sicut etiam nos poposcimus, frequenti eum
postules suggestiene relegari; ne quos imperitorum
pravi'alis sux persuasione seducat, et a catholicze
tramite verftatis avertat. Quidquid autem de religio-
sissimo impetrabis imperio, cura tur dilectionis ad
meam notitiam faciat pervenire, et nos actuum ad
custodiam evangelice doctrinz pertinentium det
(686 consortes. Data xvi calendas Novembris (anno C
Chr. 478), lilo viro clarissimo consule.
EPISTÓLA XIV.
&IMPLICH PAPA AD ZENONEM IMPERATOREM.
Laudat imperatoris sollicitudinem in his puniendis Ls
. Aniiochie in episcoporum cedes conspiraverunt. Do-
let suas ad Acacium litteras. exsecutioni non fuisse
mandatas, et Antiochenag Ecclesie antistitis electio-
: gem, Niceni concilii non observato decreto, factam
approbat.
Simplicius episcopus, Zenoni Augusto.
D. Ecclesia Antioclhena venerandos mihi semper
vesir:e. pietatis apices gavisus accepi, quibus inge-
nito vobis stadio catholic: religionis post defensio-
nem fidei, qus& v^s servat ac custodit, iimpictalis au-
daciam et faeinora apud Antiochiam perpetrata ceer-
cita reperimus. Ezsultantes vobis inesse »nimum
fidelissimi sacerdotis et principis, ut imperialis au-
etorilas et juncta. Christianz devotioni acceptabilior
Deo fteret, et appareret. integritas, cnm hi qui in
episcoporum neces sacrilega caxde versati sunt, di-
! Timotheus Alexandrinus episcopus in sedem
restitutus tres hosce legatos, [:aiam episcopum, Ni-
lum presbyterum et Martyrium disconum, ex more
antiquo sd Romanum poutificem ablegavit, veniam
rogans delicti sui illius quo, gladiis Eutychianorum
«oectas, contra constiimtiones Leonis papa, nomen
Dioscori apud altare recitavit. Εἰ quanquam id moni-
tus fecisset, non leve tamen facious illud in tanto
pontifice videri poterat. Insuper eadem legatione no-
tun, fecit Peirum Moggum Alexandrins sedis inva-
sorom, qui fugam captasse videbatur, iu civitate lati-
rauciarent ; quod tum apparet, cum minus ista cu-
rantur, el levia esse creduntur; actum est, ut (quem-
admodum perhibetis) inter altaria, non jam plebs
persuasionibus eorum, sed ipsi quoque przsules et
predicatores fidei perirent funestis gladiis sacerdo-
tes. Unde si quz alie reliqui: sub vestro reperiun-
tur imperio, eas vel nunc in exteriores terras jubete
propelli, ne qua deinceps in eo sit necessitas el causa
supplicii; quia melius est aditum ob-truxisse quam
ponam exegisse peccati. Et quoniam seditiones Án-
tiochenas religiosissimo proposito sedandas non ali-
ter existimastis, nisi preter przjudicium venerandi
illius concilii Nic:ni apud Constantinopolim iisdem
petentibus ordinaretur antistes, quod in ejus tantum-
modo persona sic memorastis aseumptum, ut dein-
ceps secundum definitiones Patrum Orientali synodo
creatio Antiocheni pontificis reservetur, nec haberi
loco vultis injurie, quod dissensiows gratia factum
eit auferendi:e. Tenet hanc pietatis vestrz& beatus
Petrus apostolus sponsionem, et Christianissimi (ide-
lissimique principis mentem in hec verba jurass^,
quod postbac in Antiochena urhe veleri more ser-
vato a comprovincialibus suis episcopis ordinetur, ne
quod nunc frater et coepiscopus meus Acacius vobis
est jubentibus exsecutus, in usum posteritatis veniat
el statuta Patrum, qux prazcipue prastastis illesa,
confundat. Unde qux a vohis amore quietis sancte
et religiose sunt ordinata, repr.bare non possumus,
ne status Antiochenze. Ecclesi sub nostra dubita -
tione videatur ambiguus, pr:ecipue cum is qui legitur
ordinatus, testimonio clementi: vestra, et tanta Sit
prxdicatione subnixus, ut in eo prater horum vul-
nerum dolorem posito possimus et Ecclesi» qu:
illum meruit, gloriari. Il:ec repen is sermonibus et
tare, et secreto rem agere, seducentem multos, et
cladem illius Ecclesize Jraviter procurare : adeoque
necessarium videri ut ad haec pericula tollenda, lun-
gius in exsilium pelleretur. His acceptis scribit im-
[erator et Acacio episcopo Simplicius papa, petens
sedulo curari ut quamprimum homo scelestus
longius in exsilium detrudatur : ideo in primis, quod
episcopum Alexandriz ageret, queu! necdum diaco-
num ordinatum esse constaret. Vide Baronium
anno 478, num. 9 et sequentibus. δεν. Birivs.
Ἃ
53 EPISTOLA XV. δὲ
venerationis officio respondere curavi, ut tahtas h:e- A ctionis non irratioenabilem cog..oscintus fuisse lamu-
reticorum fraudes et facinora divinis et s:ecularihus
l-gibus persequenda, quz sspius probatis esse tam
noxia, de memoria et conversatione hominum jubea-
tis auferri, quorum impieta!is nulla, quautum videtis,
potest auctoritate compesci. Data x calendas Julias
(anno Chr. 479) post consulatum lllo viri claris-
simi. ,
* EPISTOLA XV.
SIMPLICII PARA AD ACACICM.
Eadem qua et in superiori.
Simplicius episcopus Acacio cpiscopo Constantino-
politano.
Clementissimi principis litteris, tuzeque dilectionis,
de sacrilega el funestissima cxde, qux apud Antio-
chiam facta est, sauciatus et nimium affectus moerore,
respondeo, astruens, si quie jamdudum de Petro et
aliis complicibus eorum scripseram, el ut pietati ejui
cum caeteris, qui aderant, fratribus suggerere Dostu-
laram, ut optavcrat, ordinatum fuisset, hzreticorum
temcritas ad tantum facinus non veriret; ne [forte
zec| aliqui.| necessitatis existeret, ut nonaliter prz-
dicte subveniretur Ecclesie, nisi ut aliquid de jure
ejus curatio ipsa minueret. Quamvis enim profecerit
ad quietem, quod Christianissimi prin:i,»is juss;one,
vel sine przjudicio canonum a tua caritate fuerit Au-
. Viochenus episcopus ordinatus : tamen non est sihe
invidia factum, cujus cavendum deinceps etiam ille
test.tur, qui pracepit, exemplum. In qno pietatis
ejus gratias dignum est nos refc«rre : quoniam ita
glori: suze moderatus est potestatem, ut fidelissima (
devotione Patrum regulis subinittere qux juberet,
nec in auctcritatem recipi quod sequenti constituit
ziate prohiberi; ut scilicet in hac tantummodo per-
$0na, quam jussu ejus et studio quietis Àntiochensi-
bus, non tua usurpatione, antistitem consecrasti, quod
factum est necessitate, sufficeret. Ja quo. tux dile-
* Auctore et impulsore Petro Cnapheo, quem Zeno
linperator δ ipso throno dejectum, in. Antiochena
Ecclesia nimis incon:ulte degere versarique permisit,
Eutychiani ibidem novas turbationes cruentasque se-
ditiones vicissim concitarunt. Nam cum Stephanus,
erthodoxus episcopus, una cum suis in magna eccle-
$.3 sacram synaxim solemuiter celebraret, Petri Cna-
phei omnium hominum perditissimi soboles Eutychia-
ni, confecto agmine, exertis gladiis furentes ingre;si,
in Dei sacerdotes szvientes, eosdem s:evissime tru-
latuimn : quia Ecclesiarum jura respiciens, dia te non
immer'to su-pendisse testaris, ne videreris ambire
quod tan:o principi, et in tam gravi causa non poteras:
abnegare. Quapropter, frater carissime, insiitutorum
veterum, qus in te sunt probata, uon immemor, si-
cut veniale judicare non pervides quod tibi certum
est iinperatum, ita ipse dans honorem patribus, la-
bera ne necessitas sit ulla faciendi quoad optas nunc
sali-fact:ione purgari.
OBSERVATIO P. ANTONII PAGI.
Ad an. Christi 479, num. 9 et seqq.
lle dus proxime allatz episto!:» Baronio omni-
bu:que suasere Stephanum: seniorem episcopum An-
tiocheuum, anno 479, ab liereucis interfectuin fuis-
se, et in ejus locum imperatoris jussu Stephan
8.
B juniorem Constantinopoli ab Acacio ordinatum.
rum vulgaris hzc opinio falsa est, et in suDsriptione-
prior s epistole Simplicii papse ad Zenonem leco;
post consulatum illi V. C. legendum e-t, post consula-
tum Placidi V. C., ideóque ea epist.la data anno
482, cum Piacidius an. 481 consulatum gesserit. De-
tritis enim prioribus nominis Placidi litteris facile
fuit librario errare, et loco Placidi le;cre llli ; e»
magis quo epistola 12 ct 15 quie eam pricedunt, data
sunt 7/[o V. C consule, anna: sc. 475. {π due igitur
epistolze Simplicii, in quibus mentio de cxde epi-
scopi Autiocheni, ejus nomine suppresso, pertinent
ad au. 482, exque non de Stephano seniori, sed de
Stephano juniori intell'gendz. Mic enim ab horeticis
interfectus, et neuter ab Acacio ordinatus, sed Ca-
lendio, qui Stephano juniori successit, ut ad an. 484
monstrabo. Quod vero ex Baronio ait Biniu: novo et
inusitato exemplo episcopum Antiochenum C« nstan-
tinopoli ord:patum fui-se, corruit ex iis quzxe ad an. 449
diximus. lbi enim. ostendimus Maximum ep. Antía-
chenum Cost. n inopoliab Anatolio conezecratum. Ín
Evagrii verbis ἃ Din.o. post Baronium relatis 4112,
quam triennio «n hunc usque annum tenuit, neque in
editione Christophorsoni, neque in editione Valesii
leguntur. Ea igitur errore typographi Baronii verba
ab Evagrii textu diverso charactere non distinguen -
tis, ita edita. Evagrius enim durationem sedis Ste.
phani non memorat, et tamen hic Binius, aliiquo lo-
de antistite deligendo Antiochiw cowitia habe-
reniur. Electus est Constantinopoli Stepha.us ju-
nior. Sed cum id przeter regulas ecclesiasticas et an-
tiquam Antiochenus Ecclesie confuetudinen accidis-
set, utpote quae non nisi in concilio omnium Syris
episcoporum Autiochenum episcopum ordinare soie-
ret, Zeno imperator litteras ad pon:ilicem scripsit,
quibus ea qux gesta erant a Romano poniifice rata
haherentur. l'ontilex respondit se factam ordinatio-
nem libenter ratam habiturum, modo exeiulum hoc
cidarunt, sanctissimumque ipsum antistitem Stepha- p extraordinarium posteris nihil pr:ejudicii afferat, id-
num, in quem potissimum majore odio xstuabant, et
νυ ira incensi corripiebant ad neceimn, usque atrocissimis
t.rmentis confecerunt. De quo ex Joanne lhetore
suorum temporum accuratissimo scriptore Evagrius
lib. 1, cap. 10, hzc scribit : Petro Ecclesie Axtio-
chene exturbato, Stephanus illius sedem copessit, quam
griennio in hunc usque annum tenuit. Hunc, subdit,
Antiocheni calamis ad similitudinem hastarum prea-
cnti:, uti sciibit Joannes lhetor, confecerunt. Corpus
ejusdem in Orontem amnem projectum fuisse, ex
eodem Joanne scribit Nicephorus lib. xv, cap. 18.
Postquam vero Zeno imperator, missis Antiochiam
,9iltibus ultoribus, de sacrilegis homicidis debitas
ponas sumpsisset, jussit ut. Ántiochenus futurus
episcopus Consian'inopoli eligeretur ; idque ideo ut
p»ei et quieti ejus eivitatis prospiceret : timebatur
enim obducta cicatrix In. ulcus vicieim cruptura, si
que imperator juramento promittet. Ita novo et pror-
sus inaudito exemplo contigit, ut qui a tutius. Syri;e
episcopis ordinari soleret antistes Antioclienus, agente
imperatore, et ratum habente pontifice Homann,
Steplianus junior ab Acacio Constantinopolitano epi-
scopo ordinatus fuerit. Accidit etiam hac occasione,,
quod sicut latens humor malus, cua) a natura in cu-
tem transmittitur, levi confricatione prurüus morda-
cior excitatur; ila plane ambitio primatus qua in
Acacio hactenus latuit, boc facto magis magisque tn-
censa, appetitum primatus illi vebeimentiorem inges-
si!, usque adeo ut fatnis, seu potius explend;e rabiei
causa, custod ta «anomnum claustra ruperii, et vincula
catholicae communionis fregerit, et se suosque poste-
ros przcipites dederit, ut infra suo loco dicem s. Vi
de Baronium anno 479, num. ἴ οἱ ἢ. Sv. Bixiv:.
53 SIMPLICI! PAP 50
cum illum integrum Evagrio ascribunt, quod inonen- A — Joannem confirmare : demum precatur ut imperato-
dum duxi, ne iu posterum locus ille fucum faciat.
(Lege Pagium ad an. Christi 482, num. ὅ εἰ seqq.
ubi plura de liis Simplicii epistolis, de ezde Stephani
non senioris, sed junioris; et de solo Calendione ab
Acacio Constantino;oli ordinzto.)
* EPISTOLA XVI.
SIMPLICI PAPJE AD EUMDEM,
Calendionis Antiacheni episcopi electionem confirmat.
Bimplicius episcopus Ácacio episcopo Constanii-
nopolitano.
Antiocleni exordium sacerdotis qua ratione fuerit
serius indicatum, quamvis minime nos latere potue-
rit, tamen et ipse vel synodus ipsius indicavit. Quod
Bicut non epiavimus fieri, lta faciles exeusationi,
quam necessitas fecit, exstitimus : quia quod volunta-
rium non est vocari non potest jn reatum, Et ideo
per (ratreni et eoepiseopum nostrum Anastasium, qui
ex przdicta regione directus est, litterlg quoque [8
dilectionis acceptis, alterni vicissitudinem sermonis
tux reddidimus eharitati, necessario fratris et coe-
pls:opi nostri Calendionis sacerdotium gremloaposto-
lica sedis amplexi, in cousortium nostrum per gra-
uam Christi Dei nostri tantze urbis antistitem collegii
unione nyumeramus. Miramur autem nihil nos de statu
Autiochepz Ecclesia te instruente didicisse, quem
nunc fta habera se comperimus, ut iniprobi per oc-
easionem obitus * sanct: memorie Timothei eam-
dem Ecclesiam conentur habere captivam. Unda
agendum est dilectioni tu» cum clementissimo prin-
rem moneat, ne heretico jam damnato favere velit.
Simpliclus episcepus Ácacio episcopo Constantino-
pelitano.
Miramur pariter et dolemus, ita in tuxs dilectionis
animo dissimulatam lacerare [lctitare] curam carita-
tis et fidei , ut cum ehristianissimus imperator pieta -
tis et religionis instinctu affandi me, et de causis ec-
clesiasticis consulendi, fideles atque solertes inter-
nuntios destinaret, ipse et alternz gratis et vigilan-
ti: pastoralis oblitus, nee alloqui nos volueris, nec
de hia qu» ad eatholiez veritatis custodiam pertiné-
bant duxeris instruendos : atque ideo, frater caris-
sime, qua non immerito cernis libera affectione cul-
parl, potiore diligentia repensando, cognosce proinde
p delegatum tibi munus impendens, sensus tuos pru-
denter attolle, et pro tuendis Ghalcedonensis synodi
constitutis vehementer invigila, ne per negligentiam
desidiamque nostram subrepatur gregibus Domiini
lethale dispendium (Al. suspendium]. Nuper ab JEgy-
ptia synodo, qux οἱ nuinero plurima, et fidei catho-
lic: esset communtlone suffulta, atque ab ipso omui
propemodum clero Alexandrina» sedis ad nos ex mo-
re relatio missa patefecit, sonct:e memorlx fratrem
quemdam [quondani) et coeplsc« pum nostrum obiisse
Timotheum, inque ejus vicem consona fidelium vo-
luntate Joannem, cui ad sacerdotiuin constare crede-
rentur omnia, subrogatum, ut nihll omnino restare
videbatur, nisiut Deo nostro gratias agentibus nobis
atque gaudentibus, ut sine strepitu, quoa catholicus
eipe, ne convellatur sub ejus imperio, quod tyranni C in defancti ministerium successisset antistes, aposto-
temporibus potuit obtiperi. Data idibus Julii [annq
Chr, 482], Severino viro clarissimo consule.
* EPISTOLA XVII.
SINPLICH PAPJB AD EUMDEM.
Conqueritur una cum imperatoris litteris ab eo "litteras
non accepisse, et imperatorem, Petrum hereticum in
Alezandrie episcopum petere, dum ipse paratus esset
* Anno Redemptoris nostri 482, sub consulatu Se-
verini, Stephanus junior Antiochenus episcopus ter-
tio anno sedis su:e ex hac vita migravit : collectaque
Ibidem synodo vicinorum episcoparum, electus est in
ejus lecum Calendion episcopus, qui, ut testatur Eva-
grius lib. rr, capite 10, omnes 86 convenientes in-
duxit ut tum hzretico Timotheo, tum litteris Dasilisci
generatim ad omnes scriptis, anathema dicereut : qui-
que Zenonis permissu, magni illius Eustathii Antio-
cheni episcopi, de quo in notis Niczxni coucilil supra
egimus, sacras reliquiasAntiochiar transtulit, Ad hunc
iu scde Antiochena confirmandum esse missum Ána-
stasium epscopum, eumque Ca'endionis electi con-
firmationem ab apostolica sede impetrasse Simplicius
»apa Acacio Constantinopolitano renuutiat, Quid post
liac Acacius? Calendionem criminis 1x:s:e majestati
reum, adeoque episcopatu indignum esse denuntiat ;
tam quod factiosis quibusdam, ut ait Evagrius, con-
tra Zenonem adhzsisset; tum etiam quod nomen
ejusdem Zenonis e diptychis abstulisset. Gelasius
eyist. 11 ad Dardanos. lta qui confessorem Eusta-
thium in noinine confessoris recepit, su:tinendo exsi-
Hum confessionis gloriam est consecutus. Post amo-
tum Calendionem, subdit Evagrius cap. 16 praedicti
libri, Petrus Fullo cognomento Cnapheus, qui ante Ca-
leudionem et Stephanum episcopus (uit Anniochie, per-
peram sedem recuperatit : eaque per vim et dolum
lie:e quoque moJerationis assensu votlvam sumeret
firinitatem : cum ecce secundum consuetadinem mihi
1.1.2 disponenti tranquillissimi principis scripta sunt
reddita, quibus memoratum tanquai perjürli reum,
quod fraternitati quoque [088 non esse diceretur inco -
gnitum, sacerdotio perhiberet indignum. Illico re-
trasi pedem, et meam revocavi super ejus eenfirma-
vicissim occupa » Theopaschitarum heresim spe
damnatam palam non tautum premulgavit, &ed ipsi
etiam sanctissima Trinitati in trisagio hymno cruceng
ascripsit, verbo et opere docens, non unam tantua
p'rsonam, sed totam sacrosanctam Trinitatem pas-
sam esse. Unde quam vehementer Orientalis Ecclesia
turbata fuerit infra dicetur. Vide Baronium anno
482, num, 2,5. Sgv. Dinics,
* Timotheus Alexandrinus episcopus catholicus
anno 492 diem obiit, cum sedisset annos 93. I iberatus
cap. 16. Ab episcopis ZEgypti in unum cGoeuntibus
communi consensu Joaunes homo orthodoxus in lo«
cum ejusdem subrogatus fuit. Missa est legatio quaa
electionis confirmattosem peteret. Hujus legationis
relatu cum $tatum Antiochen:e Ecclesi ponüfex co-
gnovisset, eumque Acavcius subdole et malitiose sub -
ticuisset, sequentem illi episto'am 17 scripsit, qua
eum uon immerito redarguit quod de rebus tanti mo-
menti nihil scripsisset, cum ex credito sibi vicari v
prafecture sedis opostolicae ofüicio illud facere de-
buisset.
* Qua occasione hxc epistola scripta sit dixi su-
pra in nolis epistole decima sexte verbis sancta
memorie Timothei. Subrogatum in locum Timothei
Joannem Zeno imperator impulsu Acacii episcopum
amovit , eique nefandum illum Petrum Moggum anto
dejectum | lizereticum substituit, eo pratextu quod
51 " .EPISTOLA XVII. 5}
tione sententiam, ne quid contra tantum ἃς tale A subinde qu:e gerantur, quzve gerenda sint, veraciter
testimonium przepropere fecisse judicarer, Sed illud
me non mediocriter fecit attonitum , quod iisdem
litteris suis Petrum, qui haereticorum socius dudum
exslitisse probetur et princeps, quod conscien-
tiam dilectionis tuc meminimus non latere, instru-
ctionesque ipsas quibus fuerit confutatus, nosie
confidimus, quemque etiam dubium non sit adbuc
extra communionem durare catholicam , szpeque
nos de eodem ex illa urbe pellende scripsisse sit
certum, ad przefat;e Ecclesi: regimen existimet pro-
vehendum-: cumque promittat recta fidei definitio-
nibus convenire , a cujus utique (sicut superius dixi)
eonsortio tam degit extraneus, quam ab ejus commu-
niope discretus es: , ad quam si nunc redire co:ten-
di! , nisi per satisfactionem Christianis regulis com- B
petentem. non potest introire, ac perinde [proinde]
pon ad fastigium sacerdotalis dignitatis accedere ;
sed medelg, qui post poenitudinem prasstanda est ,
consequenter aptari anima δ: cupiens reconciliatus
auxilium , non gradum summi honoris affectans , qui
diu convincitur fuisse perversus , ne per specietn re»
meantis non remedium sincera salvationie inquiret,
sed facultatem propaganda pravitaus inveniat, Qua
facto ποῦ huna magis ab errore detrahigus , quam
perniciem fidelibus irroegamus, eoque modo Chalce-
douensis synodi statuta violantes, aditum &xva4 co-
pulatione grassandi in Ecclesiam lupiaà rapacibus
aperimus. Denique ab eisdem ipsis, cum quibus olim
a catholica participatione divisus est, pontifex dici-
tur postulari :
rectam fidem velle, sed in praesule proprio nefandi
dogmatis quxrere potestatem ; neque inter ipsos et
verseiter sentientes pay inde possit feda generari,
unde hazreticarun mentum crescit funesta damnatio,
et catholicorum suecedit miseranda captivitas. Tan-
us igitur malis atque periculis pro saeerdotii quali-
tate, et catholice praedicationis intuitu, ut qua potes
ratione sapienter obsiejas, meximis undique rebus
astringeris : ncc dilectioni tu» fas est id segnius
operari, quod ad anima tux» causam, honoris zsti-
matliopisque respectum non dubitas pertinere. Oppor-
tunitatibus ergo repertis, elementissimi principis vo-
luntatem incessabiliter pro fide catholica supplicando,
et ab his sedule revocare qu: nociva sunt dogmati
indicare, ut creditorum tibimet dispensatione domi-
nica talentorum in hac multiplicatione fidelis servus
ostendaris , si non tantum in Ecclesia cui praesides ,
sed ubicunque potueris , pro unitate catholica el pra
paternis definitionibus suadere non renuas. Data idi.
bus Juliis (anno Chr. 483), Severino viro clarissime
consule.
FRAGMENTUM EPISTOL &
EIMPLICII PAP AD ZENONEM,
Incipit epistola sancte memori:e Simplicii papx ad
Zenonein imperatorem.
Inter cattera et ad locum.
Sed jam veniamus ad eos quorum unum a pontift
cio Alexandrinae Ecclesise seclodendum, alterum huie
prz:fieiendum tranquillitatis tux: scripta pronuntiant,
ac primo, si placel persona Petri, meritum expenda-
mus, Nimirum hic est complex parricidz [forte par-
ricidii) Timothei , et. exsilio sempiterno vestra quo-
que jussione dignissimus. Hic contra veritatem mili-
tanium socius semper, et doetor. Hic, de quo
Alexandrina urbe pellendo s:pe me litteris rogassa
non dubium est; qui si esset rect: fidei, in catholica
utique communione mansisset. Quod si ad eam nu-
per emendandus accedit hoc ipsum diu retenti con-
futatur erroris, quam tamen emendationem si vel"
ut &ilis evidenter appareat non 608 C nunc sincera mente perquireret, satisfactionem con-
sequenter afferret : non. expetit [forte exspectat] di-
gn'tatem, qui post ponitudinem indulgentia dignus
est, non honorc. Absit ut ejus saluti si resipiscit, in-
videam; complector, hortor et gaudeo, gloriosissime
imperater ; sed diu pravitatis vulnere sauciato medi-
cine venia eompetit, non potestatis. Tunc enim τοῖν
gio»is poterit nmncupari, si perversitate damnata ad
sanam fidem remeare przxelegerit. Alioquin mani-
festus est eum non curationem proprii desiderare
languoris, sed ambire fastigium, quo perfidizx su:
virus miseris animantibus eonfidentius licentiusque
diffundat, et de superiore loco multo violentius in
servitytem catholieam redigat libertatem. Quaeso
deinde qui ejus provectui suffragenter , et eos audio
Christiano, et secundum hxc qux» mandamus, infor- D esse archimandritas, et monachos, vel si qui sunt
mae crebro, iuque eam partem qu: amiea 51} veri-
tad, petius instare non desinas , et (ut sanctum Ti-
motleum venerandus apostolus Paulus instituit)
opportune , importune , obsecrando, insinuande ex-
ponendoque nullatenus allegare cessabis, et nobis
perjurus esset Joannes ; utpote qui Jurasset non fu-
turum ut pateretur se aliquando jn Alexandriuum
episcopum eligi. Vide Baronium anno 482, num. 11
et 12. Sev. Bixius.
. ' Epistola Sunylici pape qua respondet Zenoni
imperatori petenti Alexagdrina) Ecclesie ex nece
Tiaotheo illata vacanti przici Petrum Moggum, re-
jerto Jeanne quem sibi Alexandriva Ecclesia elege-
rat, epistola hiec, inquam , hucusque latuit eruditos,
alii qui sese à eommunione catholica separaverunt.
Horum 'ergo testimonium comprobandum est , quo-
rum aduittenda persona, quibus san: fidei cst con-
scientize causa non suppetit, et qui cum eumdem
[eodem] pari tenentur errore. Finis.
quamvis de petitione hac a Zenone faeta imoniti fuc-
runt ex epistola Simplicii ad Acaeium. Hane vero,
quamvis non integram, dedit nobis insperato vetus-
tissimus cod. Frisingensis, quem in usum hujus edi-
tionis consuluit P. Frobenius Forster Benedictinus
prior et bibliothecarius S. Emmerami Ratisbonz. Ex
hac vero nihil discimus supra id quod jam innotue-
rat, Simplicium scilicet obsequi imperatori recusasse,
JoaN. Don. Massi.
,
29
' EPISTOLA X Vlil.
SIMPLICI! AD EUMDEM.
Mirari se ait Aeacium de Alexandring Ecclesie vexa-
tionibus nequaquam se monuisse ; hortatur autem ut
^ éámperatori insinuet. ut. eidem. Ecclesie pax optata
. reddatur.
Dilectissimo fratri Acacio Simplicius,
Cogitationum ferías non habemus : nec enim quie-
Scere nos causa permittit, quam si relinquamus ,
apud Christum Dominum nostrum, cujus interest,
excusabiles [forte inexcusabiles] sumws. Et mirum
est dilectionem tuam tot emensis temporibus , el tot
epportupitatibus inde venientibus, nil nos de Alexan-
drina Ecclesia , quz tam graviter quatitur, instruere
voluisse ; cum monere te nec increpatio nostra desti-
SIMPLICI PAPJE EPISTOLA XVIII.
A suo cognoseit imperio, Eeclesi& Dei ab hxreticorum
60
contagione et pravitate violentur, sed doetrinze dia-
bolicze preceptione pietatis ipsius prostentur immu-
nes. Ut ii qui sibi crediderint sacerdotale ministe-
rium damnati heminis presumptione conferri , pro-
mulgata imperiali constitutione etiam a conventu
hominum segregandi jubeantur excludi : quatenus
his submotis, atque in solitudinis perpetua relega-
tione damnatis, antistites catholici deceptis vel red-
dantur Ecclesiis, vel creentur. In quo nec mostra
preces apud religiosissimum principem, nec dilectio-
nis (e suggestio , aut tantorum fratrum nostrorum,
quos advenisse Coistantinopolim reperimus , implo-
ratio sacerdotum, aut supplicatio monachorum labo-
rare poterit. Quin quidquid ad integritatem eatholica
terit, ut participata sollicitudine, literas meas apud B fidei pertinet, in qua Ecclesiarum est eonstiluta se-
Christianissimum et cleinentissimum principem prz-
sentibus tu: dilectionis prosequereris alloquiis, et
instituti veteris memor, in,orthodoxorum defensien:m
nobiseum sic semper incumberes , ne quisquam no-
s*rum, Christiana plebe pereunte, reatum deditionis
incurrat, et mercenarius potius videatur esse quam
pastor. Unde hortamur dilectionem team ut oppor-
tune atque importune piis auribus insinuare non de-
Sinat, quatenus remotis scandalia qua in Alexandri-
nam Ecclesiam recidivis ausibus irruerunt , pax
optata reddatur, et celeriter vigilanti: tu:e profectus,
posthabitis di'ficultatibus , inducatur. Data octavo
idus Novembris, Severino consule, directa per Resti-
tutum.
EPISTOLA
SIMPLICI! AD EUMDEM.
A Luca Holsteinio Rome edita.
Dilectissimo fratri Acacio Simplicius.
Litteris tu: dilectionis, quas per filium nostrum
Epiphanium diaconum probate fidei direxisti , ea
quz strictim religiosissimi viri filii nostri presbyteri,
srchimandrite cum monaclfüis vel ante scriyserant,
latius indicasti, et prolixo quidem volumipe, sed
sermone necessario retulisti; ut quid vel Constanti- '
Bopoli, vel in aliis regionibus ab hzreticis gestum
disceremus : ac singula qux contra ecclesiasticas re-
gulas, et contra ipsam catholicam fidem ubicunque
commissa sunt, ante nostros oculos collocas!i ; qua-
teuus videatur quo etiam remedio subveniretur Ec-
elesiis, quibus vim sub occasione tyrannicze domina-
tionis, et per absentiam Christianissimi principis
pernicic.sus latro et recidivus invasor Alexandrind
Ecclesie lapsus exsiliis irrogavit. Unde unicum post
Deum, qui Ecclesiam et rempublicam consola ione
mirabili visitavit , etiamsi hoc fieri minime postulas-
ses , clementissimi imperatoris auxilium duxiraus im-
plorandum ; ut pro omnibus quae regno ejus Dominus
tribuit, ne ulterius iu orbe terrarum, quas subditas
! Perbreves hasce et aculeatas litteras postremas
ad Ácacium dedit Simplicius, quibus illum adversus
liereticos ad prelium evo 'are conatur; sed frustra,
utpote qui transfuga factus in castris adversariorum
militet, solliciteque apud imperatorem agat, ut duo
curitas regres$u pietatis 508», Demino se ubique pro-
sequente omnium praeveniens vota restituit, Et apud
mentem Christianissimam facilis est impetrandi gra-
tía, ubi religlonis est causa. Sicut ergo litteris no-
stris, ita tuze dilectionis, vel omnium fratrum qui se
ad documenta fidei sux Christisnissimi principis
prsesentavere conspectui , sugges'ione repe'endum
est, ut Timotlheas cum sequacibus suis ad irremea-
bile dirigatur exsitium. Cum quo Paulus ab Ephe-ina
Ecclesia, et Petrus ab Antiochena civitate depulsus,
atqdue omnes qui ab eo se, vel ab his quos illicite fe-
cerat, vstimant episcopos ordinatos , eadem debent
lego percelli. De Antonio autem, qui eorum quos
contra Ecclesiam tyrannos míserat , antesignanus
C existens , sicut scriptum est (Psal. vin, 5), inimicus
et defensor apparuit. De Joanne quodam Constanti -
nopolitano, qui ab hzreticis Kpamenuin sacerdotium,
quod ei, qui presbyter aliunde fuerat, vel a catho'i-
cis sumere non licebat , se hxreticum publicavit , et
quod in se perperam factum est improperium retaor-
sit in suctorem; expellens ab Antiochia Peiruni
pervasorem ipsius, eamdem Ecclesiam ipse pervasit,
sub anathemate a Christianorum consortio, vel ipsa
appellatione removemus : nec unquam his satisfa-
ctionis patefaciendus est locus. Quia sicut Judas inter
apostolos, ita isti inter ministros Dei subdola et dia-
bolici spiritus fraude latuerunt. De Cliristiani quo-
que populi fide et devotione gaudentes , profectum
ejus et multiplicationem Deo jugiter supplicantes ex-
D petimus : ut in timore atque amore Domini perseve-
rans, et numero augeri, et coelesti mereatur prote-
ctione muniri. In quo maxime gloriamur, et Deo
nostro gratulabimur complacere, quia pastoralem
respicit fructum , religiosi ovilis augmentum. Diu
autem íratres et coepiscopos nostros apud Constan-
tinopolim non convenit demorari : nunc przcipue,
cum propter concussionem persecutionis quze mota
fueiat , sollicit: atque attonit:e sunt in suprascriptis
venenati colubri, truculentas bestiz et faces lizretico-
ruin, Cnapheus et Moggus Antioclen:e et Alexandri-
n:e sedi obtrudantur, legitimique possessores Caleu-
dion et Joannes episcopi inde expellautur. Srv.
Divis. |
SS. LUPUS ET EUPHRONIUS. — IN S. LUPUM EPISC. TRECENSEM NOTITIA.
8a
Fcclesiis civitates : ne aliquis dubius rationis et tre- A scrijsit, Ex ea intelligiinus Acocium. monuisse Sim-
pidus menti& exspectet novi aliquid post Chalcedo-
nense concilium contra deflnitiones ipsius retractari :
quia per universum mundum insolubili observatione
retinetur, quod a sacerdotum uuiversitate est con-
slitutum ; et sicut apparuit celestis totiens ultionis
assertione firmatum. Unde divino judicio reluctatur
qui:quis ejusdem venerabilis definita concilii post
tot! divinz indignationis exempla non sequitur.
OBSENHVATIO P. ANTONII PAGI
ad an. Christi 411 , num. 12 et 15.
Holstenius i» Collectione Romana publicavit epi-
stolam Simplicii pap: ad Acacium Constantinopol.
episcopum quse sne die et consule est, quamque
Labb :us tom. |V Concil., pag. 1039, post omnes
Simplicii epistolas male collocavit. Cum enim eam
scripserit Simplicius, paulo postquam accep't ab
Acacio vim, qux illata fuerat Ecclesiis, sub occasione
tyrannica dominationis, et per absentiam Christianis-
simi principis; et ipso tempore, quo /Elurus adhuc
vivebat, quein cum sequacibus suis ad irremediabile
exsilium dirigi, a Zenone imp. petendum esse dicit,
apparet eam epistolam in fütura Collectione concilio-
rum immediate collocandam esse post eníistolam 8
Simplicii ad Zenonem imp. datam vit. idus Octob.
post consulatum. DBasilici et Armati, qua Simplicius
gratulatur imperatori de recuperato imperio; cum
post illam in eadem collectione concil. sequatur epi -
$1ola Acacii ad Simplicium, qua ei Timothei JEluri
mortem sigvificat, qua: adhuc Simplicium iatebat,
cum Fpistolam ab fHols:enio ediiam ad Acacium
pliccum de syuodo a se apud Constantinopolim indi-
eta. Ait enim Simplicius : Unde unicum post Deum,
qui Ecclesiam et rempublicam consolatione mirabili
visitavit, etiamsi hoc ficri minime postulassés , clemen-
lissimi imperatoris. auxilium. duximus implorandum.
ul pro oinnibus que regno ejus Dominus | tribuit, ne
ulterius in orbe terrarum, quas subditas suo cognoscit
imperio, Ecclesie Dei ab hereticorum contagione et
pravitate violentur, sed doctrine diabolice preceptione
pietatis ipsius prastentur immunes, Ut ii qui sibi ere-
diderint sacerdotale ministerium damnati hominis pre-
sumptione con[erri, promulgata imperiali constitutione,
etiam a conventu hominum segregati, jubeantur excludi:
quatenus his submotis, atque: in. solitudinis perpetua
relegatione damnatis, antistites catholici deceptis. vel
reddantur Ecclesiis, vel creeniur. In quo nec nostre
preces apud religiosissimum principem, nec d.lectionis
(ue suggestio, aut tantorum: fratrum nostrorum, quod
advenisse Constantinopolim reperimus, imploraiio sa-
cerdotum, aut. supplicatio monachorum laborare po-
terit.
Imploraverat autem imperatoris auxilium Srmpli-
, cius in epistola ad Zenonem vin idus Octob. post
consulatum Basilisci et Armatii, ideoque Holsteniana
epistola prioribus mensibus anni insequentis data.
In illa enim, quam an. 477 vint idus Octob. scripsit
Simplicius, ait. Unde ante omnia precor, ut Alexan-
driuam Ecclesiam non minus a funes!'o, quam ab hae-
retico pervasore clementia vestre dispositionibus libe-
ralam, catholico et legitimo restitui censeatis antistiti
eisque etiam, quos temeritate diabolica diversis ordi-
nasse perhibetur, ejectis, recie fi 'ei subrogari consti-
tulis episcopos, eic. |
S. LUPUS TRECENSIS
S. EUPHRONIUS EDUENSIS.
NOTITIA
IN SANCTUM LUPUM EPISCOPUM TRECENSEM.
( Ex Bibl. Galland. )
45 Sanctus Lupus Trícassinus episcopus, vir plane C de quadam specula caritatis, nec de inferiore IH ierusa-
admirandus, magnam sui nominis celebritatem po-
steris reliquit, ut ex veterum de eo testimoniis satis
intelligimus. Eucherius enim Lugdunensis de solitu-
dine Lirinensi verba faciens (a) : Hec, inquit, habuit
reverendi nominis Lupum, qui nobis illum ex tribu
B^njamin lupum (Paulum apostolum) retulit, Sed
unus prz c:eleris audiendus Sidonius, qui eumdem
Lupum compellans, lizc scribit (b) : Tu Pater Patrum
et episcopus episcoporum, et alter seculi tui Jacobus,
(a) Eucher. Ar ad Hilar., $42, Bibl. PP. Lugd.
tom. Vl, pag. b.
(^) Sidon. lib. v1, epist. 1, pag. 995 b, tom. 1
lem, tota Ecclesie Deinostri membra swperinspicis : di-
gnus qui omnes consoleris infirmos, quique merito ab
omnibus consularis. Alibi autem eum vocat («) facile
principem pontificum Gallicanorum, sue-tam profes.
sionis magistram quam dignilatis auctorem. Quin est,
inquit (d), primus omnium toto, qua patet, orbe ponti.
ficum, cujus prerogative subjicitur , cujus censure
attremit ctiam turba collegii, in eujus gravitatis com-
paralionem ipsa etiam grandevorum corda puerascunt
opp. Sirmoud. eit. Paris
c) Id. lib. vi, epist. 9, pag. 1041 c, ibid,
(d) Id. lib. σφι, ejist. 1, pag. 996 b, ibid.
65 Ss. LUPI TRECENSIS ET EUPHRONII et
Verbo, est Lupus Sidonio (a), norma morum, colu- A 427, in Britanniam vero legatum anno 429 statuunt.
mana virtulum, vera, quia sancta, dulcedo. πο et alia
hujusmodi complura de' przsule nostro Trecensi
Arvernorum antistes.
2" Neque solum egregiis p'etatis ac integritatis
dotibus qux pontificem decean!, sed etiam doctrina
et eruditione reliquis antecellentem sanctum Lupum
priedicat idem Sidonius. Primum enim Arbogastem
comitem, qui sibi enodandas proposuerat varias e sa-
cris Scripturis petitas quzxs'iones, ad ipsum Trecen-
som episcopuin remisit, testatus (9) quod illius do-
cir.ng abundanti esentilander nec ejus consn(tatio su[-
feeret. Deinde vero ad eumdem sanctum pontificem
Scribens (c) : Mihi, ait, rigor cexsure (ux in litteris
eque ui moribus es! ambifariam contremiscendus. Ve-
Qui postquam in Tricassino prasulatu ipsos quinqua-
ginta duos annos explesset, anno demum 479 plenus
dierum in eelum ex hac vita migravit (k).
9* Magni hujus Trecensis pontiücis qui fuit exi-
mium Ecclesi: Gallicanz decus, cujusque immensa
pracouia memorie commendavit Sidonius Apollina-
ris, du: tan'um epistolo superant ; quarum alteram
edidit Sirmondus (/), undein conciliorum collectionem
deinceps transiit (m) ; alteram Acherius in Spicile-
gio (1). Et priorem quidem post annum 445 scripsit
sanctus Lupus suo et sancti. Euphronii Augustodu-
nensis episcopi nomine ad Talasium episcopum Án-
degavensem, qui utrumque prassulem censuluerat de
tribus capitulis : nimirum de vigiliis natalis. Domini,
rum ex eo potissimum intelligimus quanta sapientie B Epiphanie et Pasche ; de bigamis ; et de iis qui con-
laude claruerit sanctus Lupus, quod anuo 499 vix
exactis in episcopatu duobus annis, a Patribus Gal-
licanis in magna synodo congregatis legatus in Bri-
ta2nniam adversus Pelagianos una cum sancto Ger-
mano Antisiodorensi episcopo fuerit omnium suffra-
giis desti: atus. Qua delegatione pluribus ven. Beda (d):
ejusdemque legationis historiam fuse persequitur No-
risius (ec), ac post eum Tillemonuws (f) et alii. Dixi-
mus Lupum in Eeclesia Treeensi regenda biennie
exaeto, in Britanuiam missum fuisse anno 499, ne-
que enim viris doctis (g) probatur Pagii sententia,
qui ex Sidonii epistola ubi ait (^), Lupum in aposto-
lica sede novem jam exegisse quinquennia, existimat
praesulem Arvernensem per quinquennalia imperii
Caesarei supputationem iniisse, adeoque Lupi ordi-
nationem anno 423 illigandam esse definit (i). No-
risius itque ac Tillemontius locis eatis Daronium
assaetati (j), sanctum Lupum ordinatum fuisse aano
(a) Sidon. ibid., pag. 997 c.
(b) Id. lib. iv, ep'st. 17, pag. 955 c, ibid.
) ld. lib. ix, epist. 14, pag. 1105 c, ibid.
* (d) Bed. lli:t. eccl. lib. », eap. 47.
e) Noris. Hist. Pelag. hb. r, cap. 5, pagg. 301
seqq., opp. tom. I.
(f) Tillem, tom. XV, pagg. 15 seqq.
(4) ld. tom. XVI, pag. 123, not. 1, et pag. 750,
not. 6 in S. Sidon.
(^) Sidon. lib. vi, epist. 1, pag. 997 a, opp. Sir-
e Pagi. ᾿
(i) Pagi. Proleg m. ad dissert. $,, 8 94, et
ad ann. 128, $ 25, item ad ann. in T s. :
(j) Baron. ad ann. 472, 88 14 et 15.
jugati assumuntur. Posteriorem vero noster Trecensis
»ntistes Sidonio inscripsit, qua illi episcopatum Cla-
romontanum gratulatur. llanc autem epistolam scri-
psisse sanctus Lupus perbibetur desinente anno 471,
episcopatus ejos 45, scilicet pest novem jem decursa
quinquennia in apostolica sede, ut ait ipse Sidonius in
literis quas eidem saneto przsuli rescripsit (e). De
utraque porre epistola Tillemontiem (p) atqueometeres
Historrz litterarix Gallice (4) consutere przstat. At
vero de posteriore viri eruliti verba hic exscribere
libet (r): « Qui haee epistolam legerit, faller, inquit,
nisi mecum impense doleat jacturam tot aliarum,
quas ab eo (Lupo) scriptas fuisse colligimus ex Sido-
Bio ; dum illum facit Ecclesiarum omnium in rebus
dubiis consiliarium, in adversis consolatorem. Juvat
tamen vel semel loquentem audivisse Sanctum, ut
inde penitins ejus iadelera spiritunsquc noveriamas. »
(k) Bolland. Act. SS. tom. VII Julii iu comment.
de S. Lupo num. 45 et 82, pagg. 59, 67.
(4) Sitmond. Concil. Gall. tom. 1, pag. 122.
us) Ceneil. tom. V, pag. 71, edit. Ven. Labb.
n) Acher. Spicil. toux. V, pag. 579, :ive nov.
edit. tom. lll, pag. 202.
(o) Sidon. lib. vi, epist. 4, pagg. 997 a, tom. ἴ
opp. Sirm. cit.
(5 Tile. tom. XVI, pagg. 155 seqq.
(q) Hist. litér. de la Frauce, tom, 1l, pagg. 490
seqq. 4.
(r; Bosch. ad Act. SS. tom. VII Julii, pag. 67,
num. 82. .
SS. LUPI ET EUPHRONII EPISTOGL/£. .
— —óiiie — —
EPISTOL t PRIMA.
UPUS DONNO PAPE SLDONIO,
&ratras ago Domino Deo nostro Jesu Christo per
Sp ritum sanctum, qui te, carissime frater, in. hac
wenerali titubatione et pressura dilect' ssim:ze spons:e
Ecclesie sus, ad ejus sustentationem οἱ consola-
tionem in sacerdotem vocavit, ut sis lucerua in. ]s-
v20l, et sicut anibitiosos bonores mandan: milide
cum summa laude exsecutus es, ita militi: coelests
operosa munia et hurilia ministeria ipso adjuvanie
Christo alacriter percurras, nec retro ad aratrum
applicata tnanu, pigritantium agricolarum more ocu-
los convertas. Tu imperatorios apices per gloriosis-
simas affinitates proxime consecutus cs; tu trabeales
ΟΥ̓ 0.8 Splendidasque przfecturas, et quidquid ir-
requieta desideriorum series sibi beatius in. Szeulo
petest &ngere, honovilicus et inter streperes. plausus
65 EPISTOLAE. |. 66
exercuisti, Mutatus est ordo, et in domo Domini A
apicem attigisti, qui non in exuberanti mundani fas-
tus fulgore, sed in inaxime infima mentis depres-
sione, et humili resupinati cordis abjectione pertra-
ctandus est. Qui olim conabaris natalium decora
additis honoribus superare, nec credebas homini
suf&eere, si cxteris par esset, et pares non trans-
grederetur, in eum statum devenisti, iu. quo licet
superior nulli te debes superiorem reputare; minimo
subditorum tuorum suppo-itus, eu plus eris honora-
tior, quo te bumilitas Christi secinget, et eorum
plantas osculaberis, supra quorum capita pedes tuos
olim collocare dedignabaris. Iste profecto jam tibi
labor incumbit, ut sis omnium servus, qui videbaris
omnium dominus, et aliis incurveris, qui czteros
EPISTOLA II.
SANCTORUM EPISCOPORUM LUPI TRICASSINI ET FUPHRONI *
AUGOSTODUNENSIS , AD TALASIUM EPISCOPUM ANDEGA-
VENSEM,
De solemnitatibus, et debigamis clericis, et iis qui con-
jugati assumuntur. .
Domino sancto et in Cliristo cultu atque honore ve-
nerando beatissimo fratri Talasio episcopo , Lupus
et Euphbronius episcopi pariter positi.
Commonitorium quod per subdiaconum Arconiium
missum fuerat, inspeximus : ad quod sanctitati tu»,
Sicut poposcisti, respondere curavimus. Vigilia nata-
lis Domini longe alio more, quam Pasclize vigilia, cc-
lebranda : quia hic nativitatis lectiones legend:
8uit, illic autem passionis. Epipbanix: quoque solem-
nitas habet suum specialem cultum. Qu:e vigili vel
couculcabas, non quia eras superbus, sed quia digni- B maxime, aut perpete nocte, aut certe in matutinum
tatum przteritarum majestate, ne dicam vanitate,
tantum tibi czeteros anteccdendum erat, quantum
tibi modo pre cxteris est recedendum. Fac crgo
ut nunc ingenium transferas ad divina, qui tantum
valuisti ad humana. Colligant plebes tux: ex ore tuo
spinas de capite Crucifixi, qui ex verbis tuis collige-
baut rosas de pompa inundiali ; et capiant de eloquio
sacerdotis verba disciplinz celestis, qui capiebant
de eloquio dowinantis normam discipline civilis.
Ego q:dem qui te tantum amavi cum sequebaris
ariditatem sxculi, quai mensura putas jam amare
sequentem ulertatem caeli? Jain delibor, et. ins:ans
est resolutio mca, sed nou putavero resolvi, qui
licet solutus, iu te vivam, et te in. Ecclesia relin-
quam. Gaudeo exui, postquam Ecclesiam | indussti,
ette induit Ecclesia. Macte amicitia vetuste, scd
fraternitate receus. Supprimit postremus titulus au-
tiquos, nihil est quod hodie velim de praterita me-
minisse dilectione, quando moderna dign'tatis et
firmiorem faeit esse caritatem el tenaciorem. O si
Deus vellet ut te amplecterer! sed in spiritu perficio
quod non possum in corpore, et presente Christo
non amplius reipublice prefectum veneror et os-
culor, sed Ecclesie, qui wihi filius xtate, dignitate
frater, et meritis pater est. Ora pro me, ut in Do-
míino consummatus, opus quod injunxit consummem,
et in eo tandem impleam tempora quz restant, qui
tot et tanta ( ve mihi! ) his quz non debui, implevi,
eed apud Doininum misericordia. Memor esto inei.
! Hujus etiam epistole tempus incertum est, nisi quod
Talasii novi, ut apparet, episcopi 3dinonere nomen
viletur, ut non multo post Andegavense concilium,
in quo episcopas ordinatus est, ad eum missaui cre-
damus. Preter varia ejus exemplaria, quie iu ma-
nus nostras venerunt, animadvertimus ejusdein
lieri menL.onem in antiqua eollectione canonum,
qua est in bibliotheca S. Germani Parisiensis.
Jac. Simwoxpi. — Talasii episcopi consultationi
de tribus capitulis respondent. Primum de «igiliis
Nat3lis Domini, Ephiphanie, et Pasch:e, quo ritu
celebrandz? sint. Tum de inferioribus clericis, quibus
uxores ducere licet , utrum secundas nuptias inire
pessint. Qua in re pati quidem Ecclesiam docent, ut
osiiarii alias uxores ducant , et bigami fiant : exor-
cistas vero et subdiaconos a secundis nuptiis penitus
excludere. Cieterum in Eccles a Tricassiua exoicistas
vergente , curanda sunt : paschalis autem v gilia/a
vespere raro in matutinum usque perducitur. Deinde
in vigilia Paschz diversorum librorum lectiones sunt
recensendz, qu: totze babeant aliquid de przefigura-
tine, aut vaticinio passionis : antedic!a autem vigilia,
prout visum fuerit ; inter peallendum et legendum,
sive de prophetis, sive de Novo Testamento , q«.od
quisque voluerit, non legili, sed voluntaria lectione
praesumet. De clericis vero bigamis , usque ad ostia-
rios Ecclesia permittit et patitur : et quam quis sacer-
dotum regulam pro districtione sua assumpserit, jure
custodiet. Exorcistas vero, aut subdiaconos, a secun-
dis nuptiis penitus excludit. Generationem vero fllio-
rum ab bis, quos conjugatos assumimus , melius
QC esset, si fleri possit, arceri : quos melius est
non assumi, quam de his postea sub diversa sensuum
varictate eertari ; cum melius sit omnes d.seeptauo-
num causas excludi, ut qui non vult in clericatu ge-
nerari , non constituat in altario conjugatos. Hzc pro
consuetudine Ecclesiarum nostrarum , quarum una
est regula, paginae hujus sermone texuimus. Si quid
vero pro honore Domini potest districtionis acerc-
scere, et si imitari non possumus, pro Domini honore
laudabimus. Nam jam Ecclesiz obsequiis aggregatos
ad secundas nupiias transire non pa'rimur : quos,
postquam assumpti fuerint , etiam a primis penitus
arcemus; exorcistas duntaxat, atque subdiaconos.
In Augustodunensi auem Ecclesia, vel ostiarius in
D imo ofücio constitutus , si uxorem aliam aecepeiit ,
[4
et diaconos, postquam in clerum assumpti sunt, etiam
a primis nuptiis arceri : in Augustodunensi, os'iarios
a secunlis. Postremo subdiacou»s pacem inter se
dare in sacrario debere , non in altario. Exstat. hzc
epistola in variis codicibus antiquis, cilalwque in
pervetusta collectione canonum S. Germani Pari-
siensis. Jac. SinMoNDpUS.
* Lupi Tricassini episcopi apud omnes clarissima
est memoria : Euplironii Augustodunensis ex Sido-
nio, Grezorie Turen. et ex ldatio qui alteram ejus
epistolam commemorat in Clronico anni ccccLi :
Diebus, inquit, insequentis Pasche visa quedam in
celo, regionibus Galliarum ; epistola de his Euphronii
Augustodunensis episcopi ad Agrippinum comitem
facta evidenter ostendit. De Talasio Andegavensi di-
ctum esi ad synodum Andegavensem , in qua ordina --
Uus est. Jac, SiRMONDUS. |
61 | RCIRMCIL EPISCOPI 68
ab officio penitus abdicatur. Subdiaconos autem ad A sicul supra memoratum est, ostiarius, ut secundis sc
pacem inter se in sacrario oportet accedere : in alta-
rio autem , non nisi dum porrigunt pallas diacono,
aut suscipiunt quod refertur; ad pacem autem ue-
quaquam eis perinissum est. Si autem illius amentize
fuerit, vel exorcista, vel subdiaconus , vel etiam,
nuptiis illigarit, non s6lum «Ὁ officio, sed etiam a
communione penitus arcetur.
(Habes infra nonnullas Ruricii et Sidonii Rhegien-
sis episolas ad Lupum Trecensem scriptas.)
ANNO DOMINI CCCCLXII.
RURICIUS.
JACOBI BASNAGII IN RURICIUM OBSERVATIO.
Ruricius Senior dictus, ut distingueretur ab ejus B ibique institutis canouicis regularibus fuissesepultum,
wepete cognomine et Lemovicensi episcopo, ex il-
lastrissima Aniciorum prosapia ortus erat. Szculo
primum fuit addictus, ut testatur Faustus (Epist. 6),
jpsi amicissimus, qui de illius conversione ita lzta-
bundus exsultat : Post hujus vite jactationes ad por-
(um religionis, proram satutis, Excelsi manu gubernante,
convertit : posc umbras seducentium vanitatum et inlusio-
nes transvolantium somniorum, mansura et solida con-
cupivit, et despecto tandem seculo infelici, artem ejus
magnam rapuit. lberiam uxorem duxerat. Ex ea libe-
ros non suscepisse videtur. Clericus factus, ad Lemo-
vieemem episecpatum promotus est, qui tum magno
non habebatur iu pretio. Ideo tamen se contemni
non patiebatur Ruricius. Nobis, inquiebat, auctori-
quz omnia a vero sunt aliena. lllud certissimum est,
Ruricium Fausto, Leontio, JEonio, Sidonio, quin
imo ipsi Cxsario, celeberrimis tunc temporis Gallia-
rum episcopis, fuisse amicissimum, ut ex ipsius epi-
stolis patet. Per senectutem vix aerem ferre potuit :
per hiemem paulo robustior, sstivis diebus in ho-
spitio et locis (rigidis consuetudinariam infirmitatem
superare vix poterat. ldeo a concilio Agatlhiensi ab-
fuit : illud aegre passus est Cxsarius, a quo fuerat
invitatus. Quin imo Sedatus, Nemausensis episcopus,
hac in re Czsario manus d«dit. Querelas vel inju-
riam repulit luricius, litteras C:esarii ad se tardissima
venisse significans, nec tamen debuisse tardius com-
woneri, qui [ortasse merebatur ambiri. Obiit paulo
tetem. demere non. debet. urbis. humilitas. Siquidem C post illud concilium. Aiunt bibliothecz Patrum edi-
melio melius multoque eminentius est, civitatem de
sace dote, quam sacerdot-m de civitate noscere (Epist.
92, lib. n). Aiunt in illo episcopatu post Martialem.
vicesimum quartum fuisse successorem. Sed inter
fabulas amandari debet ille Martialis tum apud Bur-
degalenses, tum apud Lemovicenses, episcopus. Mo-
net quidem amicum Celsum , «t ad solemnitatem
sanctorum cum sorore veniat (Epist. 144, lib. n):
unde quis forsan conjiciat, sanctorum, quorum 80-
lemnia celebrabantur apud Lemovices, unum fuisse
Martialem, Mera est conjectura! Sed preterea san-
ctos antiquos qui nunquam exstitere, aut saltem de
quibus fabulosa multa narrantur, coli, quis hodierno
die miretur? De ipso Ruricio, qui.notior nobis de-
tores attigisse annum 499. Sed cum concilium Aga-
thense sub Caesario convocatum fuerit an. 506, ulte-
rius multo vitam produxisse Ruricium constat. Polito
stylo, ut szecula ferebant, script: sunt ejus epistolze ;
paucissima tamen quie vel ad dogmata, vel ad illo-
rum temporum historiam pertineant, possis excer-
pere; plereque enim sunt officiose epistole , vel
consolatori:z, vel ad piet;tem fugamque szculi ad-
hortatorix. Observavit Balusius, ipsi morem fuisse
meliores scriptores perlegere, ipsorumque verba sibi
propria facere; idque probat variis argumentis ex -
geminis, quas tum edebat, Sulpitii Severi epistolis
(Miscell. tom. 1, pra[.), ex quibus utique hausisse
aliqua, indicto nomine, videtur Ruricius; et revera
buit esse, ferunt, iu communi Lemoviez cemeterio D aliqua sunt similia, ita ut plagii reus esse videatur co
moDasterium in lionorem sancti August ni erexisse,
deterioris, quod verba et voccs tantum usurpaverit.
RURICII EPISCOPI EPISTOLE.
LIBER PRIMUS.
EPISTOLA PRIMA,
Domino suo peculiari in Christo, Domno patrono
Fausto episcopo Ruricius.
Olim te, domine mi venerande, ac beatssime 88-
cerdos, fama celeberrima przdicante cognovi. Olim
desi lerio pii amoris infuso, illis te, quibus scribere
dignaris, oculis cordis intueor ; sed nihilominus etiam
corporeis videre festino: si quo modo possim, inter-
59 EPISTOLARUM LID. I. 10
cedentibus vobis, peccatorum meorum vincula dis- A peccato, $ ne judicii recordatione , peccatum; ut du-
runipere, acceptisque columb:e illius pennis (Ps. riv,
7), a venantium laqueis evolare (Ps. xc, 5), et vobis-
cum positus in dominica lege requie-cere ; ut sitim,
quam opuscula vestra legendo concepi, ipso praesente,
unde illa manarunt, uberius hauriens restinguerem,
ut caritatis igniculum, quem in tepidis animx dor-
mientis favillis ferventibus suscitastis, prolatis de
condensa scripturarum pabulis, vivax flamma robo-
raret, quz? eloquio sancti oris accensa, more sibi
solito, in pectore peccatoris vim nmaturze potentis
exerere!, calefaciendo frigida, inluminando tenebro-
$3, et spinas criminum consumendo. Adhzes:t, doctor
eximie, anima mea post te. Me autem adjuvent ora-
- tiones tux, ut possit, terrenis actibus spretis, caele-
stibus inhiare. Quia corpus, quod corrumpitur, aggra-
vat animam (Sap. 1x, 15), ut inclinare aurem suam
ad oracula divina non possit (Ps. xriv, 14), ut domum
pauis oblivio obediens, qux vocautis imperio de
terra sua et cognatione discedat (Gen. xn, 1) atque
illam , quz ei demonstratur, potius concupiscat. Non
em adhuc valet. pusillitas nostra metum obnoxia
conditionis expellere, et caritati perfect:e purgata
coria reserare, ut reliuquen!es praesentia, petamus
zeierna ; ejectaque ancil'a (Cen. xxi, 10), liereditatem
paternam liberi possimus a.!ipisci. Quamobrem spero,
domine mi , ul pro me indesinenter oretis, et quoties
dignati fueritis ariditatem terr:? mee eloquentize
vestre imbre perfundere, non mihi, sicut nunc feci-
stis, et adhuc mex infirmitatis ignari, delicatos et
plici atque majori delicto ipse me premain , ut qui
tarditatis reus sum, esse incipiam falsitatis : et ab
humana usque injuria crimen extendam ad sternam :
nunc tantum exspectans de segnitiz: noxa senteu-.
tiam; divin: vero pro mendacii ultione subjiciar.
Presertim cum vera confessio indulgentiam ; et falsá
excusatio mereatur offensam. Malo itaque tam s'm-
plici confessione quam supplici veniam petere, quam
peccata geminare. lIabes ergo, pater optime, pastor
egregie, meam culpx mex spontaneam confessionem.
Habes et in discipuli errore, quod c rrigas; et in
ovicul:e languore, quod sanes. Potestatisque et judi-
cii tui est, utrum velis ulceris mei pu'redinem ferri
rigore rescindere,: an medicamentorun lenitate cu-
B rare. Ego tamen utram elegeritis curationem amj.lc-
ctar iutrepidus; nec paterne ictum dexter: deeli.
nabo; dummodo portionem promisse hereditati
adipiscar. Neque attendam qua mihi poena sit iu
flagello, sed quam habeam in testamento. Melius
enim mihi est flere super patre, quam ut abdicet
contemptus a patre. Quia parentum pietas distriu-
git, ut corrigat; non perseverat, ut puniat, ne«
tantum ei mororis infert arrogantia superbientis,
quantum gaudium fert humilitas confitentis. Sic illo
Evangelii indulgentissimus pater fllium, praecepta:
substanti:e decoctorem , lato suscepit. ampleau,
p:iomptior gaudere de reditu, quam imputare de
lapsu (Luc. xv). Denique non exprobrantur faci-
nora, non luxuria, non egestas; sola conversi re-
dulces cibos, sed austeriores, et sgritudini tne (Σ versio omnia damna compensat. Quia major fuil
congruos suggeratis; quia non expediunt stulto deli-
cix; postmodum proditoribus meis censorium prz-
beatis assensum , qui more liumani ingenii, affectu
r.imio yrepediti, a veritate judicii declinantes, in-
currunt pro amore mendacium. Sane nec vereaturc
sanctitas vestra, ne vulneribus meis gratior sit [oveu-
tis dextera, quam secantis. Quia ea nec m^ posse
curari, et tamen graviter computruisse, Domino dante,
jam sentio. Et ideo eligo, ut me justus misericordize
increpatione corripiat, quam caput meum oleum
peccatoris impinguet (Ps. οχι, 5). Supplici itaque
prece deposco, ut de illo thesauro penetralium ve-
strorum, uude nova et velera proferre consuevistis
(Matth. xii, 52), periti-simi utpote medici, qui lan-
procul dubio patri facultas reditus, quaw. rerum
facultas. ltaque abscessio reum fecerat, regressio
fecit insontem. Ea misericordia sufficit hxredi.
Quin etiam paternz: clementi: venia sola non suf-
ficit, quod ulnis fovet, quod gratia permulcet ; nisi
et munera larga muliiplicet. Dat annulum ne rursus
ἃ patre, perfidia ducc, discedat. Calceamenta: dat
pedibus, quo facilius ardoi itineris aspera et dura
contemnat. Dat et ipsam primam quam perdiderat
stolam, ut quem a morte receperat, pristina immer-
talitate donaret. Datur etiam ipse juniori vitulus re-
verso, qui seniori agnus datus fuerat de Egypto
profecturo. Quia ipse educit ex Zgypto pater. Tanti
parentis imitare tautus fidem. Trade peccatoribus ad-
guentium innumeras et varias zgritudines quotidie, D i.torium, praesta conantibus remissionem, interces-
gratia Dei adjuvante, sanatis, languori quoque men,
qu:e convenire cognostitis, medicamenta mittatis.
EPISTOLA 1l.
Domwo suo, peculiari in Christo Domino patrono,
Fausto episcopo luricius.
sta me hactenus imp'a negligentia οἱ negligens
impietas possederunt, ut quid, domine mi , in me
potissimum accusem, nescium ; et quid jin me pri- -
imum excusem, non inveniam. Si eniin argumen-
tationem aliquam ad excusandas exrusationes in
percatis exhibere tentavero (Ps. cxt, 4), adjiciam
a juvenis fait qui litteras am bat. Illum virum
sionem largire, cenfitentique filio non s] m ipe
veniam tribue, sed ipse veniam deprecare ; ut quem
in peregrina pat; ia appellas l.berum, in propria pos-
sis videre liberatum. Et qui pcr «eamisil domificam
liberaliiatem, per te mereotur consequi libertatem,
nec ἃ vestro separetur solatio , qui scquestratur
preinio.
EPISTOLA lil.
Devinctissimo Filio semperque magni[ico ὃ Hesperio
Ruricius.
Scribendi mihi ad unanimitatem tuam aditum,
wagnifleum, Ge rmam litterarum et amicorum ap-
" RUIJCII EPISCOPI "
quem obstruxerat unperitia, patefecit affectus et. illa A
dominawrix omnium pietas, per quam flectuntur ri-
gida, saxea molliuntur, sedantur tumida, leniuntur
aspera, tumescunt lenia, mitescunt sa va, saviuit
mitia, accenduntur placida, acuuntur brnta , donii-
nantur barbara, immania placantur. Etiam in me
opus suum peragens, os elingue reser«vit, producens
ine ex tutissimo silentii recessu ad publicum formi-
dandumque judicium et invitatio vestri nova subire
compellit. Scilicet, ut qui hactenus illam sententiam
secutus antiquam, qua dicitur : Sz penumero prz-
stare tacere, quam dicere; inscientiam meam ma-
luerim verecuudis taciturnitate legere, quam impu-
' denter incondito sermone proferre, non tam consue-
tudinis mex immemor, quam rusticitatis oblitus,
quasi ex Arione in Orpheum repente mutatus, velim
disertissimis auribus tuis ore garrulo non 'am ofll-
ciosus quam injuriosus existere. Dum et ignota per-
tento, el insueta prxsumo. Sed dabitis, ut reor,
veniam venienti ex necessitudine necessarie neces-
silatis. Quia qued dilectio in mortalium mentil us
naturali potestate sibi vindicet, conscium mutus
passionis pectus agnoscit. Ergo neexcusationi diutius
immorantes, ita paginam dilatemus, ut non solum
tibi non ezhibeat sermo incomptior, verum etiam
copia inordinata fastidium ; jam in vocem pietatis
erumpimus, et desideriorum verba ructamus, com-
mendantes tibi pignus nostrum, depositum tuum,
cujus nos susceptione cepisti. Tibi enim spem posie-
ritatis mex ; libi solatium vite przssentis, et leva-
EPIST. IV.
Devinctissimo filio semperque magnifico IIesperio
Ruricius.
Recepi 2pices unanimitatis (nz, tam gratia quam
eloquentia; tam amore pariter quam lepore; tam
sale quam melle respersas. In. quibus nec dulcedini
deesset aliquid, nec sapori. Qui cum omni dictionis
et rationis arte premineant, solo tamen a se discre-. ᾿
pare videntur judicio. Dum enim paginulie mex, non
laudi apte, sed vitupertitioni ineptia rust:c.tatis ap-
(Αἰ, majora meritis tribuere [estinas, οἱ sequeris
vel declainationis cursum, vel diligentis affectum ; a
norma recti judicii declinasti. Ad quain rem ego per-
fectionem non ignorantiz vitio, scd spontaneo arbi-
tror descendisse consilio, triplici ex causa : ut in
B tenui materia et acumen ingenii, et oris facundiam,
et afüluentiam sermonis ostenderes. Sicuti in jejuno
alque otioso cespite magis strenuilas culioris sppa«
ret, cum aut rebellionem glebarum tenscium repetita
sepius impressione vomeris domat, aut ariditatem
nimiam stercoris aspersione fecundat, ut fructuum
eopiam, quam soli natura negat, industria producat;
ita et tu egestatem epistole mex eloquenti» 0.88
ubertate ditasti, ut possit esse, si eam suppresseris,
te loquente, laudabilis; δὶ vcro protuleris, incutiat
et mihi de falsa laude, et tibi de judicii errore vere-
cundiam. Et idcirco, quia imperitiam meam tui pu-
doris opus esse voluisti, cave ne, preconio tu» nobis
non respondentibus, tua periclitetur electio. Itaque,
si quid mibi credis, si quid utrique consulis, indi-
men, si divinitas annuerit, future; tibi uni omnia C gnum memor;a, oblivione dignissimum volumen abs-
mea vota commisi. Te ^ elicitorem et formatorem
lapillorum nobilium, et rimatorem auri, te reperto-
rem aquz latentis elegi , qui sciris abstrusas lapidi- .
bus gemmas proprix reddere gencrositati; qua ut:-
que in tanta rer::m cecnfusione amitterent nobilitatem,
si judicem non liaberent. Aurum quoque, arenis vi-
libus 'mivttm, nisi artificis solertia lavetur aquis,
ignibus eliquetur, nec sp'endorem poterit retinere
nec meritum. Septas etium aquarum manantium ve-
nas, et obductum tcrra fluenti alveum, nisi diligen-
tius eruderaverit appetitoris industria, laticis unda
non fluet. ita et tenerorum adhuc acies sensuum
jgnorantix nubilo, quasi crassitate scabross rubigi-
his obsessa, nisi as-idua doctoris lima purgetur, ne-
quit sponte clarescere. Tuum ergo nunc, tuum cst,
in liis omnibus et opinioni tuz, el nostro pariter
respondere judicio, ne aut tu. presumpsisse illicite,
aut nos iuconsiderate elegisse videamur.
pellabat Sidonius, ep.!. 1v, ep. 22. Ad eum s:pius
scripsit Ruricius, ut patet ex epist..2, 4, 5, ipsi iu-
scriptis. Basw.
* [ia expresse ms. novato vocabulo et non inele-
gante sensu ab eliciendo, sicut Jupiter ab eliciendis
fulminibus dicebatur Elicius, Ovid. «1 Fast. :
Eliciunt celo te, Jupiter : unde minores
Nunc quoque te celebrant , Eliciumque vocant.
Nisi malis legere : licitatorem , q''0d non place: ;
conde, si vis et me ad arbitrium tuum oratoris fa-
mam et te probati judicis obtinere personam.
EPIST. Y.
Devinctissimo filio semperque magnifico Hesperio
liuricius.
Spoponderas, fili carissime, ut mihi aliquos de
ramusculo quem ex amaritudine in domesticum 88.
porem vertendum vansfcrendumque susceperas, flc-
sculos destinares, quorum odore cognosccrem quam
spem spei gerere deberem; utrumnam ipsi fleres ger-
mina, aut rursus ipsa germina íructus sui qualitate
promitterent, iidemque iterum fructus utrum possint
te excoquente mitescere, et dulci eloquentie verbo
audientium corda satiare. Quod quia nescio quam ob
D causam facere distulisti, opportunum vos admonendi
tempus inveni, quo in harmonia mundi universa
animantia bruta pariter, et elinguia, incedentia, vo-
lantia, atque repulia, suis quzeque modis, suis sibilis,
suisque q:xque vocibus, etsi sono dissono, aut ore
vel: elucidatorem, quod malim. ας Canisius.—Ma'e,
ni fallor, laudantur illi versus Ovidii. Non ideo dice-
batur Jupiter El cius, quod fulmina vibraret οἱ €!ice-
ret, sed quod e coelo εἰἑεῖ se pateretur. Cum enim
Jupiter in gratiam Num: des.derantis scire. quo-
modo fulmen piari posset, e colis in terias traus-
measset, Elicius d.cebatur. Sic etiain IHisperius Eli-
citor lapillorum dicebatur, q od geminas e terra vel
lapidibus educeret. Dasx.
Τὸ EPISTOLARUM LIB. 1. 7À
diverso, pari tamen affectu, quasi uno concentu in A commendare non possimus, saltem vel paginis man-
laudem proprii auctoris erumpunt, et potentiam,
quam promere nequeunt, sentire se produnt. Hoc
namque tempore cuncti orbis species rediviva repa-
ratur. Et quidquid in eo situ squalidum, frigore tur-
bidum, glacie concretum, nuditate deforme, ariditate
przmortuum hactenus fuit, ad instar resurrectionis
emergit; uL discat humana fragilitas de visibilibus
invisibilia, et de przsentibus futura cognoscere, et
spem ventur: melioris zetatis, deposita desperatione,
percipiat. Nunc etiam tellus sterili rigore conclusas,
quasi virili semine hoc verno tempore concepto, oc-
cultis maritata meatibus, venas laxat ad portum. Et
hine quod deliciis suave, quod esui dulce, quod usui
utile, quod victui necessarium, quod visui jucundum,
dare curemus.
EPIST. VII.
Domino suo peculiariter in. Christo patrono Dassulo
episcopo Ruricius.
Quam me diligere sancta pietas, et pia sanctitas
vestra dignetur multimodo probatis affectu , dum
legenda transmiititis, et neglecta corrigitis, dilectio-
nem diligendo provocatis; et quod przdicatis verhis,
docetis exemplis. Sed quoniam semen vestrum in
terra steriliet dumosa non proficit, utpote qu: senti-
bus supercrescentibus suffocatur,ne sicut infructuo-
sam illam ficulneam me jubeat Dominus vine», quam
tanto tempore nequidquam exspectat, abscindi; vos
severiorem sententiam orando dijfferte, donec doctti-
quod olfactui gratum, quod tactui blandum, omne p na vestra ^ pinguedine tanquam terr: amaritudo
producit. Siquidem hzc est illa temperies, qui
mundi nascentis materiam, quasi adliuc in incuna-
bulis teneram in gremio qaodam clementissime al-
trieis complexu nutrivit ; ne substantiam nullo labore
duratam aut :estivus fervor exureret, aut hiemalis
algor exstiagueret, aut ventorum flabra portarent.
Habet itaque susceptus tuus convenientissimum tem-
pus, quo animi socordia tandem aliquando * depo-
sita, hebetudinem cordis exacuat. Et si inter homines
declamare non potest, saltem inter peendes clamare,
aut inter volucres garrire festinet.
EPIST. VI.
Domino sancto et piissimo Patri Nepotiano presbytero
Ruricius.
Codices quos sanctilas vestra transmisit accepi,
eloquentia claros, scientia perfectos, docirina pro-
bos, fidei puritate perspicuos; qui sacrorum testimo-
niorum ubertate locupletes, auctoritate przstantes,
luce fulgentes, facile et fidelium mentes illuminent,
«t infidelium errores detegant atque convincant. Quo-
rum ego gustu admodum tenui pellectus potius quam
refectus, ad satietatem propter sollicitudiaes sxculi
pervenire non. potui. Sicut enim stomachus eum fe-
brium ardore decoquitur, dulces sibi ante cibos nec
oblatos ore recipit, nec requirit ablatos; ita et ani-
mis mundanis anxietatibus curisque confectus, spiri-
tal dapes nec desiderat absentes, nec carpit appo-
Sibi, nec sentit infusas. Qux cum ita se in me
bàbeant, vos tamen et pii parentis probastis affectum,
eisolliiti magistri ministerium , et seduli medici
impestis officium, ut tali tz:edio laboranti medica-
menta congrua mitteretis. Quibus et propter negli-
genium meam ego non valeo consequi sospitatem.
Yos tamen percipietis a justo repensatore mercedem,
qui etiam pro ingratis grates benevolas referre con-
suevit, llornm ego prefatorum codicum unum, sicut
justhüs, retinui, alium remisi, quem S. Hilarii Pi-
clave urbis antistitis esse noveritis. Quod quia
prateperatis, indicare curavi. Hunc vero retentum
permititis transferre; disposui, ut quod memoriz
4 Ms. jn margine detestata.
» Ms., pinguine.
PaTBoL. LVIII.
infructuosa dulcescat. Sed quoniam plus sunt apud
me delicta quam verba, nec possum facta expiare
sermonibus, obsequium saltem epistolare dependo,
et librum, quem przstiteratis, me remisisse signi-
fico. Alium, qui identidem vestris usibus nunc ne-
cessarius non est, spero per portitorem barum re-
mitti. Jubeatis simul quod si propitio Deo ad solemni-
tatem sanctorum gurdone abituri sitis, recurrentibus
scire faciatis. -
EPIST. VIII.
Domino suo peculiari in Christo Domino patrono * Si-
donio episcopo Ruricius.
Przdicantibus vobis, szpius audisse me recolo,
nullatenus ab iniquitatibus nos posse purgari, rfisi
fuerimus crimina nostra, conscientia compungente,
confessi. Quis enim, non dicam consequi, sed vel
qu&rere queat indulgentiam, nisi deplorationi con-
fessionem erroris adjuugat? Quia error indulgentiam,
non indulgentia requirit errorem. Quod cgo valde
serum esse cognoscens, facinus meum nuper admis-
sum, pietati vestre indicare non distuli. Ne quod
modo prodente me spectat ad veniam, tacente post-
modum pertineret ad culpam. Sed jam ipsum dolum
proferimus in medium. Furii me vobis reum statuo,
et depositum vestrum me, ignorantibus voliis, illicite
presumpsisse pronuntio. Quod ut tamen committe-
rem, occasionem perpetraudi facinoris vos dedistis,
aut tentantes cupidum, aut indoctum erudire cupien-
p tes. Codicem namque, quem de fratre meo Leontio
me recipere jusseratis, transtulisse me fateor. Quod
si probatis, 4 ignoscite ; si imputatis, agnoscite. Quia
confessioni querela sociatur. Nam primum ut eum
legerem voluntas impulit. Deinde ille ut. transferre-
tur extorsit. Nam cum de dapibus ipsius adhuc
pauca libassem, taliter me gustu illecebrosi saporis
illexit, ut primi quodammodo parentis imitator, Do-
mino repente contempto, ad satietatem studuerim
pervenire; magisque consilium suadentis quam im-
perium dominantis audierim. Nam ut omnia pectoris
mei arcana manifestem, videbar mihi libri ipsius
* Fuit Árvernorum ep'sc., isque celeberrimus, Bat,
4 Forte agnoscite; δὶ inputatis ignoscite.
3
Boc 0
RURICII EPISCOPI ' 70
verba adhortautis aüdire : Quid. cessas, ingrate, quid A ambigo, Cum et vos sbundeuis tabellariis, et me
dubitas ? Nosti erga te communis Domini voluntatem,
quam diversis occasionibus te elimare contendat,
quam tibi etiam invito spiritales cibos soleat bonus
pastor ingerere. Mihi erede, plus tibi, si distuleris,
quam transtuleris imputabit. Quia studiosis favere,
non invidere consuevit. His et talibus silentio allo-
quiis in vincula ejus me voluntarius pariter et coactus
sponte conjeci, ad exemplandum eum festinus accessi,
Quem nescio utrum, sicut est, transcriptum an pa-
ratum reddere debeam in vestro pendet arbitrio.
Ego tamen libens multam quam intuleritis, exci-
piam; quia remedium meum vestrum credo esse
decretum, et sententiam vestram medelam duco
esse, non pcenam.
EPIST. ΙΧ.
Domino peculiari in. Christo Domino patrono Sidonio
Ruricius.
[ἃ inc recens pradicatio, ei antiqua dilectio ve-
strz pietatis illexit, ut audeam auribus vestris ine-
ptis meis facere sxpius injuriam; dum vestram,
quantum sterili ingeniolo coneeditur, attingere cupio
disciplinam. Quam esi assequi grande est, atque
difficile, sequi tamen pulchrum est atque sublime.
Quouiam summarum rerum non adeptio tantum ,
sed etiam imitatio ipsa jucunda est. Quia nunquam
fere aliquis ejus rei portione ad integrum caret, ad
quom scandere ac pervenire contenderit. Desidero
itaque, domine mi, desidero, inquam, tuis cibis
refici, tuo fonte potari, tuis repleri dapibus, tuis
epulis saginari : quas si quis, distribuentibus vobis,
non summo ore libaverit, sed totis animx visceri-
bus appetens conviva sorbuerit , atque iutimo pecto-
ris postmodum easdem ruminaturus absconderit ;
incipiet assiduis ructationibus in laudem Domini
omnipotentis erumpere; refertus corde, ore jejunus,
dum satur esurit, et saturatur esuriens; magis in
regeneratione siturandus. Nec deesse poterit cibus ,
cujus pastus in verbo est. Ut ego liarum deliciarum
particeps esse merear vestris patrociniis obtinete,
mibique supra mensuram virium connitenti auxilia-
tores accedite, simulque et ab ovili vobis credito
non inveniar alienus. Orate, errantemque ovem a
pascuis saeculi ad caulas dominicas reportate; quia
confido quod intercessionibus vestris fieri possit
agnus, qui vester meruerit esse discipulus.
EPIST. X.
Domino, pectori suo, Lupo, * Ruricius.
Accepi litteras magnanimitatis tu: , quibus excu-
sare dignaris quod ut me rarius eloquentiz tuc
rore respergas bajuli faciat inopia ; simulque etiam
indicas te mirari cur, cum mihi eorum frequentia
suppetat, verborum quoque copia comp!a non desit,
vobis scribere szpius detrectem. Quod vos per iro-
niam, ut est leporis vestri facundia, jactasse non
a Fuit episcopus Tricassinus.
b Vox corrupta.
sciatis laborare egestate sermonis, ac sterilitate exi-
lis ingenii, velut :stivis mensibus arentis veng cur-
$uin sudare, non fluere. Addidistis etiam, sicut Achilli
, Patroclum, aut Herculi Theseum, vel Theseo Pyri-
, lhoum, ita vos mibi debere sociari. In bis fabulis
factisque majorum non przerogativam personarum,
sed comparationem debemus dilectionis accipere;
ut amicorum recolentes nomina, sequamur exempla ;
et eorum in nos vocabula trausferentes, merita con-
feramus ; atque ex ipsorum gestis magnifiea quseque
et honesta carpentes, vitze nostras uliliter coapte-
mus; et serviamus nobis in caritate candida, non
adulatione fucata. Studeamusque quod in amicitiis
illorum poetarum falsitas finxit, in nobis animorum
B veritas peragat ; ut.dum imitari videmur aniiqua,
relinquamus imitanda ; et seniorum facta laudantes ,
laudemur a posteris. Hxc ergo, domine mi , flamma
pectoris mei, persuasioni tug, quam conscientiz
mes amplius credens, gerulo festinante, breviter
cursimque dictavi : qu: peritia tua el probitas (ua,
δὶ amici verecundia consulit, aut celare debebit,
δῖ emendare curabit.
EPIST. XI.
Domino sublimi semperque magnifice fratri Fredar.
Ruricius.
Quoniam amoanitati nemoris vestri etiam deserti
nostri ineptias voluistis adjungi , transmisi, sicut in-
junxistis, abietum plantas , non specie, sed proceri-
tate placituras ; non fructibus, sed sui peregrinatione
C mirabiles; non usu aptas, sed amoenitate jucundas.
Quippe qux cum coaluerint crassitudine umbrarum
b Cevenarum frigus * Oceanis in zstatibus przbiturz.
Et hoc inter illas prxclarissimas diversi generis
arbores, tam decore quam utilitate prestantes, opu-
lentas onere, distinctas flore, odore fragrantes. llis
enim :ndustria vestra contulit, quod soli natura non
protulit. Nam ut ruborem rosaruni, liliorum cando-
rem , lauri perpetuum virorem , et alia hujuscemodi,
similia vilibus pretermittam (quia sz»pe per abun-
dantiam pretiosa vilescunt, et facit copia quotidiana
fastidium) illic etiam graminum, germinum, fruteto-
rum peregrinz collatze sunt suavilates, visui usuique
vernantes. Sed quid illic primum laudandum sit, aut
mirandum, ubi etiam temporis intemperies tempe-
D ratur? Siquidem inibi torridz fervor zstatis tam um-
brarum quam undarun rigore depellitur. Hiemis vero
in tantum non sentitur asperitas, ut intra eadem po-
tius tepor aeris, et cantus avium, veris reddat effi-
giem. Sed quid ego immemor imperiti: meas, pau-
pere sermone, mi domine, ruris vestri divitias, de-
licias describere, aut enarrare contendo, ad cujus
laudem etiam ingenia majora succumberent? Date
jtaque impudentie mex veniam, quam extorsistis,
qui ut auribus vestris verbosus existerem. dignatio
vestra me compellit. Con(üdens quod epistola longior
c Vox corrupta.
9
T
EPISTOLARUM LiB. I.
totu
Ὁ ἃ
18
vobis, dominis meis, si displiceret affatu, placeret À cymba instabili fluctuantem, quasi i jam de sublimiori
affectu. Cum intellexeritis eam non pro eloquentiz
lepore, sed pro vestro amore copiosam ; simulque,
quia sciebam sublimitatem vestram in amicis vestris
.plus reprehendere taciturnitatis verecundiam, quam
loquacem familiaritatis audaciam.
EPIST. Xil.
Domino pectoris sui Celso Ruricius.
Trepido in prxconium vestrum os elingue rese-
rare, cui scio jure etiam ingenia majora succumbere.
Quid enim primum de affectionis aut dignationis ve-
str» laude commemorem? qui omnes mihi ruris,
8 moris, et, quod his omnibus majus est, caritatis
delicias contulistis, aut certe, si quid horum defuit,
deputandum tempori, non vobis est imputandum. ,
Nam totum apud vos, quod carum pectus, quod ha-
buit claru:» mundus, inveni. Nulla me penitus jocuu-
ditate fraudastis; quin etiam desiderabile mihi ho-
spitioli mei desertum vesira vicinitate fecistis. Et
idcirco me magis finitimum vobis esse congaudeo,
quia non ex toto malus est, qui bonis jungitur. Sed
ne exbibeat vobis ipsa ineptia sui longior sermo fa-
stidium, salve largissimum dico; et vitrarium, sicut
jussistis, me destinasse significo : cujus opus nitore,
non fragilitate oportet imitetur, ut dilectio, qu: nobis
a parentibus relicta, magistro tradita, vit: commu-
nione, firmata est secundis, elime:ur adversis, nulla
penitus turbinum procella frangatur. Nam sicut auri
atque argenti pretiosa sinceritas, si xis, aut plumbi,
vel cujuslibet alterius materiz vilioris fuerit admix-
tione corrupia, nisi ignium examinatione purgatur,
nec splendorem naturalein poterit habere, nec sonum.
Nam nec visui claritatem, nec tinnitum reddit audi-
tui, magisque raucum resonat, si feriatur, et stridu-
lum. Hanc ergo sententiam, non meam, sed Domini,
frater optime, contuentes pariter et sequentes, ita
vitam nostram medio cursu, gubernatore ipso Do-
pino, temperemus, ut cum serenitas arrideat, pro-
sperior flatus invitet, mare placidum blandiatur ;
scientes tamen jllam zquoris subjecti planitiem ad
instar inontium repente consurgere ; neque in altum
Davem nostram patiamur impelli ; ubi eam aut tem-
pestas solvat, aut unda demergat.
EPIST. Xll.
Domino pectoris sui Celso Ruricius.
Recepi apices germanitatis tux:«, qui mihi non pa-
rum scropuli retulerunt. Vereor enim ne secus de
litteris meis quam a me missa sunt censueritis. Et
ideirco quasi temerariz pro»sumptionis memores vi-
deamini, dum ut pro vobis orem, ac szxpius commo-
neam, postulatis. Egone, frater optime, castigare vos
aundeam, qui me nequeo castigare * Egone vos, qui me
szeuli adhuc in turbinibus tanquam in maris :stibus
4 Forte oris.
b Deest verbum.
« Forte committere.
4 Forte Fartura.
e js fuit Arelatensis episcopus. Lites quasdam
specula vel eminentiori colle respicitis? Egone vos,
qui ad portum venie per poenitentiz indulgentiam,
Domino gubernatore? ^ Non ego penitus, frater di-
lecte, sic scripsi, ut mihi aliquid blandiens, vos im-
probo dente morderem, nec ut vos l:derem; sed
mibi epistole familiaritate vincirem. Nam si bene
consideretis, votorum sunt illa verba, non actum ;
et optantis potius quam monentis. Quia non quid age-
remus, sed qualiter vellem ut viveremus, expo:ui.
Caeterum si actus vite mec przteritze przesentisqua
discutias, pudebit te, intimo et secretissimo fratro
teste, ferre, qua: non puduit Deo teste * promittere,
pro quibus facinoribus meis spero vos potius Domino
supplicetis, ut quos in hoc ssculo amicitiarum et
B propinquitatis voluit esse consortes, in futu:o bono-
-
rum jubeat esse participes.
EPIST, XIV.
Domino pectoris sui Celso Ruricius.
Equum qualem jusseras destinavi, mansuetudine
placidum, membris validum, firmum robore, forma
przes!antem, 4 factura compositum, animis tempera-
tum, nec przproperum scilicet velocitate, nec pigrum :
cui frenus et stimulus sit sedentis arbitrium, cui ad -
evehendum onus, et velle suppetat et posse ; ita ut
rec cedat superposito, nec deponat impositum. His
ftaque, sicut oportuit intima'is, salutatione praelata ,
pollicitatione dispensa, promissa deposcimus, ut ad
solemnitatem sanctorum ad nos, l'eo propitio, una
cum sorore venire dignemini , honorem patronis,
íratribus affectum, gratiam populis przestituri.
EPIST. XV
Domino suo, peculiari in Christo domino patrono,
* Eonio episcopo Ruricius.
Agnito transitu sancto, et venerabilis apud me
recordationis domini mei decessoris vestri ;eontii,
anino et mente confusus diu multumque tristatus
sum quod et impedientibus peccatis meis, tanto anti -
stili occurrere non merueram, et tali essem parente
privatus. Cujus etsi exterioris hominis non fruebar
aspectu, interioris tamen gratia delectabar, et mentis
acie jugiter adhzerebam; per quem et in quo mihi
prisens quodammodo et cernebatur obtutu, et a"die-
batur affectu, et palpabatur attactu, et. tenebatur
D amplexu. Siquidem cari nullo se melius loco quam
in corde, caritatis ipsius sede, conspiciunt. Unde et
amplius desider»bam oculis videre carnalibus, quern
ita spiritalibus intuebar. Sed dolori meo consolatio-
nem ea qua prius tribuerant, solatium ipsius merita
dederunt. Quia confido quod quem paterna pietate
dilexit, ct sedula intercessione custodiat. Sed [80
sanctitati vestrze quasi. vobiscum colloquens, atque
a vobis meeroris ipsius levamen requirens, dictante
cum Hilario Leonis successore habuit, dein a ponti-
fice Romano concessa sunt illi vieariatus jura, quibus
inscio pontifice uti tentaverat. De illo Leontio sax»pius
Ruricius !. 11, ep. 59, et ep. 41, 48. Bas.
39 RURICI! EPISCOPI 30
dilectione, retulerim. Nunc vero, ut dicere institue- A undosum mare, excitantibus ventorum szvientium
fam, accersione ipsius domini mei et apostolatus
vestiri ordinatione comperta, ad officium vestrum
mittere cogitabam. Sed muneribus vestris humilitatis
me:e przevenistis obsequium : 406 mihi majorem
scribendi fiduciam contulerunt , quia presumo quod
quem liberalitate feceritis dignum, ab animis vestris
non habeatis alienum. Et ideo sicut dictis intellexi,
quoniam tanti habere dignamini, sospitationein bea-
titudinis vestrae per litteras uberem dico; simulque
peculiari prece deposco eo mecum agere tanto ha-
beatis affectu, ut dominum Leontium pra misisse, et
commutasse potius quam perdidisse cognoscam.
EPIST. XVI.
Domino venerabili, admirabili, et sanctis. omnibus
equiparando, fratri Sidonio Videnti, Ruricius.
Olim te, frater carissime, fama celeberrima przedi-
cante, cognovi, et in sede caritatis illis quibus ipse
melius terrena despicis, et coelestia divinaque consi-
deras, oculis mentis aspexi : unde ipsius nomen
ascripsi, cujus munere donatum esse te vidi. Et ideo
dum te in speculo cordis diligenter, et pulchritudi-
nem interioris hominis tui vehementer admiror, ad
desiJerandum animi mei viscera concitasti, qux in
tantum affectum tuum meracissima dilectione com-
mota sunt, ut quem spiritalibus oculis contemplor,
etiam carnalibus cernere concupiscam. Quamobrem,
salve in Cliristo Doinino plurimum, dicens specialius,
quiso, ut unà cum domno meo episcopo, quem ad
nos venturum pro sua dignatione confido, vohis, ad
humilitatem nostram visitandam, faciatis injuriam,
ut possimus in unum posili fructum de nostra invi-
cem carpere prassentia; dum sciscitantis intentio fit
respondentis eruditio ; eL mutuus quodammodo pro-
fectus discentis efficitur, et docentis. Pax, pax, pax.
EPIST. XVII.
Domno anime sum, et totis in Christo Domino dile-
ctionis visceribus excolendo Pomerio abbati fturicius
episcopus.
Scriptum est, sicut ipsi melius nostis, Mili vindi-
ctam, ego retribuam, dicit Dominus. (Deut. xxxu, 55;
Ron, xn, 19) Jam vos mihi sí quid imputatisignoscite,
quia sciatis Dominum vindicasse. Tam aviis nos 68:6
itineribus noveritis,in tam abditas solitudines inductos,
flabris, erepto ab oculis nostris nebulis ac nubibus
die, iter agere crederemus. Quia etiamsi mundo ra-
dius solis illuxit, ad uos, prx densitate nemoris
splendor ipsius, et calor pervenire non valuit, dum
nos ita per iter infelicium felicium proceritas pre-
mit, et $c inundatio roris aspergit, ut contracti fri-
gore, vel coacti apricitatem ignis plurimis diebus
cynocaumatis queerimus. Sed cum ad locum, ad quem
tendebat intentio pervenissemus, vallati aquis atque
madefacti, siti occepimus deperire. Quia cum esset,
ut diximus, rigor in aere, erat tamen tepor in fonte,
odor in flumine, ardor in campo, :xestus in castro ; et
ut brevi sermone universa concludam, per talem
viam nos iter egisse cognoscite, per quam nec ad pa-
B radisum, non dicam ad exsilium ire quisquam desi-
deret. Quapropter quia hxc omnia Dominus noster
et me incurrere, elt vos jussit evadere; peccata mea
vos qui arcta et laboriosa spiritaliter pergitis via,
ietas non incideretis angustias, et nos qui lata et
spatiosa, retrorsum semper respicientes incedimus,
hujus incurrimus injurias. Orate Domiuum, cui
omnia possibilia confitemur, ut etsi per diversum
iter, ad unam nos tamen nrbem faciat convenire; in
quam nos misericordia potest inferre, vos merita.
EPIST. XVIII.
Dulcissimo et unanimo filio * Omacio Ruricius
cpiscopus.
Ut per Venerium dulcedini tux non scribereu,
C non negligentiz, nec imputationis alicujus, sed oc-
cupationis fuisse cognosce. Unde lias per Amelium
dedi, quibus salve plurimum dico, et ut propositi
tui semper reminiscaris, commoneo. Nec animum
tuum jam Deo dicatum aut a cepto itinere blandior
visus avoce!, aut modulatior corrumpat auditus, aut
dulcior gustus inficiat, aut mollior sollicitet tactus,
aut suavior odoratus illiciat, et per fenestras cor-
poris mors intromittatur ad animam. Sed neque sti-
vam tenens, contra Domini sententiam retro respi-
cias, ut directum lineze sulcus amittat: quin potius
ita in eum, cui te, ipso inspirante, vovisti, omnibus
sensibus inhies, et cordc defixus adhzreas, αἱ cum
te vel una prafatorum vitiorui illex.forma pulsave-
rit, fide firma, et divina meditatione munitum pectus
uL eas retexere animus horreat, mens refugiat, sermo D adire non possit. Et quamlibet in turbis positus esse
non queat. Incurrimus namque semitam obstructam
ramis, spatio constrictam, spinis hirtam, stirpibus
clausam, cb-itam sentibus, situ asperam, saxorum ag-
geribus impeditam, radicum conuexione constratam,
caea0 voraginosam, ut in tam variis tamquemultipli-
cibus malis non esset simplex forma periculi ; dum ca-
ballorum pedes radicum virtus detinet, etsoli putredo
non sustinet ; montibus vero ita in sublime porre-
ctam, et vallibus in profunda demersam, ut nos per
s Fuit il'e presbyter dilectissimus Ruricio, cujus
ope usus est l;parchíus, ut litteras commendatitias
videaris, intrans in cubiculum cordis tui clauso ostio
tuo, Dominum orare non de:inas (Matth. vi, 6), ut
qui videt in occulto, dicat tibi, sicut sancto Moysi
vociferanti ad se non voce, sed corde, dicebat : Quid
clamas ad me ( Exod, xiv, 15) ? Et spero ut in. talibus
orationibus etiam mei meminisse digneris, et citius
te ad nos, etiam si inter nos reducit affectus, deside-
rium dulcissimz et saluberrimz quietis adducat.
ad Aprunculum obtineret. Vide inferius l. u, ep. 27,
et 56. Basw.
5 EPISTOLARUM LIB. 1I. ga
LIBER. SECUNDUS.
EPISTOLA PRIMA.
Dommnis| sublimissimis et in Christo Domino devinctissi-
mis (ratribus ἃ Namacio et Ceraunie Ruricius.
Antiqui sapientes amicos duos unam animam ha-
bere dixerunt : quod valde verum esse praedico,
proboque. Nam postquam a vestra germanitate dis-
cessi, divisum esse me sentio, partemque meam
vobiscum resedisse cognosco. Nec absenübus vobis
lateger esse mihi videor. Et cum me in me non in-
veniam , apud vos me, ad vos reversus, inquiro,
atque ibidem, quantum me jubes reliquisse, tantum
vestri mecum abstulisse couspicio. Et ita priusquam
fiat, annuente Domino, pignorum nostrorum votiva
conjunctio animorum inter nos facta jam divisio,
qus ^divino amplectenda magis est diligentibus,
Α dico. Iter meum, vestrumque conspectum mento
przvenio, atque omuia, sicut jussistis, et dignum ac
debitum fuit, inspecta, tradita, firmata significo.
Nec vereor quod debeat animos vestros vel aliquan-
tisper offendere, quod unum vocabulum de libello
dotis vident esse subtractum ; cum hoc quod deest
numero, non solum compensatum, sed etiam auctum
agnescitis in merito.
EPIST. I.
Dominis sublimibus et in Christo Domino devinctissimis
[ratribus Namacio ei Ceraunie Ruricius.
Quam graviter sim de luctu vestro nuntii atrocitate
perculsus, facilius vos pro mutuo potestis amore
conjicere, quam ego possim litteris intimare. Quia
animus nimio moerore confectus, quod horret reco-
quam vitanda; per quam fit in cordibus eorum cari- B lere, renuit expedire. Doleo, fratres devinctissimi .
tatis integrz? sincera transfusio ; cujus ego vinculis
colligatum a vobis esse me gaudeo, et talibus catenis
vinctus exsulio, obstringique me earum nexibus ma-
gis cupio quam resolvi. Quibus et vos constrictos
esse confido. Redeuntibus itaque vestris salve largis-
simum dico, et ex omnibus gratias agens derelinquo
qui ad preconium nostrum pertinent. Idcirco me
siluisse significo, quis in propriis laudibus, sicut
dicitur, est odiosa jactantia; vestra enim laus mea
facta est; et ideo, ut dixi, de magnanimitate vestra
tacere melius duxi; quia quidquid de vobis dixero,
mihi videor contulisse.
EPIST. 1l.
Dominis sublimissimis el in Christo Domino devinctissi-
mis fratribus Namacio et Ceraunice Ruricius.
Inter reliquas grates, qu:e a me vobis jure refe-
rendz sunt, przsentia 26 visione patroni communis
domni Postumini ingentes gratias ago, quod hospi-
tiolum vestruni fecistis ipsius orationibus illustrari.
Quia dum vobis exhibet fidem, nobis tribuit bene-
dictionem; et licet fuerit vigilantissimus inspector,
importunissimus exactor, districtissimus exsecutor,
levia tamen hxc omnia gratia vestra et sanctitatis
suz* ponderatione pensavimus ; quia sicut scriptum
est : Caritas omnia sustinel, caritas nunquam exci-
dit (I Cor. xii, 7), przserim cum hoc, quod visus
exigere, nobis eum credimus Dei beneficio contulisse.
Haque eo * propria civitate remeante, non quia ne-
cessarie essent, sed quia voluit, dedi, quibus indivi-
tam acerbo casui vestro, et loto corde compatior.
Nam etsi ad prxsens a vobis separatus sum corpore,
tamen semper mente conjungor, et dum a vobis
animo non recedo, planctibus vestris interesse ma
credo. ()uia secundum divinam sententihm quod pa-
titur unum membrum, omnia membra compatiuutur
in corpore. Nos enim non solum fide concorporamur
in Christo, sed etiam filiorum conjunctione conne-
ctimur. Unde etiam si curarum tanta intemperies
permisisset, ad solandos vos, pro epistolis ipse ve-
nissem. Sed quid facimus, fratres optimi, quod di-
vinze resistere jussioni, sicut virtute non possumus,
ita nec voluntate debemus, et omni advigilantia prze-
cavere ne dum dulcia uobis pignora nimio dolore
C deflemus, blasphemi, aut quodammodo injuriosi vi-
deamur in Domino; et gravius animam nostram
auctor ipsius meritis inventa occasione confodiat,
quam carorum amissione percussit. ldeo in omni
amaritudine vel dolore ad illum nobis refugiendum
est, et ad illum omnes casus nostri toto corde refe-
rendi, qui sanat vulneratos, qui relevat moestos, qui
consolatur afflietos. Et illa sententia sancti Job
omnino dicenda.est : Dominus dedit, Dominus abstu-
lit, sicut Domino placuit, ita et factum est, sit nomen
Domini benedictum (Job 1, 21). Hxc ergo, Domini
pectoris mei, scribere vobis idcirco prx::sump*i, ut
dolorem communem , quem sciebam, qued. verbis
meis mitigare non poteram, vel divinis eloquiis ut-
cunque moderarer. Et vere non minimum potestis
du: germanitati vestrae sslve largissimum desiderans D capere de Christi voluntate sc latium, quo 1 quateuus
2 Fuit Namacius, vi fallor, idem. cum ANamacio ad
quem scripsit Sidonius Apollinaris, in Aquitania se-
cunda derens. Vir doctus, qi in castris inter excu-
biales curas litteris incubuit. Ubi vacabat a inilitia
et pugnis maritimis adversus Saxones illa littora
infestautes, venationi fuit deditus, solusque canes
venaucos apris movendis aptos babuit, dives procul
dubio, utpote qui tum venaretur tum zdificaret.
Cerauniam habuit conjugem, ad quam sepius, ut ad
ilum, scribit Ruricius noster. llis Nata fuit, quie ju-
venis ohiit, ut patet ex epistola Ruricii tertia, Fuit
alter Namacius ; 0-t obitum Rustici Arve. iorum epi-
SCOpUS, à nes!ro distinguendus. Bass.
b Forte divisio.
* Ms., propria dicivitate. Sed vocula di est deleta.
Àn propria de civilate, an propriam in civilatem
legendum.
RURICII EPISCOPI
84
ipsum immaturus manebat interitus, talem eum est A sepius dicam: Quis dabit capiti meo aquam, et oculis
dignatus assumere, qualium regnum dixit esse coe-
lorum (Matth. xix, 14) ; ut et patronum haberetis ex
filio, et minus doleretis amissum, quem a Domino
videbatis assumptum.
EPIST. IV.
Dominis sublimibus et in Christo Domino devinctissimis
fratribus Namacio et Ceraunie Ruricius.
Swpius, carissimi fratres, propter communis lu-
etus acerbissimum casum vobis scribere, aut ad vos
venire disposui, sed semper me et ab itineris pro-
cinctu infirmitas corporis, et ab epistolari officio
nimius dolor cordis retraxit. Nam si quando ad scri-
bendum animum conatus sum intendere, statim sen-
sus horruit, mens refugit; et ita mihi pro sermo-
nibus semper fletus occurrit; ut prius pagina
lacrymarum imbre perfunderem, quam stylo pinge-
rem, sicut dixit ille paternam indicans de filii amis-
sione pietatem.
Bis conatus erat casus effingere in auro;
Bis patrie cecidere manus.
Vel quod potius a me dicitur : Quoniam negabat
consolari anima mea (Psal. Lxxvi, 9). Baud injuria.
Perdidi enim filiam , quam et me suscepisse, et vos
genuisse gra£ulabar, perdidi vite solatium, posteri-
tatis spem, decus familie, cordis gaudium, lumen
oculorum. Nec simplici sum orbitate perculsus. Nam
cum filia el fratres amisi, quorum me solabar affectu,
quorum me conjunctione jactabam. Disruptum est,
frares carissimi , vinculuin germanitatis nostra,
ablatum nobis est pignus mutuz caritatis. Heu mihi,
fratres optimi, dum depositum vestrum cujus me
traditione ceperatis, amitto, una vos perdidi. Et ideo
in unius necessitudinis gradu, complurium mihi ne-
cessitudinum solatia sublata suspiro. Solam tamen
patriam, qu: mihi per ipsam acquisita fuerat, non
amittam, qui hauc. mihi potissimum terram quam
illa corpore suo occupavit, patriam judicabo. Sed
quo immemor officii, memor gratie, doiore impel-
lente, progredicr? et tempore aliquatenus vulnus ob-
ductum, rediviva recordatione, tanquam nova sectione
rescindo? et qui consolari vos potius per divina
promissa cupiebam, consolationem ipse non capio.
Causas tamen vobis recidivi hujus doloris exponam.
tneis fontem. lacrymarum (Jerem. ix, 4.)? Sed ille
populi sui peecata deflebat; ego vero propria, quz
el me el vos pondere suo et numerositate presserunt;
ego ut illius mortem; et meam vitam, illam defun-
clam, et me superstitem plangam. Longe aliud tibi,
venerabilis soror, quasi de nostris meritis preesume-
bas, cum tantum tibi, nimia caritate decepta, de
nostris orationibus, me refellente, promitteres, ut
domum Luam nostra intercessione salvandam, οἱ
filiam per me, ut ita dicam, fore crederes immorta-
lem. Sed cito apparuerunt merita mea, qux me ir-
remediabili vulnere sauciarent, et te secus quam
oportuerat de peccatore credentem, tanti pignoris
orbitate percuterent. Vel nunc certe, in Christo
B Do:nino venerabilis soror, et te falsa credidisse, et
C
ine vera dixis:ecognosces. Sed nimium diu, immemo-
res proceptlorum coelestium, homano dolori przbe-
mus assensum. Ad divina nobis przcepta redeundum
est; ne ila plangamus corpore mortuam, ut ipsi
corde moriamur. Discedentes ergo paululum de prze-
sentibus, rursum futura cogitemus; ut quos infirmant
przsentia, futura corroborent. Nos debemus, fratres
carissimi, illam ferre conditionem humans fragilita-
tis, quam et prophet, et apostoli, et sancti jusiique
omnes, vel, quod majus est, omnium Dominus noster
suscipere dignatus est. Deplorare (sed magis Deo
gratias agere et gaudere) non convenit, quod filiam,
qualem quidem voluimus, quam Divis qui dederat
promisit, habuimus; et quidem mutavinius, non per-
didimus ; sed ad Christum, ipso jubente, premisimus.
llabere enim filios generalis est beneficii; bonos
vero habere specialis est pr::mii. Sicut vivere com-
mune est oninium ; bene vero vivere et bene descen-
dere de hac vita paucorum est; non tamen naturx
conditione, sed culpz ; nec divina praescriptione, sed
prop:ia voluntate. Et ideo non turbetur cor nostrum,
nec filiam pro amissione, sed pro desiderio defleamus:
nec ut dominicis promissis increduli, aut jyrzecepti
obliti esse videamur. Fleant liberos $uos, qui spem
resurtectionis habere non possunt; quam eis perfidia
sua adimit, non divina sententia. Fleant moriui mor-
ti08 suos, quod in perpetuum aestimant interisse.
llli nullam m«roris sui babeant requiem , qui non
credunt esse requiein mortuorum. Nobis vero, qui-
Utcunque enim animus mcrore confectus recipere D bus et spes et por.io Christus est, spes in terra mo-
consolationem apostolica exhortatione jam capyerat,
qua ait: Nolo vos, fratres, ignorare de dormientibus,
ne contrisicmini, sicut. cateri, qui spem non habent
(1 Thess. ww, 15). Sed ubi infelix noster communis
advenit, et eum sine ea, qua prius splendebat, gemma
conspexi, per quam mihi et acceptior esse solebat,
et gratior, et quasi ornamento proprio spoliatus mihi
et indecorus apparuit. Novit ille, fratres carissimi,
qui cordium occulta rimatur, quod ita mihi dolor
repente geminatus est, et ita mihi per singulos dies
de tanta indole illius, et istius desolatione affectus
duplicatus est luctus, ut nec hunc aspicere, nec illius
rientium, porto in regione vivorum; quibus mors
ἰδία non nature, sed vitz: presentis est finis; quia
eam in melius credimus esse reparandam, juxta Apo-
stuli sententiam : Cum corruptibile hoc induerit in-
corruptionem (1 Cor. xv, 54); cum propheta dicendu:u
est : Dominus ded.t, Dominus abstulit, sicut Domino
visum est, ita factum, sit nomen Domini bened.ctum
(Job 1, 291). Quia tenenda est in tentatione poeniten-
ti», ne cogat aut ore corde delinquere.
Fletus itaque vestros fides prompta detergat ; quia
credimus caros nostros vitam non tam perdere 4181}
mutare; relinquere saeculum cernimus et luctibus
meminisse sine lacrymis queam ; et propheticum illud . plenum, et ad regionem beatitudinis festinare; exire
886 - EPISTOLARUM LIB. H. 80
de peregrinatione laboriosa, et ad quies patriam A sermo meditatus, qui emittitur, et nou amittitur?
perveaire. Unde et propheta dicit: Educ de carcere
animam meam ad confitendum nomini tuo (Psal.
cxi, 8). Crediie mihi, fratres carissini, quia illa
j m de sua quiete secura , de nostra est salute solli-
cii2; quz si nobiscum posset miscere colloquia, hoc
diceret : Nolite, pii parentes, nolite me flere; nec
ingrati tam benigno Domino planctibus nimiz dile-
etionis existere. Esto, liabuerit tempore me: arcisi-
[ionis hoc pietas, jam debet dolorem ve:trum fides
cum tempore lemperare. Quia elsi vobis mortua
summ, Deo vivo. Aut nunquid vos magis potestis
amare quam Dominus, qui me fecit? qui me donavit
vita, emit, redemit, quia voluit; et quando voluit
pro sua pietate suscepit. Aut quod magis deloris ve-
sri potestis babere solatium , quam quod Dominus
noster unicum Filium suum pro nobis est tradere
dignatus ad mortem? Et cum Filius Dei secundum
carnem mori voluerit, homo tam acerbe debet con-
ditionem humans sortis excipere? Quamobrem ,
pissimi parentes, vestra polivs peccata deflete , et
de satisfactione vesuoruin criminum cogitate; ut si
me in Christo diligitis (quia me vere diligere. non
potesiis, nisi in Domino diligatis) in sinum patriar-
chse venire mereamini, ubi Dominus pro innocentia
mez |ío.te suc] puritate, el pro sua pietate consti-
tuit, quia misericordia ejus melior est super vita
(Psal. Lxu, 4). Ut ibidem uon falsis, sed veris; non
lemporalibus, sed aternis gaudiis pariter exsuliare
possinius. Talibus oportet, ut. vos, optimi fratres, et
bis similibus preceptis ac [sponsionibus] spousibus C
dominicis coneolemur. Quia sicut apud Dominum
fuura jam facta sunt, ita fidelis catholicus promissa
celestia, quà tempore suo implenda conliuit, debet
etiam quedawinodo habere przsentia, spe praecipere
peeidere fide, operibus obiinere. ilac enim sunt
que nobis exbibent in moeroribus solatium, in con-
wariis liduciam, in pro: peris moderationem ; ne aut
exiollamur &ecundis , aut celamus adversis, aut tri-
sübus consumoamur. Hzc ergo, íratres carissimi,
tansmittenda vobis ad communem quamdam conso-
lMionem , non siue magno animi dolore dictavi. Nec
me paulo latius protrahere sermonem affluentia ver-
borum compulit, sed :5tusanimorum ; ut desiderium,
qud recordatio accenderat, commemoratio diutina
debra lenire; et in hoc eliam. parem gratiam erga D
cnmenem filiam comprobemus, et sicut noe ejus
vitt devinxerat, ita ejus memoriain eadem dilectione
cuodiat.
EPIST. v.
Downo sublimi et in Christo Domino devinctissimo fratri
Namacio Ruriciws.
Qui eecasionem scribendi pro necessitudinis jure
Pttquirimus oblatam , praetermittere non debemus ;
Ul reddat nobis quamdam presentis portionem
s * Locus corruptus.
5 ja castello Ruthenorum montibus cincto altare,
ito ecclesiam construxera', eo tempore quo viz alius
€udebat vetustas sarcire; ad eam consecrandam Sido-
B pervasione contentio :
tribuitur, et habetur; videtur discedere, nec recedit;
a me dirigitur, a te suscipitur; a me scribitur, a te
legitur; nec tamen dividitur, cum quasi divisus inte- .
ger utriusque corde teneatur. Quia verbi more divini
traditur, et non egreditur; confertur indigenti, et
non aufertur auctori; accipientis lucrum, sine dis-
pendio largientis; ditans inopem nee attenuans
J ossessorein.
EPIST. VI.
Domno suo et peculiari in Christo Domino patrono Cro-
nopio episcopo liuricius episcopus.
In ordinando grege dominico, vel regendo, inter.
speculatores aique przepositos non przsumptio debet
6:80, sed ratio; et de custodia sollicitudo, non de .
ne mercenariorum subeant
notam, dum pastorum non tenent disciplinam; et
inveniantur, sicut Apostolus dicit, non Christi gloriam
affectare, sed propriam (1 Thes. i, 6); dum malunt
ab homitwibus percipere laudem, quam a Domino
exspectare mercedem; praesentis appetitores lucri,
et pramii contemptores zterni. Unde, sicut idem
Apostolus (fiom. xn) docet, si pacifica ad opus san-
ctum congregalione concordes, si sine simulatione
diligentes, si cum sollicitudine ministrantes, si unius
cayitis membra sumus, corporis unanimiter debemus
esse rectores. Quia caula; gregis dominici possunt
esse numerositate multze, non fldei varietate diverse.
Ut, sicut ipse Dominus przenuntiare diguatus est,
non nobis per invidiam dissidentibus, et per disseu-
sionem gre;em deminicum divideniibus , multiplex
per nos seliisma procedat, sed. magis per unitatem
doctrinze simplices oves dominicas congregantibus,
fiat in nobis unus grex, et unus pastor (Joan. x, 46),
qui sicut est rex regum , et Dominus dominantium,
sacerdos sacerdotum, et pontifex pontificum ; ita in-
telligatur et pastor esse pastorum. Quamobrem stu-
dio caritatis, non cupiditatis, [forte cum his] has ad
suctitatem vestram presbyterum meum pro diocesi
Gemiliacensi, unde jampridem vobis scripseram, de-
stinavi; ne si tacu'ssem negligentixz: deputaretur, non
concordi:x. Rationi * irrationabilis vides c. ssisse non
pauci, αἱ si agnoscitis vera esse qua: dico, aut justa
quz repeto ; nec me injuriam diutius, nec vus inquie-
tudinem diutius sustinere patiamini.
EPIST. VII.
Domno sublimi semperque magnifico fratri Elafio Ruri-
cius ἢ episcopus.
Ma propitio Deo operum tuorum fama percrebuit,
ui omnes in laboribus constituti commendari ee ger-
manitati vestre omni precuin ambitione deposcant.
Quia fatigationem suam apud vos effectum habere non
dubit;nt. Unde etiam portitor barum, nomine Ulfila,
quem mihi * Fraretrius presbyter suis litteris com-
mendavit, ad vos commendatiiias postulavit, quas e
nium invitavit, οἱ patet ex ejus ep. 15, 1. ww, alii eum
Eripbium, male, ni fallor, appellant. Basx.
c Vel Frasetrius.
87 RURICII EPISCOPI 88
et pro jussione divina, et pro jussione mutua libenter A quia eruditio nostra merces vestra est; 4 et tempora
indulsi. Quibus individus caritati vestrae salve plu-
rimum dico, et prxfatum pro affectione germana,
non pro pontificali auctoritate commendare prz-
^umpsi. Quia in peccatore amittit dignitas dignita-
ten; eui honor indebitus oneri est potius quam ho-
nori. Quod licet vobis placere pro nostra devinctione
coufidam, tamen si quid nobis veri vel vicarii amoris
impenditis, spero condoleatis potius quai gaudeatis.
Quia indignuni me, et peuitus non inerentem non
attollit res tanta, sed deprimit.
EPIST. VIII.
Domino sancto οἱ apostolico et mihi pre ceteris in
Christo Domino cultu. affectuque peculiarius exco-
lendo, patrono et pape Aenio ^ Ruricius episcopus.
Quotiensque [forte quotiescunque] quicunque san-
ctos aul apostolicus viros quos misericordi:e opera,
operum merita, meritorum viia commendat, atque
omnium virtuium fama disseminat, x»rumnarum mole
depressi,coguntur expetere, dum litterarum quxrunt
labori suo, beneficium conferunt desiderio nostro.
Et cum sit illorum labor noster dolor, fit tamen per
officii collationem eorum necessitas quodammodo
caritas nostra, qua dum ipsorum acquiescimus peti-
tioni, nostrze satisfacimus volun:ati, et ita fit ut ege-
$tas peteniis sit largientis utilitas. Fratri itaque et
compresbytero nostro, Possessori nomine, b quo
pius est, potius, quam facultate; quia quod babuit
pro fratris redemptione profudit, factus est possessor
paradisi, dum proprietatis sieculi desinit esse pos- (
Bessor. Ád apostolatum vestrum commendatitias po-
stulanti libenter indulsi. Cujus necessitatem si di-
gnatur plenius sanctitas vestra cognoscere, epistolam
quam ad humilitatem mear frater noster. Eumerius
episcopus per ipsum direxit, tanti habeat recensere;
el illico agnoscet qualiter ipsi debeat et pro consue-
tudine consulere, et pro caritate mutua condolere.
Qui ut fratrem ab hostibus redderet liberum, se cre-
ditorum maluit esse captivum, et ut ille crudelissima
morte non privaretur vita, ipse extorris est factus e
patria.
, Sancti apostoli Pauli sententiam * constituentes ,
qua Romauis scribens ait: Nolo vos ignorare, fra-
tres, quia sa'pe proposui venire ad vos, sed prohibitus
collatio desiderii vestri, vestri est sermonis affectus.
[14 enim paucis diebus, quos mihi vere et paucos et
brevissimos vester fecit affectus, dum coutemplatione
vestra non solum satiari nosier ncquit, verum etiam
videndo magis exardescit intuitus ; cum nos et desi-
deraremus przsentes, et ad hoc coram positos qu:ze-
reremus ; sensus nostros fonte purissimo benigni pe-
ctoris irrigastis, ut quamlibet nulla deinde sancti oris
munera pretiosa perciperem, pr:sentiam (amen ve-
stram intra mentis mei». arcana possidceam, et effi-
giem vestrani in speculo mei cordis intuear , quam
illa tua caritas perfecta depinxit, ut nullius aetatis
oblivione possit deleri; quia jugi recordatione mo-
menlis singulis innovatur. ΠῚ enim vobiscum cx
consuetudine pietatis vestrz secretius colloqnor. Illic
eliam de vit: melioris institutione pertracto. Illic vos
labiis mentis exosculor, et manibus cordis ample-
ctor. Quo fit, ut vera dilectio, qua in visceribus meis
viva vultus vestri figuratione nutritur et igniculo c&-
ritatis accenditur, amoris vestri vicissitudinem mihi
repromittat, et animus meus mihi animi vestri fide-
jussor assistat; dum quantum mihi de vobis przesu-
mere debeam, conscium mutux dilectionis pectus
interrogo. Unde scribendi mihi adita orationibus ve-
stris tandem aliquando reserato, hanc salatationem
defero, et intercessionem peccatorum requiro. Illud
Speciali prece deposcens, ut misericordiam Dei nostri
assiduis petitionibus flagitetis omnibus delictis meis,
atque omtnibus, opitulantibus vobis consuetudinaria
clementia et copiosa bonitate, delictis, etsi non ad
idem przmium, saltem ad eumdem nos portum quie-
tis jubeat pervenire; ut quatenus hic propter spatia
interjecta terrarum oculis corporis seepius nos videre
non possumus, vel ibidem de mutua presentia gau-
deamus; ut quando vobis a justo Judice retribuatur
coroua meritorum, mihi a piissimo redemptore, et
advocato perfectissimo * commissorum venia non ne-
getur. Ipse ante judicium peccatoris agere dignetur
causam, ne in judicio puniat culpam, quia novit
quippe omnipotens nec in bonitate clementi judicii
perdere veritatem, nec judicii severitate clementize
amittere bonitatem. Et ideó per ineffabilem miseri-
cordizx ac virtutis operationem vobis przestare digne-
tur, ut quos hic veritate conjunxit , illic hahitstione
sin usque adhuc (Rom. 1. 15); et nos dicere pudore Ὁ) non separet; promissionem vestram recolens peculia-
Wstigaute compellimur ; Crebrius voluimus ad since-
rissimam pietatem vestram scripta dirigere, sed pro-
hibiti sumus usque nunc; prohibente nimirum illo
qui bonze voluntati consuevit seinper obsistere, invi-
dens scilicet profectui nostro, et affectui vestro, ; af-
fectui nostro et profectui vestro. Profectui nostro et
affectui vestro; quia doctrina vestra eruditio no-
stra est, et epistola nostra consolatio desiderii vestri
est ; et rursus profectui vestro et affectui nostro;
* Leg. /Eonio, qui fuit eo tempore Arelatensis
episcopus, et ut aiunt, vicarius pontificis Romani
"er Gallias. Bass.
ν Ms, vitiose, quod pejus est.
rius rogo, ut fratrem Pomerium sanctitas vestra non
solum non retineat, verum etiam ad nos venire com-
pellat, partemque suam nobis in dividuum utriusque
transmittat. Nec eum a vobis discedere, si ad me ac-
cesserit, judicetis, quia et vos hic iaveniet in me, et
cum eo vos, residente corpore, ut confidimus, corde
venietls. Sed et inde non parvum fructum habere po-
teritis, si rusticitas nostra doctrina ipsius aliquid in
Dei timore profecerit.
e Prius erat in ms. contuenter.
4 Et semper consolatio desiderii
sermonis affectus.
* Ms. ommissorum, forte omissorum.
nostri, vestri est
91 RURICI! EPISCOPI 02
sumus (Gelet, μι, 88), fratres recilssime nuncupa- ἃ vri, 2). Ideoque pro Urso et Luplcino, qui ad ine,
mur, quia nos et unus uterus sacri fontis effudit, et
eadem ubera matris Ecclesie, spiritu viviücaute, la-
Ctarunt simul. ldcirco, frater, scripsi, quia et Deo
propitio a seculi actibus ad eternam beatitudinem te
animam convertisse cognovi, et imitatorem illius
Evangelici negotiatoris effectum, qui venditis omni-
bus. suis comparavit pretiosissimam margaritam ; vel
illius, qui reperto in agro thesauro , distraetie, quz
habebat, universis, agrum ipsum laudabili cupiditate
mercatus est ( Matth. xin, 44) ; nonalienz possessionis
importunus iuhiator, sed propriz facultatis providus:
dis ibutor, caritatem, utpote sincerrimam, retinens
cor.le perfecto; non ut parcius venderet, sed ut lar-
gius feneraret. Super quo facto gaudeo, et Deo gra-
quasi vobis peculiariter, sicut superius dixi, caritatis
jure devinctum, pro criminum suoruni intercessione
venerunt, precator accedo; ut primum Deo, deinde
nobis hoc quod commiserunt donare digneris δὶ ἃ
infieri; nee nos de eorum damnatione confundas,
qui se absolutos esse cun) ad humilitatem meam de-
ducti sunt, crediderunt.
EPIST. Xil.
Ta salo szculi istius adversis ac dlversis tempesta-
tibus fluctuantem te ratem ad portum salutis tandem
aliquando, Domino gubernante, applicuisse congat-
deo. In cujus fida ac tranquilla statione compositus,
«stus ipsius perfidi, et iniqui, etamari ridebis. Deiu-
tias ago, quod secundum divitias bonitatis sux atque Β Cens nou timebis de quibus param fortnidinis, ita
virtuli$, per ingestimabilem misericordiam suam pro-
pemodum , ut ila dixerim, contra sententiam suam
venire dignatur. Quia cum ipse dixerit, difficije eos
qui pecunias habent, rcguum adipisci posse caelorum.
Ecce te et his dignavil in sxculo, et proveliere festi-
nat in regno, Sed tamen idem Dominus continuo
rigorem prioris hujuscemodi sententimg, quam apo-
$toli vehementius formidabant, misericordiae sua mo-
deramine temperavit, dicens: Quod impossibile esset
in. se hominibus per naturam, possibile Deo in eis
esse per gr. tiam : quod in te, cui operi ut totis usque
impendiis pronus incumbas, pro affectu mutua cari-
tatis admoneo, ut ita fabric turris i/lius, quam Do-
minus in Evangelio construi priecepit, strenuus xdi -
multum gaudii habere jam poteris, quod eos vel retro
derelictos respicis, vel iu celsiori specula constitu'ius
despicis, et te evasisse miraris. Superest ut clavo
manum inserens , astra semper intentus aspicias, ct
ita copte navigationi velum pandas, ne te aut in
allum vehementior flatus excutiat, aut in vicina lit-
toribus saxa collidat. Neque etiam, juxta senteutiám
Domini Salvatoris, jam stivam tenens aratri retror-
sum , clamoribus Sodoms collabeutis pereilus, forte
respiciens Loth imiteris uxorem (Gen. xix, 26). Aut
de /É£gypto jfm profectus, et fluctus Rubri maris
dextra lievaque pendentes. (Exod. xvi, 4), tantum
tibi ferentcs auxilium, et persequentibus te parautes
exitium, Domino viam tuam «t przparante et illumi-
ficator insi$tas, ut adversarii tui habeant potius de ( nante, transgressus, et eremi arduum iter arripiens, ^
ejus perfeeti»ne quod doleaut, quam de intermissio-
ne, quod ridean!.
EPIST. XI.
Domino sublimi semperque magnifico fratri Prassidio
Ruricius episcopus.
Plerique dum me apud individuam mihi sublimita-
lem vestram non vitx merito, sed amicitiarum privi-
legio multum posse confidunt, commvendatitias a no-
bis, quibus vobis excusentur, inquirunt!; quas eis
pro officii nostri necessitate negare non possumus ;
non pr:esumptiornis audacia, sed ministerii disciplina.
Dum et illis praesentis vitx» solatia, οἱ vobis providere
desideramus sterne; ut ct illi per patientiam ve-
Siram reserveniür ad poenitentiam ; et vos per mise-
óll:& carnium recorderis, aut cepas, 41:8 in modum
corporalium voluptatum ipsa sui qualitate corrupta
noscuntur, et fe'1la, nec usu grato, nec odore sua-
via, nec stabilitate mansura ; quidquid in hoc 585 110
mulcet anditn, mollescit attactu, lenocinatur aspectu,
blanditur ut capiat, famulatur ut teneat, illicit ut oc-
cidat, Nam quamcunque capere volueris voluptatem,
pérmanet quod puniat, priterit quod delectat; du'-
cedo fugitiva pertransit, conscientia dan.n:»tura vel
damnanda subsistit. Inde etiam dicit Salomon : Lin-
gua meretricis mel stillat; in novissima autem die-
bus amariorem felle invenies eam. (Prov. v, 5). Quod
tamen nihilominus et ipse cum przedixisset , incurrit.
Et ideo vide quod molum sit, frater carissime, quod
rieordiam perveniatis ad veniam. Sicut dicit Scri- ἢ) dum detestatur, admittitur ; dum refugitur, vix vita-
ptura : Quia judicium sine misericordia erit illi qui
non [fecerit misericordiam (Jac. n, 15). Quia qui dixit:
Dimiue et dimittitur vobis (Luc. vi, $8), precul
dubio, quem viderit hie facere quod przcepit, in fu-
turo restituet quod promisit. Nobi: enim illius veritas
prasto'est; illi fides nostra non desit. Unde mani-
festissime potestis advertere absolutiorem miscro-
rum vestrorum, esse indulgentiam peccatorum; et
lioc vestris conferendum precibus, quod vos przstite-
ritis alienia; jux!a ipsius in Evangelio sententiam :
Quo judicio judicaveritis, judicabüur de vobis (Matih.
* Vox mendosa.
tur. Unde e! tu, sicut dieit Scriptura, Omni custodia
serva cor tuum (Prov. ww, 25), et discute conscientiam
tuam, ne unde exisse videris aspectu, haereas affectu :
Sed dicas potius Domino cum propheta : Adheasit
anima mea posl te,me autem suscepit dextera (ua
(Psal. 1xu, 9). Vel illud etiam : Mihi autem adhe-
rere Deo bonum est, ponere in Deo spem meam (Psal.
Lxxi, 28). Ut quasto. labore, quantaque instantia
militasti seculo, servias Deo; dicente Apostolo, vel
monente : Humanum dico, propter infirmitatem carnis
vestre. Sicut enim. exhibuistis membra vestra servire
95 EPISTOLARUM LIB. 1. — 94
immunditie et. iniquiati : ila. nunc. exhibete membra À zerno et vero Judice dictum, quod nisi ex corde di-
vestra servire justitie in sanctificationem. Cum enim
servi essetis peccati, liberi eratis. justitie. Quem ergo
fructum habwistis tunc, in. quibus nunc. erubescitis?
Nam finis illorum mors est. Nunc vero liberati a. pec-
cato, servi. autem facti Deo, habetis fructum. vesrrum
in sanctificationem , finem vero vitam aternam (Rom.
vi, 19). Patientia, frater caris ime, non nomine est
suscipienda, sed opere ; non ore tantummodo agenda,
sed corde. Verum est, quod sicut utreque, hoc est,
interiore et exteriore hom'ne delinquimus, ita et
utroque paenitere debemus ; ut, «icut dicit idem apo-
stolus; Corde creditur ad justitiam, ore dutem con-
[essio fi in. salutem : ita gemitus cor nostrum con-
scientia compungente concipiat, ut eos os nostrum per
iiserimus fratribus, nobis dimitti non debcat. Ha--
betis itaque sponsionem meam, reddite mihi fldem
vestram. (Quia in epistola mea procu! dublo vineu--
lum quod elegeritis habetis : aut caritatis, quod $3-
lubriter constringat et custodiat; aut perfldix,, quod
culpabiliter innectit et perdat. Nec mihi aliquid d«
judice prioris temporis imputetis, quia definitionis
mez est, in comitiis servare concordiam, et in judíi-
ciis tenere censuram. lllud etiam peculiarius gaudeo,
quod vos in integram domini et fratris mei familiari.
tatem rediisse cognovi. Superest ut, quod illius in
bono tribuit gratia, vestra in Domino custodiat 4 in-
sequilla.
EPIST. XIV.
confessionem confusionis effundat. Quinquagesimus p Domine venerabili et in Christo Domino magnificandaa
vero psalmus, qui peenitudini dicatus pariter et re-
missieni, die noctuque cum rugitu fletuque cantetur,
ut vere et salubriter dici possit : Hugiebam a. gemitu
cordis mei (Psal. xxxvi, 9). Et : Iniquitates mecs
ego agnosco (Psal. L, 5). Et: Delictum meum contra
me est semper (lbid.). Vel illud e:iam : Quoniam
iniquitatem meam 670 pronuntio οἱ cogitabo pro pec-
cato meo (Psal. xxxvi, 19). llic enim ante nos pec-
cala nostra esse debent, ut in :eternum contra nos ..
esse non possint. Quia ita legitur in prophetis : Dic
lu prior iniquitates tuas, ut justificeris (1sai. x cin, 96).
ἃ quo priores dicturi sumus ifiquit;tes nostras co-
ram Domino vel prolaturi? nisi diabolo utique, qui
delictorum et incentor est et delator: lpse enim ut
filie Ceraunie * Ruricius episcopus.
Ut pictorem vobis antea non transmitterem hzc
! refecit ; quia adventu novi judicis te occupatam essa
credidi, atque ita deterritam, ut de liis rebus cogitare
non possis. Sed qux Deo proyitio vos et litteris et
relatione vestrorum ex sententia agere ac valere.
cognovi, salutatione praelata, pictorem, quamlibet
hic esset occupatus, cum discipulo destinavi; quia
malui me: detrahere necessitati, unde vestrz sa-
tisfacerem petitioni. Sed quia et propositum vestrum
et nostr'im poscit officium, his venerationem vestram
paucis monere przsunmpsi, ut opere illius ad agen-
dam peeniteutiam, et nova novi hominis vestimenta
sumenda capias exemplum, quo facilius in te Adam
peccemus instigat, ipse cuni peceaverimus, accusat; (Σ vetustus intereat, et viviflcator exsurgat; quemad-
ut ideo in confessione criminum a nobis pr:evenia-
lur in seculo, ne contra nos habeat quod proferat in
futaro.
| EPIST.éX1II.
Beatissimis et in Christo venerabilibus [ratribus ω-
damio * ei Vilico presbyteris Ruricius episcopus.
Quarnlibet litteras fraternitatis vestr;e per 5 subsi-
diaconem contimtum non perciperem, tamen has ego
ac per ipsum ad vos affectu instigante direxi ; ut οἱ
desiderio satisfacerem, et scribendi aditum prius,
prior utpote, patefacerem, ne in posterum locus re-
linqueretur excusationi ; et res voluntatis, diffidentia
el verecundiz esse diceretur. Salutem itaque in
Christo Domino plurimam dico beatitudini vestrze, et
modum ille parietes variis colorum fucis multimoda
arte depingit, ila vos animam vestram, quae est
templum Dei, diversis virtutum generibus excolatis,
ut vere de spiritali domno vestra spiritaliter cum
propheta dicere possitis : Domine, dilexi decorem
habitationis tug, el locum habitationis glorie tuc (Psal.
xxv, 85; Act. vii, 48). Quia secundum ipsius Domini
nostri sententiam, Non in manu factis habitat Deus
(Act. xvin, 24), nec iu tabernaculis viri beneplacitum
ei; sed beneplacitum est ei super timenles se, et in
eo qui sperat in misericordia. Et ipse iterum uos
per prophetam docere «ignatur : Ce!'um mihi threnus
est, terra autem seabellum pedum meorum : quam mihi
sedem cdificabitis , aut quis erit. locus. requictionis
spero, ut me, sicut decet ecclesiasticos viros, non D mem, nonne hec omnia fecit manus mea? aut suyer
labiis, sed corde diligatis; et de me caritate sincera
inalloquio pristina dicere prasumatis. Quia si illa
fuisset vera, permanserat; et si fuisset * mutata,
muiata non fuerat. A cujus tamen fueiit parte mu-
lala, et conscientiz:e nostrze. noverint, et conscientia-
rum cognilor sine assertore cognoscit; quem cgo
testem adhibeo professioni mez : nec de initio simul-
latis me esse culpabilem, nec in corde meo quidquid
acetum est dictumve resedisse, quia scio nobis ab
* Fuerunt presbyteri diceceseos Lemovicensis, qui
cüm Ruricie eorum episeopo lites prius habuerunt.
Dasx.
b Forte subdiaconem Contimtum.
quem alium respiciam, nisi super humilem, et quietum,
el trementem sermones meos (Isai. .xvi, 1). Et ip. e in
Evangelio Dominus clamat: Venite ad me, omnes qui
laboratis et oneraii. estis, et ego reficiam vos (Matth.
x1, 28), et reliqua qui sequuntur. Et ideo, in Chri τὸ
Domino carissima soror ac filis, pristine conversa -
tionis ambitione deposita, humilitatem debes cordis
induere, misericordiam indigentibus fenerare, casti-
tatem non solum corp'ris, sed anima procurare;
€ foc est alia.
. 4 Vox mendosa; forte insequella.
* De ea superius epist. 1, lib. 1.
! Forte res fecit.
95 RURICII EPISCOPI 9U
quod adjuvante Domino ut acquircre valeas pariter et A sed Patrem vestrum, qui in colis est (Matth. v, 36)
custodire, jejunandum est sepius, el semper oran-
dum, quia Adam paradisi et custos delegatur et
colonus (Gen. n, 15), scilicet ut haberet operaudi
materiam libertas arbitrii et quod orationum obti-
nuisset industria, parcitatis abstinentia custodiret.
Sed quoniam neglexit sibi servare jejunium, per
concupiscentiam vetitam amisit et vitam et immor-
talitatem. Sub * Hierobabel muros Hierusalem re-
versi ad captivitatem reparabant, cum eis esset
contra alienigenas pro eorumdem murorum restau-
ratione certamen, operabantur dextra, et sinistra
pugnabant (11 κάτα i, 47) : scilicet scutum fidei
]eva contra adversarios preetendentes, et dextra
bonorum operum tanquam lapidum compositorum
Cujus est et ut detur, et omne quod datur. Quia juxta
Apostolum : Omne datum bonum a sursum de Patre
luminum descendit, a quo et voluntas tribuitur, et
praestatur effectus. Quia poenitentia non nomine tan-
tum obtinenda, sed actu est exsequenda. Poenitentia
non est nomen oliosum, qux ex qualitate operis
possidet laboriosa vocabulum. Non enim potest poe-
nitens dici, qui poenitenda committit, sed ille qui
preterita peccata vel maculas humilitate cordis,
subjectione corporis, bonorum operum sedulitate,
assiduitate orationum, continuatione gemituum, pecto-
ris contusione, lacrymarum profusione detegit [deter-
git]; ut possit dicere cum propheta : Ne memineris
iniquitates nostras antiquas (Psal. .xxvii, 8), utique
monia construentes, sed et ipsi viri qui edificabant B non quotidianas. Et illud : Laboravi in gemitu meo,
cum prophetis suis, super lumbos cincti operabantur,
quod et Dominus in Evangelio observare nos przcipit
dicens : Sint (umbi vestri precincti, et lucerne vestre
ardentes (Luc. xn, 55) : przecinctus est lumbis, cujus
caro castitati militat, et non libidini; et mens illius
tanquam ardeus lucerna przfulget, quam praeceptis
suis Christus accendit. Quia hxc omnia secundum
Apostolum in figura nostri facta sunt (1 Cor. x, 6);
scire nos convenit, quod quandiu s:culi actibus
füimus occupati, tanquam Babyloniis et regi eorum
captivi a Judza producti in hostium regione servivi-
mus, unde per poenitentiam ad patriam, hoc est, ad
easlestem llierusalem matrem omnium fidelium re-
vertentes, debemus omni virtutum genere reparare
lavabo per singulas noctes lectum meum (Psal. vi, 71).
Et : Lacrymis meis stratum meum rigabo (1bid.). Et
iterum : Kugiebam a gemitu cordis mei (Psal. xxxvi,
9). Et iterum : Quoniam iniquitates meas ego pro-
nunlio ei cogitabo pro peccato meo (Ibid., 19). Sint
ideo hic crimina nostra ante nos, et contra nos, ut
in die judicii esse non possint, et illud etiam hic
positi cum fiducia dicere mereamur : Delictum meum
ego cognosco, et injustitias meas non operui (Psal.
xxxi, 5). Dixi, pronuutiabo adversus me et injusti-
tias meas Domino, et tu remisisti impietatem cordis
mei. Certum est quod in quantum tibi de priori
conversatione displicueris, in tantum Domino pla-
cebis, et in quantum tibi placueris, illi sine dubio
collapsa, sarcire discissa, delere preterita, cavere C displicebis, qui dicit : Quoniam dissipat ossa homi-
presentia, parare ventura; ut per benignitatem Do-
mini a pristina peccatorum captivitate distraeti, non
Babyloniorum regi, sed Regi celorum Christo in
Hierusalem, quz que congregationi sanctorum :edifi-
catur civitas, serviamus. Et idcirco faciem nostram
debemus, magis lacrymis rigare, quam lavacris, ut
dicere cum propheta possimus : Quia cinerem sicut
panem manducabam, et potum meum cum fletu miace-
bam (Psal. ci, 10). Debemus corpus nostrum inde-
fessis vigiliis et continuis edomare jejuniis, ut verum
exercentes inter animam carnemque judicium, non
caro dominetur spiritui, sed spirilui caro victa de-
serviat. Cujus rei exemplum nobis Dominus, dum
per angelum ad Agar Sac: ancillam loquitur, dedit,
quz dominam suam deserere maluerat quam audire,
dicens ei : Revertere et esto subdita domine tue
(Gen. xvi, 9). Ut his laboribus omnibus et bonis
operibus dedita possis esse et conversatione per-
fecta, et confessione devota, et in regno patris tui
jllius de quo Dominus in Evangelio dicit : Nolite vois
vocare patrem super terram, unus enim est paler vester
(Matth. xxii, 9); secundum nomen tuum in illa bea-
torum turba vera splendere Ceraunia, ct vocabuli
tui auctor existere : de quo splendore operum Do-
minus dicit : Sic luceat lux vestra coram hominibus,
u! videant opera vestra bona, el magnificent, non vos,
α Zorobabel.
num sibi placentium (Psal. cxr, 7). Et ideo tanquam
severissimi censores culpas nostras in nos ipsi di-
strictius vindicemus, et ipsi nobis per diversos cor-
poris cruciatus tortores quodammodo existamus et
judices; et in illo just: examinationis tempore non
habeat in nos Regis sententia, quod damnet, quos
jam hic castigstionis vitm disciplina correxit, quia
justus et misericors judex bis non judicat in idipsum,
hoc est, ei se exhibet mitem, quem invenerit hic
esse pr: peccatorum salisfactione crudelem; illi
benignum, quem in hac vita cognoveril sibi fuisse
districtum; secundum illud evangelicum : Qui perdi-
derit animam propter me, inveniet eam (Matth. x, 38).
Vel illud : Beati qui nunc lugetis, quia ridebitis (Luc.
D vi, 91). Breve est enim omne quod in lioc mundo
agitur, sive bonum, sive malum, sicut experimentis
Dominus aut pronüsit aut voluit jam probari. Et
idcirco ad sustinendas pro Dci amore pressuras
constantes esse debemus. Quia si ad vesperum de-
morabitur fletus, et ad matutinum l:etitia subsequitur
(Psal. xxix, 6). Itaque nonc seramus in lacrymis,
quod tunc metemus in gau liis (Psal. cxxv, 6). Hac
pauca ad confortandam fidem vestram pro exhorta-
tionis solatio dicia sufflciunt, qux licet ipse non
faciam, tamen ut el vos agatis exhortor. Scio enim
ex^ortationi positam esse mercedem; quia legimus:
9j EPISTOLARUM LID. !l. ἡ 98
Flere cum flentibus (Rom. xi, 15). Et ne forte tu in A choata. sermone seinper et fola est, debet augeri
judicio diceres : Quesivi qui simul mecum contrista-
retur, et non fuit, et consolantes me, ei non inveni
' (Psal. αν, 31). Perfectiora vero atque majora in
Scripturis divinis, unde ista decerpta sunt, instru-
menia perquire, Si vis aut cepta perficere, aut ad
pollicita pervenire. Dabit tibi taliter quzrenti Domi-
nus scientiam pariter et virtutem, ut et lecta intelli-
gas, et intellecta custodias. Nam pater orphanorum
et arbiter viduarum cum te de se tantum sperare
compererit, et pupillis tuis tribuet paterna pietate
przsidium, et te remuneratione judicis perducet ad
praemium.
EPIST. XV
Domino sancto et apostolico ac mihi pra ceteris in
Christo Domino cultw affectuque peculiarius exco-
lendo patrono et pape * /£onio episcopo Ruricius
episcopus.
Ante paucum tempus litteras vestrae sancti'atis
accepi, quibus etiam de inofliciositate tanti habuistis
affectuosius commonere, dicentes : Nihil caritate
przestantius. Quod ego valde verum esse conlirmo,
et secundum Apostolum, illam caritatem dico esse
perfectam et sublimem, que de corde puro, et con-
scientia bona, et fide non ficta procedit (I Tim. w, 5),
quz, juxtà eumdem Apostolum, patiens esi, benigna
est, qu& non inflatur, non cemulatur, non querit
qug sua sunt, non gaudet super. iniquilate, congaudet
aulem veritati, omnia credit, omnia sperat (1 Cor.
xu], 4 seq.). Ft inde est, quod nunquam cadet.
corporali visione, non minui, et crescere intuitu,
qu: coepit affatu.
EPIST. XVI.
Domino sublimi semperque magnifico fratri Turencio
Ruricius episcopus.
Exigit solliciti cordis affectus, ut imperitioris
promatur affatus: nec erubescit .rusticitatis oppro-
brium, dummodo impleat caritatis imperium. Sicut
sanctus apostolus dicit: Perfecta caritas foras mitiit
timorem (1 Joan. ww, 18). Quia longe melius est
proximum diligere sincere quam przedicare perfecte.
Siquidem multo plures inveniuntur in mundo elo-
quentize lepore przediti quam dilectionis vigore per-
fecti. Quia sicut quod bonum est rarum est, ita ar-
B duum quod zternum. Proclivis namque, juxta Do-
mini sententiam, et trita via est quae praecipitat in
gehennam; arctior vero et difficilior quse sublimat
ad gloriam. Qu:xe causa? nisi quia illa multi gradiun-
tur, hac pauci; et ideo imminente jam przsentis zvi
termino, et senii die usquequaque vicino, sicut nos .
etiam docel czesaries detonsa, vel convenit, ne in ve-
teribus ann's juvenilia facta meditemur, atque in
confectio corpore, et corde decrepito adolescentiz
regnet cupido, de qua judicii tempore in illo tremende
eterna dispensationis examine, quando ille omnium
mortalium testis et judex non solum merita ponde-
raturus et facta, verum etiam verba est discussurus
et vola, juxta pollicitationem suam, aque [rigida
priebitioni daturus est premium (Matth. x, 44), aliis
Patiens est, quia contra tentationes sxculi vel pro- C de otiosi verbi levitate supplicium; reos nos etsi non
cellas in Deum defixa perstat immobilis; benigna
est, quia proximorum profectibus delectatur; non
indlatur, quia non superbit humili; non zmulatur,
quia invidere nescit quali; non quaerit qux» sua
sunt, dum juxta Domini sententiam sibi etiam mini-
mos anteponit, et aliorum commoda suis mercatur
incommodis; non gaudel super iuiquitate, quia lz-
fari nisi fratrum prosperitate non novit; congaudet.
autem veritati, quia amicum sincera, non fucata di-
lectione veneratur, nec falsa adulatione subsannat,
sed vero honore concelebrat. Omnia credit, quia in
divinis mandatis promissisque confidit, et ideo omnia
speravit, quia pro minimis magna, pro caducis
perpetua, pro temporalibus zterna sibi retribuenda
de perpetrati facinoris voluptate, saltem de eoncu-
piscentizx voluntate constituat. Quia qui viderit mu-
lierem ad concupiscendum, jam machatus est eam in
corde suo (Matth. v, 28). Quod et de rebus omnibus
alis similiter observare nos convenit, ut singulis
appetenti:te partibus imbecillis hujus corporis ampu-
tatis talibus membris, sic debiles, et tamen integri,
potius introeamus in regnum, quam salvi, et tamen
perditi, in aeternum projiciamur incendium. His om-
nibus salubriter pertractatis et rite perspectis, dum
tribuuntur inducie, declinemus a malo, et bonum
incessanter operemur (Gal. vi, 10); obliviscamur
preterita, contemnamus przsentia, futura cupiamus,
obliviscamur in factis, recordeinur in conscientiis, ut
non ambigit, Nunquam cadit; quia humilitas babere D omne peccatum nobis moriatur in vita, vivat in poe-
non potest casum, cum habeat semper ascensum,
et cum jugiter excelsa meditetur, habitare tamen
in sublimibus non presumit; cum conversatio ejus
habeatur in coelis, ipsa tamen videtur adhzrere ter-
renis; excelsa opera mente dejecta habens, unde
glorietur in Domino, nec tamen extollatur iu szeculo.
H*c quia jussisti scribere, non pro eruditione nostra,
scd pro dignatione vestra, pressumpsi. Vestrum vero
est nos edocere verbis, et ad hanc eamdem caritatem
provocare semper exemplis. Quia dilectio, quae ante
cognitionem mutuo inter absentes epistolario in-
* Episcopus fuit Arelatensis de quo epist. 8. BAsw.
nitentia : nunc seminemus in fletu, quod postmodum
metamus in gaudio. Quia tempus hujus vit: tempus
est operis, dies vero retributionis tempus est messis,
quando sine dubio hoc unicuique apparebit in ger-
mine, quod nunc spargit in semine. Sicut ait quidam
sanctorum : Respondebit mihi cras justitia mea (Gen.
xxx, 55). Cras utique diem resurrectionis appellans.
Ilxc vos, fratres optimi, non pontificali auctoritate,
sed fraterna pietate fidenter scribere unanimitati
vestra, caritate dictante, presumpsimus, qui ut vo-
bis vel cirea vos non dictatoris ingenium, sed ger
99 RURICII EPISCOPI
mani probaremus affectum, Salutem itaque dicens, A
Togo, sicut promittere dignali estis, librum nobis
8. Augustini de Civitate Dei per. portitorem harum
sine dilaiione mittatis. Cujus dum nos lectione zdi-
ficatis in terris, vobis ejusdem civitatis habitacu:a
preparetis in coelis, ad quam tamen aliter pervenire
non possumus, nisi caritatis gradibus conscendamus.
. Quia ipsa est eminentior via, quz vos et jn bac posi-
tos sociat Deo, et de posita perducit ad Deum. De
qua etiam propheta testatur, Ambulant de virtute in
virtutem ; videbitur Deus deorum in Sion (Psal. .xxxui,
8). Quamobrem hic collyrio bonorum operum oculos
cordis acuamus, ut illie Deum videre possimus. Quia
secundum Evangelium, Beati mundo corde, quoniam
Deum videbunt (Matth. v, 8). ἃς proinde oportet lic
interioris hominis przparetur intuitus, ut illic non B
hebetentur obtutus.. '
EPIST. XVII.
Domino sancto ac bcatissimo εἰ mihi peculiari cultw
| affectuue speciali'er excolendo pape * Sedato epi-
᾿ς acopo Ruricius episcopus.
Culpatis me sxpius, et crebrius imputatis, qud
individuz mihi in Christo Domino beatitudini vestrae
hucusque non scripserim. Utinam sic essel facultas
faciendi, sicut est voluntas scribéndi, et caritas, quee
corde concipitur, ore proma'nr. Sed ubi deest effatus,
silet affectus, et intra latebras pectoris contenta esl
gui conscientia, se non esse jn dilectione culpabilem,
etsi in officiorum redbibitione se non cernit. equa.
lem. Quia confidil, quod sicut ipsa amorem fratris
in se sui conjectione persentiat, ita οἱ diligens frater C
eum similiter possit ex sua dilectione cognoscere,
Quia nulla re melius aliorura cordium secreta, quam
areanorum nostrorum contemplatione metimur. Tan-
tum enim nos caritate diligimus. Parui itaque peli-
tloni vestrz, parui jussioni, ut qualibuscumque ser-
monibus contexta vobis scripla transmitterem ; quae
vos, si nos simpliciter, ut confido, diligitis, aut cen-
festim delebitis, ne quod vobis cordi est, aliis inci-
piat esse despeciui; quia non aequali judicio amor
audit, et odium : auj certe vobis tantum relegenda
servabitis, ut quoties in vobis videndi nos caritatis
jgois exarsit, desiderium vestrum eorum colloquio
temperetis. Quin eliam u£ amoris nostri circa vos
sinceritatem plenius nosceretis, injuriam inferre prz-
sumpsimus. Quia certi sumys quod non tam diserta
cupiunt audire, quam fortia; non tam voluptuosa,
quam vera. Quapropter credimus quod pielati vestrae
nec longitudo paginze nostr: afferat satietatem, nec
rusticus sermo fastidium ; scientes quod quanto nos
amnlius ruminaveritis, tanto esuriatis ardentius.
* Fuit ille Nega2usensis episcopus, ad quem szpius
scripsit Ruricius. Basx.
b Alias, recurre.
4 Fuere plures Rustici eo tempore. Annalium
Massiliensium scriptor Rusticum sibi finxit Massilien-
sem episcopum, qui fuit forean Narbous, Narbonen-
sis autem secundas in his Galliarum provinciis, post
Spiscopum Arelatensem, parles tenebat. Est illius
100
EPIST. XVIII.
Sancto Ruricius cliens patrono.
Sedalo, monitis parens paternis,
Grates concinit, et referi salutem.
Quem blandis precibus rogat, timendo,
Ne fors displiceat levis camcena,
Tanti judicio minor magistri.
* Hoc tu luminibus libens 5 reversa,
Hoc sanctis manibus frequens revolve,
Hoe tu dum relegis, mei memento,
Me semper recolat, canatque lingua,
Et mens me tenet, sopor retentet,
Me semper recinat tuuin labellum.
Hos tu visceribus piis reconde.
Hos tecto residens, viamque carpens,
Illos inter calices, foro recumbens,
Et parcas epulas cibosque dulces,
Antro pectoris et medulla cordis
Inclusos recita, canente mente,
Sic nos et muiuos videre vullus,
Et vivis tribuat referre verbis,
Qui nunc intima pectoris fatigant,
Largitor Deus omnium bonorum,
Christus cum Patre sempiterno regnans
Sancto Spiritui diguautes hymnos.
iniunt versus.
EPTIST. XIX.
Domino individuo semperque magnifico filio € Rustice
Furicius episcopus.
Ipquietudinem mibi ab aliis, et vobis a me facit
amicitia communis. Quia qui me apud vos, non dico
multum, se! omnia posse confidunt, ad ecclesiolam
nostram pro sua securitate confugiunt. Quorum non
possum non et condolere gemitibus, et precibus obe-
dire, ut pro ipsorum quidem reatu, sed et pro vestro
pariter profectu, potestati vestra attentius supplicem.
Nec mireris quod dixi illorum reatum ad vestrum
pertinere profectum. Siquidem illorum indulgentia
vestra fit venia. Sicut et inopium indigentia, largien-
tium esse noscitur copia. Hoc enim nobis retribue-
tur in judicio, quod prxstiterimus in szculo; dicenta
ipso Domino : Dimittite, et. dimittetur. votis, date. et
dabitur vobis (Luc. γι, 58). Et iterum : Si dimiseritis
hominibus, e: Pater vester dimittet vobis peccata vestra
(Math. vi, 14). Unde cvidenter agnoscimus D:vm
nostrum sententiam suam in nostra posuisse censura :
qui precum nost:arum misericors et justus auditor
potestati sux de nostra lenitate przscripsit; ut in
eos quodammodo non haberet jus severitatis, quos
hie avidos non peripexerit ultionis. Quia quod ipse
est, hoc et nos esse desiderat. Misericors est; mise-
ricordes quzrit dicens: Estote perfecti, sicut et Pat.r
vester perfectus est (Matth. v, 48). Quotid'e veniam
peccantibus et supplicanübus tribuit; ideo et indu'-
gentiam a peccatoribus poscit. Unde et oratione do-
minica ipsius dicimus doctrina : Dimitte nobis debiia
Narbonensis episcopi ad Eucherium epistola a Sir-
mondo edita. Sed is, qui jam episcopus ab anno 450
obierat procul dubio, cum scriberet Ruricius, epi-
Scopus non nisi an. 470. Fuit alter Ruricius, vir
illustris Burdigalensis, quem solo nomine Rustieum
appellat Sidonius : Solo nomine llusticum video. Hic
fuit ad quem scripsit Ruricius epistolas 19 et 53
hujus libri. Das. |
301
EMSTOLARUM LIB. 1I.
103
nostra sicul et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. A rarum reddo mutuum sospitationis offlelum et sicut
vi, 19). Quibus verbis durissimis nos viaculis illiga-
mus, nisi quod pollicemur implemus : qui et per pro-
phetam sic dicit: Home homini tenet iram, et a Do-
mino querit medelam (Eccli. xxvi, 5). Quapropter
pro Baxone, qui ad ecclesiam * usere» confugit, in-
tercessor accedo ; sperans ut primum pro Dei timore,
deinde pro nostra intereessione ipsi parcere digneris.
Cujus absolutione et in. nobis tollere confusionem,
et vobis potestis comparare mercedem.
EPIST. XX.
liuricius episcopus Capilluto filio salutem.
]ngrata mihi est frequentior zegritudo ves ra ; que
mihi etiam videtur esse commonitio divina, qua mavult
Dominus noster pro sua pietate largissima peccatores
castigare quam perdere; ut quos annorum suorum
a'taslongava non? convenit, vel convincat infirmitas,
ut deponant szeculi byssum, et sumant Ecclesi:e ve-
stimentum, quod est cilicium, contritionis indicium.
Quía cor contritum et. humiliatum Deus non spernit
( Ps. L, 19). Ille enim vadit ad coelum, qui se collidit
ad solum. Quia qui se exaltat humiliabitur, et qui se
humiliat exal.abitur (Matth. xxui, 12). Unde et dicit
paenitens ille perfectus : Adluesit pavimento animu
mea, Domine, vivifica me secundum verbum tuum (Ps.
cxvin, 95). Quid est, secundum verbum tuum, nisi
secundum promissionem tuam? quod qui coram te
peccata s a deflzrit, compunctus in mundo, tu eum
perducis in regno, ubi possit deinceps cantare secu-
rus : Audivit Dominus, εἰ misertus. est. mihi : Domi-
nus [acus est adjutor meus. Convertisti planctum meum
in gaudium mihi : conscidisti saccum meum, et. pra-
ciuzisti me latitia (Psal. xxix, 12). Unde suadeo pie-
tati vestre, ut quod cogitastis, celerius, Deo adju-
vante, fac alis. Quia mors non tardat, ipso Domino
dicente : Ne tarderís converti ad Deum, ncc differas
de die in diem (Eccli. v, 8). Subito enim venil ira
ejus et in tempore vindictze disperdet te. Ideoque
dum tenipus habemus, convertamur ad. Dominum,
ut non cum hoc mundo damuemur. Quia sine dub.o
iMi misericors Deus suum pr:xstat auxilium, quein
circa precepta sua cernit attentun.
EPiST. XXI.
Duricius episcopus Eu[rasio " episcopo.
Gratias ago sincerissime in Christo Domino ger-
n anitali vestre, quod perlato (zedio ad vos nostro,
confestim nos litteris vestris visitare tanti habuistis ;
-qui duin infirmitatis nostr: sollicitudinem geritis,
sanitatem yesjri pectoris approbalis. Quia sicut ipsi
melius uosis, Finis praecepti est caritas de corde puro,
et conscientia bona, et fide non ficta (f Tim. 1, 5). Et
qui visitat infirmum in dilectione firmatur. Uude
peculiarius &pero, uit quem requiritis affatibus, ora-
tonibus adjuvetis. f'edeuntibus itaque gerulis litte-
ἃ Forte Ecclesie viscera vel uterum, — Nisi malis
legere Userche, nomen geograplicum. ΕΡΙΤ.
b Forte convincit vel correxit.
ς Ful ille Arvernorum episcopus duodecimus,
ad vos rumor pervenit, suflicienter me secundum
miserationem divinam, non secundum merita mea
tribulatum csse siguifico. Quia ipse qui cibat laery-
niis in miuirua mensura (Psal. vxxix, 6), castigationi,
juxta pietatem suam, pro imbecillitate nostra, mo-
dum statuit, ne inflrmitas nostra in manus sua cor-
reptione defecerit. Ideoque propitia miseratione sua
jam commodiorem esse me nuntio; conso'ationem
vobis vestri meroris pagina deferente transmittens,
ὉΠ qui estis laboribus nostris pro caritate compa-
tien:es, sitis lvtiti:e in Dei nomine de recepta inco-
lumitate participes , ipsius lectione dispono. Ora
pro me.
EPIST. XXII.
B Pomino d:vinctissimo semperque magnifico Vero Ru-
ricius episcopus.
Rielectis litteris pietatis vestrze, Deo gratias egi,
quod vos pr;us revaluisse, quam infirmatos esse ea«
rum relatione cognovi. Quod vobis tam frequenter
ac. id«re, propitio potius Deo quam offeus ", confido.
Q i: quem diligit Dominus corripit (Prov. 1, 19).
Cas'igat autem. omnem filium quem recipit (Hebr.
xn, 6). In divina itaque vo: disciplina susceptos se-
dula admonitio ct mitis ostendit. Quia paterna ele-
meutli mavu't per multimoda incommoda negligen-
tem corrigere filium, quam punire peccantem ; mavult
nutantem ac dubium ad servitium suurg habenis pix
moderationis attrahere, quam errabundum et p^r
sic culi przecipitia lapsantem aeriore vei bere coercere.
C lpse est cnim indulgentissimus paterfamilias, qui
animam suam ponit pro ovibus suis. lpse est bonus
pater, qui ovein perditam ad eaulas dominicas ma-
vult propriis humeris reportare sollicitus, quam sti-
mulis urgentibus revocare districtos, l;so est pater
pius, qui male prodigo filio, οἱ praecepi: subatantia
de. octori, ad se vel sero redeunti non solum crimina
anteriora non imputat, verum eliam prinia amissa
muliiplicat, dum ulnis fovet, osculis permulcet, mu-
neribus ditat, doctrina conürmat, non tantun ad
ejus indignatus abscessum, quantum l.rtatus ad re-
ditum (Luc. xv). Ipse enim horum omnium rominum
iu se effectus affectusque suscepil, ut sicu' «icit
Apostolus, multifarie multisque modis (Hebr. 1. 1)
nos erudiret verbis, instrueret disciplinis, provocaret
beneficiis, informaret exemplis, reconciliaret prece,
redimeret passione, vivificaret morle, immortalitate
donaret, justificaret. resurrection", ascensione p^r-
taret. Et reconceiliatos per sanguinem suum, in eam,
ἃ qua excideramus, Patris gratiam reformaret, Ipse
enim est apud Patrem propitiatio nostra (Joan. ui, 2),
sine cessalione suggerens pietati sug ; Pater, non
$olum pro his rogo, sed pro his qui eredituri sunt. in
me per verbum illorum (Josn. xvni, 9). Pater, volo,
ubi ego sum, et ipsi sint mecum (Ibid. 24). Pater,
Aprunculi successor, Divioneusem sedem jam ante
occupaverat, ibique Quintianum Gothorum insidias
fugientem bymaniter recepit. [-ἰ in episcopatu Ár-
vernorum successit Apollinaris Sidonii filius, Bas.
105
ignosce illis, nesciunt enim quid faciunt (Luc. xxii, 54). A
lpse nobis quotidie per apostolum suum clamat:
Nolite diligere mundum, neque ea qu& in mundo sunt ;
qui enim diligit mundum, non est caritas Patris in eo.
Quia omne quod in mundo, est, concupiscentia carnis,
concupiscenlia oculorum, et superbia vite humane,
quae non est de Patre, sed de mundo est. Et mundus
iransit, et concupiscentia ejus. Qui awtem fecerit, vo-
luntatem. Dei, manet in eternum, sicut et Deus manet
in eternum (1 Joan. n, 16 seg.). lpse in Evangelio
blanditiis invitat, muneribus provocat, adhortatione
sollicitat, dicens : Venite ad me, omnes qui laborat:s
el onerali estis (Matth. xi, 98), et reliqua. Ut quasi
jugum salutaribus subdentes colla praeceptis, salutari
suo libertatis et misericordie currui subjungamur,
οἱ ideo auderemus revocantem sequi, audire cla- p
mantem, blandientem modo non spernere; ne sen-
tíamus postmodum judicantem : quo judicio ? Sicut
ypse in Evangelio premonere et docere dignatus est :
Cum in majestatis sue sede consideret (Matth. xix, 28),
quando non solum merita ponderaturus et facla, ve-
rum etiàm verba est discussurus et vota. Quem hic
nunc viderit salutaria sua praccepta negligere, et ad-
monitiones suas saluberrimas superba mente con-
temnere, non solum cum stultis a janua regui cc-
lestis excludet (Matth. xxv, 5), verum etiam partem
ipsius cum infidelibus deputabit; ut cum quibus habet
in szculo societatem, cum iisdem in xeternum habeat
portionem (Luc. xu, 46).
EPIST. XXIII.
Filio Constantio * Ruricius episcopus.
Quamlibet Baccho, symphoniis, et diversis musi-
cis, nec non etiam et puellarum choris te deditum
esse cognoverim, tamen quia bonum est ab his, dum
pervalde fervet adolescentia, aliquoties respirare, et
magis Domino vacare, quam Libero, parentibus
quoque operam dare, quam cantibus; moneo ut
crastino, quod erit quarta feria, Brive temporius ta-
men, quod te facturum minime credo, mihi jejunus
“ Ooccurras.
ἃ Constantium, quem ut szcu.o nimis deditum in-
crepat hic Ruricius, quique magis Libero vacabat
quam Domino, nec diebus festis jejunus aderat tem-
RURICI! EPISCOPI .
104
b EPIST. XXIV.
Aliud mihi, Deo teste promiseras, quod ipsum
deberes colere, non ^ Januum; cujus criminis etiam
me vis esse consortem , ut ego ad hunc errorem
colendum delicias subministrem, et oleum incendio
superfundam. Quod neutro nostrum noveris expedire.
Sed dices fortasse, Pcllicitus es. Quo ore a me Γ0-
missa perquiris, cum tu sacramenta violaveris? Unde
dabis veniam me: promissioni, quandiu te buic ser-
vire cognovero 4 parsioni, Ne confirmare videamur
pactum, cujus reprehendimus fac um ; et simus scan-
dalo, * cujus esse debemus exemplo.
EPIST. XXV.
Ruricius Apollinari suo salutem f.
Quia nostri curam semper gerere pro mutua cari-
tate dignamiui, indico sollicite pietati et pie solli-
citudini vestre, nos non parvum quidem, sed, Deo
propitio, voluptuosum, a vobis reversum, sumpsisse
negotium , quod nobis plurimum prodesse possit, si
aut intentionem intellectus, aut intellectum sequere-
tur ingenium. Sine causa enim solis ortum c:ecus
exspectat. Ille quidem videntibus semper exoritur;
non cernentibus vero jubar ipsius, quasi nubibus
semper operitur. & Sollium enim nostrum domnum
patremque communem, quein transcribendum subli-
mitati vestre dedisse me dixeram, legendum recepi.
Cujus lectio sicut mihi antiquuin restaurat affectum,
ita prx obscuritate dictorum non accendit ingenium.
Quamlibet ipsum post tam lonz;i temporis spatium
caritatis igniculum scintillis suis inter oblivionis fa-
villas utcunque relucentem , noununquam et suspi-
riosis fletibus excitemus, et interdum dulcibus nobis
fletibus irrigemus; quo tamen illo imbre perfusus
quanto magis inficitur, tanto magis incenditur; quia
per lacrymarum copiam desideriorum atque affectuum
crescit flamma , non deficit. Hunc ergo, si Doininus
pie definitioni vestrz tribuet , ut fautor, effectum,
vobis przesentibus percensere festino et effici di:ci-
pulus de magistro. Quia non me pudet etiam in hac
xtate, nec piget discipuli arripere industriam, dum-
modo affecta state artis consequar disciplinam.
ciso, apud Mediolanum relegatus est : rediit Arver-
nam profugus. Deinde Vocladensi pr:lio adfuit, ibi
ipsum cum maximo Arvernorum populo corruisse
plo, laudavit s»pius Sidonius. Fuit vir singularis in- D asserit Savaro. Sed iterum evasit Apollinaris. Placi-
genii , quique eloquentia sua Romanis partibus mul-
tum profuit. Fuit eminens poeta sacre lilteraturee
studiosus, erat autem Lugdunensis presbyter maleque
episcopus dicitur ab Isidoro. Vitam S. Germani scri-
psit eleganti stylo. Est altera ad eum Ruricii epistola
numero 42. Basx. |
b Videtur esse scripta ad eumdem Constantium.
c Forte Janum.
4 Forte portioni vel persona.
4 Forte quibus.
f Apollinaris fuit illius celeberrimi Árvernorum
episcopi filius. Hunc laudavit Ruricius tanquam patris
vestigiis inhzrentem : Cujus vos esse filios, non solum
generositate prosapie, verum etiam et eloquentic flore ,
etomni viriutum genere comprobatis. Laudaverat filium
puer: nos tamen natum degenerem mox sumus pro-
turi. Victorium ducem in lialiam secutus, eo oc-
dinam habuit uxorem: illa vero cum sedem Arver-
norum obita Eufrasii vacare audiret, electumque
Quintianum, ipsum adiit supplex orans ut Apollinaris
episcopatu Arvernorum gauderet. Cessit precibus
Placidinza Quintianus. Apollinaris vero oblatis regi
muneribus in episcopalu successit, quo abutens quatuor
mensibus migravit ad seculum, Vixit igitur Apollina-
ris post Vociadense prxlium, contra quam asserit
Savaro. Fuitque filius degener qui oblatis regi mu-
neribus sedem a parente occupatam tenuit, eaque
abusus est. Filium habuit Arcadium, cujus iguavia
Arvernia fuit devastata. Mater Placidina et aoror pa-
tris Alcima comprehensz apud Cadurcum urbem, rc-
bus ablatis exsilio sunt condemnatz, ipse vero Árca-
dius, sceleris auctor, Bituriges petiit (Greg. Tur., l.
in, c. 12). Sic degeneres heroum filii. BAsw.
€ Sidonium intelligit, quem Solium alii vocant.
105
prepropere doctoris usurpat supercilium, nisi disci-
puli susceperit ante famulatum. Quid enim justius
quam ut ipse sis paterni interpres eloquii , qui uni- -
versa quz ille eonscripsit, non tam de codicis mem-
brana, quam de cordis potes pagina proferre? Cujus
vos esse filios non solum generositate prosapi:e, ve-
rum etiam et eloquentiz flore, et omni virtutum
genere comprobatis : qux» bona vobis non tam do-
eirina. contulit, quam natura. Quia rivus de fonte
prorumpens licet fluendo proficiat, et plenitudinem
eurrendo conquirat, auctori tamen unde sumit voca-
bulum, debet et meritum. Quem si divina clementia
usque ad hoc tempus superesse voluisset, sicut jam
tum de vestra imitatione lztabatur, ita nunc de per-
EPISTOLA XXIX.
Prius eoim quilibet debet discere quam docere. Quia à
106
ram Deo, et angelis ejus, ac congregatione cornif.
totius apparere. Saluto itaque unanimitatem tuam, ei
rogo ut pro me orare digneris, simulque cum oppor-
tunum vobis fuerit, nos tanti habeatis visitare. Vale.
EPIST. XXVIII.
Ruricius. Eufrasio ^ suo salutem,
. Miror sanctitatem vestram post tantorum et talium
virorum judicia potius quam rescripta iuscitize tne
quaesisse sententiam. Quod vos magis pro necessitu-
dine quam necessitate fecisse conjicio; ue cujus tanti '
habetis praecipuum in aniio tenere cultum , videre-
mini in negotio prztermisisse consensum. Unde
gratias ago individux mihi in Christo germanitati
vestra , quod ita de nobis pra:sumere et judicare di-
feciione gauderet ; cum spem ad rem cerneres perve- p gnamini, ut nibil habeamus aut in caritatis simplici-
nisse ; nec sibi invideret sequalem , quem optaverat
esse meliorem.
EPIST. XXVI.
Quamlibet per diaconem Justum non meruerim
litteras benigni pectoris et facundioris accipere ,
quibus et erudiretur ingenium, et desiderium pasce-
retur. Ego tamen, qui malo affectuosus rusticus,
quam urbanus impius judicari, scribendi opportuni-
tatem mihi perire non passus sum; utpote qui mihi
nollem, non dicam occasionem scribendi, sed nec
videndi vos , unius saltem horse spatium deperire.
Ideoque salve plurimum dico, et rogo ut sine cone-,
muni detrimento, et utriusque compendio, nos sem-
per, opportunitate porrecta, litteris vestris illustrare ; La ἮΝ ΝΜ
2 duximus noxam, ut facilius pervenire possimus ad
dignemiui. Quia quod nobis in affectu impenditis ,
non expenditis; quod tribuitis, non amittitis ; et quod
nobis in charta transmittitis, vobiscum iu corde re»
tineis.
EPIST. XXVII.
Ruricius Ümnmacio 880 salutem.
Sic a pietate vestra discessi, quod a vobis penitus
non recessi. In eadem vos parte hominis interioris
exhibui, in qua vobis remansí. Scio quja ibidem re-
mansi, unde me nec insidiator antiquus potuit, neque
recens consiliator [conciliator] excludere. Unde etiam
sententia iliius vos sapientissimi Salomonis admo-
neo : Fili, ne derelinquas amicum antiquum , novus
enim non erit similis illi. Vinum novum amicus novus ;
reterascet, et cum suavitate bibes illud (Eccl. xx, 14).
Et ideo nos veterascamus in amicitiis, eLde die in diem
affectibus innovemur. Quod si amicus relinquendus
nou est, quanto magis pater, qui erudiit, qui nutri-
vit, qui adjuvante Domino ad sacerdotium usque
perduxit : cui fortasse etiam juxia divinam miseri.
cordiam lucis istius debetur usura! Sed bxc ego
beaütudini tuz scribo, non quasi aliquid imputans,
aut exprobrans, sed ut filio carissimo , quem sine
ullo nzvo cupio in hoc mundo impietatis incedere,
et parom atque immaculatum i in illo die judicii co-
a De eo ad epist. 20.
ParhOL. LVII.
tate subdolum , aut in veritatis puritate fucatum.
Reddo itaque debitum unanimitatis officium , et de
causa qua mihi scribere dignati eslis, idem me quod
et fratres nostros sentire signiflco. Sed quid facto-
opus sit, vel quid mihi potissimum fieri debere vi-
deatur, per diaconem vestrum verbo fideliter inti-
mavi, quia.... m. fuit litteris indicare. Üra pro me.
EPIST. XXIX,
Ruricius Eracliano suo salutem.
Qui se reum de officio esse cognoscit , prius 50.
plicare debet quam audeat salutare. Quia sicut. im.
portune occurritur imputanti , ita opportune remitti -
tur confilenti, Et ideo nos nostram in palam pro:
veniam. Quia non relinquitur locus impüutationi, cuim
aditus patuerit deploranti , secunduin illam senten-
tiam : Dic tu prior iniquitates tuas, ut justificeris.
Non eniin przvalebit accusantis invidia, ubi humili-
tas precesserit supplicantis. Quamobrem nos εἰ jam
excusando diluimus culpam , veniamus ad causaim.
Salutem ergo tantani dicimus pietati vestr:e, quantam
potest affectus intelligere, et non potest sermo pro-
ferre; quantam sentire possumus , et non valemus
exponere; quaníam potest interioris mens desiderio
. ealefaeta concipere, et non potest lingua exterioris
asserere. Unde gratias agentes ipsius caritatis auctori,
qui eam in cordibus vestris est dignatus inserere,
. oremus ut precipuum sua b largitatio munus in nobis
D custodire. semper, et jugiter dignetur augere. Quia
juxta; Apostolum ipsa est eminentior via quz ducit
ad vitam. Quod superest, specialiter quaeso, ut com-
muni patrono nobis quotidie supplicetis. Quia , sicut
: legitis, multum valet oratio justi assidua. Et sicut
ipse Dominus noster in Evangelio: dielt de illo qui .
tres panes ab amico suo noctis tempore, importune
quidem , sed salubriter, quod improbitati praestitum -
fuerit insistentis, quod negabatur amicitiis flagitantis.
Reliqua per portitorem verbo mandavi, que longum
fuit . litteris: indicare. Unde Sicut principium epi-
. b Forte largitio,
401
RURICIE EPISCOPI
ateke cosiinet, rogo vt pro tarditate veniam dare Α nigredinem, 8 nune sub pullis vestibus operum
dignemini Vale.
LL EPIST. XXX.
Bwicius episcopus Capilluto filio salutem.
Gratias ago pietati vestre quod me consulere
ee ^ civitatis ordinatione dignamini; cum vobis suf-
t cere, Deo propitlo, satis abundeque possitis. Et ideo
quia quod vobiset fratribus vestris plaeet, nobis dis-
Plicere non debet. Bene facitis, ut homiucm quem
communis consensus elegit, ordinetis. Sed admonete
ilum ut veritati studeat, non faleitati; paci, non per-
ditioni ; discipline, non discordis; utilitati publiez,
non privatze eupiditati; justitiae, non rapinz. Tuea-
tur bonos, emendel reos : miseros non faeiat, sed
defendat. Corrigat sontes , custodiat innocentes ; ut
luce candesest, Peceator enim qua die conversus
jngemuerit, tunc salvus erit. Dummodo juxta saueti
Pauli apostoli sententiam, sieut exhibuimus hactenus
corpora nostra servire sxculo, et iniquitati ad ini-
quitatem, ita nunc exhibeamus membra nostra ser-
vire jastitize in sanctificationem (Rom. vi, 15). Nec
simus quasi timentes Deum, aliud sermonibus ,;rz-
tendentes, aliud habentes in moribus; aliud osten-
tantes in vestibus, aliud actibus comprobantes ne nos
mordeat sermo ille Dominicus, sub vestitu ovium
luporum rabiem contegentes. Quia oculus ille divi-
nus, sicut scriptum est, omni leco bonos speculatur
et malos. Sine dubio, quem ad se integro corde trans-
jre conspexerit, ipse in cor illius jugi habitatiene
ja agens magis futuro possit placere judicio quem 8 desceudet, ut eo habitatore non careat, cui se pra-
presenti,
EPIST. XXXI.
Domino illustri semperque magnifico filio b. Agricole
! Ruricius episcopus.
Relectis litteris sublimitatis vestre, gratias Deo egi
quod vos prius revaluisse ordinatione ipsius, quam
infirmatos esse cognovi, et nobis anxietatem tolle-
ret, eL vobis redderet sospitatem. Quam tamen in-
firmitatem vobis clementer illatam, propitio potius
quam irato ipso Domino nostro, pro solita ejus
pietate, conjicio. Sie enim legimus, quod corripiat
Dominus quem diligit; diligit autem omnem filium
queu recipit (Hebr. xi, 6). Quod etiam in vobis,
quantum audio, re probatur; ut opdinatis affectibus
vestris, suum vobis insinuaret affectum, οἱ habitu
animoque mutato, jugum vobis sux lenitatis impo-
neret, ut salutari currui suo colla subdentes, dum
maadatorunm suorum leve onus evehitie, peccatorum
gravem sarcinam deponatis. Hxc est enim mutatio
dexter» Excelsi, dum de peccatoribus justos, de ex-
Lraneis doraesticos, amicos sibi facere dignatur ex
servis. Superest ut nune conversionem quam pro-
tulistis ip veste, probetis in corde; et htec commu-
tatio interindumentum vestrum habeatur et animum ;
t t sicut ille sub candidis vestibus habuit bucusque
^ Hoc vox, ut puto, corrupta est.
b Fuit Agricola vir illustris, Aviti imperatoris
filius, Bedicii frater, qui tum comes magisterque mi-
litum Arvernoram multa in urbis defensione adver-
sus Gotbos gesserat , illius sororem Papianiliam
uxorem duxerat Sidonius Apollinaris, ut patet ex
cp. l. 11, ep. 12. Basw. Ν
€ Seripserat ad Ruricium Cosarius ut concilio ex
universa Gothorum ditione Agatha convocato presens
adesset. Habetur ejus epistola interepistolas Fausti,
superius editas (Vide, infra). Celeberrimum fuit illud
coucilium, in quo Galliarum primatem se gerebat epi-
scopus Arelatensis, qui concilia convocabat illisque
preerat. Autumat vir eruditissimus Baluzius hanc
dignitatem Casario auctoritate pontificali fuisse de-
maudatam et sancitam. Sed eo tempore, anno scili-
cet 506, Symmachus Romans sedis prasul, jura
prius Aonio Arelatensi episcopo comcessa penitus
abrogaverat, constitutionem Leonis magni a se re-
stitutain. confirimaverat, asserens levem inconstan-
femngue animum pontifici non convenire; verum
paravit habitaeulum. Gratias itaque Domino nostro
Super tam inenarrabili ejus bonitate in communo
referamus, qui mavult servos monere quam perdere ;
corrigere, quam punire; et pro usura brevis vite
perpetua regna denare. Quod superest, saluto plu-
rimum, et ancillam vestram vobis: peculiarl insinua-
tione commendo : quamlibet hoc salva vestra pietate
non egeat; ut quo eam suscipere tanti habuistis af-
fectu, semper foveatis, indultuque largitate divina
utrosque nos sibi paravit obnoxios; vos avos faciens
sua fecunditate, nos proavos. Domnam filiam meam
desiderio et honore, quo dignum est, sospito. Ob
cujus, si facultas esset ambulandi, erat voluntas
promptissima vos visendi; ut quam interioribus
Q oculis pro affinitatis ipsius conjunctione jugi recor-
datione conspicimus, exterioribus cerneremus. Opto
bene agas.
EPIST. XXXII.
Domino sancto et apostolico, omnique a m^ honore et
amore specialius colendo fratri Cesario * episcopo
Ruricius.
Frater et conpresbyter noster Capillutus dupliciter
hac vice nobis gratus apparuit, dum et ipse nobís
jam diu desideratus occurrit, οἱ quaindam vestri
presentíam nobis per vestras litteras representat.
equidem, abrogata illa jura denuo instaurasse Sym-
machum ipeique Caesario utenda concessisse. Sed
effluxerunt anni octo a concilio Agathensi ad vica-
ríatus Arelatensis restitutionem. Propria igitur nisus
auctoritate contemptoque Romani przesulis edicto,
ooncilium Agethense convocans Czssrius ad Ruri-
cium ut adesset scripserat. Renuit Ruricius, eo quod
non satis firma valetudine uteretur, sed potius eo
quod se a Ciesario despectum crederet ; aberant etiam
plerique e provincia Viennensi, qui, quamvis Alarico
subditi, coram Arelatensi prxsule fasces demittere
nolebant, et propria jura a Symmacho recens eon-
firmata venditabant. Iratus eorum absentia Caesarius
legem sanxit qua ferebatur ut st metropelitanus epi-
Scopus ad comprovinciales epistolas direxerit, in qui
bus eos aut ad ordinationem summi pontificis, aut
ad synodum invitet, postpositis omnióus, excepta gravi
infirmitate corporis, aut praceptione regia, ad. consti-
tutam diem adesse non differant. Hoc decretum a con-
cilio latum, tum etiam Casarii querelae de Ruricii
absentia, huic epistolae dederunt occasionem. DAsw,
'408
tum beatitudini vestrze rependo caritatis officium.
Quod vero scribitis, cur ad synodum, sicut collo-
cutio habuit nostra, non venerim, fecit hoc inüirmi-
tas, non voluntas. Ipsi enim recolere potestis quam
fessum me Burdigalia [forte Burdigali] videritis ;
el hoc hyeme, quando esse soleo fortior solito. Quia
estivis diebus etiam in hospitio meo, et locis frigi-
dis, ipsam consuetudinariam infirmitatem sustentare
vix valeo; ne dicam, quod illos ceetus [aestus] re-
gionis illius ferre quiverim, si venissem. Unde ma-
gis spero ut pro mc orare dignemini, et ad tempus
aliud, quod intimatis, si Deus vitam cesserit, venire
vultis, nobis per hominem vestrum maturius indi-
eetis. Quia l;tteras vestras ad me modo tardissime
--
EPISTOLA XXXIV. |
Quo redeunte has reddere procuravi, quibus debi- À fit servi;" ut possit impassibilis pati, incomprehonp
sibilis capi, immortalis mori, qui mortem eccun»
bendo perimeret, ut vitam resurgendo reparare
Sed quid ego oblitus mei, avidus tui, quasi de bue
juscemodi rebus tecum colloqueus, et inde ia
desiderium tui vehementius perardesoens, restie
quere silim meam velut quodam dilectionis rivulo
festinans, inscrutabilia et inaecessa pertentans, quid
loquar, qui loquar, cui loquar non considero. Sed
dabit, ut confido, veniam pietas, quam committit
affectus. Quia caritas omnia sustinet. Salve itaque
plurimum dico individuo mihi pectori vestro, et
Togo ut pro me incessanter orare dignemini, simul-
que etiam partem corporis mei, per quam vobis has
trado, peculiari insinuatione commendo, ut in illis,
venisse significo. Quia ctsi non pro dignitate, vel B quam, me diligatis integre comprobetis. Quos vobis
pro adate, non debemus tardius quam alii commo-
neri, qui fortasse (ut minus prudens dicam) mere-
bamur ambiri. Quia si aliis nomen urbium przstat
auctoritas, nobis auctoritatem demere non debet ur-
bis humilitas. Siquidem multo melius, multoque
eminentius est, civitatem de sacerdote, quam sacer-
dotem de civitate noscere.
EPIST. XXXIII.
Domino sancto et apostolico mihique in Christo Do-
mino speciali cwitw affectuque. ceteris praferendo
patrono Sedalo episcopo Ruricius episcopus.
Dum scribendi vobis omnis pectoris mei animus
vos sitiens occasionem frequenter inquirit, aliquando
eo arbitror fore cariores, quia meam vobis secum
deferunt portionem. Quibus quidquid dignati fueritis
dilectionis impendere, nobis vos conferre cognoscite.
Quia si, juxta sanctum Apostolum, minus membrum
majori in dolore compatitur, et majus procul dubio in
minoris prosperitate laetatur (I Cor. xui, 26). Et ita de-
mum fit, ut omnibus usquequaque membris in pace et
quiete compositis, caput, totius corporis rector ut pote
et dominator, exsultet. In quo capite omnia membra
jubentur aspicere, dicente propheta : Sapientis oculi
in capite ejus (Eccl. 1, 34). Quod alius propheta evi-
denter exponit dicens : Oculi mei semper ad Domi-
num, quia ipse evellit de laqueo pedes meos (Psal. xxiv,
15). Et iterum : Ad te levavi oculos meos, qui habitas
diuturna meditatione pertractans reperit idoneum € in celo (Psal. cxxn, 1). Erigamus itaque oculos cordis
portitorem, per quem et silentia longe disrumperem,
et sibi spiritales delicias postulare, oris westri cu- ,
piens rore respergi. De qua, credo, siti sanctus
Psalmista dicebat : Amima mea aicut. lerra sine. aqua
tibi ( Psal. cxvii, 6). Hla. nimirum aqua ariditatem
eorporis sui restinguere sobria ebrieta:e desiderans,
de qua Dominus noster in Evangelio clamare digna-
tor : Si quis sitit, veniat et bibat. Flumina enim aque
wie de ventre ejus fluunt. (Joan. vu, 58). Hanc
aquam Samaritanzs etiam idem Dominus offerebat,
boc est, Ecclesiz* ex gentibus congregandz dicens :
Aqua quam ego dabo, fiet in eo [ons aque salientis. in
vitam cternam ( Joan. iv ). Hanc aquam si quis (ide-
lis non gustu tantum summo tenus ore libaverit,
sed totis anim: visceribus appetens conviva sor- P
buerit, protinus in laudem Domini omnipotentis
erumpit; et hoc incipiet ructare quod biberit;
sieut beatissimus evangelista atque discipulus, qui
tuper pectus Domini recumbere meruit, mysteria
regni ccelestis audivit, et in illam vocem quam ante
nullus audierat, clamavit : /n principio erat Verbum,
e Verbum erat. apud Deum, εἰ Deus erat. Verbum
(Josm. 1, 1). Hoc erat illud Verbum, quod sine
tempore ἃ Patre genitum, in tempore creatur ex
matre, ut creator fleret ; ut csse possit. humanitatis
quxdasa portio, divinitatis totius. plenitudo; et plc-
nitudinem humanitatis portio ipsa humanitatis sua
passione redimeret; dum imago invisibilis Dei, forma
nostri ad Cbristum et in mundi istius nocte nanus
nostras operibus fructuosis extollamus ad Dominum,
et ipse caput nostruin esse dignetur, et. nos adhz-
rere capiti nostro, ut illa corporis sui membra esse
mereamur, ut de hoc sxculo discedentes, tanquam
exitu Israel de /Egypto dicere redemptori nostro
possimus : Adhesit post (e anima mea; me autem sus-
cepit dextera (ua. (Psal. .xu, 9). Cum ea diebus ac
noctibus fuerit in corporis hujus carcere meditata,
unde non confundatur ad vota. Ora pro me.
EPIST. XXXIV.
Domino sancto et apostolico mihique in Domino special
cultu affectuque ceteris pra ferendo patrono S. dato
episcopo Ruricius episcopus.
Per arciatrum ([archiatrum| Palladium litteras fe-
cundi cordis et facundi oris accepi, 4:8 nos ad visio-
nem mntuam voto pectoris invitabant. Sed quid faci-
inus, quod desideriis animorum nostrorum diversa
membrorum resistit infirmitas? dum vos nimietate ro-
busti, nos tenuitate exesi corporis impedimur : dum
vos alieni, et quatuor pedes ferre nequeunt pondero-
808; me etiam proprii et duo sustinere prz defectione
vix possunt, Quo fit utimplere communia vota nequea-
mus, Ego enim (testis est Dominus) quod si valuis--
' Sein, ad synodum condictam omni aviditate venissem.
Sed mea disposita itineris voluntate necessitas imbe-
cillitatis inhibuit. Quia aeres laerem] regionis illiua
? . RURICII EPISCOPI
r4
-
presertim noc tempore ferre non poteram : quod et A dendi sunt disparati corpore, cum paritcr in eo niente
v0s ita credere confido, et pravos ad aliud derivare
non dubito. His itaque sufficienter, ut potuimus,
indicatis, salutatione animi desideranter impensa, si
dignum ducitis, transmisi vobis caballum , qualem
vobis sciebam esse necessarium, mansuetudine pla.
cidum, memhris validum, firmum robore, forma prx-
$tantem, factura compositum, animis temperatum,
scil. nec tarditate pigrum, nec velocitate preprope-
rum, cui frenus ac stimulus sit sedentis arbitrium,
cui ad evehendum onuy et. velle suppetat pariter ct
posse : ita ut nec cedat superposi'o nec deponat im-
positum. Superest ut rescripto, quomodo vobis pla-
ceat, indicetis. Quamlibet ita de individuo mihi corde
presumam, quod vobis etism mala a me commissa;
non dicam transmissa complaceant. Tanta est enim
integri vis amoris ut in amicum [forte amico] nil
displiceat, cum magis malum displicere debeat. Et
' hinc illud est, quod judicia hominum aut amorc prz-
pediontur, aut. odio ut reca non proferautur. Vos
vero, quos nec odium exasperat, nec inflammat iu-
vidi», ei jocos nostros libenter accipite, ct de sospi-
tate ve: tra vel actibus affluenter instruite, ut dum
vus diutins legimus, copiosius imbuamur. Ors pro me.
EPIST. XXXV.
Domno sancto et apostolico, mihi in Christo Domino
specialiter excolendo, fratri Cesario * episcopo, hu-
ricius episcopus.
Qué occasiones scribendi nobis invicem pro matua
caritate inquirimus, oblatas pr:etermittere non debe-
mus ; ut conferat nobis quamdam pr:esentize portio-
nem sermo mediator [lorte mediator]; qui emittitur,
hec amittitur; tribuitur, et babetur ; videtur disce-
dere, ncc recedit; a me dirigitur, a te suscipitur; a
me scribitur, a te legitur, nec tamen dividitur ; cum
quasi divisus, integer tamen utriusque corde tenea-
tur. Quia verbi more divini traditur, et non egredi-
tur; confertur indigenti, et non aufertur auctori ;
accipientis lucrum sine dispendio largientis; ditans
inopem, nec aitentians possessorem. Ideoque veniente
illo nepote meo dulcissimo Parthiemio bias per ipsum
dare nou distuli ; ut et meam pra:entiaw vobis litte-
ris exhiberem, et ipsum pariter commendarem : cui
quidquid dignati fueritis dilectionis impendere, nobis
vos prxsectare noveritis. Simul sue etiam peculiarius
rego ut pro me ipsisque pignoribus nostris inces-,
eanter oretis, nec impediant affectum amorum no-
stiorum spatia interjecta regionum; quia qui in Do-
miuo, qui praseus est ubique, se diligunt, non cre-
b
2 [e eo superius.
b Fuit vir nobilis Parthemius, qui postea vixit apud
"Theod«bertum Austrasie vegem in gratia, sed cum
t ibuta praetcr leges exegisset, mortuo rege, in populi
edjum οἱ pericula maxima incidit. lapianilla fuit
ejus uxor, quam cum amico Ausauio peremeiat. Sti-
mulis consci ntie compunctus, in arca inclusus
a populo Treveris repertus est. Sputis perunctus,
pugnis Caaus, viuclis post tergum inanibus ad co-
jungantur. Ora pro me.
EPIST. XXXVI.
Buricius episcopus dulcissimis nepotibus b. Par. hemio
et Papianille. ᾿
᾿ς Postquam pietas vestra disce:sit, dimidium esse
me sentio; quia maximam mei partem, hoc est, in-
teriorem hominem, residente corpore, vobiscum am-
bulasse cognosco, ita tamen quod et vos in pectore
meo, quod hie remansit, manere conspicio. Saluto
itaque dulcedinem vestram, et ut verborum mcorum
meinores sitis admoneo, quia certum est vos juxta
Salomonis sententiam posse in bonis Deo dirigento
proficere, si seuiorum consilia et amori habeantur et
B usui apto bene agatis.
EPIST. XXXVII.
, Ruricius episcopus fratri € Pet.....
. Quia obedientia sacrificiis antefertur, idcirco ru-
sticitatem meam malo prodere quam perdere carita-
tem : Scientia. enim. inflat, caritas, ut ipsi melius
nostis, edificat (I Cor. vm, 1). Quamobrem quia
jussistis ut vos per singulas occasiones et de meis
actibus facerem certiores, et desiderium ves!rum,
quod mihi non meo merito, sed generali et iusita
vobis dilectione dependitis, alloquio temperarem ; me
quidem Deo propitio fotiorem, sed heu! plenum et
omne hospitiolum nostrum diversis incommodis la-
borare significo. Peculiarius rogo attentius Doiniuo
supplicetis, ut qui nobis incolumitatem vestris ora-
tionibus reddidistis, et his opem ac medelam divinas
rhisericordix intercessionis vestrae patrocinio confe-
ralis.Ora prome.
* ' EPIST. XXXVIII.
Dominis sublimibus et magnificis filiis Eudomio et M e-
lantie Ruricius episcopus.
. Quam gravis mihi orbitatis vestro sit luctus testis
est pectoris mei conscius Deus ; quod verbis sublimi-
taii vestrz. indicare non possum. Nam ita animum
meum doloris vestri passio sauciavit, ac si unum de
propriis affectibus [forte affinibus] perdidissem, quia
me vobis proximum et quodammodo consangui-
neum bene mecum agendo fccistis. Atqu^ ideo quia
; labores et angustias nostras frequenter in vobis pro
vestra dignatione suscipiris, justum est et nos ve-
stris, cum acciderint, participare inceroribus. Si enit
justa Apo-toli (4 Cor. xi, 26) sententiam, unius c.r-
poris membra sibi invicem compatiuntur et condo-
lent, decet nos quoque, eorum incommoda sape per-
lumnam lapidibus obrutus est. Fuit altera Papianilla
eodem tempore, sed Aviti imperatoris . filia, .ab ea
quam cum conjuge laudat hic Ruricius tanquam di-
u idium animie sux, diversissima. Attonitus forsan
stupes talem virum, qualis fuit ille Parthemius, lau-
dari ab episcopo; at episcopus lomo est, et nibil
humani a se alienum putat. Ba-w.
, * Haec vox in ms. ita. espressa est ut nescias an
legendum sit Petro an Petur. an Peiul.
us
ETISTOLA XLI.
UNS Co
Aa evi."
144
cipiamus. Dolemus itaque casui vestro, οἱ planctibus Α puri alimento innocentie temperetis, Nec mirum est
vestris interesse nos credimus. Sed quid facimus
domini (iii? Equidem voluntati divinze resistere nec
possumus nec debemus, et omni sollicitudine pre-
cavere, ne dum dulcia nobis pignora nimio dolore
deflemus, blasphemi quidem et injuriosi inveniamur
in Domino, et gravius animas nostras auctor ipsius
mortis, inventa occasione, confodiat, quam carorum
" amissione percussit. Ideoque in omni amaritudine
vel dolore ad Deum nobis est refugiendum, οἱ ad
jllum omnes casus nostri toto corde referendi, qui
sanat vulneratos, qui relevat meestos, qui consolatur
afflictos. Et illa sancti Job sententia omnino dicenda,
est : Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino
placuit, ita faclum est ; sit nomen. Domini benedictum
lioc tamen in vestra virtute miraculum, ut diligatis
venerantes vos, qui odientes amare consuevistis.
Siquidem et ad augendam circa nos caritatem ve-
stram, duo lumina nostra detinetis, Aurelianutn d'co
atque Leontium : pro quorum spe et consummatione
rogo ut indesinenter divin: misericordie, sicut vos
confido facere, supplicetis, et eum illis iterum pro
nobis seniper oretis; quia fiducialiter credo, quod
profeetioni vestre, et illorum insipientie, pro ipsa
adhuc teneritudine, a nutritore Domino nil negetur.
Salutem itaque uberem dico pietati vestra, quantum
potest promere oris affectus, non quautum cordis
po-cit affectus. Et rogo ut przefatos dulcissimos sti-
mulos pectoris mei nostro nomine sospitetis; nos-
(Job 1, 21). Et ille hoc quando dicebat, decem filios B quc, quotiescuuque se opportunitas porrexerit j or-
cum omui facultate perdiderat : Nec tamen blasphe-
mare aut damno aut dolore compulsus est. Sicut
dicit Scriptura : In omnibus qua accidebant ei, nihil
peccavit labiis Job (Job n, 21). Quod ego et pietati
vestrze scribere pro mutua caritate presumpsi, ut
dolorem animorum vestrorum, quem litteris meis
mitigare non poteram, vel divinis eloquiis utcitoque
moderarer. Et vere, si mihi quasi vestro creditis
cordi, non minimum potestis capere de Christi Do-
mini voluntate solatium, quod quatenus immaturus
manebat interitus, talem eum dignatus est assumere,
qualium regnum docet esse coelorum ; ut et patronum
habereiis ex filio, et minus doleretis amissum, quem
a Domino videbatis assumptum. Opto bene agatis.
EPIST. XXXIX.
Domino sancto et apostolico in Christo Domino culiu
afecuque specialius excolendo patrono Victurino
| Victorino] episcopo Ruricius episcopus.
Frater ei compresbyter noster Capillutus, licet
Spices vestros nobis non detulerit in charta relegen-
dos, tamen totius [forte porius] exhibuit in corde
conscriptos : unde eos nec fur auferre, nec violentus
eripere, nec imber eluere, nec vetustas possit abo-
Jere dum mihi fidelis admodum vestri pectoris con-
sors et deditissimus delator szpius inculcat, et dul-
cius, qualiter me et quam assidua dilectione de me
ruminetis. Non quod in me sit unde caritatis vestrae
pascere possitis esuriem, qui solidos et nunquam
perituros cibos et accipere soliti estis et dare; sed
quando fortior esca defuerit, tenuitatem nostram pro
factis poculo sorbeatis, ut desiderium pii cordis et
* Ms. , Apollonari.
b De eo ad epit. 95. .
* Lege vos, vel nos faciat de vestra.
4 Fuit il'e Leontius Arelatensis episcopus; quam»
vis enim de ipsius obitu tacuerit superius Ruricius,
$d solum prolat illius epistolas secundum seriem
temporum von esse dispositas. Fuit quidein alter
Leontius Forojuliensis episcopus, cui concilia Galli-
cana convocandi jus concessit Leo Magnus, ut Gal-
lorum animos Hilario Arelatensi »ddictos facilius
avocaret. Sed is Leontius fuit jam provectz ztatis
anno 445, ut testatur jpse Leo. flunc Leontium au-
£&umavit Baronius eumdem esse ac illut cui epistolas
Sidouii et Ruricii sunt directe; sed obierat procul -
titoris, benediction'$ vestra imbribus irrigetis. Ora
prome. — | | |
| EPIST. XL.
Ruricius episcopus ^ Apollinari b suo solutem.
. Affectus sublimitatis vestrz in visceribus nostris
violentus exactor cst, et amori vestro me potius
quam pudori meo servire compellit; dum non con-
siderat , quo sermone , qua pagina; tantum vestris
imperiis obsequamur. Cogitis cnim nos auribus pe-
rii vestra verbis rusticis injuriam frequenter in-
ferre, dum apices nostros sxpius vultis accipere :.
pareo voluntaii vestre , pareo jussioni. Malo enim
de meipso tibi magis quam mihi credere. Quia pie-
tatis, non potestatis est, quod jubetis. Et ideo , qui
displicuerint emendabitis procul dubio potius quain
prodetis. Siquidem uihil est imperiosius caritate; cul.
qu'sque toto corde se dederit, libenter el vincula
illius impaeta patietur, et onera illata portabit, dum
pracipientis imperium non invitus excipit , sed de-
volus exercet. Pr:wstabit itaque divina misericor-
dia ut tumuliibus temporis liujus, vel necessitatibus,
aut dilatis in perpetuum, aut parumper. oppressis,
citius fructus * nos faciat de nostra carpere przsen-
tia, ut desideria, qu:e incitantur affectibus, aspectibus
nitigentur. Fiuit.
EPIST. XLI.
Domino devinctissimo οἱ mihi omni honore vencrabili
fratri 4 Leontio Ruricius. '
Gratias ago, quodet nostri curam gerere, et novitate
D olerum, αὐ: libenter habere nos nostis, nos reficere
tanti habuistis; quod et consuetudini przstatis pari-
. Gubio Forojuliensis Leontius eo tempore Sidonii et
Ruricii; cozvus vero fuit Leontius Arelatensis qui
RKavehio successit. Leontius Forojuliensis circa an-
num 44^ obiit; non is igitur esse potuit cujus exi-
tum deflet Ruricius episcopus ab anno 470. Errat
tripliciter Savaro qui Leontium Forojuliensem eum
essc putaret cui Sidonius, item Faustus scripsere ,
quique subscripsit episto':e Fausti ad Luciferum pre-
sbyterum, idque in concilio Lugdunen:i. 1* 15 quem
laudat Faustus, fuit Arelatensis, cui commissus Gal-
liarum vicariatus. 2' Nescio quid sibi velit Savaro,
ubi toties Luciferum presbyterum inculcat. Non fuit
Lucifer adversus quem tela sua vibravit Faustus ;
sed Lucidus , injuris in Luciferum, Uominetu ignu-
115
RURICII EPISCOPI
-
116
ter et amori. Ideoque redeunte puero vestro, reddo À vestram plurimum sospitamus. Et cuia de no-trá
reciprocum sospitationis officium ; et ut de suscepto,
Deo propitio, officio indesinenter cogitetis admoneo.
Quia Deus non initium boni operis, sed fincm requi»
rere comprobatur, dicens : (ui perseveraverit usque in
finem , hic salvus erit (Matth. x, 92). Praestabit, ut
credimus, misericordia ipsius, ut qui poenitendi vobig
animum inspirare dignatus est, ipse vobis et in
agendo virtutem , et in consummatione plenam tri-
.buat pro sua miseratione remissionem , qui solus
polest et sanare corrupta, et reparare collapsa, et
delere commissa , et abdere przterita , conservare
presentia, et donare ventura. Finit.
EPIST. XLII.
Ruricius ad domnum Constantium.
De deliciis transmissis gratias ago, et quantum in-
dicastis, tantum me utrarumque avium suscepisse
significo; simulque etiam per pueros ipsos, qui no-
bis li:ec detuleruut , tergus aprunum me pietati :tuze
indico transmisisse; ut dum nos volatilia quze trans-
s:oisisti deliciamur, tu bipede de quadrupede facto
satleris. Cujus tamen malo carne, quam vita capiaris
quía qui semper de secularibus cogitat, ct jugiter
terrena meditatur, huic animanti Scriptura divina
merito comparatur. Quia de omnibus ahimalibus
solus homo sublimis creatus est, et effectus, ut au-
etorem suum semper ccelo intentus aspiciat, uon
mundalia opera solo incessabiliter defixus exerceat.
: EPIST. XLIII.
Ad domnum Ambrosium * episcopum Ruricius episcopus.
. Apostolica precepta nos commonent ut a quibus
divina percipimus, eis terrena prz:beamus, quod nos
vel in hac duntaxat parte servantes , pro celestibus
epulis, quas nobis et sermone vivo, et patrum tra-
ctatibus ministratis, legumina marina transmisimus.
Per hec nil nos habere proprium comprobantes ;
Siquidem et a divinis bonis sumus, qux vos tribuitis,
peregrini , et nos peregrina transmittimus. Itaque
quia nos a marinis corlestibus exsulare, et solis ter-
renis sedibus incubare cognoscimus, a vobis specia-
lius postulamus, ut hzc aliena a nobis libenter acci-
pere, et vestra nobis dignemini frequenter impen-
dere. Illud sit affectionis , hoc ministerii; illud do-
ctrioz preestatur, hoc gratiz.
EPIST. XLIV.
Ad domnum Hispanum Ruricii episcopi.
Ago gratias quod dum nobis dona noinine, re spolia
transmitiitis , pietatein vestram erga we sincerissi-
mam comprobatis, qua nos amplius quam deliciis
delectamur. Siquidem inde esuriem corporis com-
dignaris esse salute sollicitus, juxta vota pietatis
vestre me valere signilico, simulque deposco , ubi
sanctum pascha facturi sitia, me recurrentibus in
struatis, Finit.
EPIST. XLV.
Ruricii episcopi ad presbyterum Albinum,
Ubi ad me communis luctus nuntii rumore perve.
nit, quod tamen miratus sum , quod non lioc prius
ex germanitatis vestrz relatione cognovi, ipse ad vos
requirendos continuo venissem , nisi me dierum ho-
rum reverentia retardasset. Has transmisi, quibus
spero, ut me excusatum habere dignemini, et filiam
nostram , quam audio se vehementer affligere, ad
vicem meam, tam ex ratione quam ex vestra aucto«
ritate consolemini , quod Dominus noster de servo
$uo, et quando voluit, et quod voluit, fecit. Et ideo
contra voluntatem Domini veuire videbitur, cui dis-
plicet divina przeceptio:utique divina ; quia animat
nostram ille solus, cum voluerit, ex corpore potest
educere, qui fudit in corpore. Et idcirco luctus iste
uimius, qui videtur esse pietatis, magis ex diaboli
consilio quam ex pietate desceudit ; üt cum dolor
consolationis impatiens querelis suis Deum impetitis
exprobrat, qui przeemisit Filium per humanam conuitio-
nem, per incredulitatem animam perdat. Plangaut
wortui mortuos suos, quos resurrecturos esse non
credunt , qui animam cum carne zstimant interire,
quibus uulla de beatitudine anima, nulla de corporis
.. restauratione fiducia est, Nos vero, qui spem resur-
rectionis habemus in Christo, qui animas nostras,
juxta pollicitationem ipsius Domini, in sanctorut&
finibus credimus collocári; ad ipsum nos corde οἱ
orationibus conferamus; et consolationi de ipsius
promissione capiamus, quod credentes in se secum
vivere faciat. Nec ullus apud eum nisi infidelis inor-
tuus judicetur. Et ita planctus nostros , sicut Seri-
p:ura nos edocet, temperemus, dicens : Luctus sa-
pientis septem. diebus, impii vero. omnes dies vi:
sw ( Eccli. xxu, 15). Sicut scimus illum mortuum
corpore, anima vero pro innocentia sua Deo vivere;
ita nos viventes corpore, corde moriamur. Finit.
EPIST. XLVI.
Ruricii episcopi ad Taurencium.
Ὁ Ago gratias promptissimae in Domino devotioni, et
sincerissime erga me caritati vestre , qus divina
bonitatis imitatrix, id quod me sibi prospicit suppli-
candum, priusquam rogetur, et nostrum przeoccupare
benevolentia sua festinat officium; dum uon solum
custodire, verum etiam augere in istum sibi gessit [in-
pescemus, hinc cordis : inde ventri transitorium 1 gessit] allectum, quem idcirco beneficiis anticipando
porrigimius pastum : binc vero animo inansurum
prebemus affectum. Proinde tam amori quam ma-
neri vestro gratias repensantes,, reciprocis pietatem
tom, transmutatas. 5" Denique Arelatensi concilio,
cui - praefuit Leontüs, subscripsit ; abfuisse autem
videtur a concilio Lugdunensi , quod unicum tamen
indicit Savaro. Cum Leontió Arelatensi non. modo
episeopis Gallicanis, sed etiam Hilario pontifici fre-
Ietificat , quia ad modicum contristare formidat. Et
ideo mavult offerre tacenti gratiam, quai prestare
poscenti : sciens procul dubio, plus esse in eo meriti
, quens fuit litterarum. commercium. Habentur ille
' epistolas Concil, 1. 1v. BAsN.
4 De eo Sidonius 1. 1x, ep. 6. Suspicatur Savare
fuisse illum Senonensetn. episcopum cui successit
Agretius. ΒΑΒΝ,
117 EPISTOLA L. 118
juod spontanea benignitate defertur, quam quod A morielur recipiet omnia, neque simul descendet cum eo
precibus indalgetur. Siquidem horum unum non nisi
necessitate datur necessitudini ; aliud vero sape
tiam preeatoris sedulz dimittitur improbitati (Luc.
1i, 8). Uude salve reciprocum dicens, depietatis vestrae
promissione securus, puellam vestram in rem
direclis pueris vestris, consignasse sigaifico : cui
cenfido quod jusxt» pollicitationem vestram , non
solum veniam , sed etiam gratiam pro nostra inter-
cessione tribuatis.
EPIST. XLVII.
Ruricius domino venerabili [ratri * Joanni.
* Manus communis susceptus, quod voluntarie fa-
cere debuerat, fecit nunc necessitate compulsus , ut
ad venerationem tuam commendatitias flagitaret, et B
se grati: tuze, etsi propter negligentiam! suam de
praterito ingratus, per insinuationem nostram nunc
tamen graüficandus ingereret. Cujus petitioni ideo
promptius acquievi, quia credidi, sicut ei confido,
"os petitioni mex libenter annuere. Unde saluta-
tione depensa spero, ut ipsum pro intercessione no-
ssira recipere tanti liabeatis. Et quia hoc, quod de-
Jbuit, reddidit, usuras illi solidorum ipsorum, non
Mantum pro precibus nostris, quantum pro divinis
apraceptis donare digneris. Quod pro conversatione
wesira, qua vos, Deo propitio, per dies singulos audio
iaproficere, sine dubitatione prestetis. Quia ipse no-
amis, quod ille regnum Dei lztitia et gratulatione per-
«ipiet, et in montem Domini glorificatus ascendet,
«qui pecunie sue usuram non in presenti seculo a (1
ipproximo suo exegerit, Sed a Domino exspectaverit in
futuro* nec per dolosa benefleia laqueos laboranti-
bras injieit insolubitium debitorum , sed illius est fe-
meftator et creditor, qui dicit : date, et dabitur vohis,
€ qua mentara menti fueritis, ea remetietar vobis.
ladelis utique et iniquus est etíam sibi, qui hoc
quod elegit concupiscendmem, non vult habere perpe-
sum. Quamvis enim quieanque multa condat, multa
engreget, et infinita diversis nundinationibus ac-
αὐτοί, mendicas de hoe mundo discedet , nisi de
fttbus suis portionem suam ad eeternam beatitadinein
1e pramiserit, dicente Domino per prophetam :
Ne timueritis , cum dives factus (uerit homo, et cum
wultiplicata [uerit gloria domus ejus. Quia non cum
1 δυὸ füere tunc temporis in Galliis viri eognomi- D
ΝΒ, prior professer fuit grammatices, alter vero in
Sistopurm Cabilonensem a Patiente eleetus. Hic est
o quem scribit Ruricius, quemque fratrem appella-
vit, Ilic Joannes humahitále insignis, Inquit Sidontüs,
ἰδοὺ primum faerat et ea ratione minister altaris ab
IMnjia. Deinde archidiaconus factus, in eo munere
P'urimos annes ob industriam detentus est; tandem
*etuudi ordinis sacerdos factus, cum episcopi laba-
Step m Ecclesia Cabilonens! diseiplinam restau-
"te vellent , episcopus, nibil tele cogitans, ut aiunt,
lus est. Dasw.
! Hec vox ita litteris M et Α implexis contracta
& ui Jesperem legere, divinandum igitpr. Forte
WiCug.
* &epius ad eum scripsit Huricius, ut patet ex
epistolis 54, 09 et ὅθ. Ad eum perünere Aprum,
(€t ot
gloria domus ejus (Ps. xyvin, 17). Et iterum : Dormie-
runt somnum suum, εἰ nihil invenerunt omnes divitia-
rum manibus suis (Ps. .xxv, 6). Qui si benigni essent
anima suz, illi potius bona sua crederent, qui et ido-
neus üdejussor est pauperum, et largissimus reddi-
tor usurarum. Non ergo cupidus sis, frater carissime,
nune recipcre in duplo; quod Dominus redditurum
se tibi promittit in centuplum, unde nec a tinea po-
teris pertimescere exterminium, nec a fure formidare
dispendium (Matth. xix, 29). Quia ipse Dominus no-
ster munerum suorum et largitor et custos est. Finit.
EPIST. XL VIII.
Aprunculo * episcopo Ruricius episcopus.
Exegit mutui amoris affectus ad individuam mih;
sanctitatem vestram sola ex causá litterás destináre,
etiamsi non se occásio opportuna porrexerit. Undo
per hominem filii inel Leontii has ad apostolatu
vestrum dedi, quibus sóspitatione przelata, quam ex
sententia , Deo favente, valeatis, inquiro. Quia ipsi:
nostis incolumitatem vestram nostram esse lxtitiam ;
sperans ut, redeunte prefato, nos réddatis de vestris
actibus, propitia Divinitate, securos, quos videtis esse
de prosperitate sollicitos.
EPIST. XLIX.
Ruricius episcopus Ceraunie salutem.
De sincerissima, qua nos pro benignitate animi
tui , non pro nostris meritis dignaris excolere in Do-.
mino, caritate confidens , secutus has ad veneratio-
nem tuam direxi, quibus in Domino ac Deo nostro
salutem uberem dicens, specialiter rogo ut ea quae
per setvum vesirum Ámandum verbo ἃ speravi, si
possibile est, nobis sine dilatione przstare dignemini.
Quia hzc res et nos relevare potest, et vobis nullum
potest afferre dispendium ; quod ego pro beneficio
maximo computabo. Iterum in quo jusseritis, vel
usus exegerit, vicem reciprócis obsequiis repensare
contendam.
EPIST. L.
hurictus episcopus Censurio * episcopo sa utem.
Litteras sanctitatis vestre, etsi per occasionem,
accepisse me gratulor. Non enim interest utrum ex
necessitate aut ex voluntate, dummodo inter se invi-
cem qui se diligunt colloquantur, et quos corpore lo-
maire Ártverna itidem natum dixit Baronius ar. 484,
. vi, 497. An intellexit annálista Aprum esse eum-
dem ac Aprunculum, vel ipsius fratren? Meutrum
verum est. Aprunculus nou fuit Arvernus. Lingonumn
in Burgundionibus scdem tenuit, sed Árianorum fu-
$ insidias Arvernorüm episcopus, post moftem
onii fuit electus. Ab eo autem toto coelo differt
Aper sive Asper, qui nequaquam fuit episcopus. [ilius
parentes vide enumeratos apud Sidonium l. iv, ep.
21, 959 op. Sirmond. BasN.
4 Forte significavi.
* Fuit ille Antissidiorensis episcopus, appellatur
a Sidonio Censorius, attamen presbyter, qui ejus
nomine vitam S. Germani inscripsit, sic habet : Do-
mino beatissimo et mihi apostolico honore venerabili
Ceusurio pape Constantius peccator. Sic Ruricius no-
ster, Basw,
.--
.119.
corum intervalla discriminant ,
nerale vel maximum virtus diu jactze pietatis indulsit,
ut qui nos aspectu carnali non possumus contueri ,
spirituali cernamus obtutu. Unde redeunte gerulo
litterarum has , sicut injunxistis, reddere procuravi,
ut et sollicitudini vestr:» et mutus caritati pariter
responderem. Salve itaque apostolatui vestro pluri-
mum dependo, et hoc quod apicibus mearum testi-
monio voluistis agnoscere, utrum Sindilla porcos
suos, prudente F«damio perdidisset; noveritis me
apud homines meos, ubi fuerunt , diligenter perqui-
sisse. Sed sicut ante jam noveram magis et istos la- -
borem faciente * paci. Sindillee, perpessos esse, et
jpsum porcos suos per perversitatem suam, dum de
RURICII EPISCOPI
" animorum ac sen- A
suum colloquia lida conjungant. Quia hoc nobis ge- '
130.
EPIST. Lil.
; Burricius episcopus Presidio filio salutem.
: Plerumque [Plerique] dum me apud individuam
mihi sablimitatem vestram non vite merito, sed
amicitiarum privilegio multam posse confidunt, com-
mendatitias a nobis quibus vobis excusentur, inqui-
runt : quas eis pro officii nostri necessitate negare
non possumus; non prssumptionis audacia , sed ini-
nisterii disciplina, dum et illis praesentis vitze sola-
tium, et vobis providere desideramus seternze. Ut et
illi per patientiam vestram reserventur ad poeniten-
tiam; et vos per misericordiam perveniatis ad ve-
niam, sicut dicit Scriptura : Quia judicium sine mise-
ricordia erit qui non fecerit misericordiam (Jac. n, 43).
Quia dixit : Dimittite, et dimittitur vobis (Luc. vi, 57).
adversa parte esse se jactitat, amisisse cognovi. Ce- B Procul dubio quem viderit hic facere quod prcipit,
terum praefatum Feedamium. illi in nullo culpabilem.
Nam quod pertulit, nulli nisi debet et omnibus i im-
putare. In qua, causa, quantum ego. contemplationi
vestri , ut homiries vestri , aut a custodia liberaren-
tur, aut porcos. vestros reciperent, laboraverim, ipsis
jm referentibus , plenius potuistis agnoscere ; quod
propterea necesse non fuit litteris indicare. Vestrum
est hominem verum juste 3b hujus calumniz obje-
ctione defendere, qua meum injuste scriptis agnosci-
^ (is sustinere,
EPIST. LI.
Ruricius episcopus Stephano suo salutem.
' tame paucissimis diebus ad cultum suum pietas
vestra sanctitatis illexit, ut cum vos, Deo propitio ,
. in futuro ei restituet quod promisit. Nobis enim il-
lius veritas przesto est, si illi fides nostra non desit.
Unde manifestissime potestis advertere absolutionem
miserorum vestrorum esse indulgentiam peccatorum ;
e! hoc vestris conferendum precibus, quod vos prze-
statis alienis, juxta ipsius in Evangelio sententiam :
— Quo judicio judicaveritis, judicabitur de vobis (Matth,
vit, 2). idemque pro Urso et Lupo, qui ad me, quasi
vobis pecullarius, sieut superius dixi , caritatis jure
devinctum, pro criminum suorum intercessione ve«
herunt, precator accedo; ut primum Deo, deinde
nobis hoc, quod commiserunt , donare digneris; nec
nos de eorum damnatione confundas, qui se jam tum -
absolutos esse, quando ad humilitatem meam deducti
corde detineam , et oculis mentis intuear; tamen C sunt, crediderunt.
Semper affectu instigante perquiram. Quia scilicet
breve videtur omne quod dulce est; ita inexplebile
est omne , quod carne [carum] est. Et omnipotenti
Deo gratias super. tam admirabili dono ejus, quod ita
generaliter servis suis tribuere ineffabili dispensa- |
tione diguatus est, ut hi qui disparantur corpore ,
animis jungerentur ; neque esset aliquid tam longin-
quum difücile quod mentium obtutibus obviarit. Sed
per cordis intuitum ibi se invicem diligentes carítatis
contemplatione conspicerent, ubi caritas ipsa €on-
sistit, Quo fit ut devinctio vestra, quae in visceribus
meis jugi recordatione, dum quotidie renovatur, au-
getur, amoris vestri mihi vicissitudigem repromittat,
animus meus mihi animorum vestrorum fidejussor
assistat, dum tantum sibi audet de vestra dilectione D :
praesumere, quantum vobis concupiscit impendere.
Salutem itaque beatitudini vestra plurimam dico, et
FOgO0, incessanter communi Domino supplicetig, ut
geeundum divitias bonitatis suz atque virtutis, cui
omnia possibilia confitemur, ut si in hoc sxculo nos
propter vite istius turbedines ac procellas, et regio--
num intervalla szpius videre non possumus, vel ad
illam urbem qux zdificatur ut civitas (Psal. cxxi,
9), faciat convenire, ad quam nos misericordia Do-
mini poterit perferre, vos merita.
* [,ocus corruptus.
b De eo superius ad epist. 49, . j
| EPIST. 11.
Ruricius episcopus Rustico 5 filio salutem,
Extra affectum consuetudinarium et prohatum et
humanitatem nobis dignaris impendere, dum usibus
tuis detrabis, quod nostris largiaris expensis. Quia
puero vestro referente cognovi, quod piscationis in
viscera pro parte Visera nobis jusseras delicias mi-
nistrare. Unde salutatione depensa, gratias ago pluri-
mas, exorans divinam miserieordiam ut pro honore
quem nobis pro ipsius timore dependitis, et przesen-
tium rerum vobis conferat felicitatem, et beatitudi-
nem tribuat futurorum. Finit.
EPIST. LIV :
Ruricius Aprunculo ^ episcopo salutem.
Sicut litteras sanctitatis vestrae per virum venera-
bilem Elogium cum gratulatione suscepi, ita has, eo-
dem redeunte, libenter emisi. Quibus apostolatui
vestro debitum deponendo [dependo] sospitationis of-
ficium, simulque deposco ut pro nobis orare digne-
mini, et id a communi Domino peculiarius postulare,
ut jam tandem aliquando in unum venire, et nos vi-
dere mereamur; ut caritas, qux secundum senten-
tiam dominicam in pectoribus nostris per absentiam
quod peris est [forte longi temporis], refrixit per
De eo superius ad epist. 48.
-—
nl
491
EPISTOLA LX.
4.2
prasentiam jterum in sospitis cineribus suscitetur, A meam dignaii estis, pro ea 4085 inter nos est, propi-
et vivis vocibus, quasi nobis flatibus veleris amoris
redivivum reparetur incendium :
(Luc. xn, 49), et spinas negligentize nostrze atque de-
, sidi:e, vi nature potentis exurat, tenebras dormientis
cordis illuminet.
EPIST. Lv.
]tem alia Ruricii ad ipsum episcopum.
Assiduitas * supplicatum supplet in nobis gratis
communis officium, ut hoc quod facere debeamus
super motu: dilectionis affectum, facimus per ex-
tern necessitatis imperium ; dum alienz tribuimus
petitioni, quod proprize deberc nos cognoscimus ca-'
ritati. Ut hxc litterarum necessitudo esset ex volun-
quod amore atque.
virtute ignis illius, quem Dominus misit in terram
tio Deo, caritate, consulere, et nobis utrum justa
esset vestra districtio, meis potissimum apicibus jn-
dicarem; sciat Dominus noster quod ego facturn ve-
strum et probo, et collaudo, et vehementer admiror.
Quia dum uni indisperato per admonitionem gladii
spiritale [forte spiritalis] pro reddenda salute intulistis
dolorem, multis cuntulistis languentibus sanitatem. .
Muiti etenim in Ecclesia qui curari nequeunt verbo, ^
sanantur exemplo. Superest, severitatem misericor-
dia consequatur, ut recipiatis lenitate patris, quem
corripuisiis auctoritate pontificis. Et juxta illum evan
gelicum (Luc. xv, 50), invocantes quem nos per om-
nia et sequi et oportet imitari, qui filio paternae sub-
stanti: decoctori, et facinus confitenti non solum :
tis extorta. Tamen quia spontaneam scribendi negle-
gimus gratiam, saltem praetermittere non debemus
ingestam. Ideoque per fratrem οἱ compresbyterum
nostrum Maxentium, quem nobis frater ^ episcopus
ipsius commendavit, dedi, ' quibus Sospitatione de-
pensa, ipsum apostolatui vestro, secundum quod po-
stulavit, insinuo ; quia illic notos et amicos habere se
dicit, qui eum beatitudini vestra possint in praesenti
plenius intimare, quorum testimonio possit credi ,
quod assertioni ipsius fortasse non creditur.
EPIST. LVI.
. Jtem ad ipsum.
. Filii nostri Omacius et Eparchius ad me litteras
plenas laerymis et deploratione miserunt, specialiter
deprecantes ut apud sanctitatem vestram pro igno-
rantiz ipsius filii nostri Eparchii intercessor eaiste-
rem; confidentes quod pro amore mutuo nihil nobis
negare deberetis.. ldemque presbyterum nostrum
Eusebiolum ad pietatem vestram in hac causa direxi.'
Per quem saluto plurimum, et rogo ut prefato, sicut
decet, sufficienter admonito , indulgentiam errori
ἘΠῚ dare pro nostra * supplicatione minime iniqua.
Sicut in defensione peccati stulte atque infideliter
perduranti culpa, donec agnoscat reatum d (nun) debet
relaxari, ita agnitio peccati debet conferre veniam .
eonfitenti. Remedium est enim mali confessio non si-
mulata delicti ; nec ultioni publicze relinquitur locus, --
ubi reus conscientia torquente punitur.
EPIST. LVII.
Item alia Ruricii ad ipsum.
Ante diem quam litteras vestra sanctitatis accepe-
rim, compresbyterum meum, sicut ipso referente po- -
teritis agnoscere, ad germanitatem vestram in eadem
qua mihi seripsistis causa direxeram. Et quia mihi
Bou solum ipse filius noster Eparchius, sed etiam
[rater suus flebiliter per litteras suppliearunt, apostó-
lawi vestri precator accederem. Qui et confessione
Culxe, et deprecatione venie, et consanguinitatis
affeciu compulsus, indulsi. Quia vos mihi super hac
Te scripturos esse non credidi. Sed quia humilitatem
a ; Forte supplicatuum vel supplicantium.
δ Ms. , episcopi.
Ms. supplicationem iniquia.
gratiam libenter indulsit; et nos condoleamus lapso,
subveniamus attrito, amplectamur reversum, l:temur
inventum. Quod et apostolatum vestrum propterea
fecisse certus sum, υἱ paululum infirmantem filium
excluderetis a matre, ut eum ipsi post modicum re-
süitueretis incolumem; et eum contristáretis ad:
tempus, de quo gaudere concupiseitis in seternum
.EPIST. LVIII.
Ruricius episcopus filio Severo salutem.
: Negligentiam nostram atque pigritiam dum vos ex-
cusatis, arguitis, et nos beneficiis et officiis vestris
agnoscimus debitores. Sed scio hoc sincero amore,
quo nos diligitis, facere atque perfecto ; quia parum
- est caritati vestr:e, quod nobis tribuitis, dum totos
. vos nobis et quotidie impendere desideratis. Sed no-
bis satis superque sufficeret benevolentia, * quam
prompti auimi et assiduitas deesset obsequii. Unde
salutatione depensa, gratias ago uberrim:e pietati ve-
str, quod crga me bonz memori patris vestri non
solum retinetis, sed etiam vicistis affectum.
EPIST. LIX. |
Ruricius episcopus filio Sthoràchio salutem- —
. Ago atque habeo uberes gratias pietati vestra,
quod nos negligentiam famulorum nosirorum scire
fecistis, dum subvectionem congruam, quam nobis
eallidus subtraxerat inimicus, benignus subministra-
vit affectus. Quem idcirco nobis Dominus hoc ad
' tempus permisit inferre, ut et nostram patientiam
, per injuriam, et vestram erga nos caritatein per com-
patientiam comprobaret, ac sine dubio facultatis no-
sirze vobis lucrutn operis per beneficium dilectionis
afferret.
| , EPIST. LX.
Ruricius episcopus filio Vittameno.
Familiares nos vobis facit vestra dignatio, dum hoc
quod a nobis libenter offertur, a vobis gvatamer ac-
cipitur. Siquidem illud munus acceptabile prouatur
et dulce, quod non magnitudo insinuaverit, sed com-
mendarit affectio. Quze res facit, ut ad persolvendum
vobis spontanez devotionis obsequium, etiam id ha-
4 Hzc vox abest in nis. ]
: * Prompti animi, quanquam assiduitas, etc.
433
RURICIORUM EPISCOPORUM QN. LEMOVICINAE EPITAPHIUM.
194
beamus ia votis, quod non habemus in verba [verbis]. A pectoris mei, in quo affectum vestri aviditate suscepi,
ltaque salutatione depensa, quia centum pera [pira]
sublimitati vestra, alia centum fllis mez deslinare
prasumpsi. Quz si fortasse displicueriut saporis gu-
stu, placebunt, ut confidimus, transmittentis affectu.
EPIST. LXI.
Ruricius episcopus fratri * Namacio,
Saluto plurimum, et spero ut si secondo crastino
Don potueris, vel fertia feria ad nos venire digneris.
Quia desiderio tuis earitatis aceensi, et mos dicimus
eum propheta : Anima mea eicul ferra sine aqua tibi.
Defecit epiritas meus. Ne eerta faciem. twam (Psal.
c&LII, 6, 7). Ne moreris adventum, ut pectoris nostri,
quod parvi 4emporis solatio suscitastis, exstinguatis
imedsdiam. ΕἾΝ. —
EPIST. LXI.
Ruricius episcopus filio Vittameno.
^ Gretias ago dignamissime erga me sublimitati ve-
sira&, quod nos de actibus atque incolumitate vestra,
quos nostis, Dco propitio, pro amicitiarum jure sol-
licitos , facitis ligerarum sedulitate securos. Unde his
Feciprocum reddo nobilitati vestrae salutationis offi-
ciun, el ine has de Decaniaco ad vos dedisse sigoi-
ficu, meamque vobis fatore divinitatis, quam 5 vobis
placere eonfido, indicans sospitatem. Preestabit Do-
minus ut citius-binc regressus vestris merear obtu-
tibus priesentari. Ut cujus benigsitate vestra. incita-
stis desideria, visione sollicitetis affectum.
| EPIST. LXIIJ.
Áiuricius episcopus (ratri Claro episcopo.
pagine collocutione tran:mitto; simulque deprecor
ut communi Domino supplicetis ut citius nos faciat
fructum de nostra capere przsentia; quosque suz
jnspirationis instinctu connexuit, vultuum etiam mu-
tua visione conjungat; ut desiderium in nobis quod
accendit affatus, restinguat obtutus. De columnis vero
gratias ago; et, sicut jussistis , quia modo propter
imminentem hyemem vehicula illo dirigere non pos-
sum, post sanctum Pascha, propitia Divinitate trans-
mittam. De minoribus vero sicut verbo mandastis,
si inveniri possunt , mihi vel decem necessarias esse
signilico. Sed si Dominus prospera universa conces-
serit, antequam vehicula dirigam ad vos hominem
destinabo. mE
EPIST. LXIV.
Ruricius episcopus [fratri Volusiano * episcopo.
Ita quod pejus est, caritatem antiquam, et insitam
nobis, partim (quoniam confitendum est) negligentia
nostra, partim necessitate temporis, partim corporis
infirmitate faciente, longa delebit oblivio, ut penitus
immemores nostri facti non solum vos nullis officiis,
sed nec litteris requiramus. Miror nobilitatem luam
quasi filium ad me litteras destinare , cum sine ullo
respeciu religionis aut propinquitatis tibi Injuriz
nostre sic placeant, ut eas vindicare non velis. Unde
nisi existimationem personz mex, aul. officii cogl-
tassem, portitorem litterarum tuarum talem ad te
miseram, quales homines meos non matrona vestra,
sed domina procai ei effrenata nimium perttuxti ;
Apostolatui vesiro pro ea quam mihi non pro meis ὁ cujus mores si tu tanto tempore cüm fsimie tuse di-
merits, sed pro benevolentia animorum vestrorum
impenditis, caritale , non dicam vicem non possum
repensare beneílciis , sed nec tantas gratias quantas
meremini, sermonibus explicare. lmpendo tamen per
litteras debitum sospitationis officium, partemque.
* De eo ad primum librum.
* Fail Turonensi Perpe
* Fu rónensis episcopus , tui sSüceessor ,
postea ἃ Warige Gothorum rego in Hispaniam rele.
-
mindtione, aut voluntarie aut necessitate supportas,
alios noveris nec velle ferre, nec esse contentos. Nam
quod scribis , te metu hostium hebetem factam : ti-
mere hostem ron debet extraneum quí consuevit su-
stinere domesticum.
gatus, eo quod ín Gothorum suspicionem incidisset :
automabsnt scilicet eum Francis favere. De eo vide
piura apud Gregor. Teron. 1, 226, lib. x , 51. Bass.
EPITÁPHIUM
RÜRÍCIORUM EPISCOPORUM CIVITATIS LEMOVICINA.
(Ex Vensntii Fortunsti lib. rv, carm. 5.)
lnvida mors , rapido quamvis miniteris hiatu,
Non tamen in sanctos jurà tenere vales.
Nam postquam remesas domuit fera tartara Christus,
dnstorum meritis sub pede victa jaces.
Hic sacra pontificum, toto radiantia mundo,
Membra sepülera teguht ; spiritus astra eolit.
Ruricii gemini flores quibus Anniciorum,
- juneta parentali culmine Roma fuit.
pte gradus przinomine, sanguine nexi,
Exsultant pariter hiuc anus, inde nepos.
D Teinpore quisque suo fundans pia templa patroni,
iste Augustini, condidit ille Petri.
Hic probus, ille pius; hic scrius, ille serenus,
Certantes pariter quis sibi majot erit.
Ptarima pauperibus tribuentes divite censu ,
Miserunt colos, quas sequerentur opes.
Quos ente inanu redimentes crimina mundi,
Inter apostolicos credimus esse choros.
Felices qui sic de nobilitate fagaci
Mercati, i coblis jura senatus habent.
Me —— — — À— — —
435 VICTOR VITENBIS. PROLECOMENA. 120.
ANNO DOMINI CCCCLXEXXI.
VICTOR VITEN SIS.
PROLEGOMENA.
EPISTOLA DEDICATORBIA.
Josejihius Bertinelli Joanni archiepiscopo Ménotto Othobono, episcopo Paíavino.
Parum ego prudenter, ne dicam temere fecisse videar rerum quibusdam noh satis ! justis esti-
wmatoribus, qui tibi, amplissime antistes, viro omnium humanissimo ponám aile oculos el
persecutorum humanitatem omnem exuentium crudele spectaculum, et immanissima persecutio-
*is imaginem. Refugit €nim;animus noa modo intueri, sed etiafn teformidat dicere quecunque
exhibet Historia nostrà, sanctissimorum nempé onmis αἰ αἰ ao ftatws hominum carnificinam,
dolores, vulnera, squuiees, orfes ac mortium genera intolerabilia; reformidat dicere barba-
*orum ubique sevientium crudelitatem, episcoporum, sacerdotum, aliorumqQue infinitum nu-
serum ita pro nomine Jesu constanter firmiterque patientium, ut tortor ipse prius ac tormenta
oFerentur defessa, quam qui ea passi sunt, licet eo usque cruciati fuerint, wt quo minus ha-
berent efriut üd perferendum , eo vim magis tormentorum οἱ cruciaterum acerbitatem senti-
rent. Veruin hijusmodi athletas Christi, tales ac tantos religionis nostre auctores et magistros,
liceat “δὶ pontificali auctoritate gravissimo si non oculis atpicere, ühimo certe et cogitatione
complecti ; liceatque mihi dignitatis ac virtutis tue preconium [acere meditanti, quoruin fo-
mina synt scripta in | calis, eorum memoriam annalium monumentis commendatam nomini (uo
consecrare. (Quos igilur non vidisti, vides tamen qui et quales postulent palrocinium tuum ;
vides quam dignum sit generoso principe porrigere afflictis dexteram, atque opis indigentibus
epitulari; quam dignum optimo episcope episcopos sibi similes, sacerdotes ministrosque sactos
pro Ghristi ide perpessos, benigne suscipere ; quam dignum denique humano pectore miserabi-
Hum inisereri hominum, laborantibus succurrere, et presidium petentibus nihil negare. H«c
cum "videas non ego caedes, non verbera, non secures, non vincula, non reliqua suppliciorum
genera propono oculis ; sed que mutue caritatis ac benevolentie exempla nobis passim occur-
runt in hac Historia ; atque eo propono libentius, non tam, quod omnia te digna sint, quam
quod majorem eorum partem moribus tuis érprimere videre. Utinam vero is ego essem,
vf, Tu qui sis et quantus semper fueris, cum sofís videam aümirérque mazime, satis etiam que
tua suni non modo dicere, sed dignis celebráre laudibus dicendo possem 1 Sed cum persequi
omnia non queam ( quis enim omnia persequatur ejus qui non honoris nomen, sed honorem
adeptus sit ? ), patere equo animo, me bene multa praterire consulto, que in medio posita el
cernunt omnes el mirifice laudant. Dicant alii nobilitatem generis, vetustatem familie, patrie
inclyte et parentum decora, cognationes, majorum nomina, queque ab iis praclarissime gesta
fV ; ea (u quamvis (worum sint atque magna, respuis tamen tanquam aliena, neque quidquam
hin pufas nisi quod virtus fecit tuum. Dicant alii, te Alexandro VIII pontifici maximo ne-
poten esse, (e Petro Othobono cardinali amplissimo consobrinum, te a Benedicto XIII ponti-
fetoptimo designatum episcopum ; magna quidem ista sunt, singularia prope, atque adeo tua ;
ttd non ea sunt qua dici a nemine satís possint. Dicat quecunque fucis Patavina celeberrima
Cititas, bonarum artium sedes ac magistra, ci praes, dicat seminarium istud litterarum tuum
jeentuti instituenda aptissimum, quod (u splendori pristino restituendum suscepisti ; majotà
(quidem ista censemus, et majoribus etiam digna laudibus ; at nos nec quodcunque in te iau
dabile eet proponere nobis volumus, sec aliis demonstrare nisi quidquid est maximum. Mazi-
Fat eufem «soc ducinus easdemque admirabiles vir(utes animi, que sole tue sunt, qua. tibi
447" . VICTOR" VITENSIS. (at
cum aliis non communes, queque licet commendari αὖ omnibus nequeant, sunt tamen omnium .
commendatione dignissima. Ac primo quidem sese offert in. Deum pietas ac religio ista tam
Deo cara, tamque episcopi propria, tum excelsa indoles, suavitas morum et integritas, in em-
nes benignilas, atque nalure (ue accomniodata caritas el beneficentia, tum pre ceteris, que
tmazxime singula, et laudande sunt, summa ip modestia, qua et prestas aliis, et te laudari
non sinis. Ad nos igitur quod attinet, qui nimium timidi quam prudentes parum videri malu-
mus, ne alicujus gratiam assentatiuncula quadam aucupari dicamur, summa omnium virtuti
tue morem gerimus, atque universo laudationis genere supersedemus. Qui (amen non patimur
testimonium aliquod observantie nostre publicum desiderari, Historiam hanc, mole quidem
parvam, reautem ipsa magnam, teque dignam offerimus amplitudini tue, rogamusque ut qua-
lecunque sit munusculum probes nostrum, neque despicias condonantis animum, qui cui mul-
tum. debeat, et multum dare non possit, satis esse autumat, si ei plurimum debere velit. Tu
interim, antistes optime, et virtule magis ac meritis quam dignitate ac. laudibus clare, qui di-
vino videris munere donatus Ecclesie tue, de ea perge, ut facis, laboribus ac vigiliis bene me-
reri, gregum tuorum innumerabilium incolumitati consulere, et perpetua clementie tue relin-
quere monumenta ad Christi Redemptoris eternam laudem
P. FR. CHIFFLETII
ELUCIDATIONES IN VICTOREM VITENSEM
' [n notis nostris ad opera Fulgentii Ferrandi Car- A acciderit , quot fugerint, quot perierint , quot et que.
thaginensis Ecclesie diaconi, non, una se dedit oc-
casio de Victore hoc, ejusque Historia quxedam prz- .
libandi, quz, nunc operc pretium.est accuratius pro-
sequi. De libro primum dicam, tum de auctore, ut
eausam ex effectis investigemus.
CAPUT PRIMUM.
Operis inscriptio, |
Titulus ante omnia operi prazfigendus :
tione Vandalica. Nam et Geiserici extra Africam, in
Hispania , in Italia, Dalmatia , Campania , Calabria,
Apulia, Sicilia, Sardinia, Brutiis, Lucania, Epiro-
Veteri sive Ilellada , persecutio fuit, ut'iuitio primi
libri asserit. Victor :
quem :
haud satis distincte concipiunt plerique, De Persecu-"
unde non dubium relinquitur .
; relegati sint; haec nemo negaverit ad eum perti-.
nuisse, qui totam ejus historiam persecutionis de-
scribendam susceperat. Apparet deinde ex veteri
codice Sanctze Mari: Laudunensis, in quo ea Notitia:
- (ut ipse refert Sirmondus) sequebatur Rationem fi-
dei ab Eugenio Carthaginensi , aliisque episcopis
' oblatam Hunerico régi ; adeoque descriptioni perse-
eutionis African implexa et illigata erat. Apparet
. denique ex ms. codice, ex quo Abrahamus Ortelius
in Thesauro geographico civitatum Africae nomina
. ex: cadem ipsa Notitia deprompta, passim episcopo
Victori ascribit.
c CAPUT Ill.
Libri Fidei quis auctor.
quin opus suum ipse inscripserit. Historiam persecu- B ; Liber Fidei, Historia persecutionis Africapz illi
lionis Africane quem titulum przfert in ms. codice
Cartusie Portarum. Αἱ quoniam per tempora S. Ful--
gentii Ruspensis episcopi, orthodoxos quoque in
Alrica vexavit Trasamundus, nobis, qui his omnibus
calamitatibus superstites sumus, Victoris lucubratio -
liec, et tempore et loco ita circumseribenda est, ut :
sit Historia persecutionis Africanm sub Geiserico et
Hunerico Vandalogum regibus.
| CAPUT ii.
Ejus pars est Notitia episcoporum Africe.
- Quod Notitiam episeoporum Africze, qui Cartla-- |
ginem convenire a rege Huncrico jussi :unt. (quam -
anunymam edidit Sirmondus), idem ipse Victor vel
conscripserit, vel saltem a forensi tabulario descri-
ptam operi suo inseruerit, apparel primum ex ápsa
ratione argumenti, Cuni euim in ea Notitia non sola
episcoporum ac sedium nomina recenseantur , sed et :
Ín contextu, ct ad caleem 'adnotetur quid cuione -
.. gatus, dubium est a quonam fuerit conscriptus. Vi-
cori ipsi, cujus est reliquum opus, ascribunt ple-
rique: alii Eugenio Corthaginensi episcopo, seculí
Gennadium in Catalogo, cap. 94, ubi hzc habet :
Eugenius Carthaginis Africe civitatis. episcopus, et
confessor publicus petitus α Churierico Vandalorum
rege, catholice fidei expositionem, οἰ mazime verbi
omousion proprietatem disserere; cum. consensu om-
nium Africe , et Mauritanim , εἰ Sardinie, aique
, Corsice episcoporum εἰ confessorum qui in catholica
permanserunt, composuit 'ibrum Fidei sanctarum Scri-
plurarum sententiis communitum, et per collegas confes-
sionis. suc porrexit. Porro Victor in flue libri secundi
catholicis omnibus Afric: episcopis eum tribuere
. videtur, cum ait: Quod ante nostri providentes, ἢ“
bellum de Fide conscripserant, satis decenter sufficien-
terque. conscriptum ,. dicentes : δὲ nostram fidem co-
gnoscere desideratis, hec est veritas quam tenemus. ln
129 .
. PROLEGOMENA. -
480
codice cartusiz Sanctse Trinitatis prope Divionem, A pracellens, cujus jussu Victor anno Christi 487 per-
sic inscribitur hic liber : Incipit liber Fidei catholice
eontra Wandalos, editus a Januario Zaterense, Villa-
tico a Casis Medianis, episcopis Numidie ; Bone[(acio
Foracianense, et Bone(acio Gazanense, episcopis By-
sacenis. Verum bi sunt episcopi per quos directus
est liber ille, ut in ejus (ine annotatur; non a quibus
conscriptus. His itaque positis existimaverim , hune
librum aut ab ipso Eugenio Carthagineusi primate,
aut ejus jussu ab erudito aliquo fuisse elaboratum :
86 denique ab omnibus regni episcopis recognitum et
probatum : sed tamen 8 quocunque iandem fuerit .
conscriptus ad Victoris Historiam pertinere.
CAPUT IV.
. Tempus conscriptae Historie annus. Christi 487.
Tempus quo haec Historia conscripta est indica.
vit auctor ipso operis inilio, sexagesimum annum ex,
quo Vandali in Africam ex Hispania trajecerant.-
Porro hic transitus cum a Prospero in Chronico no-.
tetur Hierio et Ardabure consulibus, hoc est, amo.
zm Christiane 427, ad hunc numerum addito.
sexagenario, prodibit hujus operis elaborati annus.
487.
CAPUT V.
Gi mwncupaius hic liber. /Etas Diadochi episcopi.
Photices i in Epiro Veteri.
Cui liber hic nuncupatus fuerit conjicere licet
ex Victoris prafatione. Nam is quicunque est , histo-
riam texere cogitabat, cui Africanam persecutionem
secutionis Africanz Histor'am scripsit.
CAPUT VI.
Operis in ὃ libros partitio.
- Quod spectat ad divisionem hujus Historis, .in-
certum est an eam Victor in plures libros partitus
sit. Imo cum nulla appareant hujus divisionis vesti-
già, nulla in ipso textu plurium librorum mentio,
nullz transitiones, nullze extra totius operis-princi-
pium et finem vel prologorum, vel epilogorum formz,
verisimilius est eain Historiam ex mente auctoris
(ut fere vetustiores alix solent) uno tenore decur-
risse : divisiones porro factas esse a recentioribus,
nunc in pauciores partes, nunc in plures, pro genio
cujusque atque arbitrio. Itaque cum vulgatae editio-
B nes plerzque tres libros exhibeant, sex omnino re-
perimus in codice ms. cartusise Portarum : sed hac
ratione distinctos, ut idem sit utrobique liber primus;
at liber secundus vulgatus in duos, tertius in tres
subdividatur. Ad finem libri 1v post illa verba : Data
sub die sexto calendas Martias, Carthugini, sequuntur
hzc non auctoris, sed recentioris librarii assumenta :
Hac est lex, hoc preceptum iniquissimi regis εἰ Deo
odibilis Honorici, filii Geiserici, quam adversus piorum
geutem veluti draco bino ore sibilans edidit. Sed jam
tempus est. ut in quarto. hoc libello finem narrationis
[acere debeamus : quia indignum et indecens est, wt
sub ' tyranpica . collocwtione sermo divinus subjaceat.
Auditum ergo petimus ab auditoribus libenter accom-
modari, cum principium libri quinti in eorum sonuwerit
illigatet : tantaeque erat vel auctoritatis, vel digni- (ἡ auribus : quoniam magna et miranda martyrum certa-
tatis, ut ejus jubentis imperio, obedientie cerv.cem
iubmidere so profiteretur episcopus Victor : qui cuin
Constantinopoli scriberet, vix alius occurrit cui.
tawtum deferre honoris vel potuerit, vel debuerit,
3b Acacio qui tum in vivis erat, patriarcha Constan-.
ünopolitano, lilam enim sedem iste obtinuit annis
seplemdecii, ex anno Christi. 474 in 488, secun-
dum auctores probatissimoa Historie Byzantinz. Ad-,
dit Victor, sicut Timotheus et Lueas Pauli apostoli,
st et istam beati episcopi Diadochi fuisse discipu-.
lom. Ümne inquit, datum optimum et omne. donum.
Wijetum. colitus accepisti : eruditus a. tanto. ponii-.
fite, totoque laudis genere praedicando beato Diadocho, -
jet ut astra lucentia. exstant quamplurima catholici
mina nos confidimus narraturos, p*estante ipso Jesu
Christo Domino, qui laureis mirifice sanctos coronat
suos, Explicit liber quartus. Incipit liber quintus. Ad
finem vero libri quinti, post illa verba: Et Masimus
monachus, εἰ Septimus monachus, hec subjiciuutur :
Sed licet horum gloriosissimorum martyrum, in pre-
senti non quiverimus explanare admiranda certamina,
propter aliorum videlicet innumerabilium multitudinem
mariyrum; in fine (amen hujus operis nostri promit-
timus, Domino adjuvante, nos ea narraluros. Nunc «rgo
hujus ' libelli quinti: narrationis nostre hic finis sit.
Explicit liber quintus. Incipit liber sextus. [Ἐπ illo
jam tempore crudelius Arianorum episcopi, etc. Ad
finem denique libri sexti, post illa verba, simili morte
domitis monimenta dictorum; Et sat est tibi ut equi- D periit, ita concludit librarius : Explicit liber sextus.
We doetrinam | doctoris; quia satis est. discipulo ut
Hl quomodo magister ejus. Fuit hc. Diadochui epi--
K)opus Photices in Epiro Veteri, ut testatur Photius
ἷβ Myriobiblo, codice 201, qui et rursus ejusdem
Meminit cod. 251. Asceticum ejus librum centum
βίο, ἃ Francisco Turriano Latine redditum la-
bet Bibliotheca Patrum : quo ex opere caput aliquod :
ài Maximus monachus, qui Heraclio imperante
lhnit, Patrem. Diadochwm causa honoris epi ap-
Pellans; Cum autem hactenus obscura fuerit Diado- .
Oi ztas, ex hoc certe Victoris loco liabemus, circa
Déliun quinti post Christum szculi illum claruisse;
V eo nimirum magistro usus fuerit vir ille dignitate -
Incipit Passio Sanctorum superius promissa, qui apud
Carthaginem passi sunt.] Predicaturus triumphos, etc.
Hi sunt ex codice Portarum éxQoyor; non auctoris
ipsius, sed antiquarii, seu medio zevo interpolatoris ;
quos operis partibus a se constitutis quasi limites
posuit. Mibi partium proportionem, et lectoris com-
modum spectanti, media fere via incedere placuit,
eamque Historiam quinque in libros partiri; quorum
primi argumentum erit : Geiserici Vandalorum regis
Africana persecutio ; secundi, Initia persecutionis Hu-
nerici Vandalorum regis; tertii, Professio fidei catho-
licorum episcoporum Hunerico regi oblata ; quarti ,
Hunerici regis sevitia in episcopos orthodoxos, cum
VICTOR VITENSIE.
korum calalege ; quinti, Crudelitas regis Hunerici in A ipse in. Byzacenorum episcoporum serie de δι
ceteros catholicos. Subjicientur per modum appen-
dicis, acta 7 monachorum martyrum Caspensis ter-
. .Φ í
ritorii, quorum auctorem quoque Vietorem episcopum
facit eodex Portarum, et beatus Rhenanus, aceuratus
scriptor, qui in hujus operis ediuone, ad gem ho-
rum actorum, [listorize Victoris episcopi &nem ad-
notavit. Sane hzc acta eum in omnibus quie videre
nobis lieui& Vicioris exempleribus, tum eusis, tum
manuscriptis, Historiam persecutionis Africana ab
eo conscriptam exeipiant, frustra alius quaritur eo-
run* auctor, qui eum horum martyrum in historie
cursu paucis vcrbis jam. meminisset, potait ad ipso-
rum res gestas fusius enarrandas animnm adjicere,
priesertigs quod in eorum toresenitis. et tyranni s28-
pserit; Victor Vitensis, non. occurrit : certo nh
Dei consilio reservatus, haud secus ae Virgi
ille, ermenti praelii
Accipieas aenitum saxi de vertice pastor,
ut dirse illius persecutionis historiam poster
memerise commendaret.
CAPUT VHI.
Scripsit Constantinopoli.
Hanc porro scripsit, ut reor, Constantinopoli
enim diu in Africa latere potuisset, ac tot qm
rum fugere oculos, qui latebras omnes serutalk
ut catholicerug, ac pezesertim episcoporum nem
ab Ariana sxvitia immunem relinquerent. €
ergo illum mutato liabitu, Constantinopolim ev
vitia, e& martyrum ingentes animi, ei divina erga illos B in comitatu Uranii legati Zenonis im peratoris,
providentia solito clarius enituisset.
CAPUT. Vi.
Victor fui& episcopus Vitengia.
De Victeris episeopau, multorum liactenus opinie
fuit, Lticensem fuisse in provincia procossulan;
quod mes in Ferrando nosue haud inanibus argu-
mentis improbavimue. Seie Vietoris Utieensis epi-
scopi menlionem esse in collatione prims Carthagi- —
. in quibus legatis moris est. ascendendo ad palati
niensi, numero 138, P. C. Varanis, sano Christo 411.
Sed bic nihil pertinet ad Hunerici regis tempora.
Scribens autem Victer episcopus Historiam persecu-
tionis Africans, anno sexagesimo ex quo in Africam
Vendoli de Bispanis. trejeeogant, boe est, anao sro
Christiana 487, in Notitia proviucim procensularis
libro v testem profert, crudelitatis Carthagine
thodotos spectante illo exercitz. Sed qui hoc, ii
[abalosum: putat, Uranium Zenonis legatum inter
cujus in presentia pracipue gesta sunt; ill &
causa, quia veriens Carthaginem, sése pro defe:
Ecclesiarum catholicarum venisse jactabat. Et :
ostenderet. tyrannus se. neminem formidare, b
plateis vel vicis plures tortores et. crudeliores st
descendendo transire : ad opprobrium videlicet :
blice ipsius, et nostri jam deficientis temporis f.
Et paulo superius, cum eorum meminisset qt
guis radicitus abscissis, expedite nihilominus ἢ
bantur, subdit : Sed si quis incredulus esse vol
meminit Flosentini Utieensis episcopi, tribus qua- C. pergat nunc Constantinopolim ; et ibi seperiet um
tuosve ante annia ab Hunerieo rege in Corsicam re-
legati: ubi tum detinebatur cum alii ad sex el
quadraginta extorribus epiacopis, quando Historiam
bane suam scribebat Vietop : quem si quis Florentino
Uticensi jane tuse fortasse mortuo suffectum objiciat ;
nes ille parem prudens estimator videbitur tam ini-
quorum temporum, per qua dispersis quaquaversum
Eeclesiarum omnium Africsnarum ovilibus; ae eo-
rum vel eneeatis pastoribus, vel procul a patria
amandatis, vix eis spiritum ducere, nedum gregibus
suis invigilare, aut episcopis morte seblatis sucees-
sores erdinsre integrum fuerit. Quam certem est
autem nunquam Uticensem (fuisse Victorem huuc,
tun est indubitatum Vitensem fuisse episcopum :
qux provincie Byzacena civitas cum ignola essei D
rcceptioribus librariis, illi mendum in antiquis excm-
plaribus suspicati, ac vocum delusi affinitate, Uii-
censem pro Vitensj reposucrunt. In codice cartusia
Portarum ms. bonas nota, ipso. operis. inkle legi :
Incipit prologus in Historia perseeutionis Africana
edita a sancto Victore patrie Vitensis episcopo : ac
postmodum incidi iu bujus Historix edi ionem Pori-
siensem anni 1541, typis Galeoti Pratensis, a Beato
Rhenano curatam, in qua post przfationem, Quou-
dam veteres, eic., sequitur inscripüo : Historia per-
secutionis Áfricang provincie, temporibus Geiserici et
Hunerici regum Vandalorum, auctore sancto Victore
epi:copo Vitensi. Ut jam minime dubium sit quin
illis, subdiaconem Reparatum , sermones polito
ulla offeusione loquentem : ob quam causam vene
nimium in palatio Zenonis imperatoris habetwe, e
cipue regina mira eum reverentia veneratur.
leetores suos invitat, vel presentes, ut Un
legatum Constantinopoli in aula imperatoris e
lant; vel absentes, ut Constantinopolim pergat
persecutionis Alricans seriem eognituri : vix
nulla ratione facturus, si non ipse tum ibidem
sionem haberet. Cum igitur ad calcem Notitia
scoporum Africanorum ita colligit : Corsica relege
Hic velegati numero 502, posterior numerus de
stantinopolim ablegatis aecipiendus est.
CAPUT IX.
Fuit primas feovittcie Bysacener.
Hunc ipsum Victorem Vitensem episcopum «
priratem postmodum fuisse proviucize sux By
nz, cujus est mentio in Vita S. Fulgentii, ab
episeopum Ruspensem ordinari jussi. Nec van
diciis. Nam ( ut ad Ferrandum pluribus explicui
in Alriea, extra provinciam proeonsularem
caput Carthago, vage erant ae desultori» p
sedes, et seniorem cujusque provincim episé
sequebantur : seniorem, inquam, non setate
promotione sive ordinatione; qui idcirco seni:
pellatione designari solebat ; adeo ut. promisev
senex, aut sug proviacie primas, aut prime
episcopus neneuparetur. Jam sic ratocinor. N
.3 PROLEGOMENA. | IET
Byzacena tres omnino Victores episcopos reprzesen- A
τῇ: Narensem tertio decimo loco, Vitensem sexto et
quadragesimo, primo et centesimo Gasuvaritanum.
- Christi anno 487, quo scribebat Vietor Vitensis , de-
cem jam sublati erant ex episcopis Byzacenis , iique
(ut verosimilius ) seniores atque infirmiores : qui si
primi decem fuerunt, quos recepsét Notitia ; ex eo
Victor Narensís in reliqua episcoporum serie tertium
locum, Vitensis trigesimum sextum , Gauvaritanus
primum et nonagesimum obtinuit. Jam vero, salis
constat, Victoris primatis Byzaceni mandato Fulgen-
lium Ruspensibus ordinatum episcopum anno Christi
507, vicesimo anno post 487. Per hos igitur vigiuti
annos longe est probabilius obiisse ex episcopis Dy-
zacenis quinque et triginta qui Victori Vitensi, quam
CAPUT Xk
Hunerici persecutionis tempus, ejusque edicterum ad-
versus catholicos; intev que ominosa solis de(eciio
media intercessit.
Hunericum cruendam bestiam docet nos Victor
libro 1t saviisse qua in Mauichzeos, qua in suos Aria-
n08 per quiuque amnos vel amplius : inde porro con-
versum ejus furorem in orthodexos. Idem libro τ
mulus describit (amens ae luem quz Africaus depo-
pula sunt, saltem ab sstate anni oetavi Hunerici,
Christi 484. Qua szviente clade, cessavit persecutio
catholicorum ab Arianis, quos feeerat communis
calamitas de sua ipsorum salute sollicitos ; tuae enim
rex ipse Hunericus ( ut ait Vietor), suis provincia et
domibus singulos revecari jussit. Cum igitur Huneri-
duos tanium qui Narensi aut omnino nonaginta qui p cus octavo regni sui anno ad finem vergente iuter-
— Niétori Gauvaritano decedere potuissent. Qua ratio-
cinatione conjicio, eumdem esse Victorem, Vitensem
episcopum a quo persecutionis Africanze descripta
est Historia, qul et viginti post annis fuit primas
Byyzácenus.
CAPUT X.
Chronologia Geiserici et Hunerici regnorum periodus.
Carthagine potitur Geisericus, Theodosio XVII et
Festo coss. ex Prospero et Marcellino in Chronicis,
hoc est, anno Chrisd 429. ldem refert Idatius anno
Piacidii Valentiniani, seu Theodosii Junioris monar-
chize 15. Nec aberrat fragieutum Augustanum quod
edidit Henricus Canisius post Chronicon Tiropis,
tomo V Lect. antique, pag. 161, occupatam a Geise- C
reo Carthaginem notans, P. C. Theodosii XVIT et
Fesii : cum hec formula enuntiandi consulatus,
eumdem sensum habeat cum illa vulgata qua usi
sent. Prosper et Marcellinus, utí ostendimus in Notis
Bostris sd vitam S. Fulgentil, auctore Ferrando.
Qood ergo apud Victorem fegitur, lib. 1 de Persecu-
Hone Africana, captam a Geiserico Romam, regni
ejus anno 15, de annis completis accipiendum est.
Romam enim oecupavit Geisericus Valentiniano VIII
e& Anthemio coss., hoc est, anno Christi 455, ex
Prospero, Marcellino et aliis chronographis : et qui-
dem haud multo post Maximum pridie idus Junias a
mis occisum. Hie erat annus regni Gelserici quintus
éetimus exactas, et labens decimus sextus. Diem
eam captae Carthaginis exprimunt iidem, Prosper,
, Matius , et auctor fragmenti Augustani, xiv calendas
Novembris ; ut mendi suspicio sit apud Marcellinum,
vi fegitor x calendas. Ex ea die Victor Vitensis ad
iwm Hbrt 1 numerat regni Geiserici annos 57 et
Mentes tres; quibus in fragmento Augustano addun-
W dies sex. Sí a 19 Octobris anni 4259 numeres an-
M, 57 menses tres trieenarios, et dies sex, conficies
Güstriei obitum in annum 477, diem mensis Janua-
ri13. Hine porro adde cum Victore Vitensi , regni
lterici annos 7, menses 10 trieenarios , et insuper
& fragmento. Augustano dies 48; videbis illum in-
Write anno regni sui oetavo pene completo Christi
PM, dig 6 Decembris,
ierit, vel hinc licet eolligere, ejus in eatholicos per-
secutionem haud multum supra duos annos solidos
tenuisse; nempe toto anno regni septimo, cum parie
anni sexti, et parte octavi. Nunc reddenda sunt suig
temporibus duo ejus edictà, quorum prius fuit de
omnibus Afric episcopis Carthaginem. convocandis
ad calendas Februarias anni 8 Hunerici regis, Chzisu
484. Posterius de claudendis ecclesiis, datum Fe-
bruario anni ejusdem 484. Prius quidem anno regni
Hunerici 8, Christi 485, die Ascensionis dominicae
promulgatum est, ex libro secundo. Ex die autem
promulgationis emendanda est dies edicto subscripta,
xin calendas junias, boc est, Maii mensis 20. Nam
eo anno incidi Pascha in 10 Aprilis, Ascensio in 19
Maii. Quomodo ergo publice in ecclesia lectum est
ediclum 19, si tantum postridie , nempe die Maii 20.
datum confectumque est? Putamus igitur datum ipsa
die Ascensionis, xiv calendas Junjias, vel certe bidue
ante, hoc est xvi calendas; ut numerus xim pro
xiv vel xvi. irrepserit, facili notz v ig 1 uransmues
tatione. Ab eo vero tempore ad calendas Februarias
anui 484 fluxerunt novem fere solidi menses. Unde
vox novem ex editione Coloniensi, et ex codice l'or.
taram a nobis liaud timide restituta est in locum
edicti posterioris, hactenus in vulgatis corruptum,
qui sie se babet : Postmodum universos constat fuisse
commonitos , spatio temporis prerogato mensium n0-
vem noweque contentionis (si quid ad eorum proposita
posset aptari), ut ad calendas Februarias anni octavi
D regni nostri , sine metu aliquo convenirent. Datum est
autem edictum hoc posterius quod libro quarto
continetur, v? calendas Martias, adeoque ipso iuter-
calari die anni 484 bisscxtilis; cujus diei iufelix
esse omen majorum opinio fuit, vel teste Valenti-
miano, qui anno 364 proximo post bisrextilem die
apud Niezam imperator levatus est, cum bissesti-
lem ipsum quasi ominosum declinasset , ut scribit
Ammianus libro xxvi
Sei el per ea tempora ominosum solis deliquium
mémorat Gregorius Turonensis lib. i1 Hist. Fianc.
cap. 5 : Tunc, inquit, et sol teter apporuit, i'à ut vix
ab eo pars vel tertia eluceret. Credo namq: e p o
tantis sceleribus et. effusione sanguinis innocentis,
A35
VICTOR -VITENSIS.
Quod novilunium eclipticum inter barbarica duo illa A diu Carthagine restitisset ? Placet ergo lectio
edicta medium fuit, cum evenerit die mensis Januarii
44 , et potuit spectari Carthagine, horis antemeridia-
nis, ut tabulze astronomicze nos docent.
CAPUT XII. |
Duo legatj Zenonis,imperatoris ad Hwunericum , Regi-
. nus anno. 482, Hunerici 7 ;; Uranius anno 484,
ejusdem regis octavo. . ες ον
De Uranio nulla est dubitatio : hic enim (ut refert
Victor.libro v) cum ad defensionem Ecclesiarum
catholicarum se venisse jactasset, Hunerieus , ut ei
illuderet contumaciusque insultaret, in illis plateis -
vel vicis plures tortores et crudeliores statuit , im quibus
legatis moris est ascendendo ad palatium et descendendo
transire. At de Regino haud ita consentiunt codi- .
:Portarum, et editionis Coloniensis vetusta
hunc babet episcopum Carthaginensem, e|
Deogratias proxime defuncto subrogatum. Qu
mox addit Vietor : Unde factum est wt post
episcopi Carthaginis. elc., de ipsius Thoma ol
'telligendum putamus; sive ille in catomi su
'animam exhalarit, sive ei fuerit aliquantulu
perstes. Hinc licet distinguere apud Victore
'Scopos Carthaginienses omnino quatuor. Prim
Quodvuldeus, Neapolim relegatus anno 439,
post captam a Geiserico Carthaginem. lllo |
in exsilio, anno (ut videtur) 452, die 26 Oc
egit Valentinianus imp. apud Geisericum, u
eum ordinaretur Carthaginiensis episcopus i
ces. Rhenani editio Parisiensis auni 1541, et fere B Deogratias. Is captivos a Geiserico ex Italia i
recentiores alie sic habent : Nam die Ascensionis
Domini, legatus Zenonis imperatoris, regina prae
sente legendum ἱπ media. ecclesia episcopo Euge-
nio dirigit preceptum, etc. Sed age : quomodo sui
muneris putavit esse imperatoris legatus, ut Hune-
rici tyranni hoc edictum Eugenio episcopo in media
ecclesia legendum dirigeret, quod ad domini sui
rem nihil faceret, quinimo ejus studiis maxime
adversaretur? Ergo hunc locum sic refert editio Co-
loniensis anni 4535 : Nam die Ascensionis Domini,
legato Zenonis imperatoris rege non presente legendum
media ecclesia episcopo Eugenio direxit preceptum, etc.
Nutat quoque hiec lectio, quz» edictum et legato
Zenonis et episcopo Eugenio directum significat, .
cam abductos, paterno complexus affectu, 1
senio et lahoribus confectus, obiit in obsequ
ptivorum Romanorum, 92 Martii, anno 456
annis tribus prafuisset. Mox post eum ort
Thomas, ipso sui episcopatus exordio, Aria
nequitia tormentis enecatus est. Exinde per
24 Carthago sine episcopo fuit, donec Zenone
cidia Olybrii relicta Augustis poscentibus, pas.
Hunericus Eugenium Carthagine ordinari episc
' anno (ut videtur) 480 ; qui baud multo post, H
persecutionis pondus sustinuit, fuitque illi c
rstes.
" CAPUT XIV.
Thomas senez venerabilis, catomo seu calomis
obscure, ne dicam inepte. Sie ergo hunc locum ni- C ^ Vulgati recentiores lib. 1 : Venerabilem se
tide reddimus ex codice cartusim Portarum : Nam
die Ascensionis Domini, legato Zenonis imperatoris
Regino presente, legendum, etc. Àn hic ipse sit Re-
ginus comes ad quem est Ferrandi diaconi liber de
septem Regulis inpocentie, in medio relinquo, cum
id neque negare ausim , neque affirmare.
CAPUT ΧΙ.
Carthaginenses episcopi a Victore memorati, Quodvuit-
. . deus, Deogratias, Thomas, Eugenius.
Ex hoc numero Thomam exclusit Baronius, sccu-
tus recentiores Victoris editiones, quae lib. 1 sic ha-
bent plerzeque : Ordinator quondam memorati sacer-
dotis (nempe episcopi Deogratias) nomine Thomas,
dum variis ab cis insidiis sepius arctaretur, quodam
publica facie catomis ceciderunt. Codex Por!
catomo : editio Colon, 1535, cathomos mendo:
(omo et catomis adverbialiter usurpari, ultr
cesserim Rosweydo in Martyrologium Adonis,
nii, et Lacerdze in Adversariis sacris. Αἱ cut
in actis Babylze martyris, 24 Januarii : /rat:
Numerianus jussit (res. infantes levari in calo,
priori dari duodecim plagas, secundo autem 1
tertio vero septem ; intelligo catomum eo loco
naliter accipi; nec de ipso supplicii genere, ὁ
loco, vel potius de machina sive instrumento
cii; puta, columna, patibulo, seu trabe, ligu
quod verberandi attolli vel suspendi solerent :
cipienda humeris verbera. Catomari jussa est :
tempore venerabilem senem in publica (acie catomis D lalia Emeritensis ; et in theatro catomidiari de
ceciderunt. Αἱ in codice Portarum (cui consentiens
est quoad hoc editio Coloniensis anni 1535) sic legi:
Ordinatur quidam in sacerdotium nomine Thomas. Qui
dum variis, etc. Vides hic censeri Carihaginiensem
episcopum Thomam, nec immerito. Amabo enim,
si Deogratias episcopum ordinavit Thomas, ipse ergo
episcopus fuit. Si fuit episcopus, quomodo non ejus .
sedem appellavit Victor, ut in aliis solet? Ad hzc,
si Thomas cum aliis duobus episcopis secundum an- .
tiquos canones episcopum Deogratias consecravit,
quoinodo solitarie ejus ordinator diceretur? Deni-
que, ordinato ante triennium episcopo Deogratias, .
quumodo extra propriam sedem contra canones tan-
reà sanxit Adrianus ex Elio Spartiano. Cal
ergo, seu catomidiare est, χατὰ τῶν ὦμων T
ad scapulas verberare. Hoc ex etymo indubit
sed de modo ac de re ipsa ambiguum est. N:
tati Rosweydus et Lacerda catomo seu catomi
vel suspendi putant esse, capite deorsuin de a
humeris suspensum verberari. Consentiunt Ba
jn notis ad Romanum Martyrologium, 15 Jui
et post eum Bollandus sive Enschenius, 12 Εἰ
nolis ad acta S. Eulalia v. m. Barcinonensis, C
quod in eo pone genere rectum corporis :
agnoscunt ; adeo ut catomis aliquem cedere h
quod ludimagistri solent, ad alicujus humer
. 451
verbera. Nititur hiec sententia duobus Martyrologio-
rum iocis, nempe 15 junii et 18 Novembris, ubi qui
catomo vel catomis cxsi seu suspensi memoratntur,
Vitus et Barula, pueri sunt. Numquid et lu pueris
censebitur Thomas ille episcopus jam senio gravis,
et Eulalia Emeritensis martyr, quia catomati, seu
eatomo cxsi leguntur? Gravioris, inquies, ignomi-
nke lioc fuit, scnes interdum , aut in dignitate con-
siitutos viros, aut etiam feminas puerorum more
verberari. Quid porro Adrlanus imperator? tunc il-
lum sanrisse dixeris, ut decoctoribus de aliorum
humeris per manus pedesve suspensis, in theatro,
in omnium oculis verbera ad nates infligerentur?
Hzc ego adduci non possum ut credam, absque $0-
PROLEGOMENA.
brachia appensis pueris, in eorum nates infligere Α tius quam unquam antea quod vellent eloquerentur.
158
Ego vero, inquit, putabam fieri non posse ut tibicen
carens libiis artia suc specimen ullum daret ; itemque
citharedus destitutus. cithara musicam artem. eam
exercerel. ΑἹ novum hoc spectaculum cogit me senten-
tiam illam mulare , ctc. Ipse ego vos viros vidi , οἱ lo-
quentes audivi ; el vocem adeo articulatam esse posse mi-
ralus sum. Instrumentum vocis inquirebam, et auribus
non credens, oculis judicandi munus remisi; atque ore
aperto , linguam totam radicitus vulsam vidi. Eosdem
ase visos Byzantii , atque auditos testatur Procopius
lib. 1 de Bello Vandalico. Marcellinus quoque in Chro-
nico , Theodorico et Venantio coss. (hoc est anno
eroe Christiane 484) : Denique, ait, ez hoc fidelium
con(ubernio aliquantos ego religiosissimos viros , pre-
lido οἱ manifesto aniiquitatis testimonio, cum ad B cisis linguis, manibus truncatis, apud Byzantium inte-
manum 511 harum vocum quem supra posui planis-
simus sensus, tum ex etymo, tum ex omnium gen-
tium usu; ut nimirum hoc sit catomis cadi, seu
eatomari, aut eatomidjari, quod humeris seu sca-
pulis verbera excipere. Qui porro sic czedendi erant,
ewm alligati, levati aut suspensi fuisse leguntur,
' eave hie alicujus humeros cogites ad quos illi mani-
bus aut pedibus appenderentur (quod quibusdam in
jocis ad puerorum castigationem fieri solet); sed
eotumnam cogita, ut in Christi flagellatione : aut pa-
bulum seu trabem ligneam, ut in Antonin vir-
ginis martyrio, quam (apud Metaphrastem ) jussit
Festus suspendi el verberari. Cumque e ligno essel de-
posita, etc. Miramur autem pueros castigandi morem
gpene momentaneum, paucisque in locis usu rece-
ptum, a viris eruditis in orbis Romani pretoria in-
züluci ; ubi martyres, tyrannorum et carnificum furore
"Handiu tamque atrociter vitgis ac flagris concide-
Jübesntur, ut nonnunquam (licet adversus Romanas
lE«eges) animam cum sanguine in eo tormento profun-
allierent.
CAPUT XV.
Mie confessoribus quibus Hunerici jussu cum lingue
radicilus excise fuissent, expedite nihilominus loquc-
ur.
Victor libro iv : Rex Hunericus, inquit , Comitem
gguemdam cum iracundia dirigens, precepit ut in me-
αὐ! ὦ foro, congregata illuc omni provincia, linguas eis
σαι anus dextras radicitus. abscidisset. Quod. cum
fen«ctm fuisset, Spiritu sancto prestante, ita locuti sunt
€€ loqnntur, quomodo dntea loquebantur. Sed si. quis
tsecredulus esse voluerit, pergat nunc Constantinopo-
lw, et ibi reperiet unum de illis, subdiaconem Repa-
Tum, sermones politos sine ulla offensione loquentem ;
9b quim causam venerabilis nimium in palatio Zenonis
WMperatoris habetur, et precipue regina mira eum reve-
feuis veneratur. Hos confessores fuisse numero sexa-
f^^ Grzci relerunt in suo Menologio et in Menzis.
M fuisse autem omnes episcopos ostendit Victor ,
Mearatum. subdiaconum in eorum serie reponens.
"-es Gazeus in Theophrasto , tertia post suppli-
own die id illis bene(icii divinitus cellatum ait, non
V lingvas reciperent, sed ut absque linguis, articula -
ParBoL, LVII.
gra voce conspexi loquentes. Justinianus ipse imperator
iu constitutione de officio praefecti prztorio Africae
(lib. 1 Cod., tit. 27) : Vidimus, inquit, venerabiles viros,
qui abscissis radicitus linguis penas suas fniserabiliter
loquebantur. S. Gregorius Magnus lib. in Dialogorum,
cap. 32, illos ex Africa profugos, ad Constantinopoli-
tanam urbem venisse asserit, et de miraculo accepissc
ab oculatis ipsis testibus cum in eam Orientalis ira-
perii metropolim missus esset apocrisiarius , quod
ad annum 583 refert Baronius numero 12. Victor Tu-
nunensis in Clironico, Zenone Aug. cornsule (alieno
licet loco) : Quos confessores, inquit, quod linguis ab-
scissis per(ecte ad finem usque locuti. sunt , urbs regia
attestatur , ubi eorum. corpora jacent. Tum ad finem
Chronici, anuo 40 imperii Justiniani : Theodorus Ce-
barsusitanus episcopus , defensor trium capitulorum ,
exsilio ad urbem regiam, eo mense et die quo Justinianus —
moritur ; el juxia con[essores quibus Ugnericus Vanda-
lorum rex linguas absciderat , sepelitur. Quod ergo in
Mensis et in Meuologio hi leguntur , per omnes di- '
tionis Romanx oras fuisse dispersi, vel accipe de
transitu, cum essent in itinere seu terrestri, seu ma-
ritimo priusquam Constantinopolim pervenirent; vel
fortasse de corum nonuullis qui miraculum suum cir-
cumtulerint. Nam ex iis plerosque Constantinopoli
degisse , vitamque ibidem exegisse , non sinunt du-
bitore auctores citati. '
Ex his sexaginta confessoribus fuisse Vigilium
Tapsensem sew Tapsitanum episcopum conjectura
est, quod et. memoretur ultimo loco inter episcopos
provincie Byzacenz, qui Carthaginem ab Hunerico
evocati convenerunt ; et scripserit Constantinopoli, ut
a nobis probatum est ; totque et tales libros scripse-
rit, seu dictaverit, quot et quales nemo (quod sciamus)
ex omni ejus collegarum numero. Unde oppido ve-
risimile est fuisse illom ix τῶν λογιωτάτων (ut habent
Menza) qui ad id supplicii sunt delecti , ut linguis ac
dextris multarentur, ne verbo scriptove heresim op-
pugnarent. Verum hic, ut dixi, conjectura est, cum
jn tanto scriptorum silentio qui nomina singulorum
non expresserunt, supra conjecturam nihil mibi
affulgeat.
., Exhis sexaginta confessoribus unus fuit (ut babent
$
a
439
VICTOR VITENSIS.
140
eum Menologio Menea, et Gregorius Magnus cilato À rilanie civitatis episcopus scripsit adversum Arianos
loco) qui prolapsus in carnis flagitium, divinam a se
gratiam repulit, ut non posset exinde quidquam loqui,
De duobus idipsum narrat Procopius , haud absque
erroris aut mendacii suspicione. Coxterum vel hinc
:wstimare licet quam ardua sit virtus castitas ; et illa
Cypriani, sive Origenis verba replicare libro de Sin-
gul;ritate clericorum, haud long ab initio : Mors per
feminam adhuc usque grassatur. Mentior , si non vide-
mus ezinde interitus plurimorum. Quanti et quales epi-
scopi, et clerici simul et laici, post confessionum victo-
riarumque calcata certamina , post. magnalia et signa
vel mirabilia usquequaque monstrata, noscuntur cum
his omnibus naufragasse, cum volunt in navi fragili
navigare! ()uantos leones domuit una muliebris: infir-
librum unum οἱ longum , quem Genserico regi Vanda-
lorum per suos audiendum obtulit, sicut ex procmio
libri ipsius didici. Scripsit et de ponitentia publica
librum, in. quo et regulam vivendi penitentibus juxta
Scripturarum. auctoritatem statuit : et ad. Basilium
quemdam super w:ortem filii consolatorium libellum, spe
resurrectionis perfecta instructione munitum. Homilias
eliam composuit multas, quasa fratribus salutis proprie
sollicitis, in libris digestas servari cognovi. Hxc Genna-
dius. Quod vero Petrus Equilinus ad xit calendas Maias
ejusobitum adnotavit, hausit fortasse ex tabulis Cala-
ritanis, qu:e ea ipsa die Victorem quemdam memorant
ibi depositum. Ex hoc fonte turbido (Petri, inquam,
Equilini testimonio) multiplex in recentiores mana-
mias delicata ; qu& cum sit vilis et misera, de magnis B vit allucinatio. Etenim Maurolicus abbas Siculus ea-
efficit predam!
CAPUT XVI.
Victor episcopts Vitensis an sanctus vindicatus.
Restat qu:estio haud levis momenti, de Victoris
nostri apotheosi ; de qua hoc tantum dico , nullo me
sat firmo antiquitatis testimonio fulcire illam posse.
Scio in antiquis sliquot codicibus tribui opus de per-
Becutione Á(ricana sancto Victori episcopo ; sed hic
titulus a librariisest, penes quos nulla est auctoritas,
Sanctorum canoni quemquam inscribendi. Mea qui-
dem conjectura est, illam vitam sancte exegisse iu
Sardinia, cum esset primas Byzacenus ; atque ibidem
sepultum esse inter tot alios heroes, vel advenas, vel
indigenas, de quibus multa collegit Jacobus Pintus
dem die Aprilis vigesima sic habet in suo martyrolo-
gio : Item Victoris Carthaginensis episcopi, viri doctis-
simi, tempore Anastasii imperatoris. Petrus Galesinius
Victorem hunc ex Carthaginensi Uticensem sibi &ün-
xit ; sic enim ait ad eamdem diem Aprilis 20 : Utice
in Africa, S. Victoris episcopi et confessoris. Dubita-
vit Philippus Ferrarius quam se in partem verteret ;
utrumqne enim hunc auctorem citans in catalogo ge
nerali sanctorum qui non sunt in Martyrologio Ro-
mano, Victorem neque Carthaginensgem cum Mauro-
lico, neque cum Galesinio Uticensem, sed in Africa
episcopum dixit ; utrique concors , et neutrius errori
subscribens. In Africa (inquit die 20 Aprilis) S. Vic-
loris episcopi. Àt Baronius hanc Scyllam declinare
jn opere de Christo erucifixo, lib. m, tit. 4, loco 19. C nisus, haud satis vitavit Charybdim ; ad diem mensis
Verum per initia octavi post Christum szculi, et
anno Christi 720 (ut existimat Pintus), Sardintam
devastantibus Sarracenis, ita turbati sunt tot sancto-
rum tumuli, ut maxime illoraem partis nulla restent
certa vestigia , adeoque nec Victoris Vitensis; nec
culla sunt (quod sciam) veterum Martyrologia, aut
Ecclesiarum antique tabuke qu» de illo sanctorum
fastis ascripto fidem faciant. Petrus episcopus Equi-
linus in catalogo sanctorum lib. 1v, cap. 70, Victor,
Inquit, Carthaginensium — episcopus floruit tempore
Anastasii imperatoris : qui preclarus virtutibus. et
doctrina fuit. Adversus Arianos composuit librum wmm.
De penitentia. librum unum, in quo vivendi regulam
panitentibus juxta Scripturarum auctoritatem instituit.
Ad Basilium quemdam super mortem consolatorium D
librum unum , spe resurrectionis perfectum, et instruc-
tione munitum. Homilias etiam que a fratribus salutis
proprie sollicitis, in libris digesie servantur. Qui et x
calendas Maii carnis debitum solvit. Retulit ista Petrus
ex Gennadio, cap. 77, sed parum sincere; nam
Victorem pro Cartennensi Mauritanie Crsariensis .
episcopo scripsit Carthaginensem ; eL floruisse dicit
tempore Anastasii imperatoris, cum ad superiora
Geiserici Vandalorum regis tempora esset referendus.
Gennadium ipsum audi : Victor, ait, Cartenne Mas-
Augusti 95 : Utice in Africa , inquit, beati Victoris
episcopi; a quo et conscriptam Historiam Vandalicee
in Africa persecutionis affirmat in notis; de que
tamen Victore mirum est nec verbum fleri uspiam
apud Bedam , Usuardum , Adonem , Rabanum Mau-
rum, aliosque antiquos. Tantum in Usuardo edito
Coloniz ad annum 1521, ea die Augusti 25, sic lego:
Cenomanis Victoris episcopi et confessoris ; cum tamen
Victoris seu Victorii Cenomanensis meminerint alia
Martyrologia ad calendas. Septembris. In hoc igitur
totius antiquitatis silentio , sacrxe Rituum congrega-
tioni expendendum relinquimus, num Victor seu
Vitensis, sive Uticensis episcopus , auctor operis de
Persecutione Africana sub Geiserico et Hunerico Van-
dalorum regibus, rite vindicatus, et in sanctorum ca-
nonem relatus censeri possit.
CAPUT XVII.
Variantes aliquot lectiones ex codice ms. carthusia Por-
tarum , ad Victoris Vilensis episcopi opus de Perse-
cutione Africana.
( Hanc variantum lectionum descriptionem consulto omit«
timus utpote lectori minime desiderabilem, cuí textum
Ruinartiane editionis emendatissimum in hac nostra edi
tione exhibebimus. Epir. )
41
PROLEGOMENA.
442
' PRJEFATIO SIRMONDI
In historiam Vandalice persecutionis.
Il. Inter innumeras fere barbaras nationes qui A est pro Dei causa decertare, aut pro verse fidei de-
labente szculo quarto aut quinto ineunte, in Roma-
mum orbem, ac potissimum in imperii Occidentalis
provincias inundarunt, nulla sane Vandalorum gen-
tem saevitia et inhumanitate superavit. Id predicant
velera qusque istorum temporum qua supersunt
monumenta, atque, ut de rebus potissimum eccle-
siasticis loquar, Fasti sacri, qni cum vix unum aut
alterum martyrem sub aliis Barbaris passum com-
memorent, complures simul, et quidem frequenter,
8ub Vandalorum gravissimis persecutionibus occu-
buisse paesim testantur. In Vandalis quippe nativa
feritas, hzpreseos perfidia gentilium superstitionibus
fermieta, insatiabilis rapacitas, aliaque ejusmodi
vita ita eoncurrebant, ut nulla apud eos esset aut
fensione pugnantem fortiter occunibere ; nec feren-
dum est ut minori loco apud Christianos, qui pro
Christi fide propugnanda decertarunt hab a. tur,
quam qui pro terreno regno, aut adipiscendo, aut
tuendo, curas suas omnes posuerint.
II. Nobis itaque in hoc opusculo propositum est de
przelaris illis viris potissimum agere qui in Vandalo-
rum, gentis Arianorumerroribus addictissimz, perse-
culionibus exagitati, auteffuso sanguine martyrii co-
ronam adepti sunt, aut saltem gloria confessionis pro
tuenda Christi Domini divinitate claruerunt. Verum
cum civilis et ecclesiastica historia ita sese invicem
adjuvent, ut vix de una aliquid sine alterius suhsidio
dici possit, nobis subinde necessitas incumbit de Im-
s6xus infirmioris, aut imbecillioris statis commise- B perii vicissitudinibus ac de illis principibus qui tunc
yatio, nulla erga res aut personas sacras religio.
Verum barbaricus iste furor, qui multos martyres
cclo intulit, idem ipse in causa est cur nihil ferede
lisdem martyribus certum habeamus ; quippe cum
ferro, flamma aique rapinis omnia vastarent, nullam
de rebus suis seribendi, imo ne respirandi quidem
facultatem relinquebant iis qui ex iHis procellis re-
liqui erant. Sed etsi qul forte aliqua in litteras retu-
lerint, h:ec omnia in istis tumultibus, et urbium pro-
vinciarumque frequentibus exeidiis perierunt. Qui
vero postea de rebus istis commentarios ediderunt,
AegoLa civilia tractare, aut expeditiones militares
«-ommendare, quam de Martyrum triumphis data
:9pera disserere maluerunt, uti de Procopio aliisque
temporis imperarunt, vel breviter agere : tum ut una
quaeque res suo loco ac tempore dieatur, tum quia
*€iviles ejusmodi vicissitudines, qux Vandalorum ir-
vuptionibus occasionem przbuere, locum etiam de-
derint excitandis istis persecutionibus , quas descri-
bendas et pro modulo illustrandasaggredimur. Com-
plectitur autem hzc Historia totum illud tempus
quod a prima Vandalorum in Gallias impressione ef-
fluxit, usque ad exstinctum eorum in Africa impe-
rlum, id est annos circiter centum viginti et oclo ;
"siquidem anno 406 Vandali ex patria sua effusi, post
verias fortunas usque ad annum Christi 534 Africam
"obtinuere, quo tandem anno sub Justiniano Augusto
Belisario duce pulsi sunt. Duas autem in partes to-
Aponnuullis auctoribus patet, quorum opera ad nos us- C 4um hunc libellum tribuimus. Prior Victoris Vitensis
«que pervenerunt. Unum habemus hoc de argumento
"Victoris Vitensis aureum plane opusculum de perse-
wieutione Áfricana, sub Genserico el Hunerico excitata:
-Euanquam et ipse pauca ex multis, neque ipse dis-
«liBimulat, refert, utpote qui narrationem suam ad so-
di.au Aíricam coaretat, quamvis ed longe plures pro-
"CWEPincias, el tredecim omnino computat, persecutio-
"iktmem Genserici pervasisse fateatur. Vix tamen quid-
*Exdguam aliud ex iis rebus, preter ea qus abisto auctore
“π᾿ eferuntur, rescire nobis licet. Verum et id ipsum
“ἘΣ peris ejus pretium auget, nostramque excitare di-
Jimagentiam debet ad sacras illas sanctioris antiquita-
ἘΝ ἃ ας reliquias colligendas, quae quo rariores, eo pre-
SLa«osiores ceuseri debent. Quanquam pudor est pro-
Wm mos auctores adeo sollicitos ac diligentes in bellicis
Ye:bus, preclarisque heroum suorum facinoribus com-
WEnaemorandis fuisse; nostros vero adeo incurios ac ne-
glágentes insanctorum praeclaris pro fide certaminibus
VoOsteritati mandandis: quibus tamen nihil efficacius
€st ad accendendum in nobis divini amoris fervorem.
quidem sj dulce οἱ decorum est pro patriz aut
9eipeblicae causa ori, longe majori laude dignum
-
opus egregium cum variis codicibus accurate colla-
Aum, aliaque nonnulla monumenta complectitur ,
qus subsequentibus notis et observationibus illu-
Strare conati sumus. Altera vero pars historiam tg-
tam hujus persecutionis ita continenter scriptam
exhibet, ut interdum nonnulla interserantur vetera
scripta, sed qu: historie filum minime interrum-
punt.
IIl. Primum itaque in priori parte locum obtinet
Victoris Vitensis episcopi de Persecutione Vandalica
opusculum, quo nullum fere illustrius in tota anti-
quitate monumentum, utiliusve aut efficacius, tum
δὰ inflammandum in fidelium pectoribus et animis
Christianz religionis studium ae fervorem, tum ad
D confrmanda sacr» doctrinz dogmata, tum denique
23d revincendos hereticos, tam veteres quam recen-
tiores. Hine est quod ubi primum lucem aspexit, op-
portunum imprimis visum est ad retundendas nova-
iorum calumnias, qui €atholicz:e Ecclesi: doctrinam
novitatis nomine criminabantur. In hoc enim opera
Jaudantar incruenti sacrificii divina mysteria et sacri
, tius ; bic inveniretlicet corporis et sangainis Christi
t5
VICTOR VITENSIS.
sacramentum, penitentie munus et reconciliationis A Quam quidem viri eruditi sententiam, non mod
indulgentiam sacerdotum ministerio concessam, ad
quos peccata solvere ex Christi institutione pertinet :
hic baptismatis unitas maxime commendatur, hic
fontis baptismalis sacre benedictiones laudat, so-
Jemaes ritus in defunctorum fidelium exsequiis usi-
tati memorantur. Basilic:e in sanctorum honorem
Deo consecratz, sanctorum in coelis reznantium in-
vocatio, Romane Ecclesi; primatus, virgines Deo
sacra, aliaque ejusmodi bene multa passim occur-
runt ; qu eo certiora sunt traditionis antiqua indi-
cia, quod ab isto auctore nulla data opera, et absque
ulla affectationis specie prolata fuerint. Visum est
etiam idem opus magni momenti ad compescendum
eorumque bzreticorum furorem ; proposito exemplo
, Vandalorum, ne ipsos rebus sacris violandis imitari
viderentur. Certe ea fuit mens beati 'henani, cujus
opera primo in lucem prodiit : Africanam, inquit in
admonitione praevia, Victoris Historiam vel in. hoc
'perlegisse proderit, quod vix aliud exemplum ad de-
terrendum a religionis seclis sit efficacius, quod ibi sub
oculos ponatur, quam dira alque infanda Christiani
in. Christianos perpetraverint, dum Barbari suo in Πο-
manos odio morem gerentes, religionis pratextu in illos
scviunt. Hinc tam frequentes deinceps fuere ejus
editiones, tum in Germania, tum in Gallia, in qui-
bus provinciis hereticorum furor maxime grassa-
batur.
i* IV. Porro hujus Historize auctorem fuisse episco-
pum quemdam Africanum, nomine Victorem, nulius
unquam in dubium revocavit; at de ejus sede non
una fuit omnium sententia. Libri quippe editi, alii
, Victorem Uticensem, alii Vitensem proferunt; prz-
valuisse tamen videbatur, etam apud viros eruditos,
eorum opinio qui Uticensem appellabant, cum Utica
civitas omnibus notior esset quam Vitensis, quam ne-
mo fere noverat. Verum postea quam ex notitia
Africana compertum fuit Victorem episcopum Viten-
gem Vandalice persecutionis temporibus in Africa
floruisse, qua tempestate Uticensis episcopus , non
(Victor, sed Florentinus dicebatur, ut ex eadem no-
titia patet, lunc nemo non assensus est Victorem,
preclari hujus auctorem operis, Vitensem 'esse ap-
pellandum. Neque dixeris Florentino Uticensi in. ex-
silio apud Corsicam defuncto Victorem forte fuisse
substitutum, qui hanc historiam descripserit. Istze
enim mere sunt conjectura: qus codicum mss. au-
ctoritati prevalere nequaquam possunt, presertim
cum episcopis tunc defunctis nullos alios in his tu-
multübus fuisse substitutos constare videatur. Porro
qui Victorem Uticensem pro Vitensi intruserunt, id
commiserunt ex ignoratione sedis Vitensis, cujus
loco Uticensem sibi notam substituerunt, mendum
in antiquis exemplaribus irrepsisse suspicati; sed
eadem vocum a/finitate qua alios delusos fuisse exi-
süimabant, sese ipsi deluserunt. Merito itaque a
Petro Francisco Chiffletio S. J. presbytero, Victori
Vitensi episcopo, tanquam suo vero ac legitimo au-
etri, Historia Africana persecutionis restituta est.
eto c "m
plectimur, sed adeo certis et indubitatis arguu
propugnari posse censemus, ut neminem ei um
in posterum esse refragaturum arbitremur. ld
exigit a nobis omnium codicum mss. unanimis
sensus, quorum ne unus quidem, ex iis salte
liactenus visi sunt, Victorem Uticensem istius
ris auctorem przfert. Nos quatuor omnino inve
in quibus hac Historia habetur integra; ex ii:
Victoris patrie Vitensis episcopi nomen disei
non semel repraesentant, in quarto autem '
episcopus simpliciter dicitur, nulla sedis ipsius
mentione. His consentit codex ms. carthusiz |
rum, antiquus et optimas not», qui, testante C
tio, hunc titulum przfert : Prologus in Histor
B secuticnis Africane, edita a sancto Victore -
Vitensis episcopo. Eumdem auctorem episcopum
tensem, non Uticensem diserte appellari in codit
bibliothecae Vaticane monet Lucas Holsten
animadversis ad Martyrologium Romanum ad
calendas Septembris. Denique beatus Rhenant
primus anno 1535 hanc historiam typis man
quod éx uno saltem ms. codice factum fuisse
dum est, Victori eam Vitensi tribuit ; quod s:
non accidisset, si illius codex Uticensis notissi
Africa urbis titulo fuisset insiguitus. Unde i
licet, codices ex Italia, Germania et Gallia i.
unum consentire, ut Victor iste Vitensis, noi
censis dicatur.
V. Primus omnium qui sincerum hujas ope
tulum corrupit, videtur fuisse Reinhardus Lori
Hic quippe annuo 1537 Golonie eamdem Ilis
sub Victoris patrie Uticensis nomine evulga
linearum injuria, quibus arrodi videbatur, ut ij
quitur, vindicatam. Et quamvis anno 1541 RI
editio Parisiis apud Galeotum Pratensem, iteru
Victoris Vitensis norhine recusa fuerit; cum
ejusdem hoc ipso anno altera Lorichii editi
Victoris Uticensis nomine, pariter facta fuisse!
lee apud Westhemerum, placeretque cunctis
illa, ut ipsís videbatur, restitutio; inde factum
subsequentes editiones omnes, sive in Gallia, :
Germania, aut in aliis regionibus, Victoris Uti
nomen prztulerint. Án vero id proprio inart
ex codicis alicujus vitio id commiscrit Lori
mihi sane incertum est: quamvis probabile vi
codicem ipsius cxteris similem fuisse, idqu
conjicio, quod hunc auctorem Victorem patri
censis episcopum appellet, ut c:eteri nostrum
rem patrie Vitensis. Et quidem patrie vox d
alicui integre melius quam urbi nobilissimse,
erat Utica, competere videtur. Victorem enim
Vitensis episcopum dictum fuisse facile credi
quod cum in illius dioecesi nulla esset urbs,
alicujus parv» regionis episcopus dicebatur.
Marmarica toti provincie unus episcopus pr:ec
qua cum non esset civitas admodum celebri:
c:eterarum caput esse mereretur, episcopus nui
nunq illic sedem habens, totius regionis ei:
115
wa Africze limites mutuari, eum in concilio Latera-
nensi sub sancto Martino, actione ὦ, inter caeteros
Patres Byzacenos subscripserit Candidus gratia Dei
episcopus patrie Dicensis. Nec mirum videri episco-
pos sine civitate fuisse, cum certum sit in Africa eo-
rum complures in villis et fundis et per agros insti-
lutos fuisse, ut sibi invicem exprobravere Aurelius
eatholicus, et Primianus Donatista, Carthaginenses
episcopi, in Collatione Carthag. cap. 181 et 182, co-
gnit. 1. |
VI. Verum Vitensis sedis obscuritatem in nostro
Victore primatus dignitate compensatam fuisse con-
tendit Chiffletius, qui cap. 9 opusculi in eumdem au-
etorem eum ipsum esse censet Victorem provincie
PROLEGOMENA. .
appellabatur. Sed opus non est hujus rei exempla ex- A perire licet. Primus, qui Victoris istius nomen in
146
Fastis sacris ascribendi occasionem praebuit, videtur
fuisse Petrus de Natalibus, ut conjicit Chiffletius. Hic .
. enim die 20 Aprilis Victorem episcopum Cartbagi-
nensem laudat, quem ait sanctitate et doctrina sub
Anastasio imperatore floruisse, eique omnia opuscula
attribuit que Gennadius in catalogo, cap. 77, a Vi-
ctore Cartennensi episcopo edita commemorat. Mau-
^
rolicus abbas Petrum secutus, eadem die Victorem :
Carthaginensem episcopum, virum doctissimum, qui :
sub Anastasio imperatore claruit, celebrat, omisso
operum catalogo. Petrus Galesinius paulo aliter habet,
nempe Utice in Africa sancti V ictoris episcopi et con-
fessoris, atque in annotationibus complures laudat
Victores Africanos, quibus id elogium competere
Byzacene primatem, quo concedente Fulgentius in B possit. At Ferrarius in catalogo generali sanctorum,
Ruspensis Ecclesi: thronum evectus est, ut narrat
ipsius Fulgentii Vit: scriptor cap. 16. Id ut probet
vir eruditus, observat in Notitia Africana tres solum-
modo Victores inter Patres Byzacenos haberi, quo-
rum prior, Victor scilicet Narensis episcopus, decimo
tertio loco recensetur; Victor Gauvaritanus nonage-
simo primo, ac denique noster Vitensis, qui locum
trigesimum sextum in ea obtinet. AL :xque insolens
ridetur Chiffletio affirmare episcopos nonaginta, aut
zaolummodo duodecim, viginti annorum spatio inter-
Sisse, hincque rem veri omnino similem esse pulat,
7Wictorem Byzacens sum provincie primatum obii-
Ammuisse. ld vero si admittatur, Confessionis titulum
3i psi deberi fatendum est, non solum quod sub Hune-
qui in Martyrologio Romano non habentur, liabet
solummodo, In Africa sancti Victoris episcopi, quem
tamen in notis monet alium non esse a Victore Uti-
censi, qui historiam persecutionis Vandalica conscri-
psit. Ex quibus omnibus patet obscuram apud anti-
quos fuisse Victoris nostri memoriam, nec unquam
nomen ipsius in Fàstis sacris locum habuisse, quod
ei cum aliis compluribus viris sanctitate et doctrina
celeberrimis commune est. Nec licet nobis ex incer-
tis prorsus et dubiis monumentis Victori nostro no-
men conciljare, qui solidas verasque laudes ob tam
egregium opus a se editum meretur, cujus praeclaras
virtutes, ut loquuntar doctores Colonienses qui Bi-
bliothecze Patrum editionem procurarunt, pietatem,
Ex-ico cum ezteris fuerit exagitatus, aut. certe quod C eruditionem, religionis zelum ad vivum expressas
"Hitrasamundi violentia e sede fuerit abreptus, sed
giam quod exsul pro Christi fide e vivis excesserit.
WPictorem enim Byzacenx primatem in Fulgentii Vita
'zamudatum, quisquis demum fuerit, exsulem obiisse
w»xepilisitur, quod eo tempore quo, pace Ecclesiz resti-
Lurmts, episcopis in sedes suas redire licuit, non Victor,
pred Liberatus Dyzacenz provincie primatum obtüi-
15 «"τοῖ.
YM. Majoris fortasse momenti esse nonnullis vide-
.»8 aur alia qu:stio quam idem Chiffletius movet ,
mw xum scilicet Vietor hujus Historie scriptor inter
ΒΞ. πγοίοβ aliquando relatus fuerit, aut publico aliquo
c«nltu donatus. Ipsum certe iis sanctis confessoribus
quii sub Hunerici tyranni persecutione pro fidei ca-
hoc in ejus opere cernere licet.
VIII. Qusrunt item nonnulli quo tempore vel qua-
nam jn regione constitutus Victor hanc historiam
conscripserit. Priori questioni facere satis difficile
non est, cum ipsemet Victor se anno, postquam Van-
dali in Africam ingressi fuerant, sexagesimo scripsisse
testetur, qui sane annus est vulgaris ΙΓ 487, cum
certum sit Vandalos auno 427, Hierio 11 et Ardabure
consulibus, in Africam ex llispania trajecisse. Verum
non ita facilis est alterius quzestionis solutio. Victo-
rem Constantinopoli de persecutione Vandalica scri-
psisse Chiffletius infert ex duobus ejusdem Historize
locis. Primus habetur libro v, num. 7, ubi Victor
post descriptos varios cruciatus quibus afficiebantur
tEnolice defensione decertarunt, annumerari debere D orthodoxi, hzc subjungit : Sed qui hoc [abulosum
Thmo, ut puto, inficiabitur. Quin et in veteribus co-
dieibus mss. sanctus Victor passim appellatur. Sed
haee erat veterum formula, qua hic titulus auctoribus
ecclesiasticis, maxime episcopis, tribuebatur. Magis
^d rem pertinet quod ea de re in hodierno Mar!yro-
logio Romano legitur, ubi die 95 mensis Augusti
ize habentur : Utice in Africa beati Victoris episcopi ;
quem Victorem Baronius in notis ad hunc locum
| Bonet eum ipsum esse qui ob scriptam Vandaliczxe
Wtiecutionis historiam celebris est. At Lucas Holstc-
biu in animadversis ad Martyrologium Romanum,
hae verba a recentioribus addita fuisse jure conque-
Pii, quz reipsa nusquam in antiquis codicibus re- .
putat, Uranium Zenonis (legatum interroget, etc. Locus
aller ex eodem libro desumptus est num. 6, ubi de
Tipasitanis confessoribus, qui absque lingua loque-
bantur, agens, subjicit : Si quis incredulus. esse vo-
luerit, pergat nunc Constantinopolim, etc. Quibus ver-
bis, inquit Chilfletius, Victor Constantinopoli agens
presentes lectores invitat ut Uranium in aula ver-
santem interrogent, absentes vero in urbem ut ve-
niant, totam persecutionis seriem cognituri. Hineque
infert illos antistites qui ad calcem Notitie Afri-
canz, hic relegati dicuntur, Constantinopoli exsu- :
lasse. Sed hauc opinionem Cotelerius tomo III Mo-
. Dumentorum Ecclesie Grac», in notis ad vitam san«
ἘΔ}
VICTOR VITENSIS.
eti Sobe improbst, quod minus recte illi antistites À episcopum et Rufinianum exsulem ex Africa e
Constantinopolim relegati dicerentur. Potuit, inquit,
HBaunerieus, rez Vandalorum, episcopos catholicos rele-
gare in varia loca ditionis sur, potuit e regno suo ez-
pellere, potuit Constantinopolim miltere, sed ejusmodi
snissio nequaquam relegatio censenda est. Unde infert
vir eruditus probabilius esse "Victorem in veteri
Epiro, quse regio Vandalis subjecta erat, exsulantem
conscripsisse bistoriam suam, quee etiam fuerit oc-
easio opus suum nuneupandi Diadocho, qui in eadem
provincia episcopus fuisse dicitur. Verum si €onje-
cturis uti licet, mihi verisimilias videtur Victorem
in Africa historiam suam exarasse. Multa quippe
habet passim quibus innuit se in exteris regionibus
non versatum fuisse eum hanc scriberet. Qui vero hic
pum ipsum a proposito revocasse; quod sciliee
nachos ibi degentes a communione beati Petri ;
dissensio separaret. Vide infra notam 3 in Vic
Vitensem pag. 61, 69.
X. Hec Victoris Historia ea complectitui
Vandali adversus orthodoxos commisere ab ip
rum ingressu usque ad Hunerici mortem ; ita
ut multa ab eo auctore pratermissa sint, Sivt
mon satis ipsi fuerint nota, sive quod ea potist
αι sub Huneriei persecutione testis oculatus v
referre statuisset. Hinc sepius innuit se ex pli
pauca selegisse, multaque a se íuisse omissa
solum quse in exteris regionibus contigerant
etiam ex iis quee in variis Afric regionibus |
relegati in Notitia dicuntur, ii ipsi mibi videntur esse B lerant orthodoxi. Generálem vero in tota Afri
de quibus, testante Fulgentii Vitas auctore cap. 4,
Hunerici tyranni persecutoris ἀεί malignitas ordi-
naverat, ut juxia patriam propriam peregrinationis in-
commodam sustinerent; Talis foit Faustus Presidien-
. sis episcopus, qui ut ibidem dicitur, non longe a sua
eathedra relegari jussus fuerat. Id de Victore nostro
potius quam de ceteris facile crediderim, quod ad
conventum Carthaginensem non occurrerit, proinde-
que ei facilius fuerit Arianorum manus evadere. In-
vitat autem Vietor lectores ut Uranium interrogent,
tunc fortasse adhuc in A[rica agentem; cum vero
alios ut pergant Constantinopolim admonet, se, ut
quidem mihi videtur, in ea urbe non versari aperte
declarat.
IX. Multo minus probabilis est ejusdem Chiffletii
opinio , sentientis Victorem , quem Constantinopoli
scripsisse preemittit, historiam suam vix alteri quam
Acacio Constantinopolitano nuncupare aut potuisse,
aut debuisse. Id enim ut credanrus vetat summa in
sedem apostolicam reverentia qua tunc temporis te-
nebantur episcopi Africani , cum econtrario gravis-
sima inter Romanum pontificem el Àcacium Constan-
tinopolitanum intercederent dissidia, qux tandem in
apertum schisma eruperunt. Certe in concilio Car-
thaginensi quod statim post restitutam Ecclesie
Africans liberí(atem convocaverat Reparatus, con-
testati sunt ejusdem Eeclesie Patres se nihil admis-
ΒΌΓΟΘ, nisi consuetudo, aut Ecclesie Romana definitio
proderetur. Jam initio tyrannidis Vandalicze in Africa
Capreolus Carthaginensis antistes in epistola ad Pa-
tres concilil Ephesini eos adhortatur ut errores quos
repullulautes apostolicze sedis auctoritas, sacerdotum-
que in unum consonans sententia oppresserat, se-
' eunda disputatione non agitent. Et quidem Byzaceni
patres in Sardinia exsules a Joanne et Venerio in-
terrogati quid de gratia et libero arbitrio sit sentien-
dum , ld discendum esse respondent ex capitulis in
quibus continetur qwid Homana, hoc est catholica,
sequatur et servet Ecclesia. Sed magis ad rem nostram
fecit quod auctor Vite sancti Fulgentii narrat capite
12 et 15; nempe cum idem Fulgentius ad ultimam
Thebaida regionis eremum pergere animo destinasset
vite perfectionis desiderio, Eulalium Syracusanum
Hunerico persecutionem adversus catholicos
motam fuisse diserte tradit Victor, potissimum
v, quam cladem ad exteras etiam nationes per!
Genseriei temporibus ex eodem auctore consta
sub libri primi finem tredecim omnino prov
extra Africam recenset quee dira ejusmodi temp
exag.tats fuerant.
Xl. Quod attinet ad bujus Historie divisi
non liquet an eam auctor ipse plures in libros
partitus. Si primum librum excipias, qui ἰδ om
tam editis quam mss. codicibus ad Genserici m
desinit, tot sunt varis istius operis divisione
fere oecurrunt codices mss; Tres in libros , ἢ
passionem sanctorum monachorum, dividitur i
gatis editionibus; at quinque aut sex libros exl
codices mss. et quidem qui varie in variis inci]
Chiffletius vero totum opus quinque in libros,
sibl melius visum est, distinxit , cujus vestigiii
sulto inhsesimus ob publieum commodum , quo
divisio jam receptissima sit apud eruditos.
XII. Qusrunt nonnulli an fidei professio qu:
tium Historie Victoris librum constituit , reips:
auctori tribuenda sit. Cete Gennadius in ca
ipsius auctorem facit Eugenium Carthaginenser
scopum , sive quod revera ab ipso edita fuerit
quod ejus jussu Victor, seu quivis alius eam «
derit, aut tandem quod cum ipse cxterorum on
primas esset et praecipuus totius Afric antistes
sedi et dignitati datum fuerit, quod ab alio qu
nomine omnium factum fuerat. Omnibus simul
eanis episcopis tribuitur in vetustissimo 'codic
Ecclesie Laudunensis, ubi sub hoo titulo hal
Incipit libellus episcoporum catholicorum ad Un
regem Vandalorum datum. Tum, Regali imperio.
ut in Victoris Historia; ipsique subjungitur P
Ecclesix Africanz, a Sirmundo primum edita,
postea Chiffletius Victoris llistorizx inseruit. -
eadem (idei professio sub Victoris nomine se
edita habetur in Bibliotheca Patrum, unde 8
&umpsere nonppulli qui catalogos scriptorum ecc
sticorum texwere, novum inducendi Victorem,
libelli auctorem, quem aliqui Victorem Cartenn:
scopum fuisse existimarunt, quod iste apud G
PROLEGOMENA.
-
150
dium in catalogo cap. 77 adverzms Ariunos librum A Lorichii editio Basilee prodiit anno 1541, typis Bar«
unum longum conscripsisse memoretur. At illi ad-
vertere debuerant Victoris Cartennensis liberum Gen-
serico oblatum fuisse, ul se ex pr:fatlone didicisse
testatur. ipsemet Gennadius loco laudsto ; quem
proinde alium esse a fidei libello qui in Victoris Hi-
storia habetur, fatendum est. Ceterum Victor eodem
modo fidei professionem Historie 8.85 inserere potuit
quo Hunerici edicta.
ΧΕΙ. Superest μὲ dicamus de vetustis exemplari-
bus ad quz hauc nostram Victoris editionem emen-
davimus. Codices mass. in quibus integra Victoris
Vitensis Historia habetur, omnino quatuor habuimus :
tres scilicet ex bibliotbeea Colbertina , quos pro suo
more et consueta erga litteras benevolentia, exhibuit
tbolomasi Westhemeri. In qua item urbe anno 1555 ex
Henrici Petri officina prodiit nova sacrorum aucto-
rum collectio sub Orthodoxographie nomine, in
qua, inter alia sacr: antiquitatis monumenta, haben-
tur Victoris nostri libri tres de Persecutione Vanda-
lica, cum passione sanctorum septem monachorum.
Ceterum anno 1569 novam item Victoris editionem
Parisiis curavit vir de rc litteraria bene meritus,
Franciscus Dalduinus, celebris jurisconsultus, qui
primus omnium hanc Historiam commentariis illu-
Stravit. Paulo post, anno scilicet 1576, Margarinus
Bignius Parisiis edidit Bibliothecam sanctorum Pa-
trum, qu:e iterum anno 1589 in eadem urbe excusa
est, et in utraque locum babet noster Victor ; sicut
nobis V. C. Stephanus Baluzius ; quartum vero ex B et in Co|oniensium editione, et in aliis ejusmodi san-
monasterio Benedictino Saneti Martini a Campis or-
dinis Cluniacensis. Ex Colbertinis antiquior szxculo
nono aut sequenti scriptus videtur, secundus paulo
recentior est ; tertius vero nonnisi annos quingentos
videtur przferre, sed qui manu accurata et diligenti
exaratus est, in cujus paginarum marginibus varie
ex 3lio aliquo eodice lectiones habentur , ita ut hic
eodex pro duobus merito censendus sit. Codex deni-
que Sancti Martini a Campis, qui olim monasterii Cres-
piacensis fuit , ab annis item ferme quingentis vide-
tur seriptus. Consuluimus etiam varias lectiones co-
dicis bonze note, ut asserit Chiffletius, carthusise
Portarum , quas idem ipse vir eruditus in notis ad
Victorem nobis suppeditavit. At praeter hos codices,
alios idem tres habuimus , in quibus , dempto priori C
libro, Victoris nostri Historia integra habetur sub
Passionis sancti Eugenii titulo. Unus ex bis est RR.
PP. Fuliensium monasterii Sancti. Bernardi in hac
urbe Parísiaca, alter in nostra Sancti Germani a Pra-
tis bibliotheca asservatur, uterque ab annis eirciter
500 conscriptus. Sed uno ssculo recentior videlur
&rtius ex his codicibus, qui est monasterii nostri
Sancti Cornelii Compendiensis. Preterea fidei pro-
fessionem, id est tertium Victoris Historiz librum, et
Notitiam Ecclesiz Africans contulimus cum vetuslis-
simo et optima nolze codice ms. ecclesi: cathedra-
lis Sanetze Marix Laudunensis, qui ab annis minimum
octingentis exaratus est.
XIV. Editiones vero ejusdem auctoris, quas videre
licuit, hx» sunt. Primo quidem cseteris omnibus anti-
quiorem consuluimus, a beato Rhenano procuratam
Basile: anno 4555, quo ex officina Frobeniana Vi-
ctor noster Vitensis, inter alios historie eeclesia-
$lic:e auctores, primum in lueem prodiit. Eadem a:-
ctorum collectio Parisiis iterum excusa est ann. 1544,
typis Galeoti Pratensis, Αἱ eo temporis intervallo quod
iuter utramque editionem effluxit, hzec eadem Victoris
Historia Colonix* Agrippinse anno 1537, a Reinhardo
Lorichio Hadamario typis mandata est, et quidem ex
codice ms. uti videtur, siquidem in epistola dedicato-
tia, haae bietoriam a tinearum , quibus arrodi videba-
tur, injuria se vindicasse profitetur. Altera ejusdem
ctorum Patrum operum collectionibus, quz? deincepe
in lucem prodierunt. Qux omnes editiones sub Vi-
ctoris Uticensis nomine vulgate sunt prxter duas
beati Rhenani, in quibus Victor Vitensis episcopus
appellatur. Sed verum titulum asseruit Petrus Fran-
ciscus Chiffletius in jam laudata editione, quam auno
1664 Divione fieri euravit. Ceterum, ne ii qui La-
tine ignorant làm eximii operis lectione frustraren-
tur, in. vernaculam linguam non semel translatum
est. Et primo quidem Gallice prodiit szculo przce-
denti, anno scilicet 1563," opera Francisci Belfore-
8tii, Parisiis apud Gabrielem Buon; et anno 1664
altera in eadem urbe, ab illustrissimo Arnaldo An-
dillio procurata. Ad hzc Anglice edita est anno 1605.
Harum vero omnium ad nostram Victoris [listoria
editionem gdornandam usi sumus, collatis inter 5688
tam mss. quam editis codicibus, quorum varias le-
ctiones suo loco exhibebimus. Hac de Victoris Vi-
tensis Historia premittere visum est. De his vero
qua spectant ad c:etera monumenta, quas in isto vo-
lumine continentur, fusius hic disserere supervaca-
neum foret, cum sua unicuique opusculo prsmrissa
admonitio id abunde doceat. Sed tamen ut totius
Historie Vandalice seriem sub uno, ut ita dicam,
oculi conspectu lector habere possit, post eorum qux
hie continentur syllabum, chronologicum indicem
exhibemus, in quo singula quaeque istius Historim
espita eingulis annis quibus contigisse vulgo existi
mantur consignavimus. Si quid vero, imo quidquid
a me in toto hujus Historie decursu peccatum fue-
rit, benigne accipiat lector, et meum saliem in re
tam przclara, sed fere neglecta, conatum aequi bo-
nique consulat, animo reputans, nec mibi sinceri aut
veri studium, nec diligentiam, sed eruditionem argu-
mento parem aliquando defuisse, quam ab aliis eru-
ditioribus suppleri optamus. Caterum hzc Vandali-
ce persecutionis Historia pars erat totius Historic
persecutionum ab Arianis tum imperatoribus, tum
etiam Barbaris excitatarum, quam paratam: habeba-
mus; cujus aliam partem, siquidem piis et eruditis
viris non displicituram intellexerimus, cum tempus
erit magis opportunum, typis mandare curabimus.
i
Ω
-— ε 7
P d
451
VICTOR VITENSIS.
154
DISSERTATIO
ἫΝ | JN VICTOREM VITENSEM CUM NOVA IPSIUS VITA,
Gallice adornante D. Liron.
AnTiCLE PREMIER. — De Victor de Vite et de son His- À qui regardait sa personne, et entreprit d'éclaircir des
' toire : pourquoi la vie!de cet auteur a été inconnue
jusqu'à présent.
Entre les historiens qui ont laissé à la postérité
quelque partie de ce qui s'est passé dans l'Eglise de
Dieu, il y en a trés-peu qui nous aient appris des
actions plus mémorables que celui qui a écrit l'his-
toire de la persécution que les Vandoles excitérent
contre les catholiques d'Afrique dans le cinquiéme
siécle, depuis l'an 437 jusqu'à l'an 484 (a). Quoique
l'auteur d'un ouvrage $i excellent méritát d'étre ex-
wrémement célébre dans tous les siécles qui l'ont
suivi, il est pourtant vrai de dire qu'il n'a point été
beaucoup connu. Ceux qui ont fait des catalogues
des écrivains ecclésiastiques, Gennade de Marseille,
faits qui étaient demeurés jusque-là dans l'obscurité.
On ne saurait révoquer en doute l'érudition du P.
Chifflet; et comme il est certain qu'il a rendu un
service considérable au public par son travail, aussi
ne pense-t-on point à le priver des justes louanges
qu'il mérite. ll faut avouer néanmoins qu'il a trop
donné à ses conjectures, et que faute d'avoir assez
examiné le texte de son auteur,il en a fait un homme
assez différent du véritable Vietor de Vite. Ceux qui
ont écrit aprés lui ont été obligés de l'abandonner sur
quelques faits; mais ils ne l'ont pas encore assez
épuré : et. nous croyons que les uns et les autres se
sont tellement éloignés de la vérité, que lorsque l'on
compare l'ilistoire de Victor avec la Vic qu'on lui a
qui vivait de son temps el qui a parlé de saint Eugéne B faite, on trouve deux hommes qui ne se ressemblent
de Carthage ; saint Isidore de Séville, saint lldephonse
de Toléde, Honoré, prétre d'Autun, Sigeberl de
Gemblours, Henri de Gand, et l'abbé Trithéme, n'ont
"point parlé de Victor : de sorte que si ceux qui ont
dressé-des martyrologes dans le neuviéine siécle, ne
l'avaient cité en quelques occasions, on peut dire
qu'un si grave historien et un ouvrage si utile à
l'Eglise seraient demeurés presque entiérement in-
connus jusqu'au seiziéme siécle.
Ce fut l'an 1535 que Rhenanus, homme savant, fit
imprimer pour la premiére fois chez Froben Il'Mis-
toire de la persécution des Vandales sous le nom de
son véritable auteur, je veux dire de Victor, évéque
de Vite. Mais il arriva ( comme si l'on avait conjuré
dans tous les temps, pour obscurcir la mémoire de ce C
pieux historien) que Lorichius la publia deux ans
aprés à Cologne, sous le nom de Victor d'Utique; et
quoique l'on eüt réimprimé à Paris, l'an 1541, l'édi-
tion de Rhenanus avec le nom de Victor de Vite,
celle de Lorichius ayant aussi paru pour là seconde
fois à Bàle la méme année, tout le monde depuis ce
temps-là a attribué l'Histoire de la persécution des
Vandales à Victor d'Utique, dont le nom :e trouve
dans toutes les éditions qui ont été faites depuis l'an-
née 1541, jusqu'à ce qu'enfin le P. Pierre Francois
Chifflet, savant jésuite, la rendit à son veritable au-
teur l'an 1661, en quoi il a été suivi par dom Thierry
Ruinart, bénédictin, à l'érudition de qui nous sommes
redevables de la plupart de ces faits.
presque en rien, commoe il sera facile de juger, en
comparant l'ouvrage de M. Baillet, qui a écrit le
dernier sur cette matiére, avec la nouvelle Vie que
nous donnons au public.
Si l'on demande d'oü vient que tant de personnes
habiles se sont trompées sur le sujet de Victor, il est
facile d'en découvrir les raisons. La premiére est,
que nous n'avons aucun ancien auteur qui ait parlé
de lui, qui nous ait marqué ses qualités et les prin-
cipales circonstances de sa vie. Ainsi, n'ayant point
de guide pour se conduire en ce qui regarde cet his-
torien, chacun a parlé de lui comme i! apu, et selon
l'application qu'il a apportée dans la lecture de son .
ouvrage.
9» On aurait pu remédier à cet inconvénient, en
examinant avec beaucoup de soin ct d'attentiou ce
que Victor dit de lui-méme dans son His!oire; mais
la vérité nous oblige de reconnaitre que l'on s'est
comporté avec trop de négligence sur une chose si
importante. :
9" Enfin la source de presque toutes les fautes que.
l'on a faites dans la Vie de Victor est qu'ou l'a con-
fondu avec son prédécesseur qui portait le méme
nom, dont jl est fait mention dans le catalogue des
évéques d'Afrique qui vinrent à Carthage par le com-
mandement du roi Huneric, l'an 484, pour conférer
avec les évéques Ariens. On n'a pas vu que l'on ne
pouvait accorder l'Histoire de Viclor avec ce cata-
logue, et faute d'avoir distingué Victor de Vite, dont
Depuis l'édiüon de Rhenanus jusqu'à celle du P. D ii est parlé dans ce monument, de celui qui a. com-
Chifüet, on connaissait assez peu Victor de Vite, et
ceux (5) qui avaient parlé de lui n'en avaient dit que
trés-peu de cliose. Mais le P. Chifflet, en lui ren-
dant son ouvrage, crut devoir aussi rechercher ce
(4) On la renouvela plusieurs fois depuis, mais avec Ὁ
moins de violence.
posé l'Histoire de la persécution, on a tout brovillé
et tout confondu, comme nous espérons le faire vcir
fort clairement dans la euite.
" (b) Les théologiens de Cologne, Balduin, Vos:
sius, etc.
^ac sm hao
VIGTOR VITENSIS,
155
particulier, on verra qu'il a été témoin oculaire des A — 5* On voit par la narration de Victer que le clergé,
principaux faits qu'il rapporte dans son histoire, et
qu'il ἃ eu par conséquent beaucoup de part dans les
affaires de l'Eglise. ll ne parle jamais de lui au sin-
gulier, mais toujours au pluriel, en quoi il a peut-
étre voulu imiter saint Luc. Ainsi, lorsque Victor se
sert de cette maniére de parler : Nous allámes, nous
dimes, etc., on doit conclure qu'il était présent; et
lorsqu'il ne s'en sert pas, il est hors de doute qu'il
ne rapporte que ce qu'il a entendu et appris des
autres. E
1. Huneric commenca à régner l'an 477. Eu 481
il permit qu'on ordonnàt un évéque à Carthage, qui
fut saint Eugéne; et cette ordination fut suivie b&n-
tót aprés de la persécution. L'an 485 ia persécution.
qui pénétrait les mauvaises intentions du roi Van-
dale, sima mieux que l'Eglise de Carthage demeurát
dans l'état οὐ elle était depuis δέ ans, c'est-à-dire
sans évéque, que d'en avoir un à Jes conditions qui
allaient infailliblement causer une violente persécu-
tion; ce qui ne mapnqua pas d'arriver aussitót aprés,
Mais le peuple, incapable de ees réflexions, voulut
absolument avoir un évéque, eL on ne put pas l'em-
pécher. Si l'on considére le style de Victor, ce fut
lui qui parla à l'ambassadeur Alexandre; ee qui fait
déjà voir que Victor était membre du clergé de Car-
thage; car un évéque particulier d'une provinee
différente de la proconsulaire oà était Carthage,
n'aurait pas, ce semble, parlé ainsi. .
augmenta d'une étrange maniére; et pour faire en- B — 4* L'admirable peinture que Victor fait des vertus
core plus de mal, Huneric indiqua et ordonna la
. conférence de Cartbage. L'an 484 la conférence se
üt: Huneric continua la persécution qui s'étendit
par toute l'Afrique, et il mourut malheureusement.
. C'est par sa mort que Victor finit son Histoire.
Tout cela supposé, nous allons faire voir que
Victor n'a été fait évéque qu'aprés l'an 484,
sous le régne de Guntabond, successeur du roi
Huneric.
Lipremiére preuve qui se présenle est tirée du
second livre de Victor. L'an 481 l'empereur Zénon
et Placidie, fille de Valentinien Ill, écrivirent au roi
Huneric, et le priérent de permettre que l'on ordon-
DÀt un évéque à Caribage. Huneric envoya Alexan-
dre, ambassadeur de Zénon, à l'Eglise des catholi- €
ques, et le fit accompagner de son secrétaire nommé
Vitarit, qui fit lire publiquement la permission du
roi. Cela se passa le 18 de juin, ou, sclon quelques
éditions, le 49 de mai, en présence de Victor, dont
voici les termes : « Cet édit ayant été lu à toute
l'Eglise en notre présence , nous comrmencàmes à
gémir et à dire tout bas que l'on cherchaitles moyens
de nous persécuter. ll est certain, c'est une chose
tonnue, que nous parlàmes en ces termes à l'am-
bassadeur : « Si cela est ainsi, et si l'on met des
« conditions si dangereuses, cette Eglise aime mieux
« n'avoir point d'évéque. Jésus-Christ, qui a daigné
« la gouverner jusqu'à présent, la gouvernera en-
« core. » Mais l'ambessadeur ne voulut pas recevoir
cette remoBtrance; 'et en méme temps le peuple prit
feu pour avoir un évéque ; il jetait des cris insup-
: portables que l'on ne pouvait arréter par aucune
raison. ἃ
1* On ne voit pas bien pourquoi un évéque de la
Byzacéne, ce qu'on suppose qu'était Victor, serait
venu à Carthage dans un temps οὐ l'on n'avait pas
affaire de lui. L'Eglise était gouvernée par les pré-
tres, selon l'ancienne pratique de l'Eglise.
$' Cette permission du roi Huneric fut apportée
dans l'Eglise, lorsque l'on n'y pensait pas ; ainsi il
n'y avait pas de raison particuliére de faire venir des
évéques de dehors, encore moins d'une province
dillérente de celle de Carthage.
“οἱ des grandes qualités d'Eugéne qui (ut élu, et le
détail οὐ il entre sur cela, confirment beaucoup cette
pensée. En effet il particularise si exactement toutes
ehoses, qu'il est dilficile qu'on ne se persuade qu'il a
voulu peindre au naturel son propre évéque, en €
qu'il dit de saint Eugéne.
Voici une seconde preuve. Victor, ayant décrit les
vertus ei la conduite de saint Eugéne, dit que leg
évéques ariens, et particuliérement Cyrila, en con
curent une jalousie et une envie effroyable; de sorte
qu'ils le calomniaient tous les jours. lis priérent le
roi de défendre à Eugéne de s'asseoir sur le tróne
épiscopal et de précher le peuple selon [8 coutnme.
Ce prince fit encore davantage à l'instigation de ses
pasteurs : il fit dire à saint Eugéne que sa volonté
était qu'il empéchát d'entrer dans l'église des catho-
liques tous ceux qui portaient l'habit des Vandales.
Notre auteur ajoute que l'éréque répondit que la
maison de Dieu est ouverte à tout 16 monde, que
personne ne peut rejeter ceux qui veulent y entrer ;
qu'Eugéne dit cela, à cause qu'il y avait une grande
multitude de nos catholiques qui se servaient de
l'habit des Vandales, parce qu'ils avaient des em-
plois dans la maison du roi. Ces termes, nos catho-
liques, conviennent beaucoup mieuxà un prétre de
l'Eglise de Carthage qu'à un évéque d'une autre
province.
1" Huneric, aprés cette réponse, mit des bourreaux
à la porte de l'église, qui avec un instrument fait
exprés arrachaient la peau de la téte à tous ceux qui
y entraient avec l'habit des barbares. Victor dit qu'il
en connaissait plusieurs qui avaient souffert ce trai-
tement inhumain, et qu'il n'en savait aucun de ceux-
là qui se füt pour lors éloigné du droit chemin. Il est
visible qu'un évéque de la Byzacéne, province diffé-
rente de la Proconsulaire, n'aurait pas pu parler de
cette. maniére, sous le régne du cruel Hluoeric; au
lieu que cela convient parfaitement à un prétre de
Carthage, qui avait une parfaite connaissance des
personnes et des prévarications qui étaient arrivées
depuis. Car ce mot tunc, pour lors, marque assez quo
plusieurs tombérent dans la suite. Or il n'y a qu'un
témoin oculaire qui ait pu connattre tant de per-
A51
PROLEGOMENA,
εξ
sonnes à Carthage. On verra plus bas pourquoi nouseA cultion; en condamnant à l'exil. 4976 évóques , pré-
jegeons que Victor était prétre plutót que diacre.
9o Victor ayant ainsi marqué les commencementa
de la persécution de Hunerie décri( exactement les
eruautés qu'ilexerga contre ses fréres et ses neveux,
qu'il entreprit de faire tous mourir pour faire tomber
la couronne des Vandalessur la téte de son fils et de
se postérité. Pour entendre cela, il faut savoir que
Genseric son pére, avait ordonné par une loi que le
plus σά de ses petits-fils et de ses descendants ré-
gnerait toujours à l'exelusion des autres. Huneric
alla móme plus loin : car, voyant que le patriarehe
de sa religion, nommé Jocundus, était extrémement
simé et estimé dans la maison de son frére Théedo-
gie, il fit brüler tout vif cet évéque au milieu de Car-
&hage, tout le peuple etani présent, devant les degrés B cheval,
de la grande place neuve. Ce ne sont pas seulement
ces particularités qui font voir que c'est une personne
«le Cartbage qui éerit, ce qui suit est. eneore plus
semarquable. Victor était présent, sinon à cette exé-
cution impie, su moins à Carthage. Voici ses pa-
moles: « Nous eonsidérámes dans eette impiété cri-
maninelle les maux qui allaient tomber sur nous; et
as»ous nous disions tous les uns aux autres : Peut-on
espérer que celui qui est si erBel envers son propre
«&véque épargnera notre religion ou nos personnes? »
WN eilà donc Victor à Carthage, lorsque saint. Eugéne
enn était évéque, et qu'il n'y avait aucune nécessité
πυὲ aucune raison apparente qu'un évéque d'une autre
E*rovince $'y rendit, surtout si l'on considére que la
tres, diacres οἱ autres. membres de l'Eglise, qu'il
envoya dans le désert par le ministére des Maureg.
Tous ces confesseurs furent assembiés à Sicca et à
Lara, villes de !a Proconsulaire, pour étre livrés
aux Maures. Un de ces confesseurs était le D. Félix
d'Abbir, ville de la méme province , qui était évéque
depuis 44 ans, et paralytique. Victor était présent ;
il faut l'entendre parler: « Aprés avoir beaucoup pensé
que ce bon vieillard ne pouvait pas étre tranaporté
sur un animal, nous fimes demander au roi par ses
officiers que puisque Félix allait bientót mourir, il
commandát que cet évéque demeuràt au moins à
Carthage. » Et. daos la suite Victor parle encore en
ces termes : « L'ayant lié de travers sur un méchant
nous le portions pendant tout 16 chemin,
comme une piéce de bois. »
Vielor était donc présent en personne. Voyez la
sixiéme fait. Tout ceci se passa dans la province
Proconsulaire. Or qui pourra eomprendre qu'un
évéque de la Byzacéne se soit toujours trouvé par-
tout à point nommé? Cela ne peut s'accorder avea-
les faits que nous avons supposés. “ἢ
Ce qui suit doit étre pesó avec soin. 1l est dit
qu'on assembla tous les confesseurs dans les villes
. de Sicca et de Lara; que deux comtes y élant ve-
DUS, commencérent à parler aux confesseurs avec
des paroles douces et engageantes, etc.; que ceux-ci
$ écriérent tous à haute voix : Nous sommes chré-
Liens , nous summes catholiques, eic.; qu'on les ren-
W»ersécution était déjà assez allumée. Voyea les faits C ferma dans une dure prison, oà néanmoins ils étaient
2, 3 et 4.
- 9" Hunerie s'étant défaii de tous. ceux qu'il erai-
gnait, et croyant avoir ainsi établi le royaume des
W andales dans sa famille, tourna toute sa fureur
eontre l'Église catholique. Dieu fit connaltre cette
Sande persécution avant qu'elle arrivàt par plusieurs
wisions miracaleuses. Environ deux ans avant qu'elle
«€ommencát, une personne de Carthage vit dans une
wision l'église de Fauste, οἱ s'assemblaient les ca-
tholiques , avec tous ses ornements et dans tout son
«eiat. Un moment sprés, les cierges et les lampes
furent éteintes, une obscurité surprenante succéda
à la ljumiére, une puanteur horrible se fit sentir, et
Véglise ne parut plus dans son premier état. Cette
wwien fut rapporiée à saint Eugéne en présence de
Nietor. Le voilà donc encore à Carthage; et c'est la
troisiéme fois que nous l'y voyons , et par conséquent
c'est un fort préjugé, pour ue rien dire de plus, que
Vietor n'élait pas évéque dans une province diffé-
rente de la Proconsulaire, telle qu'était la Byzacéne,
mais seulement prétre de Carthage, et qu'il demeu-
nit dans cette ville.
ll faut encore remarquer que de sept visions qu'il
mpporte einq furent vues par des catholiques de
Cirthage , et les deuxfautres par. deux évéques de la
province Proeonsulaire, dont l'évéque de Carthage
était le métropolitain particulier.
&" Le tyrau Huneric augmenta le feu de la persé-
assez au large. « On nous permettait, » sjoute Victor,
4 d'y entrer, d'y faire l'exhoriation aux fréres, et de
célébrer les divins mystéres ». On doit inférer de cet
endroit trois choses importantes ;
La premiére, que Victor n'était pas du nombre
des confesseurs; il se distingue d'eux trés nettement
dans toute cette narration; ii était libre. La seconde,
que Victor était prétre; en(in qu'il n'est point vrai-
semblable qu'un évéque edt quitté son diocése en ce
temps-là, puisque ce que lit Victor dans cette impor-
tante occasion pouvait étre exécuté par un prétre
ou méme par un diacre; la liberté qu'il avait pour
agir, ce qu'il fiL eu particulier pour le B. Félix d'Ab-
bir, les grosses sommes qu'il portait : tout cela fait
voir que Victor demeurait à Carthage, qu'il avait
des amis à la cour du roi Hunéric, et que saint Eu-
géne l'avait envoyé avec de l'argent, afin. qu'il δον
compagnát les saints confesseurs jusqu'au lieu de
leur exil, pour avoir soin de leurs nécessités spiri-
tuelles et corporelles, et examiner ce qui se passe-
rail. La suite confirmera tout cela.
Àu reste, ce n'est pas sans raison que je dis qu'un
évéque n'aurait pas pu quitter alors son diocése.
Car outre la raison que nous en avons marquée, le
nombre de ceux qu'on conduisait en exil était déjà
fort grand et trés-préjudiciable aux peuples catho-
liques. Victor nous décrit les plaintes que les fidéles
faisaient en voyant passer les confesseurs , de ce
159
VICTOR VITENSIS.
160
᾿ gw'ils n'auraient personne pour baptiser les enfants, Α que Victor en dit dans len. 10 est effroyable: Il
pour lier les pécheurs et délier les, pénitents, pour
euterrer les morts et offrir le divin sacrifice. L'exem-
ple du saint évéque Cyprien d'Unizibire le fait encore
voir. 1| consola les confesseurs , leur témoignant à
tous une affection également pieuse et tendre, ll était
prét à donner sa vie pour ses fréres, ct à se livrer
volontairement aux mémes peines; mais on ne le lui
permit pas. Enfjn Victor, rapportant la foi admi-
rable de cette vieille femme qui se joignit aux con-
fesseurs avec son petit-fils qui était encore enfant,
dit qu'il la reprit de ce qu'elle agissait à contre-
temps et contre la prudence, en se joignant à une
compognie d'hommes, et s'unissant, sans y étre obli-
gée, à l'armée de Jésus-Christ. On voit par tous ces
ajoute : « Α la fin néanmoins, ayant donné de grands
présents oux Maures, on nous laissa entrer avec
peine et en secret, pendant que les Vandales étaient
endormis. » On voit en cela la charité inépuisable
de saint Eugéne, dont Victor dit que les aumónes
paraissaient incroyables.
9* Victor accompagna les saints, comme nous avous
déjà dit, jusqu'au désert. Cela parait par toute sa
narration, et principalement par ces paroles : Nows
ne psmes pas compler tous ceux qui moururent en che-
min, parce 'que le mombre en [ut trop grand. Ayant
fini cette matiére au n. 12, il dit dans le suivant, que
Huneric songea à faire encore pis contre l'Eglise de
Dieu, afin de perdre tout le corps, aprés avoir dé-
faits qu'un évéque n'aurait pas dà abandonucr son B chiré quelques membres. Car le jour de l'Ascension,
diocése dans cette occasion ; mais les soins de Vietor
conviennent admirablement à un prétre de Carthage
député par saint Eugéne.
79 Dans le n. 8, Victor rapporte ce qui regarde en
particulier le B. Félix, évéque d'Abbir, dont nous
venons de parler; et dans le n. 9 il décrit ce qui
arriva dans les villes de Sicca et de Lara, οὐ tous
les confesseurs furent assemblés pour étre livrés aux
Maures qui devaient les conduire dans le désert. 1l
est fort vraisemblable que ce qui est dit de Félix
d'Abbir dans le n. 8 se passa à Carthage, οἱι cet
. évéque avait été conduit d'abord. Ces paroles de
: Victor : Suggessimus ut a suis rez peteretur, ut saltem
eum propere mcriturum Carthagini esse juberet, quia
ad exsil'um nulla possel ratione perduci. Ces paroles,
dis-je , font assez voir que Félix et Victor étaient
à Carthage, oà le roi demeurait. Car il u'eüt pas été
facile à Victor, s'il eüt été à Sicca ou à Lara, d'écrire
à Ja cour pour obtenir la gráce qu'il demandait ; au
lieu qu'il n'était pas difficile de faire parler au prince
par quelques Vandales qui étaient favorables aux
catholiques, ou par des catholiques de la maison du
roi, pour obtenir si peu de chose. Enfin si Félix et
Victor avaient été à Sieca ou à Lara , Victor aurait
sans doute fait réflexion que le roi aurait pu répon-
dre que si l'on pouvait faire transporter Félix à Car-
thage, on pouvait le transporter aussi facilement dans
-le désert. Ainsi nous voyons Victor à Carthage pour
Ja quatriéme fois.
8" Quoi qu'il en soit, les 4976 confesseurs furent
assemblés de divers endroits à Sicca et à Lara, et
Victor les accompagna dans tout le voyage jusqu'au
désert, qui était le lieu de leur exil: Dum iter agere-
mus cum Dei exercitu comitantes. Mais avant que d'al-
Jer plus loin, nous ne devons pas oublier une remarque
considérable. Nous avons dit que la prison des con-
fesseurs ne fut pas si étroite au commencement, et
quon permetiait à Victor d'y entrer. Mais les deux
comtes envoyés par le roi n'ayant pu corrompre
personne par leurs fausses caresses et leurs pro-
messes, on mit les saints dans des lieux étroits et
affreux οὐ ils ne pouvaient presque pas remuer. On
leur refusa méme la consolation d'étre visités, Ce
le comte lieginon, ambassadeur de l'empereur Zénon,
étant présent, il envoya une ordonnance pour étre
lue à l'évéque Eugéne au milieu de l'église, et les
courriers en portérent en méme temps des copies
dans toute l'Afrique. Huneric ordonnait dans cet édit
à tous les évéques catholiques, laissant à part toute
excuse fondée sur la crainte, de venir à Carthage le
premier jour de février de l'année suivante, afin d'y
con[érer avec ses évéques, et prouver par les Ecri-
tures la foi qu'ils défendaient. L'édit est daté du20 de
mai l'an 483. Volci ce que Victor ajoute à cela : Co-
gnoscentes igitur qui aderamus, simulque legentes, con-
tritum est extemplo cor nostrum, οἱ conlenebrati sunt
oculi nostri. Nous qui étions présents, ayant lu cet
ordre, notre συν fut brisé de douleur, etc. Et en-
suite : On délibéra sur ce qu'on avait à faire, et l'on
ne trouva point d'autre reméde à un mal si pressant
que de présenter une requéte, etc. |
On voit par là que Victor ayant conduit les confes-
seurs jusqu'au lieu de leur exil, oà il ne pouvait plus
leur rendre service, il retourna promptement à Car-
thage, et qu'il y était présent lc 20 de mai de l'année
485. Cette conduite est toute naturelle et convient
(rés-bien à un prétre de l'Eglise de Carthage, et non
à un évéque dela Byzacéne, qui aurait ἀὰ au moins
retourner dans son diocése aprés ce service rendu
aux confesseurs. Voilà done la cinquiéme fois que
nous trouvons Victor à Carthage, ou pluiót il y de-
meurait toujours, si les ordres de son évéque ne 1 Ὁ-
bligeaient de s'en absenter pour le service de l'Eglise,
10» Tout ce que nous avons dit jusqu'à présent
faisant voir que Victor a souvent parlé de lui-méme,
i! serait fort étrange, s'il avait été évéque de Vite,
qu'il n'eàt point dit qu'il était évéque; et il est comme
impossible qu'il n'eàt du moins marqué son épisco-
pat. Il serait fort étonnant que cet auteur, qui nous
assure que Huneric, aprés la conlérence de Carthage,
excit1 une persécution si générale dans toutes les
provincesde l'Afrique, qu'il n'y avait ni lieu ni maison
qui en aient été exempts; il serait, dis-je, étonnant
que Viclor ne nous eüt pas dit un seul mot de ce qui .
δ6 passa dans son diocése. |
11^ Victor ne rapporte que quelques faits parteu-
461
PROLEGOMENA.
462
liers et choisis parmi tout ce qui s'est: passé dans les A ils l'enlevérent à ses parents par le commandement |
U'flerentes provinces d'Afrique, au lieu qu'il en dit
beaucoup davantage de la province Proconsulaire
dont Carthage était métropole. Mais pour ce qui est
de la ville méme de Carthage, notre auteur a lait une
histoire trés-compléte et trés exacte de tout ce qui
$'y est passé de mémorable sous les régnes de Gen-
seric et de Huneric. ll entre dans un si beau détail
des grandes actions des saints évéques Deogratias et
Eugéne; tous les faits y sont si bien circonstanciés,
les personnes nommées par leur nom, et tout ce qui
sert à rendre une histoire authentique y est si mar-
qué, qu'il n'y a personne qui ne juge que cela n'a pu
venir que d'un témoin oculaire qui faisait sa demeure
à Carthage, et qui avait une parfaite connaissance
de leur patriarche Cyrila, et le rebaptiséreut par
force. Aprés ce témoignage de Victor, que nous trou-
vons encore à Carthage aprés l'exil de tous les évé-
ques d'Afrique, il est évident qu'il n'était point évéque,
mais seulement prétre de l'Eglise de Carthage. Ainsi
nous croyons avoir trés-bien prouvé le premier point,
qui est que Victor n'était pas encore évéque lorsque
Huneric mourut, aprés la conférence de Carthage
l'an 48&. Ceux qui voudront soutenir l'opinion vul-
gaire seront obligés de faire voir que tout ce que
nous avons dit est sans fondement. |
AnT. 4. — Second point : que Victor l'historien est
différent de Victor, évéque de Vite, dont la Notice
d'Afrique fait mention.
des lieux, des personnes et des moindres circon- B — Nous aurons bientót terminé le second point, qui
slances.
19" Enfin voici un fait qui suffit seul pour démon-
trer invinciblement ce que nous prétendons. Aprés
la conférence prétendue, lluneric dépouilla tous les
évéques qui avaient été assemblés à Carthage de leurs
Eglises, de leurs maisons et de leurs biens; ensuite
illeur fit enlever tout ce qu'ils avaient apporté à
Carthage, et les fit chasser hors de la ville; de sorte
qu'ils n'avaient plus que ies habits qui les couvraient.
Victor dit que dans cet état si déplorable, les saints
évéques prirent un trés-sage parti, qui fut de ne se
point retirer. On en peut voir les raisons dans notre
bistorien, qui rapporte ensuite la fourberie dont Hu-
Dheric se servit pour perdre ces homraes de Dieu; et
la fin de cette intrigue diabolique fut que ceux des
évéques qui avaient promis de faire le serment que
«6 méchant prince avait demandé requrent comman-
-dement de ne voir jamais leurs villes et leurs Eglises ;
Miis furent reiégués, et on leur donna des champs
ZNmpour les cultiver comme des laboureurs et des fer-
ammiers, à condition qu'ils ne feraient aucun exercice
mummde religion ni de leur ministére. A l'égard des autres
mmme3ui n'avaient pas veulu jurer, ils furent bannis dans
BENE "iie de Corse pour y couper des bois. Tout cela fut
mEmEiécuié avec autant de rigueur que d'exactitude.
"üEoià donc tous les évéques d'Afrique en exil, les
Ezummmns dans l'ile de Corse, et les autres hors de leurs
LEE iocéses, dans des campagnes, réduits à labourer et
c cwmlüver la terre. Cependant dans le grand feu de
E[-—— «mite eruelle persécution, lorsque tous les évéques
E eiliient bannis, nous trouvons encore notre Victor à
Κ΄ ——ribage. C'est lui qui nous l'apprend. ]l assure dans
W-er- liv. v, n. 9, que l'évéque Eugéne étant déjà dans
W«r- lieu de son exil, les Vandales attaquérent son
«— W.ergé composé de 500 personnes. .Ces barbares
WR πε souffrir à tous ces pieux ecclésiastiques la faim
"les fouets, et les envoyérent ensuite en exil. On ne
"Y Oil point que Victor ait eu part à cette persécution,
δα το que probablement il n'était pas pour lors à
rihage; mais il y retourna peu de temps aprés:
*'r il écrit ensuite dans le n. 14 qu'il fut témoin
(Nobis videntibus), et qu'il vit une violence que les
Vandaleg exercérent sur un enfant de qualité. Car
est que notre Victor l'historien n'est point le Victor,
évéque de Vite, dont il est parlé dans [ἃ notice ou
catalogue des évéques d'Afrique. Car si Victor
l'historien n'était pas évéque l'an 484, comme nois
croyons l'avoir démontré, c'est une conséquence
nécessaire qu'il n'était pas évéque de Vite, οἱ qu'ainsi
ce n'est pas lui qui est marqué dans la notice. Cela
ne souffre pas de réplique.
Je ne puis m'empécher d'ajouter ici une remarque:
c'est que Victor, dans le récit de la conférence,
lorsqu'il parle des évéques, se sert toujours de la
troisiéme personne du pluriel, [66 évéques, nos
évéques, par oü il se distingue d'eux. Aprés avoir
rapporté la profession de foi, lorsqu'i] reprend sa
narration et qu'il raconte ce qu'elle produisit, il se
sert de la premiére personne du pluriel : d'oü on
peut inférer qu'il était présent à Carthage et à la
conférence. Cela parait d'autant plus probable,
qu'aprés avoir rapporté l'édit du roi, lorsqu'il décrit
les mauvais traitements que ce prince fit souffrir aux
évéques qui étaient venus à Carthage, il quitte la
premiére personne et reprend [Δ troisiéme. Ainsi on
ne peut douter qu'il ne se distingue d'eux, quoique
présent. Or, selon la notice, Victor de Vite ne vint
pas à Carthage. Donc Victor l'historien qui était à
Carthage est différent de Victor, évéque dc Vite, dont
la notice fait mention.
ARr. 5. — Troisiéme point : que Victor ['historien na
point. été exilé par Huneric.
C'est ici que la négligence de ceux qui ont écrit
snr notre Victor parait évidemment. On jugera si Je
me trompe.
1* Presque toutes les remarques que nous avons
faites sur le premier point retombent dans celui-ci.
Nous avons fait voir que l'an 481 Victor était à Car-
thaye le 18 du mois de juin, lorsque le roi Huneric
envoya permission aux catholiques d'élire un évéque;
qu'il y était encore quelque temps aprés, lorsque
ce prince cruel fit brüler tout vif son patriarche
Jocunde; que Victor était dans la méme ville, lorsque
Dieu fit connaltre par des visions la persécution
future. Nous l'y avons trouvé encore lorsque l'on
fit parler au roi pour le B. Félix, évéque d'Abbir
t » -- o
465
l'armée des confesseurs jusqu'au lieu de leur exil,
étant lui-méme libre, agissant et travaillant pour les
Secourir dans toutes leurs nécessités spirituelles et
corporelles, Enfin Victor était eucore à Carthage le
90 de iai 485, lorsque Huneric envoya à saint
Eugéne son édit pour la conférence de Carthage, qu'il
assigna au premier de février de l'année suivante.
De tous ces faits je conclus que Victor n'a point été
exilé avant le 20 de mai 482.
9^ Depuis le 20 mai de l'an 485, jour que Huneric
signa son édit pour la conférence, jusqu'au premier
jour de février de l'année suivante, que les évéques
catholiques se trouvérent tous à Carthage, on n'en-
voya plus aucun évéque en exil. H y a de l'apparence
que les exilés furent rappelés et qu'ils retournérent
dans leurs Eglises en conséquence de l'édit du roi.
Du moins ne peut-on pas nier que tous les évéques,
méme les bannis, ne soient venus à la conférence :
car,
4» Hunerlc ordonne par son édit à tous les évéques
catholiques d'Afrique de venir à Carthage pour y
prouver leur foi par les Ecritures. Il n'en excepte
aucun, non pas méme les exilés : Omnes Carthagi-
nem venialis : et Victor parle ainsi : Conveniunt non
solum universe Africe, verum eliam insularum mul-
tarum episcopi.
2* Huneric insinue assez par ces paroles : Omissa
omni eacusalione formidinis, que l'exil cessait.
9" Victor fait voir clairement que l'intention de
Huneric était que tous les évéques sans exception
vinssent à Carthage, parce que ce prince.fourbe avait
inventé ce moyen pour ruiner la religion catholique;
ce qu'il jugeait ne pouvoir exécuter qu'en extermi-
nant tous les évéques : Ut qui pembra aliqua αδερὶ-
derat tolum laniando perderet corpus.
4' Nous voyons en effet que Félix d'Abbir, qui étai
un des 4976 exilés, se trouve dans la Notice d'Afri-
que, c'est-à-dire dans le catalogue des évéques qui
vinrent selon l'ordre du roi à la conférence de Car-
thage l'année suivante. 1l eu est de méme de Prési-
dius de Suffétule et de Donatien.
δ᾽ ll se trouva à cette conférence 466 évéques ca-
tholiques, ou 458, si l'on en retranche 8 de Sar-
daigne et des Iles voisines. Or du temps de saint
Augustin, lorsque l'empereur Honorius perwit li:
grande conférence de Cartliage contre les donatistes,
jl n'y avait que 470 évéchés et 406 évéques cathioli-
que:. On doit donc inférer que tous les évéques
d'Afrique se trouvérent à Carthage l'an 484, puisque
leur nombre est aussi grand et méme plus grand que
sous l'empire d'Honorius.
i Il doit donc demeurer pour constant que tous les
évéques d'Afrique se trouvérent ἃ la conférence de
Carthage en l'an 484; qu'ainsi ceux qui avaient été
exilés furent rappelés. Que depuis la publication de
(a) Nous croyons qu'il faut lire à la tin de l'édit
de lluneric, sub die vi calendas Maias, au lieu de
Martias, puisque ia profession de foi des évéques ἐδ’
«m 9
| VICTOR VITENSIS. |
Du moins il est constant qu'il accompagna, l'an 485, A l'édit jusqu'à l'assemblée des évéques, Huneric n'en
164
exila aucun ; et que puisque Victor n'a point été ezilé :
avant l'édit, comme nous l'avons prouvé, il ne l'a
point été non plus avant la conférence, ou le premier
février de l'an 484.
δ᾽ Enfin, pour ce qui est du temps que les évóques
demeurérent à Carthage, on ne saureit raisonnable-
ment douter que Victor n'y ait aussi été présent,
tant il décrit exactement toutes les inhumanités de
Huneric. Ajoutez à cela ce que nous avons remarqué
dans l'arücle précédent.
4* Lorsque tous les évéques eurent été dépooillés
de leurs Eglises et de tous leurs biens, et exilés les
uns dais l'ile de Corse, et lescautres en divers iieux
de l'Afrique, sans qu'aucun eüt échappé à la eruelle
B exactitude des Vandales, Huneric excíta one persé-
cution générale dans toute l'Afrique, en eorte qu'il
ne demeura dans ce grand pays ni lieu ni maison qui
ne fussent remplis de pleurs et de gémissements. On
n'épargna ni áge ni sexe, excepté ceux qui süecom-
bérent à la violeuce des bourreaux. Or pendent cette
effroyable persécution, qui commenca apparemment
à la fin d'avril (a) de l'an 484, et qui dura jusqu'à la
mort de Huneric, Victor demeurait à Carthage.
Nous en avons une preuve sans réplique dans le
INre v (n. 14) de son flistoire, oü il rapporte une
violence qui fut faite dans cette ville à un enfant
d'environ 7 ans, par le commandement de Cyrila,
dont il dit qu'il fut témoin, videntibus nobis. Cette
preuve est si forte et si évidente, qu'il est inutile de
ΒῪ arréter plus longtemps.
On peut encore remarquer que Vietor, ayant seu-
vent parlé de lui-inéme dans plusieurs endroits de
sen ouvrage, on ne voit pas pour quelle reison il
auraít voulu nous cacher la gráce qu'il aurait recue
de Dieu, s'il avait été chassé de son Eglise et exilé
pour la foi. Il est donc évident que Victor n'a rien
souffert en sa personne pendant le régn de Hunerie,
et que Dieu le conserva libre, pour rendre aux fidé-
168 persécutés, tous les services dont ils avaient be-
soin, et pour écrire et laisser à la postérité tant de
grands combats des saints martyrs et confesseurs
d'Afrique, qui sans lui seraient demeurés dans l'oubli.
Tout ce que j'ai dit jusqu'ici paratt si. clair, ei
bien fondé sur la narration de Victor, et si bien lié,
ἢ que je ne vois pas qu'on puisse y opposer rien de
solide. Je crois néaamoins qu'il ne sera pas inotile
d'aller au-devant d'une objection que pourraient
peut-étre me faire ceux qui soutiennent que Victor
ἃ écrit son Histoire dans son exil. Vous prétendes,
me diront-ils, que Victor était prétre de Cartbage
et qu'i* etait dans cette ville pendant et aprés la con-
férence. Or Victor nous apprend qu'aprés !a confé-
rence de Carthage, saint Eugéne, évéque de cette
ville, étant déjà dans le lieu de son bannissement,
les Vandales attaquérent aussi tous les eleres de son
tholiques qui a précédé cet ódit. ut datée, snb die
Mi calendarum Maiarum. |
*
465
PROLEGOMENA.
166
Eglise, qu'ils les firent battre de verges et de bàtons, À édit pour ordonner à tous les évéques catholiques.
qu'ils leor firent souffrir une crvelle faim, et qu'ils
envoyérent tous ces généreux ecclésiastiques en exil,
dans des lieux fort éloignés. 1l faut donc conclure
que Victor a eu part à ces souffrances et à l'exll.
Je réponds 3 cela : 1" que, tout ce que j'ai avancé
étant suffisamment prouvé, je ne suis | as obligé et que
l'on n'a pas méme droit de demander que je prouve
toutes les circonstances qui peuvent en dépendre.
La raison de cela est que l'on peut former des diffi-
eultés contre les faits les plus certains, lorsque ceux
qui les ont rapportés n'ont pas voulu en faire le dé-
tail. Je dis toutefois :
9» Qe Victor ne se servant point dé la premiére
personne, lorsqu'il décrit la persécution que souffrit
le clergé de Carthage, comme il a coutume de faire
lersqu'il parle des choses οὐ il a eu part, et ne di-
sent rien du tont qui puisse donner lieu de croire
qu'il ait souffert avec les autres ecclésiastiques, on
ἃ droit de supposer qu'il n'a point eu part à cette
persécution. Voyez le sixiéme fait.
δ᾽ C'est méme aprés la narration de tous ces faits
et de l'exil des ecclésiastiques, que Victor nous as-
sure, n. 14, qu'il était présent à Cartliage, lorsqu'on
rebaptisa par force cet enfant dont nous avons par-
lé. Voyez le einquiéme fait. C'est pourquoi, comme
noms voyons dans toute la suite de son Ilistoire que
Victor était souvent. employé dans les affaires les
plus importsntes de l'Eglise, et qu'il a fait pour cela
plusieurs voyages, il est fort probable, ou qu'il suivit
s2iB( Eugéne, son évéque, pour prendre soin de lui
et vUir ce qui se passait, ce que la maniére dont il
«lécrit les souffrances de ce saint confesseur peut
"maloriser beaucoup, ou qu'il fut chargé de quelque
-ommission pour l'otilité des Eglises, qui étaient
lors dans eme afflietion incroyable, aprés la perte
“εἶξε leurs pasteurs. De sorte que Victor ayant été
-wapbligé de s'absenter de Carthage, il ne put y rctour-
Bner qu'aprés le bannissement du clergé, sa présence
2€ étant potir lors absolument nécessaire. Tout cela
*dilizst (ort prebsble en s0i et. s'accorde aussi trés-bien
-Emmvec la narration de Victor. Ainsi il n'en faut pas
—umnilliovantage pour répondre à la difficulté.
atii nar. 6. — Que l'on ne peut accorder la Notice d'A-
(rique et l'auterité des manuscrits avec l'Histoire de
la perséeution des Vandales , quen admettant deux
Victer éséques de Vite.
Nous eroyons avoir bien prouvé ce que nous avons
Qügeemromis : savoir que Victor l'historien n'étsit point
wfS-uréque lorsque Huneric mourut sur la fin de l'année
4.331; 2* qu'il n'ex point le Victor évéque de Vite
"Üben ἢ est parié. dans la Notice d'Afrique; 5* qv'il
ἘΝ ἃ point été exilé par Huneric.
Cela étant ainsi, il n'est point vrai, comme on l'a
Écrit, que. Victer l'historien füt fait évéque de Vite
Vets ja. fin du régne de Genseric. 11 n'est point vrai
£'il ait ea grande part à la persécutien de Huneric,
qiie chssea. de son sióge. Il n'est point. vrai que
lmerkt l'a roiégaé ian 490, torsqu'il € pablicr en
de toute l'Afrique de se trouver à Carthage pour en-
trer en conférence avec ceux de sa secle. Tous ces
faits demeurent sans aucun fondement.
Mais, dira-t-on, que deviendra l'autorité de 1a No-
tice d'Afrique, qui nous apprend que Victor, évéque
de Vite, ne se trouva pas à la conférence de Car-
thage? Et que deviendra aussi l'autorité des manu-
scrits qui nous obligent de croire que Victor, évé-
que de Vite, a composé l'Histoire de la persécution
des Vandales?
Nous répondons à cela que nous recevons éga-
Tement l'une et. l'autre autorité; mais que nous pre-
nons garde seulement à ne pas confondre deux
hommes différents, comme ont fait ceux qui ont écrit
B avant nous sur cette matiére. Car ayant prouvé clai-
rement, par l'Histoire de la persécution des Vanda-
les, que Victor qui en est l'auteur n'a point été évé-
. que jusqu'à la mort de Huneric; et d'ailleurs la
Notice d'Afrique faisant foi qu'il y avait un évéque
Qe Vite en Afrique pendant la vie de Huneric ; enfin
l'autorité de tous les manuscrits ne nous laissant
point lieu de douter que Victor, évéque de Vite en
Afrique, ne soit auteur de l'Histoire dela persécution
des Vandales, i] s'ensuit que cet historien est diffé-
rent de Victor évéque de Vite dont la Notice fiit
mention ; il s'ensuit que l'on ne saurait accorder en-
semble la Notice ct l'Histoire, qu'en distinguant
deux Victor, évéques de Vite. |
Nous disons donc qu'il y avait effectivement en
Afrique l'an 484 un évéque de Vite nommé Victor :
c'est ce que la Notice nous apprend; que tous les
évéques d'Afrique ayant été obligés de venir à Caz-
, VWiage pour la cause de la foi, et tous y étant venus,
à la réserve de deux évéques de la province Byza-
τόπο, Victor de Vite et Possidius de Massimane, on
doit inférer que ces deux évéques moururent en ce
temps-là ou fort peu de temps aprés. Il n'y a que
cette raison qui les en ait pu empécher, puisque,
comme nous avons dit, Haneric rappela méme d'exil
les évéques catholiques, afin qu'ils vinssent à la
conférence. Mais aprés la mort de ce roi barbare,
qui arriva vers la fin de l'année 484, Guntabond
ayant rappelé d'exi! saint Eugéne, évéque de Car-
thage, ct douné quelque paix à l'Eglise, on doit pré-
sumer que Victor l'historien fut élu évéque de Vite
l'an 487, puisque les manuscrits s'accordent tous à
lui donner le nom de Victor et la qualité d'évéque
de Vite. On voit par là que nous conservons à cha-
jue monument toute son autorité, que par ce moyen
la contrariété qui se trouve entre la Notice d'Afrique
et l'Histoire de Victor cesse entiérement; au lieu
que dans l'opinion qu'on a suivie jusqu'à présent on
ne peut pas concilier ces deux monuments authen-
tiques, comme il résulte de tout ce que nous avons
dit dans les articles 5, 4 et 5.
Si quelqu'un regarde comme une chose extraordi-
nsire qu'an homme nommé Victor ait succédé à un
autre Victor, que celui-là sache, 1^ que le nom de
16?
VICTOR VITENSIS.
168
Victor était si commun en Afrique, qu'il y avait 50 A saint Fulgence, évéque de Ruspe. Or ce point étant
évéques qui le portaient dans cette province l'an 411,
et qu'il s'en trouve plus de 20 dans la Notice dont
nous parlons, c'est-à-dire qui vivaient l'an 484."
4" Quand le nom de Victor aurait été moins com-
πολ, cette raison serait tout à fait faible et ne mé-
rherait pas d'étre objectée, puisqu'on trouve des
hommes qui ont porté des noms peu ordinaires , qui
86 sont néanmoins succédé dans une méine Eglise.
On pourrait en produire un grand nombre d'exem-
ples : en voici deux qui suffiront. Le nom d'Epictéte
est assurément bien plus extraordinaire et beaucoup
moins commun que celui de Victor; et toutefois nous
trouvons Epictéte, évéque dc Centum-Celles ou Ci-
vita- Vecchia, qui assista au premier concile d'Arles
: sans fondement, pour nerien dire de plus, tout ce
que l'on a báti dessus devient encore plus incertain,
savoir: que notre Victor souffrit beaucoup dans la
persécution de Thrasamond, successeur de Gunta-
bond; que ce prince le fit prendre prisonnier dans
son Eglise, et amener dans les prisons de Carthage ;
que Victor envoya commission étant en chemin aux
évéques de la Byzacéne de consacrer S. Fulgence,
évéque de Ttuspe; qu'aprés un an de prison il fut
exilé daus l'ile de Sardaigne, et qu'il y mourut con-
fesseur l'an B10, ou selon d'autres l'an. 519. Nous
croirons tout cela quand on nous en aura donné des -
preuves. Cela regarde un autre Viclor, et non celui
de Vite.
l'an 514, et un autre Epictéte, son successeur, qui Β 4" Le R.. P. Ruinart a eu raison de rejeter ce que
se signala sous Constance par son impiété, ayant été
un des chefs des Ariens dans l'Occident. Dans la ville
de Pudentiane en Numidie il y avait eu un évéque
catholiqne nommé Memmianus. Celui-ci étant mort,
on ordonna en sa place un autre évéque qui sé nom-
mait aussi Memmianus: c'est ce que nous apprenons
des actes de la grande conférence de Carthage. Ain-
8j, pour revenir à notre sujet, le premier Victor,
évéque de Vite, est celui dont il est fait mention
dans Ja Notice; le second et son successeur est le
pieux historien de la perséeution des Vandales, con-
formément aux manuscrits. Examinons maintenant
en peu de mots si les autres faits que l'on a avancés
dans la vie de Victor sont mieux fondés que ceux
que nous venons de détruire.
AnT. 7. — De quelques autres faits qu'on. attribue
sans fondement à Victor l'historien.
Les trois points que nous avons examinés ci-dessus
étant donc certains, il s'ensuit ,
19 Que l'on s'est trompé, lorsque l'on a dit que
Victor avait écrit son Histoire dans son exil, soit à
Constantinople, selon le P. Chifflet ; soit dans l'an-
cienne Epire, suivant M. Cotelier. Ainsi , conformé-
ment à notre troisiéme point, il faut reconnaitre
avec le R. P. Ruinart, bénédictin, et M. Baillet, que
Victor n'est point sorti d'Afrique : mais il faut les
abandonner eux-mémes, en ce qu'ils supposent que
Victor était en exil en quelque lieu de l'Afrique. Car
outre qu'il ne dit rien d'oü on le puisse inférer avec
quelques-uns prétendent que Victor a été mis entre
les saints. On dit que ceux qui ont mis les premiers
le nom de S. Victor d'Utique dans les martyrologes
ont eu intention de faire cet lionneur à la mémoire
de celui qui ἃ fait l'histoire. Mais ces auteurs , qui
sont Galesius, Baronius et Ferrarius, étant trés-mo-
dernes, et n'étant point fondés sur les manuscrits des
martyrologes, ni sur aucun auteur ancien, on ne doit
pas avoir égard à leur intention. Ainsi le plus sür est
de s'en tenir sur ce point à la réflexion du DP. Rui-
nart. Ce qui est d'autant plus nécessaire, que Pierre
Natal, qui est peut-étre le premier qui a donné lieu
au culie de Victor, a voulu parler d'un autte Vietor,
évéque de Cartenne en Afrique.
C 5*M. Baillet n'a pas eu raison, ce me semble, de
rejeter ce que dit le méme bénédictin , que Vite était
plutót un canton qu'une ville, et n'a pas dà croire que
c'était une ville, parce qu'elle est marquée dans les
cartes dressées sur la Notice des Eglises d'Afrique :
car cette Notice ne nous apprenant point si Vite est
un pays ou une ville, ceux qui ont dressé ces cartes
n'ont pas dà faire une ville de Vite, s'lls n'en ont eu
qucelqu'autre autorité que la Notice, ce que l'on ne
nous apprend point. Ce que dit Victor de S. Papinien,
qu'il appelle évéque de notre cité, le prouverait bien
micux ; mais l'autorité des manuscrits de Vietor, o.
il est qualifié évéque du pays ou canton de Vite (Pa-
trie Vitensis), nous fait croire qu'il parle de 1a ville
de sa naissance, et non de celle dont il était évéque.
quelque vraisemblance, nous trouvons qu'il étaità B — 6^ Si l'on demande enfin ce que nous pensons de
Carthage aprés l'exil de tous les évéques d'Afrique
et du clergé de Carthage.
| 9^ Jl n'y a point de vraisemblance, à ce qu'a écrit
le P. Chifflet, que Victor a dédié son Histoire à Acace,
évéque de Constantinople ; ni à la pensée de M. Co-
telier, qui a eru que cet ouvrage a été adressé à Dia-
dochus, évéque dans l'ancienne Epire. Tout cela est
sans fondement.
| δ᾽ Victor n'ayant été ordonné évéque qu'aprés la
paix de l'Eglise sous Guntabond, c'est-à-dire proba-
blemeut l'an 487, il ne peut pas avoir été primat de
la province Byzacéne viugt ans aprés. Ainsi ce n'est
point notre Victor dont jl est parlá dans la, Vie de
l'auteur du troisiéme livre, qui contient la profession
de foi des évéques d'Afrique qui fut présentée au roi
Huneric, nous répondons que Gennade de Marseille,
auteur contemporain, l'attribue à saint Eugéne de
Cartliage ; le manuscrit de Laon, à tous les évéques
d'Afrique ; et les Bibliothéques des Féres, à notre Vio-
tor; Victor lui-méme l'attribue à tous les évéques.
Mais la maniére dont il s'exprime, étant trop vague,
nous donne lieu de croire que les évéques formérent
ce projet lorsqu'ils furent tous assembiés à Car-
thage, et qu'il fut exécuté par saint Eugéne, notre
Victor et quelques autres ecclésiastiques de Car-
(hage. Aussi Victor l'appelle-t-il notre livre. Et quois
169 PROLEGOMENA. 170
que je ne m'arréte pas à cette expression, on peut A de lui-méme, et de décrire.la suite de sa vie. Nous
pourtant croire probablement que sa modestie l'a
porté à s'en servir, pour mieux cacher la part qu'il a
eue à cete. piéce. Aprés avoir examiné les difficul-
tés qui regardent la personne de notre pieux histo-
rien, il est temps de recueillir ce qu'il nous a appris
y avons fait joindre celle qui a été composée par feu
M. Baillet, ain que les lecteurs puissent voir d'un
coup d'oeil en quoi nous différons de ce savant criti-
que et des autres.
VIE
DE VICTOR,
ÉvÉQUE DE VITE EN AFRIQOE,lHIsTORIEN ECCLÉSIASTIQUE.
:᾽
M ^
Victor était. Africain (Liv. v, n. 1), mais nous ne B arrivé dans l'Eglise de Carthage, qu'il n'y a point
savons pas en quelle ville ni en quelle province il a
pris naissance. Quelques-uns out cru pouvoir inférer
d'un endroit de son Histoire qu'il était de Péradamie,
ville de la Byzacéne. lls n'ont pourtant pas osé insis-
ter sur l'expression de Victor. En effet on pourrait
dire par la méme raison, qu'il était de Tamalluma
dans l3 méme province (Liv. 1, n. 1), et méme de
Carthage (Liv. 1, n. 14), puisqu'il appelle notre. Ar-
mogasie ce saint confesseur qui vivait à Carthage
dane la maison de Théodoric, fils du roi Genseric,
ei qui y mourut.
Ce qu'il y a donc de probable est que Victor est
né dans une ville qui avait le titre de cité, dont saint
Papihien était évéque l'an 430, dans le temps que les
lieu de douter qu'il n'y ait passé la plus grande par-
tie de sa vie.
Nous croyons qu'il fut prétro decette célébre Eguise,
dont le clergé était composé de 500 personnes, oiu
méme davantage. 1l apprit l'histoire admirable des
saints martyrs Martinien, Saturien, de leurs deux
fréres, et de l'illustre vierge Maxime, de la bouche
de celui-là méme qui les avait gardés en prison, et
du B. Fauste, évéque de Buronitic. Maxime vivait
encore l'an 487, apparemment dans la province pro-
consulaire, οἱ elle gouvernait un grand nombre ds
vierges, et Vietor la connaissait trés-bien (Liv. n, n.
9; liv. v, n. 9; liv. 1, n. 10; ἐν. 1, n. 113; liv. 1, n. 4).
Genseric , ayant reuouvelé la persécution, envoya
Vandales mirent le siége devant la ville d'Hippone C un certain Proculus dans la province proconsulaire,
(Liv. 1, n. 3). Ce fut pour lors, dit Victor, que le
vénérable Papinien, évéque de noire cité, eut tout le -
«orps brülé avec des lames de fer toutes rouges. Si le
«concile de Thélepte ou de Telle n'est point supposé,
win y voit que Papinien était évéque dans la province
JiiByzacéne l'an 418 (Conc. tom. 11, col. 157). Ainsi il
euest »spparemment le méme que celui dont parle Vic-
Zor. Quand il dit donc que Papinien était évéque de
zEEB2 ville ou de sa cité, nous l'entendons de la ville de
πᾶσαν naissance, et non de celle dont il était évéque. Ce
am am'est pas que Victor ne füt peut-étre déjà évéque
UR. euprsqu'il écrivait ceci ; mais Vite, dont il a été évéque,
EN "étant pas une cité, puisqu'il n'en est parlé dans au-
——- aun monument, et que les manuscrits de Victor l'ap-
pour contraindre les évéques à lui livrer les vais-
seaux sacrés et les livres des Eglises (Liv. 1, n. 19).
Ce fut dans ce temps-là que S. Valérien, évéque
d'Abbenzz, s'étant opposé généreusement à cette pro-
fanation, fut chassé hors de la ville,'avec défense à
toutes sortes de personnes de lui donuer retraite ni
dans leurs maisons, ni dans leurs champs; de sorte que
ce vénérable vieillard,ágé de plus de quatre-vingtsans,
demeura longtemps dans le grand cheniin, dépouillé
de tout, exposé à toutes les injures des saisons. Vic-
tor dit qu'il eut le bonheur de le saluer dans ce cruel
exil.ll parle de cette action 2vcc un grand sentiment
de piéiéó et d'humilité. Cela arriva, comme nous
croyons, aprés la mort de S. Deogratias, évéque de
l-m-«ellent un canton ou un petit pays (Ruin. pref. $ 4 D Carthage, qui mourut i'an 457 (Liv. 1, n. 8).
a ag 5), il est nécessaire, et nous nous croyons obligés
KA "entendre cette expression de la ville οὰ il avait pris
MR migance, plutót que de celle qu'il gouvernait en
«33 € aiite d'évéque.
Victor décrit si particuliérement tout ce qui s'est
W»3ns5é de mémorable à Carthage depuis que Genseric,
ἘΠ αν] des Vandales, se fut emparé de cette grande ville,
W*aa 59 (Hist. persec. Vand., passim), il marque et
WAOmme si exactement tous les lieux οὐ les actions
We sont passées dans la ville et aux environs ; on l'y
VWonre si souvent pendant le régne de Huneric ; il y
Conmaáissait un si grand nombre de personnes; enfin
lene dans un εἰ grand détail de tout cc qui est
PATROL. LVIII.
Vietor avait aussi connu particuliérement les il-
lustres confesseurs Armogaste, Archinime et Satur,
qui demeuraient à Carthage , οὐ ils confessérent la
foi catholique, et résistérent avec une force admira-
ble aux promesses et aux cru»utés du roi Genseric
et de 868 enfants, Huneric et Théodoric (Liv. 1, n.
44, 15, 16) ; on ne saursit lire ce qu'en écrit Victor
qu'on ne se sente obligé de reconnattre qu'il vivait à
Carthage dés le temps de Genseric.
Ce prince étant mort l'an 477, aprés avoir régné
trente-sept ans et Irois mois en Afrique depuis la
prise de Carthage, Huneric, son (ils ainé, lui suc-
céda. Ce priuce, si fameux par ses cruautés détesta»
6
in
γιὰ VitENESS.
im
piis, sd cóinporid d'abord ávet dbsé2 de doeelir et À eotituliie. Lé toi voufüt entulfé que fe éxint éveutie
de modérátloti ehvers [68 catholiqueli (Lio. it, vt. 1),
jusque-là 1 &dufféit. qu'ils j'assbwiblàssent pubil.
quemétil dari$ 1&4 églised , c6 due Géuseric aváit ὅδε
fendu. 11 permit méme, à la prieré de Pfaeidie, Βὰ
belle-scur, veuve d'Olybre et dé l'empereur Zénon,
que ΓΈ de Carthage, qui n'avalt point eu d'évé-
que depuis vingt-quatre ans, en élüt un librement
et le fit ordonner. Mais Huneric, sous cette apparenté
d'humauité, commenga à faire connaitre aux catho-
liques ce qu'il méditait contre eux. ll envóy& à ΓΕ-
glise de Carthage Alexandre, ambassadeur de Zénon,
afin que le peuple choisit en sa présence un évéque
qui füt digne de cerang; mais il le fit accompagner
de son secrétaire nommé Vitarit, qui portait un édil
pour &tré lu pübliquerriént. Lé roi déclàráit par cél
édit qu'il periüétiait que l'iglie de Cartliage se fit
ordonner quel évéque elle voudrait, mais à Condition
que les évéques arielis qul étlieit à Cohstantinóple
Εἰ daus lés proviiites de l'Orieht aüraient Ta liberté
ans leurs églises, sür ἀπ ordre dé Zénon, dé prà-
cher οἱ d'instruf?e lé peuplé En quelléá ladpués 1l;
voudráient et de suivre 14 Toi chtétleune (c'est-à-dire
les dogmes des arlens); qué Si celà he s'exócutait
pas à leur égard, lévqué qti serait ordóntié à Car-
thage, el ses clefes, οἵ les dutres évéques àvec ἰδ ὁ
elercs qui étalent dahs tolites Tes provinces d'Afriiueé
seraient envoyés chek les Maüres.
Cet édit ayaht été Íu le τὰ de Jüin, ou, selon quel-
ques éditions, lé 19 de ἠϊάϊ l'ah 481, ἃ toute l'ÉEgfise-
b
défendtt l'outrée de Yéplis6 à tjüs ex qui fot-
tates l'lidbft des Vandiles. Máts Éugéhé :fyarit Hf-
póndà qe là rháfson dé Died δά! vuverte ἃ tdut fe
tilotide, lYünétic eortimienca Τὰ férslcitios er átta-
Quant éeüx qui portaierit l'habit de Νά nátion, psréà
qu'ils avaieni des emplois daus *a maison. On leur
arrachait toute la peau de la téte avec les cheveux
LLiv. Hl, n. 4). Plusieurs en moururent ; d'autres
perdirent les deux yeux. On trainait les femmes en
cet état ἄλλη toutes les places de la ville pour les
monter à tout le monde, et joindre la confusion à
la cruauté; mais, malgré ces mauvais traitements,
Vicior assure qu'il en connaissait un grand nombre,
et qu'aucun de tous ces illustres catholiques ne
s'éloigna en aucune chose du droit chemin de la vé-
rité.
Hluneri ic avalt un violent désir de latsser lé foyaühie
ἃ ses enfants (Liv. u, n. 5), contre la coristitilton
dé son pére Geriseric, qui aváit órdonné que ce se
rait le plus ἀρὰ de ses petits-fils ei de ses désce-
dants qui succéderait toujours à la courohne (Pro.
cop. lib. 1 Hist. Vandol.). Ce prihce éruel , pode
venir à boui dé son dessein, cómrhengá à perséci.
ter ouvertement son frére Théodorie ei 865 enfants,
hussi bien que ceux dé son fiére Genton ; et, pircà
que le premier de ses évéques, que le: Vaiilàlés appé-
laient patriarche, nommé Jocünde, était trés-lionoré
et aimé dàn$ là maison dei &on fréreé, dont les enfants δ0.-
raient pu obtenir le róyaurne parle suffrage et Té crédit
assemblée, Victor qui était aussi piéieni, commentá C de ce prélat, Huneric le fit brüler tout vil áü milieu
à géilt et ἃ se plaindré, parce Qu'il paraissslt quà
l'or cherchait de prétextes pour persécuter et accá-
bler les catholiques ; c'ést pourquoi ce généreux mil-
nistré de Jésus-Christ déclara publiquement à l'am-
bassideur Alexandte que si celà était àinsi , et si
l'ón permettait à des conditioris si dangereuse: qüé
Pbglis de Cártháge eüt un évéque, elle aimáit
tiieux ἡ ἐπ point avoir; qué Jésus-Christ, qui aat
ioujoürs daigné la goavéfner, fa gouvernerait en-
éóre. Telle füt Ya générosité de Victor, qui crüt, eh
qualité d'ün deà principáux mefhbtes du clezgé, de-
Voir faire corinattte là véritable avántage des Eglises
ü'Aftique, et en particuller dé celle de Carthage;
ínàis sa remurnitàtce fàt inutile, l'ainbássádeur Alexa.-
dre n'y fit poinl hitention, et ne s'eh. mit point &n
peine ; d'ailleufs [8 peuple, qui voulait avóir un évé-
αἰ, jeti des cFis lusupportablés, en sorte qu'oh ne
pot pàs f'üpaiset par un àutre moyen. Eugéne fut
dofic élà. C'était un hómmoe saint et agréable à Dieu,
dont là vertu était 3i éclatanté, que les Vandales
ménies le respectaient. Si son ordinatlon combla de
joie tous les fidéles de l'Eglise de Carthage, sa ré-
putatióh ekeih iewtót l'ünvié des évéques ariens,
et particuliérement dé Cjrlla, un des jrincipaux
d'entre eux, de sorté qu'ils l'atcáblaient tous les
jours de nouvelles éalomnies. 115 portérent le roi à
Jui ordonner de ne point s'asseoir sur le tróue épi-
&copal, et de ne point instruire le peuple selon la
8
de Càrthage en présence de tüut le peuple. Victof
fut témoin de ceite impiété crimiitelle, et, considérant
dans cette action les maux qui flaíedl fondre iur
les chtholiques, il avoue qu'ils i Se di Safelit les ὑπ
aux autres, qu'un prince qui é(àit si cMüel envérs
son évéque, w'étail pàs péür ópargnér la το ἴδια
catholique el ceux qui en laisaieni professoh. Cela
se passa l'an 481, deüx ans avaní ἴδ gr: 'and fea de la
persécution (Liv. i, n. 6), que Dieu fit connaitre par
plusieurs visions et plusieurs signes doht il houora
plusieurs sainis personnages, alin que se$ sertiteurs
ne fu:sent pas surpris ét cussent fé lemps de se for-
tifier contre tant de inaux.
Victor, toujouré attentif sur lea bieiis él Tés m&ux
de l'Eglisé, recueillt é£&clement ces visions, eri
ayaht àpjjiris prusléurá dé là bódclié dé ceüx χὰϊ en
avaient été flivorisés. L&i réniiéré πιδίη fut ràppor-
iée en δὰ préséhcé àd saint év&qub Eugéhe. Nous
marquerons ici celle de l'évéque Quinlitfi, páréé que
Victor &n ἃ ἄδιιπε T'éspliciition. Cé sáiht prélat élait
àásis Sur urb lute ifontugie, d'oà il toyail dans
la plaine un (reupéeaü dé brébis, doit là multitude
était Innómbrable. Àà αἰ Ποὺ de ce práud tróupead
il y avait deüx eliàudiéres éür le Téu; il y avait aussi
des boüchers qui lüaient les brelils ei qui jelaient
léurs chairs dans l'eau bouillaüte, et par ce moyen
fout ce grand troupeau fut détrüit et consoiminé,
Victor dit que ces deux chaudiéres marquaient leg
11$
PROLEGOMENA.
174
deux villes de Sicca οἱ de Lara, oà l'on assemblà À de précher et exhorter les [réres, et d'y eclébrer leg
d'abord cette gramde multitude de confesseurs qui
furent envoyés en exil dans les déserts de l'Afrique ,
vu qu'elles signitiaient le roi Haneric et Cyrifa, sori
évéque, qui fat le principal nuteur de [8 persécotion,
selon Victor (Liv. n, n. 18).
Huneric tenta plusieurs moyens trés-criminels
pour avoir occasion d'exciter une persécuti»n pu-
blique et. générale dans toute l'Afrique (Liv. n, n.
7); mais, n'ayant pu y réussit ni déshonorer l'EgNse
de Jésus-Christ, il ἰοτὰ le masque, et ayant fait
ramasser 4976 évéques, prétres, discres et aultes
meanbres de l'Eglise, il lus envoya en exil. dans le
désert. Entre ces saints oonfesseuré il y en avait plu-
sieurs aífligés de la goutte, et d'autres que le grawd
divins imnystéres (Liv. n, n. 9, 10).
Les Vandales perséculeurs n'ayant donc pu cor-
rompre personne, non pas méme un seul enfant, re-
cherchérent les lieux les plus étroits et les plus af-
freux pour y enfermer l'armée du Seigneur. On re-
fusa aux confesseurs toute sorte de consolation, et
on ne permit à personne de les visiter. Pour rendre
les gardes plus exacts et plus cruels, oo les frappa
à coups de bàton, et on les tourmentá beaucoup. On
jeta les confesseurs de Jésus-Christ-les uns sur les
autres comme des sauterelles ; et, comine ils ne pou-
valent sortir pour les nécessités nalurelles, ils firent
de lear étroite demeure un lieu d'horreur qui était
ples insupportable que les plus affreux supplices.
&ge avait privés de ln vwe. Emtre ceux-là éclatait le B Dans cette extrémité, Victór ne perdit point courage :
B. Félix, évéque d'Abbir, vile de la Proconsulaire,
qui étant tonibé dans wme violente paralysie, ne
&entaii plus rien ei ne panlait plus du tout. Notre
Wictor se trouva fort embarrassé d'un tel accident,
et ayant considéré qu'il étoi impossible de traas-
porter le saiat vieillerd sur un cheval, il s'adressa
à quelques Vandales de la cour qui priérent le roi
el'ordonner que, puisque Félix allait bientót mourir,
B1 pàt au moins demeurer à Cartiage, d'autant qu'en
wae pouvait en 3ueuneé maniére le conduire 2u lea
«le lYexil. Mais le tyran leur réponuit avec fwreur :
« S'il ne peut 5pas se tenir à ebeval, qu'on l'attache
avec des cordes à des boeufs indomptés pour le trai-
ner οὐ j'ai commandé. » Victor fut donc obligé de
Wer le vénérable évéque dé travers sur un méchant
cheval , et de le faire porter peudant tout le chemja
comme une piéce de bois. Tous ces saints confes-
sear8 furent aesemblés dans les villes de Sicea et de
lara, οὐ les Máures avaient ordre de se rendre,
perce que l'on devait leur y livrer les saints pour
ks conduire dans le désert. C'était une vaste soli-
lude, remplie d'une si grande quantité d'animaux
vépéneux eL de scorpions ( Liv. n, n. 12), qne ce
que l'un en disait paraissait incroyable à ceux qui ne
le savaient pas. 1] y avait méme quelques-unes de
ces bétes qui empoisonnzient de lewr souffle ceux
4ui en óiaient fort éloignés. Telie était la demeure
qu"$uneric avait desünóe δὰ: confesseurs.
:;endant qu'ils étaient dams Les deux villes que
nous avoas marquóes, le rei y cn«oya deux comtes
(lbid. , n. 9) qui tàchérent, par de belles paroles et
des promesses, de corrumpre les serviLeurs de Jésas-
Christ; mais ὁ6 fut fort inutilement, car tous ces
“28 a'y répondirent qa'en fenoutelatità hhute voix
leer οσπίσενίθη de [0]. C'est sodrquoi ón Tes enferma
«eisns usé fáciidáse prisoh , uà 11s étaient néanhidins
ames δὰ Drge. Viétór niérie, qué nous croyons avoir
«9$ déjotd et δήν γέ par saint Eugene de Carthage,
asoh évéqué , iYec dés sommes considérables d'ar-
Sent pour secourir les confesseurs en tout ce qu'il
poutrait , jusqu'à ce qu'ils fussent arrivés au lieu de
leur exil, Victor, dis-jo, eut permission d'y entrer,
il donna tdm jour, pendant que les Vandales dor-
malent, de grands présents aux Maures, qui lui per-
mirent à peiue d'entrer en seeret dans cé lieu , οἁ il
enfonca dans l'ordure jusqu'aux genouz. Le pieux
Victor s'est contenté de nous exposer en deux mots
ce qu'il fit pour les saints confesseurs en cette occa-
sion importante; car, aussitót aprés, les Maures leur
rómmandérent à tous avec de grands cris de se pré-
f^rer au voyage qu'ils devaient faire (Liv. n, n. 10).
Ces barlares traitérent les saints avec üne extréme
cruauté : ils les forcaleiit de courir en leur jetant deg
pierres et les percant avec la pointe de leurs lánces.
Lorsque les vieillards et les personnes délicates fu-
rent hors d'état de pouvoir marcher, ces hommes
sans pitlé les liérent par les pieds et les trafnérent
parmi les pierres, jusqu'à ce qu'ifs eussent. rendu
l'esprit. Le nombre de ceux qui moururent de la
sorte fut si grand, que Victór ne put pas les compter
(Liv. n, n. 14, 12).
Π eut pourtant dans cette triste óccasion un grand
$ujet d'édification. qu'il ne faut pas oublier ici. Pen-
dant ce voyage, qui fit tànt de martyrs, Victor, ac-
eompagnant cette grande armée de confesseurs , vit
un iour une pauvre femme ágée qui portait un sac
et quelques babits; elle tenait par la main un petit
enfant qu'elle consolait en Iui disant : Coureg, mon
seigneur, voyez-vous comment tous ces saints mar-
chent avec joie et se hàtent d'arriver à la couronne? »
Victor !a reprít dé ce qu'elle agissait à contre-temps
et contre les régles de là prudence, de se joindre à
une compsgnie d'hommes, et dé s'unir aux confes-
Seurs. EMe lui répondit : « Bénissez, bénissez-moi ,
et priez pour moi aussi bien que pour cet enfaut ,
mon jeiít-flls; car quoique pécheresse, je suis fille
de l'ancien évéque de la ville de Zura. » Cette ville
de la province Procotisulaire étant irés-&loignée du
lieu oà les corfesseurs étalent pour lors, Victor lui
répliqua : « Pourquoi marchez-vous dans une si
grande pauvreté, et quelle raison avez-vous de venir
iei de si loin? » Cetté pieuse femme lui répondit :
« Je m'en vais en exil àvec ée pettt enfán!, vólre ser-
vitear, de peur que l'enn-mi ne le trouve. seul et ne
le üre de la voie de la vérité pour le précipiter dans
4175
VICTOR VITENSIS.
116
la mort. » ἃ ces paroles, Victor, les ycux baignés de A Mais les évéques catholiques , qui avaient prévu tout
larmes, π put rien dire autre chose, sinon que la
volonté de Dieu s'accomplit. Les plus vigoureux des
confesseurs étant arrivés dans le désert, Victor, qui
s'était acquitté de sa commission, et qui ne pouvait
plus rien faire pour ces saints, se rendit prompte-
ment à Carthage auprés de son évéque, S. Eugéne
(Liv. n, n. 9, 12).
Cependant Huneric méditait quelque chose de plus
horrible zontre l'Église, que ce que nous venons de
rapporter; et aprés avoir aitaqué quelques membres,
il résolut de perdre tout le corps. Le jour que l'É-
glise célébre la féte de l'Ascension de Notre-Sei-
gneur, il envoya à l'évéque Eugéne un édit pour étre
lu au milieu de l'église, en présence du cointe Régin,
cela, avaient aussi dressé une longue profession de
leur foi, qu'ils envuyérent au roi par quatre évéques,
le 20 d'avril. Ce livre fut composé à Carthage depuis
l'aarivée des évéques; et ainsi on. peut croire qu'il
[ut éerit par S. Eugéne, notre Victor et quelques au-
tree (Liv. 1i, n. 18; liv. 1v, n. 1).
Je ne rapporterai pas ici les suites affreuses de
ceite prétendue conférence, et la cruauté plus qua
barbare que le roi vandale exerca contre un si graud
nombre d'évéques. 1l suf(it de dire qu'ils furent tous
enfin exilés, les uns dans l'ile de Corse, et les autres
en différents endroits de l'Afrique; mais tous hors
de leurs Eglises. Aprés quoi ce prince inhurnain en-
voya des hommes semblables à lui dans toutes lei
ambassadeur de l'empereur Zenon. Régin élait ca- B provinces, qui n'épargnérent que ceux qui succom-
tholique,, et nous avons encore les lettres que saint
Fulgence (Epist. 18) et Ferrand, diacre de Carthage,
lui écrivirent longtemps aprés pour répondre à ses
questons. Pendant que l'on portait l'édit du roi à
l'église de Carthage, lea courr.ers partirent eu dili-
gence pour eu porter des copies à tous les évéques
catholiques qui étaient dans toutes les provinces
d'Afrique et daus les iles de Sardaig;e, de Major-
que, de Minorque et d'Yvica, qui obéissaient aux
Vandales. Le tyran ordonnait par cet édit à tous les
évéques, sans exception, de venir à Carth.ge le pre-
mier jour de février de l'année suivante pour rendre
compte de leur foi , ou puur en coulérer et dispuler
avec les éxéques ariens (Liv. i, n. 13).
Victor, qui était. présent à la lecture de cet édit,
eut le ceur brisé de douleur, et ne put retenir ses
larmes. 1] crut que Hunerie. disant qu'il ne voulait
pas qu'il y eàt de scandale dans les provinces que
Dieu lui avait accordées, il avait marqué fort claire-
ment qu'il ne voulait point qu'il y eüt de catholiques
dans son royaume. On délibéra sur ce qu'il y avait à
faire, et l'on ne trouva point de meilleur reméde à
un si grand mal, que de présenter une requéte au
nom d'Eugéne, évéue de Carthage; mais Huneric,
qui avait pris résolution de perdre les catholiques,
ΗὟ eut aucun égard (Liv. n, n. 14).
Le premier jour de février de l'année 484, les évé-
ques d'Afrique se trouvérent à Carthage au noinbre de
466 ou environ, accablés de douleur et de tristesse.
Notre Victor n'oublie rieu de ce qui se passa de con-
sidérable dans cette triste conjoncture; et couine les
évéques avaient demandé que le peuple fü présent à
|. conférence, il est au moins probable que Victor, qui
était à Carthage l'année précédente, et que nous y
trouverons encore aprés la conférence pendant la
p.rasécution, assista aussi à celte assemblée. Le pa-
wiarche des Vandales, Cyrila, qui avait excité cet
inzeudie, et qui ne sc sentait pas capable de soutenir
le choc des catholiques , employa l'artilice, lcs men-
s.nges, les calomnies et la violeuce pour roinpre la
couléreuco et pour ne point entrer en inàtiérc, en
quoi i| ne réussit que trop heureusement, parce que
Huneric se conduisait uniquement par 505 conseils.
bérent à leurs violences. ll n'y eut ni lieu, ni maison
qui füt exempt de la. persécution; les pleurs et lea
gémissemenis se firent entendre partout. Victor, qui
était préte de Carthage, demeura dans cette ville
pour seutenir les fidéles : car ce fut là que la violenca
de la persécution fut plus grande, à cause de la pré-
sence du roi et de son patriarche. Le pieux historien,
qui ne décrit que quelques faits particuliers arrivés
dans les provinces, n'omet rien de ce qui se passa
devant ses yeux daus la capitale de l'Afrique. 11. fut :
témoin de la violence que Cyrila fit exercer contre
un enfant d'environ sept ans, fils d'une dame de qua-
lité, lequel ce prélat fit rebaptiser par force (Liv. wv,
n. ὃ; liv. v, n. 1, 4).
C Dieu, ayant puritié son Eglise par cette effroyable
persécution, jeia entiu au feu les verges dont il δ᾽ ὁ-
tait servi pour la chàtier. ll ne tomba pas une seule
goutte d'eau daus l'Afrique, et la famine fut sigraude,
que cette vaste province en fut dépeuplee, et les
Vandales ne souffrirent pas moins que les naturcis
du pays. Enfin le malheureux Huneric, aprés sept
aus et dix mois de régne , alla rccevoir les chàti-
inents qui étaient dus à son impiété, ll inourut man-
gé par les vers (Liv. v, n. 14).
Guntabond, fils de son frére Genton , lui succéda
conformément à la loi de Genseric, car il était leplus
àpgé des princes de la maison royale. Guntabond fut
assez favorable aux catholiques; i! rappela d'exil S.
Eugéne, évéque de Carthage, et, dans la troisiéme
année de son régne, qui était l'an 487 , il fit rendre
aux catholiques de Carthage le cimetiére de Saint-
Agilée martyr, comme nous l'apprenons d'un ancien
auteur et trés-exact, qui a continué la chronique de
Prosper. Ce fut vers le méme temps que S. Eugéne,
étant de retour à Carthage, ordonna, comme noos
croyons, notre Victor, évéque de Vite, à la place
d'un autre Victor qui était mort trois ans aupara-
vant: c'est ce que nous jugeons devoir inférer des
manuscrits de l'Histoire de Victor, qui lui donnent
tous la qualité d'évéque de Vite.
Le bon évéque crut que Dieu, qui avait permis qu'il
fót témoin d'une si cruelle persécution, l'avait con-
servé alin qu'il en écrivit l'histoire pour l'édification:
177
PROLEGOMENA.
178
de l'Eglise et l'instruction des siécles suivants. ll en- A rapporté de Victor trouveront sans doute qu'il y a
treprit ce travail à la priére d'un de ses amis , dont
le nom ne nous est pas connu, l'an 487 de Jésus-
Christ, 60 ans depuis l'entrée des Vandales en Afri-
que (Vict. in prologo ; lib. 1, n. 1).
Ce que nous venons de rapporter des actions de
Victor fait voir que, quoiqu'il ne paraisse pas avoir
rien souffert en sa personne, il a pourtant eu beau-
coup de part à tout ce qui s'est passé sous Huneric,
et qu'il n'y avait peut-étre personne dans toute l'A-
frique q«i ait été mieux informé que lui de toutes les
particularités de cette célébre persécution des Van-
dales, dont il a laissé la mémoire à la postérité.
Nous l'avons divisée en cinq livres, quoiqu'il n'y ait
pas de preuve que cette division soit de son auteur.
Elle est écrite d'un style simple, mais fort touchant,
et les couleurs en sont trés-vives. On a raison de la
regarder comme l'un des monuments les plus consi-
dérables qui nous soient restés, non-seulement de
l'Eglise d'Afrique, mais méme de toute l'antiquité
chrétienne.
Nous ne trouvons plus rien de notre Victor depuis
l'an 487, parce que nbus ne croycns pas que ce que
l'on en dit soit fondé, ni que ce soit lui dont il est
parlé dans la Vie de S. Fulgence, évéque de Ruspe.
Ceux qui liront avec attention. ce que nous avons
de grands rapports entre [ἃ vie de S. Luc et l«
sienne. ll n'a pas été aussi connu qu'il méritait de
l'étre, comme nous l'avons remarqué dans la Disser--
tation. Le prologue méme qu'il a mis à la téte de son
histoire est si corrompu, qu'il n'est pas possible d'en
tirer aucun fait certain. Mais les auteurs des marty-
rologes se sont beaucoup servis de son ouvrage. Son
nom ne se trouve pas dans les anciens manuscrits
des martyrologes. Pierre Galesinius semble étre le
premier qui l'a mis dans le sien, sous le nom de Vi-
ctor d'Utique, et de là il est passé dans le Romain,
Mais s'il est vrai que ce soit Pierre Natal qui a donne
lieu à cette addition, lorsque sur le 20 d'avril il a
fait mention de Victor, évéque de Carthage, quoiqu'il
B ait voulu parler de Victor, évéque de Carteune , ou
voit assez que le culte de notre Victor de Vite n'a
aucun fondement dans l'antiquité. ]l y a bien d'autres
saints personnages qui ne 86 trouvent pas marqués
dans les fast^s de l'Eglise : et, aprés tout, on ne sau-
rait lire l'Histoire de Victor, que l'on n'y reconnaisse
88 foi, sa charité, sa piété singuliére, son zéle pour
la religion et le salut des àmes, son humilité et se4
autres vertus, qui, jointes à sa science , lui donnent
un rang considérable parmi les grands hommes qui
ont édifié et instruit l'Eglise de Dieu.
VIE
DE SAINT VICTOR,
ÉVÉQUE DE VITE EN AFRIQUE, CONFESSEUR,
Par M. Baillet, prétre.
l. Le Martyrologe romain nous propose parmi les C ce nom dans (a Byzacéne, qui était au levant et au
«uaints dont l'Eglise honore la mémoire le 25 d'aoüt,
Zaun saint Victor, évéque d'ltique en Afrique. Sur cela
—Maronius a cru que ce saint. n'était autre que l'auteur
zutélibre de l'Histoire de la persécution de l'Eglise d'A-
alifrique sous les Vandales, parce qu'il était, comme pres-
zumpjueiout le monde de son temps, dans l'opinion de ceux
umi ont. fait cet auteur évéque d'Utique. S'il était vrai
—agseue saint Victor etit été effectivement. évéque d'Utique,
—-——— eui était une ville de la province Proconsulaire fort
mt— «nue dans l'antiquité, nous. serions obligés de recon-
meme üilre qu'il serait tout. différent de Victor auteur de
«tii ^ Hitoire dela persécution. Mais, parce qu'il parait
eap Ame ceux qui ont mis les premiers le nom de saint Vic-
WE «Ὁ d Utique dans les martyrologes ont eu intention de
B emmeire cet honneur à la mémoire de celui qui a composé ἢ — On ne sait point. assurément quel. fut le lieu de son
i
|
4 δΔιιμοῖγο, on voii quil s'agit ici de Victor qui fut
«ev, non pas d'Utique, mais de Vite dans la pro-
txt Byzacéne. Quelques-uns. ont. écrit que Vite était
PP^uti le nom d'un. canton que celui d'aucune ville de
Celle province. Mais les cartes dressées sur la Notice
des Eglises d'Afrique marquent nettement. une ville de
n Catal. episc. Afr., t. IV Conc.; Schelst. de
l. Afr., p. 292 et seq.
(f) Chiffi. ed. Vict., ὦ. Cav. Bibl. eccl.
midi de la province Proconsulaire, à quelques lieues de
Ruspe, d'oà saint Fulgence fut évéque. Victor fut fait
évéque de Vite vers la fin du ràgne de Genseric,
premier roi des Vandales en. Afrique, qui mourut
l'an 411; il eut grande part à la persécution que le roi
Iluneric, fils et successeur de ce prince, renouvela con-
tre l'Eglise catholique. Comme il se rendit sélé défen-
seur de la foi orthodoxe touchant la divinité de Jésus-
Christ contre les ariens, il (ut aussi du nombre de ceux
qu I uneric chassa de leurs siéges pour ce sujet. 1l pa-
rait qu'il était déjà relégué l'en 48, lorsque ce prince
fit un édit portant ordre à tous les évéques catholiques
de toute l'Afrique de se trouver à Carthage, pour en-
(rer en conférence avec ceuz de sa secte (a).
bannissement, Quelques-uns (b) ont cru que c'était la
ville de Constantinople, non pas qu'elle lui eüt été pres-
crite par le persécuteur , mais persuadés que Victor
l'avait choisie comme wn lieu de refuge οἱ il espérait de
vivre en paix sous la protection de l'empereur Zénon.
D'autres (c) ont conjecturé que c'était dans «n. endroit
* (c) Cotelier, tom. Ill, mon. gr. ad Vit. S. Sabbz
Ruin. edit. Vict.
—
119
VICTORIS VITENSIS
180
de l'ancienne. Epire. Mais il n'y a point. d'apparence A fendait d'ordonuer des évéques en la place de ceux qui
qu'il soit sorti de l'Afrique, et s'il. en e&t été éloigné, il
n'aurait pu éire aussi exactement informé qu'il le fut
des particularités de [a persécution dont il voulut laisser
(a mémoire à la postérilé. Il en écrivit l'histoire l'an
487, durant son exil. Nous l'avons en cing livres; elle
est en style. simple, mais fort touchant, εἰ les couleurs
en sont. tràs-vives. Nous la regardons comme [l'un des
monuments les plus considérables de l'Eglise d'Afrique
qui nous soien( restés. |
I1. Huneric était mort dés le 35 décembre de l'an 484,
auquel il avait fait périr une partie des évéques catho-
liques , et relégud l'autre dans l'ife de Corse. 1l eut pour -
successeur Gondebaud ou Guntabond son neveu, qui
donna ume espéce de paix à l'Eglise, en laissant ralen-
tir [a persécution. Mais ce fut une puix de petite durée,
et le repos dont l'indulgence de ce prince fit jouir les
prélats catholiques revenus de leur exil, durant les pre-
sniéres années de son regne, fut souvent troublé par les
efforts des évd jues ariens, qui cherchaient continuelle-
ment à leur nuire. Guntabond eut néanmorns le con-
rege de résister aux sollicitations de ceux de sa secte,
et de rappeler méme de V'exil le reste des éréques ca-
tholiques; mais torsqu'il semblait faire espérer une
bonne paix à l'Eglise d' Afrique, il fut enlevé du monde
aprés douze ans de réqne, par une ma'adie qui lui fit
laisser la courcmne à son. frére Thrasamond. Ce nou-
veau roi, obsédé par les évéques de sa secte, rappela
les tristes temps de son oncle Huncric, et, quoiqu'il füt
moins cruel, il n'en donna guére soins d'ezarcice aux
évéques catholiques, qui avaient du zé'e pour conserver (;
la pureté de la [οἱ parmi leurs peuples. On ne peut
douter que saint Victor ne (üt du nombre de ceux qui
eurent le plus à souffrir, principalement depuis que
s'élant vu le mélropeluain eu primat de la province
Dgzacéne, il se trouvaa comme chargé d'une inspection
générale sur les pasteurs et sur les trowpeaux. Thrasa-
ond, pour saper l'Eglise catholique par ses fonde-
menis, donna un éd vers l'an 504, par lequel il dé-
mouraient. N'ayant pu se (aire obéir avec toute son au-
torité, il en fit amasgser jusqu'à deug ceuts qu'il relégua
daus l'ile de Sardaiqne. Nous ne savons point ce qui
put porter ce prince à épargner saint Victor pour cet'e
fois. Mais deuz ans aprés, ayant appris qu'il ne [aisait
point difficulté d'ordonner des évéques pour ἰεδ églises
catholiques qui en. manquaient, malgré sa. défense. il
entra dans une telle colére contre lui, qu'il l'envoya
. prendre prisonniyr, et le fit amener dans. les prisons de
Carthage. IComme il était en chemin, les députés de la
ville de Ruspg vinrent s'adresser encore à lui comme
ay méjropplitain de la province, demandant saint Ful-
gence pour leur évéque. It n'ullégua pour s'excuscr ni
les ordres du roi, ni les chaines qui lui liaiegt les mains,
B ni la présence menaante des gardes qui l'obsédaient :
rien ne l'empécha de donner auz députés de la ville d.
Ruspe la satisfaction qu'ils demandaient , et il envoga
une conumission secréte aux évéques voisins pour sacrer
Fulgence. 1l fut regardé à Carthage comme le princ:-
p^l objet de la haine des évéques ariens. Et Thragg-
mond , toujours irrité du mépris qu'il avait fait de ses
ordres, le bannit apràs un an de prison, et l'envoya en
Sardaigne avec beaucoup d'autres confesseurs de la foi
catholique. ΠΗ mourut dans cet exil, vers l'un 510, selon
quelques-uns, ou l'an 512 selon d'autres , peu de temps
aprés que saint Fulgence, banni pour [a méme cause,
fe! arrivé dans le méme lieu.
Victor, connu dans tous les temps de l'Eglise par.
[ Histoire qu'il a écri(e, deqneura longtemps inconnu aux
jidéies qui (ont profesgion de ne connaitre les sain!s qua
par leur culte. En effet, son nom ne parait! dans aucun
des anciens martyrologes. On prétend que le yremice
qui en a parlé est Pierre Natal , qui l'a mis dans son
calulogue qu 3 d'avril ; d'autres l'om reculé au lende-
main, comme on le voit dans le Martyrolege germani-
que deCanisius. Nous ne eqvons point ce qui a obligé les
compilaleurs du Martyrologe romain à le. marquer au
25 d'aedi.
HISTORIA
PERSECUTIONIS AFRICA PROVINCLE.
N. B. In editione Sirmondiana note post textum separatim edite sunt: nos Jectoris camcooditali cossplentes
textüm revocavimus. Paginationem vero notarum, sí
index anslyficus non sine fruciu postea ur. E»ev.
vt in Sirmondo habetur, crasslori charactere expressimus, ἃ
ene c ,
PROLOGUS.
1 Quondam veteres ob studium sspienti:e enucleare
atQüe sciscitari assidue minime desistebant, qug
forte, vel qualia, prospere vel secus, provinciis, lo-
cis aut. regionibus evenissent, de qulbus vel in qui-
bus exacuentes stylum ingenii eui, redolente magi-
61 ^Sic Orthodoxographia, Lorichius vero, Hi-
storig?, calathos, e4c. Ceeteri fere codice mannseripli et
εὐ}, exacuentes stylumingeniüi sui, atqueredolompas uec
(^ Merii flores ignaris historiarum calathos, etc. Codex
B) sterii ftore, ignaris * historiarum calathos offerreut
gratuito munere propinatos, dabantque operam ut
nequaquam lateret in totum, quod in parte fuerat
gestum. Sed illi fastu mundialis amoris inflati, glo-
riam elationis suz fonge lateque gestiebant laudabi-
lier diffsmari. At vero venerabilitas studii tui, hi-
sancti Martini a Campis redolentes magisterii (lore igna-
ris, οἰ, 11$ Supra. Paulo alter editio beati Rheuapi,
in quibus exacuerent ... flores ignaris Nietorim alacriter
offerrent. ᾿ ΝΕ ᾿ ᾿
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 1.
482
| ezere ἃ jubens, inquirit, sigilli quidem fer- A video Timotheum, ab incunabulis infaptie sacris lit-
spsri tamenamore ; οἱ 9 illi us laudarepur im
ipso ut preclarus appareas in futuro, et di-
. Domino laudabitur anima mea ; audiant ygan-
imtentur (Psal. xxxin, $). Poteris, inquis, uf
quia omue datum optimum, ek omne dopum
wm eoditus accepisti, eruditus a 4anto ρου)»
)ogue laudis genero predicande besjo Dia-
^, cujus, u& astra Jucentia exstant. quamplu-
uheliei dogmaiis monimenta dictorum. E 83.
πὲ zquipares decuinam doctoris ; quia est β3-
igulo, αἱ sit quomodo magister ejus. Alium
Orthodox. et Lorichius. Ceteri vero vodices
Tipi οἱ editi habent, cupiens, inguiri!, etc.,
ie vocabula εἰ reláneantur , ista Qrrfatio vide-
456 petius 3)lerius cujuspiam Victorem no-
alloquentis, quam Victoris ipsius flistorío
s. Sic et infra lidem codices habent, Poreris,
leti, omissa voeo inquis. Sed quocunque t-
edo is locus expogatur, fatendum est. priefa-
anc ita verborum ambagibus esse involütain,
efle sit verum fllius auctoria sensum assequi,
) causa est, eur eam depravaiam esse, vel ex
ram negligesis, vel ex 42 quam. gopramus
syspicemur.
'cum üno e manuscriptis tribus bibliothec.r
linge, ad quos historiam liane contulimus, ha-
litiones beoti Rhenani et Chiffletii. Colberti-
. Diqcodo. Cgteri, Diacono. Porro
lius , qui ut rem certam supponit Victorem no-
Constaritinopoli agentem persecutiogis Vanda-
Aoriam conscrips.sse, infert Stalin gap) Acacio
pnopolitano pauiarchze fuisse ab eo nuncu-
: eum, inquit, viz alius occurreret, cui Victor
deferre honoris vel potuerit vel debucrit. Tum
ἢ Íaeieus, Diadechum hic memoeratiun, quem
p9wn esse Diadochum episcopum Photjces in
veteri a Photio in Bibliotheca laudatum censet,
*acii Constautinopolitani magistrum, ut ei qux»
prefatione habentur possiut. aptari. Cujus
Diadochi 39alem ex hoc Victoris loco, antea
am se deprebendisse ait. At hzc n: nuisi di-
o scripsit vir eruditus. Viétorem, cum Histo-
criberet , Constantinopoli non degisse jam
teris G«wdátugo : nec mon inler alios sublimem atque
expediwn Lncam, arte medicum, apostoli Pau!i
gentiuro doctoris discipulum. Ego namque jubentis
imperio obegdieptig ceryicem submittens, qux obve-
nerunt in parübus A/ricg, debacchaptibus Arianis,
sensim breviterque indicare tentabo, et quasi rusti
cus operarigs defatigatis ulnis, aurum colligam de
apirie ocenllis, speciem vero adhue sordentem atque
confusgm, non cuncetsbor artificis judicio igni exa-
migaodam coptradere, qui monetarios possit solidos
[al picturare] efforgare.
alias diximus, nec sane probabile est hunc auctorem,
qi iam preclara de Romani pontificis auctoritate
liabet, historiam suam nuncupasse Acacio, qui adeo
tunc adversus Ecclesiam Romaunani excandescebat.
Seripta quippe est bec Hist..ria anno 487, quo tem-
pore fervebant maxime Inter Fel:cem papaui et Aca-
cjum Constantinopolitanum gravissima discidia. At-
que paulo post Acacius ipse e vivi: excessit 3 Roma-
nz Écélesie communione segregatus; indeque na-
10m sehitma inter utramque Eeclesiam, Orientalem
scilicet et Qeeidenialem, quod todia perscveravit.
Haud magis cert est Acacinm Diadochi antistitis
discipulum fuisse, quem ex praefecto orphanorum
hospítii àd sedem Coustantifopolitinam evectum
fuisse scribit Exagsius, Nec &cio an Ácacio congruant,
qua jn (18 prgfakone Victor attribuit ei, cui opus
Suum puncupavit. Alium video, inquit, Timotheum,
etc., atque Lucam ar:e medicum, apostoli Pauli do-
ctoris gentium disciptium , et alia quie hic repetere
non joxat. Haw tamen paulo fusius prosecutus sum,
ut Victorem nostrum , quem. Ácacii schismatici
communioné pollitum íiucaute dixit Chiffletius, ah
h:c labe vindicarem. Caterum etsi affirmare non
ausim , Diadocluy be memoratug , Pholticenseu
episcopum [yisse, id lamen a. verosimili multo non
C 6.56 alienum, uliro fateor, maxime cum liis tempo-
ribus Diadochum fn Epiro Veteri episcopum habea-
mus, qui neinpe sub Didaci nomine, inter alios ejus
provincie spiistites, subseripait epistolz: ad impera
torem Leonem datz ; qua habetur in concilio Chal
eedonensi, parte in, cap. bt.
LIBER PHIMUS. ————
GEISERICI YANDALORUM REGIS JN AFRICA PERSECUTIQ.
Vandalorum ingressus in Africam. —Sexagesi-
Snc, uf clarum est, agitur annus (an. 487) ex
opus iMe crudelis ac $xyus Vangaliez gentis
| miserabilis [al. miserabiles] attigit fines,
adans facili transitu per angustiss maris, qua
llispaniam Africamque aequor hoc magnum et
sem, bissenis millibus angusto se limite coar-
. Transiens igitur. quantitas universa, callidi-
eisgrici ducis, ut famam Ierribilem sux face-
ntis, illice statuit omnem multitudinem nume-
juam huic luci ad illam usque diem uterus pro-
rocopius libro 1 de Bello Vandalico observat,
serieo Vandalos et Alanos sub ducibus non mi-
ὃ, quos Millenis prafectos vocabat, locis oppor:
m prasidiis locatos fuisse; quod nomen fucum
us fecit, cum uemo non crederet eos, qui sic ap-
fuderat ventris. Qui reperti eunt senes, juvenes, par-
vul, servi vel domipi, ocoginta nillia numerati.
Qua opinione Mivulgato, usque ig hodiernum a ue-
scientibus 3atmatorum * tantus numerus zetimatur,
cum sit nunc exiguus et infirmus. Invenientes igitur
pacatam quietamque prouinciam, speciositatemn totius
terre Üorents, quaquaversum , impietatis agmini.
bus impetebant [al. impendebant], devastando depo-
pulabaptur, incendio ajque homjcidis totum este:-
minantes. Sed nee arbuatis fructMeris omuimodo
[al. omnino] parcebant ; ne forte quos antra montium,
pellabantur, hominibus revera mille fuisse pra:poei-
tos. Unde quanquam, ut prosequitur ille ancror.. non
plus quim quiuquaginta millium esset erercitus utrius-
que gentis, ' octogiuta tamen millium nomen [ecerat ac
specie,
185
VICTORIS VITENSIS
184
aut praerupta terrarum, vel seclusa quseque occulta- À nequeo narrare; quos stimulis ierreis ad ambulan-
verant, post eorum transitum illis pabulis nutriren-
tur; et sic eadem, atque iterum tali crudelitate fu-
rentibus, «à eorum contagione nullus remansit locus
- immunis. Praesertim in ecclesiis, basilicisque sancto-
rum, cemeteriis vel monasteriis sceleratius savie-
bant, ut majoribus incendiis domos orationis magis
quam urbes, cunctaque oppida concremarent, Ubi
forte venerabilis aulz& clausas repererant portas, cer-
tatim ictibus dextralium, aditum reserabant, ut
recte tunc diceretur : (Quasi in silva lignorum, securi-
bus conscidekunt januas ejus. in idipsum; in securi et
ascia dejecerunt eam. Incenderunt igni sanctuarium
tuum in terra; polluerunt tabernaculum nominis tui
(Psal. txxv, 6, 7).
dum urgebant, quorum nonnulli sub fascibus mise-
rabiliter animas emisere. Senilis maturitas atque ve-
neranda canities, qua cxsariem capitis ut. lanam
candidam dealbarat, * nullam sibi ab hospitibus mi-
sericordiam vindicabat. Sed etiam parvulos ab ube-
ribus maternis rapiens barbarus furor, insontem in-
fantiam allidebat ad terram. ἃ Alii e regione pedes
tenentes, a meatu prorsus naturali usque ad arcem
capitis dissipabant, quando tunc forte Sion captiva
cantabat : Dixit inimicus incendere fines meos, in-
terlüicere infantes meos, et parvulos meos se elisu-
rum ad terram (IV Reg. viii, 12).
11. ZEdificia subvertunt. — Iu sedificiis nonnullis
magnarum dium, vel domorum, ubi ministerium
ἢ, M. Eorum sevitia. — Quanti tunc ab eis przclari B ignis minus valuerat, tectis admodum (Colb. dissipa-
pontifices et nobiles sacerdotes diversis poenarum
generibus exstincti sunt, ut traderent si quid auri vel
argenti * proprium, vel ecclesiasticum haberent! Et
dum qu:e erant, urgentibus pcenis facilius proderen-
tur, iterum crudelibus tormentis oblatores urgebant,
autumantes quamdam partem, non totum esse obla-
tum; et quanto plus dabatur, tanto amplius quem-
piam habere credebant. Aliis palorum vectibus ora
reserantes ; fetidum ccenum ob confessionem pecu-
nix€ faucibus ingerebant ; nonnullos in frontibus et
tibiis, nervis remugientibus torquendo cruciabant.
Plerisque aquam marinam, aliis acetum, amurcam,
liquatnenque et alia multa atque crudelia, tanquam
utribus imbutis ori apposita, sine misericordia porri-
tis] despicatis, pulchritudinem parietum solo zqua-
bant; ut nunc antiqua illa speciositas civitatum, nec
[a!. que| quia fuerit prorsus appareat. Sed et urbes
quamplurimz, aut raris, aut nullis babitatoribus in-
coluntur. Nam et hodie si qua supersunt, subinde
desolantur, sicut in Carthagine odii causa, * theatra,
sdem Memorie, et viam quz Colestis vocabatur,
funditus deleverunt. Et ut de necessariis loquar, ba-
silicam (Colb. 21, majorum] majorem, ubi corpora
sanctarum martyrum Perpetug atque Felicitatis se-
pulta sunt, f Celerins vel Scillitanorum, et alias
quas non destruxerant, suz religioni licentia tyran-
nica manciparunt. Ubi vero munitiones aliqua vide-
bantur, quas hostilitas barbarici furoris oppugnare
gebant. Non infirmior sexus, non consideratio nobi- (? nequiret, congregatis in circuitu castrorum innume-
litatis, non reverentia sacerdotalis, crudeles animos
mitigabat : quinimo ibi exaggerabatur ira furoris, ubi
honorem conspexerant dignitatis. Quantis sacerdoti-
bus, quantisque illustribus ^ onera ingentia, uti ca-
melis vel aliis generibus jumentorum imposuerint,
^ Nota hic bona ecclesiastica a czeteríis,qux etiam
a clericis possidebantur, distingui. Vide codicem ea-
nonum Ecclesix African: cap. 32, sive canonem 49
concilii tertii Carthaginensis.
b Colb. 1 cum Chifü. addit, viris. Illustris titulus
erat magna dignitatis, qui praefectis przetorio, quz-
storibus, eic., tribuebatur, De hoc plura videsis
apud Cangium in Glossario.
« Editorum aliquot lectionem retinuimus. Colb. 4
habet hostibus. Ceeteri, nullam sibi misericordiam, etc.,
pr:ter Colb. alterum, in quo deest sibi.
4 Colb. 5 et Chilfl., Aliis. Quidam editi, Alii parvu-
lum pedibus, etc. Infra vero pro forte Sion, Lorichius
habet, porta Sion.
5 Editi tres, sicut. ibi Carthagineo dignam theatro
edem, eic. Et infra Colestis ; Colb. 9, quam Celestem
vocabant. Porro celebre fuit apud Afros Colestis ido-
- lum, dequo Tertull ianusG3in Apoloagetico, Ambrosius
contra Symmachum, et plura Sslvianus libro vni de
Gubernatioue Dei. De hoc templo et de Memorix
ade, hic quoque memorata , plura habet Baronius
Annalium tomo v Sacrorum, seu potius abominatio -
num Coelestis de: spurcitias, detestatur Augustinus
lib. t1 de Civitate Dei, cap. 26. Viam Coelestis Van-
dulica manu eversam memorat auctor libri de Promis-
sionibus οἱ przedictionibus Dei, part. 2, promissione
$8 impleta, qui inter sancti Prosperi opera editus
est, Templum Celestis, quod huic vi: nomen dede-
rabilibus turbis, gladiis feralibus cruciabant ; ut pu-
trefactis cadaveribus, quos adire non poterant ar-
cente murorum defensione, corporum liquescentium
enecarent fetore. Quanti et quam numerosi tunc ab
eis cruciati sunt sacerdotes, explicare ouis poterit?
rat describit idem auctor his verbis : Apud Africam
Carthagine Colestis inesse ferebant templum nimis am-
plum, omnium deorum suorum edibus vallatum, Cujus
platea lithostrata pavimento, ac pretiosis columnis et
manibus decorata, prope in duobus fere snillibus pas-
suum protendebatur. Subjungit deinde quo pacto tem-
plum illud, ab Aurelio episcopo Carthaginensi pur-
gatum, vero Deo consecratum fuerit : eui rei prsesen-
tem se fuisse auctor ille asseverat, quem ea de re
fusius disserentem consulere potest, qui plura cupit
discere. Vari: illa. deorum zdes sub Constantio Au-
gusto et Placidia, Valentiniani tertii parentibus, de-
structa? fuerunt, insistente Urso tribuno, quarum lo-
cus in agrum conversus est in mortuorum sepulturam,
. Ut laudatus auctor narrat.
f Colb. 2, Celerini. Celerins basilicam memorat
Augustinus sermone 374. De Celerina martyre et
ejus nepote Celerino agit Cyprianus epistola 59 edit.
Oxonii, alias 34. Scillitanorum vero martyrum, de
quibus hic Victor, acta protulimus inter Acta marty-
rum sincera, ad annum 200, pag. 75, et passionem
sanctarum Perpetuz et Felicitatis ad annum 808,
ag. 81. Scillitani autem martyres sic dicti sunt ἃ
cilitana, proconsularis provincize urbe, cujus epi-
Scopus Pariator, synodicze ejusdem provinciz anti-
stitum subscripsit, ut videre est in concilio Latera-
nensi sub sancto Martino, Actione 9.
185
Tunc enim et nostre civitatis venerabilis * Papinia- À
aus, antistes, candentis ferri Jaminis toto adustus
est corpore. Similiter et ^ Mansuetus Uricitanus, in
porta incensus est Fornitana. Qua tempestate Πρρο-
regium obsessa est civitas, quam omni laude dignus
beatus Augustinus, librorum multorum confector,
pontifex gubernabat. Tunc illud eloquentix: quod
ubertim per omnes campos Ecclesiz decurrebat,
ipso metu siccatum est flumen, atque dulcedo suavi-
tatis dulcius propinata, in amaritudinem absinthii
versa est, ut Davidicum praeconium conveniret ; Dum
consisteret peccator adversum me, obmutui et humilia-
tus sum, el silui a bonis (Psal. xxxvi, 2, 5). Usque
ad illud tempus B ducentos jam triginta et duos con-
fecerat libros, exceptis innumerabilibus epistolis, vel
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. I.
IV. Carthaginis excidium. — Quid multa? Post has
truces impietatis insanias, ipsam urbem maximam
Carthaginem Geisericus tenuit el intravit; et anti-
quam illam ingenuam ac nobilem libertatem 4 in
servitutem redegit. Nam et senatorum urbis non
parvam multitudinem captivavit. Et inde proposuit
decretum, ut unusquisque auri, argenti, gemma-
rum, vestimentorumque preiiosorum quodcunque
haberet [al. offerret | afferret; et ita in brevi avi-
tas atque paternas opes tali industria abstulit rapax.
Disponens quoque singulas quasque provincias, sibi
Byzacenam Abaritanam, atque Getuliam, et par-
tem Numidizx reservavit ; exercitui vero Zeugitanam
vel proconsularem [funiculo hereditatis divisit ;
Valentiniano adhuc imperatore reliquas, licet jam
expositione totius Psalterii, et Evangeliorum, atque B exterminatas, provincias defendente ; post cujus
tractatibus popularibus, quos Greci homilias vo-
eint, quorum numerum comprehendere satis impos-
sibile est *.
Δ Sic editi 4. At cod. Portarum habet Pampinius;
Colb. 1, Pampianus; Colb. alter, Pampinianus. Or-
thod. et Lorichius cum Martin. et Colb. tertio, Pam-
pínias, quod nomen uterque codex etiam in titulo
capiti prefixo exhibet. Hujus, quem Papinum appel-
lat, et Mansueti episcoporum, niemoriam recolit vetus
kalendarium in sanctuario Capuano Michaelis mona-
chi, die 28 Novembris, qua item die in vulgatis mar-
iroloriis festivitas eorum celebratur. Ex his vero
uardus et Ado priorem Papinium appellant, Flo.
rus Papyrium. Quo item die plures alios, qui passim
iu Victoris historia Isudantur, simul in unum Ado
conjungit. Cujus verba hic referre juvabit, sic quippe
habet post relatum sanctorum Papinii et Mansueti
martyrium sub Genserici persecutione : ()uo tempore
etiam alii sancti episcopi, videlicet Quodvultdeus Car-
lhaginensis, Valerianus, Urbanus, Crescens, et qui
vocabatur llabeideum , et. Eustachius, Crescentianus,
εἰ Cresconius, et Felix, et Hortolanus, et Florentianus,
propler eamdem praedicationis veritatem, gravissimo
damnati exsilio, in eon[essione pietatis cursum vite suc
consummaverunt, Hzc Ado de sanctis illis confessori-
bus, de quibus suis locis singillatim agemus.
b Sic Colb. 4 cum edit. Chiffl. Balduin,, etc. At
Colb. slter cum Mart., Viricitanus; Colb. tertius cum
Ürthod. Lorichio et aliis edit., Juricitanus. Sed hanc
:*edem reperire non licuit. Urcitana occurrit tum in
Ind. Cyprianico, tum in Notitia Africana in provincia
jproconsulari, cujus episcopus ibi dicitur Quintianus,
«jo loco Harduinus in notis ad cap. 4, lib. v
Plinii, legendum esse censet Quintianus Ucitanus,
gentes militiam potestates, illic
mortem, totius Áfrice ambitum obtinuit , necnon et
insulas maximas, Sardiniam], Siciliam, Corsicam,
* Ebusum, Majoricam, Minoricam et alias multas su-
Fulgentii, cap. 29. Denique his omnibus antiquior
fuit Geminius a Furnis, qui pro rebaptizandis hzreticis
sententiam dixit in concilio Carthag. sub sancto Cy-
priano, num. 59.
* [a Colb. 1, qui annorum est circiter 700, inter-
seruntur hic sex versus sub Epitaphii titulo, quos etsi
nostri Victoris esse non existimemus, huc tamen re-
ferre visuin est.
EPITAPHIUM 8. AUGUSTINI.
Hic posuit cineres genitrix castissinia prolis,
Augustine, tui altera lux meriti.
Qui servans pacis celestia jura sacerdos,
Commissos populos moribus instituis.
Gratia vos manet, gestorum laude coronat.
Virtutum mater felicior sobolis.
Paulo post, pro his verbis, truces impietatis insanias,
Colb. 14 cum edito uno habet, (rucis impietates insanie.
d Gensericus Carthaginem cepit die 19 Octobris
anno 429, qua de re fusius agimus in Commentario
nostro historico cap. 5, infra. De hujus vero urbis
potentia et variis officiariis plura habet Salvianus
ib. vii de Gubernatione Dei, ubi observat, Cartha-
ine, $icut et Roma, senatum variasque dignitates
uisse institutas, retentis eliam iisdem nominibus,
qui Romz in usu erant. Universa, inquit, penitus,
quibus in toto mundo disciplina reipublice vel procura-
tur, vel regitur, in se habuit. llic enim omnia officiorum
publicorum instrumenta... illic copie militares, et re-
onor proconsularis,
illic quotidianus judex et rector, quantum ad nomen
«ujus nominis duas in Africa urbes fuisse certum est, p) quidem proconsul, sed quantuin ad potentiam consul ;
vel ex Plinii loco laudato, ubi ait : Ucitana duo sunt,
"majus ei minus, Et Octavianus episcopus Ücimajus in-
Werfuit collationi Carthaginensi cognitione 1, cap. 133.
"Iripelius episcopus Ecelesie Ucitane subscripsit.
Zynodice Proconsularium actione 2 concilii Latera-
mnensis. Tamen in indice Cyprianico edit. Oxon. re-
«Eenselur inter alias urbes Αἰγίου, Urci, sed fortassis
«PX hoc Notitiz loco. Porro hie sanctus antistes ἐπ
gporta. incensus Forn.tana dicitur; quibus verbis, ut
«quidem mihi videtur, designatur Carthaginis porta,
«qua via erat ad urbem Furnitanam. Si tamen de iis
loquatur Victor, quze ante captam Carthaginem con-
&igere, hzec de ipsa urbe Furnitana accipienda erunt.
Cujus loci Florentinus episcopus Furnitanus ex Dona-
tistarum secta interfuit collationi Carthag. cap. 198.
Et Simeon episcopus plebis Furnitane subscripsitcon-
elio Carthag: sub Bonifacio; qui idem Bonifacius apud
Furnos ecclesiam consecrasse dicitur in Vita sancti
illic denique omnes rerum dispensatores et differentes
inter se (am gradu, quam vocabulo dignitates.
* Colb. 1 et Mart. Efesum. Orthod., Rlienan. et
Lorichius lianc vocem omittunt. Ebusum insula est
maris Mediterranei, cujus episcopus, Opilio de Evuso
recensetur infra in Notitia Africana omnium postre-
mus. Inde patet eam quoque insulam Vaudalis in
Africa regnantibus subjectam fuisse, proindeque im-
merito hic eam eiu aliquot. editionibus omitti. Vide
autem qu;e de ea aliisque locis hic ἃ Victore memo-
ratis, observamus iufra in notis ad Notitiam Africa-
nam. De Odoacro avzem Herulorum rege, qui a
Genserico Siciliam sub tributi debito hic dicitur acce-
pisse, nihil observandum occurrit, cuin ejus gesta ex
vulgatis passim auctoribus nota sint. Primus est ex
barbaris qui, exstincto Occidentali Imperio, in Italia
regis nomen obtinuit. Eum secutus est Thgodoricus
Magnus qui Ostrogothorum regnum in Italia instituit,
187
VICTORIS VITENSIS
138
perbia sibi consueta defendit. (Quarum unam illarum, A tur] exsilio truderetur. Et dum ista ferent, qui su-
jd est, Siciliam, Odoacro liali:e regi postmodum tri-
butario jure capcessit; ex qua ei Odoacer singulis
quibusque temporibus, ut domino tributa dependit,
aliquam !amen sibi reservans partem. Przterca
przecipere nequaquam cunctatus est Vandalis ut
episcopos atque laicos nobiles de suis ecclesiis
[a. et locjs] et sedibus nudos penitus effugarent.
Quod si pptione proposita exire tardarent, servi
perpetuo remanerent. Quod etiam in plurimis
factum est, multos enim episcopos, et lajcos,
claros atque honoratos viros, servos esse novimus
Vandalorum. ——
V. Clerum pellit. — "Tunc vero memoroatze urbis
episcopum, id est, Carthaginis, Deo et hominibus
pererant magni sacerdotes atque insignes viri tne-
moratarum provinciarum quas díviser:t Vandalis,
cogitaverunt supplicandi gralia regem adire. Qui dum,
ut moris est, ad Maxifitanum littus exisset, quod
Lugula vulgi consuetudine vocitatur, amissis jam
ecclesiis et rebus occurrere 4 ausi sunt; supplicantes
ut ad consolandum populum Dei, saltem babitandi
facultas, Vandalis jam dominantibus, G concederetu'.
Quibus ílle per internuntium rabido ore respondisse
fertur. Decrevi ego de nomine et genere vesuro nul-
lum dimittere, et vos awdetis talfa postulare ! Quos
etiam vicino mari veluit eadem hora demergere, nisi
a suis diu ne hoc faceret rogaretur. Becedentes igi-
tur illi, tristitia et moerore confecti, cceperunt quali-
manifestum, nomine ἃ Quodvultdeum, et maximam B ter poterant, et ubi poterant , oblatis ecclesiis divina
turbam clericorum navibus fractis impositos , nudos
atque exspolíatos expelli przxcepit. Quos Deus mise-
ratione bonitatis «ux, prospera navigatione Neapolim
Campanis perducere dignatus est civitatem. Senato-
ram 3!:que b^ honorgtorum jgwltitudipem , primo
extilio erudeli eongrivit, posbea Iransmariaas io pag-
tes projecit. Pulso namque episcopo, ut prefati
&umpus, cip clera venerabili, illico eeclegiam nomihe
c Resttut:um, in quaagmpger epweopi gomapanebant,
su:e retigioni maneipavit, «que wniverssas qua inira
muros fueran? civitatis, cum suis divitiis abstulit.
Sed etiam foris mures quascunque veluit occupavit,
et pr:ecipue duas egregias et amplas sanc gaarliyris
Cypriani ; unam ybi sanguinem fudit, aliam wbi ejus
mysteria celebrare. Subinde autem creseente opibus
regno, major cepit et superbia prepagari.
Vl. Sebastiani fides. — Referam autem factum
quod ipso gestum est tempore. Fuit comes quidam *
Sebystiapus, famosi illigs gener camis Roniarii,
acer consilia, et sarenuns ip bello; cajus Geisericus,
sieut copsilia neeossaria habebat, ita et prasentiam
formidabat. Cuplens autem illpm exstinguere , oeca-
siopepp morljs de religione quipsivil. Cogitayit pex ut
presentibus epiatopi8 a4que domesAicis guis, &eba-
stianem taliler conveniret. Sebastione, inquit, scio-
quia fideliter nobis adhzrere jurasti, cujus veritatem
sacaamenii lahores (μὲ viglapüaque demopa[rant.
ut nobis connexa semper jugisque maneat ami-
sepultum est corpas, qui loeus Mappalia xaeitgtur. C citfa tua, hoc placuit praesentibus sacerdotibus nostris,
Quis vero sustineàt atgue possit sjne lacrymis recor-
dari, dum przeciperet nostrorum corpora defuncto-
rum, sipe solemgilate hymnorum, eum silentio ad
aepulluram perdugi? Addit adhye, ut ej pars cleni-
corum qua remanserst, peeuali [e/. exitio ursdere-
^ £jus memoria celebratur die 6 Octobris. Eum
ext eris conjunxit Ado die 98 Novembris, ut diximus
ἃ (Col. 185, not. *). Dé eu plura habes iufra in
eót mebtamto historieo, cap. 9.
» Tres, inquit Cangius in Glossario. Nonoratorum
gradus occurrunt apud auclores, illustrium, clarissimo.
rum, εἰ spectabilivim. D: his plure vide apud hunc
Buctorem. - '
«De fiac basifiea. vide Boronium ad annum 597.
hu ea nonnulli: habire sunt synedi, it videre est pas-
.sim in codiee cenunum £colesia Africans». De dua-
bus vero infra memoratis, i» honorem sancti Cy-
riani ereotis, diximüs Ia admonitione ad.ejesdem
nci acta num. 17, ia. Aotis martyrum sii.ceris pag.
395. (3o autem pacto in cstliolicorum potestatem sub
Belisario redierit ex ii$ una, quam Ariani violarant,
fusius exponit Procopius kbeo i de Bello Vandalieo,
quà de re nos etiam disseremus infra in Commen-
tarso historieo, eap. 12.
4 Colb. 2 et Mart. cum Orthodox, Rhenanmo, Lo-
richio eL aliis, wisi sunt. Colb. terlius, wsi sunt sup-
plicationibus. Rt paulo infra, quibus ... respondisse
{εν Colb. 1 et edit. 1 habent probatur. Colb. alter,
rt. εἰ Qrthod. cum. Rüenano. et Loricb., quibus
dicil rex : Decrevi, etc. Porro Moxulitanum litus, bie
a Vietore mesoratum, ἃ Maxuluana proconsularis
provincia urbe, sie dietum fuisse putat Ortelius; Li-
g«iam xero sic appeliejam interpreiatur, quod esse
ut ejus efficiaris cultor religionis quam et nos et no-
ster populus veneramur. £ui Sebastianus, rem inwe-
niens miram multisque necessarizm, pro tempore acute
respondit : Quxso, domine rex, uj Rugc unus papis
muagdissieus ae [«.. amilaginaue] similaceus aferalur.
terra angusta admedum et longa, qux in maro ex-
porreeta, lingass exsestre formam reprzsentare vide-
retur. Similia enim Joca Caesar ia libro in de Dello
Gallico Língnéas, seu, nt alie editiones babent, liu-
ines appellat. 5ed postea ligula nomen ita invaluit, at
artialis gram&maricos irmeat, qui lixgula vocabu-
lum retinere &flectaban!t, cum jam apud ipsos etiam
senatores el equites ita elsolevisset, ul nou aliter
quam Jigufc, aut uniiaretur, aut aeriberetur.
* Lorichius, familiaris illins. De Gebasliano plura
habent idacius et Prosper in Chronicis. Ipsius autem
memoria exstal in Mantyrologio Gallice edito Leodii
anno 2624, ut tetanuir Bollandiani ad diese 43 Maii,
Alibi vero nusquam opezitur int r. ssnctos locs4us ;
nisi forte is Àpse fuisse dicauur Sivasiianus teritur,
qui ip veteri calendario Carthagineu:i die xiu ca).
Februarii recolitur. ΑἹ 18 dies est natalis magni Se-
bastioni, cujus memoria in tota catboliea Ecclesia
celebris semper fuit. Potro comparatio baptismatis
ὁμαλὰ pane, quam bic adbibuisse dicitur Sebastianus,
habetur in breviario fidei gdversus Arianos, quod ἃ
Sirgmeondo cum aliis opusculis aono 1620 Parisiis edi-
tum eat. Unde copjicere licet libellum hunc Vandalis
in Africa regnauiius scriptum fuisse, ut eo tanquam
enchiridio adversus Arianos «atbojiej uterentur. De
Bouifaeio autem, Comite » Ου μι» Sebastianus
gener hic diciur, plura ip Gemumenlario historico
capite 9 dicturi eugus.
DE PERSECUTIONE VANDALACA LIB. I.
190
gnnrasset Geisericus Sebastiani victoriam, A in medio Vandalorum nostri nullatenus respirarent,
it aGerri. Apprehendens itaque Bebsstjanus
Wm panem, ita effatus est : Hic panis ut
(econem splendoris veniret, quo mensa
assarius baberetur, diecussa spuria furfu-
MA aimilagimi$ COnsparsus, per Aquam
Ligue : idcirco et aepecta clarue , et esu
betur. la οἱ ego mola catholice matris
B, 4$ Qribro examigationis ut simile munda
rigalué &um aqua baptiamals, et igne
maus eoctus. EX ut hie panis de furno, ii3
slütia sacramentorum divinorum, artifice
ante a undes ascendi. Sed &at, si welis,
propono. Iste panis coníringatur ia [rust i,
equa, et itepum conspergatur, miltatur-
2518 : si ποῖον exierit, faciam quod hor- B
€ prepogitionem Geiserieus cum omnibus
K ewm audisset, ita ligatus est, ut se sol-
!9 nen posset; | ÀJ. quem alio] quare alius
yemento postes bellieogum virum occidit.
wesatie gravis. — Et ut ad id redeamus
48$ sumUS, terret proceptis feralibus, ut
we misso sserificium designatur, in quo
um immolari semper credidit Ecclesia
ἐὺ ius habet, usquequaque orandi vel
'0dd. tam editi quam mss, Ex istis tamen
ini in. margine aliter haben! : G6 prior,
Eme. alter Equitanc. Christianus Lupus
oue de appellationibus Ecclesi: Africana,
jendum hie esse censet Maufitanie civita-
spigienem improbat v. e. Balusius, qued C
nominis civitas in Africa uspiam compa-
iius vero ad annum 445, pro Aquitania
suriang. Erat antem Assurd i» proconsu-
hujus previpci» metropelis, tam civilis
iesca sola erat Carthago, ut omnibus no-
8 aliis autem provinciis, qui erat episcopus
e senier obtirebat primatum, nulla civita-
distinctione, cui Lumen prématis aut metro-
"en assussere non licebat, sed dicebatur
wiàw sedis, aut senex, seu senior; qua de
res eenditos jam nulla videtur esse contro-
mvis entea aliter nonnullis visum fuisset.
ecclesiastica dispositio non vetabat quin
singulis civiles suas metropoles haberent.
«sis, insolens hic videtur, quod Crescens
snetropolitanus. An Victor in exteris degens
enrum cum quibus agebat loquendi mo-
wit? Gerte in concilio Ephesino Caprecolum
neque usquam erendi sut ^ umaolandi concederetur
gementibws locus; ut manifeste tunc propheti:e va-
ticinium complerekur : Non. est in koc tempore prin-
cepa, aut. propheta, veh dux, neque locus ad sacrifican-
dsum nomini (ue (Don. ui, 88). Nam et divers:e ca-
lumnis non deerant quotidie, etiam illis sacerdotibus
qui iu his mgionibus xersabantur, 40:8 regis palatio
tributa pendebant. Et si forsitan quispiam, υἱ moris
est, dum Bei populum admoneret, Pharaonem, Na-
buchodonosor, Holofegnem, aut Miquem similem no.
minasset, ebjiciebatur illi quod in personam regis
ista dixisset, et statim exsilio trudebatur. Hoc enim
persecutionis genus agebatur, hic aperte, alibi oc-
culte, ut. piorum nomen talibus insidiis interiret.
Qua de re plurimos sacerdotum tunc novimus rele-
gatos, sicut Urbanum Girbeosem, Crescentem me-
tropolitagnum 5 Aquitania civitatis, qui centum vi-
ginti 7 praeerat episcopis, Habetdeum Teudalensem,
Eustratium (e/. 8udesonuro] Sulfectapum; et Tripo-
litanes duos, * Vices Sabraienum ; et Cregconium
* Golh. 8, Mariin. Port. et Qethad., Vicis Sabrate-
num. Colb. jertius, Dricjs Sambratenum. Legendum
forte Vincen ἐπὶ Sabratenum, Certe ex compluribus
Notitixe locis patet tn seribendis ejusmodi nominibus
ssepias literamn a omissam (uisse, sic ibi Cresces pro
Crescens non. samel legityr. M sancios antistites
recenseps in martyrologio die 9R Novembris, qui sub
Genserico pulsi fuerant in exsilium, inter Kustra-
(hium, quem Eustachiwn sppellat, δὲ Crescomium,
locat Crescantiesim, qui forte ia ipse est qui hic me-
moratur. Nam alias Crescentiani non meminit Victor.
Et quidem eo ordine recenset, &resceruianum Ado,
quo in Victore Vices Sebratewus habetur. Saue du.
bium mihi non est quin hoc loco episcopus simul
cum sede sua designetur; hic nempe Vietor alios
recensens antislites, ees cum suis ipsorum sedibuc
nominat ; deinde in codd. mss. hzc vox in duas par-
tes dividitur. Idem postulat etiam bujus loei contex-
tus, ubi memorantur duo episcopi provincie Tripo-
lÀtanz, Sabratenus nempe, uti videtur, et Oensis.
Sabrata vero et Oea notissime sunt istius provincie
urbes, in Notitia Africana e& in collatione Carthagi-
nensi memoraiz. Ex quibas liquet audiendum non
esse Baronium, qui in notis ad diem 38 Novembris
Martyrologii Romani, quo die antistitum hic a Victore
meroratorüm festum recolitur Floreutianum, quem
infra cum Hortolano Victor memorat iib. rv, cap. 4. Vi-
cessabratenum episcopum appellat, eumque $G77 sicut
wsem episcopum Patres metropotitanum ἢ et Creseonium (quamvis is:e in Netitia Afriez Oensis
4. Et quidem Ferrandus, ut jam Chillletius
, Mricanis primatibus attribuit quecunque
olitanis in veterum conciliorum canonibus
rant. Sed nec peregrinum omnino fuit apud
repetitani nomen; eo quippe utitur Àegu-
de Wbri de gestis cam Emerito episcopo
| Bonatisia, ubi Deuterium episcopum ea-
jusdem urbis, metropolilanum Casariensem
Jem: vero quinam sit illa sedes Aquitana,
Nquet. In indice urbium Africo operibus
nani editonis Oxoniensis pr»flxo, memo-
lang, quae dicitur fuisse incertte provineia,
nt it Afriea Aquenses episcopi. Ex iis unus
Mtania Ceseriensi, cujus sedem hic desi-
et 4e eruditus Stepharius Baluzius, in notis
(85 eoMationis Carthagin. De ea vero in
pthiam plura dicemus num. 25, de episco-
Yrovincis.
episcopus diserte dicatur, quod, et ipse ibidem scri-
bit Baronius), ἃ duobus episcopis Tripolitanis hie
recensitis distinguit, qnos quidem Tripolitanos putet
esse Cresecentianum et Hortulanum bic ab Adone lau-
dates. C:eterum pro Cresconium ÜOensem, codex Por-
tarum curo Rhenani editione habet Cresconium Een-
sem. Certe in. mss. codicibus urbs ista s:rpius Kea,
aut Ea dicitur. Colb. 4 et Mart. liabent. Meensem :
Colb. alter Uticensem Colb. 3 Censor/ensem ; Lori-
chius et aliquot editi Nicensem. Tamen Cresconum
Oensem, in Notitia Afric inter Patres Tripolitinog
meinoratum, hic designari extra dubium est. De utra«
que hac urbe, Sabrata seilicet et Oen, vide notas in
Notitiam Afries, ubi de Tripolitanis episcopis, num.
9 et 4. Porro Felicem Adrumetine civitatis episcopum,
hic a Victore laudatum, cum cseteris recolunt Ado «4
Martyrologium Romanum, die 28 Novembris,
491
VICTORIS. VITENSIS
193
Oensem ; et Adrumetinz civitatis Felicem episco- À rentur. Et quia loca nulla sufficiebant ad capessen-
pum, ob hoc quod suscepisset quemdam Johannem
monachum transmarinum ; sed et alios multos, quos
longum est et enarrare. Quibus tamen in exsilio po-
sitis dum obitus obvenisset, non licebat alios eorum
civitatibus ordinari episcopos. Inter hac tamen Dei
populus in fide consistens, ut examen apum cereas
wdificans mansiones, crescendo melleis fidei ἃ cal-
culis firmabatur; ut impleretur illa sententia : Quanto
magis eos a[fligebant, tanto magis multiplicabantur, et
invalescebant nimis (Exod. 1, 12).
Vill. Deogratias virtutes. — Post haec factum est,
Supplicante Valentiniano Augusto , Carthaginensi
Ecclesix post longum silentium desolationis, episco-
pum ordinari nomine Deogratias : cujus si nitatur
quisquam quas per illum virtutes Dominus fecerit,
paulatim [al. excurrare] excutere, ante incipient
verba deficere quam ille aliquid valeat explicare.
lllo igitur episcopo constituto factum est, peccatis
urgentibus, ut urbem illam quondam pnobilissimam
atque famosissimam quinto decimo regni sui anno
Geisericus caperet Romam (an. 455); et simul exinde
regum multorum divitios cum populis captivavit.
Quas dum multitudo captivorum Africanum attinge-
ret littus, dividentibus Vandalis et Mauris ingentem
populi quantitatem, ut moris est barbaris, mariti ab
uxoribus, et liberi a parentibus separabantur. Sta-
tim sategit vir Deo plenus et carus, universa mini-
sterii vasa aurea vel argentea distrahere, et liberta-
tem de servitute barbarica liberare, et ut conjugia
dam multitudinem tantam, basilicas duas nominatas
et amplas, 5 Fausti, et Novarum, cum lectulis atque
straminibus deputaxit, decernens per singulos dies
quantum quis pro merito acciperet. Et quia plerosque
[a. mansio] insuetudo navigii et crudelitas captivi-
tatis afflixerat, non parvus inter eos numerus fuerat
segrotorum, quos ille beatus antistes, ut nutrix pia,
per momenta singula cum [al. vice medici | medicis
cireumibat ; sequentibus cibis, ut inspecta vena, quid
. cui opus esset, illo presente daretur. Sed nec noctur-
nis horis ab hoc opere misericordizx feriabatur; sed
pergebat excurrens per singulos lectos, sciscitans
qualiter quisque se haberet. ]ta se huic tradiderat
[Colb. 4, omni] omnino labori, ut nec defessis mem-
B bris, nec cariose jam senectuti parceret. Quare
livore Ariani succensi, dolis eum quamplurimis vo-
luerunt szepius enecare, Quod credo, przvidens Do-
minus, cito passerem suum de manibus accipitrum
voluit liberare. Cujus exitum ita * Urbici captivi
planxerunt, ut tunc se putarent magis tradi manibus
Barbarorum quando ille perrexit ad ccelum. Functus
est autem sacerdotio annis tribus. Cujus amore et
desiderio populus intentus potuerat membra digni
corporis rapere, nisi consilio prudeoti, dum 4 pro
more orationi vacatur, nesciente multitudine sepeli«
retur.
IX. Thomas confessor. — Et quia tacendum sem-
per non est de impietatibus hzreticorum , nee vere-
cundum poterit esse quod ad laudem proficit patientis;
feederata manerent, ei pignora genitoribns redde- C ordinatus quondam sacerdos nomiae * Thomas, dum
6 Sic Colb. 1 et editi tres. At Orthodox. et Lori-
chius, claviculis. Chifflet., caliculis. Paulo ante, aut
examen, eic. Lorichius habet, μὲ examina apum ce-
reas edificantia, etc.
b Orthod. cum Lorichio et vergione gallica Belfo-
restii, Fausti εἰ Varii. Colb. 4, amplas, que in nomine
Fausti erant constructe, οἱ Novarum. Et paulo infe-
rius, pro cum lectulis, Lorichius habet, eorum lectu-
lis. Porro celebris erat apud Carthaginem Fausti
ecclesia, in qua aliquot African:x Ecclesix synodi ce-
lebrate sunt. in ea sauctus Augusiinus sermonem
habuit 122, ubi etiam ordinatus fuit Deogratias san-
ctissimus antistes, cujus hic przclaras virtutes com-
memorat Victor. Tunc enim erat primaria, et prz-
cipua Catholicorum ecclesia apud Carthaginem, cum
basilicam Restitutam Ariani, ut supra dictum est,
occupassent, In ipsa etiam baptismales fontes erant,
quod patet ex ipso Victore infra lib. 2, num. 17.
Quin, et compluribus sanctorum martyrum reliquiis
ditatam fuisse discimus ex antiquis martyrulogiis
Adonis, Usuardi, etc., ubi idibus Julii hzec liabentur :
In Africa, civitate Carthagine, natalis sanctorum Cato-
lini diaconi, et reliquorum martyrum, qui requiescunt
in basilica Fausti. Pro Fausti, vetus martyrologium
sancto Hieronymo vulgo attributum, babet sancte
Fausto. Sed, ut jam a viris eruditis non semel ob-
servatuin est, apud veteres frequenter occurrunt iste
litterarum mutauones. Caeterum. Catulinis liic me-
inoratus, is ipse est absque dubio de quo Augustinus
habuit sermonem qui per Natalem Caltulini inscribi-
tur. Ejus item memoria celebris est in kalendario Car-
Whaginen-i, idibus Julii. Denique post receptam a Ju-
Siiniano imperatore Africam, Reparatus Corthagi-
peusis antistes in basilica Fausti sedem restituit
episcopalem, ut in Commentario historico dicemus
cap. 12. Basilica Novarum hic memorata, ea ipsa
videtur esse quam Augustinus in breviculo collationis
diei tertiz,, c. 15, n. 45, basilicam Novorum appellat.
€ Sic Optatus libro primo adversus Parmeniarum,
Zephyrinum Romanum pontificem, wurbicum episco-
pum appellat, Et idem Optatus urbicam commemora-
tionem dicit lib. n. Vide Cypriani epist. 45, al. 40.
C;eterum pro urbici, edit. Lorichii habet arbis.
4 Sic Lorichius, Orthod. et Belfor. At Chilfl. habet
dum more vacatur ; Rhenan. dum avocatur. Porro
sanctus Deogratias ordinatus fuerat JEtio et Studio
consulibus, id est anno 454, in basilica Fausti. Ejus
festivitas celebratur in Martyrologio Romano die 92
Martii, et in kalendario Carthaginensi nonis Januar.
* Lis est inter auctores an Thomos hic memoratus
in episcoporum G8 Carthaginensium catalogo locum
habere deheat. Et quidein cum nusquam alias ejus mene
tio habeatur, res est ex hoc Victoris loco finienda.
Quare omnium quos videre licuit codicum lectiones
proferam, ut quisque, prout sibi melius visum fuerit,
ea de re judicium ferat. Chiffletius et, ut ipse testa-
tur, codex cartusie Portarum habent : Ordinatur qui-
dam in sacerdotium nomine Thomas, qui dum, etc.
Orthod. et versio Belfor., Ordinatur quidam sacerdo-
tio, ec. Edit. Rhenani Balduini et Bibliothece Pa-
trum, Ordinator quondam memorati sacerdotis, elc. :
quam lectionem uti germanam propugnat Baronius,
Porro in Orthodoxographia et aliquot editis, post hzec
verba, Ordinator..... nomine Thomas, resumiltur,
Thomas venerabilis episcopus, dum, etc. : que verba
ex margine, uti in mss, Colb. 4 et Martin. habentur,
in textum videntur translata fuisse. Hinc etiam Lo-
('ichius sic habet : Ordinatur quidam sacerdotio no-
mine Thomas. Tum titulus capituli sequentis Ordina-
tur quidam sacerdotio nomine Thomas. Deinde capi-
tulum sic incipit : Thomas episcopus venerabilis, dum
variis; etc. Porro lectionem duorum codicum Colber«
VICTORIS VITENSIS 5
196
deli extenduhtur, quibus eum Dei servorur visitifi- À ut ager jam cuftus et ingraminstus votére predica.
tium i deesset frequentia. videntibus eumetis In-
pentium liguerum putzescens sóluta est fortitudo.
Miraculmm Θ᾽ hoc et voce ofmihium eelebrator, et tiobis
ille ad quem custodia pertinebat, colh καί) δ
testatus est ita fuisse.
Xl. Martyrium complent. — At ubi Vandalos vir-
tutem neglexit cognoscere divinam, coepit in domo
ejus vindicatrix ira grassari. Moriter ipsd stmwi et
filii; familia stque aniealiwm, quzmumqeé opta
erant, pariter jmtereont. llemanens itaque ἀοη
vidua, marito, filii; et sabstamtia destituta, $e'vob
Christi co£nsto regis [αἱ. Sbslchi] Sersaeni gratta
muneríg offeri. Qui cuni eós, utgoté oblatos; cum
gratulationb nimia: suscepisset, filios et, domesticob
tionis evángelitum susciperet seinbli, et idibe iic
baptismatis rigáretur. Mittat legátos fbr mfriéh
distenta deserti ; petsemitur tandéth aü εἰν στοήν δ:
yhstiSth ; rogatur episeópus αἱ presbyterüi dc MW.
Btrós éredériti populo destinare. ? Explet eum gilfidó
quod νειν pontifex; Dei cómstraitur écelédfá,
baptiéafoy stet muftitudo maxima Darbürütinm, e
de !ujfis grex. Tecandus. ialiipiéitür sighoteiti. Hdé
Gelsetico relátioóre Bdii réhüntía, Ubplii; De qux rà
Vorgetis fn vidis Jubet farttdllós Del Tias pelfibul is et
tefga CufFefiimH; Quadrigárüm, inté spiHówa Tot
silvaPtiti pariter mtériFe; 9X dàdta qot Feliubtá du:
mosis lignorum aculeis innocentium corpueli ἐδ} -
refitür, i8 delipáti, àt exivai sudm IhvinuAd dervidc-
ejus sanctorum sterito male coepit dsernos variis διο- B rem. ὁ Qui eam vititti , etiéitibus IidebimH editi ,
tibes agitare. Ex ordime iliv eognatus; ut gestum eran,
suggerit regi. Decérmit élatim rex cuidsm gentili regi
Maurorum cui nomén $eerat (a. €apsum|] Cepsur,
religandos debere trampiniti. Mariam vero Christ
famulam confesds et victus ἃ proprix voluntati di-
misit; qwe fiunt soperest virgo, asater multürán vir«
ginum Dci, nobis etiam íiequáqgexm igweta. Perve-
niente$ autein traduntur. niédsoráte Tegt Maurorum ;
commaneáti in parte eremi quae dicitur C^pra-Pioia.
Videntes igitur Christi discipuli ntaita apud gentiles
illicita sacrif&iciorom sacrilega, ceeperemt prédics-
tione et conversatione sua ad cogmitionem De&int
Dei nostri barbaros imvitare ; et fal modo ingonteni
multitudinem gentilium barbarorum Chrifto Domime
phargentibus Mattis, &cfe tiíuitüio voliepiiéPPent, vite
sibi in 4»gusto γα tireliquisqire Tt& dieébul : F'EMer,
στὰ pré me ; itipfevit Deas désiderittrh fidstitili. T4-
liter pervénitar sd regnum. cdlórüám. Niue órátido
ntque psallende , £audenübus &réli$ pias siimas
emíseré. Ubi usque fn hédferhám diet δή desint
ingentià mirablljià jesus Ghriétés- Dore ὠόδῖον
operari. Nam iiobis Beatus quosdzm 4 Wéutteá Bure-
nftanas epftetpus attestatus e&t esecim quidmi Yr-
Herem illumifitam faisse, ubi πο adédàt prxábns.
ἈΝ Perieeuifo fi ücrior. — Accendifiur post Boc
aversus Pei Eetlesiinn Gelsericus. fit^ Pioeafem
qeemdam ἰὴ provinciam Zeupftatnrá, qui Códreturet
ad tradendum ministeria. divins, Yel fibrós tunctos ,
lucraverunt, obl antea a nullo famá Christiani nomt- Q pomini Sacerdote, wt prio uris nádaret, et ita
nis Tuerat divalgata. Tunc deihde ΟΡ ΗΝ quid fleret,
hertino, et altero Martin., quibus conformis est ver-
sio Belforestii. Alii vero codices, quasi uni, Maximae
id miraculüm contlgisset, sic habent : Post hoc arcta-
tur Maxima dura custodia, cuspideque crudeli exten-
ditur, cui cum, ete., pro cuspide. Aliqui habent sem-
per. Porro nostra lectio confirmatur ex Usuardo,
Adohe et Notkero, qui eompendium martyrii san-
ciorum Maxime el sociorum ex Victoris narratione
texuere in suis marbyrefogiis, die 46 Octobris. Adonis
verba hzc sunt : Sanctorum martyrum. Martiani et
Satyriani cum duobus corum (ratribus, et egregie
Christi ancille Maxime virginis. Qui.... nodosis fa
stibts c&si, ei usque ad oséa laniati, cuni multo tempore
talia Paterentury seguenti die semper inotlumes redde-
bantur. Post eiiam. dura cürceris custodia damnati,
cum [uissent arctati in nervum, ihira Dei virtute, tngen-
tium lignorum pulrescena sóluia dst fortitudo, etc.
ἃ Sic duo mss. Colberxni cum Lorichio. Cetéri
liabent propria voluntate. Nostram lectionem centr- p
wat Ado, qui loce in néta superiori landat, Maxinrae
martyrium ex Victore sic presequitur : Ad quoi mi-
raculum, Mazima Chrieti famula, sue liberiati dimissa;
mater positodum nmltarum virgimuim Dei effecta, el».
b Sic etiam hahet Rhebanus, nisi quod pro cox
siruitur hal.et conetituttur. Golb. à, Expletum et cum
gaudio quod petebatur. Ürdinatur pontifex, etc. Sit
fere habel alter Colb. Sed Lorichius. Erpletur gaádio
ob id quod petebatur pontíjeg Dei. Comiruitur eccle-
sia, elc.
c Chiffletius ct alii wes efiti, qui cam e vicio cur-
rentibus Mauris, ss8se mutue conspicerent. Vale, eic,
Sic etiam legisse videtur Ádo, qui loco jam laudato
Sic habet : Vicino currentibus iudomitis equis, wule
sibi, eic., niliil dicens de Maurorum planctu. Se4 et
faciltes inermes hostis eoltidüs cápdtarét: * Üurbus
pro plangentibus Matris, aliqui codices háhent, pjan-
dentibus Mauris. Utraque lectio ferri potest. Nam har-
bari illi, vel quod, üt supra dictum est, ad fidem
essent conversi, vel naturali omuibus hominibus
commíseratione, ui wliàs Sfepius in Würterow ἔλα
nihus evenit, mgré poterant videre WowmiWek Ἐξ
atroci supplicio atüietos, maktme quod ΠΩ ado yw-
tienter ferrent. martyres, Plauderé etiam. porerein
pre gaudio quo affiei solebant homines crüemmtorma
$pectaculorum certaminumque avidissimi. Petré
tuor horum fratrám simul ét Maximm festivi
celebramt vulgsta martyrologia die 16 Octobris, 46}-
bus in nonnollis martyrologris 4}}} 270 martyres Κ6-
jungantur, sed qui in stia persecutione passi fuerunt.
4 Mart. Orth. et Loriclrins, Fawstines. Major ebteiffi-
cultas do 4psius sedis nomine. Omnes fere habént
7 Bwronitanus. Legendum forte Duconitanus. In col-
at.
Carihag. cap. 198 ádfoit, Donatus opus Bwec-
coniensis ex parte Donatistarum. Bucconm sutem orbe
erat Numidiz ; nam inter hàájus {τον οἶδ eplécdpos
recensetur in Netitin Africana Vitaliunuws Boecowien-
sis, Anonynrus Ravennas inter urbes Maurithniz,
quam Gaditanum áppellat, lib. (t, num. 11, turre
ljueuris memorat. An ex ea Baconitanas dictus cst
episcópus ?* Porro Colb. 2, Lorichius et oli φρο
Burünttanns.. Adfuit àv collat. Carthagiáénsi capile
133 Donatus episcopus p'ebis Burüuan., quam urbéna
incerte provmceie fui.se dicit Morisius in cengorm
Garuerii, quamvis e»m ad proconsularem pertinuieue
suspicetü&r, eamque ipsam esse cujus episcopos Ore-
δος Busilanus subscripsit synodiesx in concilie
sancti Martini actione 2. Sed hic episcopum aliquem
c Mauritania indicare, uti videtur, Victor voluit.
* Lorichius, Quis non vosset condolere clamantibus,
491
DE ΡΕΒΟΒΟΟΤΙΌΝΕ YANDAIACA LIB. 1.
455
sb hon posse edere clábiantibes sacerdotibus, ipsi A lis in medio crepidbiis altéris protishiur δός]. Kin
rapaci manu euncta depopulabantwr, atque de palliis
aluris, proh nefas! eamisias sibi et femoralia facie-
bant. Qui tamen Proculus, Hejus rei exsécutor, fru-
sutim sibi comedens linguam, in brevi turpissima
cotmurnsptus est morte. Toncetibm sametus Vaterianus a
Abbenzz civitatis episcopus, dim viriliter 16 5Ἀ-
erg&menta divina ne traderet dimicasset, foras civita-
tem singularis jusbus est pelli ; et ita proscoptam est,
ut ποῖσε euta neque iw domo, ndque in agre dinit-
teret. babitare : qui in strata publica multo tempore
(M. nodo] nudes jactit shb aere. Annorom auem
P eat plws. detogiritá, quem nos tuc. indigni dn tali
ecftio meratius sdiutare.
XIlI. Lectoris, etc., martyriun. — '(9eod a^ 1etnpore
qui gladils tinc imterempti non sunt, posté. peenis
attriti, regio jussu omnes pene necati stt, prazser-
tim niaturioris xtatis. Alibi namque, d'cot Tiuuzndie
f contigM, ?ftí niagalibts viet A'hriohis, vel Iiis iu
lotis, témpore δῦ nierametili Bei populo porrige-
bhntut, 9Wíroetiles ríaxitlb ém furore, corpüs
Chrsd et aimgulrieté pivitilent spársbtum , et fthud
petldts pedfhbás euh vérdit.
XIV. Νὲν mirá. -— pe ἘΠῚ πὶ Gélserfeds pir:ebepé-
ft, ita pérsWidénlibds episcopis duis, ut ird ailitin
WWárn, fMiolurüqtre vaortm, Tron. 1/99 Arlánt γᾶν di-
Qe?sd tbiiiltéris ponererifür. ήτο silios velltdW tit
tühc ἢ Arrogustem fhiostrani. Cujus carp dia 4c ἐπ.
pis tibids torquehdo türentibus tonsiritigeredt
PasehaMs wolemkitus myebarur; σὲ dem ii quotlam B Hhilédis; οἱ fiürttéro, ín. qus Christi vexiflum sb
Web, qui * Rebia νοῦ δι, ob diei Paschalis hono-
vU frjstri sibimet cladsam écolésiám resérarent ,
cemperiunt Attani. Statii quidem presbyter eurám
4 K(dduit nomine, congregat sco ormatortim mwa-
nti, aid expegnoandám rorum aeeendit famecestun,
itroeunt eévagimafis spathis, ΔΝ corripiuwt ; alíi
quOque tecta conscendunt, et per fenestras écetesise
Bigfiss spargant. Et tunc. ἴον áudlenteé et cáreiite
popeto Dei, lector uhus m pufffito 3istélis &flettfali-
tm théloós ἐδ ΒΔΕ. (oo tenipore *agítiá In guttore
jatlatüs, cadente de manibjas Codice, mórttius post
e cecidit ipse. Nam étáBi quàtifpluPimt ssbittis et]Sca.
etc. Et infra, [ρεὶ rapaci.. henan. et aliquot editi,
]Jpse, etc., in numero singdlri. Et Τα pro palfiis; Q
rt. et Chifflet. babent palis.
4 Sic habent mss. 5 et 2 edit, ubi Habenaa. l.ori-
chius, Habenssem. Colb. 2, Abense. Rhenan. Chiffl. et
316i, Abensis. In Collit. Cor(haf. tap. 153, [ἡ Ca-
tholieos antistites memoritur. Fortunutus episcopus
plebis Abbenzensis, qui nullum sibi adversarium Do-
natistam bahebat. Capite autem 198 inter Donajistas
foit Lucius epi 8 Habensis. Porro Valeriani hie
memorati tum vulga. martyrologia Adonis,
Usuardi et sliorem recolunt die 15 Decembris, Vale-
wenum item cum aliis episcopis Africanis qui sub
Genserico rege fueturt exagitali, memorant Ado et
Martyroiogium Romanurna 48 Novembris, quem
uhgm et eumdem eum priori esse putat. Baronins in
notis ad eam diem ; idque certum videtur. Sancti
Valeriani episcopi et sanctorum Eustachii εἰ socierum
festivitatem swemorat kalendaríum vetus in sanctua-
rio Capuano Miehtuelis monachi, die 15 Decembris;
qu» itera die in altero kalendario, ab eodem auetore 4
relato, meriorantur Eustrattus et socii martyres. 1s
eat ipse Eustratius de quo supra Victor num. 7. Vale-
riani corpus eum sancti Augustini reliquiis, ut putant,
in Italiam allatum, asservatur Rodobii, quod oppidum
eat diocesis Vereelleneis, ut oliservàt Ferrerius it
Mistoria episcoporum Vescellessium.
b Sic mss. omnes et edití quos videre licuit, prze-
ter Chiffietiurm; qui .habet 70.. Nobiseum etiam con-
seriunt Dsuardot, Ado, cic. , in martyrologii$ die 15
Decembris.
e Mart., Lorich. et editi 8, Heia, Deplex urbs est
jn indice urbium operiBus sancti Cypriani prefixo,
Regium dicta. In Notitia Africae recensetur inter epi-
scepos Mawritenie Cefariensis Victor BRegiensis ; et
in Numidia Fertunius Flegianemis.
4 Editi 4, Andiot ; οἱ 4, Andiu ; Lorichius, Adin!;
Colb. 4, Anduit. Et in infra Chilfl. cum Lorichio,
congregatam armatorum manum, eu.
4 [lujus lectoris et ceterorum hic memoratorum
fiterát &rucis, rugatdni 5 Yhagis quam aFitarti distT-
dentes ntiue rfüugierteà cStendéremt; werv! ul fia
tPünekrütfi, &heto cüilui respicierite, εὐ ἐμ α δὴ, At
bi tortorés nérvicas chordas disruptas δόβὲ €idcéüli,
dllatis eréb?ids foFtióribus ehórifis stqwe chitmbiirs,
mu ih atu wist Christi nomen iüvocatte, illa
δια νὰ evànéseibant. Sed. ét espite déórsüih dui ad
uhuri pentlet'et. pedem, dorniire quasi süper le tum
p'ümil& stratum , oníibus vidébdtür. Quen Cu
hà Theolerftus regT& filius, qui. éjüs dominus erat,
pdinté nón Véléntibus, ehpite tifüehri Jussissel , a
duo ptohlbetüt Jocundo présbytéro , dicente sibi :
festum recolit Martyrologium Romanum die 5 Aprilis.
t Mitüm ést. quimtáti in hiujüs Ióci nomine scri-
hende νυνὶ codice tam mss. quam editi. Lectio-
nem Colb. 4 retinuimus ; alias hic exhibere visum
t, ut quisque quam meliorem pufaverit eligat.
Fail complures, Sicut Thurnazude contigit, ct Gali-
D tich Antinonfip ; Orftiód. ct Lorichttt$, f Tami-
ruda contigit Galbis. Vico, vel aliis, etc. Codex Mar-
Vn., Tinnsuda contigit, "ἢ 1 εἰ Guibws vicum Afámoe.
Carthus. Port, Tiuzudce contigit et Galbiis vico Ammo-
nig, Gotb. alter, TVmesuda contulit Gulbus, ete, Cotb.
tertius, Tunusnda... titám, e$. Aped Pliwimm Yibró
Iv, cap. 5, recensetur oppidnm. Thunndivense. Pto-
leo T hutrisada. ἔν coliatioue Carthag., eap. 201,
eccurrit intet Donntisias Victiridntü episcopus Tunn-
sidehsis. Est et in tabulis Peutingeriatus T fmuu. Grid
vero liac voce Galibus, aut Galbse, s isque -eqnenti-
bus designetur, divinare non licet. Magálà autem
apud Aíros prant vill, Ee pauperam et pastoram
tuguria. De his Virgilins Aneid. 4:
Miratur molem /Enens Magaliá γποηδαν.
Ammoniam vero aliam ignoro, prier emm Li yo
partem ín qua odtssimum Jupiter Ammon Κ᾽ δι ἥν ;
sed que huic loco non congruit, Legenédwm forte, in
magalibiks vici Ammonis. Ptolemeus quippe lb. iv,
eap. 9$, memorans civitst.s qui inter doas Syrtes
erii, recenset Ammonis.
* Colb. 1 et edit. 4, magisque exératotm, deseenden-
te& atqhe mügientes ertensi sunt nervi, et ut fila, etc.
Colh. alter et Mart., ruga mogisque. exuritam...
oitenderittit. nérvi. Et infra pro cantibinis , Lorithiug
habet cabuillinis. |
h Duo mss., Theudericus. At , Thcaerichus teu
Theotloricus. Dicitur 4 Procopié libro 1 Iisturize Van.
dal., Theodorus, etabasqueliberts d&fuctus. Vide infra
€ol . 905, n. ἃ, Lorichins sémyper, T hederijchus, semel
ederychus. 1d nomen, quod *iud Sceptentríomales
populos regibus et principibus fámlliire erat, eortt
hngaa , Teuderiich, id est popnfís pollens, d'tebatur,
VICTORIS VITENSIS
Poteris eum diversis aíflictionibus interficere. Nam, A ire; qui cum multis insidiis premeretur ut «
si gladio peremeris, incipient eum * Romani marty-
rem praedicare. Tunc Theodericus in Byzacenam
provinciam ad fodiendas eum condemnat scrobes.
Postea quasi ad majus opprobrium, haud procul Car-
thagine, ubi ab omnibus videretur, eum pastorem
precepit esse vaccarum. inter 866, dum , Domino
revelante, dormitionis suze proximum cerneret diem,
advocat quemdam Felicem, venerabilem Christia-
num, procuratorem domus filii regis, qui Armoga-
stem ut apostolum venerabatur ; dicitque illi : Tem-
pus me: resolutionis advenit. Obsecro te per fidem
quam utrique tenemus, ut 5 sub hac ilice, me sepe-
lire digneris, redditurus [a!. Domino| Deo nostro, nisi
feceris, rationem. Non quod ille curaret ubi aut qua-
cam amitteret (idem, ipse eum rex postea blan
affatibus sxcularibus invitabat, promittens
eum [al. deliciis] divitiis cumulandum, si vc
ejus auditum facitem commodasset. Qui eun
atque invictus in fide maneret, jubet eum
sententiam capitalem ; ita tamen callidus :
procipiens, utsi in illa hora vibrantis gladii
mesceret ictum, magis eum occideret, ne ma
gloriosum fecisset ; si autem fortem in conf
conspiceret, a gladio temperaret. Sed ille ut :
na immobilis Christo solidante fortis effeetü:
fessor revertitur gloriosus. Etsi martyrem i
hostis noluit facere, confessorem tamen n:
non potuit violare.
liter suum sepeliretur corpus; sed ut illud demon- Β XVI. Saturi fides. — Novimus et alium ea t
straretur quod servo suo revelaverat [al. Deus] Chri-
stus. Respondit Felix, et dixit: Absit a nobis, con-
fessor venerabilis ; sed sepeliam te in una basilicarum
cum triumpho et gratia quam mereris. Cui beatus
Armogastes : Non, sed 11 quod dixi facturus es. llle
timens Dei hominem contristare, veraciter quod jus-
serat promisit se esse facturuin. Statim intra pau-
cissimos dies * comes bon: confessionis de hac vita
migravit. Festinavit igitur Felix sibi delegatum sub
arbore fodere sepulcrum. Cui cum intexa radices et
soliditas aridz telluris moram facerent, et labore
angeretur quod tardius sancti membra corporis hu-
marentur, tandem abscissis radicibus multo altius
terram cavans, conspicit sarcofsgum splendidissimi
state nomine Saturum : qui, cum lucidum essel
brum Ecclesie Christi, et pravitatem Aría
libertate catholica frequenter argueret (fuit hi
curatordomus Hunerici), convenitur, accusantt
rivado quodam diacono, quem Hunericus inl
singulariter honorabat, ut fieret Saturus At
Promittuntur honores et divitie multe si fa
proparantur supplicia dira si nollet : bac o
proposita, ut si regalibus jussibus non ob
primo facta discussione, et ante amissa dou
substantia, distractis omnibus mancipiis ac
uxor ejus, ipso prasente, camelario in conj
traderetur. Quod ille plenus Deo magis ut ve
proveniret, impios provocabat. Ob quam ci
marmoris preparatum, qualem forte nullus omnino C uxor ejus inducias visa est ab his qui exsequeb
liabuit regum.
XV. Archinimus confessor. — Sed nec quemdam
4 Archinimum nomine, Masculanum, debeo prater-
* Romanorum nomine Catholicos fuisse designa-
tos, tumab hzreticis ipsis, ut in hoc loco, tum etiam
ἃ catholicis auctoribus probat multis exemplis noster
Mabillonius in praefatione ad Liturgiam Gallicanam.
Hi« adjieiendus est Theodosius Junior Augustus in
epistola ad Acacium aliosque episcopos et anachore-
tas, quz in concilio Ephesino refertur, ubi eos adhor-
tatur ut sese probatos Romana religionis sacerdotes
exhibeant. Vide Baronium tomo v Annal. ad ann.
409 et 432. 1s autem mos potissimum invaluit, cun
barbari Arianz sectae addicti Romani Imperii provin-
cias devastarunt. Vide iufra (Col. 255, n. 5).
b Sic Mart. Orth. et. Lorichius. Alii, sub silique D
arbore, etc.
- € Ex hac voce occasio sumpta est Ármogastem in
Romano Martyrologio comitem appellandi, die 29
Martii , quasi vir iste sanctus comitatus dignitate ali-
quando fuerit insignitus. At fallar si voces ille, comes
bona confessionis , aliud hic signent quam in aut cum
bona confessione. Unde Ado, Usuardus aliique veteres
martyrolegiorum scriptores, qui hac ipa 29 Martii
die festum ejusdem sancti confessoris duorumque se-
quentium , Archinimi scilicet et Saturi, seu Satyri,
recolunt, nibil habeut de hac comitis dignitate.
4 Chiffl.,, Archimimum, nomine Masculam, quasi
nomen proprium hujus confessoris Mascula, qui mi-
mica arti przefectus fuisset. At unus Colb. omnium
vetustior, et Mort. cum Lorichio et Orthod. habent
Archinimum, qui et sic appellatur in Adonis martyro-
logio edito, atque in tribus vetustis manuscriptis, cui
etiam consentit Florus, Apud Usuardum vero, cujus
nesciente marito, petisse. Accedit ad maritut
Eva consilio magistrata serpentis (Gen. ui). S
Adam non fuit, qui illecebrosa [al. vitae] vett
autographum penes nos habemus, legitur Archin
quam lectionem exhibent quatuor itera alia mai
logia, 4 Bollandianis die 29 Martii laudata. !
Colbertinus secundus, Archiminium. Notkherus :
in martyrologio 74 quod a Canisio tomo VI an
lectionis vulgatum est, habet Archimimus. Quae
est etiam codicis tertii Colbertinz bibliothecse
omuium recentioris. Martyrologium Leodiense
nimum eum appellat. Jam vero exemplar vetut
Baronio laudatum habet Masculanum. Cui sufft
tur mss. 2. Colb. et edit. Rhenaui , Balduini,
et Colon. , ubi legitur Masculan. Martin. habel
culum. Lorichius Orthod. et Sur. Archinimu
mine , Masculinum , et Belfor. vertit Mascu.
quibus omnibus liquet nomen hujus confessori
. prium fuisse Archinimum aut Archiminum, Mas
vero, quie urbs fuit in Numidia celebris, ejus pat
De qua urbe plura habes in notis ad episcopo
midie, qui in Notitia recensentur num. 94. E
dem ex omnibus martyrologiis a me supra lau
4: hunc sanctum simul cum Armogaste el S
ie 299 Martii commemorant, ne unicum quider
scule meminit, omnes econtrario Árchinimsum
dant; quod nempe istorum Fastorum script
persuasum fuerit , hac voce Masculan, non con
rem ipsum, sed ejus patriam designari. Hinc t
dandi recentiores , qui Masculam, professione .
mimum , incaute in fastos sacros invexere.
e Mart., Maurivado. Orthod. et l.orichius ,
ridano. Legendum forte Varimado. Vide Comn
rium historicum cap. 4.
205
VICTORIS VITENSIS
208
quoque per notarium suum, nomine [edit., Vitared| A Pecuniam apud eum nunquam mansisse probatur,
Vitarit, edictum quod publice legeretur, hunc conti-
nens modum : « Jussit vobis dominus noster [al. di-
cere] dici, quia imperator Zenon, et nobilissima Pla -
cidia, per Alexandrum virum illustrem scripserunt,
petenies ut Ecclesia Cartbaginis religionis vestri
proprium episcopum habeat. Hoc fieri przcepit;
atque eis rescripsit, vel legatis ab eis directis dici
jussit, ut sicut petierunt vobis episcopum quem vo-
lueritis ordinetis; sub eo tenore, ut nostrz religionis
episcopi qui apud Constantinopolim sunt et per alias
provincias O;ientis, ex ejus precepto liberum arbi-
trium habeant in Ecclesiis suis, quibus voluerint
linguis populo ἃ tractare, et legem Christianam
colere : quemadmodum vos hic, vel in aliis ecclesiis,
nisi forte tali libra offerreiur, quando jam so! diei
explicans cursum, nocturnis tenebris ordinem daret
et locum. Tantum [al. additur sibi] reservabat quan-
tum diei sufficeret, non quantum cupiditas expe-
tisset, Deo nostro subinde quotidie ingentia et majora
donante. Sed cum fama ejus esset ubique celebris
atque manifesta, ceperunt ezinde Arianorum epi-
scopi invidia gravi torqueri, quotidianis, et precipue
b Cyrila, eum calumniis insectantes. Quid plurimuni?
Suggerunt regi de illo ut suum nequaquam sederet
thronum, neque ad Dei populum verbum faceret ἘΚ,
consuetum. Deinde (ut) quoscunque mares vel femi-.
nas in habitu barbaro incedentes in ecclesia conspl--
ceret, prohiberet. llle respondit ut decuit. Domus
quz in provinciis Africanis constitutz sunt, liberum B Dei omnibus patet, intrantes nullus poterit repellere.
arbitrium [al. habebitis| habetis, in ecclesiis vestris
missas agere, vel tractare, et 4018 legis vestrae sunt,
quemadmodum vultis, facere. Nam si lioc circa eos
non fuerit [a(. reservatum] observatum, tam episco-
pus qui ordinatus fuerit quam clerici, sed et alii
episcopi cum clericis suis, qui iu Africanis proviuciis
Sunt, jubebuntur iuter Mauros mitti. » Quod edictum
dum nobis presentibus, quarto decimo calendarum
[edit. 11, Juniarum | Juliarum universze Ecclesi: legere-
tur, gemere caepiinus mussitantes, co quod meditanti-
bus dolos malorum esset futura persecutio praeparata.
Et ita legato dixisse probamur : « Si ita e:t, iuter-
positis his conditionibus periculosis, hxc Ecclesia
episcopum non delectatur habere. [al. Gubernet]
Gubernat eam Christus, qui semper dignatus est (j
gubernare. » Quam suggestionem legatus accipere
neglexit, Simul et populus, ut tunc fieret, ut ignis
exarsit, cujus erat clamor intolerabilis, qui nulla
posset ratione sedari.
' Hi. Eugenii virtutes. — Ordinato itaque episcopo
Eugenio, viro sancto Deoque accepto, sublimis nata
est lxtitia, et gaudium cumulatum est Ecclesix Dei.
Exsultat multitudo catholica sub barbara domina-
tione, de ordinatione pontificis reparati. Nam maxi-
mus numerus juvenum atque adolescentularum,
Sibinct in commune congaudens, attestabatur quod
nunquam vidisset episcopum in throno sedentem.
Porro ille vir Dei, sacerdos Eugenius cepit per
conversationem operum bonorum venerabilis et re-
Masime quia ingens fuerat multitudo nostrorum ca-
tholicorum, in babitu illorum incedentium, ob hoc
qued domui regix serviebant.
IV. Persecutionis initia. — At ubi ab homine Dei
tale responsum accepit, statuit in portis ecclesize
collocari tortores : qui videntes feminam vel mascu-
lum in specie sue gentis ambulantes, illico palis
minoribus. dentatis jactis in capite, crinibusque in
eisdem colligatis, ac vehementius stringentes, simul
eum capillis omnem pelliculam capitis auferebant.-
Nonnulli autem, dum hoc fieret, statim oculos aii-
serunt, alii ipso dolore defuncti sunt. Mulieres vero
post hanc ponam, capitibus pelle nudatis przcone
Irzeunte per plateas, ad ostensionem tolius civitatis
ducebantur. Quod sibi magis qux patiebantur, lu-
crum maximum computabant. Quorum nos plurimos
novimus, nec scimus aliquem eorum tunc, etiam
poenis urgentibus, a recto itinere destitisse. At ubi
isto modo fidei infringere non valuit [αἱ. ullum]
muruu, cogitat ut nostr: religionis homines in aula
ejus constituti, neque annonis, neque stipendiis soli-
tis potirentur. Addidit quoque et laboribus eos con-
terere rusticanis. Dirigit viros ingenuos et admoduin
delicatos ad campum Uticensem, ut sub ardentis
solis incendio, cespites messium desecarent. Ubi
omnes cum gaudio pergentes, in Domino letabantur.
In quorum contubernio quidam fuit aridam habens
manum, qua per anuos quamplurimos nullum ei
przstiterat obsequium. Qui cum veraciter excusaret
verendus haberi, etiam ab eis qui foris sunt; et ita D se operari non posse, magis violenter jussus est
esse omnibus gralus, ut, si fas esset, aniniam suam
pro eodem universos ponere delectaret. Eleemosynas
quoque tales per eum Dominus dignatus est facere,
ut incredibile videatur tanta eum impendere, ubi
Ecclesia, totum barbaris tenentibus, nec unius
nummi habere cognoscitur facultatem. Humilitatem
in illo, caritatem, pietatem divinitus condonatam, si
quisquam incipiat laudare, non poterit explicare.
* Hac voce veteres exprimebant instructiones seu
adhortationes ad populum , quas Grzeci vulgo homi-
lias dicebant , ut ipsemet Victor supra exposuit li-
bro i, num. 2, ubi inter alia sancti Augustini opera
traclatus populares quos Greci homilias vocant , me-
Iiorat.
pergere. Sed ubi ad locum ventum est, et prxsertim
pro eo orando ingemuerunt omnes, pietate divina
illa arida incolumis confessori restituta est manus.
Hinc jam Hunerici persecutio doloris atque parturi-
tionis nostra sumpsit initium. '
V. Hunericus in suos scvit. — lpsae autem qui sese
jam dudum omnibus lenem ostenderat, desiderans
post obitum suum filiis, quod * non contigit, regnum
b S . ac " .
rileas | "Aliqui etiam Cyril " εἰ ΑΝ τα ΟΝ x -
que nomen istud occurrit. De hoc semel monuisse
$ .
« Nondum revera contigerat, cum hanc Historiam
scriberet Victor, anno scilicet ls; sed postea tamen
BA
205
statuere, Theodoricum fratrem filiosque ej
tonisque fratris nihilominus filios crudeliter caepit
insequi. Quorum nullum dimitteret, nisi ei mors
desiderii sui voluntatem auferret. Primo sciens
uxorem Theodorici fratris astutam, credo, ne forte
maritum aut majorem filium, [al. qui] quia prudens
ei sapiens videbatur, consiliis acrioribus adversus
tyrannum armaret, crimine imposito, gladio eam
interfici jubet. Postquam occiditur et ille filius [al.
m3gnis] magnus literis institutus , cui secundum
constitutionem 5 Geiserici, eo quod major omnibus
esset, regnum inter nepotes potissimum debebatur.
Accenditur adbuc crudelius aliquid perpeirare.
Astante vulgo in media civi pro gradibus platea:
nova, episcopuin su: religionis, nomine Jocundum,
quem * patriarcham vocitabant, precepit incendio
€oncremari, ob hoc quod in domo Theodorici ger-
Pani regis acceptissimus hahebatur; cujus forle
suffragio memorata domus regnum poterat obtinere.
1n quo impietaus scelere futurum nobis adesse
prospeximus malum, aientes invicem singuli nobis :
Qui in suo ita crudelis effectus est sacerdote, quando
mostra religioni, vel nobis parciturus est iste? Tunc
et Gentonis majorem filium, nomine Godagis, cum
uxore, absque solatio servi aut ancillz crudeli exsilio
delegavit. Fratrem vero Theodoricum, post occisio-
hem uxoris et filii, nudum atque destitutum similiter
relegavit. Post cujus mortem filium qui supererat,
infantulum, duasque filias ἢ αὶ ejus adultas, impositas
tinis, longius affligendo projecit. Sed et comites
qumplurimos et nobiles gentis sua objectionibus C
μι εἰς insectans, ob hoc quod germano suo faverent,
Wios incendit, alios gladio jugulavit; imitator exi-
ens Geiserici patris, qui sui fratris uxorem ligato
lapidum, in ὁ Ampsagam fluvium Cirlensem
m, jactando demersit, et post necem matris,
"am filios interfecit. Sed el multos ei Geisericus
Ed quando defunctis Guntamundo et Trasa-
» ildéricus, Hunerici ex Eudoxia flius , re
(mn obtinuit, pacemque reddidit Ecclesie Afri-
Came, ut fusius dicemus in Cormentario historico
* Mii scribunt Gentunis. Orthod. , Genzonis. Sic eum
eque aprelat Procopius libro de Bello Vandalico,
Wi temel et iterum memoratur , eratque secundus
rici filius. AL fallitur iste auctor, qui loco lau-
Theodorum , sic quippe Theodericum appellat ,
uemum matu ex. Geizerici filiis , neutrius sexus li-
i» reliciis, ante mortem patris vilam explevisse
ι. Ex hoc quippe Victoris loco patet Theodori- D
'am ejusque fijos post Genserici mortem fuisse su-
Verstlles, quos Hunericus adeo crudeliter afflixit.
! lle testamento. praceperat, inquit Procopius
làro1 list. Vandal, ut semper qui ex suis posteris
Irior omnium esset zeiate , regnum obtineret , exclu-
lieliam ejus qui antea regnavisset filiis, si aliquos
liberent agnatos seniores. Hinc Hunnerico, uon Hil-
dericus ejus filius, sed Guntamundus, deinde Trasa-
mundus primo soccessere, postea Hildericus. Gilimer
jrimus hanc. n violare aggressus est, suo damno,
lii dicemus ii inmentario bistorico, fusiusque ex -
joalt Procopius in libris duobus de Bello Vandalico.
* Fami apnd istos aliosque barbaros prze-
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 1l
* Gen- Α pater moriens sacramento interposito commendave-
$06
rat : quos ille immemor fidei, et sacramenti violator, .
diversis poenis et incendiis trucidavit. Nam lleldi-
cum quemdam, quem paler ejus przpositum fece-
rat regni, jam veteranum at4ue annosum, cum de-
decore capile truncavit; ejusque uxorem cum alia,
nomine * Thencaria, in medio civitatis incendi.
Quarum corpora per vicos et plateas trahi mandavit,
qua tola die jacentia, rogatus a suis episcopis vix
vespere sepeliri concessit. Camut namque Heldici
fratrem, quia ad ecclesiam eorum confugerat, occi-
dere non potuit; quem tamen in loco latrinarum
[Lor., obscuro] obsceno conclusit, multoque eum ;bi
tempore degere slatuit. Postea cum caprario quo-
dam et rustico, ad faciendas scrobes vineis profutu-
ras condemnavit : quos eliant duodecies per annum,
id est, per singulos menses, flagellis crudelibus dis-
sipabat; vix modico aquz, cibariique panis concesso.
Hoc per quinque vel amplius perpessi sunt annos;
quibus hzc supplicia proficere poterant ad zeternam
mercedem, si catholici fuissent, et fidei suz merito
ista perferrent. Sed ideo istud silere nequivimus, ut
impietas regis etiam iu suis minime sileretur; qui
non solum episcopum $uuiu Jocundum, ut superius
demonstravimus, flammis adussit, sed et presbyteros
et diaconos suos, id est
incendii, nec non et besti
VI. Visiones ante persecutionem. — Ampulat
tur in brevi omnibus quos timebat, et solidans sibi,
ut putabat, regnum, quod breve futurum erat ei ca-
ducum, omni ex parte ! otiosus atque securus, ani-
versa tela furoris in persecutiones Ecclesiz catholi-
ez, rugiens sicut leo, convertit. Ante persecutionis
tameu tempestatem, multis praeuntibus visionibus
ek siguis, imminens demonstratum fuerat malum.
Nam ferme ante biennium quam fleret, vidit quidam
$ Fausti ecclesiam solito in ornatu fulgentem, oereis
pare. Hinc natum in nonnullis regionibus, quas ali-
quando illi coluere, patriarcha nomen , quód etiam
osteri Ecclesiz catholiez reconciliati retinuerunt.
ide hac de re fuse et erudite disserentem Ludovi-
cum Thomassinum Oratorii Gallicani preshyterum ,
lib. 1 novz et antiqua Ecclesiz Disciplinz, parte 1,
cap. ?1, Latinze edition
ἃ Sic legendum. Ali, Ausagam. Fluvius ille nunc
egmar. qui Africam propriam
uia separat. Ob ejus fortassis magnitudinem
in Colb. 2 etin edi. Rhenani famosus cognomina-
Ur, aliis tamen dicirur fetulosus aut fecilosus. Plinius,
Pomponius Mela aliique auctores, qui hunc fluvium
memorant, nusquam sie euin appellavere.
* Hiec in mss. Mart. , Germ. et Ful. dicitur The-
207
VICTORIS VITENSIS
208
quoque fulgentibus, palliorumque velamine ac lam- A xxvi, 20). Vidit et venerabilis Paulus episcopus ar-
padibus rutilantem. Et dum lztaretur candore tanti
fulgoris, subito, ait, luminis illius concupiscibilis
exstinctus est fulgor, ac tenebris succedentibus ad-
versarius naribus natus cst fetor : omnisque illa alba-
torum turba, expellentibus quibusdam JEthiopibus
minata est foras : ob hoc jugiter lamentans , quod
eam in claritate pristina nequaquam viderit iterum
restitutam. Nam visionem istam nobis presentibus
$ancto retulit Eugenio. Vidit et quidam presbyter
ipsam Fausti basilicam refertam turbis innumerabi-
.lium populorum, et post paululum evacuatam, et re-
pletam porcorum multitudine atque caprarum. Item
. alius vidit aream triticeam ventilationi paratam, gra-
'nis adbuc ventilatoris judicio necdum a palea sepa-
borem usque ad celos ramis florentibus extensam,
qua: etiam dilatione sua omnem [al. deest pene] pene
Africam opacabat. Et cum universi ejus magnitudine
et speciositate gauderent : ecce subito, inquit, venit
asinus violentus, qui defricans cervicem suam super
robur radicum ejus, impulsu suo cum ingenti sonitu
illam mirabilem arborem elisit ad terram. Sed ct
Quintianus 4 honorabilis episcopus vidit se super
quemdam montem stare, de quo conspiciebat gregem
innumerabilium ovium [al. additur suarum], et in
medio gregis du:xe erant 0115 nimium bullientes. Ade-
rant autem ovium Qccisores, qui earum carnes ollis
bullientibus demergebant. Et cum ita fieret, omnis
illa mzgnitudo gregis consumpta est. Reor ego illas
ratis : et dum ingentis massa, licet confusz, magni- D duas ollas, * Siccensem et Larensem duas csse civi-
tudinem miraretur, subito ecce turbo veniens tem-
pestatis, sonivago flatu ccpit adventum suum
surgente pulvere demonstrare. Cujus impetu palea
illa omnis omnino volavit, remanentibus granis. Post
hzc venit quidam procerus, splendido vultu, habitu-
que nitido fulgens, qui ca»pit grana vacua macilenta
atque similagini reproba purgando projicere. Qux diu
. 16 examinans, vix magnitudinem illius massz, licet
probate, ad acervum tamen perduxit exiguum. ltem
alius ait : Stabat quidam przcelsus super montem,
qui * Ziquensis dicitur, et clamabat dextera levaque :
. Migrate, migrate. Alius conspexit rugiente coelo at-
que turbato sulphureas 5 nubes, ingentes lapides ja-
culari : qui lapides dum cecidissent in terram, plus
tates, in quibus multitudo prima fuerat congregata,
et a quibus incendium initium sumpsit ; aut Huneri-
cum regem, et Cyrilam episcopum ejus. Sed de mul-
tis visionibus, quia brevitati consulendum fuit, haec
dixisse sufficiat.
Vll. Persecutio gravis. .— Quid ultra ? Censet. pri-
mo tyrannus jussione terribili, ut nemo in ejus pala-
tio militaret, neque publicas ageret actiones, nisi
gese Arianum fecisset. Quorum ingens numerus vi-
gore invicto, ne fidem perderet, militiam tempora-
lem abjecit. Quos postea domibus projectos, omni-
que substantia exspolíatos, in insulas Siciliam et
Sardiniam relegavit. ! Quin etiam statuere per totam ΄
Alricam festinavit, ut nostrorum episcoporum de-
. accendebantur, et majoribus flammis ardebant, atque C functorum fiscus sibi substantiam vindicaret. Qui au-
intrantes in. penetralia domorum, quos inveneront
incendebant. Qui autem vidit, ait, quia cum se in
quodam cubiculo abscondisset, miseratione divina ad
eum flamma non potuit pervenire : reor ut illud pro-
pheticum compleretur : Claude ostium tuum, et 5 abs-
condere aliquantulum, donec transeat ira. Dei (Isai.
Colb. alter pro albatorum ljabet oblatorum. Chiffl.,
Bald., Sur., et Rhienan. , cum Colb. tertio, beatorum
Lorichius abbatum. De Fausti ecclesia supra egimus
nota 25 (Col. 191, n. 5).
, * Memoratur civitas Ziquensium in Africa, in
epistola Constantini Magni ad Probianum, sicut et in
Purgatione Czciliani. C:eterum Lorichius habet , su-
pra montem Domini , qui Ziquensis, etc.
b Colb. 2, Ful., Germ., Mart., lhenan., Orth., et
Sur., babent nubes qu& ingentes ceperunt lapides, etc.
Colb., 1, Sulphureas ingentesquenubes, etc. L
turbatas ur po nubes, qua ingentes ceperunt, etc,
* Colb. 2 et Rhenan., absconde te pusillum, etc.
4 Hunc Colb. 4 et editi 2 Quintinianum appellant;
quem Siccensem episcopum fuisse censet Baronius in
notis ad Martyrelogium Romanum die 23 Maii, ubi
cum sanctis Lucio et Juliano in persecutione Vanda-
lica passus dicitur. Sed de his inferius plura dicemus,
ubi de persecutione Guntabundi, in Commentario
historico capite 10.
* Sic Colb. 2, Germ. , Port. , Mart. , cum Ortliod.
et Lorichio. Sed Colb. 4 et Ful., post Larensem ad-
dunt Laribus. At Colb. 4, Rhenan., Chiffl., Bign.,
Bald. et Sur., ollas, sicca Veneria, et Laribus, duas,
etc. Sunt autem Sicca Veneria et Lares civitates duze
olim episcopales in Africa proconsulari. Prioris epi-
(copus subscripsit epistolae synodicze Patrum ejusdem
orichius, D
tem defuncto succedere poterat, non ante ordinare-
tur, nisi fisco regali quingentos solidos obtulisset.
Sed hoc tedificium, ubi construere [Lor., visus] nisus
est diabolus, statim illud destruere dignatus est Chri-
stus. Suggerunt ei domestici sui, dicentes : Si istud
firmaverit pr:cceptio vestra, nostri episcopi, qui sunt
provincie ad Paulum Constantinopolitanum episco-
pum, quz lecta est in concilio Lateranensi sub sancto
Martino, act. 2, ubi Candidus Siccensis. Et adfuit
conc. Carthag. anno 525 Vitulus episcopus plebis
Larensis. Ex utraque item urbe episcopi, tum cathd-
lici, tum Donatistze , collationi Carthag. interfucre.
In ea quippe Fortunatianus episcopus Ecclesie catho-
lice Siccensis s:epe interlocutus est, et capit. 159 sub-
scripsit. Paulus vero ejus adversarius cap. 198 , in-
ter alios Donatistas recensitus est. Victorius autem
Larensis episcopus cum Honorato ejus adversario
cap. 121 comparuit, et Honoratus iterum cap. 197.
Adfuit et Restitutus episcopus Laritensis Donatista
cap. 208. De barum urbium situ erudite disserit Hen-
ricus Norisius in Observationibus adversus Joannem
Garnerium , quas consule. Denique in concilio Car-
thag. sub sancto Cypriano sententiam pro hzreticis
rebaptizandis tulit Castus a Sicca num. 28. Euin. ur-
. bem notam reddidit famosa Urbanum inter et Apia-
rium controversia. Hilarense oppidum , et Siecense
memorat Augustinus epistola 229. An vero Paulus
et Quintianus, hic a Victore memorati , barum ur-
bium episcopi fuerint, incertum est, cum id Victor
reticeat, nec bx dus sedes in Africe Notitia ha-
beantur.
f Sic Orth. et Lorichius. Αἱ Mart., Germ. et Ful.,
Quod etiam, Cxeteri, quodam tempore statuere, etc.
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 1l. BENE
*
. Ten
210
in partibus Thracix» et aliis regionibus constituti, À versi in Siccensem et Larensem civitates, ut illuc
pejora incipient pati. Przcepit deinde sacras virgi-
nes cougregari, dirigens Vandalos cum su» gentis
obstetricibus ad * inspicienda οἱ contrectanda con-
6ra jura verecundix verecunda pudoris, ubi nec
matres aderant, nec aliqua catholicarum matrona-
rum. Quas [al. cruciantes] torquentes gravi suspen-
dio, atque ingentia pondera pedibus colligantes, la-
minasque ferri ignitas dorso, ventri, mamillis et .
Jateribus apponebant. Quibus inter supplicia diceba-
tur : Dicite quoniain episcopi vobiscum concumbunt,
et clerici vestri; quarum acerbitate poenarum pluri-
mas tunc scimus exstinectas. Alio qud remanserunt,
cultibus arescentibus facte sunt curve. Nitebantur
enim semitam invenire per cujus aditum, publicam,
sicut fecit, faceret persecutionem. EL ita faciens,
nullo modo investigare potuit quomodo Christi Ec-
clesiam macularet. ——
17 VIII. Fideles in exsilium pulsi. — Quibus autem
prosequar fluminibus lacrymarum, quando episcopos,
presbyteros , diaconos et alia Ecclesie membra , id
est, quatuor millia nongentos b septuaginta scx, ad
exsilium creimi destinavit? in quibus erant podagrici
quam plurimi , alii propter :tatem annosam lumine
temporali privati. In. quorum erat numero beatus
Felix * Abbiritanus episcopus, liabens jam in episco-
patu quadraginta quatuor annos, qui paralysis morbo
percussus , nec sentiebat quidquam, nec penitus lo-
quebatur. De quo nos maxime cogitantes quod non
posset jumento portari, suggessimus ut a suis rex
peteretur, ut. saltem eum propere moriturum Car- C
thagini csse juberet, quia ad exsilium nulla posset
ratione perduci. Quibus ita fertur tyrannus cum fu-
rore dixisse : Si animali sederc non potest, jungantur
boves indomiti, qui eum colligatum funibus trahendo
perducant quo ego precepi. Quem ex transverso
super burdonem vinctum, quasi quemdam ligni
truncum, toto itinere portabamus.
ΙΧ. Mira fides muliercule. — Congregantur uni-
* Colb. 1, Mart. et Orth. cum Lorichio, ad inspi-
ciendum , et contrectandum conira jus verecundiae et
udoris, ubi, etc. Harum virginum memoriam recolit
Martyrologium Romanum "75 die 16 Decembris.
b Sic Col. 2, Mart., Germ., Ful., Port., Lorichius,
et Orthod., cum Martyrologüs Adonis, Usuardi, Not-
keri, etc. At Colb. 4, Rhenan., Surius, Bald. Belfor. D
cum Baronio iu Martyrologio Romano, Sexaginta sez.
Chiffl. et Bign. Sexuginta quatuor.
€ Sic Colb. 5, Orthod. et Lorich., quibus accedunt
Mart., Ful. et Germ., ubi, Abiritanus. l'ort., Harbi-
ritanus. Àt Chiffl. edit., Abderitunus. Rhenan., Sur.
et alii editi, Abdiritanus. Porro in Africa urbs duplex
fuit Abbir dicta ; quarum altera. Abbir Majus diceba-
tur. Utriusque episcopus collationi Carthaginensiad-
fuit, Feliz scilicet episcopus Abbir Majus cap. 153,
ubi nullus ibi fuisse Donatista dicitur; et cap. 215,
Annibonius catholicus episcopus Abbiritensis. Concilio
autem Carthaginensi anno 419 subscripsit Candidus
episcopus Germanie, qui alias ibidem simpliciter Ab-
biritanus dicitur, ejus scilicet urbis, ni fallor, cujus
successus ab Abbir-Germaniciana habetur in concilio
Cariliag. $ub sancto Cypriano, num 16. Ab his urbi-
hus diversa omnino erat Abdera seu Abzera, cujus
episcopus Fruciuosus memoratur in collat. Carthag.
occurrentes Mauri , sibi traditos ad eremum perdu-
cerent. Supervenientes igitur comites duo subtilitate
damnabili, blandis sermonibus cum Dei confessori-
bus agere coeperunt : Quid vobis, inquiunt, videtur,
ut ita pertinaces sitis , et domini nostri prxceptis
minime obtemperetis, qui esse poteritis in conspectu
regis honorabiles, si ejus festinetis facere volunta-
tem ? Statim illis ingenti vociferatione clamantibus,
et dicentibus : Christiani sumus, catholici sumus :
Trinitatem unum Deum inviolabiliter confitemur,
includuntur graviori quidem, sed adhuc latiori cu-
stodia; ubi nobis copia dabatur introire; et verbuin
admonitionis fratribus facere, et divina mysteria
celebrare. lbi et infantuli fuere quamplurimi, [Lor.,
D qui] quos genitrices materno sequebantur affectu,
4 alie gaudentes, oli tristes, alie retrahentes ;
alix: gaudebant se martyres peperisse, 8118 moliendo,
diluvio rebaptizationis nitebantur a confessione fidei
revocare. Nullum tamen tunc nec blandimenta vice-
runt, nec carnalis pietas aliquem inclinavit ad ter- -
ram. Nam quxdam tunc quid fecerit anus, breviter
referre delectat. Dum iter ageremus cum Dci exer-
citu comitantes , et forle magis noctibus promovere-
mus propter solis ardorein, conspicimus mulierculam
sacculum , et alia vestimenta portantem , manu inu-
fantulum unum tencentein , atque his sermonibus
consolantem : Curre, domine meus. Vides universos
sanctos quomodo pergunt, ct festinant hilares ad
coronam? Quam nes eum. inereparemus , quo: ira-
portuna videretur, aut viris pro sexu jungi, aut exer-
citui Christi sociari, respondit : Benedicite, benedi-
cite, et orate pro me, et pro isto parvulo nepoto
mco; quia, etsi peccatrix, filia sum quondam * Zu-
ritanz civitatis episcopi. Cui nos : Et quare ita ab-
jecte ambulas, vel qua ratione de tam longo itinere
huc pergere demonstraris? Qu: respondit : Cum lioc
parvulo servo vestro ad exsilium pergo, ne iuveniat
cum solum inimicus , et a via veritatis revocet ad
cap. 128. Porro Felix hic a Victore laudatus,'is ipse
esse videtur, qui in Notitia Africana inter proconsu-
lares episcopos num. 2 Abaritanus dicitur, qua de re
vide notas In Notitiam. Ejus et exterorum hic lauda-
torum memoriam recolunt vulgata martyrologia die
49 Octobris, Grzci vero 7 Septembris.
4 Lorichius et Rhenan. non habent alie tristes. Et
infra, moliendo. Colb. 1, moriendos. Rhenan., Sur.,
Bign. et Dald., morituros. —
e Germ., Ful., et Orthod. cum Lorichio, Zurina.
πα. Mart. Zurinatie. Colb. 1, Turitane ; Sur., Quiri-
tana. In Indice Oxoniensi jam laudato Zura incertz
provincix dicitur. Αἱ ex collatione Carthaginensi di-
Scimus cam cx proconsulari fuisse. Etenim cum Quin-
tus, ut vulgatae editiones habent, nam v. c. Baluzius
habet Qui supra, pro Paulino Zurensi litteras nescicn-
te, qui prxesens aderat, se subscripsisse fuisset testa- —
tus in collatione Carthag. cap. 133, Paulinusque ipse, :
catholicus episcopus, se habere unitatem professus ;:
fuisset, Flabetdeus diaconus Primiani episcopi Cartha-
ginensis partis Donati, dixit : Presbyter est illic no-
sler. Diacesis nostra est. Recensetur et eodem capite
collationis, ut jam diximus n. $9, Donatus episcopus
plebis Buritlane. »
^ — da^
VICTORIS VITENSIS
siüttem. Ad Hit vürba repleti lacrymis nihil dicere A manibus gestantes, suosque infantulos vestigiis mar
villuimus, nisi ut voluntas Dei fleret.
X. Carcerís incommoda. — Sed ubi adversarius,
qui jain forte dicebat : Purtibor spolia, replebo ani-
mam nean , Inlerficiam gladio meo, dominabitur ma-
nus mea ( Etod. xv, 9), nullum potuit [al. aucupari]
occupare; inquirit angusta et teterrima loca, in quo-
rum cohclavibus Dei exercitum coarctarel. Tuuc eis
etiam visitationis humanz negata est 16 consolatio.
Puniuntut ét custodes fustibus, et gravitef aífliguntur;
jaetantur confessores Christi super invicem, augustia
€oárctante, duus super alium, ut agmina locustarum,
et, ut proprie dicatur, ut grana pretiosissima frumen-
tórüm. In qua constipatiune, Secedendi ad naturale
officium nulla ralio sinebat; *^ sed locum stercoris
tyruin projicientes, ista voce clamabant : Quibus nos
miseros relinquitis, dum pergitis ad coronas? qui
hos baptizaturi sunt parvulos fontibus aqua: perennis ?
qui nobis peenitentiz [ al. manus] munus collaturi
sunt, et reconciliationis indulgentia, obstrictos pec«
catorum vinculis, soluturi? quia vobis dictuui est :
Quacunque solveritis super terram , erunt soluta. et in
celis ( Matth. xvm, 18). Qui nos solemnibus oratio
nibus sepulturi eunt morientes? aut a quibus divini
sacrificii ritus exhibendus est consuetus? vobiscum
et nos libeat pergere , si liceret, ut tali modo filios a
patribus nulla necessitas separaret. ln his vocibus
ἃ vel laerymis , et laudibus nullus jam pergore ad-
missus est consolator; sed arctabatue multitudo ad
et urih» urgente necessitate, ibidem faciebant, ut B currendum , ut ubi 4 cannava erat praeparata, la-
llle tunc fetor et horror universa poenarum genera
superaret : 4d quos aliquando dato ingenti munere
Mauris, dormientibus Vandalis, vix clam admissi
$umus intrare. Qui iutroeuntes, veluti in gurgite luti,
usque ad gerua copimus mergi; illud tunc Iliere-
mie videntes fuisse completum : Qui nutriti sunt. in
eroceis , amplexatí sunt stercora sua ( Thren. ιν, ὃ ).
Quid multa? praecepti sunt undique perstrepentibus
Mauris, ad iter ubi destinati fuerant praeparari.
XI. Jtineris incómmoda. — Exeuntes itaque die do-
minica, linita habehtes stercorlbus vestimenta , fa-
cles simul et capita, a Mauris tamen crudeliter
minabantur, hymnum cum exsultatione Domino de-
eantantes : Hec est gloria omnibus sanctis ejus (Psal.
CxLix, 9). Aderat enim ibi tunc beatus pontifex Cy- G
prianus ^ Unizibirensis episcopus , consolator egre-
gius, qui singulos pio οἱ paterno fovebat affectu,
hon sine fluminibus currentium lacrymaruin : paratus
Dro fratribus animam ponere, et se ultroneum, si
dimitteretur , talibus passionibus dare; qui totum
quid habuit, egentibus fratribus in illa tunc necessitate
eipendit : quzrebat enim occasionem qualiter confes-
Soribus sociaretur, ipse animo et virtute confessor.
Qui postea per multos agones et squalores carceris,
ad exsilium quod desiderabat, cum exsultatione per-
texit. Quautse et tunc multitudines de diversis reglo-
nibüs, et civitatibus, ad visendos Dei martyres oc-
currerint populorum , testantur viz vel semitze : quee
tum ágniina venientium nequaquam caperent, per
boriosam caperet mansionem. Qui cum seues defi-
cerent, et alii forte, etsi juvenes, delicati corpore,
ceperuut hastilium cuspidibus ad currendum, et
lapidibus tundi ; unde magis deficientes, amplius
lassabantur.
Xll. Sevitia in confessores. —Post vero imperatum
est Mauris ut eos qui ambulare uon poterant, ligatis
pedibus, velut cadaver» animalium mortuorum, tra-
herent per dura et aspera lapidum loca , ubi primo
vestimenta , postea membra singula carpebantur.
Quibus per gladios acutos petrarum (al. hic... alibi]
huic caput conterebatur, alii latera flndebantur, et
ila inter trahenium manus spiritum exhalabant.
Quorum numerum nequaquam valuimus colligere,
multitudine coercente; exaltatur tamen per totum
19 »ggerem publicum vilis sepultura sanctorum, lo-
quentibus tumulis. Reliqui habiliores ad solitudinis
loca perveniunt, in quibus [ Colb. 4, colligati ] collo-
cati , hordeum ad vescendum ut jumenta accipiunt.
Übi etiam venenatorum animalium atque scorpionum
tanta esse dicitur multitudo , ul ignorantibus incre-
dibilis videatur , qua: solo flatu etiam procul positis
veneni virus infundit. Ab scorpione enim percussum,
nullum dicunt aliquando evasisse. Quorum feritas
virulenta usque ad przsens tempus, Cliristo defen-
dente, nullum servorum ejus nocuisse docetur. Sed
cüm illie aluntur hordeaceis granis, postea et hoc
ablatum est : quasi non posset Deus qui pluerat pa-
tribus manna, * pascere et nunc tali exsilio inanci-
verlices Hidiütlum et concava vallium concurrentes D patos.
turbee fidelium inzestimabiles descendebant, cereos
8 Chiffl. cum aliquot editis et mss. ratio non sine-
bat loci ; sed stercoris, etc. Colb. $, Rhenan. et llald.,
Loci, sed stercora ei urinam. Et infra, dantes ingentia,
eic. Chiffl, et. alii, dato ingenti munere. Lorichius,
dando ingentia munera, etc.
b Aliquot mss., Uniszibilinensis. Lorichius, Unzibi-
linénsit. Porro Cyprianus hic memoratus, idem ipse
est qui in Notitia Africana inter Byzacen:e episcopos
recensetur. De qua urbe vide notas in Byzacenas ur-
bes n. 44. Ejus, sicut et aliorum supra memora!o-
rum, festum recolunt vulgata. martyrologia die 19
Octobris.
* Hic duo verba vel lacrymis desunt in. Mart.,
XIII. Regis edictum. — Cogitat acriora adversus
Lorich. et Orthod. In aliis vero ista desunt, et lau-
us.
4 Chiffl. cannaba. Mart., Colb. 1, Ful. et Germ.,
tbi tunc navis erat, etc. Orth. et Lorichius, Ubi tunc
Mauris erat preparata laboriosam caperemus mansio-
nem. Cxeterum hxc vox cannava, apud mediz tatis
auctores designat cellam vinariam, aut similem 10--
cum subterraneum, 76 quem Gallice appellamus une
care, quod huic loco optime congruit. Vide Glossar.
Cangianum.
. * Pro et nunc. Lorichius habet etiam. Colb. 1, pa-
scere el nunc familiam suam. His igitur tali exstlio
mancipatts, cogitat, eic.
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 1].
211
Ecclesiám Dei; ut qui membra aliqua absciderat, A medium imminens calamitas, nisi ut a sancto Euge-
tutum laniando perderet corpus. Nam die Ascensio-
nis Domihi, legato Zenonis imperatoris ^ Regino
rzsente, legendum in media ecclesia episcopo Eu-
genio dirigit preceptum, tali tenore conscriptum :
quod etíam universe Africo [al. veredis] veredariis
cürrentibus destinavit.
HUNERICI REGIS PRECEPTUM.
Eugenio Carthaginensi , ceterisque episcopis catholicis
per wniversam Africam constitutis, directum, ut. ad
fidei sue reddendam rationem Carthaginem ve-
niant.
« Rex Hunerix Vandalorum et Alanorum, universis
episcopis omousianis.
« Non semel, sed sepius constat esse prohibitum ,
nio rationabilis, si cor barbarum molliretur, sugge-
renda daretur, tali textu conscripta.
SANCTI EUGENII RESPONSIO.
40 Suggerenda Hunerico regi dataab Eugenio episcopa
Carthaginensi, ut ad collationem de communis fidei
causa habendam etiam transmarini episcopi vocentur.
« Quoties anims vel vite :terns ac fidei Chri-
8liane causa tractatur, intrepide (sicut regalis pro-
videntia compromisit) necesse est ut quod competit
suggeratur. Nuper potestas regia per [al. Witareduin]
Witarit. notarium parvitatem meam admonere di-
gnata est; qui 4 nobis de merito ac religione fidei;
przeceptum ejus in ecclesia przssente clero et plebe
recensuit. Ex cujus tenore cognovimus ad omnes
ut in sortibus Vandalorum sacerdotes vestri conven- B coepiscopos meos pr:eceptum regium similiter ema-
tis. minime celebrarent, ne $ua seductione animas
sübverterent Christianas. Quam rem spernentes plu-
timi, nunc reperti sunt contra interdictum missas in
sortibus Vandalorum egisse; asserentes se integram
regulam Christians ac verz fidei tenere. Et quia in
provinciis a Deo nobis concessis scandalum esse no-
lumus, ideo Dei providentia, cum consensu sancto-
rum episcoporum nostrorum hoc nos slatuisse co-
gnoscite, ut ad diem calendarum » Februariarum
proxime futurarum , omissa omni excusatione formi-
diuis, omnes Carthaginem veniatis, ut de ratione fidei
cum nostris venerabilibus episcopis possitis inire
conflictum; et fidem omousianorum, quam defendi-
ts, de [al. diversis] divinis Scripturis proprie appro-
nasse, ut. die constituta pro disputatione fidei ve-
nitur, quod nos venerabiliter accepisse suggessimus.
Cui przfato notario humilitas mea suggessit, debere
etiam transmarinarum omnium partium, qui nobis-
cum sunt in una religione vel communione consortes,
agnoscere; quia ubique regno ejus obtemperant uni-
versi : maxime quod totius mundi sit causa, non
snecialis provinciarum Africanarum tantummodo
Et quia secundo responso suggerendam me promisi
oblaturum, merito suppliciter (al. precor] peto ma-
gnificentiam tüam, ut ad domini et clementissimi
regis aures memoratam suggestionem meam perferre
digneris ; quo ejus clementia dignanter agnoscat, nos
disputationem legis, cum Dei adjutorio nullatenus
betis, quo possit agnosci si integram tidem teneatis. C declinare vel fugere ; sed sine universitatis assensu,
Hujus autem edicti tenorem universis [αἱ. coepisco-
pis] episcopis tuis per universam Africam constitutis
direximus. Data sub die decimo tertio calendas Ju-
nias, anno septimo regni Hunerici. ». .
XIV. Cognoscentes igitur qui aderamus, simulque
legentes, contritum est extemplo cor nostrum, et
contenebrati sunt oculi nostri; et vere tunc dies festi
nostri conversi sunt in luctum, et cantica in Jamen-
tationem, dum edicti tenor indicaret futur: perse-
cutionis furorem ; et prz»sertim ubi dixit : In provinciis
& Deo nobis concessis scandalum esse nolumus : * quasi
diceret : In provinciis nostris catholicos esse nolu-
mus. Tractatum est quid fleret. Nullum invenit re-
nos non debere asserendx fidei nostr: causas assu«-
mere. Quod petimus ut benignitate, qua tantus est, et
justitia sapienti:: sux dignetur annuere. Data ab
Eugenio episcopo Ecclesie catholicz Carthaginis. »
XV. Rejicitur. — Sed cum hzc suggestio a beatg
Eugenio offerretur, ille qui jam conceperat do'orem,
urgebatur iniquitatem gravius parturire ; et ita san-
cto viro Eugenio episcopo per * Cubadum przposi-
tum regni sui mandasse videtur : Subde mihi uni-
versum orbem terrarum, ut sub potestate mea totus
mundus redigatur, et facio, o Eugeni, quod dicis. Ad
quod beatus Eugenius respondit ut [al. decuit] po-
tuit : Quod rationem, inquit, non habet, dici non de-
* Mart., Fnlg., Germ., eum Orthod., Sur., Lori- D Januariarum; qui tamen infra habent Februariarum.
cbio, et Delfor., rege non. Colb. 1, rege nostro. Bign.
et Bald., regina. Rhenan., legatus.... regina prasente,
etc. Certe Eudoxia, Valentiniani filia Rom» capta
Hunnerico nupserat; sed jam aufugerat Constantino-
polim, ut refert Zonaras. Eam cum marito annis sex-
decim vixisse tradit Nicephorus lib. xv Histor., cap.
12 : unde retinendam esse lectionem vulgatam cen-
semus. Etenim Reginus comes potuit tunc in Africa
fuisse legatus. Eum nempe Afris probe notum fuisse
patet, quod postea in Orientis partibus constitutus,
qusstiones aliquot beato Fulgentio solvendas propo-
suit, quibus ille respondit epist. 13; et post Fulgentii
mortem Ferrandus diaconus, ut ejusdem Ferrandi
opusculum de hoc argumento testatur. lllud editum
est a Chiffletio cum cxteris ejusdem auctoris operi-
bus, Divione, anno 1649.
μ Colb, 9, Ful., Germ., Mart., Lorichius, et Orth.,
Et infra pro Junias Germ., Ful., et Orth., habent
Julias. Mart, in cal. Julias.
€ (Quasi diceret : In provinciis nostris, catholicos esse
nolumus. ΠΟ desunt in Colbert. 4, Mart., Germ.,
Lorichio, et Orthod, Et infra, ubiex Colb. 1 posui-
mus, nisi ul a sanct, etc. Plerique editi habent. πἰδὲ
a sancto, etc. Cxteri fere m:s. eum Orth. et Lori-
Chio, Tunc sancto Eugenio rationabilis causa vísa esl
δὲ cor burbarum moliretur, suggerendo, si legenda da-
retur tali textu epistola conscripta.
d Colh. 9, Ful., Germ., Mart., Port., et Orthod.
cum Lorichio, nobis merito religionis ac fidei. Colb.
tertius, de merito religionis fidei ejus praeceptum.
* Colb. 1, cum aliquot editis, Obudum ; Colb. alter,
Oubadum, et sic. infra. Paulo ante, iniquitatem :ra-.
vius partvrire. Lorichius, wu iniquitatem gravius par-
turiret,
^
. τοῦ ^
LZ
315 m VICTORIS VITENSIS BM 416
buit. Sic est hoc quomodo si dicatur homini, ut per A quanto magis communis mensa ciborum poterit in-
aera fera'ur et volitet, quod moris non est humane — quinare, cum dicat idem opostolus : cum nefariis
naturx. Dixi enim, δὶ nostram fidem, qux: una et
vera fides est, potestas regis agnoscere desiderat,
mittat δὰ amicos suos : scribam et ego fratribus
meis, ut veniant coepiscopi mei, qui vobis nobiscum
communem fidem nostram valeant demonstrare, et
precipue Ecclesia Romana, qux * caput est omnium
Ecclesiarum. Ad hzc Cubadus : Ergo tu, et domnus
meus rex, similes estis? Eugenius episcopus dixit :
Ego similis regi non sum; sed dixi : Si veram co-
gnoscere desiderat fidem , scribat amicis suis, ut di-
rigant nostros catholicos episcopos; et cgo scribo
coepiscopis meis, quia catholicze fidei univers una
est causa. lloc agebat Eugenius, non quol deessent
nec cibum habcre communem (1 Cor. v, 11)?
XVII. Ingens miraculum. — Sed cum ignis jam
persecutionis accenderetur, et flamma infcstantis
ubique regis arderet, ostendit Deus noster quoddam
miraculum per servum suum fidelem Eugenium,
quod pr:xlterire nom debeo. Fuit in eadem civitate,
id est Carthagine, quidam cxcus civibus civitatique
notissimus, nomine Felix. Hic visitatur a Domino,
diciturque ei nocte per visum, * dies enim Epipha-
niorum illucescebat : Surge, vade ad servum meum
Eugenium episcopum, et dices ei, quia ego te ad il-
lum direxi. Et illa hora qua benedicet fontem, ut
baptizenttr accedentes ad fidem, continget oculof
in Africa qui adversariorum objecta refellerent, scd B tuos, οἱ aperientur, et videbis lumen. Qui tali vi-
ut illi venissent, qui alieni ab corum dominatu, má-
jorem fiduciam libertatis haberent, pariterque op-
pressionis nostre calumnias universis terris οἱ po-
pulis nuntiarent.
* XVI. In episcopos scvitia.— llle autem qui nectebat
dolos , audire noluit rationem , agens argumentatio-
nibus crebris, ut quoscunque episcoporum audierat
eruditos, variis insectationibus agitaret. Jam ad essi-
lium 5^ Vibianen:e secundo Donatianum impositis
centum quinquagiuta fustibus miserat episcopum,
41 necnon et Sufetulensem Pricsidium, virum satis
acutum. Tunc ct venerabiles Mansuetum, Germanum,
Fusculum, et multos alios fustigavit. Duin liec. ge-
runtur, imperat ut cum nostrz rcligiouis viris illorum
mensam nullus communem haberet , ueque cum ca. C
tiolicis omnino veseerentur. Qux ves. non ipsis ali-
. quod praestitit beneficium, sed nobis maximum con-
tulit lucrum. Nam si sermo eorum, dicente Apostolo,
sicut cancer consuevit serpere (II Tim. τι, 17),
.. *S$Sic olim Cyprianus Romanam Ecclesiam princi-
palem appellabat, epist. 59 edit. Oxon., alias 55, quem
imitati sunt a'ii Africani Patres. Optatus lib. τὶ adver-
sus Parmenianum, Augustiuus passim, et al.i. ViJe
Mabillonii nostri prxfationem in Liturgiam Gallica-
nam. Cxterum Julius papa in epistola ad Orientales
episcopos conqueritur se ab iis ad concilium advoca-
tum nou fuisse. Vide Sozomen. lib. tn liist. eceles.,
cap. 10. Fulgentius et ceteri episcopi exsules in Sar-
dinia, epistola 15 ad Venerium et Joaunem, Jaudant
]lormisdz poptificis Romaui verba, ut ostendant de
gratia omnibus esse tenendum, quid Romana, ia-
quiunt, id est, catholica sentit et servat. Ecclesia.
b Sic editi fere omncs, nisi quod habent Vibianen-
sem. Colb. 1 Vibianense secundum. Sicut οἱ Mart.,
Ful. et Germ. : sed qui infra pro episcopum habent
episcopos, quasi secundi nomine, episcopus hic qui-
dam a Victore designaretur Donatiano sociatus. Simi-
. liter Orthod. οἱ Lorichius habent : Vinianense, se-
: cundum, Donaiianum impositis centum.... episcopos ;
: et sub fetulense prasidium verum, acutum, etc. Sed
ha lectiones mendosissimx sunt. Unicum quippe hic
tantummodo designari Donatianum episcopum, liquet
ex vetustis niartyrologiis Usuardi, Adonis, et Notke-
ri, in quibus die 6 Septembris solus Donatianus cuim
infra recensitis celebratur his verbis : '3'Jj Sanctorum
Donaiiani, Presidii, Mansueti, Germani et Fusculi,
qui, etc., quo item die in Ro:ano Martyrologio me-
morantur. Porro in Notitia Africana quatuor Donatia-
nos episcopos invenio ; Veselitanum scilicet et Tegla-
nensem in Numidia, Eliensem in Byzacena, et Usi-
tione commonitus, putans se, quomodo assolet, de-
ludi per somnium, surgere noluit czecus. Sed cum .
iterum urgeretur in somnum, similiter ut ad Euge-
nium pergeret, compellitur. Rursus negligit, tertio-
que festinanter et graviter increpatur. Excitat pue-
rum qui ci solitus erat manuum porrigere. Peryit
veloci agilitate ad Fausti basilicam; orat, et veniens
cum ingentibus lacrymis, suggerit cuidain 4 subdia-
cono nomine Peregrino ut eum episcopo nuntiaret,
indicans se habere aliquod secreti genus intiman-
dum. Audiens episcopus jussit Lominem introire.
Jam enim ob celebritatem festivitatis, hymni nocturni
per totam ecclesiam canente: populo concrepabant.
Indicat c:zecus antistiti ordinem visionis sux, dicitque
illi : Non te dimittam nisi mihi, sicut a Domino jussus
es, reddideris oculos meos. Cui sanctus Eugenius :
Recede a me, frater; peccator sum et indignus, et
super omnes homines delinquens, ut pote, ct qui in
li3c tempora servatus sum. Ille autem tenens genua
nadensem in Mauritania Ciesariensi. Przesidius autem
hic laudatus, is ipse est qui dicitur. Suffetulensis in
Notitia Africana inter episcopos Byzacenz, sicut et
Mansueius. Afufcniensis οἱ Germanus Peradamiensis,
in eade.n provincia. At l'usculum reperire non licuit,
nisi forte fuerit Filtiosus Aggaritanus, in eadem Dyza-
cena provincia memoratus. Certe pro Fusculus in
Usuardi autographo babetur Fulcolus.
c [|n Colb. 1, annorum circiter 800, eadem manu
quo textus ipse scriptum est in margine : Nvta quod
in die sacra Epiphaniorum apud antiquos baptismus
fieret. 1dem habet in. capituli titulo editio Lorichii,
excepta liac vocula, ποία. Manc vero consuetudi-
nem improbant Siricius papa in epistola ad llime-
rium Tarraconensem episcopum, et sanctus Lco in
epist. 16 edit. Quesnellian:e, ad Sicili* episcopos,
quibus postea alii pontifices, et ia variis provineiis
synodi adlieserunt. Alia. timen in. aliis provinciis
servabatur consuetudo, quod de Africa certum est.
Idem in Orientalibus provinciis observatum fuisse
liquet tum ex Graecorum Euchologio, tum ex Prato
spirituali Joannis Moschi cap. 171, apud Cotelerium
tomo Il Monumentorum Eecclces'&e ἀγαθοῦ, ubi refertuc
sacrum fontem singulis annis in Vico quodam, die
festo Theophaniorum sponte sudare solitum fuisse,
ut ex ea aqua baptismus cornliceretur.
4 Editi, Diacono. Priorem lectionem przetulimus,
qua: videtur istorum temporum disciplina magis esse
conformis. Subdiaconi quippe extra sacrarium s$ta-
bant, ex concilio Laodiceno.
*
411
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 1l.
ejus, aliud non dicebat, nisi illud quod jam dixerat : A choro doctorum nomine * Lietum , strenuum atque. -
Sicut jussum est redde mihi oculos meos. Attendens
quoque Eugenius inverecundam credulitatem, et quia
jam tempus urgebat, pergit cum eo, comitante offi-
cio clericorum ad fontem. Ubi fixis genibus cum in-
genti gemitu, pulsans singultibus ccelum, crispantem
benedixit alveum fontis, et cum completa surrexisset
oraiione, ita c:eco respondit : Jam tibi dixi, frater
Felix, peccator homo ego sum; sed qui te visitare
dignatus est, prastet tibi Dominus secundum fidem
tuam, et aperiat oculos tuos. Simulque vexillo crucis
consignat oculos ejus. Stotim cxcus visum, Domino
reddente, recepit. Quem secum, quousque universl
baptizarentur, ibi detinuit * ob hoc, ne tanto mira-
culo populus excitatus, virum contereret qui rece-
perat lumen. Fit postea manifestum Ecclesi» uni- B
versz*. Procedit ad altare cum Eugenio, sicut moris
est, qui fuerat caecus, sux salutis oblationem Do-
mino redditurus. Quam episcopus accipiens altari
imp«suit. Fit strepitus, gaudio 5 provocante, irrevo-
cabilis populorum. Statim nuntius pergit ad tyran-
num. Rapitur Felix, inquiritur ab eo quid factum sit,
. $9 quiliterque receperit lumen. Dicit ille ex ordine
totum, dicuntque Arianorum episcopi : Hoc Eugenius
per maleficia fecit. Et quia oppressi confusione lu-
men non poterant nubilare, eo quod Felix universa
civitati manifestus esset et notus ; tamen volebant
eum, si fas esset, necare, quomodo Jud:ei suscita-
tum Lozarum cupiebant occidere (Joan. xi, 10).
XVIH. Latus martyr. — Appropinquabat jam fu-
turus dies ille calumniosus calendarum Februaria-
rum, ab eodem statutus. Conveniunt non so'um
universe Afric», verum etiam insularum multarum
episcopi, afflictione et moerore confecti. Fit silentium
diebus multis , quousque peritos quosque et doctissi-
mos viros [ol. exinde supcraret| interim separaret,
calumniis appositis enecandos. Nam unum ex ipso
^ Lorichius sic habet : Ob hoc tantum miraculum
populus excitatus, comprimere virum qui receperat lu-
men caperunt. Fit postea, etc.
b Alii, metan!e aut. comitante. Colb. 1, mediante.
Orthod. et Lorichius, provocante inastimabilis, eic.
ς Hic fuit episcopus Neptitanus in Byzacena, ut ex
Notitia patet. ldem testatur Victor Tunnonensis in
€Chronico, et Isidorus in Historia brevi Vandalorum,
zera 501. Ejus memoriam simul cum supra recensitis
«confessoribus celebrant vulgata Martyrologia die 6
SBeptembris. Victor tamen Tunnonensis in Chronico
Nlaudato eum die xi calendas Octobris glorioso mar-
Wyrio coronatum fuisse asseverat, Zenone Augusto
«onsule. Ejusdem sancti viri apparitione bellum ad-
wersus Vandalos a Justiniano imperatore susceptum
fluisse scribit jam laudatus Isidorus, sra 560. Ad
«quod tamen fuisse incitatum adliortationibus episcopi
«vjusdam, qui Dei monitu ex Oriente Constantino-
lim venerat, asserit Procopius libro 1 de Bello
Vandalico. Paulo infra estimans tali exemplo timorem
incutiens, etc. Colb. 1, astimans quod...... timorem
excitaret, Mart., Ful., Germ., Sur., Orthod. et Lo-
richius, quod.... timorem incuteret reliquis et lesuram.
4 Alii habent, J/lo est semper tractanda locutio, ubi,
etc. Et infra, Cognitoribus discernentibus. Aliquot mss.
el editi, decernentibus. Porro cognitores dicebantur
qui recognoscendis episcoporum sententiis committe-
doctissimum virum , post diuturnos carceris squalo-
res incendio concremavit, :xstimans tali exemplo
timorem incutiens, reliquos se elisurun. Tandem
venitur ad disputationis conflictum, ad locum scil;cet
quem delegerant adversarii. Evitantes igitur nostri
vociferationis tumultus, ne forie postmodum Ariani
dicerent, quod eos nostrorum oppresserit multitudo,
deligunt de se nostri qui pro omnibus responderent
decem. Collocat sibi Cyrila cum suis satellitibus in
loco excelso superbissimum thronum astantibus [al.
nobis] nostris. Dixeruntque nostri episcopi : 4 Illa
semper est grata collatio, ubi superba non dominatur
potestatis elatio ; sed ex consensu conimuni venitur,
ut cognitoribus discernentibus , partibus agentibus,
quod verum est agnoscatur. Nunc autem quis crit
cognitor, quis examinator, ut libra justitiae aut bene
prolata confirmet, out prave assumpta refellat? Et
cuin talia et alia. dicerentur, notarius regis respon-
dit : Patriarcha * Cyrila dixit. Ad quod superbe et
illicite sibi nomen usurpatum nostri detestati dixe-
runt : Legatur nobis quo concedente istud sibi no-
men Cyrila assumpsit. Et exinde strepitum concitan-
tes, calumniari adversarii ceperunt. Et quia hoc
nostri petierant ut saltem, si examinare non licebat,
prudenti multitudini vel exspectare liceret : jubentur
universi filii catholic Ecclesi: qui aderant, centenis
fustibus [a/. cxdi] tundi. Tunc clamare ccpit beatus
|Lor., Euseb:us| Eugenius : Videat Deus vim quam
patimur, cognoscat afflictionem et persecutionem
quam a persecutoribus sustinemus. Conversique no-
stri, Cyrilae dixerunt : Propone quod disponis. Cy-
rila dixit : Nescio Latine [Colb. 1 addit loqui]. Nostri
episcopi dixerunt : Semper te Latine esse locutum
manifesto novimus ; modo excusari non debes , prz-
sertim quia tu hujus rei incendium suscitasti. Et vi-
deus catholicos episcopos ad conflictum mogis fuisse
hantur. De his Augustinus in breviculo collationis.
Plura vero habet Morinus lib. 1 Exercitationum eccle-
siast, cap. 20. Eorum mentio passim in conciliorum
actis habetur, ex quibus facile quivis corum officium
dignoscere 78} potest. Et infra, prolata confirmet, etc.
Ful. ct Mart., confirment, aut probra assumpta refel-
lant. Germ., confirmet. aut. probra, etc. Orthod.. ct
Lorichius, imprcbe assumpta refellat.
e ilunc locum restituimus ex mss. Colb. 1 ct Port.
Interpellarunt quippe catholici, cum h:c verba, Pa-
triarcha Cyrila dixit, Notarius pronuntiaret. Ferro
enim non poterant, ut ille Cyrilam nuncuparcet pa-
triarcham, unde sermonis ipsius filum interrupere.
Colb, alter, Rhenan., Chiftl., Dald., et Dign., omissa
una linea. Cyrila dixit: Legatur, etc. Aliter habent
Sur., Orihod., Lorichius, et cum eis Bald. in p*ol^-
gomenis, scilicet, Patriarcha Cyrila dixit, aliquos
vestrum superbe οἱ illicite sibi nomen catholicorum
usurpasse. Nostri testati dixerunt : Legatur, etc. Sed
ni fallor, vocem Catholicorum absque ms. posuerunt,
.quod alias sensus videretur eis esse nullus, Nam
ul. et Germ., qui hanc lectionem habent, pro ca-
tholicorum habent patriarche, et Colb. tertius cum
' Comp. neutram. Porro familiare erat, ut jam supra
observavimus, apud istos aliosque barbaros, pr:eci-
puum gentis sux episcopum patriarcham nuncupare.
EI
od. "
919
victoRiS vrtbRSlS
420
paratos, ^ottittino volebat audientiam Uiversis cavilla- A cienterque conscriptum, dicentes : SI nostiám (idein
tionibus declinare. Quod ante nostri ptevidentes,
libellom de fide conscripserint, sátis decenter suffi-
cognoscere desideritis, hzc est veritas quam te-
nemus.
ἃ Sic habet Lorichius. At alii mss. et ed. omnino audientiam..... declinavit
LIBER TERTIUS.
PROFESSIO FIDEI CATHOLICORUM EPISCOPORUM HUNERICO REGI! OBLATA.
48 1. Unitás substantie Dei. — Regali impetio
fidei catholice, quam tenemus, przcipimur reddere
rátionem, ideoque aggredimur pro nostrarum virium
mediocritate , divino fulti * adjutorio, qu:ze credimus
vel predicamus breviter intimare. Primum igitur de
unitate substantim Patris et 5 Filii, quod Greci
ὁμοούσιον dicint, exponendum nobis esse cognosci-
inus. Patrem ergo, et Filium, et Spiritum sanctum
ita in unitate Deitatis profllemur; ut et Patrem € in
su:xe proprietate person: subsistere, et Filium nihilo-
finus in propria exstare persona, atque Spirituro
sanctum persone su: proprietatem retinere fideli
confessione fateamur. Non eumdem asserentes Pa-
"rem quem Filium, neque Filium confitentes qui Pater
sit, sut Spiritus sanctus ; neque ita Spiritum sanctum
accipimus, ut aut Pater sit aut Filius ; sed ingenitum
Patrem, et de Patre [al. natum] genitum Filium, et de
l'atre et 4 Filio procedentem Spiritum sanctum, unius
eredimus esse aubstanti: [Lor., et] vel essentiz : quia
ingceniti Patris et geniti Filii et procedentis Spiritus
sahcti una est deitas, tres vero personarum proprie-
tates. Et quia. contra harie. catholicam vel apostolí-
eam fidem exoria h:xresis novitatem quamdam in-
duxerat, asserens Filium non (al. ex] de Patris sub-
stantia |d!. natum]genitum, sed ex nullis exstantibus,
id est ex nihilo substitisse : ad lianc impietatis pro-
lessionem, qu: contra fidem emerserat, refellendam
et penitus abolendam, ὁμοούσιον sermo Grawcus posi-
tus est, quod interpretatur unius substantie vel
essentiz, significans Filium non ex (al. nullis] ullis
exstantibus, nec ex alia substautia, sed de Patre
natum esse. Qui vero putat ὁμοούσιον auferendum,
ex nihilo vult asserere Filium exstitisse. Sed ex ni-
hilo non est, ex Patre sine dubio est, et rccte ópo-
οὐσιον, id est unius cum Patre substantizx, Filius est.
. * Lod. Laudunensis et alii, auxilio. Mart., Comp.,
Lor., et Orth., fidem quam credimus.
b Colb. 1 addit manu recenti et Spiritus sancti.
c Sic Mart., Germ., Ful., et Chiffl. At Colb. 1,
Comp., Lorichius, et Orthod., pio suc liabent sua.
Colb. alter, et Laud. cum Bald., Rhenan. et Bign.,
sua proprietatis persona. Sic et Colb. tertius in margi-
ne, 2 in textu habel, sua propria Deitatis persona. -
d Hzc particula deest in Laud. et in cditione Rhe-
nani. At in Colb. 1 alia manu scripta est. Et in reca-
itulatione infra num. 91 non babetur. Exstat tamen
jn czeteris mss. et editis.
* Laud. addit. mec. Iníra autem in Comp. et apud
Lorichium sic habetur: Qui cum sit splendor et figura
substantie ejus et substantiam noluerunt audire here-
tici. Dixit alius propheta : Non audierunt vocem, etc.
Vox heretici deest in Comp. Porro iu Colb. unius
margine hec verba liabentur: In Jeremia secundum
Il. Probatur ex Scripturis. — Ex Patre autem esse,
ld est unlus cum Patre substantie, his testimoniís
approbatur, Apostolo dicente : Qui cum sit splendor
glorie, εἰ figura substantie ejus, gerens quoque omnia
verbo virtutis sue (Hebr. 1, 5). Et iterüm ipse Deus
Pater incredulorum perfidiam objurgans, qui predi-
cantis per prophetas Filii vocem in sua substantia
manentem audire noluerunt, 9A dixit; Non audierunt
vocem * substantie (Jer. ix, 10), quam vocem sub-
B stantie (edit. cum tam] contemptám terribili conte-
statione increpans, ad eumdem prophetam loquitur,
dicens : Super montes accipite planctum , et super se-
initas deserli luctum, quia defecerunt, eo quod non sint
homines; non audierunt vocem substantie a volatilibus
cxli usque ad pecora (lbid.). Et rursum eos qui a
professione unius substaritiz declinantes, in eadem
fldei substantia stare noluerunt, increpat dicens : Si
stetisscnt iii aubstantiá mea, avertisáem. utique eos à via
sia mala, οἱ a pessimis cogitationibus suis (Jerem.
xxn, 22). Et. iterüim non extra substantizsin Patris
Filium confltendum, sed in esdem * fideli oculo con-
tuendum apertissime declaratur, dum dicitur per
prophetam : Quis stetit in substantia Domini, et vidit,
εἰ audivit verbum ejus (1531., 18)? Patris ergo sub-
stantiam Filium esse propheticis jam olim designd-
tum est oraculis, dice:xte Salomone : Substantiam
enim et dulcedinem tuam, quam δ ín filios habes osten-
debas (Sap. xvi, 21), quam in figura et imagine pa-
nis cc'estis populo Israel ccelitus apparet profluxisse.
Quod ipse Dominus ín Evangelio expo:uit, dicens :
Non Moyses dedit vobis panem de colo, sed Pa'er
meus dat vobis panem de celo (Joan. vi, 52) ; se. uti-
que panem ipse (Lor., definiens| designans, cum
dicit : Ego sum panis vlvus qui de celo descendi
(Ibid. 4) De quo etiam propheta David dicit : Pa-
LXX /[nterpretes. Quod est verum. Cieterum pro super
montes, eic., Lorichius, et alii habent, super montem
accipe planctum, et pro semitam, aliqui, semitas.
f Laud. et Colb. 2, Fideliter mentis oculo. Rhenan.,
fideliter mentis oculis. Ful. Germ. et Orthod., fideli
mente. Colb. tertius, fideliter mente. Lorichius, fidei
mente.
5. Hujus loci et aliorum, qui bic habentur, egre-
glas labes expositiones in libro seu lesponsione
79 sancti Fulgentii ad decem Arianorum objectiones,
in responsione scilicet ad quartam eoru: objectionem.
Caeterum Colb. 1, Mart., Ful., Germ., et Ortb., cuim
Lorichio, babent in Filio. Et infra, pro quam in, etc.,
Orth. οἱ Lorichius, quia in. Colb. 1, qui in, ut quz
sequuntur de Filio possint intellizj. Et quide exi-
jan videlur sensus illorum Patrum ut legatur in
ilio.
DE PERSECUTIONE YANDALICA LIB. 1Π.
nem angelorum manducavit homó (Psal. .xxvu, 95). A ait : Ego et Pátek unim $minuy ; ei : Qui videt me videt
Ill. Puter et Filius sunt cquales.—Namque ut adhuc
evidentius Patris et Filii substantiz unitas, et * di-
vinitatis zequalitas ostendatur , ipse in Evangello
dieit : Ego in Patre, et Pater in me est. Et : Ego et
Pater unum sumus (Joan; x, 58, 50). Quod non ad
unitatem tantummodo voluntatis, sed ad unam refer-
lur eamdemque substantiam, quia non dixit : Ego et
Pater ununi volumus ; sed, unum sumus, Ex eó enim
quod sunt, non ex eo tantum quod volunt, paterne
unitatis deelaratur assertio. Item Joannes evangelista
dieit : Proptered ergó quaerebant eum Judei interficere,
quia non solum solvebat sabbatum, sed et Pairem suum
dicebat Dtum, equalem se faciens Deo (Joan. v, 18).
Quod utique non ad Jud:os est [al. potius] penitus
referendum, quia evangelista veraciter dixit de Filio,
quia sequalem Deo se faciebat. Item in eodetn Evan-
gelio scriptuii est : Qurcunque Pater. facit, eadem et
Filius facit similiter (Ibid;; 19). Et, sicut Pater susci-
tat mortuos el vivificat , ita et Filius quos vult vivificat
(Ibid., 21). Rem, ut omnes honorificent Filium, sicut
honorificant Patrem (Ibid., 95). &qualis enim honor
non nisi :equalibus exhibetur. ltem ibi Filius ad Pa-
trem dicit : Ümnia meatsa sunt, et tua imea (Joan. xvi,
10). Item, Philippe, qui me videt, videt et Patrem.
(Quomodo tw dicis : Ostende nobis Patrem (Joan. xi,
9)? Hoc non dixisset, nisi Patri per omnia fuisset
equalis. Item ipse Dominus dixit : Creditis in Deum,
εἰ id me credite (Ibid., 1). Et adhuc dt unitatem
equolitatis demonstraret, ait : Nemo novit Filium
et Pátrem; et : Omnia quecunque Pater fücit ; eadem
facit Filius similiter, vel c:eterá qux *uperius conti-
nentur, llla vero Qu: de eo secundum hominem re-
feruntur, i$ia sunt : Pater major me eit (Joan. xiv,
98). Et : Non veni facere voluntatem meam, sed volun-
tatem ejus qui misit me (Joan. vi, 58). Et, Pater, si
fieri potest, transeat a me caliz iste (Matth, xxvi, 59).
Vel cum de crucé dixit : Deus, Deus meus, quare me
dereliquisti (Matth. xxvi, 46)? Et. iterumi ex persoria
Filii propheta dicit : De ventre matris mee Deus meus
es tu (Psal. xxi, 41); vel cum minor anjelis (Pial.
vii, 6) indicatur, et quam plura his similia , qus
studio brevitatis non inseruimus. Filins ergo Dei
nullis conditionum necessitatibus obstrictus, sed li-
B bera divinitatis potentia, ita qu:e nostra sunt mirá-
bili pietate assumpsit, ut a suis qua divina sunt,
omnino non destiterit : quia Divinitas nec augmen-
tum admittit, nec patitur detrimentem. Unde gratias
agimus eidem [Comp., Deo] Domiuo nostro Jesu
Christo, qui propter nos et propter nostram salutem
de ccelo descendit, sua passione nos redemit, sua
morte vivificavit, sua ascensione elorificavit, qui se-
dens ad dexteram Patris venturus est judicare vivos
et mortuos, justis zeternx vitz prxemium largiturus,
impiis atque incredulis merita supplicia redditurus.
Y. Generatio Filii. — Profitemur itaque Patrem
de seipso, hoc «st de co quod ipse est, sempiterne
aique ineffabiliter Filium genuisse ; Filium noh er-
trinsecus, [al. vel] non ex nihilo, non ex alia subjá-
misi Pater , neque. Patrem quis novit. nisi. Filius, et (! cente materia, sed ex Deo natum esse. Et qui de Deo
cui voluerit Filius revelare (Matth. x1, 97). Et sicut
Filius eui vult revelat Patrem, ita et Pater revelat
Filium, sicut ipse Petro ait eonfitenti eum Christum
Filium Del vivi esse : Beatus es, Simon Barjonu, quia
caro ei sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in
etlis est (Matth. xvi, 47). Et iterum Filius dicit :
Nemo venit ad Patrem nisi per me (Joan. xiv , 6). Et,
Nemo venit ad me, nisi Phler meus, qui misit me, at-
(rezerit eum (Joais v1, A4). ^ Unde claret xqualitas
Patris et. Filii, cum ad $e invicem credentes addu-
eunt. lteu dicit : Si cognovissetis me, εἰ Patrem
fennt wiique cognovisselis, οἱ amodo nostis eum, et
ridistis emm (Joan. xiv; 7).
IV. Due in Christo nature. — Verum quia duas
natus est, non aliud est quam id quod Pater.esi, et
ideirco unius substantiz est : quia veritas nativitatis
diversitatem noti admittit generis. Nam si alteriüs
a Patre substantiz es!, aut verus Filius non est, aut,
quod nefas et dicere, degener natus est. Est eniin
verus Filius, sicut ait Joannes : Ut simus in vero Fi-
lio ejus (I Joan. v, 20). Non est etiam degener, quia
Deus verus de Deo na!us est vero , sicut idem Joan-
nes evangelista exsequitur, dicens : Hic est Deus
verus et vita eterna (1bid.). Et ipse Dominrs in Evan.
gelio : Ego sum, inquit, via, veritus et vita (Joan. x1v,
6). Ergo si aliunde substantiam non habet, de Patre
habet ; si de Patre habet, unius est substantize tum
Patre. Sed si unius substantiz non cst , ergo non dé
in Filio profitemur este nautas; id est Deum verum D Patre, sed aliunde est : quoniam unde est, inde süb-
et hominem verum, ΔΕ corpus et animam habentem :
qvidquid de * excellenti sublimitatis potentia de eo
referunt Scripture, admirand:w ejus divinitati tri-
Inendum sentimus : et quidquid infra bonorem coele-
$is potentiz? de eodem humilius enarratur, non verbo
Dei, sed homini reputamus assumpto. Secundum
divinitatem ergo est hoe quod superius diximus, ubi
* henan., et Divinitas equalitas. Colb. 1, Divini-
las osiendatur equalis. Et infra, Ego in Patre, etc.,
Chiffl., Bigo, et Bald. cum Colb. 4, Rlensno, habent
$olummiode, Ego εἰ Pater unum sumus. Laud. , Ego
tit Patre... Ego enim et Pater, etc.
b Mait., Colb. 1, Ful., Germ., Rlienan., Lorichius,
et Orthod., Unde clarei eaualitaiem Patris et Filii ad
stantiam habeat necesse est. Omnia enim ex nihilo,
Filius vero de l'atre. De duobus eligat quisque quod
velit, aut det ei substantiam de Patre, aut fateatur
ex nihilo substitisse.
VI. Solvitur objectio. — Sed propheticum forsitan
objicitur testimonium : Generationem ejus quis enar-
rabit (1sai. vu, 8)* Cum [al. ergo] ego non dixe-
se invicem credentes adducere.
c Mart., Germ., Comp., Ful., et Orthod., excellen-
tis. Colb. 4, excellentius. Lorichius,, excellentis subl:-
mitatis potentie , eic., Et infra admirande , etc.
Mart.. Germ., Comp., Lorichius., et Ful., ad memo-
randam ejus divinitatem.
genera'ionis, et tanti secreti ercanum humanis verbis
enuntia, quoniam unde natus sit, non quemadmodum
naius sit requisivi. Divina enim generatio inenarra-
bilis est, non ignorabilis. Nam usque adeo non est
ignorabilis , id est non ignoratur unde sit, ut et Pa-
ter de seipso genuisse, et Filius de Patre se natum
sepissime protestetur, quod nullus omnino ambigit
Christianus, sicut in. Evangelio demonstratur, ipso
Filio dicente : Qui autem non credit, jam judicatus
est, quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei (Joan.
ni, 14). ltem Joannes evangelista dicit : 9G Et vidi-
mus gloriam ejus, gloriam tanquam Unigeniti a Patre
(Joan. 1, 14). Ergo professionem nostram brevi ser-
mone concludimus. [ Laud., Sicut] Si vere de Patre
VICTORIS VITENSIS d
rim : Enarra mihi modum vel qualitstem divin: À dem Filio dicit : Qui cum sit splendor glorie, et figura
H ,
substantie ejus ( Hebr. 1, 5) : in quo evidentius et
coeternus Patri, et inseparabilis a Patre, et unius
cum eo esse substantiz: perdocetur, dum luci splen-
dor semper est cozternus, dum splendor a [al. luce]
lumine nunquam est separatus, dum splendor a luce
6 nalura vel substantia nunquam potest esse diver-
sus. Qui enim splendor lucis est', idem et Dei Patris
virtus est : sempiternus ergo propter virtutis zeter-
nitatem , inseparabilis propter claritudinis unitatem.
Et hoc est quod nos fideliter profitemur, Filium de
Patris substantia natum ; sicut ipse Pater Dcus aper-
üssimum perhibet testimonium. Qui ut de sua inef-
fabilis naturx substantia proprium se Filium ge-
nuisse monstraret, ad instruendam fragilitatis nostras
natus est, unius substantiz est, et [αἱ. vere] verus B imperitiam, ut nos ex visibilibus ad invisibilia eri-
Filius est; sed si unius substantie nun est, ncc verus
Filius est ; et si verus Filius non cst, nec verus Deus
est. Aut si verus Deus est, et tamcn de Patris sub-
stantia non est, ingenitus ergo et ipse cst. Sed quia
ingcnitus non cst, factura ergo est, ut [al., putetur]
"putatur, aliunde subsistens, si de Patris substantia
non est. Sed absit hoc ita credere. Nos enim unius
substantize cum Patre Filium profitemur, detestantes
Sabellianam haresim, qus ita sanctam Trinitatem
confundit, ut eumdcm dicat esse Patrem quem Fi-
lium , eumdemque credat esse Spiritum sanctum ,
Don servans tres in unitate personas.
VII. Ingeniti et geniti eadem substantia. — Sed for-
sitan objicitur : Cum ingenitus Pater sit, genitus
geret, terrenz nativitatis vocabulum ad divine gcno-
rationis traxit exempluin, dicens : Ez wtero ante
luciferum genui te ( Ps. cix, $5). Quid clarius, quid
luculentius effari Divinitas dignaretur? Quibus indi-
ciis, quibus existentium rerum exemplis proprieta-
tem geuerationis potuit intimare, quam ut per uteri
appellationem proprietatem 4 genitricis ostenderet?
non quia corporeis compositus est membris, aut ali-
quibus artuum lineamentis distinctus; sed quia nos
aliter veritatem divin: generationis auditu mentis per-
cipere non possemus, nisi humani uteri provocaremur
vocabulo, utambigi ultra non posset, de Dei substantia
patum esse, quem constat cx Patris utero cxstitisse.
ΦΩ͂ VIII. Jndivisa Dei substantia, — Credeutes ergo
Filius, non fleri posse unam eamdemque substan- C Deum Patrem de sua substantia impassibiliter Filium
liam geniti atque ingeniti : cum utiquo si sicut inge-
nitus Pater est, ingenitus esset Filius, tunc magis
diversa posset esse substantia, quia unusquisque a
seipso subsistens communem substantiam cum altero
non haberet. Cum vero ingenitus Pater de scipso, id
est de co quod ipse cst, ἃ si quid illud est aut dici
potest (imo quia ut est dici omnino non potest),
Filium generavit, apparet unam 6586 gignentis geni-
tique substantiam , quia Deum de Deo, lumen de lu-
mine Filium esse veraciter profitemur. Nam lucem
esse l'atrem Joannes apostolus testis cst, dicens :
Quia Deus lux est, et tenebre in eo non sunt ulle (1
Joan..1, 54). ltem de Filio ait : Et vita erat lux ho-
minum, et [ux in tenebris lucet, et tenebre eam non
generasse, non dicimus ipsam substantiam aut divi-
sam esse in Filio, aut diminutionem pertulisso in
Patre ; et per hoc passionis potuisse vitio subjacerc.
Absit enim a nobis, ut talia vel opinemur, vcl cogi-
temus, vel credamus de Dco: quia nos perfectum
Patrem, perfectum Filium sine sui diminutione, sine
aliqua derivatione, sine omni omnino passionis in(ir-
mitate genuisse fideliter profitemur. Nam qui objicit
Deo, quod si de seipso genuit, divisionis vitium per-
tulit, potest dicere quia et laborem sensit, quando
universa condidit, et ob hoc die septima ab omni
opere suo requievit. Sed nec in generando de seipso
passi nem vel diminutionem aliquam sensit, nec in
condendo universa fatigationem aliquam pertulit.
comprehenderunt (Joan. 1, 4, 5). Et infra : Erat. [u- D Namque ut evidentius nobis divinz generationis im-
men verum, quod illuminat omnem hominem venientem
in liunc mundum (Ibid., 9). Unde apparet Patrem ct
Fiiium unius esse substantie, dum lucis et luminis
diversa non potest essc substantia ejus, scilicet quae
de se gignit, et que 5 de sc gignente existit. Deni-
que ne aliquis inter Patrem et Filium diversitatem
maturalis luminis iutroducat, ideo Apostolus de co-
t & Lorichius, Si quidem illud aut dici potest , imo
quia ut dici omnino non potest , etc. Rhen. ut nostra
edit., nisi quod pro omnino habet omnia.
b |n plerisque deest se. Lorichius habet de gigncnte
at.
* Colb. 4, naturalis substantie. Mart. et Orth. cum.
passibilitas * demonstraretor, Deum ex Deo lumen
[Lor., dej ex lumine Filium profitendum accepimus.
Si ergo in efficientia visibilis ac mundani luminis tale
aliquid invenitur, ut lumine ex lumine sumpto, el
per quamdam generationis nativitatem exorto, ipsa
luminis origo, qux ex se lumen al;ud dedit, ncc mi-
nui, ncc ullum oninino detrimentum wipistrati ex sa
Lorichio, natura ac substantia. Comp., splendor a luc:
ac substantia, Whenan.,, natura substantia. D.
d Omnes mss., przeter Colb. 1 ct Port., generationis,
sicut οἱ editiones veteres Rhenani et Lorichii.
e Laud., Colb. 2, Rhenan., Lorichius et Orth.,
insinuaretur
φ t
425
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 11.
$30
luminis perpeti [Rhen. contingat] potuit : quanto A vir, 25). 9 Superferebatur autem Spiritus Dei super
rectius et melius de divini et ineffabilis luminis na- :
tura credendum es!, quod ex seipsa lumen generans,
minui omnino non potuit? Unde zqualis est Patri Fi-
lius non natus ex tempore, sed gignenti coxternus,
sicut splendor ab igne genitus, gignenti manifestatur
szquevus. Ilec de Patris et Filii :qualitate, vel de
substantie unitate, quantum brevitatis ratio sivit,
dixisse sufficiat.
]X. Spiritus sanctus est. Patri εἰ Filio consubstan-
tialis, — Superest ut aliquid de Spiritu sancto, quem
.Patri ac. Filio consubstantialem credimus, cozqua-
lem οἱ coxternum dicamus, et testimoniis approbe-
mus. Licet enim hxc veneranda Trinitas personis ac
nominibus distincta sit, non tamen ob lioc a se atque
aquas, utpote creator, virtute potentia suse continens
creaturam ; ut ex his viva omnia producturus, ipse
rudibus ^ elementi signis propria fomenta prsestaret,
et jam tunc mysterio emicante baptismatis virtutem
sanctificationis liquoris natura perciperet, [al. pri-
mamque] primaque ad vitam corpora animata prodo-
ceret, David proinde Deo aspirante, testatur : Verbo
Domini celi firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis vir-
tus eorum (Psal. zxxu, 6). Vide quam plena sit bre-
vitas, et quam clare in sacramentum 5 unitatis re-
currit. Patrem in Domino; in Verbi significatione
Filium ponens; Spiritum sanctum Altissimi ex ore .
nuncupavit. Et ne vocis editlo acciperetur ín Verbo,
carlos per eum asserit esse firmatos. Ne autem status
a sua :xeternitate discrepare credenda est; sed manens B 4 in. Spiritu putaretur, ccelestis in eo virtutis pleni-
ante secula divinitas in Patre, et Filio, et Spiritu
sancto, vere ac proprie creditur, nec dividi nostris
interpretationibus potesf, nec rursus versa in unam
personam Trinitas ipsa confundi. lc fides p'ena,
bxc nostra credulitas est. Idcirco deos nec «estimari
patimur, nec vocari; scd unum Deum in przdictis
personis ac nominibus confitemur. Inenarrabilis enim
Divinitas, non ut concludi aut apprehendi velut vo-
cabulis posset, intra nomina personasque sc przxsti-
tit: sed ut id quod erat esse nosceretur, intelligen-
tiam sui ex parte, quam capere humana mentis an-
gusti prevalebant, credentibus dedit, propheta di-
cente : Nisi credideritis, δ non intelligetis (Isai. vn, 9,
sec, LXX). Una est ergó Trinitatis deitas, et in hujus
tudinem demonstravit. Nam ubi virtus, ibi necesse
est persona subsistens ; ubi omnis, non ablata a l"atre
et Filio, sed consummata signiflcatur in Spiritu san-
cto : non ut solus habeat quod in Patre et Filio est
sed ut totum habeat cum utroque. '
XI. Tres persone in uno nomine. — Et iterusn cum
de vocatione gentium Dominus loqueretur, intra
unum Divinitatis nomen (Patrem, Filium et) Spiri-
tum sanctum przdicans, ait : Euntes docete omnes
gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spi-
ritus sancti. (Matth. xxvin, 19).Et. iterum coelestia
Corinthiis prz dicans Apostolus, hzc subdidit : Gratia
Domini nostri Jesu Christi, et caritas Dei, et commu-
niculio sancti Spiritus cum omnibus vobis (1 Cor. xm,
vocabuli appellatione significatio est unius substan- C 25). Et ut apertius in hac Trinitate unitatem sub-
tis, non unius personz. Ad quam rem fidelibus
«omprobandam in testimonium sui Divinitas ipsa
multis et creberrimis contestationibus semper adfuit.
Liceat ergo brevitatis compendio ex multis pauca
proferre, quoniam [al. vere] vera probatio majesta-
Vis, tametsi babet pluralitatem testimoniorum, plura-
litate tamen non indiget, quoniam credenti pauca suf-
füciunt.
X. Srripturis probatur. — Primum igitur de Vete-
Tis Testamenti libris postmodum etiam Novi, Patrem,
Wilium, ct Spiritum sanctum unius docebimus esse
ssubstantiz, libro Genesis sic inchoante : In principio
fccit Deus celum et terram ; terra autem erat invisibi-
dis, el incomposita, et tenebre erant super abyssum, et
aSpiritus Dei ferebatur super aquas (Gen. 1, 4, 2). [al.,
Rile qui] lile principium qui Judzis quis esset interro-
&n nibus dixit : Principium, qui et loquor vobis (Joan.
* Hic locus est secundum versionem Septuaginta, .
Wbi οὐδὲ μὴ συνῆτε : Vulgata, non. permanebitis. Csete-
uin ut plurimum textus Seripturz proferuntur hic
€x versione LXX, plerumque nec istius versionis
&unt, nec Vulgate, ut conferenti patebit. Sic et loca
INovi Testamenti quandoque textui Graco sunt con-
forinia, aliquando nostr: Vulgatzz, nonnunquam neu-
tri quod hic semel monuisse satis sit.
b Sie ex codd. Port. et Laud. simul junctis legen-
dum csse censuimus, Nam Laud. liabet elementi signis
fomenta. Port., elementis propria fomenta. Ceteri
omues iss. et editi : ipse rudibus elementis ; ignis
proprii (owenta preuaret.
stantix fateamur, illud etiam nobis est iutuendum,
quomodo Deus, cum de mundi et hominis creatione
disponeret, sacramentum Trinitatis ostenderit, di-
cens : Faciamus hominem ad imaginem et similitudi-
nem nostram (Gen. 1, 96). Cum dicit nostram, ostendit
utique non unius; cum vero imaginem οἱ similitudi-
nem, * profert zqualitatem, distinctiones persona-
rum insinuat ; ut in eodem opere sit "Trinitatis aperta
cognitio, in quo nec pluralitas [al. causa] cassa est,
nec similitudo dissentiens, dum et consequentia sic
loquuntur : Et dixit Deus, οἱ fecit Deus, οἱ benedixit
Deus (Gen. 1). Et necesse est ut creationis totíus au-
elor Deus unus sit. Quam fidei rationem antiqua
denique per Moysen benedictio pandit, et comprobat,
qua benedicere populum sacramento trine invoca-
tionis jubetur. Ait enim Deus ad Moysen : Sic bene-
dices populum meum, et ego benedicam illos ; Benedi-
€ Colb. 1, Mart. et Orth. cum Lorichio, in sacra-
sento unitas recurrit. Quin et paulo ante, pro plena
brevitas, Lorichius habet, plana brevitas.
d Laud. Mart. et Orth., in spiritum reputetur. Weti-
nenda tamen nostra lectio. Tribus enim istis vocibus,
Domini, Verbo , et Spiritu, in psalmo laudatis, tres
Trinitatis sanctissimz personas expressas fuisse san-
ctissimi confessores ostendunt.
e Plures mss. cum editis aliquot, similitudinem
profert, &qualitatem distinctionis personarum. insinuat,
Et infra, similitudo dissentiens, Laud. habet dissimili-
udo dissentiens. ᾿
à
VICTORIS VITENSIS
232
cat te Dominus ej custodiat te. Illuminel Dominus (a- 4 longo separationis intervallo divisit sed tres, inquit,
ciem suam super le, et misereatur lui, Attollat Dominus
faciem suam super te, οἰ det tibi pacem (Num. vi, 23
seg.). Quod hoc ipsum prophela David confirmat,
dicens : Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicat
nos Deus, εἰ meluant eum. omnes fines terre: (Psal.
Lxvi, 8). Quam Trinitatis unitatem supernz angelo-
rum virtutes (ms. 2, in uno| hymno venerantur, et
ter numero, Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus,
abaoth (Isai. vi, 5), indesinenti canente ore, in
unius fastigium dominationis gloriam ejus exaltant.
Quod ut adhuc apertius fidelium sensibus inculcetur,
rolestium mysteriorum conscium producimus Pau-
lum. Ait enim ; Divisiones autem. donationum sunt,
idem autem Spiritus; εἰ divisiones ministrationum
gunt, idem autem Dominus; et. divisiones operationum
gunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus
(1 Cor. xu, 4 seq.), etc. Et certe has divisionuim dif-
ferentias pro qualitate ac merito participantium Spi-
ritum sanctum ἃ docuit operari, cum ipsaruin gratia-
rum differentias partiretur, in ultimis intulit dicens :
Haec autem. omnia operatur unus alque idem Spri-
tus, dividens propria unicuique prout vult. (Dbid., 41).
Uude nullus ambiguitati relinquitur locus, quin 49
flareat Spiritum sanctum et Deum esse, et sux volun-
(atis auctorem, qui cuncta operari, et secunduin pro-
prie voluntatis arbitrium divinze dispensationis dona
largiri apertissime demonstratur. Quia ubi volunta-
pia gratiarum distributio praedicatur, nou potest vi-
deri conditio servitutis : in creatura enin servitus
intelligenda est, in Trinitate vero dominatio ac liber-
fas. Et ut adhuc luce clarius unius divinitatis esse
cum Patre et Filio Spiritum sanctum doceamus, Juan-
nis evangelistze testimonio comprobatur. Ait namque :
Tres sunt qui testimonium perhibent in celo, Pater,
Verbum, et Spiritus sarictus, et Ὁ hi tres unum sunt (1
Joan. v, 7). * Nunquid, ait, tres in differenti xquali-
fate sejuncti, aut quibuslibet diyersitatum gradibus
8 Chifü. et alii, docens. Lorichius vero habet, do-
cuit operari, et ut sic ipsarum gratiarum, elc.
b |n cod. Colb. annorum circiter 700 hxc habetur
observatio in margine : Nota in epistola beati Joan-
fiis ila legen Ium. Ceterum hzc verba, Tres sunt qui ,
etc., qux in nonnullis sacrorum Bibliorum codicibus
translatoruin infidelitate excidisse conqueritur san-
clus Hieronymus, vel quivisaliusauctor qui sub hujus
sàncti doctoris nomine prologum edidit in episto-
as canonicas, religiosius in codicibus Africanis
consei vata fuisse patet ex lioc loco, ubi Patres Afri-
cani in unum congregati pro emittenda fidei profes-
sione ea adhibuerunt. Nec unquam ea de re recla-
masse legimus Arianos, qui regali tunc potentia freti,
nihil non poterant adversus catholicos. Quin et Ful-
geutius paulo post in libro contra Arianos sub finem,
eumdem locum adducit, non solum tanquam e Scri-
ptura sumptum, sed et quem a beato Cypriano lau-
atum fuisse ait, sub testimónii ex Scriptura nomiaé :
Cyprianus, inquit, Rec testimonia de Scripturis inse-
fuit. Dicit Dominus : Ego , cic. Et iterum : De Patre
ab ilio εἰ Spiritu sancto scriptum est; el tres unum
t. Cyprianus autem euin iaudavit tum in libro de
Uuitate Ecclesiz, tum in epistola ad Jubajanum. Ite-
unum sunt,
Xil. Creatio 1psis. est. communis. — Ut autem ad-
huc magis magisque sancti Spiritus cum Patre et
Filio una [Lor., dignitas] divinitas in creandis rebus
omuibus demonstretur, habes creatorem Spiritum
sanctum in libro Job : Spiritus, inquit, divinus est, qui
(ect. me ; et Spiritus Omnipotentis qui docet me (Job
xxxii, 24). Et David dicit : Emitte Spiritum tuum el
creabuntur, el renovabis faciem terre (Psal. cii, 50).
Si creatio et renovatio per Spiritum erit, sine dubiq
et principium creationis sine Spiritu non fuit. Post
creationem igitur ostend:mus , quia vivificat etiam
Spiritus sanctus, sicut Pater et Filius. Equidem de
persona Patris refert Apostolus : Testor in couspectu
B Dei, qui vivificat omnia (1 Tim. vi, 15). Vitam vero
dat Cliristus. Oves, inquit, mea vocem meam audiunt,
el ego vitam eternam do illis (4 oan. x, 21, 28). Vivi-
ficomur vero a Spiritu sancjo, ipso dicente Domino :
Spiritus est qui vivifical (Joan. v1, 64). Ecce una vivi-.
ficatio Patris οἱ Filii et. Spiritus sancti aperte de-
monstrata est.
XII. Prescientia. — Prescientiam. rerum. om-
nium in Deo esse, et occultorum cognitionem , licet
nemo Christianus ignoret, tamen ex Danielis libro
monstrandum est. Deus, inquit, qsti oceultorum cognitor
es, qui prascius es omnium antequam nascantur (Dan.
xii, 42). Hxc eadem praescientia in Christo est, sic-
ut. refert Evangelista : Ab. initio autem sciebat Jesus
quis esset eum traditurus , vel qui essent non [al. deest
non] credentes in eum (Joan. v1, 65). Quod sit autem
occultorum cognitor, ex hoc manifestum est, cum
obscura €on.ilia Judzorum traducens dicebat : Quid
cogitatis nequam ἐπ cordibus vestris (Math. 1x. 4)?
Similiter prescire omuia Spiritam saucium, ipse
manifestavit dicens ad apostolos : Cum venerit Spiri-
(us veritatis, docebit vos omnia, el ventura annuntiabil
vobis (Joan. xin , 16). Qui ventura annuntiare perli-
rum éumdem locum laudat Fulgentius in libro de
Trinitate, et in alio adversus Pintam episcopum Aria-
num scripto : quanquau) istius auctorem alium a
Fulgentio fuissc, ipst tàmen squalem, censeant viri
eruditi, Vide Mabillonii appendicem 2 ad Liturgiam
Gallicanam, pag. ccxLvi. Tamen Augustinus libro i1
D contra Maximinum, cap. 22, num. 5, ubi hiec verba ex
beoti Joannis epistola, Tres unuin. sunt, discutit, co-
dice usus fuisse videtur in quo testimonium istud
Putris, ctc., expressum non erat. ldem dicendum de
Facundo llermianensi libro 1 pro defensione trium
capitulorum. Sed opus istud Facundus extra Africam
Constantinopoli degens conscripsit. Mirum estauterm,
quod in nonnullis etiam vetustissimis bibliorum co-
dicibus mss. praefigatur prologus supra laudatus epi-
stolis canonicis, et quidem sub sancti Hieronymi no-
mine, et tamen in textu versiculus ille omissus sit.
Sed hanc conjroversiam accuratius discutiendam re-
linquimus sodalibus nostrís, qui Ilierouymi operibus
recensendis operam navaut.
* Alii codices habeut in differenti equalitate. Lori-
chius indiffeeniie qualitate. Rhenanus, éndiferenii
equalitate e
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. Ill.
250
betur, prescire omnia non dubitatur : quia ipse À ait : Spiritus Domini replevit. orbem terrarum, εἰ hoc
2 scrutatur altitudines Dei, et novit omnia qu:e in Deo
. Sunt, sicat. memorat Paulus, dicens : Spiritus enim
omnia scrutatur, eiiam altitudines Dei (I Cor. n, 10).
]tem in eodem loco : Siícu, nemo scit hominum que
sunt hominis , nisi spiritus ejus qui in ipso est ; iia ne-
mo scit quee sunt Dei , nisi Spiritus Dei (lbid. , 11).
XIV. Potentia sancti Spiritus. — Ad intelligendam
vero potentiam Spiritus sancti, pauca de terribilibus
proferamus. Vendiderat possessionem, ut scriptum
est in Actibus apostolorum (Cap. v, 2), suppressa
parte pecunize dolosus discipulus, reliquum pro toto
ànte pedes ponens apostolorum, offendit Spiritum
sanctum, quem pulabat se latere. Sed quid ad eum
dixit continuo beatus Petrus? Anania, quare Satanas
replevit cor tuum ut mentireris Spiritui sancto (lbid. ,
9)? Et infra: Non es mentitus hominibus, sed Deo
(lbid., 4). Atque ita percussus virtute ejus, cui
mentiri voluerat , exspiravit. Quid hic vult beatus
Petrus intelligi Spiritum sanctum? Utique clarum est,
cum dicit, Non mentitus es hominibus, sed Deo. Mani-
festum est ergo, quoniam qui mentitur 30 Spiritui
sancto, Deo mentitur : et qui credit in Spiritum san-
ctum, credit in Deum. Tale aliquid, imo fortius quid-
dam Dominus in Evangelio ostendit, dicens : Ontne
peccatum οἱ blusphemia remittetur hominibus : qui au-
dem blasphemaverit in Spiritum sanclum, non remitte-
&ur. ei, neque in hoc seculo, neque in futuro (Matth.
xu, 31, 53). ^ Ecce terribili sententia irreiissibile di-
eit esse peccatum ei quiin Spiritum sanctum blasphe-
maverit. [al. Comparat] Compara huic sententiz illud
quod scriptum esl in libro * Regnorum : Si peccando
peccaverit vir in virum, orabunt pro 60 : si autem. in
JDeum peccaverit , quis orabit pro eo (1 Reg. n, 25)?
fSi ergo blasphemare in Spiritum sanctum, et pec-
«care in Deum simile, id est, inexpiabile crimen cst,
j^n quantus sit Spiritus sanctus unusquisque cogno-
Aci.
XV. Prasentia Dei ubique, — Deus quod ubique
s»5 presens et impleat omnia, ore discimus 4 Jere-
mma: Ego, inquit, Deus approximans , ei non de lon-
zgnquo : si absconditus fuerit homo in absconditis, er-
guod continet omnia scientiam habet vocis (Sap. 1, 1).
Item David dicit : Quo ibo a Spiritu tuo, et a facie tua
quo fugiam? Si ascendero in celum, tu illic es; si de-
scendero * in infernum ades ; si sumpsero pennas meas
in. direclum, et habitavero in extremis maris :. etenim
illuc manus tua deducet. me, et continebit me deatera
fua (Psal. cxxxvimn, 7. seq.).
XVI. labitat Deus in sanctis suis secundum
promissionem qua dixerat : Habitabo in illis (I1
Cor. v1,16). Quod vero Dominus Jesus dicit in Evan-
gelio: Manete in me et ego in vobis (Joan. xv. 4), probat
hoc Paulus dicens : An nescitis quia Jesus Christus et
in vobis (II Cor. xii, 5)? Hoc autem totum in Spiritus
habitatione adimpletur, sieut memorat Joannes : Ex
B hoc, inquit, scimus quia in nobis est, quia de Spiritu
suo dedit nobis (1 Joan. iw, 15). Similiter et Paulus :
Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habi-
lat in vobis (1 Cor. ut, 16)? Et iterum dicit : Glorifi-
cale et portate Deum in corpore vesiro (I Cor. v1, 20).
Quem Deum? utique ! Spiritum sanctum, cujus tem-
plum esse videmur.
XVI. Nam quod arguat Pater, arguat Filius, ar-
guat Spiritus sanctus ita probandum est. In psalmo
quadragesimo nono legitur : Peccatori. autem dicit
Deus : Quare tu enarras justitiam meam, et assumis te-
stamentum meum per os tuum (Psal. xix, 16)? Et in-
fra: Arguam te, εἰ statuam (Laud. ante| contra faciem
tuam (Ibid. , 21). David similiter orans dicit ad Chri-
slum : Domine, ne in ira (ua arguas me ( Psal. τι, 2);
quia ipse venturus est arguere omnem carnem. Quid
vero de Spiritu sancto Salvator in Evangelio dicit ἢ
Cum venerit, iuquit, Paraclitus, ille arguet mundum
de peoca:o, el de justitia, et de judicio (Joan. xvi , 8).
Hoc przvidens David clamabat ad Dominum : Quo
ibo a Spiritu tuo, εἰ a. facie tua quo. fugiam (Psalm.
cxxxvin, 7)? |
XVIII. Nam et quod bonus sit Pater, bonus Fi-
lius, bonus Spiritus sanctus, sic probatur. Dicit pro-
pheta : Bonus es tu, Domine, et in. bonitate tua doce
ine justificationes tuas (Psal. cxvii , 68). De se auteg
ipse Unigenitus : Ego sum pastor bonus (Joan. x, 14).
De Spiritu eque sancto David in psalmo dicit ad Do-
«Ὁ» ego non. videbo eum? Nonne celum et. terram ego
Errant (Jer. xxii, 25, 24)? Quid autem de $ua ubi-
eg «me presentia Salvator in Evangelio dicit? Ubicun-
egy 9E εἰ al, fuerint duo vel tres collecti in nomine meo,
ir sk ciego sum in medio eorum (Matth. xvin, 20). De
SS g»iriu adzque sancto, quod adsit ubique, dicit pro-
p» Vn eu ex persona Dei : Ego in vobis, et Spiritus meus
64 «x. in medio vestrum (Ezech. xxxvi, 27). Et Salomon
minum : Spiritus tuus bonus deducet me in terram
(Laud., viam] rectam (Psalm. cxLu, 11).
XIX. Quis autein digaititem illam Spiritus saneti
possit tacere? Antiqui enim prophete clamabant :
Hc dicit Dominus. Hanc vocem Ghristus advenieus iu
31 suam personam revocavit, dicens : Egoautem dico
vobis (Matth. v, 22). Novi autem prophetze quid [al.
Galeato. Et quidem Lorichius hic legit, Regum.
d Plures mss. et veteres editi habent Esaig. llic
tamen locus est ex Jeremia desumptus. |
e Colb. 1 et Lorichius, ad infernum. Et infra, Si
sumpsero. Laudun., Si recipiam. Pro in directum
* Colb. 1, Serutator est altitudinis.
b Ful., Germ., Colb. 4, Orthod., Lorichius , etc.,
€«e terribilis sententia ! Irremissibile, etc.
* Afri sepius liunc. titulum libris ltegum attribue-
ι, ut patet ex Tertulliauo lib. i1 contra Marcio-
Rem, beato Augustino passim, concilio im Carthagi-
Vensi, etc. Quin et sanctus Cyprianus, Grzeca voce
Plerumque libros Basileion appellat. ldem faciunt
tiam nonnulli ex aliis provinciis Patres, quod tamen
videtur saucius. Hieronymus in prologo
Colb. 1, diluculo : pro extremis, Colb. alter, extremo;
pro continebit, Ful., Germ., et Lorichius, tenebit.
f Colb. 1, Spiritum sanctum vocat , cujus templum
esec deben.
251
apostolorum : /lec dicit Spiritus sanctus. (Act. xx1,
41). Et Paulus ad Timotleum : Spiritus, inquit,
manifeste dicit (1 Tim, ww, 1). Que vox omnino de-
monstrat indifferentiam Trinitatis. Et Paulus quidem
dicit se a Deo Patre οἱ Christo vocatum fuisse el
missuin : Puulus, inquit, apostolus non ab homini-
bus neque per hominem , sed per Jesum Christum,
[Laud. , ad. | et Deum Patrem (Gal. 1, 1). In Actibus
autem apostolorum lcgitur quod a Spiritu sancto sit
segregatus eL missus. Sic enim scriptum est : Haec
dicit. Spiritus. sanctus : Segrega'e mihi Barnabam et
Saulum in opus quo vocavi eos (Act. xiu, 2). Et paulo
post : Jpsi, inquit, missi a. Spiritu sancto descende-
runt Seleuciam (Ibid. , 4). ltem in eodem libro : At-
| VICTOKIS VITENSIS .
qui] clamabant? sicut propheta Agabus in Actibus A dum, si judicat, si bonus et rectus est, si de eo cla-
253
matur : Hec dicit Spiritus sanctus ; $i prophetas con-
slituit, si apostolos mittit, si episcopos przeficit, si
consolator est, si cuncta dispensat prout vult, si
obluit et justifica!, si tentatores suos interficit ; si
is qui eum blasplieinaverit non liabet remissionem,
neque in loc $2:eculo, neque in. futuro, quod utique
Dco proprium est : liec cum ita sint, cur de eo du-
bitatur, quod * D.-us sit, cum eum operum magni-
tudo quod est ipse inanifestct? Non utique alienus
est a Patris et Filii majestate, qui non est ab ope-
rum virtute alicnus. Frustra illi nomeu divinitatis
negatur, cujus potestas non potest abnegari. Frustra
prohibeor eum cum Patre et Filio venerari, quem
exigor cum Patre et Filio confiteri. Si ille miii cum
tendile vobis εἰ wniverso gregi, in quo vos Spiritus B Patre ct Filio confert remissionem peccatorum, con-
sanctus constituit episcopos (Act. xx , 28).
XX. Paracliti nomen commune, — Ne quis autem
Spiritum sanctum, quia Paraclitus dictus est, con-
temptibile aliquid existimet. Paraclitus enim advo-
catus est, vel potius consolator secundum Latinam
linguam, qux» appellatio etiam Filio Dei communis
est, sicut dicit Joannes : Hec inquit, scribo vobis
ut non peccetis ; sed et si quis peccaverit, * Paraclitum —
habemus apud Patrem. Jesum — Christum. justum (I
Joan. n, 1). Nam et ipse Doxinus cum dicit ad
apostolos, Alterum Paraclitum mittet vobis Pater
(Joan. xit, 16) , sine dubio cum dicit alterum Pa-
raclitum, se quoque Paraclitum manifestat. Sed nc-
que a Patre hoc nomen Paracliti alienum est. Bene-
flcenti2 enim nomen est, non naturz. Denique ad
Corinthios Paulus ita scribit : Benedictus Deus Pa-
ter Domini nostri Jesu Christi, Pater misericordiarum,
et Deus omnis consolationis, qui nos consolatur (1I Cor.
1, 54). Et eum consolator dicitur Pater, consolator
Filius, consolator etiam Spiritus sanctus, una tamen
nobis consolatio a Trinitate przstatur; sicut et una
remissio peccatorum, Apostolo affirmante : Abluti,
inquit, estis et justificati, et sanctificati estis in nomine
Domini nostri Jesu Christi, et in Spiritu Dei nostri
(I Cor. vi, 11). Possemus plura adhuc de divinis
Scripturis proferre testimonia, qu:xe b juxta baptismi
sacramentum Trinitatem unius glorix, operationis
ac potentiz manifestant : sed quia ex his plenus est
sapientium intellectus, multa praxterivimus studio
brevitatis.
XXI. Hecapitulatio. — Faciamus ergo recapitula-
tionem dictorum nostrorum. Si de Patre procedit
Spiritus sanctus, si liberat, si Dominus est et san-
etificat, si creat cum Patreet Filio et vivificat, si pram-
scientiam habet cum Patre et Filio, si ubique est et
implet omnia, si habitat in electis, si arguit mun-
* Vulgata, Advocatum, quod idein est. Grzecus enim
textus habet, Παρώχλητον, a qua voce Paraclitus ,
etiam per litteram i breviter ut aiunt enuntiatam ,
derivari potest, ut pluribus probat V. C. Joannes Ba-
ptista Thiers, in singulari de hac voce dissertatione.
b Quia in baptismo dicitur, In nomine Patris, et
Filii, et Spiritus sancti, & quibus verbis unitas Tri-
Ditalis exprimitur.
fert sanctificationem et vitam perpetuam, ingratus
sum nimis et impiissimus, si ei cum Patre et Filio non
refero gloriam, 89. aut si non est cum Patre colen-
dus et Filio, ergo nec confitendus est in. baprismo.
Si autem. omnimodo confitendus est sccundum di-
ctum Domini, et traditionem apostolorum, i.e. semi-
plena sit files, quis me poterit ab ejus cultu. prohi-
bere? [n quem enim credere jubeor, ci etiam debeo
supplicare. Adorabo ergo l'atrem, adorabo et Filiuu,
adorabo et Spiritum sanctum, una eadeimnque vene-
ratione. Quod si quis durum hoc putat, audiant quo-
modo David ad eulturam Dei fideles hortatur : Ado-
rate, inquit, scabellum pedum | ejus ( Psal. xcvi, δ).
Si religionis est adorare scabellum pedum cjus,
quanto magis religiosum si ejus Spiritus adoretgr?
11:6 utique Spiritus, quem beatus Petrus in tanta
sublimitate przJicavit, dicens : Spiritu sancto misso
de celis, in quem concupiscunt. angeli prospicere
(1 Petr. 1,12). Si angeli eum cupiunt aspicere, quanto
magis nos homines mortales 4 eum despicere non
debemus, ne forte et nobis dicatur, sicut diclum est
ad Judzos : Vos semper Spiritui sancto. restitistis,
sicut. et- patres vestri ( Act. vii, 51 ).
XXil. Quod si hzc tanta et talia. non inclinant
animum ad venerandum Spiritum sanctum, accipite
adhuc aliquid fortius. Sic enim Paulus instruit pro-
phetas Ecclesize, in quibus utique et per quos Spiritus
sanctus loquebatur: Si, inquit, omnes prophetaverint,
intret autem aliquis infidelis, aut idiota, convincitur ab
omnibus, cxaminalur ab omnibus, occulta quoque cordis
ejus manifesta [al. sunt] fiunt : et tunc cadens in (aciem
adorabit Deum, pronuniians quia vere. Deus. in vobis
est (1 Cor. xiv, 24, 95). Et utique. in eis Spiritus
sanctus est, qui prophetant. Si ergo infideles cadunt
in faciem, et adorant Spiritum sanctum perterriti,
et confitentur [ Lor., victi ] inviti : quanto magis fide
e Sic Germ., Ful., Colb. 1, Lorichius et Ortho-
dox. At exteri habent, Deus mou sit, cum. operum
mdguitudine, quod est ipse manifestet.
Lorichius, 0n denegemus eum. Et inferius, Spi-
ritui sancto rest:tistis. In Scripturce textu liabctur re-
sistitis. Tamen in breviario fidei apud Sirmondum,
sicut et bic, legitur restitistis; quare vocem hanc,
qum in edius et mss. 4 C'etinuimus.
955
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. 1V:
254
libus expedit ut voluntarie et ex affectu adorent Spi- A quisi Christianus vocetur, et non fuerit spiritalis, nec
ritum sanctum? Adoratur autem Spiritus sanctus,
non quasi separatim more gentilium, sicut nec Filius |
separatim adoratur, quia in dextera Patris est; 8
sed cum adoramus Patrem, credimus nos et Filium.
et Spiritum sanetum adorare: quia et cum Filium
invocamus, Patrem nos credimus invocare, et cum.
Patrem rogamus, a Filio nos exaudiri confidimus,
sicut ipse Dominus dixit : Quidquid petieritis Patrem
in nomine meo, ego faciam, ut honorificetur Pater. in
Filio (Joan. xiv, 15). Etsi Spiritus sanctus adora-
tur, ille utique adoratur cujus est Spiritus. lllud
autem nullus ignorat, quia divinz majestati nec addi
quidquam, nec minui humanis supplicationibus po-
test : [ Lor. sic] sed unusquisque secundum propo-
situm voluntatis sux, aut gloriam sibi acquirit fide-
liter venerando, aut. confusionem perpetuam perti-
Daciter resistendo. Certum est enim quia superbia
et ^ contemptio damnat, honorificentia vero fructum
devotionis exspectat. Quare autem fideles non hono-
rificent integre Trinitatem, ad quam se pertinere
confidunt, cujus nomine se renatos, cujus servos
se nominari gloriantur? Nam sicut [ al. ad nomen] a
nomine Dei Patris homines Dei appellantur, ut He-
lias homo Dei dictus est, ut Moyses homo Dei appel-
latus est; sic ἃ Christo Christiani nuncupamur, sic
etiam a Spiritu spiritales appellamur. Si igitur. vo-
cetur quis homo Dei, et non sit Christianus, nihil est
ἃ Lorichius brevius sic habet, sed cum adoramus
Patrem, credimus invocare Spiritum sanctum ; et cum
JPatrem rogamus, α Filio nos exaudiri confidimus, etc.
b Sic Mart.; qua utique lectio videtur ceteris
praferenda, qu: habent, contentio. Lorichii editio
wamdem nostram lectionem confirmat, habet quippe,
contemptus.
. « ]|nter Missarum solemnia tum Grzci, tum La-
tini, hymnum hunc cantare semper consueverunt,
«quod cum nounulli in Gallis extra missas publicas
anegligerent, statuit synodus Vasensis anno 529,
«can. 5, ut in omnibus missis, sive matutinis, sive qua-
eX ragesimalibus, vel que in commemorationibus de-
fono fiunt, semper eo ordine quo ad missas pu-
licas diceretur. De variis istis missis videsis Mabil-
B «nium lib. 1 de Liturgia Gallicana, cap. 6, vel de iis
ffwisius disserentem pi» memori» caftdinalem Bona
Spb. 1 Rerum Liturgic., cap. 13 et sequentibus. Cave
za*em ne confundas hunc hymnum, quem Graci
2: τεοίκιον seu triumphalem appellant, de quo 1saias
«22 p.vi, et Joannes in Apocalypsi cap. iv, cum eo
B
«g**tm iidem τρισάγιον dicunt; quemque illi s:epius, -
-.2alini vero semel in anno, feria scilicet sexta Para-
s C€tes, cantare solent. Sanctus Deus, sanctus, [£r
$15, εἰς. De his consule nostrum Hugonem Menardum
in nos ad sacramentarium Gregorianum, pag. 10,
de his rebus fuse et erudite disserentem.
sibi satis de salute confidat.
XXIII. Sit ergo nobis secundum salutaris baptismi
confessionem (ides integra Trinitatis, sit una devotio
pietatis : nec more gentilium potestatum diversitates
opinemur, aut creaturam quantum ad deitatem in
Trinitate suspicemur. Sed nec Judzorum scandalo
moveamur, qui Filium Dei 33 negant, qui Spiritum
sanctum non adorant ; sed potius perfectam Trini-
tatem adorantes et magnificantes, sicut * in myste-
riis ote nostro dicimus, ita conscientia teneamus,
Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus sabaoth. Ter
dicentes Sanctus unam omnipotentiam confitemur,
quia una est religio, una glorificatio Trinitatis, ut
audiamus ab Apostolo, sicut audierunt Corinthii :
Gratia. Domini nostri Jesu Christi, et dilectio Dei, et
communicatio Spiritus sancti cum | omnibus | vobis
( 11 Cor. xis, 15). Hzec est. fides nostra, evangelicis
et apostolicis traditionibus atque 4 auctoritate fir-
mata, et omnium qux in mundo sunt catholicarum
ecclesiarum societate fundata, in qua nos per gra-
tiam Dei omnipotentis permanere usque ad finem
vit» liujus confidimus et speramus.
Explicit libellus directus sub die (al. xvi] xit ca-
lendarum Maiarum per Januarium * Zattorensem,
Villaticum a Casis-Medianis episcopos Numidizx, et
Bonifacium Foratianensem, et Bonifacium f Gratia-
nensem episcopos provincie Byzacenz.
ἃ Desunt hxc duo verba, auctoritate firmata, in
Colb. 2, Orthou. Rlienan. et Lorichio.
e Plerique mss., Zatterensem. Colb. 1, Zaitarensem.
In Notitia Africana in ms. Laud. dicitur Jacterensis.
Vide quas in notis ad ipsam Notitiam observamus de
hac urbe. Porro Lorichius pro Januarium habet Je-
nwarium,
f Colb. 1, Rhenan., et Dald., Gatianensem. Port.
et Orth. cum Lorichio, Gazanensem. Colb. alter,
Mart., Ful., et Germ., Gazanensem. 1n collat. Car-
tbag., cap. 198, inter episcopos Donatistas recense-
tur Victor episcopus Gratianensis. Porro licet alii tres
episcopi hic memorati recenseantur in Notitia Afri-
cana, ibi tamen desideratur Bonifacii hujus Gratia-
nensis nomen : quod sane mirum est. Nisi is ipse sit
cujus primo loco memorati noimen. excidil; tuucque
pro Vassinassensis, ut. ibi habetur, legendum esset
Gratianensis. Et quidem Petrus abbas in concilio
Carthaginensi sub Bonifacio, meminit Bonifacii Gra-
lianensis episcopi prima sedis provincie Byzacena, ad
querh recurrerat absente episcopo Carthaginensi, cui
monasterium ejus nullo medio subjectum erat. Boni-
facius tamen, qui huic libello fidei subscripsit, non
videtur fuisse primas, cum post Bonifacium Foratia-
nensem subscripserit, qui quidem Bonifacius Fora-
tianensis in Notitia Afric, inter Patres Byzacenos
sexagesimus octavus meinoratur.
J LIBER QUARTUS..
HUNERICÓ SXVITIA IN EPISCOPOS CATHOLICOS.
. |. Arianorum calumnie. — Qui [al. cunque] cum
Wie libellus legetetur, oblatum veritatis lumen
Mequaquam sufferre czcis oculis potuerunt insanien-
les, vocibus infrementes, graviterque ferentes, quare
208 nomine nostro catholicos dixerimus. Statimque
PaThoL. LVIII
*
ΜΝ
. 4x E
mentientes suggerunt regi de nobis, eo quod strepi-
tum fecerimus, audientiam fugientes, qui eadem hora
accensus et credens mendacio, festinavit facere quod
volebat. Et jam conscriptum decretum habens, et
occulte cum eodem decreto per diversas provincia;
I . “ . 8
«c.
235
VICTORIS VITENSIS
456
suos homines dirigens, episcopis Carthagine positis, À se conflictui paratos astruerent, primo die a venera-
una die univers» Africz ecclesias clausit, universain-
Ique substantiam episcoporum et ecelesiarum suis
episcopis munere condonavit. Nescieuns quoque quid
loqueretur, neque de quibus affirmabat, legem quam
dudum Christiani imperatores nostri contra eos et
contra alios haereticos pro honorificentia Ecclesiz
catholice dederant adversum nos illi proponere non
erubuerunt, addentes multa de suis, sicut placuit
tyrannicz potestati. Hzc est enim series datze et pro-
positze legis.
11. Edictum Hunerici regis adversus catholicos.
Rex Hunerix Vandalorum et Alanorum, universis
populis nostro regno subjectis.
« Triumphalis majestatis et regix probatur $44 esse
virtutis mala in auctores consilia retorquere. Quis-
quis enim aliquid pravitatis invenerit, sibi imputet
quod incurrit. In qua re nutum divini judicii cle-
inentia nostra secuta est, quod quibusque personis,
prout eorum facta meruerint, seu bona, seu forte
talibus * contraria, dum facit expendi, simul etiam
provenit compensari. ltaque his provocantibus qui
conira preceptionem inclytae recordationis patris
nostri, vel mansuetudinis nostre crediderint esse
renitendum, censuram severitatis assuinimus. Aucto-
ritatibus enim cunctis populis fecimus innotesci, ut
in sortibus Vandalorum nullos conventus omousiani
sacerdotes assumerent, nec aliquid mysteriorum,
quae magis pollaunt, sibimet vindicarent : quod cum
videremus esse neglectum, et plurimos esse repertos
bilibus episcopis nostris eis videtur esse propositam,
Ul ὁμοούσιον, Sicut moniti erant, ex divinis Scripturis
proprie approbarent : aut certe quod a mille * et quot
excurrunt, pontificibus de toto orbe in Arimninensi
concilio, vel apud Seleuciam amputatum est, prz-
damnarent. Quod nequaquam facere volgerunt, wni-
versa ad seditionem per se 4 concitato pepolo revo-
cantes. Quinimo et secunda die, dum eis mandaremus
ut de eadem fide, sicuti propositum fuerat, respon-
derent : * hoc videntur assumpsisse ad temeritatem
transactam, ut seditione et clamoribus omnia per-
turbantes , ad conflictum facerent minime perveniri.
« f Quibus provocantibus, stataimuws ut eorum ee-
clesix claudereritur, hac illis conditione pr»scripta,
B ut tandiu essent clausze quandiu (al. mallent] nollent
ad conflictum propositum pervenire. Quod ea obsti-
natione facere voluerunt, quam pravis videntur 88-
sumpsisse consiliis. Adeo in hos est necessarium ac
justissimum retorquere, quod ipsarum legum conti-
nentia demonstratur, quas inductis secum in errorem
imperatoribus δ diversorum temporum tunc contigit
promulgari. Quarum illud videtur tenere conceptio,
ut nulla exceptis institutionis sux antistitibus ecele-
sia pateret; nulli liceret ali aut convictus agere, aut
exercere conventus; nec ecclesias aut in urbibus,
aut in quibusdam parvissimis locis, penitus obtinere
neque construere ; sed przsumpta fisci juribus jun-
gerentur; sed eliam et eorum patrimonia, ecclesiis
su:e fidei sociata, suis antistitibus provenirent ; nec
dicentes se integram fidei regulam retinere, post- C * commeandi ad quxeunque loca talibus licentia pa-
modum universos constat fuisse commonitos, spatio
temporis prerogato mensium novem, 5 nov:que
contentionis (si quid ad eorum proposita posset
aptari), ut ad calendas Februarias anni octavi regni
nostri, sine metu aliquo convenirent. Qui dum hue
ad Carthaginensem confluerent civitatem, post mo-
ram temporis prestituli, aliam quoque dilationem
aliquantorum dierum dedisse cognoscimur. Et dum -
8.9 * Lorichius et Orthod., secuta, personis prout
eorum facta... contraria decrevit. ltaque, etc. Et infra,
Orth., Preceptioni. Colb. 1, Bald. Rhen., et Bign.,
qui praceplionem... esse temnendam. Chiffl. et 411},
mendose, qui preceplionem.... retinendam.
. P Colb. 4 οἱ Mart., novem,«que contentionis sí
quid ab eorum proposito possit. Alii mss. ut in editis;
sed pro noveque habent nove qucÀ; et Orth. pro
contentionis habet contentiones. Lorichius sic habet :
; fidei regulam. custodire vel retinere, universos constat
* fuisse commonitos ad spatia lemporis prorogota men-
sium novem. (uc contentionis si quid... possit aptari,
ad calendas scilicet Februarias, eic.
e Modus loquendi apud Afros usitatus, ut patet ex
Optsto lib. 1 contra Parmenianum, Augustino lib. vr
de Baptismo, cap. 7, quibus verbis, plus minus, vel
potius εἰ amplius, significatur. Porro a mille circiter
episcopis dogma catholicorum damnatum fuisse In
Ariminensi concilio, seu apud Seleuciam, dicit hic
tyrannus : quanquam ipsomet Athanasio attestante,
haud plures quam quadringenti Ariminum, Seleu-
diam vero centum et sexaginta convenerit: Sed
riani postquam partim callidis artibus, partie v
eatholicos antistites ad suas partes iuclinassent, ali-
Quut ux seipals delegarunt, qui per urbes provincias-
teret, sed extorres omnibus urbibus redderentur et
locis; nec baptismatis baberent omnino aliquam fa-
cultatem, aut forte de religione disputandi, et nullam
ordinandi haberent licentiam, sive episcopos, sivo
presbyteros, vel alios quos ad clerum pertinere
contingeret, proposita severitate vindict:e, ut taun
hi qui se paterentur hujusmodi honores accipere,
quam etiam ipsi ordinatores denis libris auri singuli
que eursitando, episcopos qui absentes fuerant, ad
subsignanda illorum dogmata coegerunt. Utraque
autem illa spnodus anno $59 coaeta fuit, jubente
Constantio Áugusto, qui Occidentales Ariminum,
Orientales vero Seleuciam lsaurie urbem convenire
D znandaverat.
4 Sic Orth. Cseteri, concitati populi.
* Colb. 2, Chiffl., Bald., Rhenan., et Bign., Hoc
evidenter aesumpsere temeritate transacta. Mart., Fol.,
rm., Comp., Lorichius, et Orth., Hoc videntar
assumpsisse temeritate transacta.
f Chiffl., etc., Quibus hoc provocantibus. Rhen.,
Quibus hoc provocantes.
€ Alii, imperatoribus diversis. Port., quas inductos
secum in. errorem imperatores diversorum lemporum
promulgare tunc eontigit. Leges qua bic laudantur,
ut plurimum habentur in Codice Theodosiano lib.
xvi, tit. 5, capitibus multis, quarum epitomen pro-
fert hic Vandalus. Ceterum paulo infra, pro concep-
tio, Orth. et Lorichius babent contextío. Et pro
exceptis, Rhen. et Chiffl. exceptis.
h Hunc loeum ex Lorichio et Orthod. restituimus.
Colb., nec veniendi ad, etc. Caeteri mss. et editi, mene
dose, commemorare quecunque, etc.
o. bid «ἃ
-
q57 DE PERSECUTIONE
VANDALICA LIB. IV. 958.
multarentur, eo adjeeto, ut nullos eis locus esset vel A de primatibus officiorum tres numero punirentur,
auditus supplicandi, sed etiam ^ si qua specialia me- — aliis viginti librarum auri condemnatione multandis.
ruissent, minime przvalerent : et sí [ἢ hac pernicie
perdurorent, de proprio solo ablati ín exsiliumg sub
[al. prosccutione| persecutione idonea mitterentur.
Jn populos quoque prrefati imperatores similiter sx*-
vientes, quod eis nee donandi libertas, nec testandi,
aut capiendi, vel ab aliis relictum penitus [al. subja-
ceret] jus esset; non fideicommissi nomine, non
legati, non donationibus, aut relictione quas mortis
causa appellatur, vel quolibet codieillo, aliisve for-
sitan scripturis, ita ut etiam qui in suis palatiis mí-
litarent, condemnationi gravissims pro dignitatis
merito facerent subjectos, ut omni honoris privilegio
ezspoliíati infamiam incurrerent, et publico crimini
hujusmodi persot2 se cognoscesent esse subjectas ;
officialibus etiam judieum diversorem tricena er-
genti pondo pena proposita : quam si quinque viei-
bus in errore perdurantibus centigiseet inferre, tum
demum 1ales convieti, atque subjugati verberibus,
in exsilium mitterentur. Deinde codices untverses:
sacerdotum, quos persequebantur, prasceperant igai-
bes tradi. Quod de libris hujusmodi, quibus eibi no-
minis illius errorem persaeask iniquias, sreecipimus
fsciendum. Hec enie, ut dietam est, pro singulis
quibesque personis illi observanda praeeperaut, «t
b ilustres singulatim auri ponde quinquagena darent,
spectabiles auti pondo quadragens, senateres awri
pondo trieena, populares auri ponde «icena , sacer-
dotes auri ponde tricena, deenrioses auri pondo
« Quare his necesse est constltutionibus obligari '
omousíanos omnes, quos hujusmodi ἃ malze persua- |
sionis constat tenuisse el tenere materiam. Quos ab
omnibus supradictis abstinere decernimus, in prose-
cutionem venturis per ordines cunctarum urbium;
sed etiam Judices qui superioribus negleetis dira sup:
plicia diversis non intulisse monstrantur. Omnes ergo .
supradictze fidel ὁμοούσιον erroribus implieatos, quce
cuncto predamrata est concilio tantorum numero
sacerdotum, universis rebus praadictis, et contraeti-
bus praecipimus abstinere, quod nihil sibi noverint
esse permissum ; sed universos simills poena maneat
et astringat, si ad veram religionem, quam venera-
B mur et colimu:, intra diem calendarum Juniaruin
anni octavi regni nostri, conversi non fuerint. Diem
autem prsstitutum ideo pietas nostra constituit, ut
predamnantibus errorem indulgentia non negetur,
et obstinatos animos supplicia digna coerceant. Qui
autem ín eodem errore permanserint, seu domus
nostra occupati militia, seu forsitan diversis titulis
necessitatibusque przpositi, 96 pro gradibussuis de-
scriptas superius multarum illationes cogantur exci-
pere, nihil valituris quae forsitan per subrcptionem
quemquam talium contigit promereri. In privatas
etiam, vel cujuscunque gradus et locí personas hoc
nostra promulgatio praecepit observandum, quod
circa tales eupradictis legibus videbatur expre:sum
ut poenis congruis eubderentur. Judices autem pro-
[6]. ter quina] quina, negotiatores auri peudo quina, ple- ὦ vinciaram quod statutum. est. negligentes exsequi,
beii auri pondo quina, circumcelliones * argenti pondo
dena. Et οἱ qui forte in hae pernieie permanerent,
eon6Gscestis omnibus rebus suis , exeilio muftarenter.
Ordines sutem civitatem , sed οἱ proeeratores et
«endoctores possessionum tali poena $ubebantur affüi-
gere, ut si forte tales celare deligerent, et minime
gpublicsssent, et [al. tantos in...] retentos judicio non
Éfacerent presentari , ipsi tenerentur. »d poenam;
e-onductoribus etiam regalium prrdrorum hac multa
E»roposita, ut quaBtum domui rcgi inferrent, tan-
V um etiam fisco, poenz nomine, cegerenmtur exsolvere.
Bid generaliter ip omnibus conducieribus vel posses-
Sberibus, qui in eadem superstitione crediderint perdu-
E"zndum, constituerunt observari. Be judicibus etiam
«gui huic rei instantissime non imminebant, pena pro-
WBerptionis οἱ sanguinis eopplicio punirentur. Sed et
4 Comp., Si que miuuisse vellent, minime, ec.
ichius, Sí qua minus «ninime dTgvalerent.
$3 ^ Colb. 2, Mart, Ful., Germ., Lorichius, et
€ rihod., omissa linea : Ji/ustres singillam auri pondo
Teepdragena, populares, eic. Pro singillatim Lorichius
singuli. In Colb. tertie, Comp. et Loricbionon
Yfcensentur etiam senateres, et negotiatores, Colb. 4,
Rhegsn., Lerichius, et Bald., pro sucerdoies habent
V&cerdotales, et Rhen. non recenset negetiatores.
* Sic Colb. 1, Ful., Germ., Comp., Lorichius, at
Orb. Alii, auri. Nostra lectio melier : non enim isti
daa anri selvissea!, prioribus quina tantummodo
&.
4 Bhenan., mali. Orth. cuin Lorichio, malis per-
Masos ignis. Colb. 2, et Comp., malis persuasis ignis.
superiori exena, quse talibus est pra scripta, eonsti-
tuimus obligandos.
« Veris autem majestatis divine cultoribus, id est
sacerdotibus nostris, ecclesias univer:as, vel totius
cleri nominis supradicti quibuscunque terris et regio-
nibus constitutas, qu:e, propitia Divinitate, imperii
nostri regimine possidentur, una cum rebus quz ad
easdem pertinent, hoc decreto statuimus debere pro-
ficere, non dubitantes plus alimoniz inopum profi-
cere, quod sacrosanctis pontificibus * juste collatum
est. Hanc ergo legem, e fonte justitie profluentem,
enunctis przecipimus innotescere, quatinus nullus sibi
ignotum esse quod praceptum vest possit obtendere.
D Optamus vos bene valere. Data &ub die vi calendas
Martias, 7 Carthagine. »
Et inferius, ab omnibus, ete. Comp., Lorichius, et
Rhenanus, αὐ hominibus. Ful., Germ., Colb. 4, et
Orthod., hominibus.... obtinere. Εἰ pre diversis non
intulisse, Colb. 4, Mart. Comp. et Ortliod., adversis
intulisse.
e id quoque, imperatorum. exemplis male usus
Hunericus dectevit, quod pro catholicis adversus
Donatistas juste factum fuisse probat non semel Au-
tinus, porissiwum tractatu 6 in Jeannem, numer.
5, libro 11 contra Pe ilianum, cap. 58 et seq.
f Hic in ms. Colb. num. 41746, ab annis circiter
700 scripto, adjicitur sequens lemma, quod etsi Vi-
etoris nostri e»se nobis non videatur, huc tamen re-
ferre operze pretium erit. Hec est lex, hoc proce-
pium iniquissimi regis οἱ Deo odibilis Hunerici, filii
!
,
95
VICTORIS. VITENSIS
210
Ill. Sevitia in episcopos catholicos. — Vost hzc A cturi sumus : Cbristiani sumus, 377 episcopi sumus,
edicta feralia veneno * toxicato transversa, jubet.
cunctos episcopos qui Carthagine fuerant congregati,
quorum jam ecclesias, domos et substantiam ceperat,
jn hospitiis quibus erant exspoliari, et exspoliatos
foras muros propelli. Non animal, non servus, non .
mutanda qux» ferebant vestimenta penitus dimittun-
tur. Addens adhuc ut nullus quempiam illorum ho-
spitio reciperet, aut alimoniam praestaret. Qui autem
hoc miserationis causa facere tentasset, cum universa
domo sua incendio cremaretur. Sapienter tunc etiam
projecti episcopi fecerunt, ut, licet mendicantes,
exinde non abirent : quia si recederent, 5 non tantum
violenter omnino revocarentur, sed οἱ mentirentur
eos, sicut mentiti sunt, fugisse conflictum; maxime
quia ubi reverterentur, jam nequaquam fuerat eccle-
8115 substantia vel domibus occupatis. Dum ergo ge-
mentes in circuitu murorum nudo sub aere jacerent,
factum est ut rex impius ad piscinas exisset, cui uni-
versi occurrere maluerunt, dicentes : Ut quid taliter
affligimur?. pro quibus malis forte comminissis ista
perpetimur? Si ad disputationem congregati sumus,
quare exspoliamur, quare traducimur, quare differi-
mur, et sine ecclesiis, et domibus nostris foras civi-
tatem fame et nuditate laborantes, mediis stercoribus
volutamur? Quos ille torvis oculis respiciens, prius-
quam suggestionem eorum audisset, jussit super eos
cwm sessoribus equos dimitti ut tali violentia possent
non solum conteri, verum etiam enecari. Quorum
tunc mulii contriti sunt, et prcipue senes et infirmi.
apostolicam fidem unam et veram tenemus. Factoque
post confessionem fidei silentio modico, illi qui a rege
fuerant destinati fesiinabant extorquere episcopis
sacramentum. Tunc beati viri ^ Hlortulanus et Flo-
rentianus episcopi pro omnibus et cum omnibus di-
xerunt : Nunquid animalia nos irrationabilia sumus,
ut nescientes quid charta contineat facile aut temere
juremus? Acceleraverunt quoque illi a rege destinati
scripturz eis propalare tenorem, qui hujusmodi ser-
monibus fuerat coloratus. Sic enim calumniosa series
continebat. Jurate, si post obitum domini nostri re-
gis, ejus filium Hilderich desideretis esse 1egem, vel
si nullus vestrum ad regiones transmarinas epistolas
diriget : quia si sacramentum hujus rei dederitis,
B restituet vos ecclesiis vestris. Cogitavit tunc multo-
rum pia simplicitas, etiam contra prohibitionem di-
vinam, sacramentum dare, ne Dei populus in poste-
rum diceret, quod vitio sacerdotum, qui jurare no-
luerunt, non fuerint ecclesie restitut:. Alii quoque
astutiores episcopi, sentientes dolum fraudis, nequa-
quam jurare voluerunt, dicentes prohibitum fuisse
evangelica auctoritate, ipso Domino dicente, Non
jurabitis in toto (Matth. v, 94). Quibus ministri regis :
Secedant in parte, inquiunt, qui jurare disponunt.
Qui cum secederent, notariis scribentibus quid quis-
que diceret, et de qua civitate fuisset exceptum est.
Similiter factum est et de illis qui rninime juraverunt.
Statimque pars utraque custodi:e mancipatur.
V. In exsilium truduntur.— Postinodum vero fraus
IV. Dolo circumveniuntur. — Tunc deinde jubentur C quz celabatur apparuit. Jurantibus itaque dictum e:t:
ad quemdam locum, qui dicitur sedes Memorix, illi
viri Dei occurrere, fraudem sibi nescientes aptatam.
Ubi cum venissent, charta eis ostenditur involuta,
diciturque illis ista subtilitate serpentis; Dominus
noster rex lHunericus, licet doleat quod fueritis con-
temptores, et adhuc ejus voluntati obedire tardetis,
ut ejus efficiamini religionis cujus est ipse, nunc
tamen bonum de vobis cogitavit. Si juraveritis ita ut
quod ista charta continet faciatis, dimittet vos eccle-
siis et domibus vestris. Ad quod universi episcopi
responderunt : Semper dicimus, et diximus, et di-
Geiserici, quam adversvs piorum gentem, veluti draco
bino ore sibilans, edidit. Sed jam tempus est. ut in
quarto hoc libello finem narrationis facere debeamus ;
quia indignum et indecens est ul sub iyrannica collocu-
tione serio subjaceat divinus. Auditum ergo petimus
ab auditoribus libenter accommodari, cum principium
d Quia contra preceptum Evangelii jurare voluistis ,
jussit rex ut civitates atque ecclesias vestras nunquam
videatis, sed relegati, colonatus jure ad excolendum
agros accipiatis : ita tamen ut non psallatis , neque
oretis, aut ad legendum codicem in manibus geste-
tis; non baptizetis, neque ordinetis, aut aliquem re-
conciliare presumatis. Siniliter non jurantibus ,
aiunt : Quia regnum tilii domini nostri non optatis ,
idcirco jurare noluistis. Ob quam causam jussi es:is
in Corsicanam insulam relegari, ut ligna profutura
navibus dominicis incidatis *.
tione, Ortulanus. Fuit autem episcopus B»nefensis in
Byzacena, ut ex Notitia patet. Florentianus vero sic
dicitur in Colb. 2, Ful., Mart.,, Port, Orth., Lo-
rich., et Belf.; sicut et in Notitia Africze, ubi epi-
scopus Midilensis in Numidia appellatur. Colb. ter-
tius cum aliquot editis, Florentinianus. Is porro simul
libri quinti in eorum sonuerit auribus, quoniam magna D cum Hortulano accensetur apud Adonem ; et in lto-
et miranda martyrum certamina confidimus narratura,
prestante ipso Jesu Christo, qui laureis mirifice san-
ctos coronat suos, amen. Tum habet. Incipit liber
quintus. Post hoc, eic.
^ Aliuot mss. et editi, toxicata transverso, Czete-
rum Cyprianus edicta persecutionis feralia appellat
epist. 52 ad Antonianum, qux nunc est edit. Oxon.
55. Feralia edicta meinorat quoque auctor Passionis
septem monachorum martyrum, superius a nobis
relatze.
b Orthodox et Lorichius, nusüquam omnino revoca-
rentur. Et. infra, mazime quia ubi, etc. Lorichius et
alii, maxime quia non reverterentur. Jam neque ulía
erat Ecclesie substantia, vel omnibus occupatis.
4 Colb. 2 et Ful., IIortalauus, Ali sinc aspira-
mano Martyrologio, aliis confessoribus Africanis su-
pra memoratis, die 35 Novembris; de quibus vide
supra notam 14 et 25 (Coll. 185. n. 5, εἰ 190, n. *).
Porro hoc loco in aliquot mss. codicibus et editis
interseruntur multa qua ex superius relato Hunerici
edicto detracta sunt, qua suo loco, ut alii codices
habent, et ordo rerum gestarum postulat, retulimus.
4 Sic Lorichius. At Chiffl. et alii, Quare contra....
voluistis ? Jussit rex, etc. Alii, pro qua re jussit, etc.
,Et infra, colonatus jure, etc. Comp. et Lorichius,
colonias jure ad excolendum agrum accipiatis.
4 Hic Chiffletius Notitiam Ecclesise Africanae insc-
ruit, quam visum est potius seorsim postmodum
proferro.
t.
: ι.
213
VICTORIS VITENSIS
244
Ε10 quas pertulitquis explicet poenas? Qni post cedes A eiiam qui eruciabant. conspicerent. morteam, depo-
iunumerabilium fustium, trochleis frequentibus ele-
vatus, dum 5 tota pre urbe penderet, hunc in su-
blime tollentes, ietu celeri dimissis Iterum funibus
cannabinis, super silices platearum pondere corporis
veniens, ut lapis super lapides corruebat. Sed et
scpius tractum, et lapidibus acutissimis defricstum,
[al. ut] et cautibus separatis, pelles corporis lateribus
dorsoque videres et [af. ventre] ventri pendere. lste
jam temporibus Geiserici non valde dissimilia per-
tulerat, ne amici cujusdam sui secreta nudaret :
quanto magis nunc, ut [al. sua] sua& fidei sacramenta
muniret? Et si homini gratis fideliter exhibuit (idein,
quantum debuit illi, qui redditurus est pro fide mer-
cedem?
111, Victorie fortitudo. — In civitate vero ^ Culusi- B
t1nà non valeo qua gesta sunt nunliore, quia et
ipsam quantitatem martyrum vel etiam confessorum
impossibile est homini supputare. Ubi quaedam ina-
trona, auctrix sui nominis Victoria, dum in conspoe-
ctu vulgi continuato suspendio cremaretur, a marito
jum perdito flliis praesentibus taliter rogabatur ;
Quid pateris conjunx? Si me despicis, vel horum
miscrere quos genuisti, impia, parvulorum. Quare
oblivisceris uteri tui, et pro nihilo ducis q:os cum
gemitu peperisti? Ubi sunt fcedera conjugalis amo-
ris? ubi societatis vincula , qua inter nos dudum ho-
nestatis jure tabula conscripta fecerunt ? Respice,
quaeso, filios ac maritum, et regiz jussionis implere
festina preceptum, ut etimminentia adhuc tormenta
suerunt prorsus owni parte exanimaiam. Qua po-
stea relulit quamdam sibi virginem astitisse, atque
tetigisse membra singula, et illico fuisse sanatam.
IV. Victoriani martyris. fides. — Qualiter autem
Adrumeting civilatis civem Victorianum, tunc 4 pro
consulem Carthaginis, pradicem, nescio, deficienti -
bus vorbis. Quo in Alric:e partibus nullus ditior fuit,
qui etiam apud impium regem pro rebus semper sibi
commissis fidelissimus habebatur. Mandatur ei a regc
familiariter, diciturque quod eum habiturus essct
pre omnibus * domesticuin, si ejus pracepto faci-
lem commodasset assensum, Sed ille vir Dei missis
ad se tale dedit cum fiducia magna responsum : Se-
curus ego sum de Christo Deo et Domino meo. Hac
regi dicatis : Subrigat ignibus, adigat bestüs, ex-
cruciet generibus omnium tormentorum. Si consen -
sero, frustra sum in Ecclesia catholica baptizatus.
Nam si hzc presens vita sola fuisset, 4&( ct aliam,
qua vere est, non speraremus zternam, nec ita ! fa-
cerem utad modicum atque temporaliter gloriarer, ct
ingratus existerem ei qui suam fidem mihi contulit,
[al. creditori] Creatori. Ad quod tyrannus excitatus,
quantorum temporum, et quantis eum afflixit poenis,
humanus sermo non poterit explicare. Qui tripudians
in Domino, feliciterque consummans, inartyrialem
coronam accopit.
V. Fratres duo confessores. — Apud 5 Taiibaicn-
sem quoque civitatem gesta quis queat certamina
martyrum explicare? Übi duo germaui fratres A quis-
lucreris, simul et mihi doneris et liberis nostris. Sed (; Regensis civitatis, sibi securi de Domino invicem
illa nec filiorum fletus, nec serpentis audiens blan-
dimenta, * affectum multo altius elevans a terra,
mundum cum suis desideriis contemnebat. Quam
cum jam continuatione suspendii avulsis humeris,
* Sie Colb. 1 et edit. duo. Alii omnes, totam per
urbem : qu: lectio confirmari potest ex sequentibus
verbis, ubi sauctus martyr super silices platearum cor-
ruisse dieitur, Deducebatur forte ex platea in plateam.
Infra, Comp., pro dimissis, habet dimissus.
. b Urbs est in Proconsulari, cujus Zmilianus epi-
scopus in Notitia recensetur. De qua urbe plura ha-
bes ia noti: ad Notitiam iníra.
ὁ Colb. 4 et τι. cum Lorichio, aspectum ocu-
lorum multo. Colb. alter, affectu multo altius elevata,
4 Hoc nomine intelligendus hie, ut puto, est ma-
gistratus aliquis a rege institutus, qui jus diceret, ve-
luti umbra quxdam Romanorum proconsulum in
Africa. Victorianum simul cum duobus germanis in-
fra laudatis celebrant vulgata martyrologia die 23
Martii. lis interserit Galesinius Verolum et alios, de
quibus infra agemus in Commentario historico cap. ἢ) cilio Carthag. sub sancto
0. De his Bollandiani 241 Februarii et 25 Martii;
quo item die in vetusto calendarie Capuano, quod
Michael monachus publici juris fecit in *anctuario
Capuano, festivitas indicatur sancii Victoriani et so-
ciorum ejus mariyr'um. Porro Victoriani ejus de que
hic agimus reliquias aliquot se habere gloriantur
Leodiense», ut testatur Saussayus in martyrologio
Gallicano die 23 Martii. Adrumetum porro celebris
erat urbs in Africa, lyzacenz provineiz caput, cujus
Felix episcopus supra lib. 1, num. 7, a Victore me-
moratur. Plura de lac urbe congerere inutile esset.
y Famosi [uere sancti Augustini temporibus Adrumetini
monachi, ob raotas de Gratia et Przedestinatione con-
b juraveruut ut rogarent tortores ut una poena pari-
que supplicio torquerentur. Et dum primo suspendio,
molibus lapidum pedibus alligatis, tota die pende-
rent, nnus illorum petivit se deponi, et sibi inducias
Lroversias, quorum gratia sanctus doctor aliquot opu-
seula edidit, Denique hane urbem, Síssam Nigram
aliquando appellatam fuisse observat Oxonieusis ope.
rum $:acti Cypriani editionis auctor, in notis ad con-
cilium Carthag., num. 3.
* [lc vox deest in Colb. 2, Mart., Lorich., Orth.,
Rhen. , ete. At Colb. 1 habet quod ewm corum pre
omnibus haberet. Et in[ra, securus ego, ete. Sic Lori-
clius. Cseteszi, securus de Deo.... Dico qua regi, etc.
Mart. et Comp., Hec regi, etc.
f Celb. 9 cum editis aliquot, fecissem οὐ modi-
cum... gloriari.
& Mart., Colb. et Orth., Tambadensem. Colb. alter,
Tambianensem. Ful. et. Germ., Tambudensem.. Apud
Angustiuam libro vri contra Donatistas, eap. 44, me-
moratur Secundinus episcopas a Tambais, qai in con-
priano, num. 80, dicitur
wariyr Secundianus aT is. In Notitia Afriez inter
Byzacenos Patres recensetur 8G Servusdei Tambei-
tanus. De hac urbe et Aquis Hegiensi, hie quoque
memerata, vide notas in Notitiam Africae,
b Ful., inéraverum. Bbenan. , Chifü. et aii editi,
juraverunt ei rogaverunt. Paulo iníra exponitur quale
fuerat eorum juramentum , eum eorum alter ad fra-
vem titubautem dixit : Super corpus et sanguinem
Christi juravinus. Jam sub sxeukl temi medium No
vatianus schisuatieus sues jurare cogebat super cer-
pus οἱ sanguinem Christ quod nunquam ad Cernalii
peunilicis partes transirent.
, e
215
DE PERSECUTIONE VANDALICA 1.18. V.;
dari. Cui frater alius, metuens ne fidem negaret, de À mina tormentorum poterit edicere. Quis res ὁ hodie-
suspendio clamabat : Noli, noli, frater ; uon ita juravi-
mus Cliristo. Accasabo te cum ante thronum ejus ter-
ribilem venerimus : quia super corpus ejus et san-
guinem juravimus ut pro eo [Lor., simul] invicem
patiamur. Ista dicens et alia niulta, confortavit ger-
manum ad prelium passionis, qui clamans ingenti
voce dicebat : [a/. Adicite] Adigete suppliciis quibus
vulus, et ponis Christianos arctate crudelibus :
quod frater meus facturua est, hoc ego etiam ago.
Quantis jam laminis ignitis adusti sunt, qualibus
ungulis exarati, quibus cruciatibus torti, res ipsa do-
cet, quod eos ipsi tortores a sua facie projecerunt,
dicentes : [etos imitatur universus populus, ut nullus
ad nostram religionem penitus convertatur; et prz-
que posita ia promptu demonstrat. Alios sine mani-
bus, alios sine oeulis, alios absque pedibus, alios
truncos naribus auribusque intendas, A1 aliosque
videas uimio suspendio spatulis [al, scapulis] evulsis,
caput, quod eminere solebat, in medio scapularum
fuisse demersum, dum jugiter in altis (el. sedibus]
sedibus suspendio cruciantes, impulsione manuum
fuulbus agitatis, per vacuum aerem hue atque illuc
faciebant vagari pendentes. Qui nonnunquam disru-
ptis funibus de illa altitudine suspensionis, ictu va-
lido corruentes, plurimi arcem cerebri cum oculis
amiserunt : alii confractis ossibus spiritum continuo
reddiderunt, alii post paulum exhalaverunt. Sed qui
hoc fabulosum putat, * Uranium Zenonis legatum
cipue quia nulli livores, nulla poenarum vestigia in B interroget, in cujus praesentia precipue gesta sunt ;
eis penitus videbantur.
. Vl. Mira fides Typasensium. Ingens miraculum. —
|n * Typasensi vero quod gestum est Mauritania
majoris civitate ad laudem Dei insinuare festinemus.
Dum sue civitati Árianum episcopum ex notario
» Cyrilze ad perdendas animas ordinatum vidissent,
ompis simul civitas evectione navali de proximo ad
llispaniam confugit, relictis paucissinis qui adituin
non invenerant navigandi. Quos Arianorum episco-
pus primo blandimentis, postea minis compellere
cepit, ut eos faceret Arianos. Sed fortes in Domino
permanentes, non solum suadentis iusaniam irrise-
runt, verum etiam publice mysteria divina in domo
una congregati celebrare cceperunt. Quod ille co-
guoscens, relationem occulte Carthaginem adversus
eos direxit, Quse cum regi innotuisset, comitem
quemdam cum iracundia dirigens, precepit ut in
medio foro, congregata illuc omni provincia, linguas
eis et manus dexteras radicitus abscidisset. Quod
cum factum fuisset, Spiritu sancto praestante, ita lo-
cuti sunt et loquuntur, quomodo antea loquebantur.
Sed si quis incredulus esse voluerit, pergat nunc
Constantinopolim, et ibi reperiet unum de illis, sub-
diaconem Reparatum, sermones politos sine ulla of-
fensione * loquentem. Ob quam causam venerabilis
nimium in palatio Zenonis imperatoris h»betur, et
precipue regina mira eum reverentia veneratur.
Vll. Vandali in suos s&viunt. — Sed quis congruo
sermone possit exsequi aut coacervare diversitates
penarum quas ex jussu regis sni, etiam ipsi Vandali D
in suos homines exercuerunt? In ipsa quoque qua
5018 sunt Carthagine, si nitatur seriptor singillatim
AMiruere, etiam sine ornatu sermonis, nec ipsa no-
* [n Afriee Notitia memoratur inter episco
Mauritanie Cesariensis Reparatus Tipasitanus. Est
«t alia Typasa in Numidia , cujns episcopus /lusticus
in eadem Notitia recensetur. De utraque agimus in
notis ad Notitiam Africa.
ν Rhenan. et Chiffl. cum aliquot mss. et editis,
Cyrilam, Orth. et Lorichius, ex notario aule ad.
* De confessoribus absque lingua loquentibus plura
ditemus in Commentario historico cap. 7.
4 Lorichius, hodie cwique proposiia in promptu
demonstratur.
Germ., Ful., Mart., Comp., et Colb. 1, Anium
illa scilicet causa, quia veniens Carthagineu) sese
pfo defensione ecclesiarum catholicarum venisse ja-
ctabat. Et ut illi ostenderet tyrannus se neminem
formidare, in illis plateis vel vicis plures tortores et
crudeliores statuit, in quibus legatis moris est ascen-
dendo ad palatium et descendendo transire : ad op.
probrium videlicet ipsius reipublice, et nostri jam
Jeficientis temporis fecem.
VI. Matrong exsulantis constantia, — Tunc igitur
ei quzdam uxor cujusdam cellaritze regis nomine
f Dagila, qux temporibus Geiserici multoties jam
confessor exstiterat, matrona nobilis ac delicata, fla-
gellis et fustibus omnino debilitata, exsilio arido et
invio relegatur, ubi nullus hominum [orte consola-
C ionis gratia veniendi haberet accessum, relinquens
cum gaudio domum, maritum simul et [ αἰ, filium ]
filios. Cui postea oblatum esse dicitur, ut in mitiorem
eremum translata, frueretur, si vellet, solatio socio-
rum. llla vero ingens sibi adesse credens gaudium,
ubi nullus humanus esset consolautis affectus, ne fie-
ret sdpplicavit.
IX. Cleri Carthaginensis certamina. Muritte egre-
gium facinus. — Tunc etiam Eugenio pastore jam in
exsilio constituto, universus clerus Ecclesize Cartha-
ginis czede inediaque roaceratur, € fere quingenti vel
amplius. Inter quos quamplurimi erant lectores infan-
tuli, qui gaudentes in Domino, procul exsilio crudeli
truduntur. Sed libertatem tunc, cum media urbe cz-
derentur [al. Miritze] Muritte diaconi caeteris libe-
riorem tacere non debeo. Fuit quidam ἃ Elpidoforus
nomine, nimium crudelis et ferus, cui fuerat delega-
tum membra confessorum Christi suppliciis grassan-
tibus laniare. Hie dudum fuerat apud nos in ecclesi:
Orth. et Lorichios, Ávium.
t Colb. 1, Comp. et PorL., cellarii regis nomine
Dagilli , qui. Orth. et Lorich., Dagilii , Ful., Germ.,
Mart. , Colb. alter, et Belfor., Dagilium , qui, etc.;
ita ut maritus etiam aliquando confessor fuerit.
& Horum omnium simul cum Eugenio, Muritia e ;
Salutari , memoriam celebrant martyrologia vulgata ,
die 15 Julii. Murittau aliquot item martyrologia sin- Ὁ
gillatim memorant die 24 Martii. 2 8
b Colb. 1 et Port., Helpidoforus. Orthod. Loiichius.,
Epidoforus.
241
VICTORIS VITENSIS
Fausti baptizatus, quem venerabilis Muritta diaconus A alia Muritla dicente, igne conscientiz ante igne
de alveo fontis susceperat generatum. Post vero dum
apostataret, tantze exstitit feritatis adversus Eccle-
siam Dei, ut superior omnibus exsecutor persecutio-
nis fuisset inventus. Quid multa? Dum primo presby-
teri suppliciis macerandi ordine citarentur, post ar-
chidiaconum Salutarem , aptatur pcenis memoratus
Muritta. Fuit enim secundus in officio ministrorum.
Quia eum Elpidoforo sedente et fremente, honorabi-
lis senior ecepisset extendi, priusquam [Lor., cerucia-
retur] exueretur, clam forte nescientibus cunctis, il-
Ja, quibus eum suscipiens de fonte dudum texerat ,
4 Sabana bajulabat. Quibus ventilatis , simulque in
osteutione cunctis extentis, in his verbis loqui exor-
sus, totam ad fletum et lacrymas commovisse dici-
" ternum obmutescens Elpidoforus torrebatur
X. Clerici in exsilium trusi.—* Parantes itaqui
versi dorsa sua verberibus, alacres ad exsilium
gunt. Quibus adhuc iu itinere longioris viv con
. tis, destinaniur, episcopis Arianorum suggeren:
homines immisericordes ac violenti, ut illud qu
' forte miseratio Christiana victui contulerat pr
rum, crudeliter auferretur : quando unusquisqi
rum libentius forte cantabat : Nudus exivi de
᾿ matris mec (Job 1, 21), nudum etiam me opor
exsilium pergere, quia Dominus novit esuriei!
: eibum porrigere, et in deserto vestire. Vandali
' que duo sub Geiserico ssepius facti confessores
" mitante matre, contemptis omnibus divitiis sui:
tur civitatem. Hac sunt linteamina, Elpidofore mi- B eisdem clericis ad exsilium perrexerunt. De m
nister erroris, qux te accusabunt, cum majestas ve-
nerit judicantis. Custodientur diligentia mea ad te-
stimonium (0.88 perditionis, ad demergendum te in
abyssum putei sulpburantis. Hzc te, infelix , imma-
culatum cinxerunt de fonte surgentem : hac te, mi-
serrime, acrius persequentur, flammantem geliennam
eum coeperis possidere : quia induisti te maledictio-
nem sicut vestimentum, scindens atque amittens veri
A9 baptismatis et fidei sacramentum. Quid facturus
es, miser, cum servi Patrisfamilias ad canam regiam
congregare ceperint invitatos? Tunc te aliquando
vocatum, terribiliter indignatus exutum stola rex
conspiciens nuptiali, dicet tibi : Amice, quomodo huc
venisti vestem non habens nuptialem (Matih. xxu , 12
seg.) * Non video quod contuli, non agnosco quod de-
di. Perdidisti militie chlamydem quam ^ in tutela
virgineorum membrorum deeem mensibus texui , ct
tendicula crucis extendens aqua mundavi , et purpu-
ra mei sanguinis decoravi. Non conspicio cultum si-
ghaculi mei, characterem non video Trinitatis, Talis
interesse non poterit epulis meis. Ligate eum mani-
bus, et pedibus suis, funiculis, quia se ipse volunta-
rie separare voluit a catliolicis dudum fratribus suis.
Ipse funes extendit continuatos in laqueum, quibus
et semetipsum vinxit ; et alios, ne ad istud venirent
convivium, iropedivit. Juxta semitam multis scanda-
]um posuit, quem nunc cum rubore perpetuo et de-
decore sempiterno de convivio meo projeci. Hzc et
dine autem pergentium confessorum, id est Ec
Carthaginis clericorum, suggerente quodam 4
ctore Theucario perdito, quos ille noverat v
' Strenuos atque aptos inodulis cantilenz, design
sua-debere dicit duodecim infantulos separari
ipse cum catholicus esset, tunc discipulos L
Statim illo suggerente, sub festinatione viro
tuntur, et vi barbarici furoris bissenus numeru
rorum de itinere revocatur. Segregantur cot
non spiritu a grege sanctorum, qui Liineintes |
pitium, cum suspiriis lacrymarum , ne divelle
constriugebant manibus genua sociorum, quot
lentia tamen hzretica, minacibus separans gl
᾿ Carthaginem revocavit. Sed dum cum eis, qua
C uli xtate [al. plerique non] jam blanditiis agt
superiores suis inventi sunLannis, et ne obdori
in morte, lucernam sibi evangelici luminis acc
runt. Indignantur ob hoc graviter Ariani, et :
peratos a pueris erubescunt. Unde accensi sub
rum fustibus jubent ; quos jam ante paucissim
variis verberibus dissipaverant. Imprimuntur
ribus vulnéra, et rursum ponáà restaurata rei
scit. Factura est, Domino coónfortante , ut ne
minor deficeret in dolore [αἱ. sed], et magis a
cresceret roboratus in fide quos nunc Carthagt
colit affectu, et quasi duodecim apostolorum cl
conspicit puerorum. Una degunt , simul veset
pariter psallunt, simul in Domino gloriantur
diebus et duo negotiatores , Frumentius, * el
^ Hac voce lintea designari, vel ex hoc Victoris D cum Lorichio, habent vultum. Sur., Bign., Cc
loco, colligere licet. Consentiunt fere omnes glossa-
riorum scriptores apud eruditum Cangium in Glossa-
rio, ubi a Grxcis mutuata dicitur. Eadem voce usus
est non semel Gregorius Magnus, potissimum Dialo-
gorum libro iv, cap. 55, vibi howini e balneo exeunti
sabana preparata fuisse refert. Et lib. ut, cap. 47,
bomo sabano constrictus sepultus fuit. In collat.
Cartliaginensi cognitione 2, cap. 53, cumque intra
sabanum volumen, etc. Plura occurrunt passim hujus
rei exempla. Vide Bolland. in vitam sancti Zozimi,
die 24 Januarii.
b Sic Lorichius. Alii, in tela virgineorum, etc. Ali-
ui post membrorum addunt gestatus. Sic et pro ten-
icula, Sur. et Bign. habent tendiculas crucis, quas
ex'endens. Colb. 1, post crucis , addit manus. Et in-
fra, pro cultum, Ful., Germ., Comp., et Orthod.,
et ien., non conspiciunt oculi mei characterem
€ Colb. 1 habet, Parentes itaque universi, dor
verberibus habentes repleta, alacres, eic.
4 In editis legitur ex lectore ; videtur tamen |
dum esse exlectore uno vocabulo, ut ostendatur
olim Ecclesix* lectorem, postea apostatam spu
mum fuisse. Pro T heucario, Lorich. et Orth. b
Theucorio, Bign. Theucarie. Apud Bollandian
24 Martii Theutorico. Mart. T heucario perdico.
* Colb. 1, paulo fusius : et alius similiter ejus
vocus Frumentius dicebatur, ipsius ejusdem urbi;
thaginis, uno vocabulo, pariterque gratia simul
gio, etc. Port. habet quoque hzc verba : /psius
dem $7 urbis Carthaginis. Eorum memoriam vi
marivrologia celebrant die 25 Martii. —
-
249
DE PERSECUTIONE VANDALICA LIB. V.
450
Frumentius ejusdem urbis egregio martyrio coronati A nolentibus faucibus ingereBat. Nam si communis Do-
sunt. Tunc et septem fratres, non natura sed gratia,
simul in. monasterio 49 commanentes, confessionis
certamine expleto, immarcescibilem pervenerunt ad
coronam, id est Liberatus abbas, Bonifacius diaconus,
^Servus subdiaconus, Rusticus subdiaconus, l'ogatus
monachus, Septimus monachus et Maximus monacbus.
XI. Antonii sevitia in sanctum Eugenium, — Nam
illo tempore crudelius Arianorum episcopi, presby-
teri et clerici, quam rex et Vandali, sviebant. Nam
1d persequendum ipsi cum suis clericis ubique gla-
diis accincti currebant ; sicut quidam episcopus, inter
illos czteris crudelior, Antonius nomine; qui tam
uefaria et incredibilia in nostros exercuit, ut narrari
non queant. Fuit iste in quadam civitate proxima
minus, qui ad lioc venerat ut potaret, cum gustasset
noluit bibere, quanto magis iste servus et confessor
fidelis omnino nollet , nisi hzretica feritas ingessis-
| Set ? Ex quo aceto presertim illi passioni noxio mor-
bus accepit augmentum. Cui pietas Cbristi miseri-
corditer subveniens postea sanum * exhibuit.
XII. In sancitum Habetdeum. —4 Alium autem no-
strum episcopum Habetdeum similiter relegatum Ta-
mallumensi civitate, in qua Antonius fuerat, quau-
tum potuit infestare res ipsa demonstrat. Nam cuim
diversis eum persecutionibus affligeret, nec posset eum
facere Arianum, videretque Christi militem semper in
᾿ confessione constantem, promiserat suis, dicens : Nisi
eum nostre fecero religionis, non (al. sum] sit An-
eremo, qua Tripolitanz provinciz vicinatur, qui, ut B tonius. At ubi in sua promissione minor inventus est,
bestia insatiabilis, catholicorum sitiens sanguinem,
liuc illucque ad rapiendum [RAen., fugientes] rugiens
excurrebat. Nam impius Hunericus sciens Antonii
ferocitatem, in [al. ipsius] ipsis eremi partibus vo-
luit sanctum Eugenium 5 relegari. Quem cum custo-
diendum Antonius accepisset, ita eum arctiori custo-
dia cinxit, ut nullum ad eum introire permitteret:
insuper variis insidiarum atque poenarum suppliciis
cogitabat eum exstinguere. Sed Eugenius sanctus ,
dum nostra persecutionis defleret incommoda, et as-
peritate cilicii senile attereret. corpus, nudamque
super humuin cubitans stratum [al. sacris] sacci sui
rigaret imbribus lacrymarum, aliquando sensit infe-
&um paralysis morbum. Quo [al. nuntio] nuntiato,
suggerente sibi diabolo cogitat aliud. Pedibus mani-
" busque ligatis, vinculis ingentibus arctat episcopum,
oreque obturato ne lingua clamaret, aquam corpori,
ut putabat, rebaptizationis spargit: quasi valeret
conscientiam ligare cum corpore, aut non ibi adesset
qui audit gemitus compeditorum, et cordis secreta
rimatur: vel superare posset aqua mendax tanta vo-
luutatis propositum, quod jam homo Dei * metanti-
bus lacrymis miserat legatum in caelum. Exuit statim
vinculis virum, et tali, quasi gaudens, prosequitur
| voce: Ecce jain, frater Habetdeum, noster Christia-
nus effectus es; quid ultra facere poteris nisi ut vo-
luntati cunsentias regis? Cui Habetdeum : Πα est,
impie Antoni, mortis damnatio, ubi voluntatis tenetur
in gaudia conversus Arianus, pergit festinus ad cu- C assensio. Ego fidei mex tenax, vocibus contitens
bile (mss. 44, exsilii] eximii bominis Dei; et cum
wderet, urgente passione , verum pontificem balbu-
tientia verba producere, cogitavit simul exstinguere
quem superesse nolebat. Pracepit ul acetum aspe-
rua nümisque acerrimum quireretur; quod cum -
fuisset allatu*« — venerabilis senis recusantibus et
* Codex Port., Servius... Septiminus. Horum porro
sanctorum martyrum passionem retuliinus supra pa-
gina 99, ad ealcem Historiz Victoris Vitensis (Vide in-
[ra col. 265) , quo loco plura de illisobservavimus ; po-
ussimum de additione quz in codicibus duobus manu-
spticris habetur, uno scilicet carthusiz Portarum, etal-
tero bibliothecae Colhertinzs, num. 1746. Colbertinus
itaque, quem vidimus, post horum martyrum recensita
nomina, δἷς habet : Sed licet horum gloriosissimorum
m^rtyrum in presenti non quiverimus plenius explanare
imitanda vel admiranda certamina , propter aliorum
*idelicet. innwnerabilium multitudinem martyrum ; in
Áine tamen hujus. operis nostri, promittimus, Domino D
edjuvante , nos ea; narraturos. Nunc ergo hujus libelli
epinti narratioms nosire hic finis est. Incipit autem li-
ber sextus in isto codice sic : Ex illo jam tempore
«rudelius, etc.
b Eugenius Tamallenum relegatus fuisse dicitur
àn Notitia Africana. Nullum autem urbis nomen in
&otà Notitia occurrit quod propius ad istud accedat
uam Tamaliuma, quo etiam Ilabeideus exsulasse in-
ra dicitur. Duplex autem erat Tamalluma, una in
yzacena, altera in Mauritania Sitifensi. Erat et
Turris Tamallume, cujus episcopus collationi Car- -
thag. interfuit. Hanc vero eamdem esse ac Tamallu-
mam Byzacenz censet eruditus Baluzius. De his locis
sgimus in notis ad Notitiam Africanam. Porro ex Vi-
crebris, quod credo et credidi, clamando defendi.
Sed et /&/& postea quam catenis vinxisti, et oris januam
oppilasti, in praetorio cordis violentiz mez, subscti-
bentibus angelis, gesta confeci, et lectitaunda impera.
lori ineo transuisi.
Xlll. Arianorum violentie. — Erat quidem gene-
cloris contextu patet Antonium Tamallumze, uni sci-
licet ex his urbibus, prefectum fuisse. Pene omisc-
ram monere in Colb. 1 hic haberi, eremo Tamalbi-
niensi.
c Hic in Colb. 1, n. 5419, margine ista habentur :
Qui venerabilis vir per multas tribulationes , thultasque
patientie coronas, ad ultimum nt idus Julii in puce
quievit, Predicandi vero Salutaris archidiaconus , et
Muritta. secundus. in. officio ministrorum, tertio. jam,
confessores erecti, gloriosce in Christo perseverantia ti-
tulo illustrati sunt. De Eugenio et sociis seorsim age-
mus in Commentario historico, cap. 8.
4 Aliquot mss. el editi : Alio autem nostro episcopo
Habetdeum relegato.... infestari , etc. Comp. pro Ha-
betdeum habet apud eum; illum tainen infra Habet-
deum appellat. ct pro Tamallumensi habet Adlumen-
sis. llabetdeus in Afric; Notitia Tamallumensis in
Byzacena episcopus dicitur, qui proinde ex urbe Ta-
malluma in Byzacena Tammallumam Mauritaniz re-
legatus fuit.
* Colb. 4 et Port., micantibus. Mart. , Comp., Lo-
richius, et Orth., mittentibus. Et infra : Ecce, etc.
Colb. 1, Comp. et Mart., Ecclesie jam, (rater Habet-
deum, nostre Christianus , etc. In cod. autem Coup.
et edit. Lerichii desunt hzc verba : Quid utra, οἷς.
usque ad Cui, etc.
-
VICTORIS VITENSIS
ralis ista violentia tyrannorum. Nans Vandali pro hac Α, impietas Áriana a parentibus filios parvulos separare, -
re ubique erant destinati, ut. transeuntes itinera sa-
cerdotibus suis adducerent jugulandos. [Al. ac] At
ubi eos fallacis aqux gladio peremissent, indicium
eis perditionis scriptura teste tradebant, ne alibi si-
mili violentia traherentur ; quia non licebat sive ne-
gotiatoribus, sive privatis alicubi transire, nisi de-
scriptam charaeteris indicio suam iniseri ostenderent
mortem. Quod perrevelationem servo suo Joanni olim
jam ostenderat Christus, ubi dicit: Nulli licebit aliquid
em.re vel vendere, nisi qui habuerit characterem bestie
in fronte sua et in manu sua (Apoc. xui, 16, 17). Nam
et episcopi atque presbyteri illorum, cum armatorum
manu nocturnis temporibus vicos et opp da circuibant,
et sic despicatis postibus januarum, aquam gladium-
domi repererant, alios forte in lectulis soporatos
imbre igneo atque fulmineo respergentes, dz:emonia-
ca vociferatione Christianos suos ipsi pariter vocita-
bant, ut ^ ludum potius sux haereseos, quam aliquam
. religionem ostenderent. [n quo minus capaces et
ignari impletum in se pollutionis sacrilegium [al.
impulabant] putabant : prudentiores vero nihil sibi,
quod nolentibus atque dormientibus ingestum est,
obesse gaudebant. Nam et multi eadem hora cinerem
capitibus suis injecerunt, alii 8650, vel quia factum
. est, cilicio lugubri texerunt, nonnulli cono feiido li-
nierunt, et linteamina violenter imposita per fila
consciderunt, atque in latrinas fetidaque loca manu
fidei projecerunt.
ut posset per pietatis affectum etiam virtutem pro-
sternere genitorum. Disjunguntur ergo a parentibus
tenera pignora filiorum. Cumque vellet Liberatus la-
crymas emittere, auctoritate uxoria increpatur, et -
in ipso meatu exitus sui illieo lacrymae siccaverunt.
Ait enim ei conjux : [a/. Et] En propter filios, Libe-
rate, perditurus es animam tuam? Compota eos nou
fuisse natos ; nam et ipsos omnino vindicaturus est
Christus. Nonne vides eos clamantes, et dicentes,
Christiani sumus ? Sed hzc mulier quid in conspectu
judicum egerit tacendum non est. Nam cum ípsa et
maritus,*icet seorsum, carceris custodia tenerentur,
ita ut se penitus non viderent, mandatur mulieri, dici-
᾿ turque illi : Solve jam duritiam tuam. Ecce vir tuus
que gestantes animarum przedones intrabant : et quos B paruit imperio regis, et noster factus est Christianus.
Aitque illa: Videam illum, et faciam ego quod vo-
luerit Deus. Educta igitur de carcere, invenit virum
suum slantem, cum ingenti multitudine, pro [αἱ. tri-
bunali] tribunalibus connexum , el verum zestimans
quod finxerant inimici, injecta manu apprehendeus
oram vestimentorum ejus 445 gutturi proximam, vi-
dentibus omnibus suffocabat eum, dicens : Perdite, et
reprobe, gratix€€ Dei et misericordie ejus indigne,
quare voluisti ad modicum gloriari, et in seternum
perire? Quid tibi proderit aurum? quid argentum?
Nunquid liberabunt te de camino gehenns ? Dixit et
alia multa. Cui maritus respondit: Quid pateris, inu-
lier ? quid tibi videtur, aut quid forte de me audire
potuisti? Ege in nomine Chrisij * Catholicus perma-
XIV. Egregium mulieris factum. — Tali violen- C neo, nec amittere potero aliquando quod teneo. (Al.
tia, nobis videntibus, in Carthagine filius cujusiam
nobilis, annorum circiter septem, jussu Cyril a
parentibus separatus est, matre sine verecundia ma-
tronali, solutis crinibus, post raptores tota urb»
currente, infantulo clamante ut poterat : Christianus
sum, Christianus sum, * Cliristianus sum. Cui, Tri-
nitatem in his ternis vocibus declarantem, -os obtu-
rantes, insontem infantiam in suum gurgitem de-
inerserunt. fla de filiis. medici venerabilis 4 Liberati
faetum 0856 probatur. Nan cum ex jussu regis eum
uxore et liberis ad exsilium mitti juberetur, cogitavit
ἃ Mss. fere emnes et editi : Ludum prorsus suce
hd&reseos magis quam, etc. Comp. tamen habet. po-
tius. Lorichius, Ludum potius εἰμ hereseos aquam ,
guam, cic.
b Colb. 1 et Port., Talis viol nlia... Carthagine facta
esl : Filius, eic.
c Ful., Germ., Comp., Colb. 4, Port. , et Mart.,
per sanctum Stephanum Christianus sum. Nemo nescit
sanetum Steplianum tunc temporis in Africa celeber-
rimum fuisse, ob imiracu'a quis per ejus sacras reli-
quias ex DPal:estina allatas, erebrius in ea provincia
fiebant. Augustinus de iis passim agi!, potissimum in
libris de Civitate Dei. Quae ant^m sequuntur, Cui, ctc.,
ex P'ort. et Colb. 4 descripsimus; alii vero cum editis
tantummodo babent, cui et os obturantes.
8$ ὁ Hujus sancti, atqu« uxoris illius et filiorum
memori.m celebrant Galesinius et al.quot martyro-
logia die 25 Martii ; qua die deiisquoque agunt Bollan-
diani. Inferius autem, Nam cum, etc., aliter habentur
in cod, Comp. ; ubi, Nam cum jussu.... parvulos suos
filios separari non posse el per pietatis affectum virtu-
D
ubi] Tunc hzretici mendacii sui conscii, et detecti ,
fallaciam suam colorare minime potuerunt.
XV. Confessores in desertis mortui. — Et quia su-
perius de violentia immanitatis eorum breviter dixi-
mus, banc plurimi metuentes , alii in speluncis, alii
in desertis locis viri vel femin:e , nullo sibi conscio
sese claudebant : et ibidem, nulla succurrente sus-
tentatione ciborum, fame vel frigore vieti, contritum
et contribulatum spiritum exhalabant , [ al. per] in-
ter hzc afflietionis incommoda, inviolat:ze secum fidei
Secatitatem portantes. Sic enim f Crescouius pre-
tem, etc.
€ Catholici nomen verz fidei cultoribus semper
adliasisse, contra nitentibus frustra h:zretícis , patet
ex varis sanctorum Patrum, atque Historiz eccle-
siastica scriptorum locis; Lactantio lib. iv, cap. 30;
Augu-tino passim ; Socrate, qui et Novatianos a ca-
tholicis di-cernit, etc. In catholice Ecclesie gremio,
inquit Augustinus contra epistolam Manichzi, cip. 4,
me lenet ipsum nomen calholice , quod non sine causa
inter multas haereses sic ista Ecclesia obtinuit , ut cum
omnes heretici se catholicos dici velint, querenti tamen
peregrino alicui, ubi ad catholicam conveniatur, nullus
hereticorum vel basilicam suam , vel domum awtect
ostendere. .
f Eum cum supra recensitis memorant vetera ali-
quot martyrologia apud Bollandianos die 23 Martii.
Pro Mizeuting Port. habet Mizenianc. Colb. 2, Mart.,
Ful., et Germ., Mizeitana. Colb. tertius, Müetana.
Orih., Lorich. et Delf., Miritane. De civitate autem
i juensiuu jam supra egimus (Supra col. 207, n. 5).
Caeterum mss. Port, Colb. 4, Mart., Germ. οἱ Ful..
-- .ε
DE PERSEGUTIONE VANDALICA LIB. V. 254
sbyter Mizentinm civitatis in spelunca Ziquensis À nusquam penitus visebantur. Et ubi ferte. grainiio-
montis repertus est, putrescente.jam solutus cada-
vere.
XVI. Et quia de sancto. Habetdeum prefati jam
sumus, pergit tunc ad Carthaginem , adi:e censuit
nefarium regem, ut conscientiam suam quam semper
familiarem ^ Trinitatis [ αἱ. habuit] habuerat et aimi-
cam, etiam hominibus faceret manifestam. N.c eum
retinere potuit Antonius propter verecundiam suain.
Offert impiissimo regi libellum in hac similitudine
verborum. Quid queso jam cum projectis habetis?
quid cum eis quos exsilio relegastis, quotidie dimni-
catis? Abstulistis substantias ; ecclesiis, pawia, do-
mibusque privastis. Sola anima remansit, quan cap-
üvare contenditis. O tempora! o mores! universus
hec mundus intelligit, et ipse qui persequitur videt,
Si fides dicilur quam tenctis, quid vera fidei inem-
bra tantis persecutionibus agitatis? quid vobis cuum
exsilio nostro, quid vobis cum egenis in lioc seculo,
querum est vita semper in Christo? Liceat saltem
gaudere consortio bestiarum eis quos aljecistis a
facie omnium populorum. Dum lixc et his similia
pontifex Dei dixisset, Sceleratus tyrannus hoc ci
mandasse perhibetur : Vade ad episcopos nostros ,
et quod tibi dixerint sequere, quia ipsi hujus rei ha-
bere noscuntur per omnia potestatem. Sed neque
Antonium liec res ab insania potuit revocare, scieu-
tem magis imperio regis ob boc multum posse pla-
cere. Habetdeuim vero episcopus gaudens boo con-
icienti:e sux ad locum exsilii maluit remeare.
XVI. Fames valida, — Ea tempestate facta esi
incredibilis fames, et coepit Africam totam una depo-
pulatione vastare. Nullus tunc adfuit. imber, nulla
prorsus guita de colo profluxit. Nec frustra, sed
vero et justo judicio Dei, ut ubi , porsequentibus
Arianis , ccenosi gurgitis aqua [al. et ignis ] ignis ei
sulphuris bulliebat, indulgentia celestis , quae scin -
per aifluenter aderat, pluvia negaretur. Lurida re
manserai terra íaoies omni». Non vitis iegebauwir
siae pampineis opacaia virgultis, non sata resper-
$a vulius ce»pitum viridabasi : non elea semper
Viridis , foliisque fepieta [e/. jutundi ] jucundis de-
εὶς sui consuelum tegmen habebat ; non pomorum
Virgulta, mariante tellure, gemmae prodexerant
forum, postea Íructus, ut aeselont, [ ol. edituru |
reddituras. Tristia fuere tetraque omnia, et par pes-
lenis clades Africam conluderat omnem. Non lio-
Diubes, non jumenüe germinaniis herb» ediderat
ἰθὺς omnino virorem. Aruerant dudum AG curren-
Uus unpeta praecipiti οἰνοὶ fiuminum , fontiuniqto
cifantes peremnitaté subtraeta pariter siccatz eraut
"2. Üves et boves universi, insuper et pecora
cipi, simulque bestise silvarum, inedia consumeste,
cun eda. Orth. et Belf., habent Quiaifane ; qux» lceti»,
si Yeaaest, hie Quizaaut Quida Mauritani: Ciesariensis&
ciriiae iadicawr, cujas luci episcopus, Tiberianus di-
eius , secundo leto ieteg ietiue previweke episeopos,
in Neiitia memoraiur. De qua urbe plura ieferims ob-
servabimoes in notis ad Notitiam,
sus cespes humida tunc in vslle locatus, psllentem
polius quam vireutem nasceniis feni eeeperat pro-
ferre colorem, illico urens et igneus flatus aderat,
totum torrendo desiceans, quia [al. pulverea] pul-
verulenta tempestas arido eub aere decoquens cun-
cla, omnem nebulaverat loeum. Nullum gestum est
tempore illo commercium : nullum ocespitem terrz,
juvencis trahentibus , scihdens vertit. aratrum ; quia
nee boves suberant, nec b rastra omnino renianse-
rent. Inter hi:ed omnia autem mala, et rusticorum
manus alia interierat, et subinde que forte super-
erat, jam sepulturam qusrebat, Et quia, urgente
famis incommodo, neque commercia , ut fati sumus,
pro consuetudind, neque cultura reddebatur debita
B terris; juvenum , senum, adolescentium , atque ado.
Jescentularüm, puerorum vel etiam puellarum agmina
simul et funera , ubi poterant, quomodo poterant ,
passim diffundebantur, circumeuntes oppida, vicos
vel singulas urbes. Convérsi enim in arcum pravum
et perversum ( Psal. uxxvu, 57), atque irritantes
Deum ad aquas contradictionis ( Psal. cv, 52) famem
patiebantur ut eanes ( Psal. tvit, 7, 45), non ut
comederent panem, scd ut inferisàm sentirent, quam
negaverant, Trinitatem. Alii diffusi per campos, alii
secreta silvarum petebant; antiquas radices herba-
rum, vel quisquilias aliquas requirentes. Nounulli,
cum domo niterentur egredi, in ipso limine corrüen-
tes, catervatim. fame debellante cadebant; strat
vero vel scmitz cadaveribus replete, exhalantium
fetore inortuortm , gtadientes tivos omni ex paite
necabant. Nec deerant quotidie übique exspirantium
funera, et non erat vittis , qu:e. misefationis iinpen-
derel sepultiram. Neque enim sufliclebàtit ad sepe- .
liendum vivi , fame dothinante, el ipsi post paululum
morituri. Cupiebant singuli libertatem suam [ilio-
rumque suorum perpetti servituti redigere , et non
poterant invenire. Mountes et colles, platez eivita-
tum, vim vel semit;r uriürh orihibus fécerant ubique
sepulorum, quibus inedia depascens denegaverat vi-
etum, Vandali autem ipsi, quo$ et prius frequentia
multaru.n provinciarum spolia, et [ Colb. 1, recentia]
retentio Afric:e primo fecerant divites, majore inopia
torquebaitür, Ec quanto sibi videbauzur servorum
aggestione superbi, tanto amplius deficiebant fame
terquente defecti, Nullus filium, nullus conjugem,
pullus proprium tenuii servum : sed exiens unus-
quisque, non ubi voluit sed ubi valuit, áut statün
defecit, aut nunquam omnino redivit. Urgebatur etiam
tunc infelix multitud. ad ipsam urbem Carihaginein
congregari. Et dum illuc catervatim adhuc animata
cadavera confluerent, ubi rex inferendarom mortiaünt
. vidit strages, felli urbe omnes illico jubet, ue conta-
ἃ Comp. et Rhen., Trinitas. Lorichius, divinitatis. :
Et infra pro verecundiam , Colb. f habet. iracundiam.
ν Sie opfime Ful. At Colb. 1 et Orih. cum Lori-
ciSo , araira. Colb. after, mendose, asira; alii,
caeira.
LI
955
VICTORIS VITENSIS
256
gio deflcientium, commune pararet etiam * exercitui À talia tormentorum invenjt, qualia nec ipse * Me-
ejus sepulcruin. Suis ergo provinciis et domibus sin-
gulos imperat revocari. Sed nec erant qui reverte-
rentur, dum quisque utique sepulturam suam in vultu
portaret. Et idcirco forte major rebaptizatorum per-
ditio potuit provenire, quia dum promittitur ab Aria-
nis prsesentis transactio vite, nec illud obvenit, el
mors sequens prima secundam praevenit. In tantum
igitur sibi devastans vindicavit fames dominium, ut
loca nonnulla et admodum populosa, habitatoribus
exstinctis, alto nunc silentio, 447 parietibus solis
exstantibus, conquiescant.
XVIII. Barbarorum mores. — Sed quid ego jam
immoror in hoc quod explicare non queo? Nain et
si nunc superessent, vel eis fari de talibus licuisset,
zentius exquisivit? Dimicavit coutra innocentiam
cupiditas furoris, et 4 avaritize crudelitas, ut et ani-
mas perderet, et substantiam barpagaret. Si collatio
desiderabatur, quare rapinzx rérum alienarum, non
" tantum.sacerdotum, verum etiam omnium laicorum?
Sed illi exspoliati letati sunt, et rapinam rerum
8uarum cum gaudio susceperunt.
XIX. Adsit jam quaso omnis z:etas, omn.s sexus,
omnisque conditio. Adsit, obsecro, omnis turba ca-
tholici nominis : quze gremio materno toto orbe ge-
Statur, qux: sola germanum commodare novit affe-
ctum, quz didicit a Paulo magistro et gaudentibus
collzetari, et cum lugentibus lamentari (Rom. xu,
45). Conveniant simul ad domum nostri doloris, et
et Tullianz eloquentie fluvius siecaretur, et Sal- B paribus oculis fundamus flumina lacrymarum , quia
lustius elinguis omnimodis remaneret. Et, ut alienos
inJignos rei tantze preteream , ei Caesariensis sur-
geret Eusebius ad hoc opus idoneus, aut ejus trans-
lator Graeca facundie, [Lor., Latinzsque] Laünisque
floribus Rufinus ornatus : et quid multa? non Am-
brosius, non Hieronymus, nec ipse noster sufficeret
Augustinus. Audite hec, omnes gentes; auribus per-
cipite, omnes qui habitatis orbem , (quique terrigene,
et filii hominum, simul in "unum dives el pauper
(Psal. xvi, 1). Nonnulli qui barbaros diligitis, et
eos in condemnationem vestram aliquando laudatis,
discutite nomen, et intelligite mores. Nunquid alio .
proprio nomine vocitari poterant, nisi ut barbari
dicerentur ; ferocitatis utique, crudelitatis et terro--
caus» οἱ fldei nostre unum est negotium. Nullum
|. volo ad condolendui mecum h:zreticum convenire,
: qui forte addere concupiscit super dolorem vulierum
meorum (Psal. txvii, 27), et gratulatur. quotidie
malis meis (Psal. xxxiv, 26). Nolo, nolo ego ex.
traneum, sed fraternum quaro affectum : nolo ali-
quem filiorum alienorum, quorum os locutum est
vanitatem, et dextera eorum dextera iniquitatis
(Psal. cxi, 8) : quia fllii alieni semper mentiti
sunt mihi, qui inveteraverunt et claudicaverunt a
semitis suis (Psal. xvii, 46). Isti dicunt mihi quo-
tidie : Ubi est Deus tuus (Psal. xii, 4)? dum affligi-
tur populus pretioso Ágni sanguine comparatus. Inter
quorum opprobria ego ad flagella paratus ( Psul.
ris vocabulum possidentes ? Quos quantiscunque mu- C xxxvn, 48), cantare non desisto Domino flagellanti :
neribus foveris, quantiscunque delinieris. obsequiis ἢ
illi aliud nesciunt, nisi invidere 5 Romanis : et
quantum ad eorum attinet voluntatem, semper cu-
piunt splendorem et genus Romani nominis obnubi-
lare, nec ullum Romanorum omnino desiderant vi-
vere. Et ubi adhuc noscuntur parcere subjectis, ad
uleudum servitiis illorum parcunt; nam nullum di-
leseruut. aliquando Romanorum. Si disputare nite-
batur nobiscum de fide barbara ferocitas, et hzresis
Ariana rationabiliter disputaret. Sed quando [al. te-
huit] tenet rationem, qu& a Patre Deo Deum Filium
separat Salvatorem? Quare dolis et calumniis ege
runt, et velut spiritus tempestatis, procella sui fu-
roris totum subvertere voluerunt? Si disputatio ne-
cessaría fuerat episcopalis, quare suspendia, quare
ignes, quare ungula simul et cruces? Quare Aria-
norum serpentina proles contra innocentes genera
* Lorichius , pararet etiam suis , sibi quoque sepul -
crum.
b Post varias barbarorum irruptiones, cum in ple-
risque imperii, potissimum Occidentalis, provinciis ,
barbari simul οἱ antiqui populi, quos nolim Romani
subjugaverant, permixti essent, mos invaluit ut isti
Romani, alii Barbari appellarentur, ita ut nulla Bar-
bari vocabulo uili irrog.retur injuria, quod econira-
rio honori: ducebant ii, qui nunquam Romanorum
jugo fuerant subditi. Unde Theodoricus, Ostrogotho-
rum in Italia rez, leges pro barbaris, id est sux gen-
tis hominibus, et pro Romanis, antiquis scilicet Italize
incolis, tulit. Plura ea de re exempla vide si vacat,
Amove a me flagella tua ( Psal, xxxvi , 11) , quia
ego défeci, non a fortitudine manus tue, sed a
persecutione hzeresis Ariana. Adveniant igitur nune
omnes qui mecum angusta? A$ vise carpunt iter, et
propter verba labiorum Dei custodiunt vias duras
(Psal. xvi, 4), et videant si est dolor, sicut dolor meus.
Quoniam vindemiatus sum in die furoris Domini
(Thren. 1, 12), aperuerunt. super me os suum omnes
inimici mei , sibilaverunt et fremuerunt dentibus ; dixe-
runi : Bevorabimus eam. En ista est dies quam ez-
speclabamus : invenimus, vidimus (Thren. n, 16). Ade-
&tote, angeli Dei mei, qui nunquam deestis constituti
in ministerio vestro, propter eos qui hereditatein
capessuri sunt oternae salutis (Hebr. 1, 14), ct
B videte Africam totam, dudum tantarum ecclesiarum
cuneis fultam, nunc ab omnibus desolatam ; tantis
ordinibus sacerdotum ornatam, modo sedentem vi-
apud Hadrianum Valesium libro v1 Rerum Franeica-
rum circa medium, et jam de hac re aliquid diximus
supra (Col. 199, n. ^).
e Hic fuit Tyrrhenorum rex, ob summam ín deos
et homines impietatem famosus. Cuin vero a suis
pulsus e regno fuisset, Turno adversus /Eneam bel-
lum gereuti adhaesit, in quo ab eodem ZEnea fuit oc-
cisus, ut narrat Virgilius /neidos libro x. Meminit
et Plinius lib. xiv, cap. 11, Mezentii Etruriz regis a
Varrone memorati , quem Rutulis adversus Latinos. .
sub vini mercede auxilium tulisse refert. ἃ
4 Sic Comp. ; alii, avaritia crudelitatis. luem Comp. (
cum Lorichio, pro harpegaret habet arriperet.
Δ
DE PERSECUTIONE VYANDALICA LIB. V.
958
duam et abjectam. ^ Sacerdotes ejus et seniores in A cendente in vobis Domino, ut equi velocissimi cur-
. Sitastis. Przecipue tu, beate Petre, quare siles * proovi-
desertis locis et insulis defecerunt, qu:xrendo sibi
escas ad manducandum, et non inveniunt (Thren. 1,
19). Considerate et videte quia Sion civitas Dei no-
Stri facta est vilis, facta quasi polluta menstruis in-
ter inimicos suos (Thren. 1, 11, 17). Manum suam
misit hostis ad omnia desiderabilia ejus, quia vidit '
gentes invadere, et ingredi atria sua, de quibus
praceperas ne introirent ecclesiam tuam (Thren. 1,
40). Viz ejus lugent, eo quod nemo conveniat in
die festo. Egressus est ἃ facie ejus omnis decor et
delicis (Thren. 1, ἃ, 6) : didicerunt vias asperas am-
bulare virgines ejus, et juvenes ejus, in aulis educati
monasteriorum, abierunt in captivitatem Maurorum;
dum lapides [al. sancti] sanctuarii ejus disperguntur ,
non tantum in capitibus omnium platearum (Thren.
1v, 1), sed etiam in locis squalidis metallorum. Dicite
Deo nostro susceptori ejus, habentes fiduciam suppli- ἢ
candi,quoniam tribulatur, et venter illius turbatus est
a fletu ejus (Thren. 1, 20) ; quia sedit inter gentes, et
requiem non invenit, nec est qui consoletur eam(Thren.
3, 2, 5). Quzesivit a b Patribus Orientis qui simul con- -
tristaretur, et non fuit ; consoiantem, et non invenit :
dum manducaret in esca sua fel, et in siti ua potaretur
aceto (Ps. Lvii, 21, 32), sponsi et Domini sui pas«
siones imitando, qui idcirco passus est pro ea, ut
sequatur vestigia ejus (1 Pe!. n, 21).
XX. Auctor sanctos invocat. — Deprecamini, san-
ctissimi patriarcb», de quorum stirpe generis nata
est qux» nunc laborat in terris. Orate, sancti pro-.
phetz, cognoscentes afflictam quam antea vaticinante
preconio cecinistis. Estote, apostoli, suffragatores
ejos quam ut aggregaretis, universum orbem, as-
$9 * Hisverbis Victore piscopos et presbyteros, uti
videtur, designat. Sacerdotis nomen frequentius olim
cpiseopis quam presbyteris tribuebatur, ut videre est
in Glossario Cangiano, et passim apud auctores anti-
quos. Sic auctor Vitze sancti Fulgentii sanctum hunc
virum a Fausto episcopo presbyterum fuisse ordina-
tum his verbis exprimit : Repente eum sacerdos con-
secral presbyterum. Tamen, et quidem ipsis prioribus
Ecclesi ssculis, sacerdotis nonien presbyteris tri-
butum est in Africa, ut videre est apud Cyprianum
epistola 67, alias 68. Imo Optatus lib. 1 diaconos in -
tertio sacerdotio constitutos dicit : episcopos primo,
presbyteros secundo sacerdotii gradu concludens.
Quin et apud Afros, primates szepius vocabantur se-
nes, quod nomen aliis etiam episcopis nonnunquam
tibuebant, ut observat Cangius in Glossario. Cate-
rum bac verba et sequentia fere omnia ex Threnis
seu Lamentationihis Jeremix sumpta Sunt.
. ἈΚ Colb. 1 et Mart., partibus. Et fortassis melius.
Nam, ut infra dicemus in Commentario historico,
ssepius imperatores, potissimum Orientis, Africam e
barbarorum manibus eripere conati sunt ; sed incas-
sum usque ad Justiniani tempora. Aíricanos autem
ab episcopis Orientalibus auxilium poposcisse nus-
quam legimus.
* Non quippe populi solüm, sed et ipse oves, id
est populorum pastores beati Petri cure» commissa
sunt. Ambrosius lib. x in Lucam, num. 176, tres
fidelium ordines Petro commendatos fuisse testatur,
primo quidem agnos , secunda vice , oviculas, tertio
denique oves. Unde conjiciunt nonnulli in textu Joan-
nis pro voce προβάτια, qua secundo loco legitur,
olim scriptum fuisse ποόβατα. Hsc tamen lectio nullo
τ -—
D
bus etagnis a communi magno Domino magna tibi eau-
tela et sollicitudine commendatis (Joan. xxi, 15seq.)?
Tu sancte Paule gentium magister, qui ab Hierusalem
usque ad Illyricum przdicasti Evangelium Dei (Rom.
xv, 19), cognosce quid Vandali faciunt et Ariani, et ilii
tui gemunt lugendo captivi. 4 Tu Petri germane, et
non in passione dispar, gloriose Andrea, qui inter-
pretaris virilis, quoniam viriliter certasti , considera
gemitum Africani populi, et non displiceat tibi, sed
interveni pro nobis ad Deum. Universique ingemi--
scite sancti simul pro nobis * apostoli. Sed scimus
quia indignum est vobis pro nobis orare ; quia ista
qu3 evenerunt nobis, non ad probationem, quomodo
sanctis, sed malis meritis supplicia debebantur. Sed
et pro malis orate jam filiis, quia et Christus oravit
etiam pro inimicis Judzis (Luc. xxi , 54). Sufficiant
castigationi φυ Juste illata sunt nobis, et jam jam-
que delinquentibus venia postuletur; dicaturque An-
gelo percutienti : Sufficit, jam cohibe manum tuam
(1 Paral. xxi,]15). Quis ignorat hzc nobis probrorum
nostrorum scelera procurasse, aberrantibus ἃ man-
datis Dei , et in lege ejus nolentibus ambulare (Psal.
Lxxvii, 10)? Sed prostrati rogamus, ut non sper-
natis vestros miseros f peccatores, per eum qui
vos ad apostolicum /&9 culmen provexit humiles
piscatores.
XXI. Tenuit sceleratissimus Hunericus dominatio-
nem regni annis septem, mensibus decem, merito-
rum suorum δ mortem consummans. Nam putrefa-
ctus et ebulliens vermibus, non corpus, sed partes
corporis ejus videntur esse sepullz. ^ Sicut ille
codice ms. nititur, saltem cognito , ut patet tum ex
editione Regia, tut ex Oxoniensi. Ceterum tres illos
gradus interpretantur nonnulli, populos, presbyteros
et episcopos. Jdeoenim, ut aitibidem Ambrosius num.
475, quia solus profitetur ex omnibus, Petrus, omnibus
antefertur. De cura omnium beato Petro commissa,
plura babet Bernardus lib. it de Consideratione, cap. 8.
4 ]jzc verba usque ad universique, desunt in mss.
Colb. 1, Mart., Ful., Germ., et in editis Sur., Bald.,
Dign., Orth., et Belfor. Tamen erga sanctum An-
dream singulari devotione affectos fuisse Africanos
colligi potest ex veteri calendario Cartliaginensis
Ecclesiz, in quo ex apostolis solus Andreas, qui ibi ΄
apostolus et martyr dicitur, cum Jacobo, prater forte
apostolorum principes, celebratur.
* Huc referendum quod de Afris habet Salvianus
in libris de Gubernatione Dei, potissimuin lib. viret
vii, ubi eorum depravatissimos mores , ac przsertim
luxuriam, spectaculorum aviditatem, hominum Deo
sacr:torum contemptum aliaque id genus vitis, qui-
bus illi in sese ipsos Dei vindictam commoverunt ,
egregie describit ac deplorat. !
* Legendum forte precatores. Porro Colb. 1, Port.,
Germ., Ful., et Chiffl. habent, peccatores , ut illum
pro nobis deprecari dignemini Qui v08, etc. '
€ Lor. habet morie consummatus. Et infra soli
Comp., Orth., et Lorichius habent putrefactus. (88.
teri mss. et editi, putre(actum. |
h Hunc locum sic ope Orthod. et Lorichii restitui-
mus. In ceteris nullus sensus apparet. Singulorum
tamen codicum lectiores reprzsentare libet, ut quis«
ue ea de re possit judicium ferre, ut sibi placuerit.
Editiones Rhenani, Chifül., Sur. Bign., et Dald.,
259
AD OPP. VICTORIS VIT. APPENDIX.
260
legis datze transgressor rex quondam ut asinus se- pullus est, iia iste in brevi simili morte periit,
«ic habent : Sed et ille legis dalor, εἰ transversor, ex Α 19, Joactilm regi δυάδι przedicit quod ob scelera qui-
Donatianorum heresi ad eos veniens, quondam Nicasius
in brevi simili morte periit. Colb. 4, legis date traus-
versor, etc. Port., transgressor. Colb. alter et Mart.,
legis dale transQgressor rez Donalianorum hueresium
ad eos veniens quondam Ucasius, etc. Sio et Ful. cum
Germ., qui pro Donatienorum. habent Donatistarum.
Comp., legis date transversor rex Donatistarum here-
sum, ete., ut alli. Colb. teriius, adhue mendosius,
sed ille lege data ec iransverao rex donatio corum, etc.
Observandum quod pro Nicasius mss. liabeant Uce-
sius aut Utasius, quod nostrze restitutioni favet, sic
enim habent pro ut asinus. Porro in hoc loco, eo
modo quo ἃ nobis restitutus est, alludit Victor ad id
bus involtutabatur sepuliura asini foret eepultuwrus, pu-
trefactus et projectus exira portas Jerusalem. lance vero
infaustam Huuerici mortem describit Victor Tunno-
nensis, et ex eo sanctus Isidorus In Chronico cra
501, referentes ipsum inter inuumerabiles impietatum
suorum sivages quas in catholicos. exercuerat, octavo
regui anno, ut Arius paler ejus, interioribus cunctis
effusis miserabiliter vitam finiisse. ldem , uti videtur,
innuit Gregorius Turonensis antistes, qui lib. n de
Gestis Francorum, cap. 3, narrat bunc regem a da-
mone correptum sese propriis morsibus dilaniasse ;
qua, inquit, In rabie vitam amisit, cum paulo onte aol
teter omnino visus. fuisset, quod sub finem anni 184
tontigit.
quod refertur Jeremíse cap. 22, vbi propheta versu
APPENDIX. PRIMA,
OPUSCULUM VICTORI VITRNSI PROBABILITER ATTRIBUTUM.
ADMONITIO.
4. Hanc beatorum monachorum Passionem Victoris Vitensis Histori:e subjungimus, universos quotquot
videre licuit codices manuscriptos et editos secuti, in quibus omnibus utrumque opus simul conjungitur. Et
quidem in mss. codicibus plerisque haec Passio sub quarti aut quinti libri Victoris Hístoriz titulo betur
ita ut dubium esse non possit quin iis qui hos codices descripserunt persuasum fuerit hanc Passionem qer-
manum fuisse fetum ipsiusmet Victoris episcopi qui persecutionem Africanam. tam pio (delique calamo
descripsit. Quin et in. uno codice Colbertino, numero scilicet 905 historix Victorin: ita conjungitur ista
Passio, absque ullo titulo aut dívisionis nota, ut legentibus videatur esse unius et ejusdem narrationis series.
Omnes vero clausulain. Explicit, que in manuscriptis codicibus pest siagala quasque opascela apponi solet
nonnisi post banc Passionem reprzsentant ; sub hac vel alia simili in aliis forma, Explicit Héstorta -
lionis African per beatum Victorem, etc. His adde quod in altero Colbertino codice, numero 3119, in quo
uti jam a nobis observatum est in prefatione, varizx aliquot alterius codicis lectiones repr:zsentantur in
margine, post Victoris llistoriam statim subsequatur memorata Passio, hunc prse se ferens titelum : {δ εἶ πε
ejusdem de Passionibus, eic. SQ) In Colbertino vero tertio, num. scilicet (746, verba hzc iidem in margine e
regione tituli addita sunt, Prosequitur plene martyrium septem monachorum, sicut promiserat supra, etc. At codex
manuscriptus carthusiz? Portarum, ut observat Petrus Franc. Chiffletius, in ipso Passionis titulo id ipsum
exprimit, sub his verbis: Incipit Passio sanctorum superius promissa, qui apud Garihaginem | passi sunt. Leeus
vero in quo hanc Passionis narrationem promisit Victor, alius non est ab e» lemmate, quod in laudato Col-
bertino €odice tertio insertum, infra in notis ad Victorem "Vitensem, integrum suo-loco profereznus, quod
quidem et in codice Portarum, ut idem Chiffletius observat, habetur in hac verba : Sed licet horum glorie-
sissimorum mariyrum in presenti non quiverimus explanare admiranda certamina, propter aliorum videlicet innu -
mcrabilium multitudinem martyrum, in fine tamen hujus operis (noslri promittimus, Domino adjuvante, nos ea
narraturos. lic illi codices, quae etsi a Victore non putemns fuisse scripta, de jis tamen lectorem menere
necessarium duximus.
9. Pene omiseram Adonem Viennaensem archiepiscopum, et post eum Noikerum monachum Sancti Galli
eorumdem sanctorum monachorum martyrii narrationem Victori item nostro attribuisse, ut patet eg i iue
met Passionis compendio, quod ex hac ipsa quam exhibemus marraiione verbo teuus excerplum, Viciori
Africano episcopo ; qui persecutionem Vandalieam descripsit, attribuunt. Sed eorum verba proferre juvabi.
Sic quippe habent in suis martyrologiis ad diem 17 Augusti : Apud Africam, natale sanctorum martyrum Libe-
rati abbatis, Bonifacii diaconi, Servi et Iustici subdiacomorum, Hogati et Septimii. monachorum, et Mazimi pueri,
qui persecutione V andalica jussu crudelissimi atque. implissimi regis. Hunerici, de terrüorio Capsensis civitatis,
ex habitaculo monasterii abstracti, atque ad urbem Carthaginem perducti sunt. Ubi pro confessione catholice fidei
el unict baptismatis de[onsiene, primo carcerali custodie mancipati, et crudelibus [erri ponderibus arctaui, temebro-
sis deputati sunt locis. Ubi cum die ac nocte Christianum populum in fidei constantia B 1 reborassent, jnssit tyram-
nus furore succensus, navem lignorum manipulis adimpleri, atque omnes pariler alligatos, in pelage, igne suppeeito
adcremari. Cum autem pro voluniate infandi regis vel crudelium ministrorum, extensis eorum manibus, et pedibus
elevatis, lignis ignis (uisset injeclus, statim imperio divino, videntibus cunclis, exsiincius est: οἱ dum. eeqpiua
renovaretur, iterum alque iterum exstinguebanter globi flammarum. Unde magis tyrannus. furore simul et pudore
repletus, jussit eos remorum vectibus enccari, el Νὰ singulos in. modum cauum, cerebris comminulis, perimi.
Sicque speciosum cursum certaminis sui, coronante Domino, perfecerunt. Corpora eorum in sanare jacínta, sub
᾿ eadem hora illesa littoribus reddita, a Christino. populo reverenter. sublata, pr&eunte clero, cum Amnis eole-
mnibus condia sunl in monasterio contiguo basilic que dicitur Celerinue. Scribu beatus Victor Africanus episcopus
in Historia ejusdem Vandalice persecutionis, quam et ipse cum calteris sustimuit, et fideli alque éllusiri atglo
oigessit.
. licec fusius referre visum est, prout in illis auctoribus habentur, ut clarum sit jam noqo $xiculo pergun-
sum fuisse viris historiz sacr: studiosis, Victorem nostrum bujus sanctorum monachorum Passienis (uisee
auctorem. Idem confirmari posset ex loquendi modis qui iidem in utroque passim eocurpunt, Sàydi
similitudine, aliisque ejusmodi argumentis, quze unicuique vel parum attendenti obvia suat. Sed bec (usius
persequi non vacat ; presertim cum etsi non fuerit undequaque certum an idem prorsus juerit. llisterim δὶ
-΄ “τ ἢ" 7 2409
)01 PASSIO LIBERATI ÉT SOCIORUM. 949
Passionis auctor, nemo lamen, ul quidem existimo, inflciari potest, et istam ab antiquissimo, et quidem
V ietori si is ipse non sit, aàsquali auctore descriptam fuisse: quod vel ex ipsius lectione quivis facile depre-
hendere potest.
4. Tempus quo sancti martyres illi coronati faerunt, satis indicat Passionis auctor cum eos anno llunerici
regis septimo martyrii palmam adeptos fuisse refert. Cum enim Hunericus anno 184 excesserit e vita, com-
pleto fere octavo regni sui anno, mors eorum anno prtecedenti, scilicet 485, consignanda est. Quo autem die
martyrium illi compleverint 59 non satis inter se conveniunt auctores, Actis nempe si credamus, sexto
nonas Julii, id est secunda ejusdem mensis die, passi Tuerunt ; eorum vero memoriàm martyrología recen-
tiora simul et antiqua die 17 Augusti celebrant, Sed Passionis auctoritas videtur prx»ferenda martyrologiis,
quz fortassis festivum horum martyrum diem mutaverunt, ob aliquam eorum sacrarum reliquiarum translà-
tionem, quod alias szpius contigit.
5. Quonam tandem 1n loco, aut apprelensi fuerint, hut mortem subierint, non est opus ut hic fusius inqui-
ramus, cum ex ipsa eorum Passione constet eos e monasterio territoril, Capsensis in Byzacena, ubi vitam
monasticam ducebant, Carthaginem adductos fuisse, ibique marlyrio coronatos. Sed occasione Capsensís
civitatis, in cujus vicinia eos commoratos fuisse narrat Passiouis auctor, mihi in mentem venit eos fortassis
ipsos martyres esse qui in vetustissimo calendario Africano Capitani martyres celebrantur. Certe eruditis-
simus vir Joannes Mabillonius, qui e ms. codice calendarium istud eruit, οἱ prifnus edidit, suspicatur pro
Capitanorum legendum esse Capsilanorum ; observatque in epistola 65 Cypriani, ubi editi habent Capsensem
manuscriptos codices habuisse Cápensem. Et quidem mirum videretur hos sanctos martyres, quos adeo apud
Carthaginem celebres fuisse certum est, nullum in calendario illo, quod circa «orum martyrii tempus con-
cinnatum fuisse probat idem vir eruditus, locum habuisse. Hac tamen nonnisi conjectando proferimus,
quod nempe aliz item sint civitates Africze quibus :eque Capitanorum nomen attribui possit. Habemus quippe
in Notitia Africana Felicem episcopum Carpitanum ex proconsulari, ut. nihil dicam de Primo Caprensi, ex
Mauritania. Quin et Tacape, Tripolitanze provincia nola civitas, in variis Ptoleizi editionibus et codicibus
manuscriplis, excepto uno Palrstino, dicitur Cape. Accedit quod martyres nostri die 2 Julii passi in actis
dicuntur, quorum tamen memoriam, uti diximus, vulgata martyrologia die 17 Augusti recolunt. At Capita-
uorum 53 lestivitas neutro ex his die sed... idus novembris consignatur in calendario Africano
6. Czeterum hanc martyrum Passionis narrationem tanti fecit Lorichius, ut eam Victoris líst.ri premit-
tendam esse duxerit, quainvis in codice quo usus fuerat. constitueret quartum ejusdem Historie librum ;
quod se fecisse lestatur ob duas potissimum ratione:, primo nempe quod eorum marlyrum mentio flat in
Victoris Historia, ut, cum huc lector pervenerit, jàm sit de eorum gloriosis certaminihus instructus. Et
quidem est veluti brevis et perspicua szvitixe qua. in catholicos exarsere Ariani expositio, unde magis placet
altera ejus ratio, qua se eam Historix promisisse dicit, ut vel unica lecta pagina, statim accipiat lector spe-
eimen constantig qua fortes Christi marlyres in historia sequenti mortem oppetere maluerunt quam a Chiristo revelli.
Kam porro ad totidem codices imanuscrietos et editos contulimus, quot Historiam Victoris, eos nempe in
sjuibus Victoris Historia integra continebatur, manuseriptos scilicet Colbertinos tres et unum Sancti Martini
& Campis, prater carihusianum Portarum. De liis autem et vetustis editis superfluum foret hic agere, cuiu
tiihil dicendum occurrat preter ea qux» in priefatione ad Victorem observavimus.
δά PASSIO LIBERATI ET SOCIORUM.
(Ad codices mss. et veteres editiones collata.)
————— θυ
I. Predicaturus triumphos Martyrum beatorum, ad A edictis uho tempore totam ccepit. Afrícam commo-
wenarranda quas gesta sunt auxilium exposco divinum, — vere. Primo sacerdotum et ministrorum cupiosissie
&l qui illis przestitit superaudi victoriam , mihi índis — mam et maximain turbam , etin longinquas ct extre-
gno et immerito quantulacunque verborum porrigat — mas regiones exsilio crudeli detrusit. Quibus * bis
enrnamenta. Tunc etenim valebo quz desiderata sunt — acutum genus frumeuti , quod jumentis solis edere
i&ndicare, si 3051 dignentur pro me misero Domino —«oncessum est, nequaquam industria molari contri-
amp pli are. tum, sed manente furfuris cortice loricatum, pro mi-
|. Persecutio gravis tà Africa. — Septimus namque — seratione dari pracepit. Post vero , crescente impie-
agebatur annus crudelissimi atque implisslmi regia — tatis Iusania, etiam hoc auferricrudelissimus impera-
unerici, et ecce antiquus hostis, veternosus utique — vit. Post modicum quoque temporis , universas simul
3Nannguis, [al. trisulci] trisulcz lingux venena vibrans, — ceelesías, pra:judicatis venerabilibus portis, ezementis
«ας yrilaquodam Ariomanitarum episcopo ministro usu& — ingentibus claudi mandavit. Universa namque t«no-
«A*-st ; subvertens et obtinens animum regis cruenti, ut — nastería virorum vel puellarum sanctarum gentilibus,
JR «832 sua:deret non posse eum pacatum atque lougevum — id est, Mauris , cum habitatoribus donari precepit.
«m-mbltinere regnum ν nisi nomen perderet innocentum, — Unus fuit omnibus ejulatus , unus pro Christo ino-
"KK. ui tamen Dei judicio post non multos dies turpis- — riendi integer et plenus affectus. Paria currebant flu-
SEEN mma morte praeventus sontens vermibus exspiravit. — mina lacrymarum ; quia 5 permiserat Dominus cibari
EB aamnrsectari ccpit ore cruento omnem catholicorum 608 pane lacrymarum , et. potari eos in lacrymis in
muruma-nuliitudinem, quae per totam provinciam Africanam, — mensura, aut forsitan sine mensura. Et si reperta est
E ἢ xmra modum (sicut predictum est Abralie. patriarchae ,, exiensdearca inhians cadaveribus mortuis pars aliqua
Ἐ «σε. xxn, 17]) arento maris fuerat multiplicata , ut B yereuntium 5B corvorum, major est tamen in ho-
«m m rebaptizationis sauciaret machia:a, atque stolam — nore Trinitatis numerus felicium columbarum. Quanti
EA. €" Bam singularis et puri baptismatis, quam Christus — nobiles et optimi viri, ampli et lati cespitis 4 domi-
WX" mno cernis sue purificans, prelo exprimens crucis — nici terram cum coelo commutaverunt , et simul cor-
ΜΓ cernat dealbetam, terr» nigredinis turparet illuvie — pus cum substantia tradiderunt; atque delicata et
SEBDdalenta. Accipiens quoquetyrannus, ut erat ^ du- — nobilissiinte feminzs, contra verecundiam maturge,
Ἕ 8 ibilis et ferus , serpentinam suggestionein, feralibus — spectante vulgo virgis οὐδ, variisque tormentis
* Codices 2 Colb., docibilis , quibus favent editi — bent solum.
C ribodosographia et Lorichil , ubi , docilis. Codex 9 Colb. 2 cum Orthodox . et Lorichio, promiserat,
ortarum babet mocibélis. Paulo inferius, uno tempore : 4 Sic Rhenanus. Alii, Domini. Colb. 1, cespites
Vliquot editi habent pro tempore. Domini.
h * Colb. 1, bisactum. Et infra pro solis quidam ba-
405
AD OPP. VICTORIS VIT. APPENDIX.
204
eruciatze, (al. victricia] victoriz tropa portarunt? A tearum Domino decantantes : Gloria in excelsis Deo,
Quanti infantuli irridentes edicta feralia ante mun-
dum contempserunt quam in illecebrosam ejus semi-
tam introirent?
"11. Monachi septem apprehensi, — Tunc appre-
hensi sunt οἱ septem fratres quantum pertinet ad
concordiam dominica servitutis , in monasterio ha-
bitantes in unum : quia bonum est et jucundum ha-
bitare fratres in unum : id est Bonifacius diaconus,
& Servus subdiaconus, Rusticus subdiaconus, Libe-
ratusabbas, Rogatus monachus, Septimus monachus,
et Maximus monachus, in numero scilicet Macha-
beorum germanorum, quos una mater Ecclesia ca-
tholica genuerat , et per viscera fontis :eterni salu-
briter pepererat , de territorio ^ Capsensis civitatis,
cui preefuit aanctus Vindemialis sacerdos egregius, et
Christi fidelis antistes. Quilpe attractis ad. urbem
Carthaginensem, primo eis illecebrosis blandimentis
serpens voluit sibilare, promittens honores caducos,
et divitias ingentium voluptatum; nec non et regis
amicitiam , vel alia multa, quas solent insipientiuin
animas, aucupante diabolo , visco mundiali captare.
Sed hxc omnia Christi milites ac si contagia respue-
runt, clamantes uno ore : Unus Dominus, una fides ,
unum baptisma. Nec poterit in nobis, adjuvante Do-
mino , iterari , quod in sancto Evangelio semel prz-
ceptum est dari : qui semel lotus est, non habet ne-
cesse iterum lavari, quia mundus est totus. Facite
quod vultis, inferte poenas corporibus nostris. Melius
est temporalia ad modicum sufferre supplicia quam
eeterna [al. poti] pendere et subire tormenta. tabete
qua promittitis, cum ipsis divitiis post paululum pe-
rituri. Nobis vero nullus de postibus frontium vale-
bit evellere, * quod in uno baptismate artifex Trini-
tas dignata est titulare.
IV. In carcerem truduntur. — Quid multa? Dum
tali constantia divinitus munirentur , jussi sunt car-
cerali custodie mancipari, et ita crudelius 4 onerati
ferri ponderibus , tenebrosis deputati sunt locis, ubi
et in terra pax hominibus bonz voluntatis. Votiva
nobis hxc dies est et omni solemnitate festivior.
Ecce $6 nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies sa-
lutis, quando pro fide Domini Dei nostri perferimus
rieparatum supplicium, ne amittamus acquisitze fidei
indumentum. Sed et populis publica voce * clama-
bant : Ne timeatis, o populi Dei , neque formidetis
minas atque terrores presentium tribulationum : sed
potius moriamur pro Christo, quomodo et ipse mor-
tuus est pro nobis, redimens nos f pretio sui sangni-
nia salutaris. Unum tamen vehementi conatu, qui in-
ter 608 infantulus videbatur, nomine Maximum, cu-
piebant auctores malorum a sanctorum consortio
separare, dicentes : Infantule, quid festinas ad nior-
tem ? dimitte eos, insaniunt, et audi consilium uo-
strum , ut possis invenire vitte remedium, et lauti
regis adire palatium. Tunc ille, xtate quidem pue-
rili, senili tamen maturitate, clamabat : Nemo me
| Lor., separet] separat a sancto patre meo Liberzsto
abbate, et fratribus meis , qui me in monasterio nu-
trierunt, Cum ipsis sum in timore Dei conversatus,
cum ipsis desidero passionem suscipere, cuim quibus
credo me et futuram gloriam invenire. Nolite putare
quia possitis seducere pueritiam meam ; simul nos
Dominus septem voluit congregare, sunul dignabitur
omuesuno martyrio coronare. Quor-odo nemo perire
potuit de septenario illo numero feicium Machabaeo-
rum, ita etiam septenus nostrae congregationis nu-
merus nullum inveniet detrimentum. Nam si nega-
vero eum, et ipse negabit me; quoniam ab ipso dic-
tum est : Qui me negaverit coram hominibus, negabo
et ego eum coram Patre meo, qui est in coelis ; ct qui
me confessus fuerit coram hominibus , confitebor et
ego cum coram Patre meo , qui est iu coelis.
VI. Palmam assequuntur. — Perducti itaque cum
festinatione ad navale supplicium , pro voluntate in-
fandi regis vel cradefium ministrorum, extensis n:a-
nibus et pedibus, 5 clavati potius feruntur quam ligati.
nulla miseratio arrideret lenitatis. Sed populus me- (2 Quo dumignis fuisset lignis injectus, statim imperio di-
moratz urbis, in Domino semper fidelis, dato mune-
re carcerariis, die ac nocte Christi martyres frequen-
tabat, et ila ab eis doctrina et virtute fidei robora-
batur , ut talia etiam ipsi pro Christi nomine plena
delectatione perferre cuperent, et capulo persequen-
tis [al. facile] facilia supponerent colla. Hoc autem
tyrannicas pervenit ad aures, qui ebrietate furoris
accensus , jubet eos adhuc inauditis suppliciis adigi,
et majoribus vinculis onerari, navimque imperat li-
gnorum aridorum manipulis adimpleri, atque in ea-
dem omnibus alligatis in medio pelago igne suppo-
silo concremar .
V. Eorum fortitudo. — Eductisque illis de custo-
dia, multitudo populi Dei, bellatores Trinitatis quasi
agnos innocuos ad victimam deducebat, et rigentium
pondera catenarum , quasi quedam monilia pervide-
at, quia non fuerunt illa vincula , sed ornamenta.
Incedebant itaque cum fiducia ad supplicium, quasi
vino videntibus cunctis exstinctus est : et dum saepius
rcnovaretur nutrientibus pabulis, iterum atque iterum
h exstinguebatur rogus globo flammarum. Et cum
exinde magis tyrannus furore simul esset et rubore
repletus, jusait eos remorum vectibus enecari, et ita
singulos in modum canum cerebris comminutis ex-
stiugui. Qui tali genere mortis debitum spiritum fc-
liciter Domino reddiderunt : nec espaverunt lign:s
quatientibus moruficari, quibus sempet fuit oinnis
spes in ligno. Sed cum in mari venerabilia. curpora
jactorentur, illico, quod contra naturam est zquoris,
eadem hora illesa corpora pelagus littori reddere
maturavit; nec ausum fuit, ut moris est, triduaua
dilatione in profundo retinere, ne praecepto dominico
minime paruissel. Àd quod miraculi genus et ipse
tyrannus, licet impoenitens , ut fertur, expavit. Gau-
dens autem qux aderat multitudo, corpora sancto-
rum martyrum diligenti tradidit sepulturz, prxeuunte
ad epulas concurrentes, una voce per ambitus pla- D clero venerabili Carthaginensis Ecclesiz. Uti etiam
* Port. et Notkerus in martyrologio, Servius ; Or-
thod. cum Lorichio, Serus. Et infra, pro Septimus,
Colb. 1 et Port. cum Notkero habent Septiminus.
. Ado vero legit Septimius. Porro in recensendis horum
martyrum nominibüs, Liberatus nominatur post eos -
qui sacris initiati erant , ob Ordinis reverentiam.
Postea statutum est ut abbates sacris essent ordini-
bus insigniti. Observa item eos qui aliquo ordine
insigniti erant, omisso monachi nomine , hic titulo
suz dignitatis fuisse designatos, qux erat veterum
consuetado. Hinc sanctus llieronymus, Beda venera-
bilis, aliique viri sancti , presbyteri solummodo pas-
sim appellantur, quos tamen vere monachos fuisse
tonstat. Unde Gennadius cap. 59, Leporius adhuc
monachus, postea presbyter, eic.
» Hzc urbs in Byzacena sita erat, de qua, et Vin-
demiali beatissimo pontifice, plura habes in notis ad
Notitiam infra inter Byzacenos, num. 60 (col. 325).
e Colb. 1, Loricb. et Orth., quos in uno, etc. Alii,
quod in..... Trinitatis dignatus est , etc. Nonnulli pro
quod habeut qui.
4 Aliquot codices habent arctati. Et quidem sic lc.
git Ado, qui in hujus Passionis compendio sic liabet :
crudelibus [erri ponderibus arctati , etc.
* Alii labent, sed et populus publica voce clamabat.
f Lorichius habet, pretioso sanguine salutari.
€ Colb. 4 cum Chiffletio, clavatis potius feruntur
quam ligatis. At Lorichius cum Orthodox. , elevari
polius feruntur quam ligari. Ado habet, manibus ex-
tensis, et pedibus elevatis, lignis, etc.
h Duo Colb. cum Marlin. , erstinguebantur rogi
globo flammarum. Lorich. et Orthod., ignei gloti
flammarum. Chbiffl. et alii, exstinguebantur globi (tam-
marum : quod idem hab. Ado.
265 HOMILIA DE S. CYPRIKNO.
et przdicandi diacones, tertio jam confessores effecti, A confessione Trinitatis beatissimi
Salutaris et Muritta, geruli reliquiarum adfuerunt.
Vll. Humate sunt igitur cum hymnis solemnibus
lipsanz:: beatz: sanctorum in monasterio ^ Bigue,
contiguo basilic:e qux& dicitur Celerinz. Et sic in
| martyres passi
sunt, et speciosum cursum certaminis sui, coronante.
Domino, perfecerunt : cui est honor et gloria in s:-
cula seculorum. Amen. '
δ Sic et Ado in martyrologio. Tamen Colb. 2, Port.,
Lorich. et Orthod., non habent Bigue ; et pro conti-
guo, Colb. duo, Port. , Martin. cum Bignio, Rhenano
et Balduino , nabent continuo. Basilicam Celerinee
memorat item Victor lib. !, num. 5; et de ea vide
notam 10 in eumdem auctorem, supra col.....
APPENDIX SECUNDA
8iVE
OPUSCULA VICTORI VITENSI PERPERAM ATTRIBUTA.
ADMONITIO IN HOMILIAM SEQUENTEM.
9 tlomiliam sequentem de beato martyre Cypriano, qua in codicibus manuscriptis duobus vetustis, uno
scilicet bibliothecz Colbertinz et altero monasterii Sancti Martini ἃ Campis, babetur post relatam a nobis
Sanctorum septem monachorum Passionem , huc etiam proferre visum est; quod etsi fortassis Victoris
nostri non fuerit, cjus tamen est zetatis , nec indigna est omnino qua ipsi attribuatur. Porro Cyprianum
singulari animi devotione coluerunt semper Afri, apud quos bujus :ancti martyris festivitas adeo celebris
erat, ut dies qua recolebatur simpliciter Cyprianea, attestante Procopio libro de Bello Vandalico, appellaretur;
quod etiam nomen nautze, ut idem auctor aflirmat, ad procellas qux circa id tempus per singulos annos oriri
solebant, transtulerant. [nter tot autem immania facinura qua a Vandalis post captam Carthaginem commissa
fueiant, id potissimum abhorrebant catholici, quod preclarissimam ecclesiam quae ipso in maris littore in
ejusdem sancti martyris honorem constructa erat, sub Hunerici principatu invasissent Ariani, ubi, pulsis
inde catholicis sacerdotibus, nelario suo ritu sacra peragebant.
2. ld cum 2gre admodum ferrent verz fidei cultores, sanctus Cyprianus, ut ex publica fama acceperat
Procopius, qui id ipsum refert in libro ide Bello Vandalico, szepius noctu iis qui in fide orthodoxa constanter
rseverabant, per visum apparebat, eos ad patientiam adhortandi gratia, polliceus sese tandem aliquando,
Idque brevi, adversus fidei hostes vindicaturum ; atque eo temporis intervallo, cum nenipe maxime persecutio
swviret, prasentis homilix auctor sermonem habuit, ut ex cjus lectione patebit. Et quidem paulo post rei
eeventus beati martyris pollicitationum veriratem comprobavit, ut idem scribit Procopius, qui rebus gestis
praesens aderat. Etenim cum Belisarius Justiniano imperante circa sancti martyri» festivitaiis tempus in Africain
-mppnlisset, recta Carthaginem petiit, atque in ipso natalis Cyprianici pervi
egliximus, ipsi dicatum, ea qua potuerant maguilicentia adornarant, audita
lio, Ariani qui templum, ut jam
andalorum strage, lugam statim
zamrripuere , sicque catholici recuperato. beati martyris templo, festivitatem ejus cum ingenti gaudio celebra-
—werunt. Sed de hac re fusius, Deo dante, agenduni erit jnferius in nostro Commentario historico capite 12.
HOMILIA DE S. CYPRIANO EPISC. ET MARTYRE.
581. Hodie nos solitum deferre sermonem beati R
lf —-yvriani natalitia festa compellunt. Quis enim possit
gmnti martyris silere virtutes, tacere gloriam , inerita
"αν «n referre, nisi forte qui nune meeroris ejus propris
WEeEEds amissionem persentiunt. Non ille victoriarum
πε. wXrum modo agit iri celestibus sic triumphos coro-
TEE —mrum suarum fec] supernis infulis sic potitur, ut
Em «laniati populi, dispersi cleri, fugati sacerdotii,
Ρ» 4ἘΞη castitatis, violati pudoris, polluti sanctuarii,
m. WCiris profanati grande vulnus cum ipsa viscerum
S wem captivitate deploret. Ipse est qui et ante lap-
S5-4CI»& et ruinas suorum tali deflet affectu, dicens : ἃ Κι
E-«EP.3 Cum prostralis fratribus. prostravit affectus. An-
UR 9m t6 populum, pastor gregem, parens [Colb. pariens]
aram, martyr fidem non sine magno dolore per-
VE πὰ iri. Exstingueretur barbarus, quia civis liabetur
C-WE sünetus; nec teneret altaria perfidus , ἃ quibus
«lis lugetur exclusus , vel ex parte solaretur ipse
PRZartyrum solitudo, cui utique obsecuturus deerat,
ju devotus non insultabat, sacrilegus non instabat
) lur. Hoc diximus, fratres, ut probaremus iterum
Pati martyreni , iterum martyrem tormenta sentire,
* rum pro omnibus carnifices sustinere, qui pro se
de se, post tantas palmas fuerat jam securus ; tune
el czsus capite, nunc quotidie propriis punitur in
Wembris, et quorum lztabatur obsequiis, eorum
Wetibus nunc tenetur astrictus.
δ Sie quippe loquitur Cyprianus initio libri de Lap-
Wi: [n prostratis fratribus , et me prostravit affectus,
Parnor. LVIII.
C
11. Sed in his omnibus, fratres, crigamur ad Do-
minum , qui jacemus ex nobis; nec desperationis
exstinguamur incommodo, qui spei sumus remediis
Christo viviflcante salvati. Beatus Cyprianus iu Deo
et cum Deo liber est, qui captivus habetur in nobis;
et in supernis regnat, qui in terris hostibus videtur
addictus. Adest sibi, nec nobis deest; pro peccatori-
bus apud justum judicem justus patronus 5 assistit,
apud pium regem innocens advocatus exorat. Dicit
Domino : Domine, quare tradidisti adversariis domum
tuam, inimicis h:ereditatem tuam? cur profanis sancta,
cur munda pollutis, et cur lupis aguos? Cur tradit
bestiisgregem , pastorum Principem pastor audacter
appellat; cur Rex exercitum sic devotum hostili
subjecerit ditioni , dux strenuus convenienter 1nqui-
rit; cur perfidis addiXerit sic fideles , sacerdos in
martyrio probatus inclamat. Ait etiam corporis sul
causas dicendo : Domine, cur membra qua Ie sic
confessa sunt passus es captivari? cur testem san-
guinis, quem tanto sublimaveras honore, tanto de-
$pectui reliquisti , ad postremum et de nobis et de
nostris, qux [ Mart. quia] tua $9 sunt omnia fac sicut
vis. Ubi est nomen tuum, ubi est gloria tua , ubi est
virtus tua? Hzc dicendo gentes qua te ut nos inva-
derent blasphemaverunt. Exsurge : quare obdormis,
Domine? exsurgc, ei me repellas usque in finem.
Redde tibi tuam gloriam , terram tuam tuis redde ,
b Cod. Mart., existit. Colb., pium judicem vel regem.
297 APPLNDIX AD VICTOREM VITENSEM. 408
wedde νροὶς ὁ098 mea ; ut te triumphante, et hostes À stes, qui hoc. eodem die passus in tali causa socium
tei pereant, et noe in sedibus nonis nostro ordine ποῦ relinquit, non deserit in tali postulatione col-
gaudeoinus. legare.
]ll. Adest et sanctus Cornelius Roma urbis 221}-
ADMONITIO IN NOTITIAM AFRICANAM.
G9 !. Episcoporum catholicorum qui pro fidei suze ratione reddenda, przecepto llunerici regis Vandalorum
Ari«ni Carthaginem convenerant, catalogum, sub Notitie provinciarum ct civitatum Africe titulo, ex antiquo
manuscripto codice cathedralis L;cclesie Laudunensis primus orsnium publici juris fecit vir ob antiquitatis
Saer.e studium et summam eruditionem clarissimus, Jacobus Sirmondus societatis Jesu presbyter. Verum
cun, in eo codice fidei libello, qui tertium Victoris Vitensis Historix librum constituit, Notitia ista subjun-
geretur, Petrus. Franciscus Chiffletius cx eadem societate. ansam inde accepil, eam integram Victoris
Historie, in nova hujus auctoris editione, qnam procuravit, inserendi, tribus potissimum, ut ipse ait in
opusenlo Elucidaiionum in Victorem, capite 2, ad id faciendum rationibus inductus. Primo scilicet, quod,
ut jam diximus, Notitia hzc fidei professioni qux apud Victorem liabetur, subjecta in codice Laudunensi
fuerit. Deinde quod non solum episcoporum aut civilatum nomina ibi nude recenseren ur, sed etiam mo-
nuerit auctor qui eam collegit, quid cuique antistitum acciderit, quinam scilicel perierint ex iis in itinere,
aut remanserint , quive effugerint, aliaque ejusmodi peculiariter observata fuerint, quz colligere debuerat i:
qui persecutionis historiam i'tegram describendi provinciam in se suscepisset. Denique Abrahamus Ortelius,
ui in Thessuro Geograpliico 5.8}6 sepius ex manuscripto cadiee banc. Notitiam laudat, eam passim Victori
Uticensi tribuit.
9. Verum licet ultro fateamur Notitiam Afric inam, prout a Sirmondo edita est, ac in codice ms. Laudu-
nensi habetur, ad Vandolicz? persecutionis historiam pertinere; non statim tamen inferendum esse putamus
eam a Victore adoptatam fuisse, prasertim cum alia monumenta. ad idem argumentum pertinentia exsti
tisse certum sit, αυ tamen suz Historize non inseruit iste auctor, qui multa de martyrum et confessorum
rzeclaris actionibus se pretermisisse non semel fatetur. Sed et eorumdem 63 martyrum puass:0nes aliquas
faudat Gregorius Turonensis libro i Histori:» Francorum, quas tameu non habet Victor, ut nihil de pr:-
clara Eugenii Carthaginensis epistola , ab eodem Gregorio nobis servata , dicam , quam Eugenius suis scri-
pserat in exsilium perrecturus, ut 605 ad constanter in fide perseverandum adhortaretur, qua proinde nihil
magis ad persecutionis Vandalic:e historiam pertinebat. Omisit tamen eam Victor; qua ratione, nohis
divinare non licet; sicut neque de aliis rebus, qu;e ex libera hominum voluntate pendent, rationem reddere
tenemur. Suflicit enim nobis ut eam Notitiam seorsim a Victoris Ilistoria proferamus, quod in nullo prorsus
manuscripto. codice, s»ltem ex iis qui hactenus nobis sunt noti, Victoris Mistorix inserta habeatur. Nec
multum nos movet quod Abraham Ortelius lianc Notitiam szxpius sub Victoris Uticensis nomine laudaverit.
Verisimile quippe est eam in codice Halleri, a quo Ortelius illam acceperat, suhjunctam fuisse fidei libello,
ut in codice Laudunen:si; quem quidem libellum cum Victorinz llistori:e partem esse deprehendisset Ortc-
Jius, totum siniul. Fragmentum Victoris appellavit, Eodem pacto Victorem dixit Uticensem, quod nempe in
editis eum sic nominatum legisset.
9. Verum utut sit ea de re qux sane magni momenti esse mihi non videtur, manuscriptis codicibus,
vlrorum eruditorum consilio, inh:esimus; nobisque multo magis animo fuit tam pretiosi monumenti diligen-
tem et accuratam editionem procurare, quam rescire an revera Victor ipsum suse llistorix inseruerit necne.
Quare eum jam ab aliquot annis in Campaniam profectus, Lauduno transirem, gavisus sum hanc vccasionem
opportunam me nactum fuisse inspiciendi coram ipsum codicem manuscriptum , cujus rei cum mihi ab hu-
manissimis hujus urbis insignis Ecclesi: canonicis copia facta fuisset, Sirmondi editionem cum manuscripto,
qui optima notz est, et ab annis ad minus octingintis diligenti et accurata manu descriptus, sedulo contuli,
variasque lectiones anuotavi , quas inferius in notis referemus. Ut vero nihil a me desideraretur ex iis quze
jn mea potestate fuissent, Abrahami Ortelii Thesaurum Geographicum , ab eo recognitum et auctum Án-
tuerpix anno 1596 evolvi; atque civitatum Africanarum nomina qux in ea editione ex Fragmento Victoris
Uticensis manuscripto passim laudantur collegi; 4045 ctm simul cum Notitia a Sirmondo edita contulissem,
deprehendi quibusnam in locis convenirent, aut inter sese discreparent codices illi duo, de quibus rebus
lectorem suo loco monere curabo. Fragmentum porro illud sxpius sub Halleri codicis nomine laudamus,
quod hoc ipsum a viro clarissimo Ludovico Hallero ab Harlesteyn , sacre antiquitatis studiosissimo, se acce-
pisse passim Ortelius profiteatur.
4. Unum superest de quo lectorem monitum velim, priusquam Notitia exhibeatur, quod scilicet post
pleraque episcoporum qui in hac Notitia recensentur nomina, Sirmondus Las litteras per. apposuerit ;
quamvis in manuscripto codice hz habeantur prbt. aut in aliquibus pbr., ita ut in istis vocabulis lineola
litteram ὃ per medium ut plurimum secet. Sirmondi restiiutioni, aut potius conjecturze favet codex ipse
manuscriptus Laudunensis, in quo post recensita seorsim omnium confessorum mominoa, quantus fuerit
eorum numerus exponit, exindeque quot ex eorum numero perierint, quotve permanserin! , aut in exsilium
abierint indicat. Sicque litteras illas, quie post episcoporum aliquot nomina habentur, nihil aliud signifi-
casse probabile est, quam hos ipsos qui tali vocula a c:zeteris discernuntur, in via periisse; sicut et eos qui
in Corsiceam relegati, aut fuga elapsi eraut, his vocibus Corsica, aut (vg. designati inveniuntur. Deinde
verisimile non est his litteris presbyteros, quod aliquando suspicabar, designari. Non enim presbyteri ad
conventum illum venire jussi fuerant; nec tot occurrissent , qui pro suis episcopis comparerent, idque non
impune tulisset tyrannus. Accedit quod nonnunquam etiam post eorum nomina , qui priores recernsentur,
hzc vocula occurrat. Yerum licet hec omnia momenta ad mutandam codicis lectionem Sirmondum indu-
cere potuissent, visum cst tamen melius rem prout in manuscripto habetur exhibere, relinquens ea de re,
cuique prout voluerit, liberum judicandi arbitrium. Et quidem non semel deprehendi iisdem litteris in
aliquot manuscriptis presbyteros fuisse designatos, quod potissimum observari in cod. ms. Bibliothecae
Colberting num. 2281, ab annis circiter octingentis scripto, et in altero ejusdem bibliotheez: annorum 600,
num. 404, quamvis in isto szepius bis litteris prbr. vox presbyter scribatur. Plura de liac re proferre super-
fluum esset. Fortassis aliquando codex aliquis occurret cujus opera difüicultas hzec elevari poterit. |
5. Denique numerus episcoporum qui eummatim in ejusdem Notitise ne repetitur, noa congruit cum eo
569 NOT4TIA AFRICAA. $10
qui deprehenditur eosdem episeopos seorsim enumerando. Qua in re etiam manoseript lectionem servavi-
mus', cum fleri potuerit ut aliquet nomina e Notitia exciderint. Ne tamen hoc aliquibus incommodum "
videatur, quod alius numerus in singulorum enumeratione habeatur, et alius in iis simul collectis, retenta
manuscripti lectione, Sirmondi restitutiones inter ansulas apponi curavimus. Sic et titulum ab eodem viro
docto huic monumento iinpositum , Notitia scilicet provinciarum, etc., ei qui in manuscripto habetur, Inci-
piunt nomina, etc., premisimus.
NOTITIA
PROVINCIARUM ET CIVITATUM AFRICJAE.
BD ΙΝΟΙΡΙΟΝΤ NOMINA EPISCOPORUM CATHOLICORUM Di- À Nomina episcoporum provincie Numidie.
VERSARUM PROVINCIARUM QUI CARTHAGINE EX PRECEPTO
REGALI VENERUNT PRO REDDENDA RATIONE FIDEI, DIE
CALEND. FEBRUARIAS, ANNO SEXTO REGIS HUNERII.
Felix Berceritanus.
Augentius Gazaufulensis, prbt.
Quodvultdeus Calamensis.
Honoratus Castellanus.
Womina episcoporum provincie proconsularis, vel qui
Leontius Burcensis.
in exsilium missi sunt.
Eugenius Carthaginiensis, Tamalleni.
Felix Abaritanus, exsilium.
Paulus Sinnarensis, exsilium.
Felix Piensis, Corsica exsilium.
Marianus Hippzaritensis, ut supra.
Pascasius Gunelensis, ut supra.
Sacconius Uzialensis, ut supra.
Bonifacius Membrositanus, fung.
Gulosus Beueventensis. Corsica.
Reparatus Utiminirensis, ut supra.
Pastinatus Puppitanus, ut supra.
Reparatus Puppianensis.
Fortunatianus Araditanus, Corsica.
Deumhabet Thelensis, Corsica.
Liberatus Mullitauus, ut supra.
Mannucius Duassedemsai.
Hirundinus Missuensis, Corsica.
Jona Lapdensis, ut supra.
Peregrinus Assuritapus, in exsilium hic.
Quintianus Urcitanus.
Cresconius Tennonnensis, prbt.
Fiorentinus Uticensis, Corsica.
Pascasius Migirpensis, ut spra.
Carissimus Gisipensis, in exsilium.
Gaius Uzitensis, prbt.
Exitziosus Verensis, Corsica.
Cresces Cicsitanus, in exsilium.
Bonifacius Bolitanus, Corsica.
Felix Carpitanus, ui supra.
Carcadius Maxulitanus, ut supra.
Cyprianus Bonusiensis.
Dulmatius Tinnisensis, Corsica.
AEmilianus Culsitanus, Corsica.
Kelix Bullensis, prbt.
Clemeutinus Neapolitanus, Corsica.
Felix Curbitanus, ut supra.
Deuterius Simminensis, ut supra.
Aurelius Clipiensis, ut supra.
Coronius Meglapolitanus, ut supra.
Benenatus Timideusis, ut supra.
WNincentius Ziggensis, in exsilium.
Florentius Semineusis, Corsica.
onoratus Tagaratensis, prbt.
WNindemius Altuburitanus, in exsilium.
Cyprianus Cellensis, in exsilium.
Augentius Uzipparitanus, in exsilium.
Cassosus Ausanensis, hic.
Maximinus Maraggaritanus hic.
Felix Muzuensis.
Joannes Bullensium regio.
Cresciturus Titulitanus.
Benenatus Tuburbitensis.
Victor Ikudalensis.
Pascasius Tulanensis,
Sunt numero 54.
Firmianus Centurionensis, prbt.
Rufinianus Vadensis.
Paulus Nibensis, prbt.
Martialis Girensis.
Victor Cuiculitanus.
Cresconius Amporensis.
Adeodatus Fesseitanus, prbt.
Vitalianus Bocconieusis.
Dumvirialis Damatcorensis, prbt.
Donatus Ausuccurensis.
Palladius ldicrensis prbt.
Gaudentius Putiensis.
Victor Suggitanus.
Benenatus Lamviritanus.
Timotheus Tagurenais.
Melior Fossalensis, Nam.
Frumentius Tubusicensis.
Felix Lamsortensis.
Abundius Tididitanus prbt.
Valentianus Montensis, prbt.
Adeodatus Nobabarbarensis.
Adeodatus ldassensis.
Florentius Nobagermanienu8is.
Villaticus de Casis Medianensis.
Eusebius Susicaziensis.
Victorinus de Noba Cesaris.
Vitalianus Vazaritanus.
Junior Tigillabensis.
Vigilius Ressanensis, prbt.
Leporius Augurensis.
Pascentius Octabensis.
Petrus Madensis.
Felix Matharensis, prbt.
Florentius Centenariensis.
Felix Gilbensis, prbt.
Florentianus Midilensis.
Fluminius Tabudensis.
Optantius Casensicalanensis.
Peregrinus Punentianensis, prbt.
Felix Nobasparsensis, prbt.
Felicianus Metensis.
Domnicus Caesariensis, prbt.
Candidus Nobasinensis, prbt.
Quod vultdeus Calianensis, Nam,
Januarius Jacterensis.
Victorinus de Castello Tituliano.
Fructuosus de Giru Marcelli.
Cresconius Tharasensis.
Maximus Sillitanus, prbt.
Vigilius Hizirzadensis, p
Victor Municipeusis.
Servus Arsicaritanus.
Felix Casennigrensis.
Donatianus Vaselitanus.
Pedentius Medaurensis.
$71
APPEN'IX. AD VICTOREM VITENSEM. 9523
' Donatus Rusticianeusis.
Donatus Villadegensis.
Cresces Buffadensis, prbt.
Adeodatus Sistronianensis, prbt.
Rusticus Tipasensis.
Simplicius Vibilitanus.
Stephanus Sinitensis.
Pascentius Cethaquensusca.
Donatianus Teglatensis.
Cresconius Zabensis.
Antonianus Mustitanus.
Reparatus Tubuniensis.
Anastasius Àquenobensis.
Victorinus Brabrensis, prbt.
Felix Tebestinus.
Domninus Moxoritanus, metallo.
Secundus Tamogaziensis, prbt.
Victorinus Legiensis.
Quodvultdeus Respectensis.
57 Januarius Velesitanus.
enenatus Mazacensis, prbt.
Donatus Lugurensis, prbt.
Victor Circensis, prbt.
Pardalius Macoradiensis.
Januarius Legensis, prbt.
Quodvultdeus ad 'Turres Concordi.
Maximus Lamfíuensis, prbt.
Marcellinus Vagrautensis.
Domnicosus Tigisitanus.
Donatus Gilbensis.
Fortunius Regianensis, prbt.
Donatus Silensis.
Victor Gaudiabensis.
Januarianus Marculitanus.
Januarius:Centuriensis.
Felix Suabensis.
Crescentianus Germaniensis.
Annibonius Vadesitanus.
Januarius Gaurianensis, prbt.
Fortunatianus Naratcatensis.
Maximus Lamiggigensis.
Felix Garbensis, prbt.
Julius Vagarmelitanus.
Ponticanus Foruensis, prbt.
Victor de Turres Ammeniarum.
Servus Belesasensis.
Honoratus Fatensis.
Mensor Formensis.
Peregrinus Muliensis.
Gedalius Ospitensis.
Fulgentius Vagadensis, prbt.
Secundinus Lamasuensis.
Crescentius Tacaretensis.
Benenatus Milevitanus.
Quodvultdeus Ullitanus.
Proficius Seleucianensis, prbt.
Proficius Vadensis, prbt.
Januarius Tagastensis, prbt.
Donatus Maximianeusis.
Adeodatus Zaradtensis, prbt.
Felicianus de Giru-Tarasi.
Cardelus Lamiggigensis.
Flabianus Vicopacensis.
Sunt numero 195 *,
Nomina episcoporum provincie Byzacene.
Vassinassensis '.
Et Aquis.
Liberatus prbt. Amudarsensis.
Mansuetus Afufeniensis.
Pascasius Septimuniciensis.
Hortulanus Benefensis.
Victorinus Ancusensis.
Eubodius Mididitanus.
Terentianus Tubulbacensis.
Rogatianus Vadentinianensis.
A
Bonifacius Masclianensis.
Victorinus Seberianensis.
Victor Narensis.
Leontius Decorianensis.
Servusdei Tambeitonus.
Lx»tus Neptitanus.
Felix Custrensis, prbt.
Flabianus Bulelianeusis.
Decimus Theuzitanus.
Serbandus Putiensis.
Restitutus Thagamutensis.
Pr:sidius Sufetulensis, in exsilium.
Eustratius Sufetanus.
Secundinus Garrianensis, prb.
Prsiffectianus Abaradirensis, prbt.
Sabinicus Octabiensis.
Adeltius Mactaritanus.
Restitutus Aquiabersis., .
Antacius Medianensis.
Mensius Turrens's,
Filliosus Aggaritanus.
Fastidiosus Egnatiensis,
Germanus Peradamien:is.
Donatus Ermianensis.
Pascasius Tenitanus.
Domninus Tarazensis.
Hilarinus Trotinianensis.
Fortunatianus Leptiminensis.
Honoratus Tagariatanus.
Albinus Octabensis.
Aurelius Feradimaiensis.
Felix Crepedulensis.
Cyprianus Unuzibirensis.
Innocentius Mvzucensis.
Possidius Massimanensis, nou occurrit.
Victor Vitensis, non occurrit.
Victorinus Scebatianensis.
Adeodatus Pederodianensis.
Athenius Circinitanus.
Florentinus Tuziritanus.
Vindicianus Marazianensis.
Adelflus Mattoritanus.
Adeodatus Przcausensis.
Restitutus Aquis Albensium.
Felix Irpinianensis.
Victorinus Usulensis.
Habetdeus Tamaullmensis.
Concordius Cululitanus. :
Servus Menefessitanus.
Quintianus Casulis Carianensis.
Mestitutus Acolitanus.
588 Vindemialis Capsensis.
Quodvultdeus Durensis, prbt.
Heliodorus Cufrutensis.
Marcellinus Tasbalten-is.
Fortunatianus Cilitanus.
lfonoratus Tiziensis.
Bonifacius Foratianensis.
Servius Ársuritanus.
Felix Forontonianensis.
Succeunsianus Febianensis.
Julianus Vararitanus.
Bonifacius Frontonianensis.
Secundianus Mimianensis, in exsilium.
Donatus Boanensis.
Bonifacius Maraguiensis.
Pirasius Nationensis.
Faustus Preesidiensis.
Rusticus Tetcitanus.
Primianus Gurgaitensis.
Bonifacius Filaceusis.
Honoratus Macrianensis, prbt.
Frumentius Teleptensis.
Honorius Oppengensis.
Fortunatianus Tagarbalensis.
Simplicius Carcabianensis.
Donatus Rulinianensis.
NOTITIA AFRICA.
Liberatus Aquarum Regiarum, prbt.
Vietorianus Quzstorianensis.
Rutinianus Victorianensis.
Maximus Gummitanus.
Peregrinus Materianensis.
Fortunatus Mozotcoritanus.
Pacatus Vicoateriensis.
Proficius Sublectinus.
Saturus lrensis.
Mangentius Ticualtensis.
Villatieus Ausegerensis.
Cresconius Temoniarensis, prbt.
Paulus Turreblandinus, prb'.
Restituius Segermitanus, in exsilium.
Victor Gauvaritanus.
Donatianus Elieisis.
Stephanus ftusfensis,
Vinitor Talaptulensis.
flortensius Autentesis.
Terlullus Juncensis.
Eusebius Jubalt:anensis, prbt.
Servitius Unuricopolitanus.
Donatus Aggaritanus.
Vigilius Tapsitanus.
Sunt nuimnero 117 *.
Et cathedrz qua episcopos non habuerunt.
Madassuma.
Dionysiana.
Sulianis.
Orrocoa Coelia.
Cunculiana.
Ticibus.
Sunt numero 5 *.
Nomina episcoporum Mauritanie Casariensis.
Glorinus Juncensis.
Teberianus Quidiensis.
Victor Sufaritauus.
Syrus Corniculanensis.
Lucius ltensis.
Honoratus Tiwicitanus.
Donatus Nobicensis, prbt.
Patera Milianensis.
Reparatus Girumontensis.
Avus Altabensis.
Donatus Panatoriensis.
Martialis Columpnatensis.
Subdatius Sucardensis.
Subitanus ldeusis, prbt.
Donatus Tifiltensi:.
Felicianus Idensis.
Onesimus Fidolomensis.
Vicior Taborentensis.
Verecundus Nobensis.
Stepharus Zucabiaritanus.
Apocorius Caesariensis.
Felix Rusubiritanus.
Donatus Subbaritanus.
Januarius Aquensis.
Martianus Muru-tagensis, prbt.
Claudius Vagalitanus.
Passitanus Tigisitanus.
Salo Fallabensis.
Donatianus Usinadensis.
Paulus Flumenzeritanus.
Nicetius Castellominoritanus.
Restitutus Florianensis.
Mensius Alamiliarensis.
Maxentius Tigamibenensis, prbt.
Urbanus Amaurensis, prbt.
Cresces Sestensis, prbt.
Donatus Ternamuuensis. ἡ
Fortis Caputcillensis.
Januarius Nasbincensis, prbt.
Palladius Bacanariensis.
' Balens Villenobensis.
A
Passinatus Masuccabensis, prbt.
Longinus P.mariensis.
59 Honorius Benepotensis.
Burco Vardimissensis, prbt.
Felix Ambiensis.
JEmilius Mediensis
Arator Catuleisis.
C:ecilius Minnensis
Lucidus Cartennitanus.
Victor Regiernsis.
Rogatianus Vannidensis, prbt.
Primus Caprensis.
Metcun Rusuccuritanus.
Rufus Sfasferiensis.
Eusebius Obbitanus.
Securus Timidanensis.
* Donatus Fronteusis. ,
Vicior lcositanus.
Quodvultdeus Tablensis, prbt.
Kestutus Lapidiensis, prbt.
Donatus Voncarien:is.
Bonifacius Ru-guniensis.
Benantius Oppidonebensis, prbt.
Mattasius Castelijabaritanus.
Felix Aquisirensis.
Victor Caltadriensis, prbt.
Cresces Tigabitanus.
Idonius Rusaditanus.
Gelianus Reperitanus.
Ingenuus Ubabensis.
Petrus Oboritanus.
Faustus Uastraseberianensis.
Vitalis Castranobensis.
Petrus Castelanus, prbt.
Quintasius Mutecitanus.
Paulinus Rubicariensis.
Pascasius Mammillensis.
Tacanus Albensis.
Emptacius Siccesitanus.
Talasius Gratinopolitanus.
Victor Manaccenseritanus, prbt.
Pannonius Bitensis.
Felix Flenucletensis, prbt.
Campanus Bidensis.
Valentinus Castelli Mediani.
Romanus Sufaritanus.
Secundus Maurianernsis.
Reparatus Bulturiensis.
Lucius Maturbensis, prbt.
Czcilius Balianensis.
Rogatus Sereddelitanus.
Mingin Nobensis, prbt.
Reparatus Castelli Tatroportensis.
Philo Arsinnaritanus.
Vassinus Elfantariensis, prbt.
Patera Catabitanus.
Vincemalus Baparensis.
heparatus Tipasitanus, prbt.
Romanus Tamadensis, prbt.
Victor Voncarianensis.
Maddanius Murconensis.
Crispinus Tabadcarensis.
Quodvultdeus Suminulensis, prbt. ᾿
David Tad;matensis.
Candidianus Catrensis, prbt.
leparatus Cissitanus.
Poequarius Tasaccurensis, prbt.
Quintus Tabuniensis, prbt.
Maximus Tuscamiensis.
Auxilius GunugitLanus, prbt.
Reparatus Sitensi:.
Saturninus Vissalsensig, prbt.
Feliz Maxitensis, prbt.
Gaius Adsinnadensis, prbt.
Cresces Satafensis, prbt.
Saturninus Sertensis, prbt.
Victor Nuumidensis, prbt.
418
Cerealis Castelloripensis.
Lucius Tamazucensis.
^ Sunt numero 1920.
Et cathedr qua episcopos non habuerunt :
Majucensis.
Nabalensis.
Tubunensis.
Maurensis.
Tingariensis.
Oboritanus.
Num. ὅ Ἐϑ
NNomiva episcoporum procinrie Mauritauie Sitfensis.
Rufinus Tamallumensis.
Donatus Sitifensis.
Maximus Coviensis.
Domitianus lgilgitanus.
Honorius Aqua Albensis.
Festus Satafensis.
Victor Horrensis.
Maximus Thugusubditanus.
Victor Jerafitanus.
Vadius Lesuitanus.
Pacatus Equizotensis.
Felix Castellanus, prbt.
. Constantius Gegitanus,
Victor Eminentianensis.
. Saturnius Sociensis, prbt.
Jacobus Lemelefensis.
Cresciturus Cellensis, prbt.
Emeritus Macrensis, prbt.
00 * Redux Nobalicianensis.
rgentius Zallatensis.
Vindemius Lemfoctensis.
Abus Ficensis.
Restutus Macrianensis, prbt.
Vitalis Assafensis.
Victor Flumenpiscensis.
Inventinus Maronanensis,
Romanus Molicunzensis.
Victorinus Serteitanus, prbt.
Montanus Cedamusensis.
Clemens Thamagristensis.
Adeodatus Pribatensis.
Rogatus Parteniensis.
* Columnz sequentcs usque ad 90 inter notas tex-
vi Historie subjectas requirendz sunt, a nostre edi-
uonis columna 179 ad col, 259. Novem autem qux
supersunt ut. ad 99 perveniatur, indicem Seripture
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
PY
Villaticus Mozotensis.
Honoratus Tamascaniensis, prbt.
Justus Acufideusis, prbt.
AEinilius Asvoremixtensis.
Uzulus Thuccensis.
Aufidius Suristensis.
Victorinus Perdicensis.
Possessor Zabensis.
Pascasius Salditanus.
Flavianus Vamallensis.
Sunt numero A4 *.
Nomina episcoporum provincie Tripolitame.
Calipides Leptimegnensis.
Leo Sabratensis.
Faustinus Kirbitanus.
Cresconius Oensis.
Servilius Tacapitanus.
Sunt numero ὃ *,
Nómina episcoporum insule Sardinie.
Lucifer Calaritanus.
Martinianus de Foru Trojani.
Bonifacius de Sanafer.
Macarius de Minorica.
Vitalis Sulcitanus.
Felix de Turribus.
Helias de Majorica.
Opilio de Euuso.
Sunt numero 8 ἢ.
Àc sic fiunt omnes episcopi diversarum provincia
rum numero 466 ἢ.
Ex quibus perierunt numero 88, id est :
De proconsulari numero ὅ [4].
De provincia Numidi:& numero 55 [51].
De provincia Byzacena numero 10.]
e provincia Mauritania: Czsariensis numero 52.
C [De provincia Manritanix Sitifensis numero 8.]
ermanserunt numero 478 [378].
Corsica relegati numero 46.
Hic relegati numero 502.
Fugerunt numero 28.
Passus numero 1.
Confessor numero 1.
sacre continent, quem de more pretermittimus, In-
dicem Scripture gencratem in universam Patrologiam
postea edituri. Confer observationem nostram, col.
supra citata 179 ante prologum pesitam. Eptr.
NOTJE ET OBSERVATIONES IN NOTITIAM ECCLESLE AFRICANJE. .
99 Notitiam African: Ecclesix, superius a nobis
editam, ad manuscriptos codices conferre non satis
esse visum est, nisi ea quoque notis et observationibus
illustraretur, ne nuda urbium oppidorumve nomina
lectoribus exhiberemus. Quapropter rem nemini in-
gratam me facturum esse existimavi, si quaecunque
torum qui de Africanis urbibus egere, commentarii
relevassent. Et quidem cum ex hominum doctorum
dissiyiis semper aliquod reipublicz litterariz? conmo-
dum accedat; id mihi contigisse non diffiteor ex
controversia qua oria est inter eruditos viros Joan-
nem Garnerium e societate Jesu presbyterum, et
ex antiquis monumentis tam sacris quam profanis D Henricum de Noris Augustinian:z familiz, bibliothe-
colligere licuit huc proferrem, ad illustrandam Afri-
cz geographiam sacram. Hunc vero laborem eo li-
bentiori animo suscepi, quo nemo hactenus id operis
aggressus est; tamelsi non modo semel et iterum,
sed szepius recusa fuerit Notitia Africana, ex quo, ab
eruditissimo viro Jacobo Sirmundo e tenebris eruta,
primam lucem aspexit. ld quidem sperare fecerat
ibri titulus, quem sub Écclesie Africane nomine ab
aliquot annis evulgavit vir clarissimus Emmanuel
Schelestratus ; sed alio cogitationem vertit, nec de
episcopalibus Afriez urbibus illusirandis quidquam
curasse visus est.
Rem porro arduam, viribusque imparem meis a me
susceptam fuisse, etsi ante opus tentatum niihi non
satis fuisse persuasum, sane in ipso operis decursu
omnino expertus sum, adeoque incunctanter incce-
pum laborem abjecissem, nisi hunc virorum erudi-
cx Vatican nuper a beatissimo pontifice Innocentio
XI] prefectum. Hac enim occasione dum Norisius
Garüerii notas in inscriptiones epistolarum synoda-
lium, qu: inter Augustinianas tunc erant 90 et 91
jam vero in nova editione Benedictina num. 175 et 176
abentur, severius vexat, mulia non minus erudito
quam subtili calamo de Africanis urbibus, abstrusa
prius et multis ambagibus involuti, explicuit et de-
texit. Haud minus utiles mihi fuere erudita obser-
vationes et note, quibus vir clarissimus Stephanus
Baluzius Collationem Car!haginensem, in tomo primo
novae Collectionis Conciliorum a se editam, illustra- .
vit. Alios viros eruditos qui mihi subsidio fuere, cum
sese opportuna obtulerit occasio, suo loco absque
grati animi testificatione abire non permittam.
Ceterum hic lectorem monitum velint me, si quando
plus aequo conjecturis indulgere videar, id semper in
979
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
280
nesciat alium preter hunc Hipponem fuisse cogno- Α fuisse episcopum potius crediderim quam Memblosi-
" mento Aegium, cui nempe praefuit Augustinus; non
tamen erit inutile hic observasse, utramque hanc
: urhem a Strabone libro xvii Hipponem Regium fuisse
appellatam. De utraque Solinus iu Polyhistore cap.
9U. Hipponem, Regium postea dictum, item Hipponem
alterum, de interfluente frelo, Diarrhiton nuncupatum
" nobilissima oppida equites Graci condiderunt.
' .6. GuNELENsiS. Codex Halleri apud Ortelium, Gu-
'nelmensis, urbs sub ütroque nomine z: que mihi ignota.
τ 5. UznrrNsis. Sie uterque codex ms. Editi autem
habent Uzalensis, et quidem melius : Celebris est
'apud Augustinum epistola 33 et alibi passim Evo-
dius Uzalensis episcopus, quem laudant omnia fere
istius evi s»cra monumenta. Hunc vero miratur Ba-
"]uzius inter alios episcopos, qui Collationi Carthagi-
nensi anno 441, interfuerunt, non fuisse recensitum;
€um ex adverso Felix ejusdem urbis episcopus, cap.
904, inter Donatistas comparuerit. Evodii nomen,
quod in laudate Collationis, cognitione 3, cap. 141,
depravatum fuerat ex codice ms. restituit idem Ba-
luzius, ubi antea. Emedio, seu. Ennodio legebatur.
᾿ Mustulus episcopus, item Uzalensis , subseripsit con-
cilio Carthaginensi sub Bonifacio. Uzalz situm desi-
'gnat Augustious lib. xxn de Civitate Dei, cap. 8, ubi
urbem hanc Uticz colonie proximam fuisse testatur.
Usalitanum oppiduim Latinum appellat Plinius lib. v,
cap. 4.
....8. Μεμββοϑιτανῦβ. Codex Halleri apud Ortelium,
Membresitanus. Memblosa eu Membresa, seu potius
BM embressa, dux: sunt. ejusdem fere nominis urbes in
Africa, a se invicem divers, ut invicte probat ad-
versus Garnerium Henricus Norisius , in animadver-
sionibus ad ejusdem Garnerii notas in Marium Mer-
catorem. Et quidem in Collaiione Carthag., cap. 135,
memor^tur Theasius episcopus plebis Memblositane,
qui unitatem Ecclesie catholice apud se haberi testi-
ficatus est. Licet paulo antea recensitus fuisset Gen-
nadius episcopus plebis Membressitane catholicus, cui
tanum. Nec obstat quod nonnulli Membressam ad
Numidiam pertinuisse existimaverint : cum Victo-
rem episcopum ecclesie Membressitancg habeamus, qui
inter czeteros proconsularis provincix episcopos, sy-
nodice jam laudate subscripsit in concilio Latera-
nensi sub sancto Mariino, actione 2, et Paschasius
Membressitanus item episcopus interfuerit. synodo
Carthaginensi sub Bonifacio, anno 525. Quin et
Membresa, ut in codice MHalleri, cum unica s scribi-
tur in concilio Carthag. sub sancto Cypriano, in quo
pro rebaptizandis h:reticis confessor Lucius a Mem-
bresa sententiam dixit. Ejusdem urbis, quam Mem-
brissam appellat, meminit Procopius libro m de Bello
Vandalico, ubi eam Carthagine trecentis et quinqua-
ginia stadiis distitisse scribit. Ipsam vero in Numi-
di» et proconsularis finibus sitam fuisse ex Antonio
liquet.
9. BENEVENTENSIS. Sic codex ms. Laudunensis cum
vulgatis editionibus. Codex tamen Halleri apud ὑγ-
.telium habet Benentensis. Unde suspicatur eruditus
Baluzius in notis ad caput 128 Collationis Carthagi-
nensis, Beneventensem seu Benentensem urbem , bic
in Notitia memoratam, eam ipsam esse cui pr:zeerat
Adeodatus episcopus plebis Bencennensis, inter catho-
licos antistites in Collationis capite laudato recensi-
tus. Jam antea Garnerius Pencennensis pro Beneven-
lensis legendum esse censuerat ; sed hic sententia
Henrico Norisio non placuit, qui ea de causa Garne-
riuui redarguit in censura adversus ipsius notas in
inscriptionem epistole synodicze Carthaginensis con-
cilii. Contendit quippe Norisius Bencennam et Bene-
ventum duas fuisse in Africa urbes omnino diversas :
quarum priorem ex Collatione Carthaginensi notam
[fuisse dicit; alteram vero non solum in Noiitia, sed
etiam in percelebri concilio Arelatensi quod anno 414
. celebratum fuit, memorari. Et quidem huic synodo,
inter alios antistites qui cum Cxeciliano Carthaginensi
ex Africa convenerant, subscripsit Anastasius episco-
ex parte Donati cap. 198 opponitur fiestitutus. Fateor (; pus de civitate Beneventina.
hunc Hestitutum in vulgatis editionibus episcopum
plebis Süningi:ensis appellari, sed mendose, ut ani-
madvertit eruditus Baluzius, qui eo loci verba ali-
quot inter ansulas adjecit, ut duos Restitutos, hic ex
errore librariorum in unum conflatos, restitueret :
unum scilicet Donatistam, Gennadii Membressitani
adversarium , alterum vero catholicum, Simingiten-
sem episcopum. Et quidem ille Restitutus alius non est
abeo Riestituto qui 103 fervente inter Donatistasschi-
smate in locum Salvi Membressitani fuerat ordinatus,
ut narrat Augustinus epistola 108 nov: editionis.
. Salvius autein ille in famosa Dagajensi synodo anno
994 damvatus fuerat; de quo passim Augustinus in
libris adversus Donatistas, ubi varias ejus fortunas
describit. Utramque vero urbem, Membress im nempe
et Memblosam, memorat, ni fallor, anonymus Raven-
nensis, apud quein libro τι, num. 3, habetur Mem-
brisca, ev numero sequenti Menmbrone. | sunt
eliam, ut puto, in Tabulis Peutingerianis Membrissa
et Membione. Jam vero cum Bonifacius, hic in Notitia
memoratus, in codice Laudunensi et in editis Mem-
brositanus appelletur, qux: vox tam ex Membiosa
quam ex Membresa deduci potest, quod utrobique
unica soluminodo littera inntanda sit: incertum re-
linquitur cuinam ex duabus istis urbibus ille antistes
prefuerit. Baluzius quidem Gennadium Membressita-
num episcopum, et paulo post T leasium M emblosita-
num in notis ad cap. 155 Collationis Cartliaginensis,
proviuciz: proconsularis antistitibus, ex Notitia, ut
ait, Africana acceuset, Sed cum iu ipsa Notitia uni-
cus occurrat episcopus Meinbrositanus , alteruter so-
lummodo debebat ex hoc argumento Proconsularibus
attribui, quamvis utramque hanc urbem ad procon-
sularem provinciam pertinuisse inficiari nolim. Ve-
rum si accurate descripta» fuerunt schede, quas ex
eodice Hilleri Ortelius acceperat, in quibus Mem-
bresitanus babetur; Bonifacium | Membressitanum
10. UrtuuinENsiS, In Collatione Carthag., cap. 126,
memoratur Severus episcopus plebis. Utimari : 3044
an huc revocandus ? Porro s:epe laudatus Baluzius pro
Utimmirensis legendum ceuset 4] timminensis; cui loco
praefuisse putat Octavium episcopum plebis Utimmen-
sis, in Collatione cap. 155 memoratum. Huic senten-
ti: favet codex Halleri, in quo pro Utimmirensis, ut
observavit Ortelius, legitur Utimtensis. Sed forte non
advertit vir eruditus urbem Ütimmirensem bie in
Notitia memoratam, jam ab eo cum Utmensi conjun-
ctam fuisse. Nam cap. 126 dicta Collationis, ubi
antea legebatur Timianus episcopus plebis Utinensis,
cum Felice ejus adversario, pro Utinensis restituit
Uimensis, eo quod inferius capite scilicet 135, Isaac
episcopus Utinensis catholicus cum Feliciano Dona-
tista recenseretur; et in notis ad hunc locum infert
Utmam ad proconsularem provinciam pertinuisse,
. quod episcopus in Notitia vulgata Utimmirensis dictus,
in codice Halleri, quo usus est Ortelius, Ütimiensis
appellatus, occurrat, Verum cum hzc quasi subdu-
bitando ille dixerit, nihil aliud voluisse videtur quam
suas conjecturas in medium proferre, ut quisque
postea, quod sibi melius visum fuerit, amplecti pos-
sit. Caeterum Leo Allatius, et Henricus Norisius,
duas urbes Utinas in Africa admittunt, ex quibus
alterutra cum aspiratione Uthina scribi debet. Deinde
veteres Collationis editiones Octavium episcopum ple-
bis, non Utimmensis, sed Utinunensis appellant; et
cap. 198 Bonifacius cjus ex parte Donati adversarius,
U tunnensis episcopus dicitur. Preeferenda tamen vide-
tur Daluzii lectio quz babet Utimmensis.
11. PureiraNus. In Collatione Carthaginensi cap.
126 inter Patres catholicos recensitus fuit Pannonius
episcopus plebis Puppitensis. Et Fortunatus episcopus
plebis Puppitane interfuit Carthiaginensi synodo quie
sub Bonifacio anno 525 celebrata fuit. Primus omnium
epistole synodicz proconsularium , sxpius jauu me-
* .
—— E
σ΄
"41 ! ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICJE 983
mora(z, subscripsit Gulosus episcopus Puppitanus. Α sus eumdem Garnerium hic designari putat sedem
Bc et in plerisque aliis conciliis et monumentis ec-
clesiasticis passim occurrit episcopus Puppitanus,
aut. ecclesie Puppitane. Tamen Autoninus urbem
hanc Putput 1n lGtinerario appellat. Dicitur in Tabulis
Peutingerianis Pudput. Anonymus Ravennas lib. v,
num. 5, habet Pulpu; quam lectionem confirmat
noster Placidus Porcheron ex Prisciani libro sexto
de Partibus orationis, ubi hzc Titi Livii verba ex
libro cxi, ut observat Ortelius, deperdito, laudat iste
' auctor. Et ipse circa Pulpud oram tuebatur.
.. 49. RrPaRATUS PupPiANENSIS. ls ipse dedicavit
monasterium in Byzacena provincia, pro cujus asse-
renda libertate Petrus abbas tantopere desudavit in
concilio Carthaginensi sub Bonifacio; cui concilio
subscripsit Reparati successor Gaudiosus episcopus
plebis Pupianensis. Huc quoque revocandus est Bo-
mifacius episcopus Pappianensis, qui synodiez pro-
consularium antistitum in concilio Lateranensi sub
sancto Martino lectze subscripsit. llis omnibus anti-
quior fuit Victor senex Duppiunensis, laudatus in
concilio Carthaginensi sub Aurelio anno 3597, cujus
concilii canones in codice Ecclesie Alrican:e refe-
runtur a Justello pag. 546. 1n concilio autem quod
sub Genethlio in eadem urbe habitum fuit, Victor
Pupputanensis dicitur in quibusdam codicibus, in
als vero Puppianensis. Vide tom. ll Concil. editionis
Labbei, col. 1158 et 1828.
45. ARADITANUS. Sic uterque codex ms. cum edi-
tis. Hunc Ortelius sic dictum luisse suspicatur ab
Aradi Sardinie, quam, inquit, insulam Victor sub
Afric diecesi computat. Sed fallitur vir eruditus.
Sardinix quidem episcopi tunc temporis ex Africana
diccesi erant, sed inferius seorsim recensentur; nec
unquam 94 proconsularem 405 provinciam pertinue-
runt. Concilio Carthaginensi sub Bonifacio anno 525
B
habitze adfuit Amilianus episcopus plebis Araditana. ἡ
Occurrunt passim in Orientalibus synodis episcopi
Aradi, sed isti ex Phoenicia fucrunt.
Assenemsalensem, cujus episcopus ex parte Donati
Foriunatianus Assenemsalensis, seu potius, ut habet
editio Daluziana, a Senemsalis interfuit Collationi
Carthag. cap. 201. Et in concilio Carthaginensi sub
Bonifacio, inter proconsulares recensetur Patronianus
Senemsalensis, et in synodo Lateranensi sub sancto
Martino Julianus Senepsalitanarum , quibus vocibus
eamdem urbem designari censet vir eruditus. Verum
rem, ut quidem mihi videtur post Holstenium acu
tetigit Baluzius, in emendandis veteribus monumen-
lis sagacissimus, qui hic legendum esse monet Duas
Senemsal., id est duarum Senemsalensium. Sic Ju-
lianus supra memoratus, in laudato Lateranensi con-
cilio subscripsit proconsularium epistole synodicz
ad Paulum Constantinopolitanum data, sub hac for-
mula, Julianus episcopus sancte Ecclesie duarum
Senepsalitinarum, seu potius, Senemsalitanarum. Du-
plex igitur erat, uti videtur, locus ejusdem nominis,
unicum habens episcopum, qui hac de causa quan-
doque Senemsalitanus dicebatur, alias vero duarum
Senemsulitanarum, ut hic in Notitia, aliquando etiam
a Senenisalis, uti supra observavimus ex Collatione
Carthaginensi. Alia porro fuit ejusdem pene nominis
urbs in proconsulari, cui przefuit Feliz Selemselitanus,
in concilio Carthaginensi sub Genethlio memoratus.
De quo et Gratianus loquitur 16 q, 1c. Feliz, uti
monet Baluzius in notis ad cap. 204 Collationis
Cartliag., occasione 106 Cresconii episcopi Silemsi-
lensis, ex Donatistarurn secta, qui ibidem memoratur.
17. MissuENsis. Missuam memorant Antoninus in
lünerario, et anonymus Ravennas lib. v. At Tabulze
Peutinger., Plin. lib. v, cap. 4, et alii auctores hanc
uibem Misuam appellant, Ptolemzus vero Nisuam.
Missuam Carthaginensium. navale appellat Procopius
lib. n de Bello Vandalico. Servusdei episcopus Mis-
suensis subscripsit concilio Carthag. sub Bonifacio
anno 525. Habetur et inferius num. 49 Muzua.
18. LaPpENsis. Ejusdera loci videtur fuisse Rufinus
44. TugLkNSis. Eidem urbi pra fuit Bonifacius epi- ( episcopus Labdensis ex parte Dona in Collatione
scopus Telensis, qui epistolae synodic, in concilio
Lateranensi sub sancto Martino laudate, inter anti-
stites procousularis provincie subscripsit. Natalicus
episcopus Telensis Donatista interfuit eoucilio Cabar-
sussitano; jam quippe inter omnes viros eruditos
constat sic istud concilium appellari debere, quod
antea editi Cavernenuse dicebant, cujus occasioue con-
fioxerant nonnulli Cávernas Susis, locum Carthagini
propinquum. De hac re vide Baluzium in nova Ca-
nonum Collectione, col. 95 et 356, aliosque passim
auctores. Cxterum Felix Telensis ex eadem Donati-
starum secta Collaiioni Carthag. interfuit cap. 208 ;
400 ex loco Baluzius argumentum deducit ad pro-
bandum Telam οἱ Zelam duas fuisse in Africa ἃν bes
a se invicem diversas. Nam in eadem Collatione
cap. 136, Natalicus Donatista adversarius esse dici-
tur Donatiani episcopi plebis Zellensis catholici; ct
rursus cap. 165 idem Natalicus episcopus Zellensis
inter Donatistas comparuit. in hac itaque sententia
«licendum est Felicem successisse Natalico, qui Ca-
-barsussitanz synodo subscripsit, a quo diversus
Juerit Naialicus qui hic in Collatione memoro»tur.
JDenique celebris est synodus Telensis sive Zellensis,
«pb controversias de ejus sinceritate aut falsitate hoc
feculo commotas. .
45. MuLLiT ANUS. Interfuit Collationi Carthaginensi
«ap. 133 Candorius episcopus plebis Mullitane, cum
Marcellino Donasiita suo adversario, qui ct cap. 198
memoratur. Segetius ejusdem urbis antistes, post
restitutam Ecclesi: Africans pacem, subscripsit sy-
nodo Carthagineusr sub Bonifacio habitae anno 525.
16. DuassEbEMSAL. Sic ulerque codex ms. cum
edüis. Garnerius legit Duassendelmai. Sed ex proprio
marte. Nec felicius censuit ea voce Dionysianam ur-
bem designari, cum infra inter Byzacen: provincim
urbes, qua episcopis erant destituLe, memorelur
Dionwsiana. Norisius vero in observationibus adver-
cap. 198 memoratus. Victor item Lapdensis episcopus
interfnit concilio Carthazinensi sub Bouifacio. Et
infra inter antistites Mauritanix€ Caesariensis, Resti-
(utus Lapidiensis episcopus, num. 61. . |
19. AssuniTANUS. [n concilio Carthaginensi sub
sancto Cypriano, pro rebaptizandis hzreticis senten-
tiam tulit num. 68. confessor Victor αὖ Assuris. Εἰ
idem Cyprianus Epicteto fratri, id est episcopo, ni
fallor, et plebi apud Assuras consistenti scripsit epi-
stolam, qux est in nova editione num. 65. Eidem
urbi prefuit Evangelus episcopus Ecclesie Assuritane,
in concilio Cartbaginensi sub Aurelio memoratus in
codice canonum Ecclesi:x* Africanx, apud Justellum
pag. 340, qui et adfuit Collationi Carthag. cap. 120.
Porro Prateztatus. episcopus Assuritanus Donatista
. subscripsit concilio Cabarsussitano anno 395, et anno
sequenti in Bagaiensi synodo e sede sua dejectus est.
Rogati, quem iidem Domnatistze Przetextato subroga-
verant, meminit sanctus Augustinus libro i contra
Cresconium, cap. 56, cui postea ad unitatem catho-
licam converso, ut idem sanctus doctor narrat in
libro de Gestis cum Emerito num. 9, Circumcelliones
manus et linguam przciderupt. Assuras haud semel
memorat Antoninus in Itinerario; quam urbem As-
surus Ptolemzus appellat, Tabule Peutingerianz
Assures. Eamdem porro urbem esse oppidum Azuri-
lanum, seu , ut alit codices habent, Absuritanum, a
Plinio lib. v, cap. 4, laudatum, vult Harduinus, cui
favet synodica proconsulariutm in concilio Lateranensi
sub saucto Martino : ipsi enim subscripsit Victorinus
episcopus Ecclesi Auziritane. Tamen prster Évan-
gelum Assuritanum episcopum , quem supra diximus
in Collatione Carthaginensi inter catholicos compa-
ruisse, cap. 120, lictor episcopus Azuresis catholicus
interloculus est capite 187. Sed nodum hunc solvit
Baluzius, qui observat Victorem istum, cognitione 2,
cap. 15, Ajurensem episcopum appellari. Et quidem
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
284
cum eap. 187 laudato Victor affirmet se in urbe Α supra Adrumetum versus Tripolim millia passuum
Rotariensi ecclesiam babere, ad Numidiam videtur
pertinuisse. Felix quippe a fRoturio, apud Optatum
libro 1 memoratus, ex Numidis erat. Vide infra Ser-
eium Arsurilanum inter Byzacena provincia episco-
pos, num. 67. . .
90. UnciraANUS. Codex Halleri apud Ortelium habet
Uracitanus. Et apud Victorem libro 1, num. 5, lauda-
tar Mansuetus Uricitanus, qui jubente Genserico rege
ín porta incensus est Fornitana : cujus occasione plura
de hac urbe observavimus in nota ad bunc locum
(Col 485, n. ^). Ejusdem urbis episcopum fuisse
censet Baluzius Bonifacium Urugitanum , qui ex
Donati parte Collationi Carthaginensi interfuit ,
cap. 187. m
21. ΤΈΝΝΟΝΕΝΒΙΒ. Oplatus episcopus. Tonnonensis
subscripsit. concilio GCarthaginensi sub Bonifacio,
anuo 595, sed celebrior fuit Victor ejusdem urbis
antistes, Chronici quod sub ejus nomine vulgatum
est auctor. Is pro trium capitulorum defensione cum
aliis Africanis episcopis, imperante Justiniano, exsi-
lium aliaque graviora incommoda pertulit, ut ipsemet
in laudato Chronico attestatur.
107 922. UrickNsis. Urbes Utica et Carthago, inquit
Pomponius Mela libro 1, cap. 7, ambe inclyte, ambe
a Phomicibus condite : illa fato Catonis insignis, hec
suo. Uticam altera veluti Afric claustra appellat Flo-
718 libro 1v, cap. 2. Morte Catonis nobilem Pliuius
libro v, cap. 4, quam haud procul Carthagine disti-
tisse ex Antonini ltinerario, Tabulis Peutingerianis,
Polybio, aliisque auctoribus facile colligi potest.
Victor episcopus Uticensis cum Gedalio Donatista ipsins
adversario interfuit Collationi Carthaginensi, capite
128. Plura de hac urbe, apud sacros smul et profa-
nos scriptores celebri, congerere superfluum esset.
925. MictmPENSIs, In concilio Carthaginensi sub
sancto Cyyriauo, secuadus pro rebaptizandis hzre-
ticis sententiam dixit Primus a Misgirpa, seu potius,
ut observat editor Oxoniensis, Feliz eo nomine pri-
mus a Misgirpa; non enim aliter quam Feliz a Migirpa
ab Augustino appellatur, prssertim libro vi de Ba-
ptismo contra Donatistas, cap. 6, ubi illius objectio-
nes solvit. Videsis quz ad hunc loeum vostri in notis
observarunt. Victor episcopus plebis Migiryensis ca-
tholicus cum Glorioso suo advereario comparuit in
Collatione Carthaginensi, cap. 196. Sed et idem
Gloriosus iterum, cap. 198, inter Donatistas recen-
situs fuit. llabemus et Titum seu Tutum Migirpensem
episcopum, qui concilio Cariliaginensi sub Aurelio
interfuit anno 597, apud Justellum in codice cano-
num Ecclesi: Africans, pag. 5406.
24. GisiPkNsis. In Collatione Cartbaginensi, cap.
255, recensitus fuit inter catholicos Patres Januarius
episcopus Ecclesie Gisipensis majoris, qui nullum ad-
versus se Donatistam habebat. Àn vero ex hoc loco
. colligi possit duas fuisse in Africa civitates, quarum
una Majoris additamento ab altera discerneretur,
affirmare non ausim; praesertim quod nullum ejus
rei argumentum in monuinentis antiquis mili occur-
rat. fledemtus Gisipensis interfuit concilio Carthagi-
nensi sub Bonifacio anno 535 celebrato; et epistole
synodali proconsularium Patrum ad Paulum Con-
stantinopolitanum episcopum, in concilio Lateranensi
Sub sancto Mairtino laudate, subscripsit Mellosus
episcopus Ecclesie Gisipensis. Cave autem ne Gisipen-
sem urbem cum Ginesitensi confundas cum Garnerio,
qui gravem inde Norisii censuram incurrit.
28. ὕσιτενβιβ. Norisius hic legendum putat Uci-
lensis, ab Uci urbe, qux duplex erat ejus nominis in
Africa, ut ex Plinio observavimus in nota 12 ad Vi-
ctorem Vitensem (Col. 4185, n. *). Erat tamen in Africa
oppidum Usita dictum, quod laudat Hirtius in libro de
Betlo Africano, et Dio Cassius lib. xiur. At oppidum
istud ad Byzacenam pertinuisse contendit Norisius,
idque ex ipsius Hirtii verbis posse evinci putat. Ibi
enim Uzita dicitur a portu Leptis Parvze millia ses
peuuum abíuisse. Leptis autem erat in Byzacena
decem et octo, ut testatur Antoninus in ltinerario,
proindeque longius a proconsulari dissita quam ut et
γον ποίας attribui possit. Huic etiam senteniix favet
tolemzeus, qui libro 1v, cap. 5, inter urhes qux sub
Adrumeto erant, Uzitam commemorat. Quis autem
nescit Adrumetum ad Byzacen:sm pertinuisse ? C:e-
terum Baluzius Uzitensi huic urbi in Notitia. recen-
site przfuisse putat Paulum episcopum pteb.s Uzitta-
rensis, qui in Collatione Carthaginensi cap. 138 cum
aliis catholicis Patribus comparuit.
26. Exirziosus VERENsis. Editi Ezítiosus. Porro
huic sedi suspicatur Baluzius przfuisse Vitalem epi-
scopum. Ucrensem, qui in Collatione Cartbaginensi
capit. 208 inter Donatistas memoratur. Cerie in Col-
lationis editionibus quz» Baluzianam praecesserunt,
Vitalis iste, non Ucrensis appellatur, 108 sed Viren-
sis. Et quidem in Tabulis Peutingerianis habetur Veri,
em locum anonymus Ravenuas libro 111, num. 5,
erim nominat. (Quodeultdeus — episcopus Verensis
subscripsit concilio Carthaginensi anno 419 sub Au-
relio; sed his antiquior est Vitalis episcopus de civitate
Verensium, qui cum Czciliano aliisque antistitibus ad
concilium Arelatense primum ez Africa advenit.
97. CnrscEs CicsrrANUs, Editi Crescens. In colla-
tione Carthaginensi cap. 209 inter Donatistas com-
paruit Flavosus episcopus Cissitanus; cum jam paulo
superius, cap. scilicet 206, Quovultdeus episcopus
Cessitanus ex eadem secta recensitus fuisset, qui
tamen Quodvultdeus in aliis editionibus, quz scilicet
Baluzianam praecesserunt, Cissitensis, et in Labbeana
cap. 207 Gessitensis appellabatur. Alteruter fortassis
ex his duobus Ciesitanam sedem hic in Notitia me-
moratam occupavit. Án vero alter ad Mauritaniam,
in qua provincia etiam Cissitana civitas infra num.
107 habetur,fperünuerit, incertum est. Suspicatur
Baluzius Flavosum in Quodvultdei, qui in itinere
defunctus fuerat, locum a Donatistis substitutum
fuisse, quod tamen, etiam ipsimet Baluzio difficile
videtur, ob hoc potissimum quod amborum istorum
episcoporum nomina, uno et eodem die in Collatione
recitata fuerint, nihil ad Flavosi Cissitani episcopi
nomen dicentibus catholicis, qui paulo ante, cum
Quodvultdeus jam defunctus recenseretur , gravem
controversiam ea occasione adversus Donatistas
commoverant. Ceterum in concilio Carthaginensi
sub Grato laudatur. Eipidoforus Cuisitanus, qui huc
posset revocari, nisi aliunde co loci Cuiculttanus legi
debere nobis constaret. Vide infra inter Numidas
num. 10.
28. Borrrawus. Piolemzus inter alias urbes quas
libro 1v, cap. 5, sub Carthagine fuisse commemorat,
Vol secundam recenset, Huic przfuit Crispsulus epi-
scopus Ecclesie Volitane, qui cum Quodvultdeo Vo-
natista ipsius adversario, Collationi Carthaginensi
interfuit cap. 198. Quodrultdeus item comparuit eap.
208, in quem locum U. C. Stephanus Baluzius emen-
dat quz ad caput 198 de Volitana plebe dixerat,
D quam scilicet eo loci cum Volis Mauritanize Tingitanze
populis lapsu calami confuderat. Monet idem vir
eruditus in caput 135 Volitanam urbem a Vallitana
distinguendam esse. Ceterum Notitiz lectio confir-
mari potest ex Vita sancti Ambrosii, capite ultimo,
ubi Paulinus Muransm episcopum Bolitanum laudat.
Bolitanos Martyres in Africa celebres fuisse ex Au-
gustino patet, qui in eorum natali die sermonem
habuit ín basilica Gratiani. 18 est sermo 15 de Verbis
Apostoli. Sanctorum Volitanorum memoria celebratur
in vetustissimo Carthaginensi calendario, die xvi
calend. Novembris.
99. CaRPITANUS. Carpis a Ptolemz:o memoratur
lib. iv, cap. 5. Hanc urbem Plinius appellat Carpi.
Carpos vero memorat Optatus Milevitanus libro n
adversus Parmenianum. Secundinus a Carpis censuit
hxreticos esse rebaptizandos, in concilio Carthagi-
nensi sub saucto Cypriano num. 24, cui respondet
sanctus Augustinus libro v1 de Baptismo contra Do-
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICAE.
e
natistas, cap. 51. Antonius episcopus plebis Carpitane, A etiam ex codice canonum Eeclesiz Africanz. ls idem
cum suo adversario ex porte Donati, nomine Vera-
liano, recensitus est in Collatione Carthaginensi cap.
126. idem Veratianus cap. 223 inter custodes tabu-
larum ex secta Donatistarum computatus est. Pen-
thadius Antonii successor, episcopus Ecclesie Carpi-
leme subecripsit concilio Carthaginensi quod sub
Aurelio anno 419 celebratum luit. Venegius item
Carpitanus episcopus szculo sequenti concilio Car-
thaginensi sub Donifacio interfuit. Denique inter alios
proconsularis provincix episcopos 109 qui synodicze
subscripserunt in concilio Lateraneusi sub sancto
Martino, actione 2 memoratur Bassus episcopus Eccle-
eie Capitan.
90. MaxuLiTANUS. Maxulam habent Tabulze Peu-
tingerianz.. Ptolemzus vero lib. v, cap. 5, Maxulam
commemorat, et paulo inferius inter eas urbes quz
88b Carthagine erant, Maxulam Veterem omnium pri-
mam recenset. Maxulam coloniam appellat Plinius
libro v, cap. 4. Porro in concilio Carthaginensi sub
Genetblio. Numidius Massylitauus memoratur capi-
Iulo 6, quod est in codice Africans Ecclesi:e cap. 8.
Àt in Collatione Carthaginensi capite 112, comparuit
item Numidius episcopus Ecclesie catholice Maxuli-
lan, simul cum Felice ipsius adversario ex secta Do-
batistarum. Denique alius Nuwidius ejusdem urbis
antistes concilio Carthaginensi sub Bonifacio, anno
525 subscripsit. Sanctorum Maxulitanorum festivitas
ia veteri calendario Carthaginensi celebratur die xi
€al. Augusti. De iis duos habemus sancti Augustini
sermones, qui de sanctis martyribus Massylitanis in-
scribuntur.
δ]. ΒΟΝΟΒΤΕΝΒΙΕ. lnter catholicos Patres qui ad
Collationem Carthaginensem convenere, meinoratur
capite 1323 Πιιβπίαπως episcopus Bonustensis.
. TinNisENsIS. In Tabulis Peutingerianis occurrit
Tumsa, fortassis pro Tunisa. Tumissam et Tunizam
memorat anonymus ltavennas libro it, nuin. 6; Pto-
lenizeus lib. :»v, cap. 5, Thinissam laudat, et inter ur-
bes qua: sub Carthagine erant Thernisam et Uthinam.
Praecedenti autem capite jam 7 enissam memoraverat,
sed in Cesariensi Mauritania. Tunes celebris est apud
Polybium, cujus situm libro xiv describit his verbis :
"Tunes Carthagine abest stadia ferme 190..... ex omni
alferme parie. Carthaginis potest. conspici. Hanc urbem
«mex Carthaginis ruinis crevisse verisimile est, etiam
-EPunc regni, seu potius reipublic:e ipsi cognomi-
πασιὶδ caput. Sezxiilianus Tuneiensis seu Tuniensis δρὶ-
ENECOpus, vices egit Primosi episcopi Carthaginis in con-
ailio v generali. Suspicatur Baluzius Tinnisensi urbi,
-upic in Notitia memoratz , praefuisse Valerium episco-
cmm plebis Utinisensis, in Collatione Carthaginensi
z—2aOpite 126 inter Orthodoxos Patres recensitum, Edi-
3 Ones tamen qua Daluzianam precessere habent
P üinicensis. Sed hzc varietas lectionis viri eruditi
z«—E-ntenti:e non adversatur, siquidem et codex Halleri
ΒΕ Notitia pro Tinnisensis habebat Tinicensis, ut ex
lio colligitur, qui Tiniciam ex Victore ms. codi-
mss Halleri laudat. Czeterum in jam laudaia Collatione
—Em pite 150 inter Donatisras comparuit Colonicus epí-
Fut—eDpus T hinistensis, ubi Baluzius legendum esse censet
W^ Bünitensis. Sed hanc sedem ad Numidiam revocari
Rer bere arbitratur cum Baronio. Denique in concilio
Tthaginensi sub sancto Cypriano inter rebaptizan-
num. 29 sententiam pronuntiavit confessor Ve-
Vegstius a Tinisa, cujus objectionem solvit Augustinus
tbro vi de Baptismo contra Douatistas, capit, 45.
δῦ, CurtsiTANUs, Seu potius Culusitanus. Nicasius
Qippe Culusitanus memoratur in concilio Cartliagi-
Mmi sub Grato. Celebris fuit Vincentius episcopus
Ecclesi Culusitane , qui fuit unus e septem cathioli-
*4 episcopis qui in Collatione Carthaginensi electi
"hi pro tuenda Ecclesi» catholic: causa adversus
Khismaticos Donatistas; recensitus quoque inter cze-
les Patres cap. 158. Idem antistes interfuit conci-
li Carthaginensi sub Aurelio quod anno 549 cele-
brstum fuit, ut patet tum ex cditione Labbeaua, tum
ipse est qui a Paulino laudatur in Vita sancti Am!'rosii
capite ultimo, quamvis ibi in editis episcopus Colossi-
tunus appelletur, contra 1 130 omnium fere mss. cod.
fidem, qui, ut testantur nostri in nova sancti hujus
doctoris operum editione , habent Culusitanus, quod
tamen nec ipsi emendaverunt. Szeculo sequenti Mar-
cianus episcopus plebis Culusitana interfuit concilio
Carthaginensi sub Bonilacio anno 525. Denique sy-
nodic: episcoporum proconsularium qu: in concilio
Lateranensi sub sancto Martino actione 2 recitata
fuit, subscripsit Petrus gratia Dei episcopus Ecclesie
Culcitanensis. Urbem tamen Culucitanam a Culusitana
distinguendam esse contendit Norisius adversus Gar-
nerium. Nam Antoninus in ltinerario, et Tabulae
Peutingerians Culucitanas in media Numidia locant,
cum lamen certum sit ex omnibus testimoniis qua
supra laudavimus Culusitam ad proconsularem perti-
nuisse. Culuciam memorat anonymus Ravenuas li-
bro v, num. 4. Nec immorari licet refellendo alteri
Garnerii errato, qui eamdem Culusitanam urbein cum
Curobitensi confundit. Ex his quippe quie inferius de
Curubi dicemus num. 36, p»tebit has omnino diver-
sas fuisse. Denique Culusitanam civitatem Jaudat
Victor Vitensis libro v, num. 5, in qua tot martyres
ac confessores sub Vandalica persecutione florue-
runt, ut impossibile fuerit eos homini supputare. Prze
cxeteris laudat Victoriam matronam illustrem.
9^. BunLENsis. Confessor Therapius a Bulla tulit
senteutiam adversus hereticorum baptisma in conci-
lio Carthaginensi sub sancto Cypriano, num. 61; cu-
jus argumento respondet Augustinus libro vit de Ba-
ptismo coutra Donatistas, cap. 25. IIuc fort» revo-
candus quoque est Victor Bulnensis qui synodali
epistol: proconsularis provincie episcoporum jam
&€pius laudatz: subscripsit, ut videre est in concilio
Lateranensi sub sancto Martino actione 2, Bule
campum semel et iterum memorat Pocopius libro i
. de Bello Vandalico, qui erat in itinere versus Numi-
C diam. Campi Bullensis meminit quoque sanctus Au-
gustinus epistola 65. Vide inferius num. 50, ButLEx-
81$ REGIOR.
299. NEAPOLITANUS. Omnium postremus Junius a
Neapoli pro rebaptizandis h:zereticis sententiam dizit
in coneilio Carthaginensi sub sancto Cypriano. For-
Iunatianus Neapolitanus episcopus subscripsit concilio
Carthaginensi quod anno 419 sub Aurelio celebratum
fuit; idemque interfuit Collationi Carthaginensi ca-
fite 126 cum Ampelio Donatista ipsius adversario;
qui Aimnpelius iterum capite 206 inter ejusdem sect
episcopos recensitus est. De hac urbe agunt Hirtius
in libro de Bello Africano, Pomponius Mela, aliique
auctores, quam Tabul: Peutingerianze mediam fere
inter Clypeam et Pudput locant. Consentit Antoninus
in Itinerario, ubi Futput, Curubis, Neapolis, Clypea.
Ceterum Ptolemzus Neapolim coloniam appellat, Li-
berum Oppidum Plinius. Aliz erant in aliis provinciis -
urbes Neapolis dictse.
50. CunbiTANUS. Huic lectioni favet jam non semel
laudata synodica proconsularis provinci: episcopo-
rum, in concilio Lateranensi sub sancto Martino ap-
probata, cui subscripsit Benenatus gratia Dei episco-
pus sancte Ecclesie Curbitane. Frequentius tamen
veteres Curubim scribebant. In Collatione Carthagi-
nensi cap. 198 inter Donatistas recensitus fuit Victor
episcopus Curubitanus. Adfuit et concilio Carthagi-
nensi sub Bonifacio anno 525 Peregrinus episcopus
Ecclesie Curubitane. Eadem civitas Curubis a sancto
Augustino appellatur libro xxm de Civitate Dei, cap. s.
Sacris scriptoribus profani consentiunt Plinius , An-
toninus in Itinerario, anonymus Havennas libro v,
numer. 5. Curobim tamen, seu, ut habet codex Pa-
latiuus, Curabim appellat Ptolemzus libro 1v, cap. 5.
Post. Norisii i» 111 Garnerium, censuram nemo
erit, opiner, in posterum qui hanc urbem cum Culu-
sitana confundat. |
B
287
21. ΘΙΜΜΙΝΈΝΒΙΒ. In codice Ualleri Simminiensis. A Lateranensi sub sancto Marti
. Apud anonymum Ravennensem lihro v, num. 5, 0C-
currit Siminina, quam urbem eamdem esse putat no-
ster Placidus Porcheron cum Sinuama, quz libro ΤΙ,
num. 5, apud eumdem auctorem memoratur. Opina-
tur Baluzius hic in Notitia scriptum fuisse Simminen-
sis, et inferius num. 42, Seminensis pro Simitensis,
quod in Collatione Carthaginensi cap. 126 interfuerit
inter Patres catliolicos Benenatus episcopus Ecclesie
Simittensis ; eL alter Benenatus episcopus Ecclesie Se-
mitensis subscripserit cum aliis proconsularis provin-
cie Patribus synodicze jam sazpius laudatze , quae ap-
probata fuit in concilio Lateranensi sub sancto Mar-
tino. Sane varii modi, quibus variis iu locis civitas
hzc scribitur, ansam przbent conjecturis indulgendi.
' Oppidum Simittuense memorat Plinius lib. v, cap. 4.
Antonino dicitur Simittu. In. concilio Carthaginensi
editionis Labbeanze , quod anno 419 sub Aurelio ce-
lebratum est, interfuit Adeodatus Similuensis, scu
Sumitensis, seu Simoethensis, qui in codice canonum p
ecclesiasticorum ex Diouysio;Exiguo apud Justellum
col. 162, et in codice canonum Ecclesix€ Africanz
cof, 596, dicitur Adeodatus Simidicus, seu ut habet
textus graecus, Σιμηδικίτης. Cave tamen. ne unam et
eamdem urbem esse existimes Simittu et Simidicam.
Duas enim esse omnino diversas probat Norisius in
observationibus adversus Garnerium , jam s:epe lau-
datis. Et quidem id facile evinci potest cx Collatione
Carthaginensi, ubi cap. 126 Benenatus Simittensis
jam memoratus, testatur nec alium secum episcopum,
nec hereticos sibi adversarios habere. Et cap. 135
item inter catholicos recensitus est Adeodatus episco-
pus plebis Simidicensis, «ui pariter unitate catholica
fau ebat. Hinc collige aut in subscriptionibus Lab-
anis restituendum esse Simidicensis pro Simitensis,
aut certe Adeodatum in isto Carthaginensi concilio
memoratum, alium prorsus esse ab Adeodato Sirmi-
dicensi, in Collatione cap. 155 laudato, qui Benenato
successerit, ut vult Norisius. Vide infra num. 42, ubi
de Seminensi episcopo agemus.
ὅδ. CuPiENsIS. Eodein modo scribitur nomen Ste-
phani episcopi Ecclesie Clipiensis, qui subscripsit sy-
nodice proconsularium in concilio: Lateranensi sub
sancto Martino, actione 2. Et Crescens Clipiensis epi-
scopus interfuit concilio Carthaginensi sub Bonifacio
anno 535. Tabulz Peutingeriana: habent etiam Cli-
peis. Szepius tamen veteres scribebant Clypeam aut
Clupeam. Sic quippe habent Ptolemzus libro iv, cap.
9; Cesar libro i1 de Bello civili; Hirtius libro de
Bello Africano; Plinius, Antoninus in ltinerario,
Pompon.us Mela, Solinus, Polybius, et alii passim
auctures. Ejus rei rationem reddit Sil:us Italicus lib.
1, quod nempe in clypei modum esset exstructa. Col-
lationi Carthaginensi interfuit Laodicius episcopus
plebis Clypiensis, qui cap. 153 cum Geminio suo ad-
versario meinoratus est. Geminius iterum cap..193
cum cseteris Donatistis comparuit. τ urbs prima
omnium Africanarum in Romanorun potestatem de-
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM. 953
jam ssepius laudata,
cui iuter provincie proconsularis episcopos subscri-
psit Iteparatus episcopus Ecclesie Meglapolitane.
40. TiwipENsIS. Felix episcopus Ecclesie Timiden-
sis recensetur inter episcopos proconsularis qui sy-
nodiem subscripserunt eidem Concilio act. 2, et 7 i-
midensium martyrum memoria celebris olim fuit in
Africa, ut ex vetusto calendario Carthaginensi patet,
in quo 14 calend. Junii sanctorum Timidensium festi-
vitas memoratur. Il::c eadem urbs est qux vulgo Ti-
mida Hejia dicebatur, cujus episcopum Faustum
confessorem laudat Augustinus libro vi! de Baptismo
contra Donatistas, cap. 22, qui longe antea in conci-
lio Carthaginensi sub sancto Cypriano pro hzereticis
rebaptizandis num. 58 sententiam dixerat. Restitutus
episcopus T imidensium Regiorum subscripsit concilio
arthag. sub Bonifacio anno 525. Porro huic etiam
urbi przfuisse Januarium episcopum plebis Tunuden-
sis, qui in Collatione Carthag. cap. 120 memoratur,
censuerunt aliqui viri eruditi : contra quos insurgit
Norisius in observationibus adversus Garnerii notas,
qui sedem Tunudensem a Tunu ex Tabulis Peutin-
gerianis, aut a Tunuba ex Ptolemaicis, aut certe ab
oppido Tunudisensi, quod Plinius lib. v, cap. 4, in
proconsulari locat, potius esso repetendam censet.
Tunudisensis reposuit Baluzius in notis ad hunc Col-
lationis locum, quod Victorianus Donatista, qui ibi
Januarii adversarius dicitur, infra cap. 201 ejusdem
Collationis appelletur episcopus Tunwsudensis. T hu-
nusdam memorat Ptolemaeus lib. iv, cap. 9. Sed de
urbe Tunusudensi plura diximus in nota 46 ad Victo-
rem Vitensem (Col. 198, n. f). Porro id viros eruditos
impulerat ut hic Tunudensis pro Timidensis scriptum
fuisse cen:uerint, quod veteres Collationis editiones
haberent Tumidensis , quod mendum etiam viro eru-
dito, qui sancti Cypriaui Oxoniensem novissimam
editionem curavit, fucum fecit. .
41. VisceNTiUS ZiccENsis. In Collatione Carthag.
cap. 197 inier Donatistas comparuit Donatus episco-
pus Zicensis, quo nomine sedem Ziggensem hic in No-
titia memoratam designari putat V. C. Baluzius in
notis ad bunc Collationis locum ; ibique reprehendit
Hlolstenium, qui Zicensem hanc urbem cum Siccensi
eamdem esse putavit, cum alias Paulus Siccensis. epi-
scopus ex Donatistis cap. sequenti memoretur. Et
quidem PFortunatianus Siccensis Catholicus episcopus
cap. 159 profitetur ita unitatem catholicam in urbe
sua haberi, ut episcopus Donatista qui ibi morabatur,
vix nomine notus esset, Caeterum Vincentium , qui
hic in Netitia Zíggensis episcopus dicitur, eum ipsum "
esse censet Daluzius, qui apud Victorem V:tensem
lib. 1, num. 9, appellatur episcopus Gigitanus, de quo
vide notai 29 in uunc auctorem (Col. 195, n. 5). Sed
eo pacto urbs Zicensis, seu, ut vult Daluzius, Zig-
gensis in Collatione memorata, alia erit ab ista Zig-
gensi de qua agimus, quam tamen eamdem cum Ge-
gitana esse dicit. Nam in Collatione Quadratus episco-
pus plebis Gegitane catholicus cap. 428 profitetur
venit 3ub Regulo, ut observat Polybius libro 1 Ilisto- D nunquam in sua urbe ullum fuisse Donatistarum epi-
riarum, Florus libro n Historie Komanz, cap. 2.
Herculem in ea cum Anthzo Afrorum rege decer-
tasse veteres putabant, ut refert Procopius libro 1
de Bello Vandalico. De Anth:zeo autem plura habent
fabule, sed qux hic recensere non vacat.
99. MEGLAPOLITANUS. Sic legenduin esse compluribus
exemplis probat Norisius, qui Garnerium reprehendit
quod Megalopolitanus absque ullius codicis auctoritate
scripserit. 81 Codex llalleri apud Ortelium habet
Megapolis; sed pro Norisio stat codex Lauduneusis
annorum 800. Et quidem licet in Labbeana Concilio-
rum editione capite 155 Collationis Carthaginensis
memoretur Romanus episcopus plebis Megapolitane,
in editione tamen Albaspinei habetur Meglapolitane,
cui lectioni respondere veterem codicem manuscri-
tum mon:t Baluzius in nota ad hunc locum. Editio
apirii Massoni habet Neglapolitane. Caeterum nostrae
lectioni favet etiam synodalis epistola ex concilio
scopum; 113 proindeque Donatus Zicensis, qui, uti
diximus cap. 197 inter Donatistas adfuit, adversarius
ejus esse non poterat. Denique in Antonini Itinerario
inter Carthaginem et Tuburbum Minus locatur Cigisa.
Et Anonymus Ravennas memorat lib. ni, num. 6,
Gegite inter urbes qux in proconsularis οἱ Numidiz
finibus jacent. Candidus episcopus Sicensis subscripsit
8ynodicz proconsularium in concilio Lateranensi sub
sancto Martino actione 2. Sed iste fortassis Siccee
Venerie cpiscopus fuit, qua civitas ut plurimum
Sicca absque ullo addito dicebatur. De lac vide no-
tam 75 in Victorem Vitensem (Col. 207, n. *).
42. SEuiNENsIS. flic Seminensis et supra. Simmi-
nensis pro Simitensis scriptum fuisse censet Baluzius.
Adfuit tamen, ut ipsemet fatetur, coucilio Carthagin.
sub Bonifacio anno 525 Junianus episcopus Siminen-
ais, qui et alias scribitur Simmjnensis. Vide supra
num. 94. .
^ 89 ANNOTATIONES IN NOTITIAM ÁFRICA.
290
45. TAGARATENSIS. In Collatione Carthag. cap. 198 A concilii subscriptionibus, col. 599, Fufianus Mazensis
memoratur Lucius episcopus civitatis Tagaratensis,
cum (Quinto ipsius adversario, qui iterum inter Dona-
tjstas recensitus fuit cap. 208. Ortelius ex ms. Hal-
leri Tagarensem urbem in proconsulari memorat.
Habemus inferius inter Numidiz antistites num. 112
Crescentium T acaratensem.
44. ALTUBURITANUS. Sic ms. Laudun. Codex vero
llalleri, Altubaritanus. At editi Altaburitanus. No-
stram lectionem firmant Tabula Peuting. et veteres
quique geographi. In Collat. Carthag. cap. 128 inter
catholicos recensetur Basilius episcopus plebis Altibu-
ritane, cum Augustali ex parie Donatistarum, qui
cap. 197 iterum memoratur. Ex eadem secta Victor
episcopus Altiburitanus concilio Cabarsussitano inter-
fuit. At. catholicus fuit. Constantinus episcopus Eccle-
sig Altoburitane, qui synodic:e proconsularium sub-
seripsit in concilio Lateranensi sub sancto Martino.
Eadem urbs, ni fallor, memoratur in Antonini Itine-
rario, ubi Altieuros locus occurrit medius fere inter
Carthaginem et Cirtam.
45. CELLENsis. Occurrit infra inter Patres Mauri-
tanie Sitifensis num. 17 Cresciturus Cellensis. Ad
alterutram urbem referendus est Honorius episcopus
plebis Cellensis , qui interfuit Collationr. Carthiag.
eap. 126 cum Casto Donatista, qui et cap. 187 me-
moratur.
46. UzirPARiTANUS. In Tabulis Peutingerianis ha-
betur Uzippira, et in Collatione Carthag. cap. 151
recensetur Marianus episcopus | Utzipparitanorum.
Nostram tamen lectionem confirmant alia vetera in-
strumenta; nam concilio Carthag. sub Bonifacio
anno 525 adfuit Sementius Uzipparensis.
4. AUSANENSIs. Sic codex uterque ms. cum editis.
Legendum forte Ausafensis. Nam concilio Cabar:us-
sitano anno 393 inter alios Donaiistas subscripsit
Salvius Ausafensis episcopus, qui auno sequenti in sy-
modo Bagaiensi e sua sede dejectus fuit. Et quidem
iste Salvius in editione Labbeana Ausacensis, seu, ut
B
appellatur, et in alio codice, ut monet idem Justel-
lus, Rufinianus episcopus Mazensis : certius cudex
habet Mugensis. In collatione autem Dionysii Exi-
gui apud eumdem, col. 169, dicitur Rufinianus Muzu-
bensis. Porro etsi in tanta lectionum varietate genuina
lectio non facile discerni possit, cxteris tamen potior
nobis videtur ea qux Rufinianum appellat. Muzuen-
sem episcopum. Certum quippe est aliquem e procon-
sularibus episcopis lic recenseri. At Muzucensis scdes
ad Byzacenam pertinebat, de qua et de Muzulensi,
infra inter istius provincix episcopos num. 492 dice-
mus. Mustensis vero ad Numidiam, ut ex Antonini
Itinerario aliisque auctoribus certum est, et Ántonia-
nus Mustitanus infra inter Numidas num. 74 recen-
setur. Et quidem licet fuerit in proconsulari urbs :
Mustensis dicta, a Muzuensi distingui debet, ut ex
Collatione certum est. Rufinianus quippe Muzuensis
ibi, ut jam diximus, testatus est se unitatem catholi-
cam habere. Et Victorianus Mustitanus, quem Nori
sius contendit ex proconsulari fuisse, duos babebat
adversus se episcopos Donatistas. Vide infra Nuui-
DiANOS num. 71. Mazensis vero, Maxensis, aut Mu-
gensis, seu Muzutensis, aut Muzubensis urbes ex aliis
monumentis nobis not:e non sunt. Madensem quidem
in Notitia habemus, sed ex Numidia num. 37. Deni-
que concilio Cabarsussitano subscripsit Latinus Mu-
giensis, at e qua fuerit provincia nos latet ; et quidem -
Jiusticianus Mutigensis, de quo agit sermo sub no-
mine sancti Augustini in fine tomi ΙΧ edit. Benedicti-
ns e Numidia videtur fuisse. Denique omnes codices
Grzci, sive in concilii prologo, sive in subscriptio-
nibus, constanter habent ἹΡουφιανὸς Μουζονενασίανος,
unico excepto qui semel habet, Μαξένοης. Sed h:wc
fortassis fusius quam res postulabat.
50. ButLLENsiUM Recio. Legendum est. Bullensium
Regiorum, Cujus loci antistes aliquando simpliciter
DBullensis episcopus dicebatur, ut ex Collatione Car-
thaginensi patet, ubi capite 208 inter Donaustas re-
in margine habetur, Ausanensis appellatur. Ipsum Q? censetur Feliz episcopus Bullensis, qui tamen antea
tamen ad Sitifensem provinciam pertinuisse verisi-
milius est, ubi Ássafa; de qua urbe vide infra Srmi-
JFENSES, num. 24.
48. NARAGGARITANUS. Sic codex Laudun, cum edi-
Wis. Scribendum tamen absque dubio Naraggaritanus.
JEt quidem Halleri codex apud Ortelium habet Narag-
ritensis, quam tainen urbem auctor iste incaute
umidiz attribuit. Porro Naraggara civitas est ex
JiPtolemzo, Antonino, Tabulis Peutingerianis, aliis-
πα auctoribus noia, cujus episcopus ex Donatisia-
Amrum secta, nomine Faustinus, in Collatione Carthag.
«m2p. 208 memoratur. Concilio Carthag. sub Bonila-
uwm-^io anno 525 subscripsisse lcgitur Victorinus episco-
s plebis) Nagargaritang, pro Naraggaritane. 1144
nier alios proconsularis provincie Patres, qui 8:e-
us jam laudatz epistola: synodali subscripserunt
an concilio Lateranensi sub sancto Martino, occurrit
enatus qratia Dei episcopus sancte Ecclesi Narag-
Eperitane. Denique Polybius libro 15 Historiarum
mé)» Μάργαρον memorat in Africa, quem Jocum Ca-
iix-znubonus vertitsimul et interpretatur Margarum, sive
AP" Wadagaram. Sane iste Polybii locus nostre favet le-
ur-mioni, cum alias litteram M pro N librariorum incu-
Ema irrep:isse nobis visum fuisset.
49. MuzuotNsis. In Collatione Carthaginensi capite
"li 23 comparuit Ru/finianus episcopus plebis Muzuensis,
«wi professus est unitatem catholicam se habere. Is
*-s8l ip:e Rulinianus, ut monet eruditus Baluzius, qui
Concilio Carthaginensi sub Aurelio anno 419 inter-
ἴω; quanquam ipsius sedis nomen varie in variis
Sodicibus, tam editis quam manuscriptis, scriptum
leperitur. Nam in Labbeana editione tomo 1t Conci-
lorum, col. 1605 et 1605, dicitur Rufinianus Muzu-
lensis, seu. Mustensis; col. autem 1670. Itufinus epi-
&opus Ecclesie Mazensis appellatur. Apud Justellum
iacodice canonum Ecclesiz Áfricanz primo, col. 526,
dicitur Rufinianus. Muxucensiq; at postea, scilicet in
cap. 155 dictus fuerat adversarius Dominici episcopi
plebis Bullensium hlegiorum. 1n concilio Carthagi-
nensi sub Genethlio memoratur Épigonius episcopus
DBullensium Regiorum, ut emendatum est ex codice
ms. Luc: [lolstenii; nam antea legebatur Bullen-
sium Regionum, ut videre est in tomo ll. Concilio-
rum Labbean:ze edit., col. 1461, 115 et in appen-
dice col. 1850. Bullam Regiam memorant Antoninus
if lünerario, Tabulx: Peutingerian:, et Plinius li-
bro v, cap. 5, qui eam liberum oppidum appellat.
Eadem est, ni fallor, quam Ptolemzus Bullariam ap-
pellat libro 1v, cap. 5, ubi hanc urbem sub Legione
Augusti 5 constitutam fuisse memorat. Et fortassis
pro Bulleriensis legendum est Bullariensis in subscri-
ptionibus synodicie proconsularium in concilio Late-
ranensi sub sancto Martino, ubi Mellosus episcopus
Bulleriensis occurri:.
51. TiruLiTANUS. Inter Donatistas qui in Colla-
tione Carthaginensi capite 202 comparuere, memo-
D ratur Victor episcopus Titulitanus, qui jam capite 126
dictus fuerat adversarius Cresconii Spiscopi lebis
Tituli. Unde conjicimus urbem hanc Titulum fuisse
appellatam. Victorinus de Castello-Tituliano infra
inter Numidas habetur num. 54.
52. TusunBITENSIS. Duplex erat in Africa, ul sciunt
omnes, urbs Tuburbüum dicta, qux: Majoris, aut. Mi-
noris additamento distinguebantur. Utraque tamen
promiscue Tüburbium simpliciter quandoque diceba-
tur, quod ex Collatione Carthaginensi patet. In ea
quippe cap. 205, Maximinus Donatista episcopus Tu-
urbitanus dicitur, qui antea, capite scilicet 133 ad-
versarius Victoris episcopi Tuburbitanorum Minorum
fuerat appellatus. Sic Rufinianus episcopus Tuburbi-
tanus item Donatista sine addito capite 204 memora-
tur, qui adversarius erat Cypriani episcopi plébis
Tuburbitanorum Majorum catholici, ut patet, ex ca-
pite 135, ubi dicitur Rufinus. Alterutrius episcopi
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
259
fuere Sedatus a Tuburbo, qui in concilio Cartbagi- A — 2. GAzAUFULENSIS. Sic dicituP apud Antoninum,
nensi sub sancto Cypriano inter rebaptizantes sedit,
Jocutusque est num. 18; et Faustus cpiscopus de civi-
tte Tuborbilana, wnus ex. Africanis antistitibus qui
eum. Cacil:ano Caribag, ad concilium Arelatense
primum convenere, ul ex ejusdem synodi subscri-
mtionibus patet. Tuburbim coloniam habet Plinius
iibro v, eap. 4. Tuburboninus inter Bullam Regiam
et Cigisam locat Antoninus in Minerario. Utriusque
vero situm exhibeni Tabul: Peutingerianz. Tuburbo
memorat Ptolem:eus : alios auctores omitto. Eidem
fortassis urbi praefuit. Germanus, qui synodic pro-
consularium subscr»psisse dicitur in concilio Latera-
nensi sub sancto Martino, ubi episcopus sancte Ec-
clesie Ciumtuturbo appellatur, forte pro civ. m.id est
civitatis Majoris, aut. Minoris Tuburbii; sanc episco-
palium sedium nomina in hac epistola ut pluriunum
sunt depravata, Servum illustrem confessorem Tu-
burbitanc civitatis majoris laudat Victor noster lib. 165
num. 2, de quo vide notam ad eumdem locum
(Col. 242, n 3). Tuburbitanas martyres celebrat vetus
calendarium Carthaginense im cal. Augusti; quod
nomen aliqui celebribus martyribus Felici:ati et Per-
petu: attribuerunt. Alii vcro Maxima et aliis ejus
consorüibus. De his erudite noster Joannes Mabillo-
nius in notis ad predictum calendarium, quam qui-
dem quastionem nos quoque agitavimus in Admoni-
tione ad Passionem sanctarum Perpetua et Felicita-
tis in Actis Martyrum sinceris, pag. 81. Vide et
page 495. |
9. EuraLENsIS. S'o uterque co2cA m8, eum editis.
Mallem tamen ]egere cum viris eruditis, Stephano
Baluzo in noiis ad Collationem Carthag. et Joanne
llarduino in uotis ad Plinium, Thcudalensis. Certe
Victor Vitensis libro 1, num. 7, laudat Habetdeum
episcopum Teudalensem ἃ Genserico relegatum: de
quo vide ByzacENos, num. 55. Collationi Carthag.
cap. 126 adfuit Urbanus episcopus plebis Theudalensis.
Eudalam tamen a Theudala distinguit Carolus a San-
ubi Gazaufula. Adversus hxreticorum baptismum in
concilio Carthaginensi sub sancto Cypríano senten-
tiam protulit num. 76 martyr Salvianus a Gazaufala ;
cujus objectionem solvit Augustinus libro vii de Bap-
tismo contra Donatistas, eapite 40. Gazophyla appel-
lat Procopius lib. i1 de Dello Vandalico, quem locum
bidui iter a Constantina distitisse scribit. Gazaupala
habetur in Tabulis Peutingerianis.
9. CaALAMENsIS. Memoratur frequenter urbs ista
apud Augustinum, utpote quie non jonge ab Hippo-
neregiensi distabat, ex libro xxu de Civitate Dei,
cap. 8. Idem sanctus doctor Megalium Calamensem
episcopum, tunc temporis Numidia primatein, pas-
sim laudat, a quo ad episcopalis dignitatis apicem se
evectum fuisse professus est iu Collatione Carthagi-
nensi, cognitione 5, cap. 247. Idem refert Possidius
Megalii post Crescentianum in Calamensi sede suc-
cessor; qui Collationi Carthaginensi inter Patres ea-
tholicos capite 159 comparuit, cum jam antea capita
55 cum aliis sex episcopis pro tuenda adversus Do-
natistas Ecclesi: causa fuisset electus. Celebris cst
idem antistes ob vitam Augustini a se litteris man-
datam, quo nomine inter scriptores sacros locum
jure adeptus est. Crispinum habuit adversarium ex
onatistarum secla, ab Augustino passim 117 me-
moratum, qui paulo ante Collationem defunctus est,
ut in ea testificatus est Petilianus capite 139 jam lau
dato. Donatus Calumensis episcopus ex eadem secta
apud Optatum libro 1 inter traditores recensetur quí
Cirtors! synodo sub Secundo primate Tigisitano ad-
fuerant. C:terum celebris adhuc erat Calamensis ci-
vitas seculo nono exeunte, utpote qu:& prima recen-
scetur inter cz:teras Numidixz urbes in Notitia, quze
imperante Leone Sapiente conscripta fuit. Hanc No-
titiam omnium primus Grece et Latine edidit Caro-
lus a Sancto Paulo, sed mutilam, ut conqueritur
Guillelmus Beveregius, qui eamdein ex codice ms.
bibliothecee Bodleiana: Oxonii integram typis Schel-
cto l'aulo in Geographia sacra, sed ex lioc Notitizve (? donianis publici juris fecit anno 1672, in adnotatio-
loco. 116 Theudale memoratur a Ptolemaeo lib. iv,
cap. 5, quod a Plinio lib. v, cap. 4, immune oppidum
sppellatur.
δά. TuLANENsSIS. Non habetur apud Ortelium. In
concilio Carthag. sub Grato adfuit Metus Taccanensis :
an buc revocandus? 1n alio cod. vocatur Caunensis.
Sed ejusmodi conjectaiionibus hzerere non vacat.
Porro hic quinquaginta tantummodo et quatuor
episcopi in provincia proconsulari memoranuur,
quamvis longe plures in ista provincia olim fuisse.
certum sit. Sed populis in varias regiones dispersis,
urbes quamplurüna, ut ait noster Victor lib. 1, num. 3,
Gut raris, aul nullis habitatoribus incolebantur. Certe
üumerum eorum centum sexaginta quatuor fuisse idem
auctor asseverat num. 9 libri laudati, cum post Deo-
ralias Carthaginensis episcopi obitum — Gensericus
eugitang et proconsulari provincie episcopos interdi-
&it ordinandos. Synodica epistola istius provinciae
episcoporuin ad Paulum patriarcham Constantinopo-
litanum, qux: lecta fuit in. concilio Lateranensi sub
sancto Martino actione 2, sexaginta et octo Patres
gubscripsisse memorantur. Nec tamen ibi aut Cartha-
inis, aut complurium aliarum urbium, qux» hic in
otitia habentur, recensentur episcopi.
AD PROVINCIAM NUMIDLE.
1. REncEnITANUs. Codex Halleri, Becerritanus. Eí-
dem sedi przefuisse censet V. C. Baluzius Fortunatum
episcopum Vesceritanum, qui in Collatione Carthag.
cap. 187 inter Donatistas recensetur. Ortelius tamen
et Carolus ἃ Sancto Paulo Vesceritanam urbem in
Collatione memoratam eam esse putant quz a Ριυ]6-
mao Οὐεσχεθήρ dicitur, in Mauritania. Inter Numidize
civitates qua in Notitia Leonis Sapientis, de qua in-
fra n. 5 habentur, occurrit Κάστρον Βέδερα, seu Ca-
ΓΟ Βιάετε, ut vertitur in editione Beveregiana ; at
versio Castra Vetera.
nibus ad canones concilii Trullani tomo II Synodici
seu Pandectarum Canonum apostolorum, etc. Sed
immerito vir ille, alias eruditus, catholicis, quos pro
more hzreticorum papistas appellat, prave fldei
crimen impingit, eis exprobrans hanc Notitiam in eo-
rum codicibus aut corruptam fuisse, aut' saltem ab
iis haud fideliter editam ; idque factum fuisse dicit
in gratiam Romanorum ponuficum, propterea quod
in ea longe plures épiscopatus Constantinopolitano quam
HRomano patriarche subjecti enumerarentur, et fines illi
prascriberentur, qui dominium el potestatem in. totum
Christianum orbem sibi arroganter vindical : quasi
vero Romana Ecclesiv€ pontificum praerogativa, ex
majori aut minori episcoporum numero qui ei, ut
aiunt, patriarchico jure subjiciuntur, repeti debeant ;
et non potius ex primatu Petro supra c:xeteros aposto-
los, a Christo concesso, quem ad ejus sed:s succes-
sores transmissum fuisse perpetua ac constanti tra-
ditione semper credidit, uii etiam nunc credit Eccle-
sia catholica; docuere sancti Patres, Greci simul et
Latiui, agnoscebantque Grzci ipsi eo tempore quo ab
eis Notitia hxc descripta fuit ; in cujus initio Patriar-
charum ordo ita dispositus habetur, ut primum locum
obtineat Romanus pontifex. Denique non erat quod
Beveregius adversus catholicos adeo commuvefetur,
cum multo antequam scriberet tempore, eadem No-
titia, integra prorsus et insecta, a viro catholico et
erudito, Jacobo scilicet Goare e familia sancti Domi-
nici, edita fuisset anno 1648 in appendice ad Codi-
num Curopalatem, qui unus est ex auctoribus qui in
percelebri Byzantinz [listorizs scriptorum collectione
Llypis regiis Luteiize Parisiorum editi sunt. Sed his
diutius immorari non vacat. lpsam vero Notitiam in
posterum laudabimus 8ub Leonis Notitie nomine, cu-
jus ut variz editiones discerni j.ossint, earum alteram
Jacobi Goaris, alteram vero Beveregii, aut, ut jam a
viris eruditis passim laudatur, Notiuam Bodleianane
495 ANNOTATIONES IN
appellabimus. Basilii Armeni Notitia a nonnullis etiam
dicta fnit, quod in Deveregiana editione Matthzeus
uidam Armenus se eam descripsisse progressus
uerit.
. 4. CasTELLANUS. Inter Donatistas qui ad Collatio-
nem Carthaginensem convenere, memoratur cap. 180
Severinus Castellanus episcopus. Sed jncertu:m est
girum hic ex Numidis fuerit, eum 4128 in aliis Afric
vinciis urbes passim occurrant Castellum dictz.
ide iufra inter Mauritanix Cxsariens:s urbes num.
15, et inter Sitifenses num. 12. Castellum locum
munitissimum, in quo Jugurth:e Numidarum regis
divitize asservabantur, describit Salustius in. libro de
Mello Jugurthino, quod tandem a Caio Mario consule
expugnatum fuit. Idem est, ni fallor, oppidum quod
Castellum ἐπ montis loco munito locatum appellat
Birtius de Bello Africo, in quod Juba frumentum alia -
que ad bellum gerendum necessaria congesserat. In No-
titia Leonis imperatoris a Goare 118 edita, Castel-
lun inter Numidis civitates memoratur. Graecus
tamen textus habet κασταδάγε, in editione Beveregii
ἙΚασταμαγαι, Latiue Castamagae.
5. BuncENsis. Codex Halleri Bursensis. Burcam ἃ
Piolemzo memoratam: editor Oxoniensis nova edi-
tionis operuni sancti Cypriani non aliam esse censet
8 Buruch, cujus episcopus Quietus sententiam num.
$1 dixit in concilio rebaptizantium sub sancto Cy-
priano. Sic quoque Quietus appellatur apud Augusti-
Bum libro v1 de Baptismo contra Donatistas, cap. δ},
ubi sanctus doctor illius argumenta refellit. Et qui-
dem a Durwc deduci potuit Burucensis. Tamen in
Collatione Carthag. cap. 204 memoratur inter Dona-
listas Lucianus episcopus Burugiatensis.
6. CeNTUnIONENSIS. Uterque codex ms. habet Cen-
turianensis. Editorum lectionem retinuimus, qu:e ve-
teribus monumentis magis consentanea est. Nam in
Collatione Carthaginensi cap. 202 inter Donatistas
recensitas fuit Januarims episcopus | Centurionensis.
Apud Optatum lib. 1 memorantur Felix a Rotario et
NOTITIAM AFRICA. 294
A Proficius Vadensis. Porro Norisius in observationibus
adversus Garnerium, Vadensis et Vagensis nomine
idem significari existimat. Cujus sententia confirmari
Rotes! ex Notitia Leonis Augusii, in qua inter urbes
umidix: episcopales Grzcus textus recenset Βάγης,
que in editione Jacobi Goaris Latine dicitur Vada, in
evercgiana autem DBages. 1n eadem editione Bevere-
giana memoratur ibidem num. 6 Bác, Latine Bades ;
et num. sequenti Afeleum. At in Goaris editione ambae
ist: urbes in uuam conflantur,quaGrzece Βάδος Μηλέως,
Latine vero Vagarmnelita,'appellatur. ln concilio Ca:-
thaginensi 119 sub sancto Cypriano, pro lieretcis
rebaptizandis sententiam tulerunt numero 15 Dativus
a Badis, et num. 50 Libosus a Vaga ; οἱ sic quoque ap-
pellantur a sancto Augusiino, qui eorum objectiones
solvit, prioris quidem libro 6 de Baptisino eontra Do-
natistos, cap. 22; alterius vero eodem libro cap. 37,
et libro i11, cap. 6. Concilio Carthaginensi sub Grato
interfuit Crescens Vagensis, seu, ut habet. exeinplar
Vaticanum, fJagensis episcopus. |n Collatione autem
Carthaginensi cap. 180 inter Donatistas comparuit
Pancratius episcopus Badiensis, queni Baluzius censet
adversarium fuisse Potentii episcopi Bladiensis, ca-
pite 121 inter catholicos recensiti ; putatque vir eru-
ditus his vocibus Badiensis aut Bladiensis Vadenscin
urbem hic in Notitia memoratam designari. Sed iu
eadem Carthaginensi Collatione cap. 215 duo epi-
scopi Vagenses catholici memorantur Ampelius et
Primulus, quorum cum cnum Vadensem, alterum
Vagensem appellari debere censuisset Garnerius, a
Norisio repreliensus est, quod certum sit duas fuisse
hujus nominis urbes in Africa ex Plinio lib. v, cap.
4. Consentit Ptolemaeus, qui primam libro iv, cap. 2,
in Mauritania Csarien-i, alteram vero in Numidia
locat, quam nempe sub Cirtesiis fuisse scrib:t capite
sequenti. Prioris situs ex Tabulis Peutingerianis di-
scitur. DBadam in Mauritania Gaditana habe. anony-
mus Ravennas libro mi, num. 11. Sed etiam si dux
non essent in África urbes Vaga dict, nihil tamen
B
Nabor a Centurion. Codex ms. archimonasterii Re- ΩΣ hic in Collatione esset emendandum ; cum unica so-
mügiani spod Remos habet Felix a Ratorio, et Na-
bor a Ceniurionis; αὐ verba eodem quoque modo
habentur in altero cod. ms. monasterii nostri saneti
Theoderici prope eamdem Remorum urbem; sed
pro Ratorie legendum est Rotario, ut habet codex
ms. Sancti Germani a Pratis. Ex his autem Optati
werbis emendandus est actorum Cirtensis synodi
leeus, qui apud Augustinum libro 1 contra Cresco-
ἶσα) laudatur cap. 27, ubi Secwudus primas dixit
—Felici a Rotaria Centurioni, eic. ; qua lectio eodem
Ammnodo depravata habebatur in veteribus Optati editio-
mumnibus. Duas autem urbes his verbis designari tum
— αν Üptatum, tum apud Augustinum, conlirimatur ex
latione Carthaginensi, ubi preter episcopum
ENE3p. 187 inter Douatistas occurrit Victor episcopus
lilFueicriensis. Quin et Centurionensis hujus episcopi
"—Emp»eeasione liceat mihi illustrare locum ex passione
BEG-ADCLOruin Ja^obi οἱ Mariani, quam inter acta. mar-
—"Ulrrwm sincera et selecta a4 annum circiter 259 pro-
Acl. Ibi autem num. 5$ Centurionum οἱ Cirtensium
ENEEPagis/raius in auxilium advocati fuisse dicuntur a
—--dilaiionario, qui sanctos martyres cruciabat : quo loco
«ERSChenius pro Cemturionum reposuerat centuria-
—UHNBER, quasi alias nullus esset sensus. Ego vero vete-
EF^wmm codicum lectionem retinui; sed mihi non vene-
K-zntíia meatem hac voce Centurionum alicujus urbis
WuWDeen signari, quod tamen jam omnibus perspicuum
*'&se debet. Quin et ex eodem actorum loco Centurio-
Wbnsis urbis situin discimus, cum ibi haud procul
ta seu Constantina, urbe celebri, et Muguis, qux
*rat ejusdera Cirtensis colonig suburbana vicinitas,
"a distitisse laudata acta testentur num. 2etl seqq.
1. VapEgNeIs. Sic uterque codex ms. cum editis.
hujus nominis urbes in Numidia fuisse vel ex
hac ipso Notitia colligitur: nam prxter Rufinianum
Vedensem hic memoratum, babetur inferius num. 117
WE Centurionensem, uti diximus, cap. 202 inemoratum, .
lummodo urbs Vaga hoc loco designetur, qua duos
simul habebat catholicos episcopos, Ainpelium scili-
cet, qui a catholicis fuerat electus et ordinatus, et
Primulum, cui, cam antea fuisset in ea urbe Dona-
tistarum episcopus, ad unitatem catholicam converso,
episcopalis honor et locus reservatus faerat, ut ipse
Ampelius te:stificatus est in eadem Collatione cap.
416, ubi aflirmat ex eo tempore unitatem catho-
licam semper in Vagensi Ecclesia integram inviola-
tauique perseverasse. Quare alterius urbis fuisse di-
ceudus est Privatus Vagensis episcopus in eadem
Collition * c ip. 177 inter Donatistas memoratus. Et
quidem iste cap. pr.ecedenti episcopus. Ausagensis di-
ctus fuerat. Hineque infert Norisius Vagam fuisse
urbem unam in Africa, 45 Ausagze cognomen ha-
buerit. luo cum et cap. 179 duas fuisse Auzaggas
dicatur, unam eui Januarius, alteram cui Privatus ex
Donatistis prxefuerunt, quatuor in Africa Vagas fuisse
colligit vir eruditus, Verum Ausaggam noniusi ex
errore pronuntiationis pro Vaga bic acceptam fu sse
acut : obs«rvaviL eruditus Baluzius in notis ad ejusdem
Collationis caput 176. Quippe cum Notarius recitasset
Privatus episcopus Ausagensis, seu, ut veteres manu-
scripti habent, et uti videtur, sieut pronuntiabant
Afri, Ausvagensis ; Ampelius, qui Vagensis episcopus
erat, non audita priori syllaba, putavit Vagensem
urbem suam recenseri, statimque interlocutus est in
Sua civitate perfectam unitatem esse. Unde cuin de
$ua ipsius civitate non fieri mentionem postea intel-
lexisset, controversia illico sopita est. Norisio tamen
favet, quod non semel postea Privatus simpliciter
Vagensus episcopus in eadem Collatione nominatus
occurrat. Ceterum ibidem cap. centesimo trigesimo
quinto memoratur Valentinus episcopus Vaiensis ex
catholicis, et cap. centesimo octuagesimo sexto Quin-
tasius ejusdem loci ex Donatistarum secta; sed utro-
bigue Baluzius reposuit. Vaiemensis, Vide ejus note
D
295
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
296
in cap. 55, et alias ibi laudatas. Nihil attexo de Ba- A in Africa cui nomen erat Giru. Sic infra num. 52
aia, quam celebrem adeo reddiderunt, tum Bagaiensis
onatistarum famosa pseudo-synodus, tum Donatus
Bagaiensis , quem uti martyrem iidem Donaiistze
adeo impense 190) colebant, de quo Optatus plura
habet lib. 111. Sed hec urbs illustrior evasit ob imma-
nia supplicia, quibus in Maximianum ejusdem loci
eatholiceum antistitem Donatiste sevierunt.. Ὡς
fusius exponit sanctus Áugustinus epistola $5, num.
. 96 et seqq., qui passim eumdem sanctum toníesso-
rem laudat; illius au'em memoria celebratur in Mor-
tyrologio Romano die 3 Octobris, in quein diem vide
aronii notas : ibi quippe illustrissimus cardinalis
plura de isto egregio confessore congessit. Caeterum
Donatianus Bagaiensis episcopus, sed Donatista, ad-
fuit etiam Collationi Carthag. cap. 176, sicut οἱ Feliz
a Bagai concilio rebapiizantium sub sancto Cypriano
num. 42. Ex his autem omnibus qua protulimus,
quivis facile intelligere potest quam difficile sit inter
tot ambages aliquid certi de istarum civitatum nomi-
Dibus statuere. Vagm in Nuimidiw pr8vincia urbis
situm discimus ex actis sancti Mammarii sociorumque
martyrum, qux ex celebri bibliotheca principalis
monasterii Benedictini Sancti Galli apud l1lclvetios
'eruta, tomo IV Veterum Analectorum a domno
Joanne Mabillonio edita sun!. [Ibi Mammarius apud
Vagensem civitatem in Numidia appreheusus dicitur,
non longe a Lambese, altera ejusdem provinci:y nota
civitate, a quibus etiam haud procul distitisse Tamu-
gadim, Tigisim et Boseth cognomento Anforaviam ex
iisdem actis colligitur. Mihi lere exciderat monere in
veiustissimo Carthaginensi kalendario 1v Kalendas
Novembris Vagenses martyres celebrari, quos sibi
ignotos esse fatetur idem Mabillonius. Sed suspicari
fortasse quis posset eos esse Manimarium sociosque
ejus, quorum acta modo laudabamus. Licet enim in
civitate Doscth fuerint consummati, Mammarius tamen,
qui omnium erat veluti pater et precipuus, apud
Vagam primus omnium comprehensus, fuit, indeque
B
Giru Marcelli, num. 191 Giru Tarasi; et in Maurita-
nia Cassariensi num. 9 Girumonlensis.
10. CuicuriríaNvs. Memoratur in Collatione Carth.
cap. 121 Cresconius episcopus Ecclesie Cuiculitanee
catholicus, qui testatus est adversarium suum e cor-
pore exivisse. Klpidoforus episcopus Cuiculitanus pro-
vindige Numidie laudatur in concilio Carthaginensi
sub Bonifacio, ex alteia synodo sub Grato babita :
indeque emeudanda istius synodi utraque editio tomo
I! Conc. Labb., ubi col. 717, cap. 11, Elpidophorus
Cuizitanus, seu Chuzitanus , aut Cuicialitanus ; et col.
1825, ex cod. Vaticano Cuiccalitanus nominatur.
Crescus seu Cresconius episcopus Cuiculi subscripsit
concilio v generali. Sed his omnibus antiquior est
Pudentianus a Cuiculi, qui pro rebaptizandis hareti-
ci$ sententiam tulit in concilio Carthag. sub sancto
Cypriano num. 71, cujus objectionem ex responsio-
nibus quas ad aliorum rationes jam fecerat, solvit
Augustinus libro vit de Baptismo contra Donatistas,
cap. 55. Hujus urbis mentio habetur in Antonini
ltinerario.
11. AuponEssis. In Collatione Carthag. cap. 193
inter Donatisias recensitus fuit. Servatus episcopus
Amphorensis, quem hunc ipsum esse putat Norisius
qui cap. 121 Douati episcopi Ecclesie Anburensis ad-
versarius dicitur. Ánburam et Amporam seu Ampho-
ram uuam et eamdem eSse urbem preter Norisium,
asserunt etiam viri eruditi Joannes Garnerius in notis
ad Marium Mercatorem, et Stephanus Baluzius in
notis ad Collationem Carthag. ; qui loco laudato pro
Anburensi, legit Amburensi, monetque frequentesesse
in ms. codicibus litterarum p et b, aut o et u permu-
tationes. Hinc non audiendus Lucas Holsteniu5, qui
pro Anburensis legendum esse putat Abbirensis.
12. FEssriTANUS. Sic codex ins. uterque cum edi-
tis. lune locuin legenti primum in mentem venit
Fezza urbs his temporibus in hodierna Barbaria ce-
lebris, cum reguo sibi cognomine; quam putant esse
per varias urbes cum aliis circeumductus ; ones € Volubilem urbem a Ptolem:eo, Antonino, aliisque an-
apud Vagam intezregati sunt ei in circere veclusi a
Comite; unde tandem ad Anulinum missi, qui erat in
civitate Boseth, Vagenses dici extunc potuerunt,
quod nomen etiam ad posteros transinissum est.Utut
Sit, Mammarii et sociorum ejus memoriam, quam
ubique ignolam esse existimaverat idem vir eruditus,
deprehendimus celebrem esse in Lotharingia, ut te-
stis est Andreas Saussayus Tullensium in eadem pro-
vincia antistes, qui in martyrologii Gallicani supple-
mento hsc habet pag. 1131: Quarto idus Junii. In
Lotharingia natalis sancti Mammarii et sociorum mar-
tyrum, quos in una con[essione summa Deitatis per-
sistentes, ferus persecutor trucidavit. Qux: optime cum
actis Mabillonianis congruunt, in quibus etiain iidem
mortiyres hora sexta iv idus Junii passi dicuntur.
Porro Notkerus die 14 Martii inter alios Alricanos
martyres Mammarium recense; sed nec sociorum
nomina, nec dies ejus festivus cum actis componi
ssunt. De istis vide Bollandianos ad eamdem 14
artii diem.
8. NiskNsis. Suspicatur V. C. Baluzius huic eidem
sedi praefuisse Justum episcopum Nicibensem, qui
inter Donatistas Collationi Carthag. adfuit cap. 201.
Memoratur in eadem Collatione cap. 197 Quodvultdeus
Nebbitanus, de quo inter Byzacenos infra num. 14,
ubi de L:to Neptitano. Ortelius autem in Thesauro
Geographico pro Nibensis legendum esse putat. No-
bensis. Attamen non editi solum, cum codice Laudu-
nensi, sed ipse etiam Halleri codex NNibensis habet,
ut ipsemet Ortelius attestatur. Vide infra inter epi-
Scopos Mauritaniz: Casariensis num. 91. Nobas Fu-
sciani in Numidia habent Peutinzeri Tabul.
9. GinENsIs. Ejusdem loci, ut quidem censet Balu-
zius, fuit Lucianus episcopus Ecclesie Guirensis in Col-
lauone Carthag., cap. 125, 193 quam urbem suspi-
catur Carolus a Sancio Paulo esse Gurram in Tabulis
l'eutingerianis memoratam. Cerie non una urbs fuit
Cats mengoratsg At Nokuilis, tetumque Fezzaoupi
regnum ad eam Áfrice partem spectat qua: olim
Mauritania Tingitana appellabatur, et ipsa urbs Fezza
in maris littore versus Hispaniam sita est, proinde-
que longe distans a Numidia, ad quam Feiseitana urbs
hic memorata attinebat.
13. BoccowxiENsis. In Collatione Carthag. cap. 198
inter Donatistas occurrit Donatus episcopus Bucco-
niensis, haud dubie huc revocandus.
14. DaMaTCORENSIS. Legendum, admonente eru-
dito Baluzio, Bamaccorensis, vel Vamaccorensis, cujus
loci Cassianus episcopus adfuit Collationi Carthag.
cap. 128 cum Donato ipsius adversario. Mirum au-
tein eidem Baluzio videtur quod Donatus cap. 137
ejusdem Collationis dixerit nullum sese adversarium
habere in plebe sua, nisi solum Absalonem, cum, in-
quit vir eruditus in notis ad hunc locum, Cassianus
cap. 128 episcopus Bamaccorensis catholicus nomina-
(us sit, cL a Donato agnitus. Sed fallor si Donatus
nomine Absalonis bic alium voluerit designare prz-
ter ipsummet Cassianum, quem Absalonem appellat,
id est filium rebellem, quod, cum antea ejus presby-
ter Donatista fuisset, ad unitatem catholicam con-
versus eidem ac ipsa ecclesie a catholicis praefectus
fuerit. Unde Donatus cajit. 198 ait : Agnosco illum
Cassianum, presbyter meus fuit. Et cap. 187, cum idem
Donatus dixisset, 1399 Nullum habeo adversarium
nisi Absalonem, Aurclius Macoinadiensis catholicus
episcopus subjunxit : Hic est episcopus presens Cas-
sianus. Porro hujus episcopi occasione locum conci-
lii Carthaginensis sub sancto Cypriano habiti cor-
ruptum emendat idem Baluzius, quod jam editor
Oxoniensis subodoratus fuerat. Qui enim ibi Felix ab
Amaccura aut. Amachorra in vulgatis editionibus tri-
gesimus octavus sententiam dixit, a Damaccura ap-
pellari debet. Eodem modo emendandum est istius
urbis nomen apud Augustinum libro vr de Baptismq
297
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICA.
eontra Donatistas, cap. 40, ubi sanctus doctor ejus- A censet przfuisse municipio Togie , cujus loci Victor
dem Felicis objectionem solvit. Denique Plinius lib.
v, cap. 4, memorat Vamacures civitatem, quam eam
ipsam esse de qua hie agimus idem Baluzius existi-
mat. Aliud tamen videtur Joanni Harduino, quos
auctores tu, si lubet, consule. Non enim decet inter
tantos viros me judicem interponere.
- . 45. AUSUCCURENSIS. Sic uterque codex ms. et editi.
Dissimulare non licet quod Feliz ab Amacurra, uum.
przcedenti ex Cypriano et Augustino memoratus, in
plerisque Augustini codicibus mss. et editis dicatur
Felix ab Accura aut Ácura, ex quo Auccurensis, seu
Ausucurrensis deduci potuisse nonnulli fortassis
existimabunt.
16. ipicnENsIs. In vulgatis editionibus Carthagi-
nensis Collationis cap. 128 Marcianus recensetur
iscopus Idierensis dictus, et in editione Massoniana
durensis, cui opponitur Martialis Donatista. Sed
error est scriptoris. Nam idem Martialis cap. 187 in
omoibus editis dicilur Jdicrensis : quin et in Balu-
ziana editione, quad: omnium est castigatissima, utro-
bique dicitur Jdicrensis. Sic et apud Optatum lib. it
Felix Donatista in ms. codice Remigiano dicitur
Edierensis , et paulo post ldicrensis. Hujus autem
Felicis nefaria facinora fusius prosequitur Optatus
libro laudato. Jdicram memorat Antoninus in lti-
nerario.
47. Ῥυτιξνβιβ. Chiffletius habet Puriensis, sed
ose. Nam Sirmondus, ex quo Notitiam hanc
exscripsit, diserte habet Putiensis, sicut et codex
ms. ecclesi: Laudunensis ; Ortelius vero ex Ilalicri
eodiee ,Piutiensis, et Putientis. Infra inter Byzacen:e
vincia civitates ilerum habetur Putiensis num. 18.
orro in Collatione Carthaginensi cap. 204 inter Do-
matstas comparuit Felix episcopus Putiensis, quem
eumdem esse Felicem censet Baluzius , qui cap. 133
ejusdem Collationis adversarius dicitur Ambibii epi-
scopi catholici plebis Pisitensis. Quin et eapite 149
memoratur item ex Donatistarum secta Florianus
episcopus plebis Putiziensis, seu, ut addit idem Ba- ( sam fuisse suspicatur
luzius in notis ad hunc Collationis locum, Putiensis
in provincia Byzacena, ut patet ex Notitia. Verum etsi
daretur Putiensis et Pisitensis, seu Pytiziensis nomi-
nibus, Puteam urbem promiscue in Collatione desi-
natam fuisse, haud tamen assentiri possum Felicem
tiensem capite 204 memoratum, hunc ipsum esse
Felicem qui cap. 155 dictus fuerat adversarius Am-
Dibii Pisitensis. Felix quippe Putiensis Collationi
rzesens adfuit, accessit, mandavit, et subscripsit. Αἱ
elix Ambibii adversarius, teste Valentiniano dia-
“ΟΠ Donatista capite 1355 abfuit ἃ Collatione, litte-
NEEPraOsSQMe Cxcusalorias misit senectulis causa. Quin et
--m-mbivium Pisitensem, de quo hic agimus, ex pro-
mu :onsulari provincia fuisse censet eruditus vir Henri-
WE— us Norisius in observationibus adversus Garnerium,
m—-umdemqoe przfuisse putat Pisitane civitati, qua
— — Albro priino de Miraculis sancti Stephani,sub nomine
l— vodii Uzalensis, cap. 15, memoratur. Áb ea itaque
mmm- lia erat Pisiia seu Pisida, quam in con(ünio provin-
—- arum Tripolitanz et Byzacenz sitam fuisse probat
——c-arnditus Baluzius ex Tabulis Peutingerianis, 123 ubi
Ἐπ ες Puteam Byzacen: urbem, et Sabratam in Tripo-
Ἔα lana Pisida locata est. Unde cum nec Pisida Norisii,
—NN «pote quain in proconsulari sitam fuisse dicit; nec
— iam Daluziana Pisita seu Pisida, quam nempe iu
» ας, yzacenze et Tripolitanz finibus locat, Putiensi urbi,
E» &c in Notitia memoratze, possint aptari : aliundeque
m vir eruditus Putiziensem Florianum ad Byza-
w—enam revocaverit ; superest ut solus Felix, qui ca-
WPite ducentesimo quarto Collaiionis inter Donatistas
Wusemoratur, Putiensi Numidiz urbi, de qua hic agi-
Wnus, prefuisse dici possit.
18. SucerraNus. Memoratur in collatione Carthagi-
hensi capite 209 Cresconius episcopus Siguitanus , ex
tistarum secta, huc fortassis revocandus. Adfuit
eidem Collationi cap. 187 Paschasius episcopus Tug-
qensis item Donatista, sed istum eruditus Baluzius
PATAOL. LVIIÍ.
episcopus inter proconsularis provincie Patres sub-
scripsit synodica in concilio Lateranensi sub saucto
Martino laudat, actione 2. Porro erat in Nuuiidia
urbs Sugus dicta, quz forte hic in Notitia designatur.
Eam non semel Antoninus in Ilinerario memorat,
quz a Cirtensi colonia provincix metropoli 25 millia
passuum distabat. Sigus dicitur in Tabulis Peutinge-
rianis.
19. LAMVIRITANUS. Sic codex Laudunensis. Ortelius
ex Halleri codice, Jamviritanus. Sed in nonnullis
mss. codicibus litter: L et J nisi cx sensu vix distin-
gui possunt, Editi, Lambiritanus. In Collatione Car-
thaginensi capite ducentesimo sexto, Crescentilianus
episcopus Latambirinus Donatista palam professus est
apud se non haberi traditores : sic illi schismatici
catholicos appellabant. Anonymus Ravennas libro
tertio, num. 6, inter Numidiz civitates recenset Lam-
brese et Lambridin. Habetur ct in Tabulis Peutinge-
rianis Lambfidi. Erat in eadem provincia Lambesa
civitas, passim apud veteres memorata. Quin οἱ duo
episcopi, a Lambese dicti, habentur inter rebapti-
zantes in concilio Carthaginensi sub sancto Cypriano
editionis Oxoniensis, sed mendose. Vide infra num.
412, Omitto Felicem Lambiensem episcopum Donati-
812m, de quo plura in Collatione cap. 201.
20. TacunENsis, seu Tagorensis, ut vider. Duplex
autem erat Tagora. Nam in Collatione Carthag. cap.
1355 memoratur Posthumianus episcopus plebis Tago-
rensis, qui unitatem se habere profitetur ; et cap.
143 Hestitulus episcopus item catholicus Tagorensis
recensetur, qui erat custos tabularum. Unam ex his
in Numidia fuisse vel ex hoc Notitixe loco patet :
quod item ex Antonini ltinerario colligitur , sicut et
ex epistola 59 sancti Augustini, ubi Xantippus epi-
scopus Tagorensis de Numidix primatu cum Victo-
rino contendisse memoratur, quamvis in nova sancti
Augustini operum editione, Xantippus iste dicatur
episcopus Tagosensis ; quam sedem a Tagora diver-
orisius libro 1 Historiz Pe-
lag., cap. 8. Et quidem, ut nostri observarunt in
notis ad laudatam epistolam, omnes fere inss. hunc
episcopum Tagosensem appellant : unus habet Ta-
gonensis. Lovanienses Tagastensis reposuerunt pro
Tagosensis, sed mendose, ut viri eruditi jam non
semel monuere ; et mendosius Justellus in canonem
86 Collectionis Africanx: putat reponendum esse
Constantiensis. Togoram e duabus unam Norisius in
animadversionibus adversus Garnerium in proconsu-
lari locat ex Tabulis Peutingerianis , ubi Tagora seu
Tachora; qux tamen distingui debet a Tagarata
cujus episcopus tum ex catholicis, tum ex parte Do:
nati habetur in. Collatione, ut ex iià patet. qux dixi-
mus in nota 43 (Col. 189) ad proconsulares In actis
124 sancte Crispin:z, quae ex 2 mss. codicibus san-
cü Theoderici prope Remos inter acta martyrum
sincera protulimus, celeberrima isthz:ec martyr dici-
tur Thagarensis, ab Anulino proconsule vexata, et in
Colonia Thebestina, qux sane ad Numidiam pertine-
bat, mortem passa.
91. FossALENSIS. Sic mss. ; at editi, Fussalensis.
Celebris est in Africanis historiis Antonii Fussalensis
causa, quam fusius Coelestino pap: Augustinus ex-
ponit epistola 209, ubi hanc urbem ab Hipponensi
quadraginta tantum millibus abesse scribit, quamque
ad parceciam lippponensis Ecclesi aliquandiu per-
tinuisse ibidem testatur. Miraulca ibidem sancti Ste-
phani meritis edita. narrat idem sanctus doctor lib.
xxi de Civitate Dei, cap. 8.
22. 'TususicENsis, Sic uterque codex ms. ; at editi
habent Tubursicensis. Et quidem Tubursicum memo-
rat Antoninus in lüinerario. Dicitur a Plinio libro v,
cap. 4, Tuburniceuse oppidum. Meminit Augustinus
epistola 44 Fortunii Tubursici episcopi, ex secta Do-
natistarum. In codice canonum Ecclesie Africanz,
capite 100, laudatur civitas Thubursicensis in Numidia,
ibique agitur de Maurentio episcopo , quem eidetu
19
299
APPENDIX AD VIGTOREM VITENSEM.
500
Ecclesi: przefuisse discimus ex Collatione Carthingi- A pr:efuit, si hujus sancti operum editori Oxoniensi cre-
nensi, capite 145, ubi Maurentius episcopus Ecclesie
Tubursicensis compiwruisse dicitur, cum Januar.o
ipsius ex secta Donatistarum adversario; Januarius
item recensetur capite 201, ibique episcopus appella -
*ur de Tubursico Numidiarum, ui urbs ista distingua-
ur a Tubursico Bure, cujus antistes Servusdei episco-
pus plebis Tubursicen Burc habetur in eadein Colla-
tione, cap. 194. Is ipse est quem Augustinus lib. uu
contra Cresconium , capite 43, Servum epi-copum
catholicum a Tubursicubure appellat. Haíic vero Ec-
clesiam ad proconsularem pertinuisse probatur ex
concilio Carthaginensi sub Bonifacio, cui inter czeterog
istius provinciz episcopos subseripsit Reparatus epi
scopus Tubursicuburensis. Buram autem Tubursici
agnomen soluminodo fuisse constat ex Collatione ;
lam Donatus capite 121 adversarius Servidei Tubur-
sici Bure dicitur, et capite 207 simpliciter episcopus
Thubursicensis, αἱ jani adversus Garnerium ob*erva-
vit Norisius. Familiare autem erat Afris voces duas B
sic in unum conjunctas efferre , ita infra episcopus
Leptiminensis, etc.
3. LausonTENSIS. Codex Halleri apnd Ortelium
habet Jamsortensis; retinenda tamen est vulgata le-
ctio, Etenim Collationi Carthbaginenst capite 149 in-
terfuit. Antonianus episcopis Lamsortensis Donaista,
qui iterum sub Antonii nomine recensetur cap. 165,
ubi nullum sibi adversantem catholicum ἢ. buisse
»alam professus est. be Antoniano Lamsortensi plura
1) 61 Norisius adversus Garnerium. Fallitur tamen
vir eruditus cum ait Antonianum liunc nusquam. ÁAn-
tonium dictum fuisse; at jure Garneriuin repi elicndit,
qui hunc. pessimum Dona:istam pro catholico epi-
scopo intruserat. Cxterum.— Florentius. episcopus ca-
tiolicus Lamsortensis subscripsit concilio Carthagi-
nesi sub Bonifacio anno 515. Inter episcopos Mau.
ritani& Sitfensis infra num 21 habetur Vindemius
Lemfoctensis.
94. TivipiTANUS. Codex Halleri, Tiditanus. In Col-
latione Carthag. cap. 135 inter catliolicos recensitus Q
fuit Lampadius episcopus plebis Tiseditensis cum Do-
nato ipsius adversario, ut restituit Baluzius ex capite
198, ubi inter Donati-tas comparuit Donatus episcopus
Tiseditanus. Jam vero Garnerius ex Notitia emen-
danduin esse Collationis textum contendi! ; e contra-
rio autem Norisius ex Collatione emendari debere
Notitiam asseverat ; proindeque hic reponendum esse
Tisiditanus. Rem in medio relinquit Baluzius; et qui-
dem 195 satis est quod uterque unam et eamdem
esse urbem consentiant. Favet Norisio Salus:ius, qui
Tisidium describit in libro de Bello Jugurthino, cap:
69. At pro Garnerio stare videtur Notitia Leonis
imp. superius memorata : in qua ex. Latina Goaris
editione, iuter Numidis civitates recensetur Tididita,
que Grece appellatur Τίτισιν. S«d editio Beveregii
Gr:ece et Latine babet Τιτήσεον.
25. MoNTENsIS. Eidem, uti videtur, urbi przfuit
Donatianus episcopus Montenus, qui inter catholicos
antistites memoratur in CollationeCarthag. cap. 431. D
]u Tabulis Peutingeriauis occurrit Moute.
96. NoBArARBARENSIs, Seu Nova Barbarensis, ut ha-
bet codex Halleri. .
97. lpasscensis. Codex Halleri, ! dacensis. Rogatia-
nus episcopus Idussensis Donatista Collationi Carthag.
cap 182 comparuit; quoex loco anc urbem nou longe
Macomadia abfuisse colligimus. Nam cum Rogzatianus
nullum adversum *e cai:holicum episcopum habere
vrofessus fuisset, Aurelius episcopus Macomadiensis
interlocutus est se ibi presbyterum Florentinum ha-
bere, donec huic sedi episcopus ordiuaretur.
98. NoBAGERMANIENSIS. Codex Halleri habet Noba-
ermonensis, id est Nova Germania, sic dicta, ut a
rermania civitate d.stinguatur, de qua inferius uuim.
97. Seniores Nove Germani* semel et iterum 1ne-
morantur in codice canonum Ecclesi; Africanze, eap.
100. Confessor Jambus a Germaniciana in concilio Cat-
ἸΠπῶζ. sub saucto Cyprian » memoratus eideu civitati
damus. At potius revocari debet ad Germaniam iulia
iuemorataui num. 97, ut ibi dicemus.
29. ViLLATICUS E Casis MepiaNENSIS. Unus | fuil
ex episcopis qui libellun &dei Huner.c» regi cbtule-
runt, ut ex libro m Victoris Vitensis patet, supra p. 33
(Col. 2954). Pro Januario episcopo plebis Casarum Me-
dianensium subscripsit Honorius e,iscopus in Colla-
tione Carthag. cap. 155. Comparuii tamen Januarius,
et declaravit se habere ex parte Donati adversarium
nomine Zmilianum, qui ZEmilianus receusitus est
inter Donatistas cap:te 198, ihi jue. episcopus Cosen
sium Medianensium appellatur. Inter episcopos Dyza-
cenos infra num, 27 habetur Antacius Medianensiis.
90. SUsICAZIEN:sIB. Ortelius ex codice uis, Halleri
laudat locum Susicasiensem.
91. De Νοβὰ Casan. llanc urhem eamdem fuisse
cum Vico Gasaris putat Oxoficusis operum sancti
Cypriani elitor, in noti» ad concilium Carthag. sub
*ancto Cypriano, num. 25; ubi sententiam. dizit Ja-
nuarius a vico Cesaris. Pamelius tamen eo loco Vici
Cesaris noinine Jol. sive Julia Cesarcam in Mauri-
tauia designari scribit.
δὰ. VazanRiTANUS. Interfuit Coilationi Carthag. cap.
188 Culipodius episcopus Vaaaritanus inter Donatistas,
qui: cap. 129 dictus fuerat adversarius Adegdati &pi-
$copi plebis Bazaritane, Quam urbem cum Vararita.:q
liyzacenae urbe de qua inferius, n, 70, ineaute confa-
dil vir slias perquam eruditus. Loci Vasaritani weu-
tio fit in cap.te 54 codicis canonum Ecclesie Afiiea-
nx. Sed is locus ad procon:ularem pertinuisse vide-
tur, Nini! i Epigonius Bullensium Regiorum episcopus
couqueritur adversus Julianum, quod clericum ἃ se
l'ap.izatum, et in Mappaliensi Ecclesia lectorem con-
Stitutuiu, Ju'ianus diaconum (amen ordiuassget, ea
specie quod [oci Vasaritani civis esset; atque in. sui
patroeinium Victoris Puppianeusis ordinatione anti -
q'issimi a 'ctoritatem adduct. Ejigonius autem et
Vietor Puppianeusis ex proconsularibus erant. Sed
lameu cum ibi non 196 dicatur cujusnam provinciae
fuerit Julianus, Bulleusium vero dicecesis Nuinidise
luerit contermina, nilimpedit quominns Julianus Nu-
mita dicatur, contra quem | in concilio corain totius
, Africze primate Epigonius querelas detuli:. Habeniur
in Tabulis Peutinzerianis Vatari e! Bararus.
99. TiciLLASENsIS. Donatus episcopus Tigillabensis
ex parte Donati adfuit Collationi C .rthag. cap. 215,
qui jam antea, cap. scilicet 133, dictus fuerat adver-
sarius Regini episcopi Tigillavens s.
94. lessaNENsIs. Ejusdem loci fuit Octavianus epi-
scopus plebis Ressanensis, qui un.tatem catliolicam se
habere p:ofessus est in t:ollatione Carihag. cap. 126.
Conquestus tamen est Verissimis Tacaratenais ep.aco-
pus Donatisti cap. 121 quatuor episcopos in sua ple-
be a extholicis fuiss: ordinatos, inter. «uos Ociavia-
num recenset, quem B.luzius euin ipsum fuisse exi-
stimat, qui Hessanens:s cap. 126 dicitur.
δῦ. AucURENsIS. lluie procul dubio urbi praefuit
Montanus in. Collatione Carthag. cap. 126 memora-
tus, ubi dicitur episcopus Ecclesie cath., id est catlio-
lice, Auguritung, πο vulgat:e editiones, uliima
duo verb: in unum conflautes, Cuthauguriteusis Ec-
clesie episcopum appellaveraut, ut monet Baluzius iu
nolis ad huue Collationis locum. Audurus fundus al
Augustino memoratur lib. xxii de Civit. Dei, cap. 8.
26. OcrAsENsis. Inter Patr.s DByzacen:e provinciae
num. 38 habetur Albinus Octabensis, eium. 34 Sabini-
cus Üctabiensis. Neutrum tamen ex liis babet Ortelius
cx codice Halleri, quamvis Octavum urb&ám adis 6x au-
ctoribus commemoret. lucouvcilio Garthag. subsancto
Cypriano sententiam dix t num. 78 Victor ab Octavo.
Apud Optatum lib. t1 memor.itur locus. ÜOctavenais,
i» quo Cireumcellionum plurimi occisi fuerunt...
97. MapENsis. Sic m-s el editi. Limitia Madensis
meminit liber Notiuarum imp rii sect. δῆ,
98. MaTRAR:ENSIS. lnterfuit Gollationi Caethag, eap.
420 llonoratus Matharensis episcopus catholieus, qui
508
ww
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
904
54. SiLLITANUs. Eidem urbi praefuit Faustinus epi- A lam ad Byzacenam pertinuisse probat eruditus Dalu-
scopus plebis Sillitane, qui Collationi Carthag. cap.
498 cum Possidonio suo adversario comparuit. Kt
hunc quidem Possidonium Baluzius non distinguit a
Possidio Sililitensi , seu , αἱ ipse legit , Silitensi, qui
cap. 197 iuter Donatistas receusetur. Porro idem vir
eruditus Squillacium episcopum Ecclesie Scillitane
cum Donato ipsius adversario cap. 145 ejusdem Col-
lationis memoratum, Numidie quoque ascribit, ex
- Notitia, ut ait; quanquam in Notitia Scillitanus epi-
scopus nusquam , Sillitanus vero seme) tantummodo
liabeatur. Quin et Sceillitanam urbem ad proconsula-
rem pertinuisse patet ex epistola synodica ejusdem
provincie episcoporum ad Paulum Conustautinopoli-
tauum scripta, qua in concilio Lateranensi 199 sub
sancto Martino actione 2 recitata est : cui iuter alios,
ut jam in Notis ad Victorem observavimus, Puriator
episcopus sanct Ecclesie Scilitane subscripsit. Ilis
adde Speratum, aliosque martyres, sub Scillitauorum
nomine celeberrimos , apud Carthaginem proconsuli
oblatos , ac ab eo damnatos martyrium complevisse,
p
ut ex eorum actis patet, qux inter acla martyrum .
eincera edidimus pag. 77. Fatendum tamen est in
Leowis Augusti Notitia inter Numidiz.civitates. ha-
heri Zxn)n, qu: in Goaris versione dicitur Scilita. At
divisiones provinciarum tunc temporis fuisse wula-
1as, vel ex eo patet, quod Carthago ibi sub Byzacena
statuitur.
55. lizwezaoENsIS. Sic uterque codex et edi.
Ejusdem loci fuit, ut censet Daluzius, Feliz episcoyus
lzirianensis, in Collatione Carthag. cap. 35 memora-
tuis. Sed an. Notitia ex Collatione , aut Collatio ex
No:itia sit emendanda , incertum est.
56. MuNiciPENSIs, Nescio quo pacto Joanni Gar-
nerio, viro erudito, exciderit, ut urbem ἤδη cum
Moptensi Siiifensis provincix: municipio confunderet.
Mopta enim, seu potius Mopti, uon alia ratione. mu-
niciyium dicitur, quam quod non esset colonia, seu, ut
loquuntur, urbs [atio donata , sed qua vivebat lege
municipali, ut observat eruditus Norisiu:. Hine Feliz
Donatista qui cap. 145 Collationis Carthag. adver.
sarius Leonis episcopi municipii Mop!ensis dicitur ,
postea cap. 180 iuter Donatistas episcopus Moptensis
absque ullo addito appellatur.
51. ARSICARITANUS. Sic editi et mss.
58. CasENNicRENSIS. Codex Halleri Cassenigrensis.
Nemini notus non est famosus Donatus a Casis Ni-
gris, precipuus Donatistarum nascentium antesigna-
nus , et a quo illi , ut plerisque viris eruditis placet,
nomen assumpsere. Inter omnes Donatistas in Colla-
tione 199 Carthag. c.p. 149 prior recensetur Ja-
nuarinus episcopus Casensium Nigrensium.
59. VASELITANUS. Codex llalleri Vesolitanus. Scri-
bendum absque dubio Vegeselitanus. Dux fuerunt
hujus nominis urbes in Africa. Nam in Collationo
Carthag. cap. 135 memoratur Reginus episcopus Fc-
clesie Vegeselitang cum Gavino Donatista ipsius ad-
versario; et antea cap. scilicet 153 jam recensitus
fuerat inter catholicos Privatianus episcopus plebis
Vegeselitane. Unam ex illis ad Numidiam spectasse
certum est tum ex hoc Notitiz loco, tum ex concilio
Carthag. sub Bonifacio, cui pro se et pro Januario
Masculitano. subscripsit Januarius episcopus Vegesi-
litanus provincie Numidie, Ea ipsa procul dubio urbs
est Megesela, quam prope Masculam Autoninus in
C
D
Itinerario locat. Privatus Vegesilitanus episcopus ad- -
fuit concilio Cartliaginensi sub Grato; et Viyisilita-
nam plebem laudat Augustinus epistola 64 quod epi-
scopum in plenario Africe concilio exauctoratum
suscipere constanter renuisset. Vegesele item in
Numidia possessionis, ubi Marculus famosus Dona-
. tista, οἵ alii ejusdem secte ἃ Macarianis, ut ipsi aie»
hant, male habiti sunt, mentio est in ejusdem Mar-
culi passione, quam edidit noster Mabillonius tomo
JV Analectoruni, quanquam ibi habeatur Vagessele,
sed in cod. 1s. Corbeiensi, atl quen liuc passionem
eontplimus, legitur Vraese'e, Alter m vero Vegese-
zius, ex Antonini ltinerario, in quo Vegesela , seu
Vegersalla inter Amudarsam, Auteutum , Sufetulan,
et Menegem, seu Menefem Byzacen:e urbes statuitur,
ld ipse»m confirmat ex Collatione, ubi Privatianus
supra laudatus fatetur se episcopum Cillitanum Do-
natistam adversarium habere; et quidem Donatus
Cillitanus accedens agnovit Privatianum, et testatus
est Vegesclam 130 ex sua fuisse dicecesi. At Cilli-
tana civitas ad Byzacenam pertinebat , inquit Balu-
zius, quod vel ex ipsa Notitia cerlum est; siquidem
inter istius provinciz Patres infra num. 65 Fortuna-
tianus episcopus Cilitanus memoratur. Verum ibi
ostendemus duas admitti posse Cilitanas urbes , qua-
rum proinde una ad Dyzacenam periinere potuit,
altera veroad alteram provinciam, Nutidiam scilicet,
si utramque Vegeselam ad Numidiam pertinuisse
aliunde probari possit. Et quidem si:.Januarius V ele-
aitanus infra num. 20 recensitus alteri Vegesel:e prae-
fuerit, duz admittendz erunt istius nominis in Africa
urbes, Nec obstabit Antonini locus supra laudatus,
ex eo nempe, uti observavit Norisius, nihil aliud de-
duci potest quam Vegeselam in Byzacii οἱ Numidia
confinio sitam fuisse.
60. MarAunENSIS. Urbs ob Apuleii natale celebris,
sed multo felicior quod in ea Augustinus litteras di-
dicer.t, ut ipsemet testatur libro iu Confessionum,
cap. 3. Vide et ejusdem epistolam 222. Martyres Ma-
daurenses idem sanetus doctor vindicat adveraus
Maximum grammaticum epistola 17. Modurum sub
legione Augusti 5 locat Ptolem:eus libro iv, cap. 3.
Antigonus episcopus Madaurensis adfuit concilio Car-
thaginensi sub Grato. Collationi vero Carthaginensi
cap. 126 Placentinus episcopus catholicus plebis Ma-
daurensis comparuit cum Donalo ipsius adversario ez
Donatistiarum secta. Porro in netis ad hunc Collatio-
nis locum 1nonet et probat eruditus Baluzius imme-
rito nonnullos Madaurum urbem cum Quidia con-
fudisse.
61. RusTiciaNENSIS. Leontius episcopus Rusticanen-
sis Donatista in Collatione Carthag. cap, 198 compa-
ruit , nullumque contra seadversarium habere pro-
fessus est. liustici habent Tabule Peutingeriansze.
Macomadia Rusticiana inferius memoraturin num. 84.
62. ViLLAbEGIENSIS. Sic codex uterque ms. Legen-
dum Villaregensis; cujus loci- Felix episcopus cum
Victore Donaiista suo adversario interfuit Collationi
Carthag., cap. 128 edit. Baluzianz. Iterum cap. 207
memoratur idem Victor inter Donatistas. Et cap. 48
et 77 codicis canonum EccJesi» Africanz Cresconius
Villaregensis in Numidia episcopus reprehenditur,
quod propria sede relicta, Tubiensem Ecclesiam in-
vasisset. Candidum Villaregiensem episcopum, cui ex
Donatista facto catholico honor episcopalis serva us
est, laudat Augustinus libro i contra Cresconium Do-
natistam , cap. 10.
U3. DurrApENsis. Suspicatur V. C. Stephanus Ba-
luzius h»jus leci. episcopum fuisse Hilarum , qui in
Collatione Carthag.tcap. 120 episcopus Ecclesie Be-
[etant , seu , ut aliz editiones habent, Bo[e dicitur.
Seid melius forte ibi legeretur Boset. Nec obstat quod
inferius cap. 4126 recenseatur Palatinus episcopus Bo-
sclensis, cum Felice ipsius adversario , qui Vosetanus
cap. 202 dicitur. Nam Palatinus ex proconsularibus
erat, uti infert idem Baluzius ex epistola proconsula-
rium in concilio Lateran. sub sancto Martino act. 2
relata , qui subscripsit Cresciturus episcopus Ecclesie
Busitanc , seu , ut habet cod. ms. Bellovacensis , Bo-
sitane. At habemus aliam civitatem Boseth in Numi-
dia ex actis sanctorum Mammarii et sociorum, a no-
stro Joanne Mabillonio tomo IV Analectorum vulga-
lis; in quibus civitas ista ter memoratur: prima vice
dicitur civitas Boseth Anforiaria , secundo civitos Bo-
scth, tertio denique civitas Doseth Amphoriaria. Quam
urbem ad Numidiam pertinuisse colligimus ex eo
quod predicti martyres per varias Nuinidia civitates,
sciliceh Vagam, Lambesem, Tamugadim et "Tigisiu
901
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
308
Augusunus epistola 380. Caterum Ortelius ex Victo- A cesim Legensem, cui prieerat Dacianus, ex Tacara-
re, ut ait, Uticensi ms. Tnbaniam in. Ntmidia locum Ὁ
memorat. Sed Tubaniam pro Tubuniam
huc irrepsit.
75. Aou.£NonENSIS.. Felicianus episcopus Aquano-
vensis inter Donatistas comparuit in Collatione Car-
(haz. cap. 198
74. BapneNsis. Sic quoque codex Halleri apud Or-
telium.
15. Τεβεβτινυδ. Celeberrima fuit colonia T hebesti-
na, quam martyrio przeclaro illustravit beata Crispiua,
cujus actà ex duplici ms. codice monasterii nostri
Sancti Theoderici prope Remos protulimus inter acta
martyrum sincera ad annum 3504, pag. 491. Lucius a
Thebeste in concilio Carthaginensi sub sancto Cypria-
no, pro hareticis rebaptizandis sententiam tulit num.
91; cui respondet Augustinus libro v: de Baptismo
contra Donatistas, cap. 58. Romulus Thebestensis ad-
fuit concilio Carthaginen:i sub Grato. Carthaginensi
autem Collationi cap. 121 interfuit l/rbicus episcopus
plebis Thebesiine catholicus eum Perseverantio illius
adversario, iterum cap. 180 inter Donatistas recen-
si o, ubi episcopus Tevestinus appellatur, sub quo no-
mine Cabarsussitano conc.lio jam antea subscripserat.
Quin et synodum Thevestinam Donatisiarum mein: rat
Optatus libro n. Theveste dicitur a Ptolem.vo lib. iv,
cap. 5, sicut et in Antonini Itinerario, atque in Tabu-
lis Peutingerianis. Plura de hac urbe ex antiquis scri-
ptoribus congerere superfluum. esset, Sex. dierum
itinere Carthaginensi ab urbe distitisse asseverat Pro-
copias lib. i1 de Bello Vandalico. Ihi, ut refert idem
auctor, Romani etm Mauris iniere pr:elium, in quo
Salomon, quem Justinianus imperator Africze przefe-
cerat, occisus fuit. Denique in Notitia Bodleiana inter
Numidia: urbes memoratur Tebete. Sed Goaris editio
Latina habet Telepte, Grxce autem Τελέστη. |
76. MoxoniTANOS. Sic eodex Lauduu. cum editis;
c-dex tamen Halleri apad Ortelium habet Mazori-
tanus,
lapsu calami
tensi distractam fuisse existimat Baluzius in uotis ad
cap. 194 Collationis.
79. RrsercTENSIS. Sie mss. el edili.
80. VaLEgsiTANUS. Sic mss. et ed.ti. Vide qu:e supra
observavimus de Vesclitano num, 59. llabetur in Ta-
bulis Peutingerian:s Velesi, segmento 3.
81. MazacrNsts. Apronianus episcopus Ecclesie
catholice Mazacensis mandato, cui per absentiam non
suhsciipserat, consensum pr:rbuit in collatione Car-
tlliag. cap. 215.
82. LucunEusis. Sic ms. Laudun. cum cditis.
codex ms. apud Orielium ἢ 006], Juqurensis.
85. CinckENsis. Sic codex ms. uterque. Editi vero
liabent Cirtensis. Et quidem nullus alias iu. hac No-
titia Cirte, seu Constantine ei iscopus memoratur,
4π tamen erat provinciz* metropolis, ut appellatur
in codice canonum Ecclesie Africaux, cap. $6. In
vetusta Antonini Itinerarii editione Lugduneusi, rro
Cirta fere semyer Circa habetur. Epistolam 5ugustini
150 Circensibus pro Cirtensibus insciiptam fuisse mo-
net Pamelius in notis ad couciliun fRebaptizantium
sub sancto Cypriano; ubi complura refert exeinpla
ex quibus liquet szrpius Circa pro Cirta in veteribus
monuuwentis scriptum fuisse, quod tamen ex libra-
riorum solummodo crrere provenisse nemo iuficia-
hitur. Et quidem in epistola laudata, qux nunc est
114, Cirtensibus emendatum est. Non licuit tamen lic
manuscriptorum lectionem mutare, cum alice multe
in eadem Notitia occurrant alias urbes ignot;e, et e con-
trario nonnul: alias notissim:e omittantur; fortassis
quod tunc excis:e jacerent, ut Adrumetum, llippore-
gius, etc. Certe in proconssilari quinquaginta trautu^ -
inodo et quatuor «episcopales civitates Notitia exbi-
bet, et tamen Victor Viteusis libro ;, num. 9, affir-
inat eo tempore quo Vandali in Africaiu. transinise-
rünt, episcopos in proconsulari centum *exaginta
quatuor fuisse. Caterum inter eos antisiites qui
conclio Chaleedonensi interfuerunt , weioratur
At
17. TaMocaziENSIS. Tliamogada seu, ut alii scri- G Abramius episcopus Circensis. Sed il'e, uti videtur, ex
buut, Tamugada, celebris inter ceteras Numidis ur-
bes fuit, de qua plara congessit V. C. Stephanus Ba-
luzius in Notis ad Acta purgationis Czxciliani, tomo
I! Miscellaneorum, pag. 480. Novatus a Tamugade in
conci'io Carthaginensi sub sancto Cypriano, num. 4,
h3ereticos esse rebaptizandos censuit, cujus objectio-
nem refellit sanctus Augustinus libro vr de Baptismo
contra Donatistas, cap. 11. Duo fuere ejus.Jem urbis
episcopi ex Donatístarum secta celebres, Optatus sci-
licet, a beato Augustino passim meinoratus, cujus
Donatistze n:talitia celebrabaut ; et Gaudentius, quem
iidem schismatici cum aliis sex su: secte. episcopis
delegerant ut causam communem contra. catholicos
in collatione propugnarent; In qua simul cuin Fauu-
, Stiniano episcopo plebis Thamogadensis catholico com-
paruit cap. 128. Duos libros contra eumdem Gauden-
Uum conscripsit s«nctus Acgustinus, qui habentur
toin. IX edit. Benedictin:. Tamogadi habent Tabulze
Peutingerianx, Tamugadi in Antonini Itinerario; sic
quoque appellatur in act:s sancti Mammarii 134 jam
a nobis laudatis, ex quibus discimus urbein istam
Uàud longe a civitatibus Vaga, Lambese et Tigisi
remolam fuisse. Eversa fuit à Mauris, ut testatur
Procopius lib. i de B-llo Vandalico, sed brevi postea
restauratam fuisse colligitur ex eodem auctore, qui
paulo inferius copiam frugum maximam in ea exsti-
tisse scribit.
78. LeciENsis. Infra num. 85 memoratur Januartus
Legensis. Et ex Collatione Carthag. colligimus du-
plicem in Africa fuisse Legensem urbem. Nam cap.
121 Dacianus episcopus plebis Legensis catholicus af-
firmavit nullum se habere Donatistam adversarium.
Capite vero 187 Cresconius episcopus Legensis ex parte
Dou:ti, adversarium nec se babere, nec unquam ha-
buisse professus est. Fortassis in alterutro Collationis
loco Legiensis pro Legensis legendum est; aut certe
1 Notitia utrobique Legensis scribi debet. Porro dice-
Afris non erat. Magis ad rem pe: tinet. ftufinus Pria-
cipulis Circensis, in episiola 159, alias 158, memora-
tus ab Augustino; quamvis enim nostri Cirteisis rc-
posuerint, monuerunt tamen in. codicibus mss. 3 to-
üdemque editis Circensis haberi.
84. PanDALIUS MacoxabiEssis. Is ipse est Purda-
lius episcopus, uti videtur, qui Romano concilio cun
tribus alüs Africanis episcopis interfuit anno 457.
Tres porfo hujus nominis urbes in Africa dis:ingwit
llenricus Norisius, quaru:n situs ex Ántonino facile
colligi potest. Priorem quippe in Numidia lecat
M. M. P. LIII Cirta distantem; alteram iu Tabulis
Peutingerianis Macomades Minores appellatam, *ta-
tuit iuter 3385 Thabaltam et Thenas lyzacen:v pro-
vincis civitates, el paulo post inter Thenas et Villas
Vicum, tum Tacapas, unde istam in. Byzacenx et
Tripolitanz: confini» sitam fuisse discimus, quod
etiam patet ex Plinii lib. v, cap. 4, uli Byzacii urbes
D commemorans, habet [ühuspina, Thapsus. Inde The.
ne, Macomades, Tacape, Subruta. Urbes hic recen-
sit:e ante Macomades ex Byziceua. erant ; quie. vero
pgstea sequuntur ex Tripuli'ana. Mine Lines Maco-
madiensis in Notitia imperii Occidentalis. jointur sub
custodia ducis Tripolitii.Tertio denique urbs M
mad:s Syrtis in. ltiuere a Lepti Mazna. A'exandriain
occurrit, proinde omnino d. versa ab iis quas supra
coimimemora vimus. Perro in Collatione Carthaginensi
S:epius interlocutus est Aurel us episcopus Eeclesi;e
Macomadiensis, et compatuit inter Patres catholicos,
cap. 116, cum suo adversario ex parte Donati Satu-
stio. lllum vero ex Numidia fuisse patet ex cap. 182,
ubi se presbyterum habere testatus est in urbe 4das«
sensi, dum illic episcopus ordin:retur. Idassa euüun
ad Nuimidiam pertiuebat, ut ex hac ipsa Notitia cer-
tur. est. Ad. Byzacenam ilaque referenda est altera
Macumadia, qux in cadem Collatione inemoratur.
Nam Maconadiam. duplicem in Numidia $0lus excep,
tu ss
ANNOTATIONES AD NOTITIAM AFRICAE.
310
gitavil Garnerius absque ullo auctoris, sive antiqui A Ví&tor Suggitanus. Erat tamen in Mauritauia. C:esa-
sive recentioris, testimonio. Istam vero flusticianam
dictam fuisse discimus ex Collationis cap. 197 ; ubi
eum Porficeutius episcopus: Macomasiensis Donati-ta
emnparuisset , seque nullum habere adversarium
fuisset professus, Fortunati»nus episcopus catholicus
ex qua esset Macomadia interrogavit ; cui cum Profi-
centius ex Rusticiana rec:pondisset, nihil amplius For-
iunatianus interlocutus est. Cassius a Macomad.bus in
concilio Cartliag. pro rebaptizantihus stetit num. 92;
eujus objectionem solvit Augustinus lihro vr de Bapti-
smo contra Donatistas, cap. 99. Donatum Macoma-
diensem episcopum, qui relicto Donatisiarum schi-
smale ad Ecclesiz catholic: unitatem transierat,
landat idem. Augustinus lib. 1: contra Cresconium,
' eap. 10. Ptolemzus Macodamam liabet. lib. 1v, cap.
8, pr» Macomad tm.
85. L'c:wsts,. Vide supra Legiensis num. 78. 1n
rodice Halleri non habetur.
86. A» TonnaEs Coxconei.. Apud Ortelium ex cod.
i! |leri dicitur Turris Concordia.
87. LamruExsIS, Ortelius ex Halleri codice babet
Jumfuensis. In codiee Laudunensi quem vidimus, ita
tflormata est p:íma littera, ut Jamfuensis eque ac
Lamf[uensis leg possit. Pro vulgata editorum lectione
sat Collatio Carthaginensis, in qu» capite 133 inter
t holicos Patres recensitus est. Safargits episcopus
plebis Lampuensis. (uin et concilio Carthaginensi sub
lionifaeio anuo 525 subscripsit Pontius episcopus ple-
lis Lamfwensis. Dubitat autem. V. C. Stephanus Ba-
lazius an Lamfoctense oppidum ab. Amniano Marcel.
lino tib, xxix laudatum, idem fuerit cum hac Lam-
[ueusi urbe. Sed hune serupulum amovebimus in
nots ad Sitifenses episcopos nur. 21, ubi Lemfo-
«tens m urbem ex codicibus mss. restituimus.
$8. VacRAUTENSIS. Sie uterque codec ms. cum:
ecd stis.
339. TicisiTANUS. Hujus urbis situm discimus ex
δε: εἰς &nnoeti Manimarii, jam non semel laudatis, ex
riensi Siga colonia apud P'tolem:eum libro v, cap. 2,
quam Antoninus Sigam municipium appellat ; ex qua
fortassis nonnulli Cresconium appellatum fuisse Si:
guitanum opinabuntur.
90. GiLsENsIs. Jam recensitus fuit supra num. 40
F.lixz Gilbensis : ubi plura de hac urbe diximus.
91. Rrciav: Nstis.. Huic quoque memorat Ortelíus
ex Victore. Sirmondus nudum nomen exhibet ; at in
Laudunensi ms. codice additur prbt. ut ad pleraque
aliorum nomina. Gregorius Maguus libro x, epist.
592, scrihit ad Columbum Numidiz episcopum occa-
si-ne Paulini cujusdam Regensis episcopi, qui apud
sanctissimum j ontificem accusatus fnerat, IHunc vera
Hegianensi Ecclesi: prafuisse crediderim — potius
quam Riegiensi, infra in Mauritania Cwsariensi n. 51
recensit:e, quod de episcopo ex Numidia provincia
Gregorius eo loci agere videatur. Vide Sitif.
num, 37.
99. Siri Nsis, Τὰ revocari posse Saturnum Siten.
sem episcopum Donatistsm cap. 197 Collationis me-
moratum, suspicatur Baluzius, At Sitensis episcopus
ad Mauritaniam Cresariensem pertinebat, qui inter
istius provircie episcopos num. 112 inferius ha-
etur.
935. GavptaBEN:IS. Sic editi et mss. In Collationa
cap. 201 inter Donatistas recensitus est. Saturninus
episcopus Gazabianensis. Glaudi in Numidia habet
Antonini Tlüinerarium.
94. MancrriTANUS.. Legendum puto Masculitanus.
Codicis tamen utriusque ms. lectionem mutare non
licuit. Et quidem in indice geographic» operibus
sancti Cypriani editionis Oxoniensis przflxo, prxter
Masculam, habetur quoque Marculi in. Numidia, sed
f»riassis ex lioc Notit:e loco. Coterum. Mascula urbs
erat in Numidia onn bus ΠΟΙΆ. cui przerat tempore
Collationis Carthag. Malchus episcopus plebis Mascu-
litane, qui in ea recensetur cum Vitali ipsius adver-
sario cip. 128 et 901. Et longe antea concilio Car-
«4 «2 à'n$ Vegam, Lambesem, locum qui dicitur, Ad Cen- C thag. sub saveto Cypriano interfuerat confessor Cla-
ἔνε 9m Arbores, Tamugadim, Tigisim et Boseth a sese in-
v ᾿ «*em haud longius dístitisse colligi potest. Tigisim
INI 2 cvidize urbem memorat Procopius libro n de Bello
Wzemxalieo. Celebrix est in Donstistarum À historia
Sez «: undus Tigisitanus Numidix primas tempore per-
sc «- z1tionis, qui synodo Cirtensi praefuit. De eo Opta-
libro 1 adversus Parmenianum, Augustinus epi-
s1«»82 43 ad Glorium 136 et 1109, qux» antea erat
1G. et passim in libris contra Doratistas. Plura de
tOo«lem habebantur in cognitione 5 Collationis Car-
Vie gr.. cap. 457 et seqq., ut patet ex. indice quem
ereseliitus Baluziua tomo | Nov:e Collectionis Concilio-
fü€Y» edidit. Sed ipsa gesta excidere, qux: tamen ali-
Uzitenus suppleri pos-unt ex ejusdem Collationis
ΓΕ vieulo saneti Augustini, in quo uiulta de Secundo
Tigisitano cap. 15 et seqq. Collationis diei 5 haben-
Ur. Porro dux erant in Africa urbes Tigisis dicto.
Nam infra inter Mauritanis Cxsariensis Patres num.
41 Pasnitanus Tigisitanss memoratur. Tigisi et Thi.
$i5l, preter Thiges, habentur in Tabulis Peutingeria-
BI. Et quidem in Collatione Carthaginensi preter
lemnium episcopum plebis Tigisitan& catholicum,
εἰ Paschasium. Donitistam | illius. adversarium eap.
453 memoratos, recensitus est cap. 969 Gaudentius
epticopus loci Tigisitani ex Donatistarum secta ; pro
quo, cum ex infirmitate in itinere remansisset, sub-
seripsit Cresconitis eriscopus Siguitanus. Quinam vero
es islis Numidis tribuendus sit incertum est. Balu-
2 5 Sollemnium Numidam (uisse infert, quod Resti-
iilis, qui, inquit, olius esse non potest quam Nova-
siitensis in Numidia episcopus, p:o eo subscripserit.
At pro Gaudeutio Cresconius Siguitanus subseripsit.
$rgus antem eral in Numidia M. P. xxv Cirta di-
gi1n$ ut ex Antonini [tinerario certam est, et ex Ta-
hulis Peuiingeriauis, ubi segmento 2 Tigisi media
eatur. inter Sigus et Cirlam, segmento 5 memora-
wt 5iguese. Quin et supra num. 18 receusilus est
9s ene ^.
rus a Mascula. Januarius item. Masculitanus episco-
pus subscripsit concilio Carthag. sub. Bonifacio anno
xxv. Donatus Masculitanus 187 Donatista. meino-
ratur non semel ab Optato lib. 1, et ah Auustino li-
bro ni contra Cresconium ex actis synodi Cirtensis,
cui ille cum aliis traditoribus ex eadem sec'a inter-
erat. Archinimum Masculanum lauda: Victor Vitensis
libro », num. 1*. De quo videnotam 52 (Col. 199, n. 4).
95. CENTURIENSIS. Memoratur in codice canonum
Ecclesixw | Africanze cap. 87 Quotreltdeus. episcopus
Genturiensis, is ipse, ni fallor, qui in Co latione Car.
thaginensi cap. 196 inter catholicos recen:itus est,
cum Cre:conio illius adversario ex p»rie Donati. Te-
stis est. Procopius lihro i1 de Dello Vandalico castel-
lum Centurie dictum, in Numidia exstitisse.
96. SuApENsIs. S'c editi ex codice Laudunensi.
Codex Ha'leri habet. Suavensis, quod idem est. Lito-
rius episcopus pleb.s Suavensis catholicus adfuit Col-
lationi Carthag. cap. 135, qu: m male Garnerius Sua-
nensem appellavit, ut eum Sugunensem. episcopum
faceret : ua de re a Norisio reprehensus est.
97. GERMANIENSIS. Anonymus Ravennensis lib. iu,
num. 6, meminit urbis Germuii, et in Tabulis Peutir
gerianis habetur Ad Germani. Supra num. 98 recen--
situs est Florentius Noba Germaniensis ; cui loco [n-
nocentium episcopum Ecclesie Germaniensis. catholi-
cum, in Col'atione Cartfiaginensi meraora!um, pra-
fuis.e putat auctor editionis Oxonien:is operum
sancti Cypriani, qui et confessorem Jambum a. Ger-
maniciana unum e rebaptizantibus qui concilio Car-
thaginensi sub saucto Cypriano interfuere, cidem
loco tribuit: quo: tamen ad hanc Germaniensem
urbem, ve qua hic agimus, revocari debere verisi-
' milius est. Sed et fallitur idem vir eruditus attribuens
Germanicianam , ut ait, novam Byzacenze provinciae,
cum ex hae ipsa Notitia certum sit tum Germauiain
Novam, tum alteram quie simpliciter Germania dice:
511
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
912
batur, aa Numidiam pertinuisse. Germanicianam A latur. In Notitia vero qux sub Leone Sapiente con-
tamen in Byzacena admittere videtur Antoninus in
ltinerario. Germanicianenses ad curam suam perti-
: muisse testatur. Augustinus, qui ipse Numida erat,
epistola 251. Porro in concilio Carthaginensi sub
Aurelio anno 449 in codice canonum Ecclesiz Afri-
canz cap. 133 subscripsit Candidus episcopus Germa-
nie. Sed iste episcopus fuit Abbir Germaniciane.
Nam in altero codice, ut monet Justellus, vocatur
episcopus Ecclesie Abitinensis Germanicianorum Ec-
rlesim, et in ejusdem concilii prologo dicitur Candi-
dus Abbiritanus. In editione autem Labbeana tomo
1 Concil., col. 1605, Abbiritanus, seu Abderitanus ,
el col. 1605 Abbiritanus, alias Germanicianorum.
Utrobique vero inter proconsularis provinciz episco-
pos iste recensetur. Huic urbi przffuit Successus ab
Abbir Germaniciana in concilio Carthag. sub sancto
Cypriano memoratus num. 16. Vide notam in Victo-
rein Vitensem supra pag. 75 (Col. 209, n. *).
98. VADESITANUS. Sic codex uterque ms. cum edi-
tis. Huic urbi, ut opinatur V. C. Baluzius, profuit
Cresconius episcopus Daiesitanus ex Donatistis in Col-
lat. Carthag. cap. 201 memoratus, quem eumdem
esse censet Cresconium qui cap. 126 adversarius di-
citur Fortunati episcopi catholici Ecclesie Undesita-
nc; quare idem vir eruditus ibi emendavit Vadesi-
lana. -
99. GauRiANENsiS. Sic scribitur in utroque ms.
cod. et editis. Apud Ptolemzum libro iv, cap. 2,
memoratur Garra; et infra in Byzacena num. 92
memoratur Secundinus Garianensis.
100. NaRATCATENSIS. Codex Halleri Narateatensis.
Nostra lectio firmatur ex concilio Carthag. sub Boni-
facio, cui subscripsit Columbus episcopus plebis Na-
raccatensis. v
101. LawcciGENSis. Sic nis. codex, Laudun. At
editi habent. Lamiggiaensis. Melior est nostra 138
lectio, quamvis inferius iterum habeatur episcopus
Lamiggigensis. Duas quippe hujus nominis urbes in
Africa fuisse ex Collatione Carthag. patet, ubi cap.
435 Innocentius Lamiggigensis recensetur cum Ju-
niano Donatista ipsius adversario, qui ct iterum
comparuit cap. 293. Et cap. 187 memoratur Flecar-
gentius episcopus Lamiggigensis Donatista, qui profi-
tetur se nullum habere adversarium. Ex hac lectione
restituta solvitur scrupulus eruditi Baluzii , qui in
notis ad hoc 187 Collationis caput, suspicatur pro
Lamiggigensis ibi debere legi Lamiggizensis. Sic quo-
que in recentioribus catalogis, in quos invecta est
Lamiggisa restitui debet Larmiggiga. Cxterum in
cod. Halleri, ut refert Ortelius, una earum civitatum
dicitur Lamigginensis , altera Jamigginensis. Vide
Greg. M. lib. 1, ep. 82, ubi Argentius Lamigensis.
102. GanbENsis. Adfuit Collationi Cartbag. cap.
209 Feliz Garbensis celebris Donatista, qui in vulga-
tis Optati Milevitani episcopi editionibus libro 1 ap-
pellatur Garbiensis aut Gabriensis ; οἱ in 9 mss. codi-
cibus, uno scilicet sancti Remigii lemensis, et altero
s.Jncti Theoderici prope eamdem urbem , Gardensis ,
in tertio, qui est Sancti Germani a Pratis, Gabrensis
dicitur. At Victor ab iisdem Donatistis Romam mis-
sus ut ibi eorum secta episcopatum teneret, in iis-
dem Optati editionibus libro iut Garbiensis dictus, in
laudatis mss. Garbensis appellatur. Victor a Garbe
dicitur in actis synodi Cirtensis apud Augustinum
libro 111 contra Cresconium, cap. 27.
105. VAGARMELITANUS. Codex Halleri Vagormelita-
nts. Scribendum est Magarmelitanus, ut recte monet
Baluzius in notis ad cap. 126 Collationis Carthag.,
ubi Secundus episcopus plebis Magarmelitanc recen-
situs fuit cum Felice ipsius adversario, qui ct cap.
298 inter Donatistas adfuit. Secundus vero hic in
Collatione memoratus is ipse est, ni fallor, qui Leporii
libello emendationis per Sirmondum edito , subscri-
psit his verbis : Secundus episcopus Ecclesie Aquensis
sive Megarmitane, et in epistola qux: ea occasione ad
episcopos Gallicanos scripta fuit, Secundinus appel-
C
p in Collatione Carth
scripta est, habetur inter Numidix civitates Vagar-
melita in editione Goaris ; Graecus tamen textus habet
Βάδης Μηλέων ; quem locum editio Beveregii in duas
urbes distinguit Βάδης et Μηλέων; Latine Bades et
Meleum, qux num. 6 et 7 recensentur.
104. FonueNsis. Inferius num. 108 iterum For-
mensis episcopus habetur. Alterutrius fuit Justus
Formensis episcopus Donatista , pro quo z:egrotante
subscripsit Martialis 1dicrensis in Collatione Carthag
cap. 209. Idein dicendum de Urbano Formensi epi-
scopo Donatista, de quo Optatus lib. 1].
105. De TunR&s ÁuwENIARUM. Aliis, ut monet
Carolus a Sancto Paulo in Geographia saera, de Tur-
res Armeniarum. Codex IHlalleri habet Turris Samme-
riarum.
106. BaLEsasENsis. Codex Halleri Balesasessis.
Eamdem urbem esse suspicatur Baluzius cujus anti-
stes in Collatione Carthag. cap. 196 Adeodatus epi-
scopus Belalitensis inter catholicos Patres receusitus
uit.
107. FaTENsiS. Ortelius. memorat Facensem iu
Mauritania Sitifensi Jocum episcopalem ex Victore
Uticensi. Verum nullus istius nominis infra inter
hujus provinciz antistites recensetur.
108. FonuENsis. Jam supra num. 104 recensitus
est Ponticanus Formensis.
109. MuriENsis. Hunc quoque inemorat codex
Halleri apud Ortelium. Subseripsit concilio Carthag.
sub Bonifacio Marianus episcopus municipii Tulliensia
ex Numidia legatus. Jam supra observavimus conci-
lio Cabarsussitano subscripsisse Latinum Mu
episcopum ex 139 Donaüstarum secta. Milia habe-
tur in Tabulis Peutingeriapis.
110. OsprrENsIS , seu , uti videretur, Hospitensis.
Nam in Collatione Carthag. occurrit Benenatws epi-
scopus plebis Hospitensis catholicus ; qui cum cap.
155 affirmasset nullum alium in suo loco episcopum
esse, Lucullus episcopus Donatista dixit : Persecwitie
semper me fugavit; et cap. 198 idem Lucullus epmisco-
pus ab Hospitiis duos adversus se habere catholicos
professus est, quorum unus modo fuerat ordinatus,
quod scilicet, cum forte Lucullus ab llospitiis fugatus,
sese recepisset in aliquod oppidum ejusdem dioece-
sis, ibi et catholici episcopum ordinaverint , qui ei
resisteret. Ceterum Carolus a Saneto Paulo hie in
Notitia pro Ospitensis legendum esse putat Ospinensis,
laudatque Leonem. episcopum Ospinensem in concilio
vit Cartliag. memoratum ; sed idem auctor , ubi do
Mauritania Cesariensi agit, in ea provincia locat
Üppinum, a Ptolemzo libro iv, cap. 1, memoratum,
eique loco przfuisse ait Leonem Oppini episcopum,
qui concilio Carthag. vin subscripsit. Unicus vero Lee
Üppini subscripsit huic synodo, et quidem ex Tingi-
. tana, ut dicemus infra ubi de Byzacenis num. 82, et
in Sitifensibus num. 53, ad verbum MozorENsis.
111. VacabpENSIS. Codex Halleri, Vagradensis.
Ejusdem forte loci fuit Donatus episcopus Vageatensis
t inter Donatistas cap. 180 me-
moratus. Caeterum Bagrada celebris est A(ricze flu-
vius, qui urbem cognominem habebat, ubi Romano-
rum legatos a Carthaginensibus contra jus gentium
comprehensos fuisse scribit Livius. Bagradas urbem
et Bugradam fluvium memorat anonymus Ravennen-
sis lib. ni, num. 6. Placet eorum sententia qui Va-
gadensem urbem hic memoratam, Bagaiense oppidum
esse censent, adeo in Donatistarum historia famosum.
De quo plura habes supra num. 7 (Col. 295).
112. LawasuENsis. H»c urbs in Tabulis Peutin-
ferianis dicitur Lamasbua, ab Antonino in Itinerario
| a. Utramque lectionem admittit Collatio Car-
thag., ubi cap. 128 Avitus episcopus plebis Lamasuen-
sis inemoratur cum Januario ipsius adversario ki
cap. 187 Lamasbensis dicitur. Pusillus ejusdem urbis
episcopus interfuit concilio Carthaginensi sub saneto
Cypriano pro rebaptizandis hzereticis, cujus objectio«
nei solvit Augustinus libro vii de Baptisino contra
-
bis
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
δι
4. AuUDARSENSIS. Sirmondus sic habet : Liberatus Α a Baluzio memoratus alius sit ἃ Juliano a Murcel-
Amsudarsensis, per. At in eod. ms. Laudunensi sic
habetur, Liberatus prb. Amudarsensis. In Collatione
Carthag. editionis Massoni hzc leguntur cap. 126 :
Maius episcopus Plenius Auvidarsens's; alie edit.,
Amudarsens s; quem locum Baluzius sic emendavit,
Majus episcopus plebis Amudarsenais, ejusdem scili-
cet urbis quz& hie in Notitia memoratur. Et quidem
nota 1/9 est apud veteres Amudarsa, quam, ut
idem vir eruditus observat, Ptolemzus οἱ veteres
ltinerarii Antonini editiones Amurdasam appellant.
Bertii editio Antonini Amudarsam habet.
ὦ, MawsUETUS ÁFUFENIENSIS. Sic codex uterque
nis. cum editis. Is autem Mansuetus ipse videtur esse
quem Victor Vitensis laudat libro n, num. 16 : de
quo vide notam supra 95 (Col. 915, n. *).
9. ScPTIMUNICIENSIS, Sicediti et mss. Septimuniciam
memorat Antoninus in Itinerario. EL Fétrrandus ali-
quot refert concilii Septimanicensis eapones in Bre-
viatione.
4. ΒΕΝΈΡΕΝΒΙΒ. Urbis bujus situm discimus ex cap.
14 Vit: sancti Fulgentii, ubi laudatur moeasterium
Vicensi, seu, ut habent ulii codices, Juncensi prozi-
mum litori, Benefeusi autem. mazima ex parte conti-
guum , in quod sese Fulgentius recepit, quod ibi ri-
idi. propositi disciplina antiqu« servaretur. Concilio
CabaFsussitano Donatistarum subscripsit Gintasius
Benefensis episcopus. Collationi antem Carthag. cap.
105 adfuit. /Emilianus episcopus Ecclesie Denefensis
calbolicu:, eo ipso die quo Masimianus illius adver-
sarius defunctus est , ut ibidem et cap. 198 Donati-
st:e affirmarunt.
b. Ανεύβενϑῖβ. Ejusdem loci episcopus fuit ex Do-
natistarum secta Donalus episcopus Ancusensis , in
Collatione Carthag. eap. 208 memoratus, quem euim-
'" dem Donatum esse putat Baluzius qui eap. 196 Gu-
dudi episcopi Aniusensis seu Aeinseasis adversrius in
vulgatis editionibus dicitur. Hinc ipse pro Aniusensis
reposuit Ancusensis.
liana, qui apud Cyprianum et Augustinum tnemora-
tur, 143 ut diximus nota 52 in Numidas. Neque
dicas Marcellianam οἱ Masclianam eamdem urbem
fuisse. Nam in Collatione Carthagin. cap. 155 Luri-
dus episcopus plebis Marceliinnensis ei Basitensis , ait
apud se catholicam unitatem haberi, et tamen, ut
mox dicebamus, Plutianus episcopus Masclianensis
Donatista cap. 208 comparuit. Errore item li: rario-
rum Numidius, qui in concilio Carthag. sub Geneih-
lio memoratur, Masclianitanus appellatus est. tomo
II Concil. edit. Labb., col. 1160; nar ille episcopus
fuit Massylitanus, ut ex ejusdem tomi appendice, ubi
concilium istud ex cod. Vaticano correctein. habe-
tur, et ex capite octavo codicis canonum Ecclesi:
African patet.
10. SzprniANzN:IS, Sic editi simul et mss. .
.41. NanEx: is. Naram memorat Ántoninus in [tine-
rario. Et Januarius episcopus Norensis ex Donatistarum
secta interfuit Collationi Carthag. cap. 206.
19. DrconiaN! Nsis. Urbis hojus nonm;en unica littera
aliter sc ibitur in synodica Patrum Dyzacenorum ad
Constantinum imperatorem contra Monothelit»s, quae
recitata est et approbata in concilio Lateranensi sub
sancto Martino actione seu secretario 2, cui inter alios
subscripsit Paschasius misericordia Dci episcopussanc:ee
Ecclesiv Detorianensis.
415. TawariTANGS. Tanbaiensem. civitatem. memo-
rat Victor Vitensis lib. v, num. 5, Mariyr Secundia-
nus a Thambeis adfuit concilio Carthag. sub sancto
Cypriano num. 80, cujus objectionem solvit Augusti-
nus lihro vu de Baptismo contra Donatistas, cap. 44.
Gemelius episcopus a Tambeis cum czteris Donatist:e
secte episcopis subscripsit concilio Cabarsussitano.
Denique in Collatione Carthaginensi capite 198 Fau-
stinus iem Donatista, episcopus Tambeiensis compa -
ruit : qui is ipse procul dubio est qui cap. 128 Sopa-
trís episcopi plebis Tambalensis catholici adversarius
appellatur. llinc ibi eruditus Baluzius Tambaiensis
6. MipipiraNOesS. Is e:t forte qui in cod. Halleri C restituit.
Medülitanus dicitur. In Collatione Cart'iaz. cap. 208
inter Do»atistas recensetur Liberalis episcopus Mili-
diensis ; pro quo euspicatur Baluzitis legendum esse
Mididiensis. Sio ct in Vita sancti Fulgentii eap. 18,
wbi ín editis memoratur civi/as 4didi, monet idem
vir eruditus in antiquo eod. ms. Colbertino liaberi
Mididi. Porro in Collatione Carthaginensi eap. 1492
m«moratir Serenianus episcopus Miditensis, quem
fertassis. nonnulli hue revocari posse censebunt.
Pertineb:t eniin i:te ad Byzacenam provinciam. Nam
eum &ese babere catholicam unitatein professus fuis.
set, Peregrinus Sufet:mus episcopus Dunatista in-
terlocutis. est : Presbyterum. illic habeo Victorem ;
diccesis mea est. Sufetam autem ex. Byzacena fuisse
nemo inficiari potest, memoratur quippe infra num. 91.
7. TuBuULBACENSIS. Codex Malleri, Tubolbacensis.
Nostra lectio potior. Etenim in Collatione Carthag.
cap. 126 memoratur Jenuarius episcopus catholicus
plebis Tubulbacensis.
8. VADnENTINIANENsIS , teu Valentinianensis Etenim
epi-tolze synodicz concilii Byzaceni ad Constantinum
Augustum , qux in concilio Lateranensi sub sancto
Martino acione seu secretario 2 ]ec!ia fuit, inter
alios subscripsit ultimus fFodíbaldus gratia Dei epi-
ecopus sancig Ecclesie Valeniinianensis. In codice
1} |6γἱ inemoraur epistopus Vadaciniensis in Africa.
9. MiscLiaNENsIS. Codex Halleri, si bene legit Or-
telius, habet Masdianensis, Masclianas memorat An-
toninus in ltinerario. Collationi Carthag. eap. 208
interfuit Plutianus episcopus Masclianensis Donatista,
jn quem locum observat eruditus Baluzius concilio
Carthag. sub sancto Cypriano inter rebaptizantes
adíuisse Julianum a Masclianis. Sed hune invenire
non licuit in editis, nec eum memorat Augustinus
in libris de Baptismo contra Donatistas, in quibus
"antistitum qui eoncilio isti interfuerunt objectiones
singillatim refellit. Et quidem fallor si Julianus iste
14. Lerus NepriTANCS. [lic est celebris martyr
quem laudat Victor Vitensis libro i, numero 18; de
quo plura diximus nota 98 (Supra col. 217, n. €). Nepte
ab anonymo Ravennénsi memoratur libro ii, num. 5.
Eidem vero urbi preefuisse suspicatur Baluzius Quod-
vultdeum. episcopum. Nebbitanum , qui in Collatione
Canthaginens rapite 197 inter Donatistas recensitus
uit.
15. CusrnExsIs. Codex Halleri , Custensis. Editi,
Castrensis. Lectionem cod. ms. Laudunensis retinere
visum est, dum mutandi ratio suppetat. Ca«tra hibe-
tur in Tabulis Peutingerianis. sed extra Byzacenam.
16. Fuamiasus BeretiawENsis. Edi: i habent Fflaria-
nus Bubelianensis, ex quib:s, uti videtur, iudex ope-
ribus saucti Cypriani preflxus memorat Bubeliam ;
quam habet quoque Ortelins ex Halleri codice. Ba-
llam oppidum A'ricz interioris idem auctor memu-
rat a Cornelio Balbo expugnatum , cujus rei testem
laudat Plimum. At Plinius libro v. cap. 5, iuter
oppida quorum simulacra Cornelius Balbus in trium-
phum duxit, Bulubam recenset οἱ Bubeium nationem.
17. TücuziTANUS , Seu. Theuditanus.. Familisris
quippe erat, ut jam observavimus, apud Afros lit-
terarum 5 et d. permutatio. Plinius lib. v, cap. 4,
inter alia cppida litera Theudense memorat. C:terum
codex I[a.leri habet Zteusitanus,
48. StnnaNDUs PurIENSIS, Editi, Servandus. De urhe
Putiensi plura habes supra, pag. 122 (Col. 297, num.
47),uli de Gatdentio Putiensi inter Numidas num. 17.
lis adde apud anonymum Ravennensem 144 lib. n,
nuu, 5. Putea, et Ad Puteainter Africanas civitates re-
censeri. Puteam recenset Ptolemzeus inter urbes quae
sub Adrumeto constitute erant, proinde huc revo-
eandam.
19. TuscsnuTENeis. Huic loco przefuit Milicus epi-
scopus, plebis Tagamutemsis, intercatholicos antistites,
in Collatione Carth. cap. 126 memnioraius. Quai ur-
919
"APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
520
Collatione Carthag. cap. 121 Turensis dicilur episco- A pus plebis Trofimianensis; quam lectionem alteri
pus, et in Breviculo ejusdem Collationis apud Augu-
stinum die 1, cap. 19, Turrensis.
Q9. AccaRiTANUS. lterum infra num. 108 occurrit
Aggaritana civitas. Alterutri preefuit /Emilianus epi-
scopus Aggeritensis, qui inter catholicos antistites in
Collatione Carthag. cap. 126 comparuit cum Candorio
suo ex Donatistarum secta adversario. Candorius
item memoratur capp. 149 et 165. Agar oppidum in
Byzacena memorat Hirtius in libro de Bello Africano.
Aggar habetur in Tabulis Peutingerianis, a qua. nou
ul sita cernitur Aggar Selnepte, tum. Agarsel ; et
juxta priorem Aggar visitur Aggerfel, qui tamcn locus
in proconsulari videtur situs fuisse, Porro apud Pli-
nium lib. v, cap. 4, inter oppida libera recensetur
Acharitanum, seu, ut ali.codices habent, Acchariia-
num, seu Áccaritanum ; quo nomine V. C. Joannes
Harduinus indicari censet Aggaritanam civitatem, cui
przefuit Donatus, in Notitia memoratam. Ea est ipsa
qua inferius num. 108 habetur. Ad alterutram Plinii
locum revocari posse ultro fateor; sed quam e dua-
bus Plinius indicare voluerit, divinare non licet.
ες $0. EcNATIENSIS. Sic uterque ms. cum editis. Hane
urbem nusquam reperire licuit.
$1. GERMANUS PERADABIENSIS. Is ipse est qui Iau-
datur apud Victorem Vitensem libro u, num. 16. De
quo vide notam 93 (Col. 215, n. ^). Eadem urbs e:t,
ni fallor, quam Hirtius Paradam appellat in libro
de Bello Africano, ubi miserabilem illius sortem de-
scribit. Porro Lucas Holstenius suspicatur hanc ur-
bem esse Ferradum Minus, cui praefuit /Felicianus
episcopus plebis Feraditane Minoris, in Collatione
-Cartli. cap. 155 inter catholicos memoratus.
92. EnxiaNENSISs. Celebrem hanc Ecclesiam fecit
'acundus Hermianensis, qui duodecim libros pro
trium Capitulorum defensione ad imperatorem Ju-
Sstinianum seripsit. Benadus episcopus Hermianensis
su! scripsit synodicse Patrum Byzacenorum in conci-
lio Lateran. sub sancto Martino, act. 2. [1456 autem
prefert Lucas Holstenius.
36. LEPrTIMINENSIS. Codex Halleri Leptimiensis, id
est Leptis Minoris; Ptolemaeo Λέπτις Μιχρὰ, Antonino
Leptis Minor ; anonymo Ravennensi post Tabulas Peu-
tingerianas, Lepte Minus. In concilio Carthag. sub
sancto Cypriano pro rebaptizandis hzreticis senten-
tiam tulit Demetrius a Leptiminus, num. 26. Et col-
lationi Carthag. cap. 121 interfuit. Romanus episco-
pus plebis Leptiminensis cum Victorino ejus adversa-
rio,.qui et cap. 187 inter Donatistas comparuit, ubi
mendose in editionibus Baluzianam antecedentibus
cpiscopus Eptiminensis appellatur. Hauc vero urbem,
eptim absque addito aliqui nominarunt, ut Pompo.
nius Mela, qui libro 1 de Situ orbis. cap. 7, in Africa
minori Leptim recenset, et paulo post Leptim alteram.
Sic omnino Plinius, qui tamen post vocem alteram
addit, que vocatur Maqna. Hipponem, Adrimeium,
Leptim, aliasque urbes in ora maritima a Phaenicibus
conditas fuisse dicit Sallustius lib. de Bello Jugur-
thino ; liberam civitatem Leptin appellat Hirtius de
Bello Africano; Λέπτην Polybius sub finem libri t
llistoriarum; Leptim urbem memorat Titus Livius
libro xxxiv, in ora Syriüis Minoris sitam, quam adeo
potentem fuisse dicit, ut singula in dies talenta vecti-
gal Carthaginensibus daret. Hanc fuisse Leptim ma-
gnam verisimilius est. Contrarize tamen opinioni fa-
vet, quod ipsam Massauissa Numidia rex ad regnum
suum pertinere contenderet. Denique in concilio La-
teran. sub sancto Mártino act. 2, synodicze Patrum
Dyzacenorum subscripsit Criscintinus gratia Dei epi-
scopus sancte Ecclesie civitatis Leptis. Ue Lep:i Magna
dicemus ubi de Tripolitanis, num. 1. .
37. TacaRIATANUS. Sic codex ms. Laudun. Editi
habent Tegariatenus. Erat iu proconsulari Tagarata,
ut in nota 44 ad illius provincie episcopos vidimus.
Erat in Africa Tagora, seu Tagura duplex, de qui
bus vide notam 20 ad Numidas. Denique erat et Ta-
carata in eadem provincia, de qua num. 115. De
urbs sepius scribitur cum aspirationé, ut ex allatis C Tagariata autem seu Teparieta nihil dicendum oc-
exemplis patet, et ex Collatione Carthag. cap. 153,
ubi Secundinus episcopus plebis Hermianensis occur»
rit cum Maximiano ipsius adversario. Iste tamen
Maximianus in veteribus editionibus cap. 187 dicitur
Ermianensis. Procopius lib. 1 de Bello Vandalico
Hermionem Byzacii locum commemorat.
$9. TENITANUS. Codex WMalleri, Tevitanus. Thenas
cum aspiratione scribunt Plinius lib. v, cap. 4; Anto-
ninus in Itinerario, et anonymus Ravennas lib. ui;
qui lib. v habet Thenas. Sic apud Gruterum pag. 565,
ubi Mercurialis Thenit. memoratur. Ptolemzeus scri -
bit Thegna.. Concilium Thenitanum laudat 147 Fer-
randus in Breviatione canonum. In concilio Carthag.
Sub sancto Cypriano sententiam tulit inter rebapti-
zantes num. 29 Euchratius a Thenis. Et in synodo
Lateran. sub sancto Martino, act. 2, lecta fuit epi-
stola synodica episcoporum Byzacen:z provinciz, cui
inter ali«s subscripsit Feliz cpiscopus civitatis Theni-
siis. In Collatione tamen Carthag. cap. 153 scribitur
Latonius episcopus Ecclesie Tenitane, cujus adversa-
yius cap. 201 Securus episcopus urbis Tenitang appel-
latur. Denique Pontianus episcopus Thenitanus me-
moratur in Vita sancti Fulgentii cap. 29.
94. TanazENsis. Eidem fortassis urbi przfuit Se-
cundus episcopus sanct? Ecclesim Tagasensis, qui 8γ-
nodicz Byzacenorum sspius laudatze subscripsit in
concilio Lateran. sub sancto Martino: qus tamen
sedes imelius forte congrueret oppido, Tagestensi,
seu, ut alij codices habent, Tdgesensi , quod Plinius
inter oppida libera Africw recenset lib. v, cap. 4.
Sed eidem synodics subscripsit Theodorus episcopus
Ecclesie Tamazeni; et Lucas Mo'stenius laudat Ste-
phanum Taracensen ex eadem epistola, qui in editis
dieitur Taraquensis. Porro recensitus est supra inter
Numidas num. 55 Cresconius Tharaseusis.
55. TRoriciaNENSIS. Collationi Carthag. cap. 155
inter catholicos antistites interfuit Probantius episco-
currit, nisi quod in Collatione Carthag. cap. 201
ex Donatistis adfuerit Felix episcopus Tagaraiensis :
an ejusdem loci ? Ortelius ex ms. cod. Halleri Taga-
rilanum oppidum memorat, quod fortassis ad hunc lo-
cum pertinet. Et Ptolem:eus inter urbes qu: sub Adra-
meto erant, Targarum recenset, proindeque in Byzacio.
148 58. OcrAsEss!s. Vide inter Numidas num. 36.
99. FERADIMAIENSIS. Ejusdem urbis fuit Vincentia-
nus episcopus plebis Feraditane Majoris in Collatione
Cortliag. cap. 126 memoratus. Alia erat Feraditana,
Minor dicia ex cap. 135 ejusdem Collationis : ubi
occurrit Felicianus episcopus plebis Feraditane Mi-
noris, eL jn. utraque civitate unitas erat catholica.
Vide supra num. 31.
40. CnEPEDULENSIS. In Collatione Carthag. cap. 133
memoratur iuter catholicos antistites Barburianus
episcopus Crepeuulensis. Noiiti: lectionem confirmat
synodica Patrum Byzacenorum in concilio Lateran.
D sub sancto Martino, act. 2, cui subscripsit Spes gra-
Ca Dei episcopus sancte Ecclesie Secrepedulentis,
Scriptum erat, uii videtur, episcopus S. E. Crepedu-
lensis, id est sancte Ecclesie, eic. ; quse exscriptor
simul conjunxit, et verha sanctg Ecclesie iterum
alius fortassis postea addidit, quod in omnibus aliis
subscriptionibus haberentur.
41. CveniaNUs UNuzipinENsis. ls ipse est qui apud
Victorem lib. u,; num. 11, laudatur, de quo vide in
eumdem locum notam 85 (Col. 211, n. *). Synodic:e
Patrum Byzacenorum in concilio Lateran. jam saepius
laudat: subscripsit Donatus misericordia Dei eyiscopua
sancte Ecclesie Unisiverensis. Eidem item urbi przefuis-
seex parte Donati Maximinum episcopum Uzabirens:m
in Collatione Carthag. cap, 201 recensitum, opinatur
Baluzius in notis ad eum locum ; ubi et hanc urbe
a Ptolemzo Οὐλιζέδεῤῥαν dictam fuisse monet. Oc-
cürrit et apud Plinium lib. v, cap. Δ, inter oppidi
libera Africee, Ulusubritanum.
025
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
de Baptismo contra Donatistas, cap. 2, ut diximus A
supra num. 25, in plerisque Augustini codicibus mss.
dicitur a Mattari. Plinius lib. v, cap. 4, liabet oppi-
dum Matterense, pro quo Hermolaus Madaurense ob-
trusit, contra omnium mss. fidem, ut conqueritue
Harduinus , nota 17 : quam lectionem alii incaute
adoptaverunt. Eidem urbi przfuit, ut censet Holste-
ufas, Victor Martyritanus episcopus Afer, qui apud
Cassiodorum libro de Divinis [nstitutionibus , cap.
99 , Cassiani Collationes expurgasse dicitur. Certe
mss. codices, ut noster Joannes Garetius observavit
jn nova hujus auctoris operum editione, habent Mar-
taritanus. Editio Parisiensis anni 1529 Martyritanum
quidem habet in textu, sed in margine laudat codicem
qui habebat Mattaritanus.
51. PnacausENsIS, Sic mss. et editi. Suspicatur
llolstenius huc posse revocari monasterium Procisu
in concilio Carthag. sub Bonifacio memoratum occa-
sione immunitatis quam monasterio suo asserere co-
nabatur Petrus abbas. Ex ejusdem tamen abbatis li-
bello supplici monasterium Przcisu intra. Lepti Mi-
noris dicecesis fines situm fuisse colligi potest. Vide
infra num. 92.
52. AQUISALBENSIUM. Inter Donatistas Januarius epi-
scopus Aqua Albensis: adfuit Collationi Carihag. cap.
497. At incertum est an isti wrhi priefuerit, aut alteri
cjusdem nominis inferias in Mauritania Sitifensi re-
censitze numero quinto.
55. ἸΑΡΙΝΙΑΝΕΝΒΙΒ. Paulo aliter scribitur in
Collatione Carthag. cap 155, ubi Barbarus episcopus
plebis Hierpinianensis, editioni Labbean:e Hierplnia-
censis, inter orthodoxos Patres recensetur.
54. UsuLENSIS. Cassianus. Usulensis episcopus in-
terfuit concilio Carthaginensi sub Grato; et T/eodo-
rus Usulensis famosus Donatista, de quo passim Ατι-
ustinus in libris contra Cresconium agit, concilio
"abgrsussitano subscripsit anno 595, atque anno se-
quenti in Bagaiensi synodo condemnatus e«t. Is vero
in codice ms. Colbertins bibliotbeez, ut monet Ba-
B
924
memoratur Gregorius episcopus Tamamallensis, pro
quo V. C. Baluzius posuit Tamallensis, οἱ quidem
recte, nam Lucius Donatista, qui ibidem Gregoiii
adversarius dicitur, cap. 908 nominatur episcopus Ta-
mallensis. Przier hunc cap. 195 occurrit. Sabratius
episcopus. plebis Turre Tamallumensis cum Jurata
ipsius adversario, qui iterum comparuit inter Dina-
tistas cap. 9208. Baluzius censet Gregorium cap. 1237
memoratnm, fuisse episcopum Tamallums in Siti-
f'nsi proviacia; Tamallumam vero hic in Notit a
memo:atam aliam nou fuisse a Turre Tamal:umenssi,
eui Sabratiu. prfuit, apud quam etiai Eugenium
episcopum Carthag nensem fu:sse relegatum putat.
Certe Turrem Tamallum:m in Byzacena exstitisse
nemo inficiari potest, nam inter alios provincie By-
Zacen:b episcopos qui synodice ad imperatorem
Constantinum scripti: in. concilio Lateranensi sub
sancto Martino, aet. 2, :ubscripserunt, habetur
Pentasius episcopus sanct Ecclesie Turrium Tamulus,
seu Turrium Tama!, ut ex codice ms. Bellovacensis
Ecclesi: eniendat idem Daluzius. Tamallumensis Ec-
clésie plebes invaserat Vincentius 359 Cirbitanus,
ex consilio Juncensi :^unde conjicitur hanc uw bem
in exiremis Üyzacenz parlibus fuissé sitam versus
Tripolitinamn, ad quam Girba pertinebat, Et quidem
in lim te Tripulitano Turrem Tam:lleni sitam fuisse
docet Antoninus in Itinerario, ubi hic titulus oecur-
rit: Jter quod limitem Tripolitanum per turrem Tamal-
leni a Tacapis Leptim Magnam ducit. Tum recensens
oppida : A Tacapis ad Aquas. Agarlabas, Turrem Ta-
malleni, Ad Templum, eic. Porro Tamalleni nomen,
hic ab Antonino usurpatum, Baluzii sententiam con-
firmat, Eugenium apud Turrem Tamallume exsu-
Jas:e s. ribentis. Eugenius quippe in Notitia Tamol-
: lenum rele;atus dicitur. Si tamen Turris Tamallum:a
a Tamallumensi DByzacen:e civitate non distingu.tur,
Hahetieus hic in N.titia inemoratus alius esse dicen-
dus (8t ab Habetdeo, quein Victor libro v, num. 12,
laudat; nam ipse in propriam suam civitatem rele-
luzius, Uculensis dicitur, quamvis Üsulensem urbem C gatus fuisset, quod nemo facile admiserit. Nullus ta-
ab Uculensi diversam fuisse certum videatur. Et-
enim in Collatione Carihag. eap. 126 comparuit Pri-
vatus episcopus plebis Usilensis e catholicorum nu-
mero, et cap. 198 Cericius episcopus plebis Ucu-
lensis item catholicus memoratur, qui uniiatem ca-
tholicam apud se baberi professus est. liunc ver» a
proconsulari fuisse discimus ex synodica epistola
istius provincia Patrum, quae in concilio Lateranensi
sub sancto Martino lecta fuit, cui Crisconius episco-
pus Eccles Uculensis subscripsisse legitur. Synodi-
ce Byzacenorum qua in eodem Lateranensi con-
cilio laudata fuit, subscripsit Laurentius episcopus
civitatis Usilabis, huc forte revocandus. Sedit iuter
episcopos concilii Carthag. sub sancto Cypriano con-
fessor Irenous ab Ululis, quem Usulensem episcopum
fuisse eenset operum sancti Cypriani editor Üxonien-
sis : et quidem jam antea Lovan:enses apud Augusti-
num libro vi de Baptismo contra Donatisias, ubi
sanctus doctor argumenta lrengi pro rebaptizandis
hareticis solvit, pro Uivlis edideraut Usulis. Sed
huuc looum ad manuscriptorum fidem nostri resti-
tuerunt. Οὐτίλλα ἃ Ptolemso memoratur, Antoninus
intr Tusdrum et Thenas Uswlam civitatem locat.
l'syladieitur abanonymo Ravennensi lib. 11, num. 5,et
iterum lib. v, num.5. Deniquein T«bulis Peutingerianis
media inter Ruspem et Taparuram Municipium Usilla
statuitur. Cave autem ne Zellensem urbem cum Usil-
lensi cenfundas. llias vero diversas esse vel ex eo
evinci potest, quod in Collatione Carthaginensi prz-
ter Usulensem οἱ Uculensem episcopos supra laud..-
108, habeatur cap. 154 Donatianus episcopus plebis
Zellensis catholicus, cum Natalico ipsius adversario,
qui iterum inter Donatistas cap. 168 memoratur.
, 9B. daBETDEUS TasALLUMENSIS. Dua saltem erant
in Africa urbes Tamalluma dicte. Nam infra Rufinus
Tamallumensis primus inter Mauritani» Sitifensis
episcopos recensetur. 1a Collstione Carthag. cap. 437 —
men preter istum Habetdeus iu Notitia occurrit, Nec
dicendum Victorem loco. laudato loqui de Habetdeo
Theudalensi, quem jam libro 1, num. 7, laudaverat.
δῖ enim, uis! omnem prorsus temporum ordinem
perturbaverit Victor, jam defunctus erat, siquidem
Victor Theudalensis, ut pro Eudalensis legendum
censet ise Baluzius, in Notitia recensetur inter pro-
consularis j| rovincix episcopos. Fortassis Turris Ta-
mallumc aut Tamalleni a Tamallumensi civitate Ity-
zacii di-tinguenda est, quod innuere videtur Victor,
Anton:um [uisse dicens in civitate proxima eremo, οἱ
statim subjungens Eugenium in ipsis eremi paribus
fuisse relegatum; numero tamen sequenti Habet-
deum similiter relegatum in civitate ipsa Tamallumensi
seribit; qux: verba ideo de Tamaliuma Byzacenz in
Tamallumam Mauritaniz Sitifensis infra recensitam
interpretatus sum, not. 188, in Victoris Historiam
(Co:. 2:0, n. d), quód tamen a Victoris sensu videtur
alien: m. Nam de Tamalluma loquitur, quz vicina erat
Tripolitans provinciae; at Tripolitanam inter et Mau-
ritaniam Sitifensem interjacebant Byzacena et Numi-
dia. Has difficultates sagacioribus solvendas r. linquo.
δύ. CuLULITANUs. Forte luc revocandus est Resti-
lutianus episcopus plebis Sululitane inter catholicos
recensitus in Gollatione Carthag. cap. 135. Vide
infra num. 95. Eamdem urbem esse Chullabi, cujus
amüstes Aurelius concilio Carthag. sub sancto Cy-
priano adfuit, putat editor Oxontensis. Cululim re-
censet Procopius libro vi de Zdiliciis Justiniani inter
urbes Mediterroneas Byzacenz quas hic imperatorad-
versus Mauros munierat. In Notitia Bodleiana a V. C.
Guillelmo Beveregio edit:, inter provincie Byzacia
urbes occurrit num. 12 Colules, Grxece Κολούλης, quo
womine Cululitanam civitatem hic memorat m desi-
gnari patet ex ejusdein Notltiz editione ἃ Goare pro-
curata, ubi babetur Làtine Cululi, quanquam Grzcug
textus pra:'ferat Κουχούλης.
815
51. MeNerESSITANUS. [0 Collatione Carthag. cap.
435 memoratur AM ensurius episcopus plebis Medefessi-
snc, vulgari litterze n in d mutatione. Nostra autein
lectio confirmatur ex Procopio lib. n de Bello Vanda-
li- o, capite 25; ubi Menefesen in Byzacio urbem me-
morat, Menegescmi babet Antoninus in ltinerario, iu-
ter. Vergeraallam et Thevesten sitam.
58. CasuLIS Caniaxcnsis. Huic urbi priefuit, ut pu-
tat V. C. Baluzius, Silvanus episcopus Carianens s n
Collatione Carthag. cap. 196 memoratus. Ibi tamen
Hols!enius legit Cartanensis, ut Cartennam urbem in-
veniret, sed perperam. Casulam memorat Autoninus,
in proconsulari provincia sitam. In alteruua ex istis
urbibus, studiosus quidam contulit codicem ms. ope-
rum sancti Hilarii, 1353 ineunte szculo sexto, ut ap-
paret cx veteri inscri ptione, quam ex eodem codice
delineatam domnus Joannes Mabillonius in libro v de
Re diplomatiea, pag. 555, retulit. Contuli in nomine
Domini Jesu Christi aput. Kasulis constitutus , anno
quarto decimo Trasamundi regis. Porro idem Mabillo-
nius et D. Michael Germanusin ltinere Italico, pàg.145,
testantur se Rom: vidisse pretiosum istud sacr.c anti-
quitatis monumentum, ab annis fere mille et ducentis,
id est medio circiter sx*culo antequam conferretur,
seriptum : quod in bibliotheca Vatican ecclesi
propria asservatur.
59. ACOLITANUS. Scribitur quan.loque cum aspira-
tione Achola. Sic Ptolemzus lib. 1v, eap. 3. Strabo
lib. xvii. Acholam inter civitates liberas recenset :
quam Tabul:e Peutingerianz inter Tapsum et Ru-
im locant. Quintus episcopus Acolitaneus synodic:
yzacenorum subscripsit in concilio Lateranensi sub
δηοῖο Martyno, actione 2. Ácolam recenset anony-
was Tiavennas lib. v, num. 5, Hanc esse Acillam ab
llirtio memoratam putant llolstenius in notis ad Ca-
solum a Sancto Paulo, et Harduinus in noiis ad Plinii
Bib. v, cap. 4; ubi oppidum Acolitanum inter libera
srecensetur. Sed ca de re subdubitat Ortelius in The-
sauro geographico. Holstenio et Harduino favere vi-
elctur Titus Livius, qui lib xxxui Acyllam haud longe
za "Fhapso οἱ a Cercina insula fuisse scribit. Thapsus
autem in Byzaceua erat, et ad eamdem provinciam
re vocabatur Cercina, ut patet ex. hac ipsa Notitia,
Su p»ra num. 47. Unde Sigonius et Glareanus ia notis
ad hunc Livii locum Acholam et Acyllam eamdein
esse urbem asseruerunt, Ejuslem loci cives fuisse
Aegrasilitanos, apud Gruteru n pxit, cum Leptitanis et
Us: llitanis junctos ceuset idem Holstenius.
. Q9. VinokuiaLis CapaeNsis. De hoc sanctissimo an-
tistite plura dicentur in Commentario historico cap.
ἃ, prater ea que habentur in. Passione sanctorum
WO aschorum qui in Capsen-i territorio commoraban-
Wr, supra pag. 55 (nobis col. 203). Porro hic pro Cap-
senis, codex ms. habet Cabsensis, sed idein est. Capsa
vero urbscelebris fuit, quam Plolem:eus lib. iv, cap. 5,
inter urbes su^ Adrumelo;constituL asreceuset. Munitam
fuisse ex eo patet quod in ea Jugurthz regis thesauri,
Uste Strabone lib. xvii asservarentur. De. eadem
᾿ Vbe Sallustius in libro de Bello Jugurthino scribit :
Erat inter ingentes solitudines oppidum magnum aique
* ems nomine Capsa : ipsius excidium postea descri-
t. siut et Florus [ib. m, cap. 1. Plinius vero lib.
*, Cap. 4, Cupsiianos meworat ex iis qui non civitates
ntum, sed plereque etiam nationes jure dici possunt.
^4psam coloniam habent Peutingeriane Tabula.
P5ensis civitatis meminit sanctus Cyprianus ep. 56
Foriunatum aliosque episcopos. Et in concilio
Tihsg. sub eodem Cypriano inter rebaptizantes
sedit nuin. 69 Donalulus α Capse. Fortunatianus
GSpsianus adiuit concilio Carthag. sub Grato. Et
inler Donsatistas concilio Cabarsus-itanu auno 393
sybscripsit Quintasius Capsensis. lu Collatione autem
Cs3rüagigensi Fortunatus episcopus. plebis Capsensis
o£currit cap. 126 cum Celere Donatista ipsius adver-
sario, qui et eap. 206 memoratur. Nescio autem quo
patio eap. 208 Donatianus episcopus item Capsensis
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICA.
“530
Α Donatista habeatur in. eadem Collatione, de qua re
tamen nemo est interlocutus. DemiqueCapses babetur
i» Notitia Leonis imperatoris tum apud. Guillelmum
Beveregium, tum in editione Jacobi Goaris.
61. DunkNsis. In Collatione Cartliag. eap. 197 inter
Dunatistas meinoratur Antonianus episcopus Druensis,
ei cap. sequenti Bebianus episcopus Dusensis, quin
et cap. 197 Paschasius episcopus 15$ Dusitanus,
omnes ex Donati parte. Án aliquis ex his Duwrensis
fuerit alii divinabunt.
62. CurnuTENSIS. Codex Il:lleri Cufratensis. Lectio
nostra alteri pracferenda est. Nam Felicianus episco-
pus plebis Cufrutensis adfuit concilio Cartbag. anuo
403, qui et Collauoni Carthag. cap 128 inter episco-
pos catholicos recensitus est.
65. TASBALTEN:Is, Seu Tasvaltens s. llinc qui Col-
lationis gesia exscripsere, v in f mu!a'o, quod eum-
dei redderent sonum, posuerunt Julianus episcopus
plebis T as(altensis, qui cap. 128 inter catholicos recen-
8105 est. Nostra lectio confirmatur ex concilio
Cartlaz. sub saucto Cypriano editionis Oxoniensis,
in quo pro rebaptizandis hzreticis sententiam tulit
num. 35 Adelfius a Thasbalie; cui Augustinus res-
pondit in libro v1 de Baptismo contra Donatistas,
cap. 42; ubi nonnulli codices habent a 7hasvalte,
sicut et Cypriani editiones a Pamelio et a Rigaltio
procuratze. Aspirationem addit quoque codex Halleri
apud Ortelium, ubi Tasbaliensis legitur. Antoninus
in Itinerario Tabaltam memorat inier urbes Byza-
cenx. Et Innocentius Thebaltensis inter cxtteros Do-
nali secta episcopos subscripsit concilio Cabarsussi-
tano anno 9953. .
64. Ομ τανυβ. Ejusdem loci fuisse videtur Tertiolus
episcopus plebis Cillitang in Collatione Carthag. cap.
123 recensitus, cum Donato ipsius adversario , cap.
187 iterum inter Donatistas memorato. At Privatia-
nus episcopus Vegeselitanus catholicus cap. 133 ait
se habere adversarium Donatum episcopum Cillita-
num, qui Donatus ibidem ait Vegeselum suze esse dioe-
QC ceseos, seque ibi presbyteros habere; unde infert
. €. Baluzius Vegeselam in Byzacio urbem admit-
tendam esse. Fieri tamen potuit αἱ Donaus Cillita-
nus, Tertioli adversarius, alius fuerit a Donato Cilli-
tano, quein suum adversarium appellavit Privatianus
Vegeselitanus ; atque eo pacto due adwittend:e. es-
sent Cillitanz: urbes. Caiterum iuter Patres Dyzacc-
nos qui synodiece subscripserunt in concilio Latera-
nensi sub sancto Martino, occurrit Fortunius episcopus
Cellensis, forie pro Cillensis. Cellas Picentinas in
Byzaceuz et Tripolitan e confinio habet Anton nus,
qui pau:o post Cellas vicum memorat, utraque a Ta-
capa M. P. xxx distabat. Idem forte locus est sub du-
plici nomine. Memorat idem »uctor Cilio in Byca-
cena.
65. TizizNsis. Censet V. C. Stephanus Baluzius
urbi huic prz(uisse Aptum episcopum plebis Tigiensis
qui Collationi Carthag. inter catholicos cap. 120 in-
terfuit, Tainen in notis ad caput 1206, in quo item inter
catholicos occurrit Pascasius episcopus plebis Tiju-
censis, monet Honoratum episcopum Tisiensem in No-
titia haberi. Tum laudat Augustinum, qui lib. contra
Donatistas post Collationem cap. 22 meminit urbis
Tizice, quam in proconsulari locari innuit. Deinde
aliis judicandum relinquit, an Tisica sit eadem urbs
ac Tujuca. Sane in ejusmodi dubiis satius est ea quae
in auctoribus antiquis habentur, ia niedium proferre,
suspensa interim senleutia. Vide Maurit. Ciesar
num. 97.
66. BoxirAcius FonATIANENSIS. Codex ms. Laudun.,
Fortianensis. Malleri vero, Forianensis. Vulgatam ta-
men lectionem reitinuimus, qua conformis est Victori
Viten:i, apud quem Bonifacius, unus seilicet ex qua-
tuor episcop:s qui fldei professionem Hunerico regi
obtulere, Foratianensis in. omnibus tam editis quam
manuscriptis appellatur. Hino iirari. subit. Foratia-
nam in indice sancti Cypriani operibus prefixo in-
certe provincia: sedibus aunnumerari.
B
D
291
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
325
61. SEnvIUS ARSURITANUS. Sic codex ms. Laudunen- A in synodica pro Taraquensis Holstenius legit Tara-
* sis. Editi vero, Servus. V. C. Joannes Harduinus in no-
tis ad l'liniuml. v, 1555 c. 4, hic in Notitia scribendum
esse censet Apsiritlinus, ut invenial Abzirilanus, cujus
loci Fructuosus episcopus Collationi Carthaginensi in-
terfuit cap. 198. At urbs Abziritana ad proconsularein
pertinebat ; eadem enim est αι Abdera alias dicitur.
Abdera autem nemine diffitente ín proconsulari erat,
quam sub Carthagine constitutam dicit PLolem:eus lib.
iv, cap. 55 Abderitanum vero et Abziritanam eamdem
esse urbein probatur non solum quod litterz d et z
promiscue passim ad eamdem rem designandam as-
Bumantur, ut alias ipse Harduinus probat, sed etiam
ex concilio Carthag. sub Genethlio, ubi Victor in edi-
tig et aliquot mss. Abziritanus dicitur, in aliis vero
Abderitanus, ut observarunt viri eruditi Norisius et
Daluzius, quod etiam in Conciliorum Labbeana edi-
tiohe in margine notatum est. Cave tamen ne Abde-
riianam seu Abziritanam urbem cum Abbiritana
confundas, eas enim esse omnino diversas probat
Norisius adversus .Garnerium. Prieter has Plinius
imeminit etiam oppidi Asitrilani, quo nomine Assuras
designari monet idem Harduinus. De ista urbe plura
diximus, ubi de proconsularibus num, 19. Cazterum
in indice sancti Cypriani operibus przlixo , Árzuri in
Byzacena locatur, sed forte ex hoc Notitix loco. Non
est autem contemnenda Caroli a Sancto Paulo con-
jectura, qui in Geographia sacra putat. hujus Arsuri-
tane urbis episcopum fuisse Bonifacium, qui syno-
dicze patrum Byzacenorum in concilio Lateranensi
sub sancto Martino, act. 2, laudata, sic subscripsisse
reperitur : Bonifaciws gratia Dei episcopus sancte
Ecclesie Sasuritane. Sassura. Vicus habetur in Ta-
bulis Peutingerianis.
68. FonoxTowiANENSIS. Codex llalleri apud Orte-
lium, Ferontonianensis. lufra num. 71 habetur Boni-
facius Frontonianensis. E
69. FreraNENSIs. Haud dubium quin eidem sedi
cciisis, ut diximus supra numero 94.
75. NamioxEssS. Faustinus. episcopus. Nationensis
inter Donatistas memoratur in Collatione Carthag.
cap. 208.
76. FausTus PnustbiENSIS. Iste Faustus ipse idem
videtur esse qui non procul a sua sede in exsilio
agens, monasterio prxíuit in quod sese beatus Ful-
geutius recepit, ut in ipsius Vita narratur cap. 4. De
co plura habes infra in Commentario historico cap.
41. Leoniius episcopus Prasidiensis inter Donatistas
recensitus est in Collatione Carthag. cap. 208. Pra-
sidium non semel occurrit in 'fabulis Peutingerianis,
sed ut plurimum per modum adjuncti, ut sunt Muni-
cipium, colonia, etc. Segmento 1 habetur Praesidium,
et segm. 4 Prouidio.
11. TE&rcirANUS. Sic duo mss. et editi. In Notitia
Imperii sub dispositione ducis Tripolitane habetur
Pra positus limiüs T euchitani.
78. GuRcAITENSIS. Sic uterque codex ms. cuum edi
tis; forte legendum Gurgitensis. Etcnim in coucilio
Carthag. sub sancto Cypriano pro rebaptizandis haz-
reticis sententiam tulit num. 74 Feliz a Gurgitibus,
qui et eodem modo appellatur a sancto Augustino
lib. vn de Baptismo contra Donatistas, cap. $5, ubi
' sanctus doctor istius antistitis objectionew solvit.
19. FiLAcENsISs. Hanc urbem apud Ortelium repe-
rire non licuit, quod forte in codice Halleri deesg-
set.
80. MacnnsENsISs. Ejusdem loci fuisse Ferucem
episcopum plebis Macrianensis Majoris in Collaüione
Carthag. cap. 125 memoratum, censet Baluzius, quain
tameu urbem lapsu memorie Numidiz attribuit ex
Notitia. In ea quippe Macrianense;: duo tantum epi-
scopi habentur, unus in Byzacena de quo agimus,
alter vero in Mauritania Sitifensi num. 23. Porro ex
Collatione tres liujus nominis urbes fuisse in Africa
colligimus ex totidem scilicet episcopis catholicis
pracfuerit Sallustius episcopus sancte Ecclesie Rebia- — Macrianensibus qui in ea laudantur. Etenim pr:eter
nensis , qui cum aliis Dyzacenis Patribus synodicze C Ferocem supra laudatum , οἱ ipsius ex parte Donati
subscripsit in concilio Lateranensi sub sancto Marti-
00, act. 2. Synodicam ex hoc Notitiz loco emendan-
dam esse putat Holstenius.
“0. VanaRtTANUS. Di:tinguenda est hac sedes a
Vazaritana Numidiz urbe, de qua in notis ad istius
provincie episcopos num. 52 egimus. Et quidem in
Tabulis Peutingerianis habetur in Byzacena Bararus
niunicipium ; el inter urhes quas sub Adrumeto fuisse
scribit Ptolemzus, occurrit Cararus.
31. ΕΚΟΝΤΟΝΙΆΝΕΝΒΙΒ. Codex Halleri Frotonianen-
sis. llabetur supra num. 68 Forontonianensis.
19.MunaxENsiS. Codex Halleri, Miminensis.Hucforte
potius quam ad Marazanam revocandus esset Saturi-
nus episcopus sancte Ecclesie Miricianensis, recensi-
tus inter Byzacenze antistites qui synodicze subscri-
pserunt in concilio Lateranensi sub sancto Martino,
aci. 2. Certe corrupta pleraque urbium nomina in
liujus epistolae subscriptionibus , me audaciorem fa-
ciunt in conjectando quam alias par esset.
15. BoawENsis. Ejusdem loci, ut suspicatur erudi-
tus Baluzius, fuit Janwarius episcopus Ecclesie Banen-
sis , qui synodicze ad Constantinum Augustum inter
alios patres Byzacenos subscripsit in concilio Latera-
nensi sub sancto Martino act. 2. Adfuit etiam Colla-
tioni Carthag. cap. 126 inter catholicos Victor epi-
scopus plebis Bahannensis , qus eadem fuisse videtur
cum Boanensi. Beianum Baianensem Douatistam ex
Maximianistis in synodo PBagaiensi cxauctoratum
buc quoque revocat eruditus vir Lucas WHolhste-
Dius.
74. MaRAGUIENSIS. Codex Halleri, Maraguwinensis.
Ejusdem forte loci fuit Stephanus episcopusa 86 sancto
Ecclesie Taraquensis, qui »ynodica inter Patres By-
zacenos 8Subscripsit in concilio Lateranensi sub san«
cto Martino, actione 2. Quxnam autem lectio sit
przlerenda incertum est, tametsi mendosiores sunt
ju synodica subscriptione quam in Notitia. Ceterum
adversarium nomine Pomponium , in Cabarsussitana
Synodo memoratum, Silvanus cap. 155 memoratur,
qui profitetur nullum habere adversus se Donatstsm ;
et cap. 215 inter episcopos catholicos, qui antea non
coniparverant, sed postea subscripsere, occurrit Fe-
lix episcopus Macrianensis. Recte tamen eruditus Ba-
luzius nonet ex numero episcoporum etiam unius
cominunionis qu eidem loco przfuisse dicuntur, non
Statim inferendum esse totidem fuisae ejusdem nomi-
nis urbes quot occurrunt episcopi; quandoque enim
duo erant catholici episcopi in una et eadem urbe :
quod con!ingehat potissimum cum aliquis Donatista
ad Ecclesi: catholic: unitatem accessisset, Huic enim
et nomen , et locus episcopi relinquebatur, ut patet
ex Ampelio et l'rimulo episcopis Vagensibus in cap.
176 Collationis Carthag. memoratis, de quibus dixi-
mus supra ubi de episcopo Vadensi iuter Numidas
num. 7. Porro Silvanus episcopus plebis Macrianensis
supra memoratus, concilio Corthag. auno 405 sub-
scripsit, Concilium Macrianense laudat Ferrandus in
Breviatione canonumz
81. TELEPTENSIS. [ἢ ea civitate natus est sanctus Ful-
gentius, Julianus a Telepte sententiam dixit in coucilio
arthag. sub sancto Cypriano. Et Donatianus episcopus
Ecclesie Teleptensis cum Bellicio ipsius adversario
Donatista 1577 interfuit Collationi Carthag. cap. 121.
Belliciusitcrum cap. 198 memoratur. Tamen cap. 208
rursus inter Donatistas comparuit Datianus episcopus
Teleptensis, quod Baluzius lhiereticorum impudeptiss
tribuendum esse censet, qui falsos episcopos intrude-
baut, nisi mendum aliquod in hunc locum irrepserit.
Fortasse legendum est Taleptulensis scu Talaptensis.
Istius quippe nominis antistes occurrit infra num. 103.
Gieterum Donatianus Teleptensis episcopus prime sedis
Dyzacenz passim in conciliis memoratur. De Talapta
et Telepte in Notitia Leonis imperatoris memoratis
vide infra num. 103. Teleotem urbem in Bvzacena
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICA.
330
mediterrineam muniit Justinianus Augustus, ex Pro- A 89. GuwwrrAscs, In Collatione Carthag. cap. 215
copio lib. v1 de JEdificiis.
82. ÜpPENNENsIs. Editi habent Openuensis , et co-
dex llalleri apud Orteliutn Opemiensis. Index geogra-
hicus operibus sancti Cypriani przfixus, no:tra
tioni ex codice Laudun. conformis, memorat Op-
penna. Leo Ospinensis, seu Opinensis apud Labbeum
tomo it Concil., coll. 1603 et 1605, concilio Cartha-
ginensi sub Aurelio anno 419 subscripsit. Sed iste
episcopus erat e Mauritania Tingitana, ut dicemus
infra num. $5 ad Sitifeuses. Oppinum nempe, seu,
ut habet codex Palatinus, Opinum inter Mauritanizx
Tinsitanz oppida recenset Ptolemaeus lib. iv, cap. 1.
85. TAGARBALENSIS. Codex Halleri, Targabolensis.
In Antenini itinerario inter Tacapem et Turrem Ta-
malleni in limite Tripolitano occurrit AgarlaFas.
84. CaBRcABIANESIS. Concilio Cabarsussensi inter
alios Donatistas anno 3993 subscripsit Victorianus
Carcabianensis episcopus, qui anuo sequenti in Ba-
gaiensi synodo, vigente gravi inter Donatistas schi-
mate, e sede sua dejectus fuit. De illo agit Augusti-
nus epistola 108, et passim in libris contra Cresconium
Donatistam, sicut et in sermone 2 in psalmum 36.
Donatianus Victoriani successor ex eadem) secta in-
terfuit Collationi Carthag. cap. 201.
85. RurmnuNvENsis. Codex Halleri Ruffianensis.
Ejusdem loci fuit Marianus episcopus plebis Hufinia-
sensis, ut restituit Stephanus Baluzius, in Collatione
Carthagin. cap. 128 memoratus. Cum enim, ut idem
vir eruditus monet, in codice scriptum esset Maria-
fte s episcopus plebis Rufinianus, aut. forte Rufinian.,
putavit Pithzus voce Fiufinianus quempiai episco-
[.urwn designari, aliquidque ab exscriptore fuisse
oembissum; unde sic edidit ; episc. plebis. Ru[inia-
g es s. Idem dixit, etc. Sane in. editione Papirii Mas-
&«» α *i, unicum est punctum post vocem plebis, ex quo
irm 8 «ττὶ potest niliil in manuscriptis detritum fuisse.
$$36. AquaRUM HEcraRUM. In. cap. 126 Collationis
C -» wibag. inter catholicos antistites recensitus fuit
inter episcopos caiholicos qui non subscripserant, ot
postea comparuerunt, mémora!ur Joannes Gwnmi-
tanus episcopus. Sdeculo undecimo cum ob barbaro-
rum illuvies quinque solummodo superessent jn
Africa episcopi, unus ex iis erat Gummitanus, qui
forte cum esset eateris το "16 senior, primatis Afri-
€: nomen et honorein ambiebat contra Carthaginen-
Sis Ecclesi: privilegia, cujus conatus retudit sinetus
Leo nonus papa epistolis 5 et 4, Haud dubium quin
ejusdem urbis fuerit Stephanus episcopus Ecclesiae
civitatis Gummasis, qui cuim aliis Byzacenz provineize
episcopis synodicam scripsit ad Constantinum Au-
gustum, qu: exstat in Concilio Lateranensi sub
sancto Martino, act. 2. Huc quoque revocat V. C.
Stephanus Baluzius Sabnianum episcopum plebis Gum.
menartarum, qui concilio Cartiaginensi sub Bonifacio
anno 525 interfuit et subscripsit.
90. MarERIANENSIS. Sic quoque in Halleri ms. di-
citur, Ortelio te:te.
91. MozorconirANUs. Sic uterque codex ms., at in
editis legitur Moroteoritanus. In indice operibus
sancti Cy priani przefixo occurrit Moroteri in Byzacena.
v2. VicoATERIENsIS. Sic etiam subscripsit Syno-
dic: Byzacenorum Patrum in concilio Laterauensi
sub saucto Martino, act. 2, Kbasius episcopus sanctas
Ecclesie Vico Aterieusi, Et Pe:rus abbas in concilio
Carthag. anno 525, sub Bonifacio, pro tuend : ino-
nasterii sui. immunitate adversus Liberatum Byza-
cenz provincie priuatem , exemplum profert mona-
sterii Precisu, quod licet in medio Leptiminensis
Ecclesie positum esset, przetermisso ep'scopo vicino,
Vicoateriensis. Ecclesig episcopi in longinquo posiii
con:olationen habebat. Rogatianus vero Donatista in
collatione Carthag. cap. 198 dicitur episcopus a
Vico Ateri.
95. SuBLECTINUS. Sic et in anonymo Ravennensi
scribitur Sublecte, lib. scilicet m, num 5, cet lb. v,
nu:n 5. Tamen spius eum duplici / occurrit apud
BM eximianus episcopus Aquensium Regiorum, qui alium C veteres. Tabu'e leutingerian:e habent Sullec:i.
ege» 38 scopum in patria sua non haberi prolessus est. ls
ijppsse legatus provincie. Byzacenie interfuit concilio
aribag. vi sub Aurelio, ubi in edit. Lalbbeaua
ep» &ascopus Áqua. Regiensis ; in codice autem canonum
Ἐκ: «-lesie Africane cap. 127 et 135 dicitur solum-
wO«lo Naxmianus Aquensis; licet in aliis codd. mss.,
vt wmonet Justellus, dicatur Aquensis IHegiorum, lega-
ts provincie Byzaceng. Sed utrobique ii textu Graco
Wi betur ᾿Αχυρεγενσιώτης. Aquas Itegias appellant Ta-
yulae Peutingerianz et Antoninus in lüinerario, Eam-
$e€m urbem laudat Victor Vitensis lib. v, uum. 5.
1897. QuasrioRiaNENsIS. Codex Halleri apud Orte-
Vim, Quastorianensis, sine diphthongo. Inter Patres
Wyzacenze provincie qui synodicam scripserunt. ad
Constantinum Augustum, in concilio Lateranensi sub
ΦΆΠΟΙΟ Mariino, act. 2, habetur Beatus Stephanus
Spaindeo 1558 misericordia. Dei episcopus sanc
Feclesie Questorianensis.
88. RurixiAU8 VicTORIANENSIS. [5 ipse est, ni fal-
Jor, quem ex Africa profugum, in insula Sicilis
vicina monasticam vitam agenten consuluit sanctus
Fulgenuus , ut narratur in ejusdem sancti viri Vita
cap. 15, quam consule. Porro Saturninus a Victoriana
iterando h:ereticorum baptismo senteniiam tulit
in concilio Cartliag. sub sancto Cypriano, nu.u. 51;
cujus argumento respondet Augustinus lib. vii de
Baptismo conira Donaiistas, cap. 15. Getulicus Victo-
riunensis episcopus subscripsit concilio Cabarsussitano
inter Donatistas. Cujus etiam sectas luit Saturninus
episcopus Victorianensis, in Collatione Carthag. cap.
901 memveratus. Hesututum. Victorianensem laudat
Augustinus epi-t. 105, quem ex Donati schismate ad
unitatem catholicam conversum schismatici variis
puenis exagitarunt. Alia fuit Victoriana villa de qua
idem Augustus lib. xxi! de Civitate Dei, cap. 8. Ab
utraque auteur diversa fuit Victoria a Polemao recen-
gita inter Mauritania? Caesariensis urbes, lib. iv, 080.3.
'" PATROL. LVIII.
D
Marianus Sullectinus Donatista in synodo DBagaiensi
ab aliis Donatistis condemn tus est, anno 294, ut
refeftur in collectione Conciliorum Daluziana col. 98.
ldem testatur sanctus Augustinus passim in libris nt
et iv contra. Cresconium, ficstititionum episc pui
ylebis Sulullitanz, in Collatione Carthag. cap. 135
inter Catholico» memoratum, huc revocat lHlolstenius,
sicut et Hilarum Sullitanum Donatistam, qui cap. 204
comparuit. lloc tamen de alierutro dici non potest,
cum Restitutiauus 1359 unitatem catholica se bha-
bere professus fuerit. Istuim e Mauritania fuisse veri-
similius videtur Baluzive, queur ad urbem Cululita-
nam, supra num. 56 recensitam, revocari posse
suspicati sumus. Ceterum habemus ex Procopio,
libro 1 de Bello Vandalico, Syllectum marit mum oppi-
dum, in quod primum appulit. Belizarius Alricaim ἃ
Vandalis vindicaturus, cum autea loci antistitem eum
primoribus urbis sibi conciliasset. Quin. et ex hoc
loco ejus situ.» discimus ; nam Itomani exinde per
Leptim et Adrumetum Gras-au pervenere, postea
Decimum, qui locus septuaginta prope stadia Car-
thagine aberat.
θὲ. InENsIs. Franciscus Chiífletius vir eruditus, in
notis ad Ferrandum hic legendum esse censet Idi-
rensis, Cujus loci, iuquit, episcopes Collationi Car-
εἰ. interfuit. Habetur quidem in Collatione cap.
195 Marcianus episcopus Idicrensis, qui in veteribus
editionibus dicitur Idierensis, et iu ea quain Papirius
Massonus vulgavit, Jdurensis. Sed isie ad Numidiam
pertinebat ; de quo egimus in notis ad illius provinciae
episcopos num. 16. Verisimiliu- est /rensem. urbem
eamdem esse ac lriuensem, ut putat Carolus a San-
cto Paulo ex Fuliensi episcopus abrincensi-, cujus au-.— Ὁ
Viste» iu Coll.tione Carthag. cap. 215 inter episcopos
catlolicos qui inijo Collauonis non subscripserant,
recensetur, appellaturque Tertulliangus episcopus IIi-
renensis, Certe iste ad Byzacenam pertinebat, nau
11
«
$51
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
554
in concilio Lateranensi sup sancto Martino, actione A sancte Ecclesie Ruspensis. subscripsit synodic:e. a-
9, sygpdicze cum aliis Patribus Byzacenis subscripsit
Theodorus humilis episcopus sancig Ecclesim Hiri-
nensis.
95. TicuALTENSIS. Ejusdem loci, uti opinatur Ba-
luzius post Holstenium, fuit Asmunius, seu, ut. vete-
res editiones habent, Somnius episcopus Tigualensis,
in Collatione Carthag. cap. 126 inemoratus; qui
conquestus est duos in sua dicecesi a Donatistis or-
dinatos fuisse episcopos, Gaianum nempe et Priva-
tum, E quibus Gaianus eode capite, el infra cap.
486 comparuit, quique antea jam interfuerat conci-
lio Cabarsussitano anno 395. Alypius tamen Taga-
gtensis episcopus catholicus iu Numidia pro Asmunio
interlocutus est ; sed exinde non inferendum est quod
fuerint ejusdem provincia.
. 96. AuzecEnENsIs. Memoratur in collatione Car-
. thag. cap. 208 Donatus episcopus. Auzagerensis, Do-
natista.
97. TEMoNIARENsIS. Legendum absque dubio Te-
monianensis ; nam Collationi Carthag. cap. 126
recensetur inter catholicos Cresconius episcopus plebis
Temonianensis, quem liunc ipsum esse Cresconium,
qui in codice canonum A'ricanz Ecclesiz, cap. 127,
memoratur, censet Baluzius. Victorinus episcopus
Ecclesie Temunianensis subseripsit synodie» Byza-
cenorum in concilio Lateranensi sub sancto Martino,
act. 2
98. TunREBLANDINCS. Eju:dein urbis ep scopus Do-
natista memoratur in Collatione Carthagineusi cap.
908, ubi Maximinus episcopus Turreblandensis, seu,
ut veteres habebant editiones, Turreblansis. Paulo
aliter in concilio Lateraneusi sub sancto Martino sy-
nodicz Patrum Byzacenorum subscribit Datianus epi-
scopus sancig Ecclesie Turreblandis, Grece Του ῤῥε-
ξανδής. Ortelius ex Victore ms. codicis Halleri habet
Turris Blandini, οἱ T .rris Dlansis.
99. ItesriTUTUS SEGERMITANUS. Codex Laudunen-
sis Restutus. Alius flestitutus episcopus Segermitanus
Donatista interfuit Collationi Carthaginensi cap. 198,
qui jam comparuerat cap. 126, cum Felix episcopus
plebis Segermitensis catholicus recensereiur. [nter re-
baptizantes sententiam dixit Nicomedes a Segermis,
num. 9, in concilio Carthag. sub sancto Cypriano;
cui respondit Augustinus 10 libro v1 de Baptismo
contra Donatistas, cap. 16.
100. GauvaniTANUS. Codex Halleri, Gaunaritanus.
Collationi Carthag. cap. 128 interfuit Rogatus epi-
scopus Gaguaritanus, qui ex Donaiistis ad. unitateu
catholicam transierat.
101. EuiENsIs. Sic etiam scribitur in Collatione
Carthiagin., ubi eap. 126 memoratur Fuscinullus epi-
scopus plebis Eliensis. Apud anonymum Ravennensem
libro i1, num. v habetur £lie, sicut et in aliquet co-
Uicibus mss. Itinerari Antonini, quamvis editi lia-
beant Elices, ut monet noster Placidus Porcheron in
notis ad hunc anonymi locum, ubi laudat Tabulas
Peutingerianas, qua: habent ΕΠ. Inter Patres By-
zacenos qui synodice in concilio Lateranensi sub
sancto Martino laudatze subscripserunt, occurrit Con-
stantinus episcopus sancte Ecclesie Heliensis.
102. RusrENsis. Sic codex Laudun. At Ortelius ex
Haileri codice habet Rufensis. Editi Ruspensis. Codi-
' eis ms. Laudun. lectionem retinuimus, quamvis edi-
torum lectio melior videatur. {6 autem varietas
non est nisi penes scribendi modum. Ktenim littera
ph. simul, aut sola littera p indifferenter olim adhi-
bebantur, ut Trophea pro Tropea. Typhus pro Ty-
pus, et alia ejusmodi PA. vero et f juxta uostrum
pronuntiandi modum idem sonant, inde ex Ruspensis
scriptum est Rusphensis ; et postmodum Rusfensis et
dictum et scriptum est. Jam vero nemo est in flisto-
ria ecclesiastica ita hospes qui Ruspensem civitatem
ignoret, celebrem in primis ob magnum Fulgentium,
sanctitate vite, gloria confessionis, et seriptis illu-
strem * de quo plura dicemus in Commentario histo-
rico, potissiuum capp. 14 οἱ 18. Julianus
episcopus -
trum provincie Byzacena quae lecta est in concilio
Lateranensi sub sancto Mariino, act. 2. Porro ftuspi-
nam a Tuspe non distinguit Joannes Harduinus nota
15 in librum v Plinii, cum magna, inquit, apud se non
sit unius Ptolemei auctoritas, qui eas lib. 1v, cap. ui,
diversas facit, cum tamen alii auctores nonnisi alter -
utram laudent. At pace viri eruditi, utramque Ta-
bulz Peutiugeriana repraesentant, sicut et anonymus
Raveno3s lib. v. Alterutrius fuit Secundus episcopus
Ecclesie | Ruspitensis, qui inter catholicos cep. 121
collationis"Cartlag. recensetur : quem incaute otmnní-
no Garnerius Numidis attribuit ut adversus illum
probat Henricus Norisius. Ruspina celebris est in
Historia Roman: scriptoribus qui bellum a Caesare
gestum in Africa descripsere, Hirtio, Dione, Cas-
δἷο, etc.
103. TaLAPTULENSIS. Codex llalleri, Taleptulensis.
Stephanus episcopus sancte Ecclesie Talaptulensis,
cum aliis Byzacenis Patribus subscripsit syno.licae
ad Constantinum Augustum quz lecta fuit in conci-
lio Lateranensi sub sancto Martino, actione 2, an vero
liic Stephanus huic sedi potius quam Teleprtensi auri-
buendussit, alii judicabunt. Idem dicendum de Datiano
Teleptensiin Collatione Carthag. memorato de quo supra
nm. 81. Sic et in Notitia Leonis imp. editiouis Be-
veregian:e memoratur Taleptes, qux in editione
Gearis dicitur Talapta. Et utrobique Graecus textus
babet Ταλέπτης. Paulo inferius inter Numidiz urbes
occurrit Telepte apud Goarem, sed videturesse potius
Thebeste, ut diximus supra num. 75 de Numidis.
104. AvuTENTESIS. Codex lHlalleri, Auteniensis, pra
Autenteusis. Aulentum in Byzacena locat Antoninus
in ltinerario. Optatus episcopus sancte Ecclesie Au-
tentensis, cum aliis ejusdem provincix: episcopis sub-
scripsit synodice laudate in concilio Lateranensi
sub sancto Martino, actione 2.
105. JuNcExsis. Adfuit Collationi 136] Carthag.
cap. 187 inter Donatistas Valentinianus ἐρίπέορμε
C Juncensis, ut ex veteri codice ms. restituit V. C.
luzius, eum antea haberetur uucensis. Posteriorem
tamen hanc lectioneim retineri debere censet lleuri-
cus Norisius in censura Garnerii, Junceusem et Inu-
censem urbes distinguens, quarum priorem in Byza-
cena, alteram vero, cui pr:xeerat Valenünianus , itt
proconsulari locat. [nuca habetur in Tabulis Peu-
tingerianis haud proeul a Majori Tuburbo, quam
prope urbem Carthaginem locat Antooninus in ltine-
rario , ubi Unuca dicitur, media inter Vallem et Car-
thaginem ipsam. Consentit anonymus Ravennas lib.
"1, num. 5. Junces in Notitia Bodleiana inter Byzacie
urbes memoratur, quz in Goaris editione Jtuca dici-
tur. Gricus textus habet Γούγχη. Celebris fuit syno-
dus Juicensis sub Liberato Byzacen:e provincie pri-
mate anno 524 iucurnte, id est, Ililderici regis primo,
e qua legati ad concilium Carthaginense , sub Doui-
facio ano sequenti habendum missi fuere, Ejusdem
synodi canoneu refert Ferrandus diaconus in sua
canonum freviatione num. 26. [In ea item &ynodo,
quamvis editi quidam liabeant Vinceusi, sed mendose
ut monent viri eruditi ( codex noster annorum δυό
habet Juncensi ), sanctus Fulgentius Ουσάνυ! 60
episcopo przlatus est; cui tamen locum cessit paulo
post ia. concilio Sufetano, ut narrat eju-dem sancti
Vite auctor cap. 29. Huic fortassis urbi przefuit Nu-
midiu:, qui iuter alios Dyzacena: provincia episco-
pos synodiez: ad Constantinum Augustum datze, in
concilio Lateranensi sub sancto Martino, actione 9,
subscripsisse legitur in hunc modum : Numidius hu-
milís episcopus sanctg Ecclesie Sosiane Juncis. [10]-
stenius suspicatur Graece scriptum fuisse Σουγίκνης
Γούγχης , quod hujus loci Ecclesia Sapiente divinae
fuerit dicata. Sed lioc divinare est. Pene omiseram
monasterium quod in beati Fulgentii Vita meuoratur
cap. 14, Juncensi litori proximum, ut di:erte habet
codex sancti Germaui jam laudatus, et Benefensi
cuntiquum. Cieterum Inter. Mauritauie Ciesarienslg
-- m
335
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
950
ponio Mela lib. 1, cap. 6, castellum dicitur ; munici- A 9. GinuMoNrENsIS. Codex Halleri, Girumentensis.
pium ab Antonino in [linerario; et coloniu a Ptolemaeo
lib. 1v, cap. 2, ubi Buiza ; et ex codice Palatino Cuiza
appellatur. Porro vir clarissimus qui operum sancti
Cypriani novam editionem Oxonii procuravit, suspi-
catur Secundinum a Cedias, qui undecimus jnter re-
baptizantes in concilio Carthag. sub sancto Cypriano
locutus est, Quidiensi urbi praefuisse, ita ut Cedias
pro Quidias scriptum sit. At si hzec conjectura admit-
tatur, jam duz Quidiz urhes recipiendze erunt; nam
preter Priscum jam laudatum, qui in Collatione
Cartbagin. cap. 145, 16/4 ut diximus, affirmavit se
adversarium tunc non liabere, quod et Donatist» fassi
sunt, occurrit cap. 165 Fortis episcopus Cediensis ex
Donati parte, qui nullum contra se catholicum habere
protestatus est. Secundinus vero concilii Cyprianici
e iam apud Augustiuum lib. v1 de Baptismo contra
Donatistas, a Cedias dicitur, ubi sanctus doctor ejus
objeciioni respondet, pro qua tamen voce iuss. duo,
ut nostri in nova editione observarunt, habent a Ce-
zn5, alii plures a Chezas. Sic fere Pamelius in Notis
ad Cyprianum. Sed ᾿ς lectionum varietas diflieul-
tatem non solvit.
9. SuFARITANUS. Ínferius num. 87 iterum recitatur
episcopus Sufaritanus. 1n codice tamen llalleri semel
Su[arilanus occurrit, nam alter. Susaritanus dicitur.
Coterum si nostra lectio »dmittatur, aut. duas fuisse
hujus nominis urbes in hac provincia dicendum erit,
aut certe duos in una civitate fuisse catholicos anti-
stites, ex quibus alter forta*sis e schismate ad unita-
tem conversus, locum et digniLitem episcopi retine-
bat. Eidem porro l:cclesi:e przerat tempore Collatio-
nis Carth., ut censet eruditus Baluzius, Reparatus
episcopus plebis Sufasaritane, qui inter caiholicos
antistites comparuit cap. 135. Quin et cap. 188, ubi
antea legebatur feparatus episcopus Ecclesie catho-
lice Sifaitensis, qui interlocutus est, idem Baluzius
reposui: Sufasarilang. Ceterum in Antouini DBtinera-
rio semel et iterum inter Mauritani: urbes memora-
tur Sufasar, que civitas ab anonymo Ravennensi Su-
fasa dicitur. In Notitia Leonis imperatoris a Goare
edita inter Mauritani:e secund:e urbes locum habet
Suffara, sed qui in editione Beveregiana Senaphas
appellatur. Vide inferius in. provincia Sardinie So-
NASTER, num. 9.
4. CoRxICULANENSIS. Sic editi codices simul et mss.
Corniclano meminit anonymus Ravennen:is lib. ui,
oum. 4; sed in Mauritania que dicitur. Cyrenensis,
Habetur iterum lib. v, num. 6; cujus situm ex Ta-
bulis Peutingerianis melius disces.
ὃ. Ir£Nsis.. Nihil occurrit de hac urbe. Tertullus
Abitensis episcopus iuter Donati-tas sedit in concilio
Cabarsussitano ; »ed revocari potius debet ad procon-
sularem, in qua prosincia apud Antoninum Abitta
locatur. Quam urbem Ptolemus inter illas quie sub
legione Augu-ta tertia erant, recenset.
6. TuncirANUS.. Inteifuit Co:lationi Carthag. cap.
455 Victor episcopus plebis Timicitaug, qui. habebat
adversarium e Donatistis Opiatum, ibidem et iufe-
rius cap. 197 memoratum. Plinius lib. v, cap. 2, Ti-
mici inter civitates memorat; Ptoleinzus lib. 1v, cap.
2, Timice cum aiii- Mauritani:& Cosarieunsis urbibus
recesset, et cap. sequent; occurrit item Timica inter
ea loca qux sub legione Aug^sti tertia erant.
7. NoBicENsis. Sic quoque appe!latur in codice
llaileri, pro Novicensi, ut putat Ortel us.
8. MiLiaNENSsIs. Eidem procul dubi:o urbi. przfuit
Victor episcopus plebis Malianensis, qui recensitus est
in Collatione Carthag. cap. 135, cum JNestorio Dona-
tjsta ipsius adversario, qui et iterum inter alios sectae
sux episcopos cap. 208 coinparuit. Mallianam habet
Antoninus in ltüinerario inter Sufasar et Tigavas
Castra Mauritaniz Caesariensis urbes. Tivaga babet
editio Berti, sed tueudum est librarii. Scripsit. Au-
gustinus epistolam, que est iu nova editione 256, alias
44, ad Deuterium episcopuin occasione Victorini cu-
jusdaimn subdiaconi Mallianensis ex Manicliseoruim secta.
C
D
10. ArTABENSIS. Sic mss. et editi. Antoninus, Alta-
bam in Numidja locat. Notitia Leonis Sapientis inter
ejusdem provincie civitates, in Latina Gearis edi-
tione, habet Altaba ; Grzecus vero Αλχάδους. In 1365
Bodleiana vero Grxce et Latine locus iste Leradus
appellatur. "Iu. Collatione Carthay. memoratur epi-
Scopus "Assabensis; de quo vide infra inter Sitifenses
num. 24.
11. PawaTORIENSIS. Suspicatur eruditus Baluzius
ejusdem loci fuisse Pelagium episcopum Vanarionen:
sem, qui inter Donatistas cap. 187 Collationis Car-
thag. recensetur, ubi profitetur se adversarium non
hahere. Certe p'o Panatoriensis scriptum forte erat
Banatoriensis, litterz& vero b et v iudifferenter pro
alterutra apud veteres adhibebantur.
12. CoLuupPNA TEN:Is. Liber Notitiarum Imperii sect. ᾿
54 memorat Prepositum Limitis Columnatensis ; ex-
scriptor addidit litteram p, ut nonnulli scribebant.
Dompnus pro Domnus.
15. SucaRpENsIS. In*Collatione Carthag. cap. 135
recitatum fuit nomen Pompeiani episcopi Sucardensis
catholici, pro quo, cum zgrotaret, respondit Alypius.
Ipsius quoque adversarius Donatus Sucardensis wgro-
labat, ut testatus est Mariuianus Donatista cap. 210.
14. Ipensts, Ortelius ex Victore, uti vocat, Uticeu-
Si, dense in Mauritania Cssariensi episcopum tne-
morat, At non dicit utrum semel aut bis in Halleri
codice ms. urbs ista recensita fuerit. Vide infra num.
16. Hanc suspicatur Holstenius esse [didi oppidum
in vita sancti Fulgentii memoratum. Sed Mididi ha-
bent codices duo mss., Colberiinus scilicet unus et
alter Sancti Germani a Pratis ab annis 800 conscri-
ptus: quz urbs erat in Byzacena, supra col. QUO.
1». TimiLT€NSIs, Sic editi et mss. Illuc revocandum
esse suspicatur Holstenius Donatum episcopum Tisi-
litanum, qui in Collatione Carthag.. 121 inter catho-
licos Patres recensitus fuit. De quo supra col. 000.
16. IpeNsIs. Jam supra num. 1&recensitus est Su-
bitanus IHdensis, οἱ nun. 5 Lucius tensis.
17. FipoLowENsIs. Sic habetur in mss. et editis.
18. TasonENTENSIS. Iu Collatione Carthaginensi
cap. 148 Marinus, seu. Martinus Ecclesie catholicas
Taborensis comparuisse legitur cum Victore ipsius
adversario, qui et iterum cap. 201 inter sect;u suae
episcopus recensitus est. At V. C. Baluzius hunc ex
provincia proconsulari fuisse probat duobus argu-
mentis. Primo, quod inter alios istius provinciz an-
tistites qui epistole. synodica ad Paulum Constanti-
nopolitanum in concilio Lateranensi sub san to
Martino, actione 2, relate sub-cripserunt, occurrit
Coustantius gratia De episcopus sancte Ecclesie. Tul-
borensis. Altero, quod eum cav. 126 ejusdem colla-
tionis Feliz episcopus plebis Visiteusis dixisset se ad-
versarium nou habere, Victor episcopus civitatis T a-
borensis, ille scilicet Donatista qui supra tuemoratus
est, dizit : Proxime reces:it. Ego ibi intervenio, id est,
ut idem Baluzius interpretatur, a paucis diebus obiit,
ego plebis ejus curam gero. At Visitensis Ecclesia
ad proconsularem pertinebat ; nam Valentinianus
episcopus plebis Visicensis epistole synodicie procon-
sularium laudatz -ubscripsit. Visitense.^ autem a
Visicensi Ecclesia non disiinguit vir eruditus. Unde,
si vera sit ejus sententia, alia Taborentensis E. clesia
qua in Mauritama fueri:, quaerenda est, cui praefuerit
noster Victor hic io Nottia laudatus.
19. VgnECUNDUS NosEs-1s. Verecundum Nobensemn
liabet quoque codex Halleri. teste Ortelio. Vide infra
nutn. 95, ubi Mingin item Nobeusis. Allerutrius epi-
scopus fuit Feliz «piscopus Novensis catholicus, in
Coll4.tione Carthag. cap. 215 niemoratus. In concilio
C.rthag. sub sancto Cyyriano pro iterando hzretico-
ruin baptismo sententiam tulit num. 60 Rogatianus'a
Nova; cujus objectioni respondet Augustinus libro
vij contra Donatistas, cap. 24. Habentur iu 166
Africa plures ejus nomini» urbes, sed cum aliquo a
be
299
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
940
51. CasrELLONINORITANCS. lÍune. non *habet Orte- A, recenseri inter Mauritanix: secundz civitates Bene-
Jius ex lfalleri fragmento.
53. ResriTurUS. FLonaNENsIS. Sic editi; codex
Laudunensis habet FBtestutus : qu:e varia lectio saepius
ju hac Notitia coutingit. Ptolem:eus libro iv, cap. 2,
inter. Mauritaniz: Caesariensis urbes memorat PAlo-
ryiam ; Graecus textus habet Φλωρύζα; ex qua dubio
procul PAloryanensis scu. Florianensis vox. derivata
est.
95. ALAMILIARENSR., Sic hujus loci nomen Ortelius
ex Victore scribit, ac si ex duabus vocibus fuerit
compositum, scilicet Ala-Miliarensis. Et quidem non
semel in Notitia Imperii Ala Miliaria , seu Ala Milia-
rinsis habetur ; atque exinde fortassis urbs ista no-
men sortita est, ut a Germanis Germania.
94. TicaMiBENENSIS, Codex Halleri, Tigamibemen -
sis.
95. AMAURENSIS. Sic editi et mss. Anonymus Ra-
vennas inter urbes quz& ad alium partem Mauritanie
Sitifensis sunt, Amabu Mune, id est municipium me-
morat ex quo forte Amauvensis, tum Amaureusis vox
deducta 651.
90. SEsTENsISs. Sic mss. simul et editi; οἱ infra
num. 117 habetur Sertensis. Porro Ortelius suspica-
tur hic esse legendum Septensis, quamvis nihil affe-
yat de urbe Septensi, quie tamen uoltissima est.
Septum sie appellatum fuisse refert Procopius libro
1 de Bello Vandalico, quod juxta illam urbem septem
tumuli attollerentur, a qua alterain Herculis colum-
nam haud procul sitam fuisse scribit : quod idem
fere repetit libro n. Testis est ide. l'rocopius libro
vi de Adiliciis, c:p. 7, castrum istud post expulsos
ex Africa Vandalos a Justiniano Augusto restauratum
fuisse, quo jubente exstructum est ibi templum in
Deiparae "Virginis honorem. ln Notitia Bodleiana
semel et iterum memoratur Septum inter Mauritania
secunda urbes, ubi tres istius provincide priores civi-
tates sic exhibentur : primo quidem Septum simyli-
citer; altera vice Septusm ad partem Thenissi; tertio
potam.
45. VanpussENSIS. fiuc revocandus est Victor
episcopus plebis Bartimisicnsis , qui inter catholicos -
Δ ΗΠ recensitus fuit in. Collatione Carthag. cap.
155.
46. AubiENSIS. Maximus martyr in aliquot codici-
bus mss. passus dicitur apud Ambiensem provinciam ,
ut observavimus in admonitione ad. cjusdem sancti
acta, n. 9, in Actis Mart. sincer. , pag. 145.
41. MEprENsIs. flunc non memorat Ortelius ez
Ilalleri codice. Ad Medias habent Tabul Peutinge-
rian: segmento tertio , sed, ni fallor, extra Maurita-
niam.
48. CarULENsIs. Sic mss. et editi. Casulam , ut
jam observavimus, memorat Antoninus in Itinerario,
Sed quando hic locus haud procul Carthagine aberat,
huc revocari non potest. Cerealis episcopus Afer,
qi librum adversus Arianos edidisse dicitur apud
ennadium cap. 96, episcopus Castulensis appellatur
ab anonymo auctore antiquo de 12 scriptoribus ec-
clesiastieis apud Mirzum. Vide infra num. 119.
49. MixNrNsis. Codex llalleri, Minuensis. Conc.
Carth. sub Bonifacio subscripsit Secundinus episcopus
p'ebis Minensis, provincie Mauritanie, | et quidem
Cesariensis , ut patet ex Bonifacii epistola ibi relata ,
ubi dicitur Secun:zus. Minam semel habet Antoninus
in Itinerario, et alias Minnam. Alia est Minna Villa
Marsi, ab eodem auctore prope Leptim Magnam de-
signata.
50. CanTENNITANUS. llanc sedem illustravit Victor
Cártcenne Mauritanie civitatis episcopus, ut loquitur
Gennadius in libro de £eriptoribus ecclesias!i:is, qui
scripsit adversus. Arianos librum. vnum longum , quem
Genserico τ: per suos audiendum obiulit , etc. Porro
variant codices iu istius. auctoris nomiue describen-
do : dicitur quippe Victor Carthene in codice ms.
monasterii Fiscamnensis ; in nostro autem vetustis-
simo appcllatur. Maurus. Cartenng, Quod. vero ille
denique loco hahetur Spanias, cui conformis est C pietatem et Scripturarum scientism simul cum ar-
textus Graecus ibidem relatus. At in Goaris editione
omnia hoc unico articulo concluduntur, Grece. qui-
dem sic : Ilez vov εἰς γὸ μέρος 'lanaviag ; Latina autem
versio haec habet, DBencpo!a in parte flispanic.
91. TERNAwUNENsIS. Ejusdem loci fuit cx parte
Donatistarum Sarmentius. episcopus Ternamusensis,
in Collatione Cartliag. cap. 180 memoratus in Ba'u-
ziaua ed:tione; nam ali: habent, et quidem cap. 179,
GCernamusensis, οἱ Massoniana Cerramusensis. Ea est
dubio procul civitas qux» ab Antonino dicitur Tura-
nanusa Casira; unde infert Daluzius liic in Notitia
legendum esse Ternumusensis pro Ternamunensis ;
quin et in Notis ad laudatum Collationig locum fusius,
ei quidem pro more suo erudite, disserit de vaiiis
litterarum mutationibus qua: occurrere solent in ve-
teribus monumentis, potissimum Africanis.
98. CAPUTCILLENSIS, Memoratur ab Antonino in
Itinerario, ubi Caput Cila dicitur. Et in Notitia Impe-
rii sect, 54, Prapositus 169 limitis Caput Cillensis
notatut δ dispositione ducis Mauritanie Czesa-
Yieusis.
99. NASBINCENSIS, Codex Halleri apud Ortelium ,
INarbincensis,
40. BacaNaniENsis. Sic habet uterque ms. simul
cuin editis.
41. BALLENS ViLLeNosENsIs, Sic codex ins. Lau-
dun. At editi, Valens. Codex Halleri, Baleus. Nam
, Ortelius ait in Victore mentionem fleri Balei Ville-
nebensis.
. 43. MasoccabeNsis. Sic Laudun.et editi; unica
uera aliter codex tialleri apud Ortelium, Mazucca-
ensis,
AS. PawaBiENsu. Hunc quoque laudat Ortelius ex
Victore, Palmariam insulam habet Antonius in Itine-
Tario maritimo sitain inter Africam et Sardiniam.
44. BEwkPoTENTIS. Sic uterque ms. et editi. Su-
pra num. ὅθ vidimus in Notitia Leonis imperatoris
n
dore fidei conjunxeril testis est Gennadius , qui alia
ip-ius opuscula ibidem commendat. Ex his est Lib-l-
lus consolatorius ad Basilium quemdam de morte. filii,
quem hunc ipsum esse existimant viri eruditi, qui
sub titulo de Consolatione in adversis iuter Ομ] ἃ san-
cB Basilii Magni in nonnullis editis habetur, Scripsit
prtezea librum d: Panitentia. Publicani, aut potiug
de Peuitentia. publica, ut habet nostrum Geunadii
exemplar jaw laudatum , quod ab anuis circiter cen-
luii supra ijille exaratum est. In codice Fiscaumnensi
annorum circiter 600 dieitur de Penitentia. sine ullo
tiditamen:o, qui fortasse verus est titulus. Nam in
Appendice operum sancti Ambrosii editus e-t liber
de Penitentia, cujus ;uctor sese ipse Victorem ap-
pellat, eu:nque esse censeut viri eruditi, quem Gen»
nadius loco laudato commemorat. In codice tamen
Sorbonico opus istud sub sancti. Ambrosii. nomine
babetur, sed perperam. Plerique 370 autem viri
eruditi ipsum Victori Tuunonensi episcopo tribuen-
dum esse existimant, quod in uno codice majoris ec-
clesie Remensis, ct in altero Herivallensis monaste-
rii, istum pra se ferat titulum , Incipit liber sancti
Victoris de Lapsis Tonensis episcopi , historiographi.
Codex vero lhemensis optima: note ab annis saltem
800 conscriptus est, quem Hincmarus archiepiscopus
huie ecclesi: donavit, ut. non semel in ipso codice
indicatur. Titulus autem supra laudatus prima manu
descriptus est. Porro Husticum Cartenitanum episco.
pum catholicum sanctus Augustinus memorat initio
libri de Gestis eum Emerito Cazsariensi episcopo Do-
natista. Famosus est Rogatus episcopus Cartennen-
sis, qui in Donatistarum schismate factionis Rogati-
starum nomen dedit. Successit ei Vincentius, cujus
epistolam confutat Augustinus epistola 95, qux me-
rito inter libros locum obtinere posset. Gartennos
memorat Ptolemsus libio init, cap. 3, et Antoninus
in Itinerario. Cartennam habet Pomponius Mela , seu
241
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICAE.
| 43
Cariinnam oppidum, ul ex mss. codicibus monuit A et alii passi. Nomen ipsi et originem tribuisse vi«
]saac Vossius, Eamdem urbem Colonie Au ;usti
titulo donatam fuisse refert Plinius libro v, cap. 2.
Calendarium Carthaginense vetustissimum die 1v no-
νι5 — Februarii sanctorum | Carteriensium memoriain
recolit , in quorum die festo sermonem habuit Au-
gBustinus, per Natale Cartheriensium inscriptum, ut
testatur Possidius Indiculi cap. 9; quos quidem mar-
Lyres suspicatur noster Mabillonius, tomo II Anile-
clurum, pag. 421, ad Cartennam Mauritaniz civita-
Lm posse revocari. Viri eruditi conjectura favet lo-
cus codicis Fiscamnensis supra memoratus. Jam supra
monuimus in notis ad Byzaeenos, num. 58, Caria-
nensem et Cartennengem, duas in. Africa urhe: epi-
scopales ab altero viro erudito in unam fnisse contla-
las, quod jam antea llolsteuius fecerat.
51. Iucikseis, Apud Victorem Vitensem libro 1,
num, 12, memoratur. jocu; quidam nomine Regia ,
in quo Ariuni armata manu ecc lesam violarunt,
quemdamque lectorem in pulpito canentem inter alios
sagitta confoderunt. Duplex autem urbs est in indice
Cypriani operibus prietixo Regium dicta, quarum
altera Mauritariz attribuitur, Ea fortassis est αὐ in
Autoniui ltinerario Ad ftegias. Vide Numidas num.
91, ubi episcopus REGIANEN:18.
52. VANNIDENsIS. Sic uterque codex ms. Editi au-
lem. Vaunidensis.
δ. CaPRENsIS. Eremum Caprapicta. dictam mc-
morat ipse Victor Vitensis. An ex 68, aut certe ex
aliquo oppido ipsi cognomine episcopus Caprensis
nomen accepit Ὁ Certe nova ecclesia in hac regione
excitata memoratur apud laudatum auetorem libro r,
num. 11.
9i. Μετοῦν RirsucccpiTANUs. Editi Metcur. Eidem
urbi prifuit Fortunatus episcopus plebis Rusuccurri-
4ane catholicus, qui in Collatione Carthag. cap. 155
Tecensitus est cum Optato illius adversario, iterum
Inter Donatistas cap. 176 meinorato, Huc etiam re-
vocandus est Nicellus Rusurrensis, aut fiusurrianen-
sis, Mauritanie Caesariensis legatus ad concilium Car-
Wag. anno 419 sub Aurelio, ut refertur. in codice
African? Ecclesiz. Et quidem ] ctio Labbeana magis
nobis favet, ubi habetur Nivellus fuscuriensis οἱ in
guar.ine Rusuccurrensis, vel lusccorensis, tomo 1M,
«1. 1603 et 1605. Cieterum Plinius lib. v, cap. 2, ait
Ausucurium civitate honoratum (uisse a Claudio. Co-
Zoniam appellaut Antoninus in liinerario, et Tabula
Peuiingerian:e. Ab aliis item auct: ribus memoratur,
apud Ptolemzum lib. 1v, cap. 2, Iusuccore dicta,
99. BrAsFLRIENSIS. Sic uterque ms. cun editis.
90. OpBiTANUS, In Collatione Carthag. cap. 195
2uter Donatistas comparuit 171 Felici-simus episco-
gpus Obbensis. Interfuit. etiam. c.neilio quinto gene-
ali Valerianus episcopus Obbo, Afrivcang. provincie,
ut habetur in nova conciliorum Collectione Daluziana ;
$n «ditione Labbeana dicitur provincie proconsularis ,
e in margine Africane. Sed his omnibus antiquior
€st. Paulus confessor ab Obba, qui in concilio Carthag.
Suh sancto Cypriano pro bapusmo hzreticorum ite-
Arando :entenüam dixit num. 47. Aliquot. mss. et
e*ditj habent a. Bobba, quo etiam modo legitur apud
-"Augustinum lib. viu. contra. Donstistas, cap. 14;
«quan lectionem editor Oxoniensis o;erum sancti Cy»
Wariani confirmari posse ait ex l'linio, qui, ut ipse in
B uotis refert, in Ma-ritania a Lixa 40 M. P. in medi-
€ erzaneo Augusti Coloniam Bobbam collocat.
57. TiuipaN&NSIS. Codex llalleri, T imidianensis.
98. FnoxTENS:s. Sic scribitur in utroque codice et
Án editis.
59. IcosiraNus. Sic diserte habet codex ms. Lau-
dunensis. Editi vero inendose Leositanus. Et quidem
Veino non novit 7cosium , celebrem apud scriptores
Win sacros tum profanos urbem qu:e Coloni: nomine
Εἰ privilegiis gaudebat. Eam a Vespasiano donatum
lato fuisse scribit Plinius lib. v, cap. 2. Hanc me-
norat Ptoleinzus, Pompouiua-Mela, Antoninus, Am-
ilaugs Marcellinus lib. xxix, anonymus Ravennas,
ginti Herculis socios narrat Solinus in Polyhistore
cap. 28, cum nempe ZTercule illac transeumie, ut ille
auctor habet, viginti ab ejus comitatu descivissent, lo-
cum deligunt, jaciunt mania ; ac ne quis imposito a 5e
nomine privatim gloriarelur , de condentium numero
urbi nomen datum est, Eixori quippe Grazce, viginti La-
tine sonat. Ejusdem urbis episcopus fuit Laurentius
Icositanus , Legatus Mauri'anie Caesariensis ad conci-
lium Carihag. anno 419 sub Aurelio habitum, ut me-
moratur in co/!ice Africanz Ecclesie. Grescens vero
item /ecositanus episcopus, sed ex Donatistarum sec!a,
interfuit Collationi Carthag. cap. 197. Ex his pa!et
expungendam esse ex urbium Africanarum catalogo
Leositam, quam ex hac Notiti: lectione mendosa non-
nulli invexerant.
60. TasLENéIS: Eidem forte urbi przefuit ex Dona-
istis Urbanus episcopus Talensis in Collatione cap.
193 memoratus. Huc Holstenius revocat limitem Ta-
blaceusem iu Notitia Imperii memoratum.
61. RgsrcTos LapipieNsis. Et hie editi babeut Πὲς
&litulus, Laudiam memorat Ptolemzus lib. iv, cap.
2, ubi de Mauritania: urbibus agit: qua tamen vox
melius Lapdensi, seu, ut in quibusdam codicibus le-
gitur, Labdensi urbi compelteret , cujus episcopus
supra inter proconsulares num. 18 recensetur, ni im-
pediret provinciarum distantia
62. VowcaRiENSIS. Memoratur in Col'atione Car-
tag. cap. 208. Felix episcopus Boncarensis ex Dona-
tistarum secta, quo nomine absque dubio Voncarien-
sis civitas hic memorata designa!ur.
63. RurcuviENsIs. Mirum est quam varie hujus ur-
bis nomen apud varios auctores, imo apud eosdem in
variis codicibus , scriptum reperiatur, uti fuse disse-
riLeruditus Daluzius in notis ad caput 180 Collationià
Cartliaginen:is, ocessione vocis Ternamusensis. Porro
INumerianus fusguniensis episcopus , unus e legatis
Mauritani:? Cosariensis, adfuit concilio Carthag. sub
Aurelio anno 449. Eadem civitas memoratur in An-
C tonini Itinerario Colonia nomine donata , ubi, sicut
et apid anonymun) Ravenostem lib. m et v dicitur
Husqunic, πὸ Harduinus putat esse Goloniam Au-
gusti Rusconiae a Piinio lib. v, cap. ἃ. memoratan.
Dicitur a Ptolemivo Riustonium : et quidem in indice
Cypriani operibus praefixo Jtustonio et 179 Rusgonia
idem sigoailicari dicitur.
64. BrNANTIUS OpPPrvoNEBESNSIS. Sic codex ms. Lau-
dunensis, Editi autem, Venantius. Ortelius vero ex
Halleri eodice , Benantius opido»obensis, quo nomine
designatur Oppidum No»um, de quo Plinius libro v,
eap. 2; Antoninus in Itinerario; anonymus Ravennas
et alii, quibus adjungendus est Ptoleinzus libro 1v,
cap. 2; ubi O'rrzuwóowo, Latine Oppidoneum, quod
Colonie titulo ibi insignitur, sicut et apud Auto-
ninum.
65. CASTELLI-JABARITANUS. lilud est forte Castellum
Aboritanum, quod ex Victore Uticensi laudat Ortelius
jn Thesauro geographico , qni alias ex eodem Atubo-
p fitanum episcopum in. Mauritania Gasariensi memo-
rat. Vide iníra nuia. 72.
66. AQuisiRENSIs. Huic , ut verisimile est, loco ex
sexta Donatistarum praefuit Honoratus episcopus Αά-
quesirensis, in Collatione Cartbag. cap. 488, memo-
ratus.
67. CALTADRIEN£IS. Sic mss. et editi
68. TicarrTANUS.. [nter catholicos antistites quos
initio libri de Gestis cum Emerito recenset Augusii-
nus, occurrit Palladius Tigabitanus episcopus. Eidem
sedi paulo post praefuit Honoratus, ad quem egregiam
epistolam scripsit idem sanctus Augustinus , novte
editionis 228, in qua fusius disserit an liceat pastori-
bus, fervente persecutione, plebes proprias deserere.
Hanc epistolam feie integram refert Possidius in
Vita sancti Augustini. [n codice canonum Ecclesia
Africona cap. 97 mentio fit. civitatis Thiganensis in
Mauritania , cui , uti videtur , praeerat Primosus; el
quidem ins. codex , ut monet Holstenius , habet Ti- .
543
APPEXDIX AD VICTOREM VITENSEM
-
944
gavensis, Grecus textus in editis τῆς Θιγαδενοσίας A locum, an e Numidia fuerit aut e Mauritania. (0838 -
πόλεως. Apud Ptolemxum lib. iw, cap. 9, dicitur Ti-
gava; codex Palatinus habet Pigava. Civ tas Tigave
memoratur a Plinio lih. v, cap. 2. Tigavias laudat
Ammiarus Marcellinus lib. xxix, cap, 5. Porro du-
plicem nominis istius locum in Mauritania fuisse ex
Antonini ltinerario patet, ubi T.gavas municipium,
Oppidum Novum colonia, Tigava castra. Tamen editio
Bertii habet T'iragas castra.
69. RosaniTANUS. Legendnm putat Harduinus Ru-
sadiranus , seu potius Fusadiritanus, quod ex Plinio
!ib. v, cap. 2, in Mauritania Tingitana Rusadir oppi-
dum et portus habeatur, Dicitnr Rusadder colonia apud
Autoninum in ltinerario, a Ptolemao vero lib. 1v,
cap. 4, Ῥυτσάδιρον. Et Pomponius Mela Husadir et
Sigam parvas urbes in Mauritania Tingitana recenset,
cum alias , inquit , nihil sit in hac provincia memo-
ratu dignum. Verum, ni fallor , Rusaditanus episco-
pus hic in notitia recensitus sic dictus fuit a Ru-azo.
Erat autem Rusezus. colonia Augusti , quam paulo
inferius ipse Flinius in Mauritania C:esariensi recen-
set. Dicitur ab Antonino /lusazus municipium, a «quo
sicut et a Ptolemzo libro iv, cap. 2, in eadem pro-
vincia locatur. Et quidem prater loci situm , favet
etiam nobis Afrorum familiaris scribendi ratio, qui,
ut ex ipso llarduino aliisque viris eruditis jam uon
semel observatum est, litteras d et z indifferenter
adhibebant ; ita ut. Huzasus et Rusadus idein sint.
70. RErEgRITANUS. Oppidum Reperitanum ex Victore
habet Ortelius. Anonymus Ravennas lib. ur, num. 8,
Repetinianam urbem memorat in Mauritania Ceesa-
rien-i, pro qua n 'ster Placidus Porcheron suspicatur
legendum esse Reperitana.
7A. UnangNsits. Ubadam in Mauritania Crecariensi
memorat Ortelius ex Victore Uticensi. Habetur et
LU bata in Africa propria. ex Ptolemso, quam urbem
sub Adrumeto fuisse dicit lib. »v, cap. 5 ; quz proinde
ad Byzacenam revocari debet. Ubasa castellum habe.
tur in Tabulis Peutiugerianis, sed in Numidia, 1/23
riensi. Tamen supra, ad cap. scilicet 1355 ejusdem
Collationis, ubi Severinus episcopus Donatista testi-
monium reddit in negotio quod ad Casarienses spe-
ctabat, eum Castellanum in Mauritania episcopum
fuisse fassus est. Cast-llum inter Mauritanize Czesa-
riensis urbes memorat anonyuius Ravennensis lib,
nt, n. 8.
16. MurEciTANUS. In Carthaginensi Collatione cap.
155 memoratur Leontius episcopus plebis Musertitane,
pro quo suspicatur V. C. Baluzius legendum esse
Mutecitane. Et quidem Ortelius in Thesauro geogra- .
phico AMutecitanam urbem ex Collatione Carthag.
laudat, quam tamen nusquam reperire mihi licuit.
Idem auctor paulo inferius Muticitanum Limitem in
Mauritania Cesariensi laudans ex libro Notitiz, ubi
habetur sect. 94, monet in codice membraneo pro
Muticitani haberi Mauticitani. Porro cum Leontius
supra ex Collatione laudatus ibidem nullum se ha-
bere Donatistam adversarium asseverasset, lHabet-
deus diaconus respondit Cresconium modo fuisse pro
ea urbe ordinatum. Unde infert Baluzius Cresconium
Donatistam qui inferius c»p. 206 episcopus Mustita-
nus dicitur, ipsummet esse Crescont«»m quem Habet-
deus memoravecat; ac proinde, ibi pro Mustitanus
reponendum esse Musertitanus, quod et fecit. Sed,
ut supra diximus in notis ad episcopos Numidiz: num.
71, et ad Byzacenos num. 28, Henricus Norisius con-
tendit Cresconiui istum vere Mustitanum in Numidia
episcopum fuisse, duasque ejus nominis urbes in
Africa exstitisse scribit, quarum altera ad proconsu-
larem, altera vero ad Nuinidiam spectabat, Denique
in calendario Carthaginens: vin id. Octobris (it ine-
moria sancti Quintasi, quem hunc ipsum 1744 esse
Quintasum suspicatur domnus Joannes Mabillonius,
qui hic in Notitia Mutecitanus episcopus dicitur. At
in vulgato martyrologio Hieronyminno, ut idem vir
erudiius observat, eadem die inter alios Afros reco-
litur Quintasus. In isto autem martyrologio pauciores
ut quidem mihi videtur. Porro Ulabam eamdem ur- ( e recentioribus sanctis occurrunt prima manu de-
bem esse eum Daba a Ptolemzo et Stephano memo-
rata ceuset [lolstenius.
72. OBoniTANUS. Inter hujus provincix sedes, 4085
inferius episcopos tunc non habuisse dicuntur, quando
Afric episcopi Carthaginem mandato regis conve-
nire jussi sunt, numeratur loco 6 Oboritana. Ex com-
pluribus autem urbibus quas ex Victore Uticensi me-
morat Ortelius, una es! cui przfuit. Auboritanus epi-
scopus in Mauritania Cesariensi, quem iste auctor ab
urbe Aubureum dicta sic appellatutn fuisse putat. Ego
vero hac voce nullum alum ἃ Petro Oboritano, hic in
Notitia memorato, designsri existimo. Nec ob$tat
quod ex eodem Victore Oboritanam urbem memoret
ipse Ortelius, cum infra, ut mox dicebamus, altera
ejusdem nominis sedes habeatur.
15. CASTHASEBERIANENSIS. Casirorum Seberianensis
mentionem ex Victore facit Ortelius.
74. CASTRANOBENsIS. Codex Halleri, Castronobensis.
Ea est urbs quam Antoninus in Itinerario Castra Nova
appellat. Ejusdem nominis urbem memorat anony-
mus Ravennensis in Tingiana lib. rr, n. 9.
15. CasTELLANUS. Hanc sedem aliis plerisque hujus -
provinciz urbibus notiorem fecit Voconius Castellani
Mauritanie oppidi episcopus, qui ἃ Gennadio inter
scriplores ecclesiasticos in Catalogo cap. 78 compu-
tatur, ibique laudatur quod pr:eter ea qua contra
Judzos, Arianos, aliosque Ecclesiz inimicos scripsit,
ediderit etiam Sacramentorum egregium volumen. Hic
antistes, ut Mirzus observat, ab Honorio et Trithe-
mio dicitur Buconius, quam lectienem habet quoque
vetus exemplar Gennadii ex bibliotheca Fiscannensi.
In nostro autem vetu-tissimo codice dicitur Vuconius.
De Cereali Castellano, qui etiam inter scriptores
ecclesiasticos locum meruit, vide infra num. 119.
Porro in Collatione Carthag. cap. 180 Severinus epi-
scopus Castellanus ex Donatistaruimn secta recensitus
est, quem se nescire ait Baluzius in nota ad hunc
scripti.
71. RusicamENsIs. Sic οἱ codex Halleri. In Car-
thag. Collatione, cap. 197, inter Donatistas Constan-
tius episcopus Husubiccariensis comparuit, quem ad
Mauritaniau Ce-ariensem pertinuisse ex Notitia se
colligere ait Baluzius. In Notitia vero Pusubiccariensis
episcopus nusquam habetur, nisi eo nomine Rubica-
riensem urbem, de qua hic agimus, aut certe Fiusubi-
ritanam, superius num. 22 recensitam, de-ignare vo-
luerit vir eruditus. Subicarense c«stellum in Maurita-
nia situm memorat Ammianus Marcellinus lib. xxis,
cap. 5, quod ab hoc Rusubiccariensi seu Rubicgriensi
oppido aliud non esse verisimillimum est, Certe cl.
vir H«drianus Valesius, cui Baluzius se ultro assen-
tiri profitetur, eo loci apud Ammianum Rusubbicae
rense legi oportere suspicatur. Si tamen Notiti:e lectio,
qux Rubicariensis habet, melior fuerit, potius reti-
nenda erit vulgata Ammiani Jectio, cum propius Rs-
bicariensis vox ad Subicarensis accedat quam ad Ru-
subiccariensis. Porro Rusubricari habet Antonius in
Itinerario, Rusubeser Ptolenieus libro iv, cap. 2, et
Rusiciber cap. sequenti. In Tabulis Peutingeri Rusi-
bricari.
18. MauuiLLENsIS. Victor episcopus Mammillensis,
cum Sereniano suo adversario cap. 2908 item memo-
rato, adfuit Collationi Carthag. cap. 155. An huc re-
vocari posset Mamme regio, in qua M.urorut prin-
cipes castra habuisse dicuntur apud Procopium lib.
i de Bello Vandalico, alii judicabunt. Videtui tameu
ad Byzacium pertinuisse : et quidem Mammam Byza-
cen: urbem mediterraneam liabet idem auctor libro
vi de /Edificiis, cap. 6. Mamillam inter Byzacenz
civitates memorat Notitia Leonis imperatoris apud
Goarem, sed Grzcus textus habet Μαμηδα; editio
autem Bodleiana Grece et Latine Μαμιδα.
19. ALsuULENsiS. Sic habet uterque codex ms. cum
editis. Hiec urbs ad Albulas in Antonini Itinerario
545
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICA.
346
appellatur. Albulas in Mauritania Sitifensi memorat A nihil tamen habet codex ms. Concilio Cabarsussitano
anonymus Ravennas lib. 11, num. 8
80. SiccEsiTANUS. Sie editi cum utroque codice ms.
Nomen istud a Sicca Veneria celebri urbe derivari
putat Ortelius. At fallitur; nam in Collatione Carthag.
prater Fortunatum episcopum catholicum Siccensem
sepius memoratum, et Paulum ipsius ex parte Do-
nati adversarium, ut diximus in Notis ad episcopos
provinci* proconsularis num. 41, inter Donatistas
comparuit Martinus episcopus Siccesitanus, cap. 197.
Adde quod Siccam nemo hactenus Mauritaniz attri-
buerit. Melius forte a: Sicelia Mauritaniz? urbe, 40:8
juxta. Dionem Xyphilini, Macrini, imperatoris patria
fuit, Sicelitanus diceretur, indeque Siccesitanus.
81. GaaTINOPOLITANUS. Hac in urbe «edit Publicius
episcopus Gratianopolitane plebis , in Collatione Car-
thaginensi cum Deuterio, Donatista ipsius adversario,
cap. 155 memora!us. Altera ejusdem nominis urbs
fuit cui Philadelphus episcopus Gratianopolitanus prze-
erat, tempore coucilii Ephesini, qvi inter alios ejus-
dein synodi Patres subseripsisse inveuitur.,
82. MANACCENSERITANUS. Sic etiam habet codex
Halleri.
85. BireNsis. Tertullus Abitensis episcopus subscri-
psit concilio Cabarsussitono, ut jam diximus supra
nam. 5.
84. FrENUCLETENSIS. Hic apud Ortelium ex Halleri
codice non habetur.
175 85. BipeNsis. Hanc urbem a Vindensi distin-
gaend:m non esse censet Baluzius in no!is ad cap. 908
Col$tionis Carthag., ubi inter Donalistas occurrit
Heparatus episcopus Vindensis. At Bidensis episcopus
hic memoratus, sic dicitur a Bida, urbe et colonia,
quam P:olem:us libro iv, cap. 2, inter Mauritanie
C ae:ariensis civitates commemorat. In ΝΟ τα Imperii
sectione 54 habetur Limes Bidensis sub dispositione
«Janci: Mauritanix& Cvsariensis. Biddam municipium
iw» Mauritania Cesariensi locat anonymus Ravennas
8 E». in, num. 8. Ab his distinguenda est Bina, cujus
€ W-»iscopus, Faustinus Binensis Donatista, concilio
C zabarsussitano subscripsit; et ex catholicis Victor
e ge» áscopus plebis Vinensis in Collatione Carthag. cap.
1 — 3 recensitus est. ilanc enim urbem ad proconsu-
Izm wem pertinuisse patet ex synodica istius provincize
€ y» mscoporum in concilio Lateranensi sub sancto Mar-
UE w^» o, actione 2, cui subscripsit Fructuosus Vinensis
€ gc» αἰ scopus; et ex concilio Carthag. anni 525, ubi re-
' Te» σ΄ tur Bonifacii epistola ad quosdam proconsularis
W-e»vinci.e antistites, inter quos memoratur Cresconius
E ensis. Quin et illius situm discimus ex Antonini
[Ὁ 8 iserario, ubi media locatur inter Carthaginem et
V» put. ,
136. VaLENTINUS CasTELLI. MENDIANI. Hunc ipsum
τυ 25e censet Mabillonius noster qui in calendario Car-
Ua aaginensi idibus Novembris recolitur. Porro jam.
Vixprra inter episcopos provincizte Byzacen:» num. 27
hs» idbetur An/acius Medianensis. Apud Ammianum
*wreellinum libro xxix, cap. 5, mentio occurrit
" Ernimenti nomine Mediani, quod ad Mauritaniam
Cw sariensem révocari posse censet Valesius. Et qui-
dee Marcellini narratio ferre non potest, ut hunc
lO«- um de Mediano Byzacenz urbe interpretemur.
1457. SurARITANUS. Jam supra num. 3, Sufaritanus
ΕἸΡΡῈ scopus recensitus est, ubi nonnulla observavimus
** hae urbe. Ceterum, ut jam ibi monuimus, irn
CO» «Rice Halleri alter eorum Susaritanus dicitur. Sed
Irt elius, qui hujus manuscripti lectiones nobis ser-
VA writ, non monet quinam ex liis duobus Susaritanus,
?"RR. Syfaritanus dictus fuerit.
343. MAURIANENSIS. Sic quoque scribitur apud Or-
l8 um ex m;. Halleri. Huc Mallianam urbem revocari
*»s5se censet Holstenius, de qua plura diximus supra
Dat 8,
139. BorTuRIENSIS. Sic ms. uterque et editi.
- 390. MarunsENsis, Maturbum memorat Ortelius ex
!Ctore.
Ὁ! BarranENSiS. Adjecit Sirmondus voculam per ;
B
C
anno 393 habito subscripsit inter czeteros Donatistas
Pancratius. Balianensis episcopus ; quam urbem a
Baiauensi distinguendam esse infert eruditus Balu-
zius, quo:! snno sequenti in famosa Bagaiensi synodo
Beiauus Baianensis cum aliis nonnullis e e sua
fu: rit dejectus. Certe in laudato Caharsussitano con-
cilio adfuit quoque Donatus episcopus Belianensis ;
quibus vocihus diversas urbes designari certum est,
nisi quis affirmare voluerit in una atque eadem urbe
complures simu! unius Donatistarum sectze episcopos
fuisse, quod nemo facile sibi persuad:bit,
92. SenEpbzLITANUS. Hunc quoque ex Victore Or-
telius laudat.
95. NoBENSsIS. Jam supra num. 19 habetur Vere-
cundus Nobensis. Et quidem in codice Halleri duplex
urbs Nobensis memoratur, quarum episcopi fuere
Verecundus et Paulus, ut testatur Ortelius. Verecun-
dus autem, ut jam diximus, supra recensitus est; at
alter tum in editis, tum in codice Laudunensi M ingin
dicitur. Quod nomen apud Afros inusitatum non
erat, ut compluribus exemplis probare difficile non
esset. Unde vereor ne Nobensem urbem cum Nibeusi
confuderit Ortelius. Etenim inter episcopos 176
Nunmidie supra num. 8 habetur Paulus Nibeniis,
Nibensem autem ex manuscripto Halleri laudat idem
Ortelius, sed «tatim wuonet legendum fortassis esse
Nobensem ; inde conjicio Ortelium id quod prius sub-
dubitando dixerat, posimodum affirmate scripsisse.
94. CasTELLt Ta TROPORTESNSIS. Hunc apud Ortelium
ex Hilleri codice reperire non licuit.
95. AnsiNNARITANUS. Sic uterque codex ms. quam-
vis editi habeant. Arsinuaritanus, sed mendose. Ete-
nim Plioius lib. v, cap. 2, Arsennariam memorat
oppidum Latinorum, quod a Pioiemzo lib. iv, cap. 2,
Ársenaria colonia dicitur, ab Antonino et ab anonymo
HRavennensi Arsenaria. Eamdem urbem Arsinnam
appellat Pomponius Mela lib. 1 de Situ orbis, cap. 6;
quam lsaac Vossius in hunc Mele locum, vulgo
Ársenuriam dici observat. In Collatione Carthag.
cap. 135, mentio fit Adsinnar; sed hic locus revo-
cari debet ad urbem Sinnaritanam, ut supra dixi-
mus inu notis ad episcopos provincie proconsularis,
num. 3.
96. Vasuwus EriraNTAnRiENSIS. Editi, Vassinus.
Concilio Cabarsussitano anno 3935 subscripsit Migain
ab Elefantaria episcopus Donatista, qui anuo sequeuti
in Dagalensi concilio exauctoratus fuit. De eodem
Augustinus passim agit in libris i et iv. contra
Cresconium. Occurrit in Tabulis Peutingerianis Ele-
fantaria, sed in proconsulari, ut videtur, non procul
ab Utica. Et quidem duas hujus nominis in Africa
urbes fuisse indicat anonymus Ravennensis, qui
Elefantariam inter Numidiz sive proconsularis urbes
habet lib. m, num. 6. Et postea, num. 8, recen-
sens Mauritanizx Caesariensis oppida, Helcpantariam
memorat.
97. CATABITANUS. Sic mss. cum editis.
D à 98. ViwceuaLUs BaPanENsIS. Codex Laudunensis
Vincemalos. Ptolem:us lib. iv, cap. 2, inter Mau.
ritanim Casariensis civitates memorat Vabar, ex
ua Vabarensis, et inde fortassis Baparensis urbs
icta est.
99. TiPAsITANUS. Jam supra inter Numidia epi-
scopos num. 65, recensitus fuit Iusticus Tipasensis.
Apud Thipasam Cesariensis Mauritanie civitatem ,
teste Optato lib. n, Urbanus Formensis, et Felix
Jdicrensis , due facule incense livoribus , aliiqua
Donatistz nihil non adversus catholicos ausi fuerunt.
Lacerati sunt viri, tract& sunt matrone, infantes ne-
cali, abacti sunt partus. Quin et, ut paulo inferius
Opta!us narrat, iidem episcopi, quod horrendnm est,
jusserunt eucharistiam canibus [undi ; sed isti statim
accensi rabie, ipsos dominos suos, quasi latrones sancti
corporis reos, dente vindice laniaverunt. Ampulla verc
sancti chrismatis, quam per fenestram. projecerant,
angelica manu subvecia, inter saxa. illesa consedit.
947
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
48
Ejusdem urbis civium fidem egregiam laudat Victor À memoratus. Hinc levanda Baluzii suspicio, qui Satur-
Vitensis lib. v, num. 6. Caterum urbem hanc me-
morat P1olemzus, lib. rv, cap. 2. Occurrit et. in
Antonini Itinerario colonie titulo decorata. Latio data
dicitur a Plinio lib. v, esp. 2. Típosa errore, ni fallor,
Hhrarlorum, pro Tipasa legitur apud. Ammianum
Mareellinum lib. xxix, c. b.
$00, TaMapENsIS. Sic codex Ilalleri. At editi cum
eod. Laudunensi Tamadempsis. Fluvium Tamundam
memorat Pomponius Mela lib. 1, cap. 5. Eumdem
fluvium simul cum urbe sibi cognomine laudat Pli-
nius lib. v, cap. 2, quam Corolus a Sancto Paulo
Tanudam appellari debere censet post Ortelium, cu-
jus episcopus Donatus Tanudatensis inter Donatistas
Collationi Carthag. cap. 197 iuterfuit. Sed hic locus
ddeiur à nostra Tamada differre. Et quidem ediii
nabeut Donatus Tanudaiensis.
401. VoNCAMANENsIS. Bbupra jam recensitus est
Voncarieneis num. 62, et uterque habetur etiam in
codice Halleri.
102, MuRcoxENsIS. Sic uterque codex ms.
eum editis. Tamen in Collitione Carthag. cap. 135
Auzilius episeopus plebia Nurconen:iis iuter catholicos
antistites comparuit, qui se ex Mauritania (igaariensi
fuissc indicavit.
405. TApAUCARENSIS. Codex Halleri, Tababcarensis.
Paulo item aliter scribitur iu Collat:one Carthag. cap.
455, ubi Victor episcopus plebis Tabaicarensis, et
Marcianus ejus ex parte Donati adversarius recen-
Bentur.
404. SouwuLENsIS. Codex Halleri, Sumwulensis. No-
tus est Silvanus episcopus Sunmensis seu Zummensis,
sed hio erat ex Numidia, cujus provinciz primas fuit
passimque apud Augustinum dicitur Senex Silvanus.
Vide epist. 144. [luc revocari posse locum Swbbulen-
sem , 3b Op:ato Milevitano lib. i! memoratum, exi-
s'imat Holstenius. Sed id ex conjertura , Optatus
hoster ms., ut editi, habet loco Subbulensi.
105. TapAMATENSIS. Codex llalleri, Tad.:mensis :
qus lectio non favet sententiae V. C. Daluzii , qui
Tadamatensi oppido praefuisse censet Milicum episco-
pum plebis Tagamutensis, in Collatione Carthag. eap.
126 inter catholicos memoratum, Vide supra Byza-
cenos num. 19.
400. CarnsNsis. Sio uterque codex ms. cum editis,
Mavult tainen Carolus a Sancto Paulo legere Castren-
sis, quod apud Antoninum locus Castra dietus memo-
retur, qui itein habetur in Tabulis Peutingerianis.
Non tamen licuit , ex sola conjectura, manuscripto-
rum simul et editorum lectionem mutare.
107. CissiraNUS, Ptolemzo χισσος. Tabule Peutin-
gerianze habent Cissi municipium ; una lit'erula aliter
Antoninus in Itinerario Cisi municipium. Huc absque
dubio revocandus est Flavosus episcopus Cissitanus,
qui in Collatione Carthaginensi cap. 207 inter Dona-
tistas recensitus fuit. De isto et Quodvultdeo, qui
ctiam aliquando dicitur episcopus Cissitanus , vide
Supra proconsulares num. 27.
num hunc Silensi in Numidia urbi prafuisse in notis
ad hunc Collationis locum innuit.
415. VissatLsEnsis. Codex Halleri, Vissalensis. Vi-
salta habetur in Tabulis Peutingerianis , sed in Nu-
midia.
414. MaxirENsis, Sic et codex Halleri apud Orte-
lium, qui ex Trogo Hiarbam Mazilanorum regem lau-
dat. Mazices passim laudat Ammianus Marcellinus
libro xxix.
115. AbsINNADENSIS. Editi, Adsinuadensis, Iu Indice
Cyprianico habetur Adainuada. An Cyprianus Dona-
lista , qui memoratur in cap. 133 Collationis , hue
sit revocandus, incertum est, quod locus in editis et
ms8. Sit ita corruptus. ut nullum sensum pati possif.
Sic liabet : Cyprianus dicitur episcopus qui 178 illic
intendit Adsinuar , seu, ut iss, habent, Adstnnar.
Vide Baluzii notam in hunc locum.
116. SaTAFENSIS. Infra iuter? Sitifenses num. 6
habe!:ur Festua Satafensis. Alterutrius loci fuit Adeo-
datus episcopus plebis Satafensis , qui Collationi Car-
ting. cap. 128, comparuit cum Urbano ipsius advcr-
sario, inrer. Donatistas iterum, cap. 187, recensito.
Salaphitanum oppi'um memorat Plinius libro v, cap.
4, quod sihi ignotum esse fatetur Harduinus : quare
varias conjec!ationes proponit, ex quibus una est qua
suspicatur legi posse Sataphitanum, ut eo pacto locus
íste intelligi possit de Satafensi urbe , quz in bae
Notitia memoratur. Donatum Salicinensem in Mauri-
tania Crsariensi episcopum, cx Novati secta ad uni-
tatem catholicam. conversum , laudat sanctus Leo
Magnus papa epist. 1, alias 87, quem Satafensem
fuisse contendit Lucas llolstenius, quod et in vetu-
stissimo codice ms. Vaticano num. 1342 appelletur
episcopus Satafensis.
147. SERTENSIS. Sic uterque codex ms. cum editis.
In Collatione Corthaginensi capite 155. memoratur
Proculus episcopus plebis loci Serrensis, quem locum
eumdem esse ac Sertensem, hic in Notitia memora-
tin, cesset V, C. Baluzius. Preter hunc. duo item
occurrunt. in. Collatione episcopi ; Zertenses. dicti :
nempe Gaudentius episcopus Zertensis ex parte Do-
nati , cap. 137 recensitus , qui nonnisi presbyterum
ex catholicis adversarium habebat, et cap. 201 iterum
inter Duna!istas Salustius episcopus Zertensis compa-
ruit. Alteruter forte ex proconsulari erat : nam inter
hujus provi:.cize antistites «ynodicae ad Paulum Con-
stantinopolitanum scripts subscripsit Florentius gra-
lia Dei episcopus sancte Ecclesie Zeniensis. An vero
alter e Mauritania fuerit incertum est. Certe neuter
ex istis Proculi: adversarius erat , siquidem ipse loco
laudato se unitatem habere professus est. Quinimo,
$i vera sil lectio epistole 141 sancii Augustini, erat
item in Numidia urbs Zeria, qux Zertensi. concilio
adversus Donotistas habito in Numidia nomen de-
erit. ΄
118. NuuipkNsis. Ejusdem urbis Januarius episco-
pus Numidicnsis ex parte Donatistarum Collationi
108. TasaccunessisS. Sie uterque codex. Apud Án- p Carthag. interfuit cap. 188, qui se ex Mauritania C:e-
toninum in Lliünerario Tasagora inter. Mauritanixe
majores urbes memoratur, quam ab hac Tasaccur-
rensi aliam non esse arbitramur.
109. ΤΑΒΌΝΙΕΝΒΙ5. llunc quoque Ortelius ex Vi-
etore habet. Thabenenses memorat Hirtius in exire-
ma regni Jub.» regione maritima locatos ; sed quos ad
Mauritaniam Sitifensem pertinuisse fuse et erudite
probat llenricus Norisius.
110. TuscauiENsiS. Codex Holleri habet. Tusca-
niensis. )]
111. GuNuGrrANUS, Editi, Gunagitanus. Codex vero
Halleri, Gwnaitanus. Melior tamen nostra lectio, que
est codicis Laudunensis. Nam colonism Augusti Gu-
nugi memorat Plinius lib. v, cap. 2. Habetur item in
linerario Antonini et apud anonymum Ravennatem
lib. 11 et v, ubi Gunugus.
112. SirENsis.. Hujus loci fuit. Saturnus episcopus
Sitensis Donatisia , n Collatione Carthag. oap. 198
aariensi. fuisse professus 691. Eamdem &edem ἃ aua
dicecesi excisam fuisse ibidem conquestus est. Repa-
ratus episcopus Ecclesie catholice Sifaitensis, sive, ut
emendat Daluaius, Sufasaritang. Ceeterum Ortelius
ex ms. lialleri laudat episcoyum Nwooidensem ex
Victore m$., quo nomine, ut puto, Nwnidensis intel-
ligendus est.
119. CrngALIS CasrELLO RipegNsis.. Castellum li-
pense ex codice Halleri memorat Ortelius. Lucas
Holstenius in annotatienibus ad Carolum ἃ Sancto
Paulo putat Cerealem hic memoratum hunc ipsum
esse Cerealem episcopum Afrum quem Gennadius!
inter scriptores ecclesiasticos laudat in Catalogo cap.
96 , ob libellum quem contra Maximinum episcopum
Arianum conseripsit. O,usculum istud. habeuius in
Bibliotheca Patrum , ubi auetor sese ipsuu Cerealeit
Castellanum episcopum appellat, cui proide potin$
fides est habenda quam soeriptori anonguo de 12 cii
ANNOTATIONES ΙΝ NOTITIAM AFRICA.
950
ptoribus eoclesiasticis , aut aliis posteriorum tempo- À Choba municipium habent quoque Tabulz Peutinge-
rum auctoribus, qui-illum Castulensem nut Castalensem
episeopum seribunt. Gennadius sedis ipsius nomen
bon retulit. Seripsit eo tempore quo Vandali capta
Carthagine in Africa regnabant.
490. TauazcecENs)S. Codex Halleri , Tamazensis.
Tawazensem tawen episcopum, ab Ortelio ex Victore
Uticensi laudatum , Dyzaceuse attribuit Carolus a
Saucto Paulo, quod ejusdem provinciz episcoporum
synodico, in concilio Lateranensi sub sancto Martino
J:udato, subscripserit Theodorus episcopus 179 T'a-
masenus. At inter Byzacenos nullus est Tamazensis
episcopus ex hae Notitis, Forte huie loco pratuit
Decianus episcopus Tamicensis, inter Donatistas in
Collatione Carthag. cap. 1465 memoratus. Iste enim
non erat Timicensis, de qua urbe supra num. 6.
431. MaiuceNsis. Sic etiam Ortelius ex Victore , ut
ait Uticenai.
122. NasaLENSISs. Hoc est secunda cathedra ex iis
que tunc episcopos non habebant. Tamen Orte'ius
sit in codice Halleri Nabalensis episcopi mentionem B
feri, «ed lapsu, uti videtur, memorize. Nabudes Mau-
rianize Uzesariensis gentem memorat Plinius.
495. TcaeNENsIis. Vide qu: de hac urbe :lixinus
in notis ad episcopos Numidix numero 72. Inter Mau-
nibnia Caesariensis urbes recen:et Ptolem:eus TAu-
bonam lib. iv, cap. 2. Anonymus Havennensis lib. ἢ],
nom. ὃ, Tuwbonis.
134. Maunensis. Sic editi et iss. Forte eidem loco
μείωϊι ex Donatistarum secta Crescentianus Marren-
ἣν aut, ut alii habent, Murensis, qui concilio Cabar-
sussitano subscripsit, Maurum. recen-et. Anonymus
Ravennas lib, 11, num. £1, inter civitates Mauritaniz,
Qum Gad.tanam appeliat.
125. TixcABiENsIS. Sic et Ortelius vx Victore.
125. OponrrANUS. Jam supr. num. 72 Oboritanus
episcopus recen-itus est. Quei locum consule.
Nox, $. Hoc lena deest in editis. Ex eo autem
patet, exscriptorem ejusmod: numeris versus seu li-
hea$, non. vero civitaium numerum designare vo- C
luisse, Unde licet evidens sit sex civitates hic recen-
ieri, cum tamen duse in unaquaque linea haberentur,
Mppositum est num. 3.
AD PROVINCIAM MAURITANLE SITIFENSIS.
l1. TauaLLUuENSIS, Tamullumam ex Victore, ut
sppellai, Uticensi inemorat Ortelius in Thesauro geo-
grapoico, ubi ai! in Mauritania C:esariensi ex Tabu-
lis Peuingerianis baberi T'amannunam aut Tamaunu-
wm. Etc quidem ibi legitur Tamannuna municipium,
εἰ cedellum, Caterum inter Dyzacenz urbes supra
Rmemuraias rum. 5o habetur item cpiscopus Tamal-
lemensis, quo loco plura de his urbibus diximus.
3. SirircNsis. Nota est lizec eivitas vel ex eo quud
loti wovincizs nomeu dederit. Novatus Sitifensis an-
ustes laudatur ab Augustino epist. 229, sub ipsius
"L2 flnem scripta; sue provincie legatus adfuit
concilio Cartbag. anno 419, et non semel in Colla-
Uone Carthag. interlocutus est, in qua cap. 145 cum
Marciano sua adversario comparuit. Optatus item Si-
παρε Iaudstur in epistola Bonifacii Carthaginensis
eoncil. tom. IV, col. 1653. Optatus episcopus in epi-
sola 185 -ancti Augustini memoratus, aut non fuit
i ifensis episcopus, aut inter duos Novatos sedit, Si-
fa colonia dicitur ἃ Ptolom:eo lib, 1v, cp. 9. Siti
D
p3ssim in Antonini Itinerario occurrit. Alios auctores -
lerinitto, Ceterum. sub. Numidig provincia, in
Notitia Leoni» imperatoris ἃ Goare edita occurrit Si-
üphi, quanqu.im Graecus textus ibidein, et Graecus si-
male Latinus in Bevegerii editione habeat Σέτι-
5. Covrgwsis, Nihil de hac urbe habet Ortelius,
8 6866 Coba muuicipium ab Antonino memoratum
facile erediderim. Ad Sitifensem 180 quippe pro-
Wacan istud oppidum pertinuisse Autoninus ipse
Indieat ju. liinerario, ubi Coba inter Saldin οἱ Igil-
pie uotas. Sifensis provincie civitates locatur.
rianz, quihus consentit Anonymus Ravennas, qui li-
bro nt, num. 6, Choba mune, id est municipium, in-
ter alia Mauritanizw loca recenset.
4. IcicciT ANUS, Codex flalleri, lgillitanus. Scriben-
dum absque dubio Igilgilitunus. Celebris quippe est
colonia lgilgili, quam laudant Ptolemzus, Plinius
libro v, cap. 2, et anonymus Ravennas. Habetur
quoque in Ta'ulis Peutingerianis, in Antonini Itine-
Ῥηγίου, etc. Notiti: tamen lectioni favet Ammianus
Marcellinus libro xxix, cap. 5, ubi Sitifensis Mauri-
tanice littus memorat, quod appellant accolze lgilyita-
num. Codices tamen mss. quos laudat Valesius ha-
bebant Gilgitanum ; et in Sitifensi provincia fuit ur's
Gegitana, cujus antistes infra habetur num. 13. D "-
nique in Cullatione Carthag. cap. 121 recensitus fuit
inier Patres. orthodoxos Ürbicosus episcopus plebis
Eqvilquilitane, quo loco viri eruditi censent legen-
dum Jgilgilatine.
5. AquEALsENSIS. Áque. Albensium loci episcopalis
in Mauritania Sitifensi ex Victore Uticensi laudat Or-
lelius. Jam supra inter Patres Byzacenz proviinciz
numero 52 recensitus est episcopu- Aquis Albensium ;
ubi Januarii episcopi Aquas Albeusis et Donatiste, in
Collatione , Carthag. cap. 197 memorati , fecimus
mentionem.
6. SaTAPENSIS. Jam supra inter Mauritaniz C»sa-
riensjs Patres nnm. 116 memoratus fuit Cresees Sa-
tafensis. Satafensem. hanc. posteriorem in Antonini
Itinerario memorari ex loci situ patet, nam auctor
ille. Satafi inter Sitifensem et Ficensem urbes locat.
1. HonngEssis. Eamdem sedem mernorari in Colla-
tione Carthag. eap. 195 eense: Baluzius, ubi inter
Donatistas comparuit Cresconius episcopus αὖ Horrea
Aninicensi, cum Horrea, qu:e Celia cognominabatur,
ad Byzacenam pertinuerit, Sed erat item Horrea
urbs in proconsulari, nam inter hujus provinciz epi-
scopos qui synodicze ad Paulum Cons antinopolita-
num in concilio Lateranen-]. sub sancto Martino,
act. 2, subscrip-erunt, occurrit Donatus. episcopus
Ürreensis, ut ex codice Dellovaceusi restituit Balu-
zius, nam editi habent Ortensis. Cerle anonymus
Ravennas lib. i11, num. 7, et lib. v, num. 4, Ho-
ream in Sitifensi memorat, et aliam ejusdem notni-
nis lib, nti, num. 4, mediam inter. procousularis et
Byzacen:ze urbes, quie videntur in Tabulis Peutinge-
rianis indicari; ubi prior Ad florrea Orbita, altera
vero Musiubio Horreta appellatur. Denique concilio
Cartliagiu. sub. Bonifacio subscripsit Avus. episcopus
plebis Horreensis. Sed. Horrcam Siiifensem 1 erspi
cue habemus in Antonini ltiner.rio designatam, ubi
inter Sitifim et Tubusubtum locata dicitur, M. P. 18
a priore distans.
8. TuucusubpiTANUS. Sic cditi cum ut'oque cod.
ms. llarduinus tamen in notis ad Plinii lih v, cap.
2, monet legendum es:e Tubusubditanus. Maximum
Tubusubditanum. ex haec ipsa Notitia !audat Valesius
iu notis ad Ammianum Marcellinum. Et quidem in
Notitia provinciarum sectione 20 habetur Preposi-
tus. limitis Tubusubditani. Veteres tamen. Twóusu-
ptum scribebant. Sic Ptolemaus lib. 1v, cap. ἃ; Pli-
nius loco laudato, Antoninus in Hinerario, Aumnia-
nus Marcellinu- lib. xxix, cap. 5, et alii. Anonymus
Ravennas habet lib. ni Twbusubros. In Collatione
Carthag. cap. 187 memoratur. Florentinus episcopus
a Tubusuptu Donaiista, in quem locuni censet. Balu-
zins, eamdem urbem in Tabulis Peutingerianis ap-
pellari Subuttuta 18] qua: haud procul Leptimagna
ibi indicatur. At Tubusupti situm discimus ex Anto-
nigi Itinerario, ubi semel et iterum prope Saídas loca-
tuin memoratur, ab ista. civitate M. P. 18 dissitum.
Certe apud Ammianum loco laudato Tubasuptum op-
pidum F'errato contiguum. monti dicitur. Mons aute ἡ
Ferratus, ut ex Peutingerianis Tabulis patet, à. Ra-
snccurro colonia Sa!das usque pertingebat.
9. JenariTANUs. Codex Halleri, Gerafitauis.
10. Le-viraANUS. Ex Donatistis Collationi Gvrihiag.
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
o2
cap. 198 adíuit Romanus episcopus Lesuitanus. Medio A item in Byzacena civitas Macrianensis, cujus episco-
fere itinere Saldas et Sitiflim Lesbi habetur in Anto-
nini Itinerario, M. P. xxv a Tubusupto distans.
41. EQuizoTENsis. Codex Hailleri, Equotensis. Ta-
bulz: Peutingerianz Equeheto. 1n Collatione Carthag.
cap. 201, memoratur Victor episcopus. Equisetensis
Donatist:. Prieres Daluziana. editiones habent. £gui-
selensis : quibus veibis eamdem urbein designari nemo
inficiabitur.
49. CasTELLANUS. Castelli nomen familiare erat
apud Afros. De isto singulare nihil dicendum occur-
rit. Vide supra Numidas num. 4, et Czesarienses
num, 75. Sed a-sentiri non licet lTo!stenio, qui putat
Castellum istud idem esse cum Castello Mauritanize
Ca-ariensi& civitate, supra inter istius provincie
urbes recen-ito num. 75.
43. GreirraNUs. 1} Collatione Carthag. cap. 198
habetur Quadratus episcopus plebis Gegitang inier
catholicos. Sed incertum est an ex Sitifensibus fue-
rit. Vide notam 29 in Victorem Vitensem (Supra col.
195, n. ^) et 41 in proconsulares (Supra col. 288).
14. EuinENTIANLENsIS. llaud improbabilis est eorum
opinio qui in Cellatione Carthag. cap. 208 locum
hunc corruptum : Marcianus episcopus Eminentius epi-
scopus in itinere remans:t; Felix Novasinnensis sub-
scripsit pro eo. Sic sanari posse putant : Marcianus
episcopus Eminentianensis in itinere remansit, eic.
Porro Marcianus et Felix hic memorati e Donatista-
rum secta erant.
45. SocigNsis. Hune ex Victore ms. Mauritianz
Cesariensi tribuit Ortelius, sed lapsu memoriz, ni
allor '
16. LEMELEFENSIS. Sic codex ms. uterque cum edi- ᾿
tis. Dubitat Ortelius num. ista urbs ea fuerit qux ab
Optato lib. i1 dicitur Lemellense castellum. ld. innuit
loci situs, nam Januarius Flumenpiscensis et Felix
Diabensis Douatistz: episcopi, qui illuc cucurrisse
dicuntur, ex Sitifensi provincia erant. Lemellensem
episcopum catholicum nomine Primosum ibidem lau-
dat Optatus, qui ejusdem urbis eeclesiam a Donati-tis
violatam fuisse refert; qua occasione diaconi plurimi
cum altare defenderent cruentati sunt, et ex iis duo,
Primus scilicet et Donatus, occisi fuere; quorum me-
moria die 9 Februarii in Martyrologio Romano re-
colitur.
17. CrtLENsIS. Vide supra inter proconsulares num.
45, ubi habetur Cyprianus Cellensis. Cellas in Siti-
fensi memorat Autonius in Itinerario, ubi h:ec urbs
media inter Perdiceu et Macri visitur.
18. MacneNsis. Interfuit Collationi Carihagin. eap.
200 Maximus episcopus Macrensis Donatista. Macr,
ut mox dicebamus, prope Cellas in Antonini Itinerario
habetur. Magri habent Tabule Peutingeriana.
19. NonaALiCIANENSIS. Sic quoque appellatur in ins.
Halleri. Urbis nomen videtur fuisse Nova-Liciana.
20. ZALLATENsIS. Sic mss. οἱ editi, Memoratur
apud Plolemaum Za/apa, sed inter urbes qux» sub
Adrumeto erant, proindeque ad Byzacenaim pertinens.
21. ZrurocreNsis. Sic uterque 189. codex ms. At
editi liabent Lemfactensis, ex quo lortassi- loco Index
Cypriani operibus pr:efixus Lemfactam exhibet. No-
stra autem lectio confirinatur ex Ammiano Marcel-
lino libro xxix, cap. 5, ubi Lamfoctense oppidum inter
Tyndensium et Massinissensium gentes positum memo-
Tat,r. Porro si ista restitutio nota Valesio fuisset,
Laufoctense oppidum Ammiani hoc ipsum esse quod
hic in Notitia habetur, ultro assevera:set. quod nou-
nisi subdubitando proferre ausus est. Sic et Baluzius
suspicalus non fuisset Lamíoctense oppidum Am-
miaui idem esse cum Lamfueunsi Byzacenz urbe, de
qua supra col. pag. 455 (Col. 509, num. 81).
42. FiceNsis. Felix episcopus Ficensis catholicus
comparuit in Collauone Carthay. eap. 215. In Tabulis
Peutüingerianis memoratur Ad Ficum; qui locus iu
Autonini lünerario inter Satafam et Igilgilim situs
dicitur.
$35. RkgeruTUs MacaiANENsIS, Editi; /lestitutus. Erat
pus num. 80 inter illius provincia: antistites recen-
situs est supra pag. 156 (Nobis col. 528) : quem lo-
cum consule. Porro Macrianensem in Siufensi Mauri-
tania episcopum agnescit codex Halleri, teste Ortelio,
qui de Byzaceno nihil habet. Deuterii Macrianensis
episcopi ex Donati secta meminit Augustinus epist.
95, quem ex Mauritania fuisse innuit.
24. AssarrNs&is. Sic codex uterque cum editis. In
C^llatione Carthag. cap. 193 memoratur Seatilius
episcopus plebis Assabensis cum Martiano Donatista,
qui el sic cap. 198 appellatur. Asava seu Ad Sava mu-
nicipium habetur in Antonini Itinerario, et in Tabu-
lis Peutingerianis. Eidem forte urbi pr:»erat tempore
sancti Cypriani Lucius αὐ Ausafa, qui in concilio
Caribag. nuin. 73 hzreticos rebaptizandos cs-e cen-
Suit. Cujus objectioni respondet Augustinus lib. vi
de Baptismo contra Donatistas, cap. 57, Salvius Aa-
safensis episcopus Donatista. subscripsit synodo Ca-
harsussitanze anno 295, et anno sequenti in concilio
Bagaieusi fuit exauctoratus. De quo passim Augtsti-
nus agit in libris contra Cresconium Donatistam. Vide
AUSANENSEM inter procousulares, num. 47.
95. FruurNPISCENSIS. In. Collatione Carthag. cap.
905 inter Donatistas comparuit Victor episcopus Fin-
meupiscensis, Exinde viri eruditi censuerunt apad
Optatum libro n, ubi memoratur Januarius Flamen
Pistensis, lesi debere Flumenpiscensis. (Quod certum
esse ex tribus mss. codicibus nobis constat, uno sci-
licet monasterii Remigiani apud Remos, altero ex
monasterio Sancti Theoderici prope eamdem urbem;
tertio denique nostrz bibliothece Saucti Germani a
ratis.
96. INvrNTINUS ManONANENSIS,. Editi, Juventimus
Marovanensis. Codex Halleri apud Ortelium, Maro-
nensis, Quzxnam vero eX istis lectio sit prieferen [ἃ
divinare non licet.
27. MoricuxzENsis. Sic codex Laudunensis. Orte-
lius vero ex Halleri codice. Molicuntensis. At editi
habent Melicbuzensis, et ex iis, ni fallor, index Cy-
prianicus Melicbuzam recenset.
28. SERTEITANUS. Sic uterque codex ms. Editi
vero, Sertcitanus. Nostra lectio firmatur ex Collatione
Carthag., ubi cap. 80 memoratur Marimianus Sertei-
tanus episcopus Douatisia; capite vero 215, Felis
Serteitanus episcopus cathol:cus pedem «olere dicitur,
quanquam iste in prioribus editionibus Sertertensis
aut Sertirtensis appelletur.
99. CrpawUsENsIs. Sic uterque ms.; sed editi
habent Cadamusensis. |Index Cyprianicus memorat
Cidamum. Procopius libro v1 de ZEdificiis memorat
urbem Cidamam ἃ Mauris inhabitatam, sed in ἢ
limite Tripolitano. Cydamum habet Plinius lib. v,
cap. 5, e regione Sabrate, proindeque in Tripolitana.
Czeterum lectio nostra favet erudito Baluzio, qui su-
spieatur legendum esse Ceramusensem ; cujus loci
Severianus episcopus Ceramunensis catholicus Cofla-
tioni Carth. interfuit cap. 155. De hac re fuse di-sce-
D reutem Baluzium consule in. notis 2d laudatuui Col-
lationis loeum. ]
9U. TuaMAGBISTENSIS, In cod. Halleri scribitur abs-
que aspiratione Tamagristensis. Sic habetur in Col-
latione Caribag. cap. 128, ubi Primulus episcopus
plebis Tamagristensis catholicus memoratur cum Sa-
turnino Donatista ipsius adversario, iterum cap. 197
recensito.
91. PrivATENSIS. Privatum locum. episcopalem ex
Victore laudat Ortelius Villam Magnam οἱ Villam
Privatam habet Antoninus, sed in Tripolitana. Cy-
prianus episcopus Ville Magnensis subscripsit syno-
dic» proconsularium iu concilio Lateran. sub sancto
Martino.
92. PanTENIENSIS. Sic quoque scribitur apud Orte-
lium ex Victore. I
99. MozoTENsIs, Sic mss. et editi. Ea est absque
dubio civitas qu:e alias Moctensis aut. Moptensis dici-
tur. Mopti municipium. habetur in Tabuli$ Peutinge«
u55
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICAE.
$54
rianis, quod occasionem przbuit Garnerio urbem is- A In editione Gussanvilli idem Paulinus dicitur epi-
tam cum municipio Numidiz civitate confundendi ;
m ob rem Norisii censuram incurrit. In. Collat.
h. cap. 145 inter Patres catholicos recensitus
est Leo Mopieusis episcopus, qui Felicem ex Donati
pore adversarium habebat; et idem Felix cap. 180
ter Douatistas comparuit. Porro is idem est Leo
ui provinciz Sitifensis legatus adíuit concilio Car-
. Sub Aurelio anno 419, quanquam in editis non
δεξιοὶ confunditur cum Leone Oppinnensi episcopo,
qui ad eamdem synodum e Mauritania Tingitana le-
tus missus fuerat. Et quidem Leonem Moctensem
iserte habet textus latinus codicis Ecclesie Afri-
canz, tum iua concilii praefatione, tum in subscri-
ptionibus. la subscriptionibus autem grazcis Λεως «ico
Moxz (sic); sed in praefatione Λέων Οπτενσιαχός dici-
tor. In Labbeana editione tomo II Concil. col. 1605,
duo pariter Leones occurrunt : uterque dictus legatus
Mauritanie Tingitane vel Sitifensis ; ibique poste-
roris sedes non indicatur, at prior dicitur episcopus
Üspinensis, ct in margine adnotatur : Al. Moctensis,
quasi his duabus vocibus unica urbs iudicaretur.
Sed cum certi simus Opinum et Moctum duas fuisse
tivitates ab invicem diversas, et legatum Tingitane
aut. Sitifensis simul unum et eumdem episcopum non
fuisse; baud dubitamus quin ex his duobus Leoni-
bus, unus Opinensis ex Tingitana legatus Mauritanic
majoris legatus fuerit, de quo inter Byzacenos num.
83, et alter Moctensis e Sitifensi provincla. HI:c for-
usse evidentius patebunt, si aliquando occurrat co-
dex emendatior.
δὲ, TamAscaxiENSIS. Ejusdem procul dubio loci
[uit Donatus. episcopus Tamascaniensis ex secta Do-
nmastarum , in Collatione Carthag. cap. 197 inemo-
raus. Tamascani municipium exhibent Tabulie Peu-
Upgeriau:e.
$9. ACUFIDENSIS. Ácufidam ex ms. Halleri laudat
Ürtelius.
ὅδ. ASVOREMIXTENSIS. Sic codex uterque ms. Editi
scopus Tegessis civitatis, ex plerisque mss. ut iste
auctor observat ; alii codices cum editis Tegesis; apud
Labbeum tomo V Conciliorum Reyensis , ut diximus
in notis ad Mumidas num. 91. Laudat idem Holste-
nius Metum Tuccanensem ex. concilio Carthag. sub
Grato : sed iste Taccanensis aut Canneneis dicitur in
vulgatis editionibus. Vide proconsulares num. δέ.
labemus item Tuccam Castellum, quod in procon-
sulari a Justiniano imperatore zdificatum est, ut
refert Procopius lib. vi de ZEdificiis. Denique Tuc-
cam inter Mauritaniz secundz civitates exliibet No-
tia Leonis imperatoris à Goare edita. Grzecus tamen
textus habet. Χάστρον Toot«, cui editio Beveregiana
conformis est, ubi Grzece et Latine dicitur Castrum
Tutar.
98. SunisTEsSsiIs. Sic editi simul et mss.
99. PERbICENsIS. Antoninus in Itinerario Perdicem
memorat inter Zarat et ipsam Sitifim, ab ista. M. P.
29 dissitam. Silvanus episcopus plebis Perdicensis
Collationi Carthag. adfuit cap. 124. cum Rogaro Do-
natista ipsius adversario, qui et iterum comparuit
cap. 187. Silvanus legatus provincie Mauritanix Si-
tifensis in. concilio. Carthag. anno. 505. inenwratur,
quein hunc ipsum esse censet Holstenius qui in Col-
latione Perdicensis episcopus dicitur.
40. ZanENSIs. Jam hujus nominis civitis recensita
est in Numidia num. 70. Sabi memorat Antonini lti-
uerarium iuter oppida Macri et. Áras, quorum prius
supra num. 18 habetur. llujus urbis episcopus fuit
l'elix Diabensis, cum Januario Flumenpiscensi, apud
Optatum lib. n. memoratus. Licet entm ἐπ editis,
imo et in codicibus mss. Remigiano et Sancti Theo-
derici appelletur Diabensis, codex noster Sancti Ger-
mani a Pratis diserte habet Zaben:is. Et certe norunt
omnes litteras di et z apul Afros indilferenter -um-
las fuisse. An ad lianc quoque sedem, aut ad Za-
ensem Numidie urbem revocandus etiam sit Fi.
dentius episcopus Dianeusis Donatista qui Collatioui
aulem , Asuoremitensis. Hinc in indice Cyprianico, (4 Carthiag. eap. 198 adfuit, incertum milii est. Dianam
Asvoremita. Carolus a Sancto Paulo l«udat. codicem
Ibi. in quo legitur Asaoremixtens s. Sed hoc est forte
lihrarii erratum. Nec puto alium codicem ab Halle-
riàno, quem Ortelius laudat, Carolo a Sancto Paulo
visum fuisse.
3I. TuuccENiis. S:zepius absque aspiratione scribi-
tur Twcca. Quatuor vero hujus nominis urbes in
Aírira fuisse probat Norisius in Censura adversus
Garnerium, Sitifensis, de qua hic agimus, situm ac-
turae describit Plinius lib. v cap. 2, his verbis :
Oppidum Tucca impositum mari et flumini Am-
μος, Ainpsaga autem Numidiam a Mauritauia Si-
leti separabat. Hinc Tabuke Peutinger:an:z habent,
Tuta fines Mauri/anic et. Africe ; οἱ anonymus Ra-
v6nnas lib. ni , num. 6, Civitas Tuca, que juxia mare
méytam dividit Numidiam εἰ Mauritaniam Sitifen-
im. Alia erat Tucca, coznomento Terebintlina,
quam in extremis provincie proconsularis et Byza-
C82 finibus exstitisse indicat Antonini Itinerarium.
aillio Cartliag. sub sancto Cypriano duo adfuere
pi Tuccenses, nempe confessor Saturninus a
ἄκρα, num. 52, et Honoratus a Tucca , num. 71,
Beler Fortunatum a. Tuccabori, num. 17 meinora-
it»; quo nomine Tuccam Terebinthinam designari
Puàteditor Oxoniensis. Et quidem episcopus Tuc-
Gborianus erat ex proconsulari, ut diximus nota
de Mauritania. Caesarien;i. Recentior erat episco-
palus Tuccensis, aut Tuncensis, in Numidia, cui tem-
Pot Coliatiouis Carthag. praeerat Sabinus episcopus
Qürlicus ; nam ibi cap. 65 et 450 Adeodatus episco-
Pt Milevitanus Donaiista conquestus est oppidum
Bludasua diuecesi fuisse avulsum. Tuccam in Nu-
dia nova memorat Ptolemzus lib. iv cap. 5, et
Mim sub Legione Auguata 5. lluc revocat Holstenius
Silinum Tuggensem in Numidia episcopum, de quo
»rius Magnus lib. x, epist. 52, agit. Sed iste
WüSquitü Teccensis dicitur, imo, nec forte Twuggensis.
quippe in Numidia exstitisse ex Itinerario Antoniui
certum est, uai urbem Baluzius commemorat in
notis ad eumdeiu Collaiiouis lacum. Zeben regionem,
cui caput. Sitiphis, 1,5 memorat Procopius lib. iw
de Bello Vandalico, quie forte ab hac Zabensi civi-
tate nomen habuit.
41. SaLDITANUS. [Ic «edes ex Halleri codice non
habetur apud Ortel;um, qui tamen Saldas colon'am
laudat ex Pto'emao, ubi lib, 1v, cap. 2, in'er Mau-
ritanic Cxsariensis civitates memoratur. Eodem co-
lonie titulo donatur. in. Tabulis Peutingeri, et. in
Antonini Itinerario. Coloniam Augusti Salde appellat
Plinius libro v, cap. 2. Donatum episcopum Sayen-
sem, cap. 126 Collationis Cartbag. memoratum liuc
revocari posse suspicatur Holstenius. Donatus δ αἴ ΘΗ.
sis dicitur in. editione Baluzii, et. quidem forte pro
Suensis, ati ille existimat, quod Mazintus. episcopus
Suensis inter procousulares subscripserit Synodico
D in eoncilio Lateranensi sub sancto Martino.
42. VAMALLENsIS. Sic mss, οἱ editi. Huc revocari
posset oppidum Geimmellense, ni ab omnibus Numi-
die tribueretur. Quippe cum littere V et G sspe
8z:epius pro eadem re signanda adhibeantur apud ve-
teres, pro Gemellensis scribi potuisset. Vemellensis.
Sane in Sitifeusis Mauritauiz et Numidiz finibus Ge-
mellas urbem sitam fuis-e colligitur ex Antonini. [ιἰ-
nerario, ubi inedia iuter Novam Sparsaw, quie. ad
Numidiam pertinebat , et ipsam Sitifiin locatur, ab
ista M. P. 25 distans, quod et articulo sequenti
repetitur ; ubisita est inter Novam Petram et eamderui
Sitilirm. An vero alia sit qu: iuter Thebesten Nuimi-
dia urbem et Capsam Byzacen:x paulo inferius in
eodem l.inerario recensetur, aliis judicandum relin-
quo. Littgus a Gemellis fuit unus e rebaptizantibus
in concilio Cartbag. sub sancto Cypriano, nuu. 82,
et apud sanctum Augustinum libro vii de Baptisuig
contra Donatistas.
$55
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
556
Num, 18. Et tamen 45 solummodo recensentur : A priano Monnulus a Girba rebaptizandos esse hzreti-
aliquot fortassis nomina excidere.
AD PROVINCIAM TRIPOLITANAM.
4. LgeriMAGNENSIS. Leptis Magna urbs esi apud
veleres notissima, qux Tripolitanze provincia civilis
metropolis erat. Magua dicebatur, quod altera Lep-
tis civitas Minor scilicet dicta, in Africa haberetur ;
de qua egimus inter Byzacenas num. 36. Lepiis
Magna, inquit editor Oxoniensis operum sancti Cy-
priani in. notis ad concilium reb.ptizantium, erat
urbs Tripolitane ex tribus urbibus Taphri, Abroton»,
et Leptt Magna conflata, qux wu!uatus est ex Julii
Solini Polyhistore, ubi capite 50 liec habentur: Tri-
polim Acla lingua sua signant de trium. urbium nu-
mero Taphre, Abro'ani, Leptis Magne. At quod de
provincia seu regione dixit Solinus, id ita Oxoniens s
editor iuterpretatus est, quasi de ipsa urbe dictum
fuisset. Porro Harduinus in notis ad Plinii librum v,
c. 4, aliter refert Solini verbs. Tripolim, inquit,
Achai lingua sua. signant de trium urbinm numero,
Uem, Sabrate, Leptis Magna. Plinius tamen loco
laudato littus inter duas Syrtes describens, ait : Ibi
civitas Oeensis, Cynips fluvius ac regio. Oppida Nea-
polis, Gaphara, Abrotonum, Lcptis altera, que cog-
nominatur Magna. Sed Harduinus fatetur in. notíg
fusioribus, num. 14, omnes libros pro Gaphara ha-
bere Taphra; se tamen Gaphara posuisse ex Ptole-
mio, 1&6 quod nullum, inquit, sit ín tota. Africa
oppidum quod Taphra vocetur. Verum nec ille Ptole-
maum seculus est : iste enim habet Garapha portus
libro iv, cap. 5. Paulo etiam aliter habet. Scylax,
Ipso attestante Harduino; nempe Τράφαρα πόλις. Ubi
vides Hlarduinum Taphram urbem, «quam Solinus et
Plinius diserte habebant, sustulisse, ut Gapharam
induceret, etiam reclamantibus, quos in sui pairoci-
nium adduxit, Sylace et Ptoleinzo. Ceterum Ptolc-
maus loco laudato, preter portum Garapha supra
memoratum, Neapolim, Tripolim, et ex Palatino co-
cos probare conatus est num. 10; cujus oljectiu net
confutat Augustinus libro v1 de Baptismo coutra ἢο-
natistas, eap. 17. Proculus Girbitanus episcopus Do-
natista subscripsit concilio Cabarsussilano, et ex
eadem secia in Collatione Carthagin. cap. 199 re-
censitus est. Evasius episcopus Girbitanus, quem huno
ipsum Evasium esse censet Daluzius, qui cap. 126
adversarius dicitur Quodvultdei episcopi Givirtensis,
seu, ut ipse legit, Girbitani. Seculo sequenti, auno
scilicet 595, concilio Carthag. sub Bonifacio adfuit
Vincentius episcopus plebis Gervitane seu Girbitane,
provincie Tripolitane legatus. lem in co:ciijo Jun.
censi anno precedenti accusatus fuerat plebes Ta.
mallumensis Ecclesie invasisse, ut patet cx ejusdem
synodi titulo» pud Labbeum tomo iv concil., col. 1637,
et ex Bonifacii Carthaginensis episcopi epist: la, ibi-
dem col. 1644. Vide Numidas num. 40. Purro Girba
episcopalis sedes fuisse dieitur insula Lotephagi:es,
quam urbem Piolem:us libro iv. cap. 3, Gerram
appella!. Girbam insulam lisbet Autoniaus in Itine«
rario maritimo, Giróbam, Tipasam ct alia loca im
insula reprzesentant Tabulae Peutingerianio. Denique
in Notitia Imperii sect. 43 memoratur procurator
Baphii Girbitani, 187 provi.civ Tripolitana. Gallus
et Volusianus in insula Menynge, qua nunc Girba est,
imperatores creati dicuutur in Epitome Sexti Au-
relii Victoris.
4. CnEscoNtUs ΟΕΝΒΙ5. Hunc ipsum a Genserico in exe
silium relegatum fuisse scribit uoster Victor Vitensis —
libro 1, num. 7. Sed mirum est quam varii sint δι»
ctores in liujus urbis nomine scribendo, quod tamen
codicum ex-eriptoribus tribuere malim, ut patet ex
his qux In nota 25 ad laudatum Victoris locum obsere
vavimus (Supra col. 901, n.*). Oceam habetAntoninusg
in Itinerario, Heoam Ptolemaeus lib. 1v, cap. 3. Dicitur
a Plinio urbs Oeensis. Agrum Oeensem in Tripolitana
provincia memorat Aunm.anus Marcellinus libro xx1x,
cap, 6. Stituam apud Coenses habuisse dicitur Apa
dice Leptim Magnam, unius urbis iria nomina com- ΩΣ leius in epistola 158, alias 5, Augustini ad Marcelli-
l
memorat. Tripolitana civitas etiam nunc celebris est
cum regno sibi coguómine in Africa, vulgo dicta
Tripoli di Barbaria. Leptim Magnam nou semel habet
Antoninus in ltinerario, cuju: episcopus Dioga in
concilio Carth. sub sancto Cypriano iemoratur, et
Victorinus episcopus Leptimagnensis Donatista sub.
&cripsit council. Cabarsussitano anno $93. Salvianus
ejusdem urbis item ex Donatistarum secta episcopus,
Collationi Carth. adfuit cap. 208, ubi Lepiitanus .
simpliciter episcopus dicitur. Lepti autem Magnae
ipsum prafuisse ex eo colligimus, quod Victorinus
Donatista Leptiminensis episcopus in eadem Colla-
tione habeatur, ut. diximus num. 36 ad Byzacenos.
Ammianus Marcellinus libro xxix, cap. 6, eam!em
eliam urbem Lepii sine addito appellat. Leptim
AMagnain, Tripolim et Pentapolim memorat Procopius
libro 11 de Bello Vaudalico. Leptim fuisse patriam
Severi Augusti Lestatur Aureius Vicior; quod de
Lepti Magua intelligendum esse discimus ex lib. vi
Procopii de /Ediliciis.
2. SABRATENSIS. Sabratam laudant Ptolemzus li-
bro 1v cap. 3; Antoninus in ltinerario, Tabula Peu-
lingeriaua, l'iinius libro v, cap. 4, et alii. Sabatram
appellat Procopius lib. «1 de ZEuiliciis. Nados epi-
scopus Sabra:ensis catholicus interfuit Collatioui Car-
thaginensi eap. 1523; ubi dixit : E diverso habui, sed
modo non habeo. Adversarium. scilicet habuerat Do-
natum, qui cum aliis Donatistis Cabarsussitano con-
cio subscripserat »nuo 395, et anno sequeuti in
Bagaiensi synodo fuerat exauctoratus. De hoc pas-
sim Augusunus in libris contra Cresconium. Pompo-
sius episcopus Sabraiensis erat. tempore sancti Cy-
priani, ut dicemus infr. num. 4. Denique Vices Sa-
ratenus habetur apud Victorem libro 1, num. 7 de
quo plura diximus in nota 23 ad eumdein auctorem
(Supra col. 190, n. *).
9. GinsirANUs. lu Concilio Carthag. sub sancto Cy-
4}
num ; Sed Oeenses legi debet, quod nou solum ex duo-
bus 1185. qui ita habent, sed ex ipso etiam Augustisi
contextu probatur. Nai. post. hane vocem sequitur,
ex qua Civitate uxorem habebat : Pudentilla. autem
Apuleii uxor, ipso Apuleio teste in Apologia, Oeen-
sis erat, ut observavi! Hadrianus Valesius in notis ad
Ammian. Marcellin. Ceterum Oeam seu. Eam passim
laudat Augustinus, varie in variis codicibus inss.
scriptam, ut a nostris observatunr est. Porro Natalis
ab Oea 1àm pro se quam pro suis comprovincialibus
Pomprio Sabratensi et. Dioga Leptimagnensi locutus
est in concilio Carthag. sub -ancto Cypriano. Ratio-
nes quas pro rebaptizandis hereticis attulit, confutat
Augustinus libio 7 de Baptismo eontra Donatistas ,
cap. 47. Marinianus episcopus ab Oea ex parte Do-
nati interfuit Collationi Carihaz. cap. 301.
5. TacariTANUS. Tacape memorat [l'tolomazus lib.
Iv, cap. 3, ex codice Palatino : alii habent Cape.
Dicitur in Tabulis Peutingeriauis Colonia Tacape, et
Tacapas Coloniam appellat. Antoninus in. Itinerario ;
Plinius vero libro v, «an. 4, Tacape simpliciter. Ue
hac quoque Procopius lib. vi de. Adifleiis. Umlcinims
episcopus plebis Tucapitane eatholieus interfuit Col-
lationt Cartliag. eap. 155, qui Felicem adversarium
habebat ex Donatistarum secta : sed itte. infirmitate
riepeditus comparere non potuit, l'orro ex hoc Col-
aiionis loco, ut monet Baluzius, nota fit sedes Dul-
citii episcopi, qui in coneilie Carth.g. anni 303 Tri-
politanz proviucim legatus dicitur. Goims ejusdem
urbis episcopus, et provincie sus legatus subscripsi:
concilio Carthag. sub Bonifacio anno 525, qui tamea
in concilii actis Gallus appellatur.
6. Nuw. 5. Non plures erant in hae provineia Au-
relii temporibus antistites ; nam eum in concilio Car-
thaginensi Honoratus et Urbanus episcopi petii-seit
ut synodus statueret ne episcoporum ordinatienes
nonni:i a duodeciin episcopis celebrarentur, respene
357
ANNOTATIONES IN NOTITIAM AFRICA.
iid
dit aureus formam autiquam. servari debere , ut A edita, memoratur Minorica, um Gr:ece dicitu£ Mzvuxa
non minus quam tres sufficiant : alfas rem futuram
valde incoumnodam iis qui Tripolitanam incolebant , .
cun in ea provincia, ut asserilur, episcopi aint (an-
tummodo quinque.
188 AD PROVINCIAM SARDINLE.
NouiNA episcoporum insule Sardinie. Addendum
e»t et vicinarum insularum, quarum episcopi hic Sar-
diui:e attribuuutur, quod Calarim, pricipuam illius
insulae urbem, metropolim haberent. C:eterum Jusii-
nianus prefecto prztorio Afric: septem provincias
assignavit, e quarum numero ultima Sardinia appel-
latur, Cod., iit. 27, constit. 1.
1. LuciF£& CazaniTAsUS. Bona simul et mala fama
celebris est alius Lucifer Calaritanus episcopus, qui
post innumeros pro Christi divinitate propugnanda
superatos labores exsiliaque [durissima, carceres et
graviora incommod. pro causa. Ecclesie , sub Con-
stantio imperalore Ariano perpessa, tandem sclisimna-
ti occasionem aut saltezn nomea iribuit. Au vero
bec labes (alis fuerit, ut exinde nomen ipsius e 5211"
ctorum confessorum catalogo expungi debeat , gravis
est, poiissimum inter recentiores, controversia, Lu-
ciferi sanctitatem ex Calaritan:g Ecclesi traditione
et ex antiquis :dibus sacris que sub ejus nomine
passim in Sardinia habentur , tueri conatur. Ambro-
sius Machiuus ejusdem urbis archi piscopus , cujus
seatenijam amplexus est eruditus vir Dauiel Papebro-
chius die 20 Maii Bollandiani, quo die Luciferi Cala-
ritani nomen in sacris Fastis scriptum legitur. Αἱ
Luciferum, quem uti sanctum colunt. Sardi, huuc
ipsum esse suspicatur Natalis Alexander s$zculo iv,
art. 15, quem sub Vandalica persecutione ib Hune-
rico rege exagitatum hic Not.tia Africana cemmemo-
rat. Verum cum hiec opinio nullo prieter conjeciu-
ram fundamento stabiliri possit, eam quasi inanein
rejicit Papebrochius, muito plures οἱ graviotes essq
afürinans pro asserenda prioris Lucileri sauctitate
rationes, quam pro aumitlendo hujus posterioris ,
alias vix uoti, cultu publico. Caeterum de Calarensi
urbe, aul illius episcopis, plura ex antiquis imonu-
mentis congerere uon vaeat. Adhuc sa.culo nono Sar-
dinia ad Alricam pertinebat, ut ex Notitia Leunis Sa-
tentis patet, iu qua Calaris metropolis inter civitates
uriianiz secunda computalur, sub gloriosissimo
Africe Epaico constituta. Grecus textus habet X«-
ραλος ; unde in editione Deveregii vertitur Caralus.
Plerique veteres Curalim scribunt, Antoninus, IHlir-
tius, Tabulz Peutingeri , etc.
23. Dy, Font Taojaci.. Editi habent. de Foro Tra-
jani. lHetnuimus tanen codicis ms. lectionem,
Quamvis eniin urbs ista. notior sit sub Fori Trajani
momine, aliquot tamen cod ces, ul inonet. Ortelius,
pesim habent. Forum Trojani. llinc. urbem muri
exit Justinianus Augustus, ut. refert Procopius lib,
vi dc. /Ediliciis.
$. D. Saxa FER. llunc locum in Notitia Leonis iinpee
floris editionis Bevcregian: mernorari existimamus,
ubi inter aliu$civita.es Mauritauii secund:e, quae Sar-
diniam vicinasque inisulascomplectitur, receusetur Sa-
Naphus uui. 10, sicque dicitur euam Griece. Goaris
lainen editio habet Suffara, Graece Σουμάρψα.
4. θὲ Mis suca. Una est ex. 189 tatcaribus in-
sulis, a Majorica stadits. 600 dissita, ut habel Ánto-
Din: ltinerarium maritiinum. Habemus Severi. hujus
Iüsu!x episcopi epistulam de miraculis sancti Ste-
1, quie edita est in appendice toini Vll. operum
Sauci Augustini editionis Benedictinze, Ex hac porro
€pistola discimus duo in ea insula oppida fuisse, quas
"tieu soluminodo habebant episcopuun. Inter epi-
SCopales sedes quz sub Mauritaniz secunde proviti-
€*a habentur in Notitia Leonis iniperatoris a Goare
| A
B
C
νῆσος. Eodem modo Grzce serihiturin Beveregiana edi-
tione ; at Latine Menyca insula pro Mino rica vertitur.
5. SuLeITANUS. Sulcitanos: memorat Plinius libro
m, cap. 7. Pomponius Mela libro n de Situ orbis,
cap. 7 ait, Ürbium antiquissima Calaris et Sulchi, etc.
Sulchi iem memoratur in Notitia Leonis superius
laudata, et quidem eodem modo in. utraque editione
Latine et Grxsce. Sulcei memorat Antoninus in ltine-
rario. Sulci dicitur in Tabulis Peutingerianis. Cele-
bratur passim apud auctores. Sulcitana sedes Villam,
sive Vallim Ecclesiv primo translata. fu.t, qua post.
modum penitus exstincta, dideeesis Sulcitana Calari-
Δι Ecclesi adjuncta est.
6. Dg Τιββικυ". Ad Turrem inter Sardlnliv oppida
memorat Antoninus in Itinerario. Turrim Libysonis
Pliuius habet libro in, cap. 7, quai Ptolemazo libra
i, cap. 3, est Turris Byssonis. Anouyinus lavennas
insulas quà Sicilize vicin:e sunt sic receuset : T'urri-
bus, 'Sibrorum, Cuniculari, Ficaria, etc. Turribus ha-
bent Tabul:e Peutingeriau: inter Caralim et Nubamn.
Complures ibi martyres pro Chrisio [isses martyro«
logia vulgata passiuu commemorant. IIanc quoque ci-
vitatem. inter Mauritanie secund:e. urbes computat
Notitia Leonis imperatoris, in utraque editione. Ar-
chiepiscopali postmodum dizuitate aucta. fuit, quae
Sassarim tandem translata est.
1. DE .Majonica. Insula. εἷς dicti quod e diabus
Ralearibus sit major. Afric:e. Epareo adhuc parebat
teinpore Leouis sapientis, ut ex Notitia szplus lau-
data patet, ubi iuter civitates qu.e Mauritanite s -cun-
d.e tuuc eraut attiibute, recen-etur Majorica insuld
in Goaris editione, ubi Greece habetur. Μαιούρηχα
νῆσος. Grwcus autem textus Beveragiang editionis
mutata prima litera. habel. Ναιφύρηκα νῆσος, el ibi
vertitur. Najurica insula. Baleares autem insule po-
stea a Maur s [lispanias devastantibus occupat: sunt,
qui ibi reguum ex istis duabus insulis, e. Eubuso in-
stituerunt, quod usque ad &culi decimi tertii me-
dium perseveravit. Unde Majoricae regni nomen na-
tum est. Sed anuo 1252 Jacobu. Arragonis rex, pul-
sis inde Mauris, easdem insulas regno suo adjecit,
Et tunc apud Majoricam episcopalis sedes simul cum
Christiana religiono restituta fuit, cujus antistes Tar-
raconensi metropolitano primum subjectus, postmo-
duin Valentia ad dignitatem archiepiscopa'em evecta,
inter Valentini metropolitani suffraganeos computa-
lus est.
8. Dg Evuso. Ebusum insula Mediterranei maris ;
una est ex duabus Pytiusis, prope Majoricam sita,
quam Hispani vernacula lingua /vica appellant. Pro-
C»pius libro 1 de Bello V.ndalico scribi], Interno. in
mori [busam videri, veluti in ejus vesti*ulo, septem
probe dierum. navigatu ab Oceani illapsu, juxta quam
Mujoricam et Minoricam fuisse dicit. Libro auteu) 1t
Ires easdem insulas ab Oceani faucibus nom ita mul-
lum distitisse 1efert. Ebusos in Itinerario maritimo
Antoninus commeinorat. De eadem insula loquitur
nosier Victor libro 1, num. ὃ. Singulare autem est
bujus insula: privilegium, ut uno ore omues historici
praedicant, quod in ea nullum animal 19] veneua-
fum aut gigni possit, aut aliunde allatum euutriri.
9. ET 516 FIUNT... NUM:.AO 466, Non tameu imemo-
raniur plusquam 461, nisi addantur duo Nuimnid.e,
ut diximus supra pag. 141 (Col. 514, num. 124), et
aliquot Byzaceni, quorum fortassis nomiua excide-
ruunt, Vide pp. 141 et 57 (Nobis Coll. 514 et 2771).
Csterorum vero numerorum quivis facile emen-
dabit errata, qu: vel ex librariorum incuria, vel
alia occasione irrepserunt, Calterum, ut jam nmo-
nuitus , codicis Laudunensis lectiones accurate de*
scripsimus; quie veru. Siruondus emendavit, τοί»
liujus inter ansulas.
$50
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
APPENDIX TERTIA,
TH. RUINARTI COMMENTARIUS HISTORICUS
DE
PERSECUTIONE YANDALICA.
199 Quamvis ex Victoris Vitensis Historia, quam A przsidiis destituerat, invasere. Id Arcadio vi et Probo
modo exhibuimus, precipua quxque Vandaliez per-
secutionis capita haurienda s:nt, rem tamen nemini
ingratam nos esse facturos arbitrati sumus, si ea
que passim in probatis et vetustis auctoribus de eo-
em argumento occurrunt, hic in unum congerantur,
ut hoc subsidio non solum ea qui forte a Victore
paulo strictius narrata fuerunt, fusius exponantur,
sed ut ipsa etiam qux ab eodem auctore !uerunt
omissa, quatenus in tanta rerum ac temporum lon-
ginquitate licet, quocunque modo a nobis suppleri
possint. Et quidem cum Arianicz in Africa per Van-
dalos persecutionis describeudz provincia nobis ob-
tigerit, nobis non licuit quidquam prietermittere ,
quod ad tam nobilem historix ecclesiastieze portio-
nem illustrandam conducere videretur. Verum ut
absque ulla confusione narratio procedat, visum est
opera pretium eam iu aliquot capita partiri.
CAPUT PRIMUM.
Vandalorum in Gallias irruptio.
1. Non una est auctorum de Vandalorum origine
sententia. Hi, te-te Procopio, libro τ de Bello Vanda-
lico, Gothic: nationis portio, Arii placitis, sicut el
Cxterx nationes barbarz, addicti, ad M.cotidem olim
sedes habuere : quibus ob rerum necessariarum peuu-
riam dimissis, ascita secum Alanorum gente, primum
in eas regiones quz? circa Rhenum silze sunt, tunc a
Francis possessas, irrupere; tum paulo post simul
cum aliis feris et barbaris nationibus in varias impe-
rii Romani provincias ingressi, eas penitus devasta-
runt. At Hadrianus Valesius initio libri 111 Rerum
Francicarum mirum sibi videri ait, hanc de Vanda-
lorum origine opinionem cuiquam potuisse probari ,
quam nimirum omnium antiquorum testimoniis plane
oppositam esse 19/4 contendit : cum, ut ipse ait,
Vandalos, quos «ἰὼ Vindilos, alii Vandilos, alii Van-
dalios appellant, Plinius Secundus inter genera Ger-
manorum quinque ; Tacitus inter antiquas Germani:
consulibus, sub anni scilicet 406 finem et sequentis
initium, contigisse tradunt nonnulli veteres historia-
rum *criptores, Prosper, Cassiodorus, etc.; quau
tamen cladem biennio post, Basso et Philippo conusu-
libus, duobus scilicet annis anteaquam Roma ab Ala.
rico Gothorum rege caperetur, alii cum Paulo Orosio
et Marcellino comite evenisse volunt. In hoc autem
cousentiunt omnes, ea tempestate Gallias primo, tum
Hispanias, ac tandem Africanas provincias exagitatas
fuisse : quz? clades eo atrociores fuere, quo ipsi qui
eas inferebant, animis efferatiores erant. ktenim
priter eam quam invelit hsretica fraus crudelita-
tem , nulla naturali lenitate, nullo urbanitatis succo
Vandalorum more», uti apud Romanos. erant conditi,
9. Qua vero sxvitia, quove furore i» Gallias primo
irruperint, describit testis omni exceptione maior,
sanctus Hieronymus: in epistola ad Agerruchiam, ubi
sic loquitur : Presentium miseriarum pauca percur-
ram. Innumerabiles et [erocissima nationes universqa
Gallias occuparunt. Quidquid inter Alpes et Pyreneum
est, quod Oceano et Rheno includitur, Quadua, Vanda-
lus, Sarmata, Alani, Gipedes, Heruli, Saxones, Bur-
gundiones, Alemanni , et ,:o lugenda respublica ! hostes
Pannonii vastarunt, Etenim | Assur. ve.it cum | illis.
Deinde recensens nobiliores Galliarum civitates que
ea occasione excisz aut direpte fuerunt, sic prose-
quitur : Magontiacum , nobilis (uondam civita:, capta
aique subversa est, et in ecclesia multa hominum millia
trucidata. Vangiunes longa obsidione deleti, Remorum
urbs prepotens, Ambiani, Attrebate ; extremique ho-
minum Morini, Tornacus, Nemete. Argentoratus trans-
lati in Germaniam. Aquitanie , Novemque populurum,
Lugdunensis et Narbonensis provincie, preter paucas
urbes, populata suni cuncta, quas et ipsas foris gladius
el intus vastat fames, Non possum absque lacrymis To-
lose facere mentionem, qu& ut 1395 huc usque non
rueret, sancti episcopi Exsuperii merita praestiterunt.
Alias in Stiliconem invehit idem sanctus Hieronymus,
gentes numeret : cumque Dio-Cassius in libro Lxxu, (1 quem semibarbarum proditorem appellat, quod nenipe
Julius Capitolinus , Eutropius, Tabula Theodusiana,
ac Hieronymus, eos Marcomanis et Quadis Germano-
rum populis confines circa Danubiuit. et Albis caput
ponant. Sed idem auctor postea innuit Procopii sen-
tentiam , Salviani, Sidonii, aliorumque scriptorum
auctoritate confirmari pesse : unde cum isti iis tem-
oribas floruerint quibus Vandali in variis imperii
omani pyrovinci s adhuc grassabantur, hanc opinio-
nem.de posteriorum saltem Vandalorum origine tunc
receptissimam fuisse nemo diffiteri potest.
Q. tios omnes barbaros Siiliconis perfidia evoca-
tos fuisse aflirmant veieres simul et recentiores hi-
storici, quorum opera ad imperium Eucherio filio suo
conciliandum uti volebat : atque ita perfidus ille, in-
quit Paulus Orosius sub libri vii fiue, ut unum pue-
rum purpura indueret, totius generis humani sangui-
nem dedit. Porro Vandalorum conatibus primi obsti-
tere Franci; quos, viginti: ex illis lerme millibus ferro
peremptis, Godigiscloque eorum rege occiso, usque
ad interuecionetn delevi-sent, nisi Alauis ad Van-
dalorum auxilium accurrentibus, ipsi posunodam
Fran i fugati fuissent. Inde Vandali simul cuim Alaunis
conjuneti , substituto in Godigiscli locum Gunderico
ejus fllio, Rhenum transiere, et Gallias, quas Stilico
il'e e Vandalorum gente originem ducens ad primas
imperii dignitates evectus, nostris, in iui!, contra nos
opibus armasset inimicos. In epistola ad Heliodorum
de eju-modi barbarorum incursionibus loquens , ma-
tronas nobiles et virgines Dei lud.brio habitas, epi-
8COopos caples, presbyteros ei diversos clericorum
gradus interfectos, ecclesias eversas, equos ad altaria
stabulatos, martyrum effossas reliquia, et alia «imi«
lia commemorat, quibus Romanus orbis jam ante
urbis Rom:e excidium fuerat obrutus. .
4. Easdem vero Galliarum calamitates deplora
Salvianus presbyter Massiliensis, qui et ipse rebus
gestis preesens aderat. Sic enim inter alia de iis qui
urbium excidia evaserant , loquitor libro vi, de Gu-
bernatione Dei : Omnis civitas bustum erat, malis et
post excidia crescentibus. Nam quos hostis in excisiie
nion occideal , post excidium calamitas obruebat : cum
4d quod in excidio evaserat morti, post excidium non
superesset calamilali. Alios enim impressa altita vul-
nera longis mortibus necabant , alios ambustos hostium
flammis , etiam post flammas perma torquebat.. Alii in-
teribunt fame, alii nuditate; alii tabescen'es, alii ri-
gentes ; ac sic in unum exitum mortis per diversa mo-
riendi genera corruebant. Et quid plura? excidio uniua
501
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS. 362
wrbis offligebantur quoque alie civitates. Jacebant si- A ecclesie limine martyrium gloriosum fecit ; qua item
quidem passin, quod ipse vidi atque sustinui, utriusque
sexus cadavera nuda, lacera, urbis oculos inceslantia,
avibus canibusque laniata : lues erat viventium fetor
[uncreus mortuorum, mors de morte exhalabatur ; ac sic
etiam qui excidiis supradicte wrbis non interfuerant ,
suala alieui excidii per[erebant. Nec ea putandum est
a Salviano wore oratorio dicta fuisse cum exaggera-
tione, ut populos ad poenitentiam provocaret, cum ea
omnia qux nobis supersunt istorum temporum monu-
menta idem prorsus attestentur. Hujus rei testem
locupletissimuim adducimus auctorem libri de Provi-
deniia divina, qui sub sancti Prosperi nomine vulga-
tus est. llic autem extrema quasque in his cladibus
Gallos pertulisse affirmat in ejusdem opusculi pro-
logo, ubi patri: sum, quas prz oculis habebat, cala-
mitates deplorat. Nullam urbem , nullum oppidum;
non castelía aut arces, imo nec ipsos agros excidium
evasisse ait, uno verbo :
Si totus Gallos sese effudisset iu agros
Oceanus, vastis plus superesset aquis.
Nec minus in homines quam in urbes sxvitum fuisse
seribit idem auctor ; nulli ut sexui aut ztati barbari
Darcentes, obvios quosque trucidarent.
Nec querar exstinctam nullo discrimine plebem :
Mors quoque primorutn cesset ab invidia.
Quid »ueri iusontes? quid comuisere puell;,
Nulla quibus dederat crimina vita brevis?
Quare templa Dei licuit popularier igni?
Cur violata sacri vasa ministerii ?
Non bonor ionuptas devota virginitatis,
Nec texit viduas relligionis amor.
Ipsi desertis qui vitam ducere in antris.
Suerant laudantes nocte dieque Deum,
Non aliam subiere necem, quam quisque profanus :
Idem türbo bonos sustulit atque maios.
Nu!la sacerdotes reverentia nominis alini
Discrevit miseri suppliciis populi.
Sie duri essi flagris, sic igne perusti ;
Incluss vinclis sic gemuere manus.
5. itis calamitatibus decennio integro Gal-
ΗΝ τος s :fflictatas fuisse laudatus auctor testatur, quod
wnen de Gotbis potissimum intelligi debet. Vandalos
SUR gem cz ue barbaros eorum socios aliquandiu
i-r» — Galliis substitisse tradit Paulus Orosius libro vil,
€B wp. 40, quod Pyrenzi jugis przpediti fnerint, ne
C*€& oin Hispanias pertingerent. Excitate per Stilico-
Sierras, inquit, gentes Alauorum, Suevorum, Vandalorum,
Weiteque cum his alie Francos proterun!, Rhenum
ἔπ ew nteunt, Gallias invadunt , directoque impetu ad Py-
fe€narum usque perveniunt; cujus obice ad tempus re-
δια, per circumjacentes provincias refunduntur. Lau-
dag precipue idem auctor Didymum et Verinianum
fiza tres duos nobiles atque locupletes, qui cum servis
5 ἢ ἢ aliisque quos tumultuatim collegerant, rusticis
WOlBiibos, Honorio principi fide servata, llispanias
θεν) solum a Constantino tyranno, sed etiam a bar-
"orum incursionibus , quandiu vixere tutati sunt;
$€ isti interea per Gallias diffusi, omnia ferro flam-
5 4υὸ depipulabantur.
€. Porro cum istz nationes barbare Ariana labe
infect , aut variis gentilium superstitionibus adhuc
34ldicte essent, non mínus animarum quam corpo-
F*um saloti insidiabantur; nec. dubium est quin his
poribus ob fidei integritatem servandam rnulti ex
BOgtris Gallis graviora perpessi fuerint supplicia. Et
QU iden licet nenio de his rebus singulares commen-
os, saltem qui ad nos usque pervenerint, ediderit,
W»tanulla tamen adhuc tum in historiis, tum in Fastis
€Cclesiasticis vestigia supersunt, cx quibus facile col-
tur, et frequentia tunc temporis, et illustria fuisse
Cotplurium sanctorum martyria. Huc certe revocari
P^ S&unt qux supra ex prologo libri de Providentia
*ina retuliinus num. 4. Celebrat autem Ecclesia
*tnensis die 14 Deceinbris beatissimi Nicasii pon'i-
* δι] festum , Ti cum virgine Eutropia ipsius so-
Tore, Fiorenio diacono et Jocundo lectore in ipso
PaTre^r. LVIJI.
occasione complures omnis sexus, xtatis et. condi-
tionis barbarorum manibns occubuerunt. Quorun
mortem, etsi nonnulli δὰ Attile. Hunnorum regis
tempora referre conentur; cum scilicet post annos
circiter 45 Remorum urbs ab eodem reze iterum ex-
pugnata fuisse dicitur : manet tamen inconcussa no-
bilis istius Ecclesix traditio, qux» Nicasium exteros-
que ejus socios martyres a Vandalis fuisse interemptos
constanter asseverat ; quam quidem traditionem jain
saeculo nono et decimo pro antiqua habitam fuisse ex
Hincmaro et Flodoardo colligi potest. Quin, et cum
innumera fere barbare nationes istis temporibus
Gallias inundarint, mirum non est quod alii Vandalos,
alii Hunnos , aut. Alanos ejusmodi cladium fecerint
auctores. Cztterum barbari per varia Remorum di-
tionis loca discurrentes, quos forte liabebant obvios
interficiebant : e quorum numero nonnulli , qui po-
Stea miraculis claruerunt, martyrum titulo condeco-
rati sunt, Ex his est Aderius in Clianiaco vico pas-
sus, cujus reliquir. sub Gervasio pontifice sxculo
undecimo miraculis detecta , magna postmodum in
veneratione a cireumstantibus populis habit:e fuerunt.
Celebrior fuit Oriculus, cnm duabus sororibus suis
Uricula et Basilica interemptus apud Sindunum
Dulcomensis pagi vicum; quorum sacra corpora ob
bellorum tumu!tus in urbem allata, in percelebri ar-
chimonasterio Remigiano religiosissime asservantur.
Colitur apud Attrebates Diogenes, quem aiunt a Ito-
mano pontifice directum , et beato Nicasio primum
istorum populorum antistitem 197 consecratum, in
communi Gallix: Delgic:e clade trucidatum fuisse. At
nulla lianc in rem habentur veterum testimonia, ut
observarunt DBollandiani to:o 1, Februarii die 6, in
premissis ad sancti Vedasti vitam. Eadem quoque
tempestate involutam fuisse Veromanduorum Augu-
stam nonnulli tradiderunt ; at Laudunum seu, ut ve-
teres scribunt, Lugdunum clavatum, a barbaris op-
pugnatum quidem fnisse, sed minime expugnatum,
C testis est auctor antiquus libri de Vita sauctze Sala-
hergz.
7. Eamdem quam Remorum civitas sortem altera
Belgic: metropolis, Augusta seilicet Trevirorum,
experta est : quam etsi non recensuerit Hieronymus
loco laudato inter pr:ecipuas Galliarum civitates qua:
tunc a barbaris direptx fuerunt, coiminunem tamen
hanc cladem pertulisse extra dubium videtur, cum,
teste Salviano initio libri v1 de Gubernatione Dei, in
istis barbarorum incursionibus usque quater direpta
et eversa fuerit. ld diserte asserit vetus auctor, qui
primorum istius urbis episcoporum gesta descripsit,
in vita sancti Materni. Et quidem in hac ipsa Vanda-
lorum irruptione, de qua nunc agimus, Valentinum
Trevirensem episcopum barbarorum gladio occu-
buisse tradit Andreas Saussayus in martyrologio Gal-
licano die 16 Julii; qua item die Valentini Trevirensis
episcopi memoria in Romano Martyrologio celebratur,
eed absque ulla de ipsius mortis tempore aut aliis
circumstantiis facta mentione, Nec Valentini meminit
Browerus, qui Trevirenses Annales conscripsit, in
quibus tamen multa de Vandalis habet.
8. Post Bel»icarum regionum devastationes, totum
etiam corpus omnium Galliarum , ut loquitur Salvia-
nus libro vit, Vandalorum incendio exarsit, Et quidem
jn varias earum provincias diffusi, quo furore apud
Belgas szvierant, in czteris quoque regionibus de-
bacchati sunt. Bisuntini, Mazim:e Sequanorum pro-
vinci» gens precipua, Antidium epi-copum et mar-
tyrem a Vandalis occisum celebrant die 17 Junii.
1n Pseuduno castro apud /Eduos in prima Lugdu-
nensi, ut probat noster Mabillonius in saculi quarti
Benedictini parte n, pag. 494, passi sunt Florentinus
et Hilarius martyres, die 27 Septembris in vulgatis
martyrologiis celebrati; quos ronnulli ex nominis
similitudine decepti apud Sedunum, quad nune est
Valesi: superioris caput, ma':tyrium comp:evisse
arbitrati sunt. At Pseudunum discrt^ habent vetera
22
$65
autographum quod penes nos habemus. Quin et in
veltustissinio codice ms, monasterii Remigiani apud
Renos, ab annis circiter 800 scripto, habetur passio
integra eorumdem martyrum, in qua apud Pseudu-
nuin castrum in finibus duorum martyrii coronam
adepti fuisse dicititur. Ad eamdem quoque persecu.
tionem revocant Constantienses, secund:e Lugdunen-
sis populi, llet-riu » martyrem die 16 Julii, quem ia
in-ula Gersuo occisum tradit Saussayus in martyro-
lo;io Ga'licano. ldem auctor alios quoque trecentos
sexaginta sex martyres, quos eadem persecutio in
Vastinensi quart: Lugdunensis pago percelebri su-
stuli', die 26 Decembris commemorat. Quin et Fra-
ternus episcopus Autisiodorensis ipsa consecrationis
sux die a barbaris urbe. suam devastantibus mar-
(vrio coronatus est, ex vetustissimis Áutisiodorensium
Anualibus, inquit Papirius Massonus in Historia ca-
lawita um Galle; quo loco barbaros ibi memoratos
non alios a Vaudalis fuisse censet. Ilis etiam adjun-
gendus est DEsipzaiu8 1968 Lingoniensium episco-
pus, quem cum innumera cleri et populi sui multi-
tudine interemptum a Vapdalis fuisse tradunt, cujus
festivitas die 23 Maii.in Fastis Ecclesi» recolitur.
Pass! quoq»e iisdem temporibus dicuntur Valerius
Desiderii archidiaconus , οἱ Prudentius martyres,
norum martyrologium Gallicanum , prioris quidem
die 92 Octobris, alterius vero 6 ejusdem mensis
festum commemorat. Desiderii episcopi item a Van-
dalis occisi celebris est memoria apud Genuenses
Ligurie p»pulos, teste Ferrario in Catalogo geuerali
sanctorum lialix€ die 23 Maii. Sed is ipse est qui a
Lingonen:ibus celebratur, ut videre est apud Bollan-
dianos die 25 Maii. Quin et eumdem ipsum etian
esse suspicor quem Saussayus die 19 ejusdem ineu-
8is, el ali eliam cum illo auctores apud Carnotenses
passum commeniorant, Πὰς etiam revocari forsitan
debet Ausonius martyr Engolismensis; quamvis enim
vulgo sub rege Chiroco Valeriani temporibus martyr
occubuisse dicatur; quxe tamen de eo narrantur, vi-
denur mclius hisce temporibus congruere, Apud
Arceyas Trecensis dicecesis oppid:m, die 16 Augusti
recolitur festum sancti BALseuin, quea pariter aiunt
Bub Vaudalis martyrio coronstum. Sed si vera sit
hiec traditio, alius iste dicendus est a Balsemio san-
cü B»soli nepote; cum constet Basolum diu post
hanc persecutionem , AEgidii scilicet archiepiscopi
temporibus, Remos accessisse. —
9. Alii denique martyres aliis in locis venerationi
habentur, quos sub Vaudalis martyrio coronatog
passim feruut, sed de quibus fusius agere non vacat.
Et quidem ex iis nounulli sub Cliroco rege, quem
imperatoris Valeriani temporibus in Gallias irrupisse
volunt, passi dicuntur; quamvis non desint qui et
hzc Chroci tempora simul cum istis de quibus agi-
mus Vandalorum persecutionibus cominisceant. [610-
rum quippe temporum mogumenta. tot rebus dubiis
et incertis, imo et quandoque certissime falsis per-
mista $uut, ut vix illis, maxime qua ad chronologiam
spectant, adhiberi possit tuta fides. Neminem tamen
inficiari posse existimo, eos sanctes, quos upanimi
omuium consensu Vandalorum gladiis occubuiase
profamz simul et sacre veteres historie referunt,
ad hanc de qua agimus persecutionem ut plurimum
esse revocandos. Nee obstat quod eorum plerique
sub Vandalis adhuc gentilium superstitionibus ad-
diclis passi memorentur ; cum certum sit lias. natio-
ne$ barbaras, etiam postquam Christiane religioni
nomen dederupt, diutius aliquot paganorum super-
Stitiones retinuisse. Quin et plerosque ex illis adhue
entium erroribus tunc temporis fuisse detentos du-
ium ron est. Sed ad alia transeundum ; jam quippe
de istis paulo fusius quam par erat egimus, quan-
usu) ea omittere fas& non fuit que ad nostra gen-
i$ martyres nonnihil] illustrandos conferre pote-
faut
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
martyrologii Usuardi exemplaria mss. ipsumque A
QC ne carnes ab humano genere vi famis fuerint
$61
CAPUT 1l.
Hispanie a Vandalis occupate et oppresse.
1. Direptis Galliis, Vandali in flispanias ingressi,
eás pariter ferro et flamma depopulati sunt. Actia
namque , ut loquitur Orosius lib. vu, cap. 28, magnis
cruentisque discursibus, graves rebus atque hominibus
vastalíones intulere. Quod contigisse scribit idem
auctor, cum post Didymi et Veriniani fratrum necem,
Honoriaci, sic vocabantur barbari quidam in militiza
societatem a ftomanis allecti, quibus 1 Pyre-
naorum custodia a Constante Constantini tyranoi
filio tradita fuerat, aditu patefacto, cunctas geutes,
ug per Gallias vagabantur, Hispaniarum provinciis
Immi-erunt, ut exinde majorem Οἱ ipsi pradaudi
licentiam haberent. llispanias ἃ Vandalis occupatas
fuisse Honorio vin et Theodosio ui consulibus, 1! est
vere Christiame anno 409, testis. est Prosper in
Chronico, cum Cassiodoro et aliis. Consenti: Idatius
in Fa-tis consularibus; in Chronico autem non con-
sules solum aut dram ex quibus annus colligi
potest, sed ipsum etiam diem quo ista calamitas
patri: sua contigerat, exprimit his verbis ; Alani,
el Vandali, et Suevi Hispanias ingressi era 447, alii 1v
calendas, alii n Idus Octobris memorant, die 4, tertia
feria, Honorio vit et Theodosio Arcadii filio nt con.
sulibus.
2. Eo autem furore quo in Galliis ssevierant Van-
dali, Hispanias aggressi sunt. Quod uno verbo expo-
nit Salvianus, illorum temporum scriptor disertis-
simus, cum libro vn de Gubernatione Del iisdem
flammis quibus arserant Galli, Hispanos etiam arsisse
refert, Sed has calamitates paulo fusius expouit Ida-
tius Lemicensis in Gallzcia episcopus, qui rebus
gestis ut plurimum przseus adfuit. Sie quippe inter
alia habet: De»acchantibus per Hispanias barbaris, el
&gviente nihilominus pestilentie malo, opes εἰ condi-
tam in urbibus. substantiam Iyrannicus exactor diripit,
et miles exhauri ; fames dira grassatur, adeo ut huma-
devereie ;
maires quoque necatis vel coctis per ae natorum suorum
sint paste corporibus. Bestiz occisorum. gladio, [ame,
pestilentia, cadaveribus assueta, quosque | fer-
tiores interimunt, eorumque carnibus pastus passim. ἐκ
humani generis efferantur interitum. Et quidem sanctus.
Augustinus ab llonorato Thigavensi episcopo inter-
rogatus quid in barbarorum irruptione pastoribus
ecclesiarum agendum esset, exemplum Hispanorum
antistitum iis verbis proponit, ex quibus colligere
licel magnas tunc temporis in Hispania clades con-
tigisse. Etenim urbes penitus evergas, et populos in
captivitatem abductos, aliasque ejusmodi calamitates
commenoral. Jta enim, inquit sanctus doctor in epi-
stola ad euin quem laudavimus Honoratum, nove
editionis 228, alias 180, quidam sancti episcopi da
Hispania pro[ugerunt, prius plebibus partim (uga lapsis,
partim peremptis, partim obsidione consumplis, partim
captivitate dispersis; sed multo plures, illic maneni-
bus propter quos manerent, sub eorumdem periculorum.
densitate manserunt.
9. Diuturniorem vero in is Vandalorum.
moram íuisse nemo ambigit. Siquidem illi devictis
Romanorum copüs sub Godigisclo duce, wii narrat.
Procopius libro 1 de Bello Vandalico, sed scribendum
est Gunderico, in Hispaniis consederuu. Bomanos sub
Casiino magistro militum a barbaris in Hiepenia de-.
vietos fuisse Honorio 111 et Theodosio x consulibus,
id est sere Christianus auno 422, cum Bonifacium co-
mitem 8 socielale belli rejecisset, ex Prosperi Chro-
nico discimus, cui Cassiodorus et Idatius suffragan-.
tur. Ejusdem barbarorum in Romanos victorie me-.
minit Salvianus libro vu de Gubernatione Dei, ubi
non semel observat Hispanos ἃ Vandalis, id est ab
infirmissimis, ut ipse vocat, et ignavissimis hostibus
fuisse devictos et plane subactos, Deo sic disponente
ut vel sic agnoscenles plagam fianus de pre
tentiani agerent. Ceterum eubversio, inquit
961
filii successerant duo, natus. justa. matrefamilias Gon-
tharis, Gizerichus aliter. genitus, quorum ille «tate et
ingenio secors, alter vero. ad bella plurimum exercitus
et solertie eximius. Missis igitur in. Hispaniam Boni-
facius de amicorum nunero potissimis cum ambobus
Godigiscli filiis equum inii [ὦ lus, ut cuique ipsorum
lertia pars Africee cederet ; quod si quis bello impetere-
lur, commune periculum esset. Hec pacti, Vanduli
[fretum ad Gades transvecti in Africam venere.
9. Ex hac autem Procopii narratione colligi potet
Bonifacium, vivente adhue Gunderico, fedus cum
Vandalis iniisse, quamvis i!'i nonnisi post ipsius
mortem in Africam transfretarint. Nec ab ea :en-
tentia alienus videtur fuisse Idatius, qui in Chronico,
ad primum Valentiniani imperatoris annum, refert
Vandalos post direptas Hispanias Mauritaniam inva-
sisse; deinde quarto Valentiniani anno Gunderici
mortem consignat ; ac denique anno sequenti obser-
vat Vandalos sub Genserico rege, relictis llispaniis,
in Africam transmisisse. Quin et Gunderici inortem
in Hispania funestam fuisse narrat lJdati:s, auctor
qui in hac parte omni exceptione major videtur, et
ex eo sanctus Isidorus in brevi Vandalorum historia.
Aiunt quippe illi auctore: Gundericum, capta Hispa-
Jeasi urbe, omnia sibi licere autumante:n, in civita-
tis basilicam, quam sancto Vincentio sacram fuisse
Jsidorus Grotii et Rodericus affirmant, manus irre-
verenter immisisse, propter quo: scelus divina manu
puuitum fuisse, statimque in ipsis templi foribus a
daeinone correptum et miserabiliter exagitatum ani-
mam exhalasse scribunt. Alii tameu, ut se ab ipsis
Vandalis accepisse testatur Procopius, Gunth;rium,
Bic ille Gundericum appel'are solet, Genserici fratris -
gui dolis occisum fuisse memorabant. At, ut u! sit ea
de re, communis est omnium sententia Vandalos sub
Genserico duce Africam occupasse, nec ca dc re
quisquam, ut puto, inficiari potest.
9. Hic autem mirari subit, Idatium, qui semel et
iterum Vandalorum Afric; invasioncm commemorat,
nihil de Bonifacio liac occasione dixisse. At Prosy;er,
qui Bonifacii defectionem narrat, ipsi simul et Ho-
sanis adversus eum bellum gerentibus barbararum
nationum in Africam ingressum attribuit. Exinde, in-
quit, gentibus qug navibus uti nesciebant, 903 dum a
conceriantibus in auxilium vocantur, mare pervium fa-
ctum est... Gens Vandalorum ab Hispania in Africam
transiit. idem habet auctor Historiz miscell:e, quie
vulgo sub Pauli diaconi nomine circumfertur. Sed
paulo inferius culpam omnem in solum Bonifacium
rejicit. Bonifacius vero, iuquit lib. xiv, sentiens se non
posse tuto Africam tenere, cernensque periculum instare ;
$n perniciem reipublice effervescens, Vandalorum Ala-
norumque gentem cum Genserico suo rege ab Hispaniis
evocatos Áfrice intromisit, qui. cunctam pene Africam
ferro, flamma, rapinis crudelissime devastantes, ca-
tholicam insuper fidem Ariana impielate subvertere.
llis accedit &ornandes de rebus Geticis cap. 55, ubi
refert Gizerichum regem Vandalorum a Djonifacio,
ut iu Afticam veniret, fuisse invitatum, cuin in Va-
lentiniani Augusti offensam incurrens, non aliter
qum reipublicz malo vindicare se potuisset. Vanu-
alos a Gothis ex Hispania pu'sos in Africam trans-
misisse llierio et Ardabure consulibus scribit Cassio-
dorus in Chronico. -
ἃ. Verum etsi illi auctores nullam penitus faciuo-
ria quo /Etius Augustam simul et Bonifacium delusit,
mentionem fecerint, non tamen hanc historiam a
Procopio aut conlictam fuisse, aut ex falso rumore
acceptam inferendum esse putamus. lmo, si paulo
accuratius ea qu: ab [datio aut a P'iospero ea occa-
sione referuntur discutere lubet, aliquot forsitan
istius rei vestigia reperientur in eorum verbis, ex
quibus veritatem expiscari licebit. Prosper nempe
Bonifacium bellum publico nomine illatum fuisse ait,
non solummodo quod ejus intra Africam potentia
4loriaque augeretur, sed etiam quia ad Italiam venire
xbnuerat. llli vero invitum ab imperatoris obsequio
. (tttm Mem * ^ dir.»
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM
A defecisse vel ex eo paíet quod in ipso belli initio ad
Romanorum paries redierit, ubi sese prima obtulit
occasio ; imo, ut narrat Idatius , in &mulationem Z£tii
de Africa per Placidiam evocatus in Italiam, ad -
tium rediit ; et statim amoto /Etiu, magister militum
factus est; resque co tandem devenere, ut aperto
praelio Bonifacius et /Etius in sess invicem dimica-
rent, idque Placidix Augustze instinelu, si Marcellino
comiti credamus ; 4118 sane omnia Procopii narratio-
nem egregie confirmant : nam, uti ex Procopio infra
dicturi sumus, llacidia tandem, cognitis /Etii fraudi-
bus, erga Donifacium semper se benevolim praebuit.
5. At licet Bonifacii inimicorum pe-simanm volun-
tatein excusare animus non sit, cum lamen 811} ipsius
culpa ejusmodi struendis adversus se calumniis occa-
sionem praebuisse fatendum est. Quippe cum defuncta
priore conjuge sua, alteram ex Vandalorum geute
duxisset, et zmulis euin. calumniaudi ansam, et im-
peratoribus mala de ipso suspicandi locum pr.ebuit.
ld forsitan ipsi etiam vitio vertebatur, quod Casti-
num magistrum militum in llispania adversus Van-
dalos moventem, ob privatas quasdam simultates,
ante a'iquot annos dimisisset, indeque res Romano-
rum infelicem habuissent exitum. Quam vero male
audierit etiam apud amicos Bonifacius, occasione
nuptiarum, quas ut diximus, cuin uxore Vandaliea
contraxerat, discimus ex sancto Augustino, qui alias
ejus virtutes tantopere commendaverat. Ipsum enim
ob id facinus graviter reprehendit sanctissimus an-
listes epistola nov.e editionis 220, ubi conqueritur
quod licet uxorem istam, nonnisi post ejura!am Aftisa-
norum sectam, et emissam fidei catholice professia-
nein, sibi conjunxisset, exinde 904 tamen Ariani
adeo in ejus domo pra valuerant, ut filiam ας ea, «t
quidem videtur, s$u-ceptam Arianorum ritu baptizari
obtinuissent : quin et nisi, iuquit, fama falsa fuerit,
quedam ancille Deo dicate per eosdem hereticos
rebaptizatze fuerunt. πὸ Augustinus, qui amiciiia,
quim olim cum Bonifacio habuerat, memor, eum
C priusquam Vandalos in Aíricam iutroduxisset, ad
meliorem frugem reducere conabatur. Id etiam san-
ctum virum maxime angebat, quod populi ex extre-
mis Afric:e partibus barbari, qui nunquam Homane-
rum armis subjici potuerant, occasionem opportunam
nacti, in Romanorum provincias effusi essent, easque
penitus devastarent : ex quibus rebus, tum Ecclesiz,
tum etiam reipublic:e iunumera propemodurn incom-
moda consequebantur. Sed hec omni. nonnisi levia
quxdam gravissimarum calamitatum qu:e paulo post
contigerunt prxludia fuere.
6. Bonifacius itaque, qui ZEtii. proditio:e Romani
imperii publicus hostis dictus fuerat, cum bellum
aversus se indiclum sustinere propriis viribus non
posset, pacto cum Vandalis inito, eos in sui ipsius et
reipublice exitium in Africam accersivit. lllos ex
omui atate et conditione octoginta hominum millia
numero tuuc fuisse scribit Victor Vitensis libro 1,
-num. 1. Cumque eo animo venissent ut exstinctis aut
p Penitus servituti redactis incolis, in ea provincia flge-
rent sedes, universa penitus depopulabantur, nee
?'tali, nec sexui parcentes. Et quidem ldatius Vanda-
los omnes simul cum eorum familiis in Mauritaniam et
Africam; relictis Hispaniis, trausinisisse observat,
quod mense Maio, Olympiade cccu, auno 5 Valenti-
niani in, contigisse scribit. Sed certior videtur con-
sulum nota qux: in Prosperi Chronico habetur, ubi
Gensericus rex Vandalorum ex Hispauia in Africam
wansiisse dicitur, Hierio et Ardabure consulibus, id
est xr vulgaris anno 427.
T. Cum vero Africa tot tantisque tumuliibus agita.
retur, quz quidem omnia in Bonifacii rejiciebantur
rebellionem ; qui Rom: eraut familiares ipsius et
antiqui amici, quibusque nota olim fuerant hominis
moru;i probitas et aniuii virius, persuadere sibi non
poterant tantum virum regnandi cupidine abreptuin
ἃ lomauo imperio defecisse. Quare communi cum .
Placidia Augusta consilio, quidam ex illis, uti narrat
902
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
570
Procopius libro laudato, Cartnag:nem proneiseuntur, A hominis adeo tamost imaginem veris'ac nativis colo-
rem propius evploraturi. [bi collocuti cum Bonifacio,
visis etiam fraudulentis ZEtii litteris, reque uti erat
pnmino comperta, citissime in Italiam revertuntur,
universam rerum seriem, quove artificio subornata
fuerat ista proditio, Auguste atque ctiam ceteris
Bonifacii necessariis relaturi. Omnia ZEtii fraudibus
contigisse tunc primum intellexit Placidia, eujus ta-
men cum potentiam reformidaret, ejusque opus lia-
beret industria ad sustentandas imperii vacillantis
vires, factum dissimulavit. Sed omni negotio cmitis
Bonifacii amicis declarato, eos obtestatà est ut Boni-
facium in imperatoris fidem οἱ obsequium revocare
modis omnibus conarentur, ses» ipsum gravi jure-
jurando obstringens nunquam ei pro defectione
nociiuram. Et quidem, ni fallor, huc revocari debet
Darii comitis in Africam adventus; cui gratulatur
sauctus Augustinus epi:tola 229 quod in Africam
missus fuerit pacis, absque pugna, aut sanguinis
effusione, conciliand:e causa. Qui cnim pugnant, in-
quit ad illum sanctus antistes, sí boni sunt, pacem, sed
per sanguinem 9085 querunt ; t& autem necujusquam
sanguis quereretur missus es. Nec spe sua frustratus
est Darius ; nam, uii prosequitur Procopius, et rerum
gestarum series satis probat, August3e amicorumqve
precibus libenti animo paruit Bonifacius, siatimque
societatis cum Barbaris initaà& poenitentia ductus, qua
precibus, qua promissis eos interpellavit, ut in Hi-
spanias reverterentur. Quod cum illi facere pr:eíracte
detrectarent, bello aperto dimicatum est. At cuim in
eo Bonifacius comes simul cum Aspare Orientalium
copiarum duce victus atque fugatus a barbaris /fuis-
sel, tota pene Álrica in Vandalorum potestatem
devenit.
8. Rem porro plane admirabilem ea occasione
tontigisse Marciano, qui postea imperator fuit, nar-
rat Procopius, quam hic referre libet. 1s tum Asparis
donie-ticus, cum aliis multis Rotnanorum ἃ Vandalis
in praelio captus fuerat. Cum vero quadam die subdiu
inter alios captivos dormiret Marcianus, Gensericus C
vilit aquilam alis extensis super cum volitautem, ne
ab zstu lervescente aliquid pateretur. incommodi.
lte diligenter perpensa, conjecit barbarus Marcianum
aliquando ad imperii fasces perventurum; quare
eum liberum abire permisit jurejurando obligatum
BUnquam se adversus Vandaloruu gentem militatu-
rum. Unde, inquit idem auctor, ille T /ieodosio postea
mortuo ad imperium provectus, optimum sc cclera prin-
cipem praestitit ; at res A[rice quales invenerat reliquit.
Eamdem historiam habet Evagrius scholasticus libro
n Histori:e ecclesiastice , cap. ἢ, sed quam cx Pro-
copio de-cripsit. Marcianum tamen, ut. inperatorein
deceba!, cominotum adversus Vandalos ad bellum 56
parasse asseverat Theodorus Lector lib. 1, cuin sci-
lie-t ea. didicisset qux» Genscricus in. excidio, urbis
lom adversus Augustas patraverat; re tamen infe-
tla e vivis excessit.
9. At Gensericus, fugato Bonifacio, more barbaro-
ribus depictam aspicere. Erat, inquit, Gizerichus
liomanorum clade in. Urbe notissimus, statura medio-
cr.5,el equi casu claudicans, animo profundus, sermone
rarus, luxurie contemplor ; ira turbidus, habendi cupi-
dus, ad sollicitandas gentes providentissimus , semina
conteutionum jacere , odia miscere paratus. Eumdem
Idatiu: atque. Isidorus locis superius a me laudatis,
ex fide catholica apostatam e/fectum in Arianam trans-
iisse perfidiam, ut aliquorum relatio habet, observant ;
quod an. sit verum, divinare non licet. Certe Vanda-
lus h:eresi Ariane, quam ἃ Gothis popularibus suis
hauserant, addictissimes fuisse ex Procopio jam
supra diximus: cui Salvianus passim, a'ii jue $9 gau-
ctores consentiunt.
10. Quisnam vero tunc fuerit Africz status , ex
Possidio discendum est, in Vita sancti Augustini, sud
patrie calamitates his verbis deplorante capite 28 :
Di ina, inquit, voluntate et potestate provenit «t manus
ingens diversis telis armata et bellis exercilata imma-
nium gentium. Vandalorum et. Alanorum, commixtam
secum habens Gothorum gentem , aliarumque diversa-
rum personas, ex llispanie partibus transmarinis , na-
vibus Africe influxisset. el irruisset, univcrsaque per
loca Mauritaniarum, etiam ad alias nostras transiens
provincias et regiones, omui secviens crudelitate et atro-
citate, cuncta que potuit exspoliatione, cedibus, direr-
sisque tormentis, incendiis aliisque innumerabilibus et
infandis malis depopulata est ; nulli sexui, nulli parcens
elati, nec ipsis Dei sacerdotibus vel ministris, nec ipsis
ecclesiarum. ornamentis , seu instrumentis vel edificiis.
Et paulo inferius : Videbat ille homo Dei , sanctus
Aucustinus, civitates excidio perditas, pariterque cum
eedificiisvillarum habitatores, alios hostili neceextinctos,
alios c(fugatos alque dispersos; ecclesias sacerdotibus
ac ministris destitutas, V irginesque sacras, et quosque
continentes ubique dissipatos ; et in his alios tormentis
defecisse, alios gladio interemptos csse, alios in capti-
vitate perdita animi ct corporis integritute ac fidei, malo
more ac duro hostibus deservire ; hymnos Dei et laudes
de ecclesiis deperisse ; edificia ecclisiarum quampluri-
mís locis ignibus concremata, solemnia que Deo deben-
tur de propriis locis dessisse sacrificia, sacramenta divina
vel non qucri, vel querenti qui tradat non facile repe-
riri; in ipsas monlium silvas et cavernas. petrarum , et
speluncas confugientes , vel ad quasque munitiones,
alics futsse expugnatos, et inter[ectos, alios ita necessa-
riis susientaculis evolutos atque privatos, ut [ame conta-
bescerent , ipsosque ecclesiarum pra»positos el clericos,
qui forte Dci bencficio vel eos non incurrerant , vel in-
currentes; evaserant, rebus cimnibus exspoliutos a!que nu-
dates, egentissimos mendicare; nec eis omnibugad omnia
quibus [ulciendi cssent subveniri posse : vix tres super-
elites ex innumerabilibus ecclesias, hoc est Carthagi-
nensem, Iliyponensem et Cirten:em, que Dei beneficio
excisct non sunt, el earum permanent civitates, εἰ divino
et humano fult& prasidio; licet post ejus obitum urbs
llipponensis incolis destituta ab hostibus (uerit concre-
rum victoria abutens, cuncta simul, sacra scilicet εἴ J) mata. Πππὸ ille de Vandalorum invasione, qui llippo-
profana, in Africanis provinciis devastabat; idque
lanta cum atrocitate, ut et ipsi barbari ad crudelius
quam innata eorum feritas soleret, cum Afris agen-
dum , occulti quadam vi sese stimulatos faterentur.
Hi testatur Salvianus libro vi! de Guberpatione Dei.
lila utique celestis manus, in ,uit, qua eos, Vaudalos
scilicet, ad punienda Ilispanorum flagitia illuc traxe-
rat, etiam ad vastandam Africam transire cog:bat. 1 psi
denique (utebantur. non. suum esse quod faceren! , agi
tnim se divino jussu ac perurgeri. Ex quo intelligi po-
lest quanta sint mala nostra, ad quos vastandos atque
truciandos ire barbari compelluntur inviti. ldem innuit
lornandes de rebus Geticis cap. 55, scribens Gizeri-
chum in Africa ad divinitatem , ut fertur, accepta po-
ledlate diu, regnasse. Ideni auctor Genserici corporis
habitum moresque animi et ingenium egregie repre-
S&eniat loco laudato, cujus verba huc proferre juve-
ΠῚ; neque enim cuiquam ingratum fore existimo
nem, uti paulo inferius narra!, quatuordecim mensium
s, atio obsessam tenuerunt, defuncto Augustino tertio
ejusdem obsidionis mense, Theodosio xi et Valen-
tÀniano ΠῚ consulibus , id est anno zr Christiana
430, die v kalendas Septembris, cum annos vixisset
19 meuses 9 dies 15.
11. Cxterum hanc African: regionis cladem accu-
rate ac sincere a Possidio fuisse descriptam confir-
mari potest ex Capreoli Carthaginensis antistitis epi-
$10la excusatoria ad Ephesinas synodi generalis Patres,
qua nec ipsum, nec ex Africanis epi-copis quemquam
ad eam synodum occurrere potuisse asseverat, ob
miserrimum totius Africz:e statum, cum nequidein
jntra Africze limites, ut ea de re tractarent, in unum
convenire ipsis licuisset. Omnis, Mov hac tempestate
vic aditus preclusus est. Etenim effusa hostium multi-
tudo, εἰ ingens ubique provinciarum vastatto, que tnco-
lis variim exstinctis, partim in fugam actis, absolutam
$7
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM
2912
desolationis specjem, quoquoversum longe lateque porri- A exstat epistola Antonini Constantinz.episcopt, qua
itur, oculis offert, promptam illam coeundi (acultatem
ademit. Lsudarunt Cyrillus ac cum eo universi l'atres
Capreoli in servanda fidei integritate sollicitudinetu,
, eujus epistolam nihil aliud spirantem quam ut ezpur-
gata novitate , inquit. Vinceutius 4.0.2 Lirinensis in
secundo commonitorio, antiquitas defenderetur, pu-
blicis synodi gestis inseri mandavit Cyrillus Alexan-
drinus, synodi przsses, actione 1; ob idque Bessula
Capreoli diaconus inter Patres concilio iuterfuit.
Aliam item ejusdem Capreoli epistolam adversus Ne-
Storianos ad Vitilem et Constantium, seu potius
.Tonantium, Hispanos, e codice ms. monasterii Heri-
vallensi8 erutam primus integram edidit Jacobus
Sirmondus, qu: postea saepius recusa est. Denique
Capreoli cum sancti titulo, quem ipsi etiam Vineen-
tius loco laudato tribuit, memoria in veteri Cartha-
ginensis ecclesix calendario, ... cal. Agusti recolitur,
quod hic observare visum est, cum non omnes alii
antistites in isto calendario designati hac sanctitatis p
nota honorentur.
CAPUT IV.
Genserici Vandalorum rcgis persecutionis initig.
1. Cum inclinatis imperii rebus Valentinianus ime
par esset ad compescendos Vaudalerum conatus, pax
cum illis per Trigetium legatum eo pacto sancita est,
ut una Αἰτίο portio barbaris relinqueretur, altera
sub potestate Romanorum permanente. Alteram pa-
cis hujus conditionem memorat Procopius lib. 1 Hi-
Storie Vandalicze, quod scilicel Gensericus annuum
Valentiniauo imperatori tributum penderct, dato ei
in obsidem lHunerico (ilio ; queni tamen postmodum,
firmata inter utrumque amicitia, Valentinianum ad pa-
trem remisisse idem auctor asseverat. Hac omnia
sacramento eonfirmata fuisse scribit Isidorus iu Van-
dalorum Brevi Historia «ra 467. Sed locum et tem-
pus initi faederis signat Prosper in Chronico, hane
pacem Hippone ui idus Februarii factam fuisse scri-
eum ad martyrium fortiter pro fidei catholicze defen-
sione subeundum adhortatur ; quam quidem epistolam
diversam esse ab ea qux a Gennadio trihuitur ITono-
rato Constantine episcopo, suspicatus est Baronius
ad annui Christi 447, propterea quod in editis sub
Antonini nomine vulgata sit. Idem ütulus Auberto
Mirzo fucum fecit in Auciuario scriptorum ecclesia-
Sticorum, capite 114, ubi recenset Antoninum Con-
stantiniensem episcopum, qui scripsit epistolam con-
solatoriam ad Arcadium actum in exsilium a Genserico
Vandalorum rege, eic., quasi alius esset ab Houorato
quem Gennadius in Catalogo commemorat. Eum ta-
men unum.et eumdem fuisse jam conseutiunt viri
eruditi, qui Antoninus Honoratus appellabatur. Om-
net sane dubitandi locum tollit antiquus codex ma-
nuscriptus bibliothbecze nostrz: Sancti Germani a Pra-
tis, ab annis circiter centum supra mille charactere
Merovingico seu Franco-Gallico conscriptus, in quo
Gennadii Catalogus Hieronymiano subjungitur ; atque
ia eo auctor illius de qua agimus epistolz, siue ulla
falsi suspicione Honoratus Antoninus dicitur. Sic
quippe habet numero 225, qui capiti 96 editionis Mi-
rei respondet : Honoratus Antoninus Constantia ci-
titatis episcopus scripsit ad Arcadiwm, qui pro con[es-
sione fidei catholice in Africe partibus a Genserico
rege missus exsulabat, epistolam ad labores pro Christo
ferendos cohortatoriam, et exemplis prasentibus, et
Scripturarum relationibus roboratam; et quod confes-
sionis fidei perseverantia non solum purgel peccata, sed
et meritum procuret martyrii. lbi tamen pro Constanti
legendum est Consianting, quod nomen ista civitas
hahuit a Constantino Magno, cum alias Cirta appella-
retur. Etiam nunc sub eodem Constantine nomine
celebrem esse scribit vir de re litteraria optime me-
ritus Gisbertus Cuperus, in notis ad Lactantii librum
de Mortibus persecutorum ad cap. 45, ubi ejus ico-
nem ceri incisam exhibet, curiosisque observationibus
illustrat.
bens, Tlieodosio xv et Valentiniano 1v consulibus, id G 4. Porro Antoninus successisse videtur Fortunato
est, ΘΓ vulgariseanno 4355, quod et ex Cassiodori
Chronico confirmatur. |
2. Verum si pacis hujus beneficio orthodoxi qui
sub Romanorum diti.ne remanserant, utcunque se-
curi a barbarorum insultibus fuere, gravior inde ad-
versus illos qui Vandalis subjecti fuerunt exorta est
tempestas; quos nempe Geunsericus vi aperta ad Aria-
norum heresim pertrahereconatus est, Persecutionem
hanc altero. post. initum faedus anno consignat Pro-
sper sub /Etio n et Sigisvulto consulibus, anno scilicet
457, ubi hzc habet : Geizerichus rex Vandalorum
intra habitationis sue limites volens catholicam fidem
Ariana impietate subvertere, quosdam nostrorum epi-
8Copos eatenus persecutus est, ut eos privatos jure basi-
licarum suarum etiam civitatibus pelleret, cum ipsorum
consiantia nullis superbissimi regis terroribus cederet.
Horum antistitum tres recensentur in editione Chiro-
nici Prosperi Labeana tomo 1 Bibliothecze novze, pag.
51, quorum nomina in ceteris desiderantur. li suat
Possidius, Novatus et Severianus, qui ibidem dicun-
tur ceteris fuisse clariores. Quinam vero fuerint illi
przsules, divinare non licet. Celebres tunc fuere Pos-
sidius Calamensis in Numidia antistes, ob vitam san-
eti Augustini ab eo editam nemini ignotus, et Nova-
tus, Sitifensis iu Mauritania cognomineepiscopus, qui
Collationi Carthaginensi in causa Donatistaruin ad-
fuerunt, et concilio Carthaginensi adversus Pelagia-
nos sub Aurelio episcopo subscripserunt. Certe No-
vatum Sitifensem adhuc superstitem fuisse sub Au-
gusrini vite finem ex ejuadem sancü viri epistola
9 ad Darium comitem superius laudata certum est.
OS 5. At vero non solum adversus episcopos
hanc persecutionem commotam fuisse patet ex iis quse
jdem Prosper de Arcadio ejusque sociis subjungit,
quos diversis poenis exayitatos martyrio tandem
glorioso vitam finiisse idem auctor testatur. 1s ipse
est Arcadius, ad σὰν ἢ pro fideorthodoxa exsulautem
ejusdem Const!antin*e civitatis antistiti, qui anuo 411
Collationi Carthaginensi inter catholicos el donatistas
habit: interfuit, et anno 416syncdo Milevitanz. Sed
quo anno in Cirtensis ecclesiz:e thronum conscenderit
mihi plane incompertum est. Solius ejus epistola: ad
Arcadium meminere ium Gennadius, tum Honorius
Augustodunensis ; sed etsi brevior sit, ea est tamen
qu:& suo auctori locum inter ecclesiasticos scriptores
jure merito acquisierit, quod nemo qui eam legerit
inticiabitur. Vix enim aliud reperire est in isto sJecu-
lo scriptum quod magis priorum temporum venam,
apestolicumque vigorem spiret : quare hanc exhibe-
re hic integram visum est oper: "pretium, maxime
quod ad martyrum Vandalicz persecutionis liistoriam
plane pertineat.
EPISTOLA COHORTATORIA.
HONORAT! ANTONINI CONSTANTIA EPISCOPI
ad Arcadium pro fide exsulantem.
(Hanc epistolam dedimus Patrol. tom. L, col. 567.)
219 5. llis Honorati litteris excitatus Arcadius ,
loriosum agonem, quem pro fide orthodoxa exsu-
fans jam incoperat, pretioso fine consummavit. Con-
temptis nempe quibus affluebat ingentibus divitiis,
rejectaque ea qux ipsi offerebalur, et qua adeo antea
valuerat, regis amicitia, imo et pro nihilo ducens
conjugis affectum, post superata forti animo diversa
tormentorum genera, quibus ejus constantia tentata
fuit, gloriosa tandem morte pro Christo illustre mar-
tyrium complevit cum tribus aliis suis contribulibus,
ut refert Prosper in Chronico his verbis. /Etio n et
Sigisvulto consulibus, id est, secundum nostrum com-
utandi modum, anno 457, per idem tempus quatuor
ispani viri, Arcadius, Probus, Paschasius et Euty-
chianus, dudum apud Gensericum merito aapientie ae
fidelis. obsequii cari elarique habebantwr; quos rex wd. -
νι -
919
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM
970
precipua, cum senatum virosque nobiles in sua ha- A enim timeret Gensericus ne, si illi vel modie:m quid
)
eret potestate, fore ut null: deinceps sibi res:steudo
pares essent. At tanta cum szvitia in istius miserri-
m:e urbis cives exarsit, ut nisi omnes fere istius zevi
auctores testes eorum quz liac occasione Gensericus
patravit haberemus, omnem prorsus fidem excedere
viderentur. fem aliorum verbis exponere juvat, ne
quis forte me celeberrima civitatis calamitites exag-
erasse existimet. Sic itaque de hoc excidio loquitur
Prosper in Chronico : Theodosio xvn et Festo consuli-
tus, id cst crx vulgaris anno 459, ZEtio rebus qug
in Galliis componebautur intento, Gensericus, de cujus
amicitia nihi! metuebatur, xw. calendas. Novembris
Carthaginem. dolo pacis invadit, omnesque opes ejus ,
excruciatis diverso tormentorum genere civibus, in jus
suum vertit ; nec ab ecclesiarum despoliatione «abstinens,
quas et sacris vasis exinanilas «t sacerdotum. zdmini-
$tratione privatas, non jam divini cultus loc, s:d suo-
rum 915 jussit esse habitacula; in universum captivi
populi ordinem. sewvus, sed precipue nobili:a!i el reli-
gioni infensus, ut non discerneretur hoiniiibus magis
an Dro bellum intulisset. Ilarc cutem. captivitatem
Carthago subiit anno. postquam Ticmana esse ceperat
585. Eadem habet Isidorus in Historia Vandalorum
v*ra 467. [lle violata sacramenti religione Carthaginem
dolo pacis invadit , etc., ut Prosper; quibus addit:
Arianam pestilentiam per tolam Africam iniromiuit, sa-
cerdotes ecclesie pellit, martyres plur:mos efficit; et,
juxta prophetiam Danielis, demutatis mysteriis sancto-
rum ecclesias Christi hostibus tradidit. Quae vltima ver-
ba ex Idatii Chronico inutuatus est. Di : vero notat
Marcellinus comes x calendas Novembris, quo asse-
rit Carthaginem a Genserico occupaiam fuisse. At
praferenda est Prosperi et Idatii auctoritas.
2. De Africanarum p:ovinciarum ipsiusque Car-
thaginis excidio plura habet Salvianus Massiliensis
presbyter in libris de Gubernatione Dei , quorum
sextus οἱ duo sequentes fere sunt toti de lioc argu-
mento. Has vero calamitates divine severitati tribuen-
das non esse, dicit idem auctor , sed Afrorum sceleri
deputandas, qui Vandalos gravi, entequam illuc, perge-
rent, ac longa iniquitate Àaxerant,. Eorumdem Afro-
rum vitia et depravatos mores ita exzggerat, ut nul-
lum apud ipsos bonum, sed totum malum fuisse assc-
verare non dubitet, quod nempe ercíusa nature
originalis sinceritate, aliam quodammodo in his natu-
ram vitia fecissent. Eorum potissimum impudicitiam
insectatur libro vn. At libro sequenti in eos maxime
invehit, qucd nulla in servos Dei, potissimum mona-
chos , sunctos. Dei appellat , reverentia. tenerentur,
quos contra irridebant , maledicebunt , dctestabantur,
insectabantur , ea ownia in illos pene facientes qua in
Salvatorem nostrum Judeorum impietas aite fecit quam
ad effusionem ipsam divini san;uinis perveniret. ''um
paulo post subjungit : Inter Afric civitates , et mazi-
me intra Carthaginis muros, palliatum et pallidum, et
recisis comarum fIuentium jubis usque. ad cutem ton-
sum videre, tam infelix ille pupulus quam infidelis sine
convicio alque exsecral one vix. poterat. Et si quando
eléquis Dei servus aut de /Egyptiorum cenobiis, aul, etc.,
ed urbem illam officio divini operis accessit , simul ut
fopulo apparuit, contumelias, sacrilegia et malediciio-
nes excepit. iVec solum hoc, sed improbissimis flagitio-
sorum hominum caclinnis, οἱ detesiantibus ridentium
sibilis quasi taureis cedebatur, vere, ut si quis ca inscius
rerum fieri videret non aliquem hominem ludificari , sed
novum inauditumque monstrum abigi atque exterminari
arbitraretur. Mac οἱ alia plura Salvianus more suo
populos ad. paenitentiam provocandi desiderio abre-
ptus. Sed de hac Carthaginis clade consuleudus est
potissimum Victor Viiensis libro primo : ex quo di-
scimus Quodvultdeum Carthaginis episcopum cum
maxima cleri sui parte, vetustze navi impositum ut
undis absorberentur , Neapolim Campani: feliciter
appulisse. De isto agemus infra cap. 9.
9. Caeterum quo nobiliores erant Carthaginensis
urbis cives, eo miscrabilior fuit illorum casus. Cum
ex pristina auctoritate retinerent , aliquando sili in-
fensiores essent futuri, universos qui aliqua dignitate
polfcbant, vel generis nobilitate exteris przestantiores
utcunque videbantur, bonis omnibus spoliatos trans
mare navigare compulit, nisi malnissent ad viliorum
mancipiorum conditionem redigi. Priorem sortem
beati Fulgentii avum 916 vassum fuisse discimus ex
ejusdem sancti vita, cap. 1, ubi Gordianus, sic enim
appellabatur, ex senatorum Carthaginensium numero
impositam peregrinationem libenti animo suscepisse
dicitur, volens saltem, facultatibus perditis, non perdere
libertatem. )
4. Aliorum quorumdam fortunam docent nos Theo-
doriti epistole , qui e patria profugi, post peragratas
varias Orientis provincias in Syriam usque pertige-
runt. Celebris inter cxtteros fuit Collestiacus, aut, ut
alia editiones habent , Coelestianus quidam , quem
idem Theodoritus Appellioni commendat ej istola 29;
in qua Carthaginensium vices deplorans, egregie ur«
bis istius cladem describit. Que Carthaginense:, ine
quit, passi sunt, ;Eschyli et Sophoclis tragedia egerent, ἢ
atque horum quoque linquam fortasse vinceret malorum
majnitudo, llla enim a Homanis ipsis quondam tix capta,
imo que cum maxima loma de principatu sape certa-
rat, eamque in summum discrimen adduzerat , ludi-
brium modo facta est barbarorum, Lt qui celeberrimam
ejus curiam ornabat, orbe toto nunc errant, vitam ex
hospitalium hominum manibus. sustentantes , cientque
spectantibus lacrymas, et rerum humanarum instabili-
tatem volubilitatemque declarant. Alios equidem vidi
complures inde pro[ectos, el timui : nescio enim, qucd
ait Scriptura (Prov. xxvi, 1), quid superventura ya-
riat dies. Tum Appellioni Coelest'acum speciali affe-
ctu commendat, qui magnum ex calamitatibus quibus
afflietabatur faciebat in pietate proventum. Vene:or
aulem, inquit, in primis praestantissimum ct magnifi-
centissimum Colesitacum , qui el calamila!cim eeq*o fert
animo, et felicitatis mutationem in cccasionem vertit
C philosophie , universorumque Rec'or2 n laudat, et hoc
conducere arbitratur, quod ille aut fieri jussit, aut ne
fierel non. prohibuit. Ine[fabi'is numque cst. divise
Providentie ratio. Hunc una cum trore ac filiis pere-
grinantem. Abrahamitica benevolentia eacipiat maqui-
ficentia tua. De animi enim tui magnitudine confisus
hospites istos iutroduco , «t. liberalem dexteram tuai
ostendo.
5. Exstant apad eumdem Thcodoritum vari v lit-
(crx? ad episcopos nonnullos, aliosque viros nobiles
dat:e de eodem argum^nto, in quibus laudat summam
Celestiaei in his calamitatibus perferendis paiien-
tiam. Poupertatem autem, inquit epistola δὲ a.4 Patri-
cium comitem, facile ita fert, quomodo pauci divitias.
Utitur etiam hac occasione piissimus anti-tes ub re-
rum humauarum fragilitatem ob oculos poneret co-
rum ad quos scribebat, S:c ad Stasimum comitem ct
primatem loquitur epistola 55 : Expono magnificen-
tie (tu. patriam illi (Coclestiaco) esse omnibus «lim
decantatam — Libyam ,. cizitatem tero. speciatissimam
Carthaginem, tribum et familiam in sena:u clarissimo,
tum opes magnas, et supra quam opus erat afffwentes.
Verwun hec omuia fabula nuuc sunt, et rebus destituta
narratio..... Talis nimirum est hoa inum fili itas, etc.
Eadem ferme repetit in epistola £0 ad Arium Sophi-
siam, οἱ in ep'siola 52 ad Theutis:um δι γος ep-
scopum. Sed observatione digna sunt qux de eodcm
Co'estiaeo scribit ad Do:unum Antiochenum episco-
pum, epistola 31. Prastantissino, inquit, et πα»
cenlissimo Colestiaco. patria quidem. c.l berrima. Car-
thago, genus vero quod illa (uit spectabile, At unc ez
ea pulsus exteras oras peragra: , et Dei amantium ma-
num circumspicit. Habet pracerea onus iecessarium,
quod illi curas auget , uxorem εἰ filios et famulos, quo-
rum causa pluribus eget impensis.. Ego vero illius ani-
mum admiralus sum. Sic enim quasi secundis ventis
ferretur, gubernatorem laudat, et gravem tempestotem
nihili ΔῈ facit. Pietatem namque ex calamitete sua
411] RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS. 518
᾿ἰμε᾿ atus est, felicissimumque hunc illi (ructum infelicitas À Nos vero ejus passionis gesta integra ex codice ma-
attulit. Nam dum prospera fortuna uteretur, hujusmodi
sermones non admittebat : illa vero spoliatus , simul
abjecit. impietatem, et. pietatia divitias nunc possidet,
arum gratia adversitatem istam contemnit. liec paulo
usius referre visum est, ut exinde pateat calamitates
et vite hujus miserias ut. plurimum illis 6586 perne-
cessorias qui saluti sux consulere volunt , cuim alias
divitiis et honoribus affluentibus ne de ea quidem co-
gitare in mentem veniat.
6. Sedet alios quoque Afric»nos cives e patria ex-
torres, litteris suis commendare curavit idem Tlieo-
doritus. Exstat ex iis una, uumero scilicet 52 , ad
]bam Edesss episcopum, sicutet sequens ad Sophro-
nium episcopum Constantin, in quibus episcopum
queuidam ex Africa ob barbarorum crudelitatem
profugum, nomine Cyprianum, eorum pietati com-
mittit. Sed hic omittere non licet quod cjusdem
Africanz persecutionis occasione scribit idem Theo-
doritus epistola 70, ad Eu-tathium /Egarum an-
tistitem, pro Maria nobili puella, qu:» in communi
potria elade in servam vendita, inSyriam usque
perveuerat. les est ipsius verbis exponenda, quz
interpretatione non indigent. Tragedia dignum est
d de Maria nobilissima narratur. Ilec enim , ut
ipsa refert, et alii quidam testati sunt , filia est magni-
ficentissimi Eudemonis, sed in illa calumitate qug
Africam invasit, avitam libertatem amisit, et mancipata
est servituti. Mercatores vero eam a. barbaris emptam
popu'aribus quibusdam nostris vendiderunt. Vendita
porro est una cum ipsa et. puella, ipsius olm famula
domestica. Itaque acerbum servitutis jugum pariter du-
cebant. ancilla et domina. Ceterum discrimen ignorare
famula noltit, necoblila est pristine dominalionis, sed
benevolentiam in calamitate reservavit , et post commu-
mium dominorum famulatum , [amulabatur. eiiam illi
qu? conserva putabatur , pedes abluens, leciu'um ster -
Wens , et reliqua similiter officia procuruns. les ad em-
piorum notitiam pervenit : inde vulgata per urbem hu-
nuscripto, quem cum Bollandiana editione contuli-
mus, nacti, ea opera pretium duximus hic exhibere.
(uamvis enim non ab iis scripta fuerint qui rebus
gestis przssentes adfuere,, non tamen iis deneganda
omnino fides qui res prout easa patribus suis acce-
perant, absque ullis fictionum additamentis posteri-
tati mandare sategerunt. Nec quemquam movere de-
bet quod in his Julia a paganis deorum sacrificia cu-
rantibus passa dicatur. Non enim adeo eraut exstir-
pati tunc temporis gentiles, ut in locis saltem dissitis
sacrificia consueta nlaneomlserint. Et quidem s:veulo
sequenti sanctus pater Ücnedictus, attestante Grego-
rio Magno libro it Dialogorum, cap. 8, ethnicos prope
Casinum montem demorautes ad fidem adduxit, eo.
rumque delubrum Apollini sacrum, silvamque eorum
superstitioni dicatam, qux adhuc supererant, plano
evertit ac destruxit. Quin et Cyrus , liomo gentilis,
eo ipso tempore quo Carthaginem invaserunt Van-
dali, primas Romani imperii dignitates obtinebat, qui
et altero post captam lianc urbem auno consul re-
nuntiatus fuit. Non. multum postea Marce'lianus, et
ipse ethnieus , dux Romani exercitus adversus Gen-
sericum cum lleracliano constitutus fuit sub Leone
imperatore. Sed quid externa quxrere exemjla opus
est? eum ex sancto Gregorio constet adliuc. suo tem-
pore gentiles plurimos [856 in Corsica insula, ubi
ipsa Julia passa dicitur. Is enim lib. vir, indicet. 4,
epistola 2, Petro Cors'ca episcopo gratulatur quod
genulium conversioni procurandze sollicite incumbe-
rel, quorum multos ejus opera ab idolorum cultu
jam revocatos fuisse testatur. Porro sancte Julism
virginis et inartyris memoria celebris est in martyro-
logiis tum antiquis tum recentioribus , qux cjus fe-
stum diein 229 Maii recolunt. Hac item die meniora-
tur a Ferrario in Catalogo generali Sanctorum[talize,
ubi ait Juliam apud Bonifacium Corsice oppidum
fuisse occisam. Sacrum vero ipsius corpus in insula
Gorgzona remansit usque ad annum 765, quo a Desi-
jus libertas , et probitas ancille. Que cum didicissent C derio Longobardorum rege Brixia translatum est,
qui apud nos degunt milites fidelissimi , ego enim tunc
aberam , pretio emptoribus restituto , illam a servitute
eindicarunt. Ego vero post reditum , et de calamitatis
casu, et de laudabili militum studio certior (actus, illis
quidem fausta precatus sum ; nobilissimam vero puellam
cwidam 6 religiosissimis diaconis |Al. edit. piissime
cuidam diacontsse| commendavi , et annonam illi affa-
(im pra beri jussi. Jam decem elapsi menses erant , cum
patrem audiens adhuc vivere, magistratumque gerere
in Occidente, redire ad illum, ut par erat , concupivit.
Et cum affirmareut nonnulli ad nundinas que apud vos
func aguntur complures ab Occidente mercutores ven-
Inros, postulavit ut cum litteris meis proficisceretur.
Hac ego de causa epistolam scripsi , pietatem (uam ob-
lestans. μ' generose stirpis curam gerat, et religione
3redito cuipiam jubeat , ut cum. naviculariis et guber-
amatoribus, mercatoribusque agat, et fidis eam viis com-
zuittat , qui patri reztiluere queant. Prorsus enim [u-
ubi in monasterio Benedictino, a se Ansx uxoris sud
suasionibus magnificentissime constructo pro Angel-
berga eorum filia , collocatum fuit, ibi;ue hactenus
suinma populi devotione celebratur.
PASSIO
SANCTE JULIA VIRGINIS EY MARTYRIS
(Ez cod. ms. archimonasterii Remigii S. Remcnsis cum
eiit. coll. )
919 ἸΝΟΙΡΙΤ PnoLoccs.
[. Scriptum est, fratres carissimi : Narrabunt ea filiis
suis, ut ponant in Deo spem suam, et non o*liviscan-
tur quicunque operatus est. Deus in sanctis suis
( Pal. ixxvin, Ὁ et seq. ). Illis nanique diebus,
requirentibus nobis a senioribus qualis fuit vita
88 0118 martyris Julie , vel quod tropeum ejus
«rum ingens referent , qui. filiam ad patrem prater py passionis obtinuerit palma [ Boll., palmam] mar-
«8pem omnem humanam perduzerint. Hxc Tleodoritus
«md episcopum /Egarum, quz civitas olim erat epi-
J"HEbcppalis sedes sub Anazarbensi metropolita, in ex-
"Wrema Ciliciz parte, ad quam negotiatores ex diver-
δὶς orbis partibus s»lebant convenire.
7. Muic vero historix aliam adjungit Baronius Ju-
Bie cujusdam virginis, qux: non solum, sicut Maria,
Wipost captam a Vandalis 9168 Carthaginem pariter in
iam abducta et vendita fuit, sed prieterea servitu-
"iem , aliasque calamitates glorioso tandem martyrio
wr-omplev.t. Hzc est Julia virgo celebris cujus agonein
«lem Baronius ex Adonis martyrologio, seu potius ut
pseemet observat in notis ad Martvrologium Roma-
Waum, ex Adonis appendice profert ad anuum 440.
^ Cod. Remig., inoccultus tante martyris impenda-
Var. Forte , nullus cultus tante martyri , ctc.
b Capo Corso, promontorium in Corsicz insula
Ltyrii, hoc nobis plena (ide gestorum retulerunt sibi a
parentibus suis ita fuisse relatum : quod nos idein
posteritati qualicunque paginula , non tam elegantia
sermonis quam simplicitate fidelissima, lectoribus
credimus transmittendum, ne fortasse senescente
fide, in occultis tante martyris passio * impendatur,
qu: a b capite Corsicz effusione sanguinis in anoro
Domini nostri Jesu Christi totam provinciam con-
secra il.
JNCIPIT PASSIO.
ll. In tempore illo cum civitas Carthago capta
fuissel, tunc beat» Julia ex ea captiva ducta est, atque
sortito in servitium pervenit cuiusdain viri nomine
— finibus versus Italiam. Tota nunc iusula subest Ge-
nuensium doininio
$79
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM
380
Eusebii. Sed venerabilis martyr apostolicum observa- 4 tuo quantum petierit oapo, et nexum tu: couditionis
bat przeeeptum. Serviebat domino carnali, non quasi
' ad oculum serviens, sed tanquam Deo omni imperio
^ sublimi suBdita (Ephes. νι, 6; Col. m, 92) famula-
batur. Et licet ^ j'aganus fuisset dominus ejus, admi-
rabatur tantam ejus servitii virtutem : propter quod
" etiam in aliquo venerabatur constantiam cjusdem re-
ligionis. At ubi expleto servitio famulatus sui requies
ei data fuisset , aut lectioni vacabat , aut orationibus
jnsistebat, Igitur cum se cibi contritione in amorem
᾿ Dei [Boll. , affligeret] afflgeret, nullatenus a domino
suo nec blandimentis , nec monitionil'us , vel unius
diei, ut fertur, jejunio potuit relaxari, nisi solum
Resurrectionis * dominico diei. Pallebat vultus ejus
jejunio, sed fides firma durabat : arescebant membra
afflictione, sed mens colo intenta verbis Dei quoti-
die pascebatur ; pallebat violis abstinenti:, [Forte
albescebat] ardescebat liliis castitatis.
lll. Itaque dominus ejus carnalis Eusebius , civis
Syriz Palzestinzs, ad Gallias cum pretiosissimis mer-
cimoniis properaus , inopinantibus nobis, quod pre-
tiosum habuit Capite Corsice reliquit. Igitur eum
ibidem fortissimis remigiis navim suam anchoris si-
sterent, vident $90 eminus ritus sacrificiorum ibi -
dem a paganis impendi. Statim npraceps Luscbius
cum suis omnibus ad sacrificandum descendit. Eadem
vero die tauruin d:emonibus suis immolabant. li:terca
cum illi erapulis baccharentur, sancta vero Julia
propter illoi um errorem de imo pectoris alta suspiria
rotràheret, nuntiatum est Felici d a satellitibus δες,
In navi esse puellam qux cultum deorum irrideret.
Alloquitur Eusebium filius serpentis, dicens : Quare
non omnes qui tecum sunt, ad cultum deorum no-
strorum descenderunt? Preterea audio ibi esse
uellam
eec Eusebius respondit : Puellam quam dicis, nulio-
modo ἃ eultu vel superstitione Christianorum amo-
vere prevalui, neque sub interminatione ad nostram
religionem adducere potui; et nisi mihi fidelissimo
servitio famulatus sui necessaria esset, jam eam
poenis afficerem. Tunc Felix Saxo dixit ad eum : Aut
eam diis nostris vota solvere compelle, aut certe dabo
' libi de meis quatuor |Cod. Rom. , ancillis] ancilias,
qua tibi placuerint meliores ; aut pretium quod taxa-
tum fuerit, tantum da mihi eam. Ad hxc Eusebius
respondit : Si mihi integrum censui tuum dare vo-
lueris, non poterit ad ejusdem meritum servitii com-
parari.
IV. Tunc habito consilio venenatissimus serpens
convivium pr:eparavit, ubi Eusebius poculis crapula-
tus , alto somno sopitus est. Statim gentilium turba
furens navim «onscenderunt, atque exinde sanctam
᾿ Juliam ad littus deposuerunt. Tunc Felix Saxo dixit
ad eam : Saerifica diis, puella : ego pro te domino
^ Doll., imperio subdita publice famulabatur.
b Papebrochius eenset reponi debero Ariamus, aut
Saracenus. Αἱ tola. passionis series exigit ut legatur
aganus.
* [lis verbis quaslibet dominicas dies intellige, ut
in plerisque sequioris zvi auctoribus. Vide epiato-
"v nomina deorum nostroruui deridet. Ad .
absolvo. Sancta vero Julia respondit : Libertas mea
Christi servitium est, cui ego quotidie pura mente
deservio. Ca'terum istum vestrum errorem nou solum
mon veneror, verum etiam et detestor. Tunc Felix
Saxo jube! eam alapis exdi. Sancta vero Julia ait : St
Dowinus meus Jesus Christus propter me sputa et
alapas in facie accepit, quare non ego [Forte propter
ipsum] propter me ipsam alapis cedar, οἱ
sputis lacrymis meis maxilla me: rigentur? lterum
$:*evissimus draco jussit eam crinibus torqueri. Vene-
rabilis Dei mariyr torquetur, flagcllatur. lila vero in
eonfessione sua clamabat : Illum confiteor qui pra-
pter me flagellis czesus est : nam si Dominns meus
propter me spinis est coronatus, οἱ tropzum crucis
suscepit, quare non ego per mollitiem capillorum
meorum , «t per ejus vexillum fidei sustineam hujus
passionis certamin», ut merear pervenire ad martyrii
palinam ?
V. ltaque festinus draco , ne s:vilize sux damna
B pateretur , statim jussit sanctam Christi famulam ia
patibulo crucis imponi; et expergefacto Eusebio
ibidem maxima perdomuit carnis certamipa victrix
ultima, * Cumque ille soporis frena laxasset , sancita
illa anima carne soluta , martyrii palma roseata , ad
astra caelorum Iz:tum cum angelis petit volatum, ibi-
dem in ihalamo crucis dotalia sua, astantibus ange-
lis, plena fide confessionis recitavit, e! sanguinis sui
effusione subscripsit : atque pr eos diviua dispen-
satio.e in insula Margairita f nuntiatum 991 est
sanctorum congregationi monachorum. Qui confestim
navim conseenderunt, et levantes vela, praestanta
sibi vento solatium , subito pervenerunt in Capite
C orsic:e, et requirentes ita invenerunt , sicut eis ab
angelis faerat revelatum. Qui cuin omni reverentia
deponentes corpus sanete martyris Christi de eruce,
posuerunt cam in navi, et levantes vela navigaverunt
sub omniceleritate regredientes praestante sibi vento £.,
VI. Tunc obviaverunt eis monachi cum navi de
C insula quze. dicitor ^ Cápraria, prestante sibi vento
magnum solatium; et mirati sunt quod contra vendi
fortitudincm in modum volucrum vela plena iter suum
agerent. Qui «ccedentes et diligentissime requirentes,
qux virtus Dei esset in navi, exposuerunt eis omnia
per ordinem sicut gesta fuerant, et postulantes ab
cis reliquiarum benedictionem impetraverunt et re-
gressi sunt in sua. Illi autem pervenerunt in insulam
Gorgonensem, et deponentes corpus ejus de navi, et
condientes eam aromatibus posuerunt in monumento
cum gaudio magno. Gesta autem sunt hzc ΣΙ calen-
das Junii. In quo loco florent orationes sanctorum
ad laudem Domíni nostri Jesu Christi, cui est honor
et gloria in secula saeculorum. Amen
ipsa, magno Etrurix duci subdita. De Gorgonoc in-
sulze monachis Gregorius Magnus in lib. 1, epist. 50.
κ Cod. Bo !., prospero venio pervenerunt ad mona-
sterium suum, etc.
δ [nsula Capraria media est inter Corsicam et Gor-
gonam, Hujusce insulae monachos ob conversatio-
lam 11 S. Leonis editionis (Juesneliane qua est ad D nemsanctam laudat Augustinus epist. 48 ad Eudozinn
Dioscorum Alexandrinum.
4 Cod. Bodec. apud Boll. addit, qui major erat in-
ter turbas inimolantium. [n Adonis appendice dieitur
princeps, quod forte praecipuus esset loci illius. Infra
dicitur feliz Saxo, forte Sago, ἃ Sagona Corsiez
urbe nunc diruta, ut suspicatur Papebrochius. Apud
Ferrarium in Catalogo sanctorum jtaliz dicitur
Felix Tribunus.
. * Lectionem cod. Bodecensis retinuimus. Floren-
tinus et. Remig. habent, Cumque laxassent claustra
eepulcri exbjecta meritis , ex ore ejus columba rapido
petiit astra volatu. Ibidem , etc.
. f Cod. Remig. addit , que nunc vulgo Gorgona di-
zur. Est autem inter Corsicam insulam et oram
Tusci: sita. olim Pisanorum , nuuc, sicut et Pisa
eorum abbatem data. Mascezel adversus fratrem
suum Gildonem in Africa rebellantem puguaturus,
noctes in orationibus cum Caprariz iusule monachis
transegit ; quin et eorum aliquot secum in Africam
duxit, ut ipse armis, illi vero precibus puynareut.
Post noctem in fiymnis et orationibus pervigilem trans-
actam munitus. ipsis celestium sacramentorum myste-
riis prelium iniit, atque cum parva militum manu
ingentem rebellium exercitum ih fugam veriit, ut
narrat Paulus Orosius, auctor illorum temporum,
lib. vn, eap. 25. Monachos Etrusci maris insularum
a Fabiola visitatos fuisse scribit Hieronymus in ejus-
dem Fabiola epitaphio. Vide Baronium et auctores ab
eo laudatos ad annum 398. Cwiterum codex Bodec,
nihil habet de hoc Caprarie monacliorum occursu.
581 RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS FHISTORICUS.
CAPUT VI.
cias devaslat.
4. Cum Gensericus capta Carthagine nihil sibi in
Africa metuendum esse sciret, Siciliam aggressus
est, idque eodem anno quo Carthaginein invaserat,
ut scribit auctor Chronici Paschalis; sed eam irru-
ptionem cum Idatio, Prospero et Cassiodoro, anno
sequenti potius consignandum esse censent viri eru-
diti, Valentiniano scilicet Augusto v et Auatolio con-
sul bus, id est anno vulgaris τ 440. Il:ec cst pro-
cul dubio patrie sus calamitas, quam Paschasinus
Lil ybsetanus in Sicilia episcopus deplorat in epistola
ad Leonem Magnum pontificem, in qua nuditatem et
aliss serumnas, amarissima captivitate faciente, se in-
eurrisse eenqueritur. Et quidem gravem fuisse islain
Sicilis: calamitatem ex aliis quoque auetoribus qui
«8 de re seripserunt, colligi potest. Test.tur quippe
fsidorus in brevi Vandalorum llistoria, :vra 467,
«Genserleum, direpta omni Sicilia, etiam Panormum,
totius insuis caput, obsidione cinxisse. ld vero hau-
sit ex Idstii episcopi Chronico, qul gravem ea occa-
ssione perseeutlonem adversus catholicos in eadem
- wrovineia a barboro rege commotam fuisse scribit,
instigante scilicet Maximino Arianz sect fautore,
4quod ab orthodoxis antistitibus paulo antea fuisset
eeondemnatus, [lc sunt Idatii verba : Gaisericus Si-
«tiliam depredatus, Panormum diu obsedit : qui dam-
amati a calholicis episcopis Maximi, apud Ciciliam Aria-
norum 99 ducis, adversum catholicos precipitatur
-aünstinctu, ut eos quoquo pacto in impietatem cogeret
—Arianam : nonnullis declinantibus, aliquasxi duranutes
zumlin catholica fide consummavere martyrium. Eam tamen
ü rovinciam, sicut et Brutios, Gensericum invadere
---munquam poteisse testatur Tlieodoricus rex Gotho-
mmu, apud Cassiodorum lib. 1 Variarum, epist. 4,
mm quod eas Cassiodorus avus fortiter tutatus fuisset.
9. Totus itaque huic expeditioni incumbebat Gen-
588
A 1a Orientales provincias irruptionem proprio uotu
Gensericus Homam invadit, variasque imperii prowiti- "
susceperit Attila, aut certe a Genscrico, viro callidis-
simo, ad id fuerit pecunia iustigatus, ut nonnulli
volunt, incertum est. e
4. Catterum Valentinianus omni spe Carthaginis
imperio vindicands frustratus, tert:o postquam ἃ
Vandalis capta fuerat anno, Dioscoro οἱ Eudoxio
consulibus, id est «nno 442, pacem cum Genserico
renovavit, África, uti refert Prosper, et cum eo Cas-
siodorus, et alii, certis spatiis iuter utrumque ciriaa,
Byzacenam, Tripo'itanam, οἱ provinci:n qua pro-
consularis dicebatur, barbaris dimisit imperator, re-
tentis Mauritania utraque Czsariensi scilicet et Siti-
fensi, Numidia, et ea regione qu:e veteris olim
Mauritanie pars erat postea sub Tingitan: nomine
cogniia, sed qu:e ad Hispaniarum dicecesim pertine-
bat. Numidi: partem adjicit Victor Vitensis libro r,
nuum. à, ubi Byzacenam, Abaritanam, atque G-tu-
liam, et partem Numidis Gensericum 993 sibi re-
Servasse scribit, data exercitui procousulari seu
Zeugitana, Ceeteras, inquit, provincias licet extermina-
tas Valentiniano adhuc defendente. Hie porro in me-
moriam re: ocare juvat Leonis, rebus gestis plus qum
nomine Magni, Romani pontificis, pro Ecc'esia Dei
sihi commissa summam sollicitudinem, qui veritus
ne inter tantos bellorum tumultus, quibus agitabatur
Africa, ecelesiastic:e disciplin: vigor aliquod dispen-
dium pateretur, pacis obtentu, quam inter impera-
torem et Gensericum confirmatam fuisse mox dice-
bamus, opportunam esse censuit occasionem iittendi
in istas regiones legati, qui vice sua rebus omnibus
provideret. Potentium episcopum, ad id opus a beato
pontiüice electum fuisse, atque in. Africam transmi-
sisse discimus ex ipsius epistola ad episcopos per
Mauritaniam Czsariensem constitutos data, qua in
prioribus editionibus ordine 87, iu Quesneliana vero
editione omnium prima est, In ea vero epistola re-
prebendit vigilanti»simus pontifex Mauritauis epi-
scopos, quod vel ob temporum periurbotiones, aut
mpm cricus, Siciliam, inquit Prosper in Chronico, el post (? ambientium prasumptiones, aut certe ob populares
wmmE — um Cassiodorus, graviter affigens, cum coeptum
amm —pus, audito Seba:tiani comitis in Africam adventu,
BEL — nterrupit: veritus quippe ne tautus vir sibi absenti
—— Á liqua negotia facesseret, statim Cartlagiuem rediit.
"EE erum nibil! aliud Sebastianus quam saluti proprize
———onsulere fuga quxrebat. !lic euim potest Bonifacii,
I— — ujus filiam duxerit, mortem, socero suo substitu-
--mmi$, paulo post 4 110 locum cedere coactus fucrat, a
00 statim e palatio, ut lIdatius scribit, expulsus e.t.
l:psis deinde ali juot annis exsul ct profugus, eodem
-m. itio teste, ad palatium Orientis navigavit, exindeque
Es. xmmili fortuna mugatus, ad T heodoridem, Bic ille Theo-
icum a at, Gothorum regem confugit ; ac tan-
πω «em in Afficam ad Vandalos transiens, post aliquod
- "NEE—enporis intervallum, confictis adversus euin caluin-
F-Ema. is, Genserici jussu apud Carthaginem occisus est.
ς. Ὗν.05 omnia variis in locis ab ldatio commemorata,
VA wo articulo Marcellinus comes concludit, ad annum
lla. —s. Prosper vero ejus ex llispania in áfricom ad-
WEN axpntum anno 440 consignat. Laudanda autem in ipso
-wmDtissimum est summa cjus in conservanda ortho-
CHE uris fidei puritate constantia, de qua Victor Viten-
ας. Ἂς lib. 1, num. 6; unde occasionem sumpserunt non-
*"—Nm wanjli ipsius nomen in fastis ecclesiasticis iuscribendi,
VA up diximusinuo!o 20ad Victorem (Supra col. 188, n. *).
mr- $9. Cum autem bac in Alrica et Sicilia gererentur,
"Tilheodosius Augustus, comparata ingenii classe, ad-
Wr «ngos Vandalos bellum movit, sed infelici exitu, ut
E-oper refert ad annum 441, quo Cyrus consulatum
& «rebat. Ariobinda nempe et alii duces, quos impe-
» tor classi przefecerat, negotium longis cunctationi-
: a i s differentes, Sicilie magis oneri quam Africee pre-
«Mio fuerunt. Quin et cum anno sequent , Dioscoro
S-«— licer et Eudoxio consulibus, Hunni sub Awila vege
VC, — Thraciam et Illyricum ingressi, has provincias de-
V*-«» pularentur, Theodosius exercitum revocare coa-
V wn cit quem in Vandalos direxera!, An vero istam
tumultus indulgentiores facti, indignos aliquot ad pa-
siorale fastigium evexissent; quos ex ordine dejici
imperavit, servata tamen ea moderatione quam tem-
poris acerbissimi necessitas exigebat. lbidem pr:e-
scribit quid famulabus Dei qua integritatem pudoris in
oppressione barbarica perdiderant, faciendum csset.
oncilio Clalcedonensi, quod durante hac tranquil-
litate coutra Eutychetem habitum est anno 451, non-
nulli ex Africanis episcoyis adfueruut. Ex his duo,
scilicet Valerianus Bassianensis, et altcr. Bassianus
Afrus, subscripsere actione 16. Jam antea actione 6
meimorali lueraut Aureliws. episcopus Adrumetinus, et
liusticianus episcopus Africanus.
0. lespirabant itaque paululum in altera. Africe
parte ver: fidei cultores, qui sub Valentiniani ditione
remanscrant, At qui Genserici subjacebaut imperio,
extrema quisque patiebantur, ut vix quidem iis tuto
respirare liceret, ut fusius narrat Victor Vitensis lib.
1, uum. 7. Non ininus in suos scviit tyrannus, cum
optimates quosdam e suis vitze sux irsidiatos fuisse
intellexisset. Imo, ut aliorum pr:xeveniret. conatus,
quos ad idem audendum, data occasione, pronos fore
suspicabatur, plurimos variis suppliciis vexatos in-
terimi jussit. Et tam multie, inquit Prosper ad aunum
442, quo consules erant Dioscorus et Eudoxius, regis
suspicio exilio (uit, ut hac sui cura plus virium perde-
ret quam si bello superaretur.
« 6. Valuit lamen aliquid apud regem barbarum
Valentiniani Augusti nomen, quo nempe supplicante,
ut loquitur Victor Vitensis lib. 1, num. 8, Garthagi-
nensi Ecclesie post longum silentium desolutionis epi-
scopum: ordinari. tyrannus. permisit, anais scilicet
circiter tredecim postquam Quodvultdeus navi vetu-
$te impositus in exsilium pulsus fuerat. Ad. hanc
diguitatem evectus est Deogratias, vir sanctissimus,
eujus egregias virtutes, et potissimum summap) ad-
versus eos q'ii ex urbe Roma in Africam captivi de-
τ.
DE TIME
' .
989
APPENDIX. AD. VICT^REM. VITENSEM.
Mm te προ αι,
68,
portati «erant, caritatem pluribus laudat Victor À puttura quoque caruit. Post hunc Mazimi exitum con-
noster libro Jaudato, num. 8. Ejus inaugurationis
diem οἱ annum, imo et ipsum locum notavit auctor
Chronici , &&od ex ms. codice Augustano sub tironis
Prosperi nomine publici juris fecit Canisius tomo 1
Antique Lectionis. Sic ibi legitur : /Etio et Studio
consulibws, id est juxta nostrum vulgarem numerandi
modum, anno 454, Carthagine ordinatur. episcopus
Deogratias in basilica 99 Fausti, die dominico ,
vin. calendas Novembris; quem Ecclesi: Carthagi-
nensi, et quidem difficillimis temporibus, annis tri-
bus przefuisse scribit Victor laudatus, indeque ipsius
obitum anno circiter 457 conti;isse colligimus. Fe-
stum ejus diem, ut in nota 27 ad Victorem diximus
(Supra col. 191, n. 5), Martyrologium Romanum 22
Martii celebrat; at in calendario Carthaginensi, quod
paulo post ipsius obitum conscriptum est, nonis Ja-
nuarii beatissimi hujus antistitis depositio consignatur.
7. Is erat in Africa rerum status, cum Etio et
Studio consulibus, id est anno 454, Valentinianus
Maximi secretis artibus, cujus uxori ipse vim intu-
lerat, in:pulsus , Ztium sub specie rerum novarum
occidit. lloc tamen facinus Heraclio spadone insti-
ante Augustum admisisse, ex vulgari fama scripsit
rosper in Chronico; sed lleraclii opera utebatur
Maximus, ut ex Marcellino comite colligitur, qui
AEtio sublato jam ueminem sibi adversaturum ratus,
Valentiniauum ipsum sequenti anno interfecit, sta-
timque non solum imperium invasil, verum ctiam
mortua, ut relert Procopius, prijori sua uxore, Eu-
doxiam Valentiniani relictam matrimonio, quamvis
invitam, sibi copulavit. Inde natum Roman: reipu-
blicze excidium, atque ipsius Urbis clades. Nam cum
aliquando Maximus Eudoxim tota: rerum gestarum
seriem ernarrasset, fassusque esset Valentinianum
sua opera interfectum fuisse, cjus, ut inquiebat, du-
cenda desiderio , hzec furore, quem tanien dissimu-
lare conabatur, accensa, mariti necem, quam ab
ipsa procuratam nonnulli suspicabantur, quoquo
pacto ulcisci consiituit. Tum mor: impatiens statim
ad Gensericum Carthaginein misit barbarum, suppli-
cans ne proditorem homicidam Valentiniani priucipis
optimi, quem vivum inter amicos habuerat, cde
gaudere impune sineret, sub cnjus tyrannide ipsa
quoque cum toto imperio gemebat; cuncta se illi
prodituram pollicita, si sibà hac in rerum angustia
opem ferie vellet.
. 8. Eudoxiz consiliis facile ourem accommodavit
Gensericus, vir suo gentisque totius vitio avarissi-
mus, oblatamque ltali» ac Urbis ipsius diripiendze
occasionem ambabus , ut aiunt, manibus arripiens,
copiis quas ad piraticam exercendam, repentinasque
expeditiones habere consueverat, congregatis, et
ingenti classe brevi comparata, in lialiam. transmi-
sit. Romam statim profectus, neminem ibi sibi resi-
᾿ Stentem inveniens, Urbe simul et palatio potitus est.
Jam enim autea Maximus, qui audita barbarorum
adventus fama fugam capessierat, a populis regiis-
que administris interfectus, et in partes dissectus
fuerat. Quam feda tunc fuerit senatus populique
Romani (acies, nemo est qui possit verbis exprimere,
quamvis ab incendiis et cz:edibus Gensericum Leonis
pape precibus motum abstinuisse scripserit Prosper,
qui his verbis tam ingentem cladem deploravit, ad
annum ara vulgaris 455, quem Valentiniani vii et
Anthemii consulatu designavit: Ut autem, inquit,
hoc parricidium , Valentiniani nempe Augusti cxdes,
perpeiratum est, Maximus vir. gemini consulatus ct pa-
tricie dignitatis sumpsit imperium.... Augustam amis-
sionem viri lugere prohibilam intra paucissimos dies in
conjugium suum transire coegit. Sed hac incontinentia
non diu potitus est. Nam posl alterum meusem , nun-
tiato ex África Genserici regis adventu, multisque nobi-
libus ac popularibus ex Urbe fugientibus, cum ipse quo-
que , data cunciis abeundi licentia, trepide vellet 995
abscedere, a. famulis [edit. Can., forte reginze] regiis
diluniatus est , ct membralim dejectus in Tiberim, se-
festim secuta est multis digna lacrymis llomana capii-
vitas, et Urbem omni presidio vacuam Gensericus
obtinuit, occurrente sibi extra portas sancto Leone epi-
scopo, cujus supplicatio ita eum, Deo agente , leniou ,
ut cum omnia in potestale ipsius essent, trodila sibi
civitate, ab igne lamen et cede atque suppliciis absti-
neret. Per quatuordecim igitur dies secura et libera
scrutatione omnibus opibus suis Thoma vacuata est,
multaque millia captivorum , prout quique aut eetate,
aut arte placuerunt, cum regina et filiabus ejus Car-
thaginem abducta sunt. Hxc: Prosper, cui cum ceteri
auctores qui de cadem llomana clade scripsere con-
᾿ sentiant, ipsorum verba referre supervacaueum foret.
Infelicem Petronii Maximi sortem, qui non sustinebat
dominus esse, cu antea non sustinuerat esse sub do-
mino, lugct Sidonius Apollinaris lib. i1, epist. 13.
9. At Evagrius Ürbem a Genserico incensam fuisse
scribit libro i Historie, cap. 7 quem aurum, ar-
fenum, exterasque regias gazas navibus impositas
arthaginem revexisse asseverat Procopius libro t
dc Bello Vandalico, ex quibus unam simulacris onu-
stam naufragio periisse , fama attestante, refert. De-
nique idem auctor asserít nihil quod al cujus ino-
menti in regia domo fuerit , a barbaro intactum re-
mansisse : Ne es quidem, inquit, aut quidquam uliud
unde prelium fieri posset in. palatio reliquerat. Diri-
puerat. εἰ Capitolium, Jovis templum , tegularumque
partem abstulerat alteram, qua ex ere purissimo facta,
auroque largiter oblit& , magnificam plane mirandam-
que speciem prebebant. In his vero spoliis ex eodem
auctore discimus, libro i1, ea fuisse que olim captis
Jerosolymis Bomam pertulerat. Titus. Vespasianus ,
qua sxculo sequenti Justinianus imperator, recupe-
rata Carthagine, Jerosolymis restituit. Sed et ipse
Justinianus in constitutione de officio prafecti prae-
torio Africie , inter alia qux a Genserico Roma ca-
pta, in Africam delata fuisse commenrorat, recenset
imperialia ornamenta, quz item capto Gilimere Con-
C stantinopoliim advecta sunt.
10. Fama est apud vulgatos auctores, maxime
posterioris :vi, recepta, Gensericum tribus praecipuis
lom: basilicis pepercisse, quam indu!gentiaom Leo-
nis pap:e precibus et monitis acceptam volunt. Quin
et addit auctor libri pontificum , vasa ab imperatore
Constantiuo variis locis sacris Roma consecrata, in
tres memoratas basilicas delata, communem cladem
evasisse, cx quibus sanctissimus pontilex, czteras
ecclesias, quz barbarorum manibus direpta ac la- .
befactatz fuerant, restauravit. Certe ob liberatam a
barbaris Urbem , Romz festivitatem publicam insti-
tutam fuisse testis est ipsemet sanctus Leo sermone
$1, qui inscribitur de Octava sanctorum apostolorum
Petri et l'auli. Ii eo autem conqueritur sanctus pon»
tifex quod ista celebritas, ad quam antea ob diem
castigationis, inquit, et liberationis nostre cunctus fide-
lium populus ad agendas Deo gratias confluebat ,. ita
eo anno quo sermonem hunc habuit fuisset neglecta,
ut pauci admodum ad eam convenissent. Hzec autem
contra Baronium, qui eo loco de Attilana irruptiona
Leonem Magnum sermonem habere censet, de Urbis
sub Genserico direptione omnino intelligenda esse
probat Quesnellus ex ipso totius sermonis contextu.
Et quidem Leo hanc Urbis liberationem , non solum
ineffabili omnipotentis Dei misericordie deputat, qui
corda furentium barbarorum 226 mitigare dignatus
est; sed et sanctorum cure attribuit, que Urbem re-
[oravit soluti, α captivitate erit , a cede defendit :
qui quidem verba Attilanz minus recte , Genserici
vero irruptioni optime congruunt. Favet etiam tem-
poris a sancto Leone designati circumstantia. Quippe
cum in die octava festivitatis apostolorum de negle-
Cla Urbis liberat:e commemoratione conquestus sit,
patet. hanc circa illud tempus Rom celebrari soli-
lam fuisse. At hoc ipso tempore Urbem e Genserici
tyrannide liberatam fuisse inde colligitur, quod. oc-
ciso pridie idus Junii Maxino, tertia die sequenti
935
REINARTI IN IIISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
930
Gensericus Romam invaserit, quam tandem per qua- A 2: in Panegyrico Anthemii imperatoris , h's ver-
tuordecim dies direplam et expilatam, ut ex Pro-
spero diximus , demum reliquit, in Africam trans-
missurus. Nec obest quod eo in sermone ludis cir-
censibus, qui nequaquam mense Junio celebribantur,
magis quam sanctorum cultui addictos fuisse ltoma-
nos dicat sanctissimus pontifex : cum ex ipsius verbis
inferri non possit, ipso tempore quo hzc loquebatur,
ejusmodi ludos celebratos fuisse,
11. Ceterum Gensericus Carthaginem redux Eu-
doxiam juniorem Hunerico filio suo uxorem dedit ;
Placidiam vero ipsius sororem , qus Olybrio de-
spousata fuerat, cum Eudoxia Augusta earum matre
ustantinopolim ad Leonem imperatorem direxit,
ut scepe laudatus Procopius narrat. Evagrius tamen
lib. u, cap. 7, eas Marciano redditas a Genserico
fuisse scribit , ut eum placaret , ira excandescentem
tum. ob Urbis incendium, tum quod Augusti. tanta
contumelia affect:e fuissent. Procopio consentit Ciro-
nici Alexandrini seu Paschal:s auctor, qui Valenti-
miano Augusto vii et Anthemio consulibus, refeit has
principes feminas a Leone imperatore e Genserici
captivitate redemptas fuisse. Sed tunc temporis vi-
vebat adhuc Marcianus. Eudosiam anno sexto Leonis
imperatoris Constantinopolim remissum fuisse scribit
Idatius in Chronico, postquam scilicet per aliquot
annos in Alrica a Genserico detenta fuisset. Hlc
tamen opinionum varielas ita componi potest ,; ut
Marciano ob tántam iajuriam imperatori: famili:
JMlatam excaundescenti , Augustas dimittere pullicitus
fuerit , quamvis id , exstiucto. paulo post Marciano,
ncn nisi post aliquot annos sit exsecutus. Certe jai
supra, cap. scilicet 4, num. 8, ex Theodoro lectore
observavimus Marcianum adversus Vandalus exerci-
fum comparasse, quamvis ejus conatus morte inter-
veniente irriti fuerint. Gensericus interea, uti testis
est idem Procopius, ut sihi Africam contra Romano-
rum insultus assereret, omnes, excepta Cartliagine,
illius urbes ac oppida munita, muria prorsus nuda-
vit , eo scilicet consilio, non solum ut Afri qui nova C
moliri vellent, carerent. confugio, sed etiam ut ne ii
qui forte mitterentur ab imperatoribus , spem ullain
quidquam tentandi in Vandalos haberent.
12. Verum gravior fuit ejus in homines quam in
urbium muros persecutio. Etenim quos, uti prose-
quitur idem auctor, fama aut opibus egregios noverat,
cum agris simulque pecunia omni, velut mancipia, filiis
Honoricho et Gensoni tradebat......Aliis Afrorum plu-
rimos optimosque fundos ademit...quorum veteribus
dominis, liberis quidem, sed egestate pressis, abire quo
selleni licebat..... Deteriores terras veteribus relinque-
bat dominis, sed tanto sub tributo, ut illis de suo nihil
rediret. Hinc, inquit, factum ut fugerent multi, mulii ct
interficerentur criminibus variis, uno frequcntissimo ,
quod pecunias occultare. dicerentur. lta omnis 9497
: África gravissimis calamitatibus implicita est. Perse-
culionem banc fusius describit Victor Vitensis libro
1, à num. 9 usque ad libri finem; ubi etiam quorum-
m marlyrum agones refert, qui in variis provinciis
consummato martyrio claruerunt. Sed hxc ex ipso
Vietore repetenda sunt, quie videsis supra pag. ὃ
(col. 195) et sequentibus.
13. Non minus autem extra Africam szviebat Gen-
Sericus, ut testatur idem auctor, qui libro laudato,
pum. 17; tredecim provincias recenset in quibus cru-
delissimus ille tyrannus acerbissiram persecutionem
" commovit. Que vero, inquit, in Hispania, in. ltalia,
Dalmatia, Campania, Calabria, Apulia, Sicilia, Sar-
. dinia, Brutiis, Venetia, Lucania, Epiro Veteri vel
: Hellada gesserit, melius ibi ipsi qui passi suat. mise-
rabiliter (ugendo narrabunt. Non enim sese continebat
intra Afric terminos barbari regis s:vitia. Singulis
nempe anuis piraticam exercens, Siciliam, Italiam,
czterasque Romanorum provinciss, quas przsidio
destitutas languente imperio sciebat, depopulabatur.
De liic re conqueritur Sidonius Apollinaris ca'tiniuc
sibus :
Hinc Vandalus hostis
Urget, ct in nostrum numcrosa classe quotannis
Militat excidium, conversoque ordine fati
Torrida Caucaseos infert mihi Byrsa furores
44. Ejusdem rei testem luculentissimum habemus
Procopium, qui libro 1 de Dello Vandalico, ejusmodi
irruptiones post Valentiniani obitum frequentiores
fuisse refert; cum nempe przter Alanos Mauri. quo«
ue sese Vandalis in his expeditionibus adjunxere.
ensericus, inquit, Maurorum auzilio validior factus,
postquam Valentinianus fatis concesserat, quoties ver
redierat, nunc Siciliam, nunc Italiam populabundus
vexabat, oppida alia in servitium trahens , diruens,
alia cuncta rapinis exhauriens, donec inde ipsa vasti-
tate locorum rerumque penuria fugatus ad Orientis im-
peratoris subdita se vertit, Hlyricumque omne et Pelo-
ponnesum , eique adjacentes insulas , aliaque Graci
nominis invadit. Inde Italiam. Siciliamque repeteus, si
quid nuper relictum fuerat, diripit. Certe Mauros si-
mul cum Vandalis commistos in ltaliam irrupisse
memorat supra laudatus Sidonius Apollinaris car-
mine 5; ubi Majoriano Augusto gratulatur ob Victo-
riam in istas gentes barbaras relatam :
T ... Campanam flantibus austris
lagrediens terram, securum milite Mauro
Agricolam aggreditur, pinguis per transtra sedebat
Vandalus, opperiens predam quam jusserat illuc
Captivo capiente trahi; 56.} vestra repente
Inter utru:nque hostem dederant sese agmina planis.
Magnam liac occasione cladem Vandalis illatam
describit idein auctor, dissipato penitus el fugata
barbarorum exercitu, cui a Genserico praefectus fue-
rJt sororis su v maritus. Ingentem quoque victoriam
sub Avito in Vandalus relatam memorat lJatius in
Chronico, ubi magnam eorum multitudinem a Rici-
mere circumventam casamque fuisse asserit , qui
cum sexaginta navibus ad Gallias vel 1taliam move-
rant. Id in Corsica insula contigisse articulo sequenti
testatur.
45. Caeterum Majoranus omnes, inquit Procopius,
qui antea Romanis imperaverant, virtute superans,
Afric: damnum nunquam leviter perferre potuit,
nihilque non audere paratus erat 498 uL partem
hauc terrarum orbis imperio Romano restitueret,
Eo animo in Africam mutato habitu transmeasse di-
citur, Genserici vires aliaque per semetipsum, prius-
quam bellum sasciperet exploraturus. Aliquanias -
eliam naves, ut in ldatii Glironico legitur, in Hispa-
nia pfaparari curaverat ad (ransitum, hucque in
Africam statim transmissurus jam properabat, cum
illas Vandali per proditores commonit corripuere ;
sicque imperator re infecta in Italiam reversus est;
quie duobus Augustis, Leone scilicet et Majoriano,
consulibus, i4 est auno Christi 458, contigisse Cassio-
dorus tradit. Verum etsi tanto classis sux» damno
perculsus fuisset Ma;orianus, ab inccepto lamen opere
minine deterritus est, qui nunquam propositum
Afric:e recuperandz abjecit, Romanis idipsum ex
imperatoris virtute sperantibus ; cum econtrario Gen-
sericus niliil non moveret ad pacem ab eo impetran-
dam, quam per legatos paulo post ereptas quas su-
pra memoravimus naves, postulasse ab imperatore
observat ldatius. Verum cum huic expeditioni to-
tus incumberet Majorianus, repentino viscerum
morbo absumitur, inquit Procopius , vir jin sub-
ditos moderatus, in hostes terribilis. Eum tamen a
Ricimere iuterfectum fuisse Latini auctores produnt,
quorum potior, ut ait Papirius Massonus ia llistoria
calamitatum Gallize, liac in parte debet esse auctori-
tas, Et quidem his favet, przter locorum viciniam,
ipsa temporum circumstantia. Id tius qippe, qii id .
d:serte habet, sicut Eunodius Ticinensis, el Cassio-
dorus, eodem quo Majorianus tempore vivebant. Lo-
cum indic int coies Marcellinus et Marius A veutineu-
Sis seu Lausanuensis episcopus in. Chrqnicis. cui
581
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
988
Jornande in libro de renus Geticis cap. 45, ubi Ma- A in poema Gallieum de eedem sancto Paslino, et
juriani mortem Dertonz ad Iram amnem contigisse
testantur. llauc porro Genserici artibus ipsi accer-
sitam fuisse mihi verisimillimum reddit ipsa hominis
improli-simi nequitia, qui multo plura fr»udulentis
molitionibus quam virtute bellica aut magnitudine
animi ausus est. Czeterum post Majoriani necem, qux
Degalaifo et Severino consulibus, hoc est anno vul-
garis ere 461 contigit, paulatim republica ad interi-
tum vergente, niliil adversus Vandalos ipsius succes-
Bores suscepere , quos ne vix quidem nomine sibi
notos fuisse fatetur Procopius, cum, inquit, nec dintur-
num ipsis, ncc rebus gestis insigne fuerit imperium.
46. Cum itaque Genserieus nullum jam haberet
sibi resistentem, impune Romani imperii provincias
devastabat, quem ideo piratam et latronem. appellat
Sidonius, qui plura locis a me supra laudatis de
Vandalorum deprzdationibus habet. Tantus autein
erat Genserici Vandalicique nominis terror, ut nulla
imperii provincias se ab ejus insultibus tutam esce
putaret. Narrat auctor Vite sancti Danielis Stylite
cap. 55, apud Surium die 11 Decembris, famam tunc
temporis per universas imperii provincias vulgatam
fuisse Gensericum cum ingenti classe adversus fto-
manos brevi venturum, cujus belli pr::emiuim | ipsa
foret Alex.ndria civitas. Insolens est quod de eo lia-
bet, Procopius, nempe ferum illum principem ,
cum aliquando e Carthaginis portu solvisse!, a nauta
interrogatum quo vellet inferre bellum, respondisse,
]n eos quibus iratus est Deus. Ita nullis de causis, sub-
jicit idem auctor, in quosvis hostiliter. incurrebat.
andalos ideo repentinum. et scvum hostem. appellat
Theodoricus rex apud Cassiodorum libro 1 Variarum,
epist. 4, quod «bsque causa et uila belli indictiorie
provincias quasque, 499 prout ipsis placebat, de-
populandas aggrederentur. .
47. Ad aliquam porro ex his annvis barbarorum
excursionibus revocare conantur nonnulli auctores
celehre illud Paulini Nolani episcopi factum, quod a
Gregorio Magno in lib. nr Dialogorum, capite 1 re-
latum est. Ibi sanctissimus pontifex narrat se a se-
nioriíbus accepisse, beatum Paulinum, cum in redi-
mendis captivis egenisque sublevandis res suas omnes
prorsus consumpsisset, a paupere quadam vidua
sollicitatum fuisse de pretio quo filium suum a Van-
dalis Campaniam devastantibus captum, atque in
Africam deportatum redimere posset. Cui cum nihil
erogandum superesset, sese ipsum pro vidue fllio in
servitutem commutandum dedisse. Verum cum li»c
omnia, aliaque 40:5 ibi narrantur sancti Paulini gesta
cuin eo tempore de quo hie agimus componi prursus
non valcant, alia salvandze liujus narrationis via quie-
renda est. Paulinum a barbaris Campauiam devastan-
tibus vexatum fuisse scribit sancius August. lib. i
de Civ .Uei, cap. 10. Cum enim illi Nolam, cui beatus
Panutinus przerat episcopus, devenissent, comjre-
hensum variis tormentis affecere, ut locum ubi opes
$uas reconditas haberet ab eo extorquerent. Sed
auctor qui novam ejusdem saneti viri operum edi-
tionem, anno 1635, Parisiis procuravit, quos alios-
que qui de hac controversia fusius egerunt, consulas
$i vacat.
48. Laudat Ferrarius in Catalogo generali sancto-
rum ltalis die 25 Maii, Sentium, seu Sensium, aut,
ut alii scribunt, Senziam, quem cum Mammiliano
presbytero ac tribus monachis, Covuldeo, lstochio et
Infante, ἃ Genserico Campaniam Italicam devastante
in Africam deportatum fuisse refert. At nil de iis
sanctis cerii habetur, uti videri potest ex his quse
Godefridus Henschenius observavit ad diem 95 Maii,
ubi ejusdem sancti Sentii acta proferuntur, sed quam
nullius sunt auctoritatis. id unum constat, Sentium
Blerz, vulgo Bieda, in Etruria, uti przcipuum loci
patronum coli: sacrx: autem ipsius reliquie Spoleti
in ecclesia sauctitnonialium ordiuis Servorum, magno
populi concursu celebrantur.
19. lisdem Genserici temporibus Majorii, qui Ti
B burtini cujusdam nob:lis viri servus erat, martyrium
contigisse, mihi aliquandiu verisimile visum est,
quatnvis apud Petrum Equilinum episcopum ie Ca-
talogo lib. ix, cap. 104, et Ferrarium in Catalogo
generali sanctorum [tali:e 94 die Octobris, dicatur
in persecutione
40 Vandalica sub Hunerico rege
unericus quippe Tiburi nullam un-
quam habuit potestatem. Varios cruciatus quibus in
eum barbari s:eviere produnt illi auctores. Primum,
inquiunt, fustibus dit mactatus, trocleis deinde in eltum
pluries elevatus, εἰ deorsum celerrime demersus super
silices corruebal. Tum lapidibus illi plage «sque adeo
confrieantur, doncc nudata. viscera cernereniur et dif-
fl«erent. Quibus in suppliciis nihil de constantia remi:-
tens, quin etiam cum in fidei catholice confessione
constantior appareret , novissime gladio cesus wobile
martyritum absolvit nono calendas Novembris. Cujus
corpus ibi (Tibure) sepultum adhuc perseverat. Hec
illi: sed cum hae verba exsciiberem, mihi in mentem
venit apud istos auctores non aliam hic indicatum
quam Servum Tuburbii Majoris in Africa martrrem,
qum revera sub Hunerico passum laudat VYietor-
itensis initio libri quinti, ut jam in notis ad hune
locum premonuimus. Et quidem si quis illorum
verba cum Victoris textu comparare voluerit, facile.
intelliget eumdem reipsa essa martyrem, quem ob
Twuburbii et Tiburi nominum similitudinem Ferrarius, .
Petrum incaute secutus , Catalogo δι samctorum
Italie ingeruit, Cautius egit cardinalis Baronius, qui
Servum hunc a Victore memoratum, absque. ulla .
usquam Majorii Tiburtini martyris mentione, die 7
Decembris celebravit iu Martyrologio Romano. Ex
hoc tamen aliisque similibus locis intelligere pos-
sumus quo pacto ejusmodi auctores, ob levem quan- .
doque conjecturam, martyres alienis iocis aut teme .
poribus consigurint, vera cum falsis permiscendo,
ut conjectationes suas faciant verisimiliores. Hinc.
periurbatz historie, et martyrum gesta, quz alias
comprehensus.
cum ille ex immensis quas olim possederat divitiis py sinceriora erant, auctoritate sua excidunt.
nihil omnino sibi reservasset, hic vocibus, uti loco
laudato refert Augustinus, Deum deprecabatur : Do-
mine, non excrucier propter aurum. et. argentum, ubi
enim sint omnia mea ἐμ scis. Sed hivc eo tempore quo
Gothi post captam sub Alarico Urbem per varias
ltali:e provincias diffusi omnia depopulabantur, con-
tigi-se consentiunt universi; quam tamen historiam
narrationi a sancto Gregorio tanquam ex vetusta se-
niorum traditione relatz: locum pr:iebuisse existima-
rem, nisi multa qux ibi a :anctissimo pontifice
referuntur de Vandalis, ab hac sententia me dimo-
vereut. Et quidem Baronius Paulinum revera in
Africam abductum fuisse sub Gunthari Genserici
fratre contendit ad annum 451. Sed hunc ipsum re-
gem io Hispauia occisum fuisse supra diximus, ante-
quam Vandali in Africam trapsmitterent. De ista
Paulini captivitate fu:e agunt Chiffletius in libro cui
titulus est Paulinus illustratus, Peraldus in prefatione
. — *- -
20. Sed οἱ aliud ejus rei exemplum proferre lubet. .
[loc enim ad nostrum pertinet institutum αἱ res
festas martyrum qui sub Vandalorum persecutioni --
us passi dicuntur, pro modulo nostro illustrare
satagamus. ldem Petrus Equilinus lib. xr Catalogi.
sanctorum, cap. 59, vitz compendium refert sancti
Habetdeum martyris, quem Lunensem episcopum
fuisse asseverat. Inde Ughellus tomo 1 1|4|188 Sacrae,
col. 892, primum Inter ejusdem Ecclesi antistites.
Habetdeum recenset. Cujus festivitatem eo nomina
Ecclesia Sarzanensis, in quam Lunen:is episcopalis
sedes translata est, celebrat singulis annis die 17
Februarii; qua item die pariter istius sancti memo-
riam Ferrarius in Catalogo generali sanctorum Italie,
et Bollandiani recolunt, hxc de ipso, Petro auctore,
referentes : Habetdeum episcopus Lunensis et martyr,
tempore Vandalicge persecutionis in ltalia martyrium
passus est, qui dum pro[essioni résisteret, primo
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS IIISTORICUS.
$90
in exsilium relegatus est. Deinde ipsum V andali revo- A circamventos cecidit, partim. vi ejecit ex Africa, uti
emntes, obiurato eidem ore, ipsum aqua more Arianorum
rebaptizarunt, putantes ex hoc ejus conscientiam vio-
lare : sed dum adhuc illis fortius resisteret, ab eisdem
capite cesus est. Frustra sutem sese torquent Ferra-
rius et Bollandiani in adinveniendo hoc Habetdeo,
quem divinant unur fuisse ex iis episcopis qui tem-
pore Vandalicz persecutionis ex Africa profugi aut
pulsi in Italiam confugerunt, quemque ab Arianis in
Italia ob catholicze fidei defensioneu occisum suspi-
eautur.. Hic enim, ut mibi quidem certum videtur,
alius non est ab Habetdeo episcopo qui, referente
Victore Vitensi libro v, num. 12, in Tamallumensem
urbem relegatus, ibi ab Antonio rebaptizatus, eadem-
qve passus est qus Peirus Equilinus de suo Lunensi
martyre narrat. Hinc dubio procu! Hahetdeus Lunensi
pullum 931 in Romano Martyrologio locum invenit.
Ex eadem Petri officina proJiit Victor Carthaginensi;
— episcopus, quem ille auctor in Catalogo sanctorum,
— libro 1v, eap. 70, florvisse scribit Anastasii impera-
toris temporibus, eique attribuit universa opera qus
Gennadius a Victore Cartennensi in Mauritania epi-
jo cdita fuisse commemorat. Porro etsi nihil hoc
errore turpius sit, Vietorem tamen Carthaginensem
Inde recentiores aliquot suis martyrologiis inserere.
Vide admonitionem in Victorem Vitensem num. 7.
Faituntur denique qui potant iisdem quoque Yanda-
Jorum incursionibus Lirinensem insulam cum cele-
berrimo ssneti Honorati monasterio ἃ Genserico
«ireptam fuisse. Qui enim Porcarium abbatem, in-
-mumerosque istius insule monachos, ea occasiono
xmariyrium pertulisse asserunt, fabulas venditant,
md quos refellendos, si quis argumenta cupit, adeat
AAHBaronium ad annum 455, aut certe Mabillonium
AX om. iil Actorum sanctorum ordiuis nostri Benedi-
«mini, pag. 525 eL 526. Jam ad id unde divertit,
aprationem revocemus.
91. Leo imperator tot cladium, quas quotidie a
zenserico variis provinciis illatas accipiebat, per-
fusius narrat Procopius lib. 1 de Bello Vandalico.
Sieque Leonis expeditio irrita fuit.
22. Haud feliciores fuere Anthemii conatus, cui,
uli testatur idem Procopius, Leo ad capessendum
Occidentis imperium auctor fuerat, 999 ut ejus
opera contra Vandalos uteretur. Primum Anthemii
adversus illos conatum, statim atque ad imperium
evectus est, inutilem fuisse metabolarum commuia-
lione atque importunitzte navigationis, testatur Idatiug
in Chronico. Vaudalos tamen circa. illud tempus in
Sic:lia fusos atq.:e fugatos fuisse sub duce Marcellino
ex eodem latio discimus ; sed victoriam hanc postea
fodavit Marcellini cedes, quem ab ipsis Romanis
occisum fuisse tradit Marcellinus comes, cum iisdem
Carthaginem properantibus opem ferre contenderet :
quod in Sicilia contigisse, Anthemio i consule, id
est anno 468 Cassiodorus scribit. Sed et postea ipse
Anthemius Festo et Marciano cousulibus, id est,
anno 472 a lticimere sublatus est : nec deinceps ali-
quid ulterius adversus Vandalos Occidentis impera.
tores aggressi sunt.
25. Hin: animo elatus Gensericus, magis etiam
quam antea, inquit Procopius, res Romanas raptabat.
Iniquo animo eum tulisse scribit idem auctor, quod
Anthemius, rejecto Olybiio, a leone prafectus impe-
rio Occidentali fuisset. Olybrium quippe Gensericus
multis precibus multoque studio commendarat, ob
necessitudinem quam cum eo habebat per Plaeidiam
Valentiniani ll] filiam, Eudoxie Hunerici uxoris 80-
rorem, qu Olybrio nupserat, ut jam supra observa-
vimus. flanc itaque repulsam passus Gensericus,
in imperii provincias atrocius szxvire cepit, «ir aliag
ad rapinas semper paratus. Horrendum est quod de
ejus crudelitate narrat idem auctor sub libri primi
finem. Cum enim aliquando idem tyrannus Pelopon-
neso inhians Tsnarum appulisset, indeque multis
suorum occisis fuisset ejectus, paulo post Zacynthum
venit, et multis quos ibi repererat interfectis, quin-
--/-:-sus, his tandem imperii calamitatibus remedium C gentis vero primorum in servitutem abductis solvit
ammdhibere volens, ingentes copias adversus Vandalos
rat, quos terra marique simul aggredi coustituit.
am Marceillianus in Occidente patricius eos e Sar-
«-urjinia insula penitus expulerat; jam Heraclius alter
iilit»elli dux, qui ex urbe regia in Africanam Tripolim
--mmmb imperatore missus fuerat, agentes ibi Vandalos
e littore : ded cum jam medium teneret lonium, om-
nium istorum corpora in frusta concisa projici iu
mare imperavit, Hxc in specimen Genuserici crudeli-
tatis Procopius refert, Cum vero tam sevi hostis
irruptiones continuas iinpeJire nori posset Zeno, qui
tunc temporis imperium administrabat, ad pacta tau-
dem, inquit Procopius, cum Genserico venit, foedus-
que erpe:uum sanzit, ne quid unquam hostile V undali
n Romanos coptarent, aut α Romanis paterentur ;
quod fedus usque ad Justiniani tempora, ut subjun-
git idem aucter, perseveravit, [lic enim suscepto
mump"-0mmisso prelio vicerat, suosque recta ducebat
CHEHE 'artbaginem, brevi eam occupaturus : cum Basilisci,
εχ. iuperatoriz mille et centum navium classi prz-
-«HEE*rat, socordia aut, ut aliis placet, proditione, tam
Ul mrseciara initia feedissimum exitum habuerunt. Rem
SENE. ic evenisse tradunt auctores Greci. Basiliscus, Ve-
"mins Auguste frater, ob jmpietates et h:eresim Eu-
"Ht -4chiauam, quam fovebat, celebris, cium Aspare et
fb, rdaburio ducibus militum Arianz sect addictissi-
Emrwmnis foedus occultum iniit sub bis conditionibus, ut
Üerilice. Aspar et Ardaburius, qui erant caleris duci-
xis eminenWores, Basilisco procurarent imperium,
"EE uo ille adepto eis rependeret, ut Arianis suam ipso-
sectam liceret tuto propagare. Addunt nonnulli
um Basilisco promissum fuisse ea lege ut Gen-
l-eprieo, cui, ut pete Arians soc: acerrimo defensori,
"-I»epeulte favebaut Aspar et Ardaburius, imperatoriam
proderet : quamvis communior opinio fuerit
useum Geoserici peeunia corruptum id fecisse,
I3 asil
"Am q aperte declarat Theodorus lector libro 1 Excerpto-
Ἐπ ἄἀχγρ) Historis. Ut ut sit de variis istis rumoribu:, id
"m num apud omnes constat, Basilisci culpa Romano-
Ur- «am classem Carthagini jamjam imminentem periisse,
"CEEwaod idle diutius, Genserici vel corruptus pecunia,
«5j do!o deceptus, anceps cunctatus fuisset, cuim alio-
Wai, $i recta perrexisset. Carthaginem, eam absque
"ulbio, omni taoc Vandalorum prasidio destitutam,
"—-as, qui paulo sniea videbatur animo concidisse,
Weberestris Romanorum exercitus milites, e sua spe
Weund
Caribaginis plane dejectos, partim dolo
eile occupsas:et. Classe itaque dissipata, Genseri--
adversus Vandalos bello, Africam ab eorum servitute
liberavit. Caterum Theodoricus Gothorum rex in
ltalia 4 Cassiodoro laudatur in Chronico, quod, inter
alia prxeclare in reipublic:e bonum gesta, Siciliam a
Vandalorum coniinuis deprzedationibus liberaverit.
Cujus rei alium quoque testem habemus locupletissi-
mum Ennodium Ticinensem episcopum, in panegy-
rico quem eidem Theodorico regi dixit, ubi sie eum
alloquitur : Quid castigatas Vandalorum, vertis paren-
tibus eloquar depredationes, quibus pro annua pensione
satis est amicitia tua? Evagari ultra. possibilitatem ne-
sciunt, duce sapientia affines esse meruerunt, quia obe-
dire non abnuunt, Sed id multo post Genserici obitum
contigit, anno scilicet 491, Olybrio consule. Czte-
rum paeti foederis intuitu Gensericus, supp'icante
per patricium Severum Zenone, ut scribit Victor li-
1, n. 17, pacem utcunque Ecclesie restituit.
Reseraia quippe est ecclesia Carthoginensis, ut idem
auctor testatnr, quam antea, di:ssipalis atque disper-
sis per diversa exsiliorum loca presbyteris et mini-
stris, claudi jusserat; et sic universi ab exsilio redie-
runt.
933 CAPUT VII.
Genserico Hunericus succedit; eub quo multi cfarueve
591
APPENDIX .&D VICTOREM VITENSEM. 592
martyres et. confessores, hi. potisumum qui precua A Conditorem implorant, qui recentiorem eis natnram die
lingua loquebantur.
1. Paulo post initam cum Zenoneimperatore pacem,
Gensericus, post multarum provinciarum clades, inquit
Victor Tunnonensis in Chronico, et Christiani apud
Africam populi spolia atque neces, e vivis excessil,
anno, ut auctor est Procopius, post captam Cartha-
ginem trigesimo septimo, nempe quadragesimo regni
sui anno, Olybrio et ftustico consulibus, id cst, dera
vulgaris anno 464, ut scribit Victor Tunnoneusis loco
laudato : sed utrumque a vero aberrasse nemo ambi-
it; tametsi eumdem errorem secutus est Isidorus
in brevi Vandalorum Historia, ubi Victoris verba
descripsit : in lioc etiam falsus, quod tom» excidium
Augustarumque captivitatem post Majoriani impera-
toris mortem contigisse existimavit. Rei veritas ex
Historia Victoris Vitensis potius est repetenda , qui
in fine l.bri 1 Genserieum in regno annis triginta sep-
tem et. mensibus (ribus durasse testatur, post. captam
scilicet Carthaginem, ut ex Procopio jam observavi-
mus; alias sane Zenone nondum imperaute defun-
etus fuisset, quod, nemo unquam dixerit. Itaque cuin
ex omnium consensu Carthaginis excidium auno 439,
mensc Octobris contigerit, recte colligitur Genseri-
cum anni 477 initio e vivis abiisse. Quin et cum in
veteri fragmento quod Prosperi Chronico subjungitur
in codice Augustano apud Canisium tomo I Antique
Lectonis, dies sex supradicto numero addantur,
aliundequc , ut diximus cap. 5, num. 1 certum sit
Carthaginem xiv. calendas Noveinbris captam luisse,
recte Genserici obitus a V. C. llenrico Norisio anno
AT1, die 25 Januarii consignatus est lib. 11 Historie
Pelag., cap. 21. .
9. Genserico Ilunericus ex ipsius filiis natu. maxi-
mus successit, ob ipsius in orthodoxos, potissimum
Ecclesiarum antistites, crudelitatem famosus. lloc
quippe solo nomine apud auctores notus est, quippe
quem nec res in bellis przeclare gestze, nec ulla ma-
gnarum rerum expeditio , ut in patrecontigerat, illu-
Strem fecerunt. Sic brevi íuter alios ejus vitam com-
ndio concludit Procopius libro 1 de Bello Vandalico:
wit hic Honoricus , inquit, in Africam habitantes
Christianos omnium qui unquam fuere scvissimus ini-
quissimusque. Vi enim in Arianorum eos placita per-
trahere volens, quos sibi obnilentes repererat, flamma
aliisque cruciatibus enecabat. Multis et linguas exscin-
debat e faucibus, qui mea etiam etate Byzancii ambu-
labant, integro utentes sermone, nihi:que de vetere pena
persentiscentes : 6 queis duo, postquam se prostituti
pudoris feminis miscuerant , loqui desiere. Octo ille
annos regni cum explesset, morbo exemptus est. rebus
humanis.
9. Africanos istos confessores qui lingua. excisa
recte loquebantur, alii quoque auctores , etiam Pro-
copio antiquiores, celebrarunt; ex quibus fuere Vi-
ctor Vitensis episcopus, et /Eneas Gazensis, qui
Zenone imperatore floruerunt. Victoris verba ex
quinto ejus historize libro, nuin. 6, repetenda sunt,
ubi testatur lioc ipso tempore quo scribebat, unum
adhuc ex illis confessoribus, noniine Reparatum, sub-
diaconum, superstitem fuisse, quem in Zenouis palatio
commorantem , ob hoc miraculum regina summopere
venerabatur. Czetera qui:e de bac re debet iste auctor,
videsis supra. p:g. 45 (Nobis col. 249) laud minoris
est auctoritatis πο 234 testimonium. Quz enim in
Africacontigerant refert Victor; iste vero quz? Constan-
tinopoli probe noverat, scriptis commendavit iu libro
de Immortalitate anim:e et corporum resurrectione ;
in dialogo scilicet qui Theophrastus inscribitur, ubi
postquam de Magna Libya, sic Africam Greci appel-
abant, nonnulla przmisissel, quam ait dura premi
tyrannide, hec postea subjungit : Tyrannus criminis in
loco ducit eorum qui ejus imperio subsunt, pielatem ;
jubetque illud tam preclarum et bonum dogma sacer-
dotes abnegare; iis qui non obtemperant, proh. scelus !
caram Deo linguam exscindit.... Illi vero ipsius uatura
tertia post largitur, non dato quidem alterius. lingue,
sed facultatis sine lingua articulate, quam unquam
antea, quod vellent eloquendi munere. Tautum porro
miraculum non vulgari rumore, aut ex aliorum quo-
rumpiam relatione acc»pisse se dicit iste auctor; sed
rem a seipso diligentissime exploratam fuisse testa-
tur, ne ullus remaneret dubii , aut forte suspicionis
locus. lpse ego, inquit, eos viros vidi , et loquentes
audivi, el vocem adeo articulatam esse posse miratus
sum ὁ instrumentum vocis inquirebam , el auribus non
credens , oculis judicandi munus remisi; atque ore
aperto liguam totam radicitus evulsam vidi , ac slupe-
[actus mirabar , non. sane quo pacto vocem conforma-
rent, sed quomodo conservati essent. Dicit medicorum
doctrina, contestatur etiam et natura, quia lingue in-
cisio, interfectio est ejus a quo inciditur. ldem testa-
tur Eusebius occasione sancti Romani , ut a nobis
observatum est in Actis Martyrum sinceris pag. 581.
Et forte ex hoc Eusebii loco /Eneas medicorum pla-
citum ἃ se laudatum didicerat. Porro /Eneas, philo-
sophia Platonica sectator, ex istorum confessorum
miraculo argumentum deducebat ad probandam
corporum futuram resurrectionem ; quin et exinde se
didicisse testabatur Deuin ita esse universe nalura
Dominum, ut nihil earum qu:e videntur rerum firmum
ac fixum existimare debeamus, si id Deus loco suo
movere voluerit. «
4. Rein majori adhuc admiratione dignam narrat Mar-
cellinus comes in Chronico, puerum scilicet catholicum
qui antea mutus erat, praecisa lingua recte exinde locu-
tum fuisse. Integrum ejus auctoris locum referre juve-
rit, quippe qui paucis hanc Africanam persecutionem
attingi, el res a se visas scribit. Ind. viu, TAeodorico
et Venantio, coss., id cs!, rx Christiane auno 484,
tolam per Africam crudelis Hunerici Vandalorum regis
in nostros catholicos persecutio importata est. Nam ex-
sulatis .di[fugatisque plusquam 55$ Orthodoxorum epi-
scopis, ecclesiisque corum clausis, plebs fidelium variis
subacta suppliciis, beatum consummavit agonem. Nempe
tunc idem rex Hunericus , unius catholici adolesceMis ,
vilam a nalivilale sua sine ullo sermone ducentis, lin-
guam pracepit excidi, idemque mulus, quod sine hu«
mano auditu Christo credens ei didicerat , mox pre-
cisa. sibi lingua locutus est , gloriamque Deo in. primo
vocis suc exordio dedit. Denique ex hoc fidelium con-
tubernio aliquantos ego religiosissimos viros, preecisis
linguis, manibus truncatis , apud Bysancium integra
voce conspexi loquentes. ας Arianorum crudelitas in
religiosos Christi. cultores, suprascriptis consulibus,
mense l'ebruario capit infligi. Quod scilicet conventus
Carthaginensis ad diem calend. Februariarum indictes
esset, unde ansam cepit tyrannus orthodoxos auti«
stites gravius af(ligendt.
5. llis deniquetanii miraculi testibusadjiciendus est
Gregorius Magnus, 9355 cujus, etsi ea lautum narret
due ab aliis didicerat. auctoritas spernenda non est.
ic vero lib. 11 Dialogorum , cap. 32, se, cum apod
p Constantinopolim | mor.retur, seniorem quemdam
eiiscopum cognovisse refert, attestautem se aliquot
ex iis antistitibus Africanis olim vidisse qui absque
lingua loquebautur, e quorum numero unus in carnis
peccatum lapsus, hoc dono privatus illico fuerat. Sed
hos antistites ea poena affectos fuisae scribit in per-
secutione Alricana quz Justiniani imperatoris tem-
poribus a rege Vandalorum excitata fuerat, quod
lapsu memorix a eancto Gregorio dictum fuisse vo«
lunt nonnulli. Et quidem e prioribus, quos Huneriei
temporibus passos fuisse certum est, aliquos sua
v:ate, id est imperante, Justiniano, superstites fuisso
scribiv Procopius, uti supra diximus. Et ipsemet
Justinianus imperator in constitutione de oflicio
prefect prator.o Africe lib. 1 cod. Justiniani, tit.
7, se vidisse testatur /tos venerabiles viros, qui ab-
scissis radicitus linguis penas suas miserabiliter 1 -
bantur. Quam Justiniani Augusti constitutionem lau-
dat Evagrius lib. tv, cap. 14; ubi suze Historiae ea ipse
895
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
594
inseruit qux ex Procopio de his sanctis viris supra A priam peregrinationis incommodum sustineutes , ad
retulimus.
6. Eosdem confessores Constantinopoli sepultos
fuisse scribit Victor Tunnonensis in Chronico sub
consulatu Zenonis Augusti, ubi ait, quod linguis ab-
scissis perfecte finem ad usque locuti sunt, urbs regia
attestatur, ubi eorum corpora jacent. Et sub finem
Chronici idem auctor testatur Theodorum Cabarsu-
sitanum, episcopum Africanum, qui cum ipso ob
causam trium capitulorum in exsilium missus fuerat,
tunceque in urbe regia agentem post mortem, juxia
confessores quibus Ugnericus Vandalorum rez linguas
absciderat, sepultum fuisse. Ipsorum vero, quos se-
xaginta numero fuisse aiunt, memoriam celebrant
Greci, tam in menologio, quam in magnis, ut lo-
quuntur menzis ubi,3oyo6«corappellantur. In menolo -
jo quod e versione cardinalis Sirleti Canisius tomo 1}
ctionis Antiquz inseruit, complures simul memo-
rantur apud Carthaginem partim interfecti , partim
amputatis linguis in exsilium ejecti sub Hunerico
rege. Sic res ibi narratur : Eodem die, 7 scilicet
Decembris, sancti trecenti marlyres in Africa gladio
consummati sunt, sub Zenone imperatore. et ITunerico
Ariano rege, propter orthodoxe fidei confessionem
epud urbem Carthaginem obtruncati, cum Arianis sen-
tire non passi. Sacerdotibus autem majora excogitantes
supplicia, duos incenderunt, sexaginta vero eloquentio-
rihus linguas. exciderunt, qui dispersi per omnem Ro-
manorum regionem, Dei ipsius vim in efficiendis mira-
culis maximam. sine lingua predicabant , ita. distincte
et aperte, et arliculata verba proferentes, ut hac viden-
tes et audientes obstupescerent : ex quibus unus quispiam
post gratiam confessionis Cliristi lapsus in peccatum
carnis divinam gratiam a se ipso fecit discedere.
1. Verum etsi apud auctores eliam antiquos, inter
«confessores qui post przcisam linguam expedite lo-
«qnebantur, potissimum laudentur episcopi qui hoc
3mmani supplicio affecti fuerunt, adeo ut vix c:xetero-
zum mentio fiat (quod contigisse putamus, vel quod
negandum Deum facile flecterentur. Quod autem his in
exsiliis ab h:reticorum vexationibus minime securi
fuerint sancti illi viri, declarat idem auctor, cum
postea, capite scilicet 8, de eodem Fausto subjungit,
ipsum recrudescente persecutione per diversas late-
bras commigrasse, ne barbarorum insultibus pateret.
Unde mirum non est si plerique maluerint apud
exteros pauperem vilam quiete transigere, quam in
patria tot subesse calamitatibus. Ex istis indubie
fuit Rutinianus, Byzacen: provincie episcopus,
quem ex Africana persecutione fuga elapsum in
Sicili:: vicina insula monachi vitam agentem visitavit
sanctus Fulgentius, ex ejus Vita, capite 15.
9. Persecuüonem itaque ab Hunerico motam
acerbissimam [fuisse ca qus jam protulimus satis
probant, quod et ex aliis item auctoribus qui de lioc
argumento scripserunt, constat. De hac Isidorus
Hispaleusis in. brevi Vandalorum Historia sic loqui -
tur : Hunericus Ariano suscitatus furore catholicos
per totam A[ricam atrocior patre persequitur. Ecclesias
tollit, sacerdotes et cunctos sacri ordinis clericos exsilio
mittit, monachos quoque atque laicos quatuor circiler
millia exsiliis. durioribus relegavit. Martyres fecit,
confessoribus linguas abscidit , qui linguis abscissis
usque ad (inem per[ecte locuti sunt, Eamdem perse-
cutionem Victor Tunnonensis, Isidoro antiquior, in
Chronico duobus locis commemorat; sed perturbat
temporum ordinem, cum illam prima vice revocat
ad tertium Lconis Augusti consulatum, id est, :erz
vulgaris annum 467, decennio scilicet el. amplius
antequam llunericus patri successerit. lbi tamen
Hunericum Ariano furore suscitatum catholicos prz
patre persecutum fuisse scribens, hxc subjungit:
Christianorum 937 ecclesias tollit, sacerdotes exsilio
mittit, At aliquot post annis eamdem persecutionem
jam plane eífervescentem in c:zteros etiam ortho-
doxos seviisse narrat; cujus verba proferre operzs
pretium duximus, cum ibi loca quzdam, in qua
3isti ob dignitatem magis essent conspicui, vel quod (; sancti confessores relegati fuerunt, recenseantur,
mpostea in varias inperii lomani provincias dispersi,
Amotiores czeteris (ruere, potissimum in urbe regia,
παι δὲ eorun plerique commorabantur); multos tamen
zmalios fuisse etiam promiscui sexus, quibus hoc
amupplicium illatum est, indubium videtur. Hujus
«936 rei testem habemus omni exceptione majorem
ictorem Vitensem, qui libro v, num. 6, refert ple-
zosque Typasitanze urbis cives in Hispaniam aufu-
&uisse, cum Arianum episcopum suz civitati ordina-
um fuisse accepissent; ceteris vero qui residui
fuerant, quod mysteria divina catholico more cele-
brassent, linguas simul et dexieras manus amputatas
1sisse Quod cum factum fuisset, inquit ille, sanctis-
sumi illi confessores, prestante Spiritu. sancto, ita
locuti sunt et loquuntur, quomodo antea loquebantur.
8. Fuerunt et alii plurimi confessores qui vel in
Africá martyrium consummarunt, aut certe ex patria
sponte, vel persecutorum violentia extorres facti,
per varias orbis plagas absque certis sedibus vagari
eoaeti fuerunt. Quin et complures item fuisse certum
est qui in ipsa Africa dura captüvitate mancipati,
gloriosum certamen inierunt pro Christi divinitatis
defensione, ut colligere licet ex variis Victoris Histo-
riz: locis. Laudatur in Vita sancti Fulgentii, cap. 4,
Faustus episcopus, qui propter fidei catholice con-
fessionem non longe a sua cathedra relegatus, mo-
nasterium in ipso exsilii sub loco construxerat. Qua
occasione observat idem Fulgentii Vite auctor,
multos alios Afric: episcopos ejusmodi exsilio tunc
temporis punitos fuisse, quod hoc pacto persecutores
Ariani sanctos illos antistites variis incommodis
facilius divexandos, et ad veram fidem abnegandam
inducendos crederent : cum alias id difficillimum
esset; si illi extra Africae terminos transmigrantes,
inter catholicos versarentur. De multis enim sacerdo-
tibus, inquit ille, hoc Hunerici tyranni persecutoris
ngluta malignitas ordinaverat, ut juxia patriam pro-
ParROoL. LVIII.
quz alias nobis ignota crant. Sic vero habet : Zenone
Augusto consule, id est, anno Christi 479, nam hic
Victor de tertio Zenonis Augusti consulatu agit,
Hunericus Vandalorum rex pérsecutioni per totam
Africam nimis insistens, Tibunnis, Macri et [al. Nippii] .
ippis, aliisque eremi partibus catholicos, jam non
solum sacerdotes, el cuncti ordinis clericos, sed et
monachos aique laicos, quatuor circiter millia exsiliis
durioribus relegat , et confessores ac martyres (acit,
con[essoribusque linguas abscidit, etc. Tunc Letns
Neptensis Ecclesie episcopus glorioso martyrio coro-
naiur nx calendas. Octobris, εἰ Eugenius episcopus
Carthaginensis Ecclesie, post dira eremi exsilia, plu-
rimis afflictionibus ponisque clarus habetur. Hc vero
omnia infami llunerici persecutoris exitu concludit,
quem inter innumerabiles suarum impietatum strages,
quas in catholicos exercebat, octavo regni sui anno,
interioribus cunctis effusis, ut Arium patrem ejus misere
vitam finiisse narrat, qua verba lsidorus supra lau-
datus ex hoc Victoris loco exscripsit. Porro frag-
mentum Tyronis Chronico assutum, quod ex Canisii
editione jam non semel laudavimus, hanc Hunerici
persecutionem anno regui ejus septimo consignat his
verbis. In fine anni 7 regni sui catholice Ecclesie
perseculionem fecit , omnesque ecclesias clausit, et
cunctos Domini sacerdotes cum Eugenio Carthaginensi
episcopo exsilio relegavit. Qui Dei judicio scateus. ver-
mibus vitam finivit.
10. At tota persecutionis ab Hunerico mot: series
repetenda est ex Victoris Vitensis Historia, ubi illius
initium, variaque incrementa el diligenter observa-
vit, et accurate descripsit. Incaepit paulo post Eugc-
nii Garthaginensis episcopi ordinationem, 41:5 anno
481, ut cap. sequenti dicemus, celebrata est. Cum
nempe, uti narrat laudatus auctor libro 11, num. δ,
Eugenii faina ubique celebris esset, Arianorum epi-
&copi tyranno suggesserunt ut beatum anuistitem po«
13
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
396
pulo verbum facere non pateretur, aliaque ab eo À V. C. Henricus Norisius lib. i Historize Pelag., cap.
exigeret qua religioni nostrze coutraria erant. Η πο,
inquit, Hunerici persecutio doloris atque parturitionis
nostre sumpsit initium. Postea edixit ut nemo in pa-
latio mil4aret, neque publicas ageret actiones, nisi sese
Arianum fecisset ; tum eos qui ea occasione tnilitiau
abjecerant, in Siciliam et Sardiniam relegavit, ut ha-
betur num. 7. lbidem contumelias virginibus sacris
illatas, alique Vict?r describit, quibus tyrannus s6-
mit .m nitebatur invenire per cujus aditum publicam
faceret. persecutionem. Num. seq. ad. 13 egregie de-
scribit iter infinitorum propemodum confessoruui
qui tyranui jussu in exsilium deportati sunt. Sed hec
ypriel idia fuere majoris persecutionis. Cogitabat qu:ppe
luuericus, inquit Victor num. 13, acriora adversus
Ecclesiam Dei ; «t qui membra aliqua abs.iderat, [0-
tum laniando perderet corpus. Ea de cou-a universos
Alricze epi-cop s Carthaginem evocat ad collationem
de rebus fidei catliolicos inter et Arianos anno :e-
quenti habendam. Datuin est autem edictum inense
Maio, anno septitno Hunerici, qui auno vulgaris dra
4-3 respondet.
41. Anno itaque 434 Eugenius cum cteris ortho-
dox: fidei defeusoribus ad diem 998 veuit prz.ti.
tutum, ut'cum Arianis conferret. Verum tyrannus,
qui in suo cdicto pollicitus catholicis fuerat. omnia
tuta, fidein statim infriugit, iis qui bona fide vene-
rant manum injiciendo ; dei::de in docus-imos potis-
simum ΒΥ, eorumque nonnullos necat, e quibus
celebris est Laetus, qui h c occasione martyrium fe-
lici gone complevit, ut dicitur nuin. 18. Alios item
recenset Victor num. 16, quos fustibus caxsos jam
antea ja exsilium. detrudi jusserat. Nec tamen. his
injuriis fracti animo fuere episcopi catholici, sed qui
superstites remanseraut ad locum conveniunt, colla-
tionem de rebus fidei babere par.(i. Quod cu: ferre
non póssent Ariani, tumultu concitato catholicas ca-
lumniis variis alfecere; Tuncque, inquit Victor,
universi Ecclesie catholice fibi qui aderant, centenis
21; el potissimum in emendandis qux ad calcein
operis habentur.
45. Porro tantis Africanm Ecclesi:ze calamitatibus
Felicem pontificem Romanum condoluisse diecimus
ex Evagrio, qui libro in Historize eccle-iastic:e, cap.
20, litteras Felicis pap: ad Zenonem imperatorem
scriptas laudat, quibus eum commonebat de persecu-
lione que in Africa excitala fuerat ab Hunerico. Sed
exciderunt pontifteie ille litterze, quibus tamen pa-
ruisse imperatorem inde conjieimus, quod Uranius
Zenonis ad Hunericum legatus, apud Victorem lib.
v, nun. 7, sese pro defensione catholicarum ecclesia-
rum Cart^aginem wenisse jaclitarit. Sed quantum i-ta
legatio 999 spud Hunericum profuerit, ex eodem
Victore discendu:n est. Ut enim, inquit, i/li ostende-
ret tyrannas se ueminem formidare, in illis plateis vel
vícis plures lortores et crudeliores statuit, in quibus
legatis. moris est, ascendendo ad palatium et descen-
dendo transire, ad opprobrium videlicet ipsius Keipu-
blice, elc.
CAPUT VIII.
De sancto Eugenio episcopo Carthaginensi, aliisque
nonnullis confessoribus et martyribus qui sub IIune-
r.ci persecutione vexati (uerunt.
1. Multa licet ia Victoris Vitensis Historia de peato
Eugenio Carthaginensi episcopo habeantur, visum
e-t lamen operc pretium de eo seorsim agere, quod
multa , et quidem non levis momenti , in aliis aucto»
ribus de ejus gestis passum occurrant, qua prater -
mittere non licet. Tanta enim fuit. apud omnes san»
ctissimi hujus confes«oris fama, ut paucos reperias
istius νὶ auctores qui euin Scriptis suis non cele-
braverint. Laudan!us est ob. eam rem inter alios
Gregoriu« Turonensis autistes, qui initio libri B
. Historie Fraucozum observat jain sua zetate mari y--
rum aui confessorum. Afrieanorum qui in Vandalica
persecutione claruerant, passtoues conscriptas fuisse,
[ustibus tundi jubentur. Orthodoxi itaque niliil verbis ἃ quarum ali uot se legi-se testatur, ex* quibus non-
se facturos advertentes, fidei l;bellum, quem antea
Bcripseran!, protulerunt, sicque finita est collatio.
Nam Ariani, qui suam vicissim edere debuissent fi-
dei professionem, cum se victos fuisse eos puderet,
clamarunt omousianos, sic catholicos. appellaban!,
seditiosos esse el procaces, idque suo Hunerieo ita
persuasere , ut ille deiuceps iniqui-Simo semper
animo adversus orthodoxos fuerit. Jubet itaque ty-
rannus eccle:ias catholicas claudi in universa Africa,
aique earum episcoporumque bona suis attribui im-
perat, edicens adversus orthodoxos quicunque a
catholicis imperatoribus adversus liereticos vario«
rum temporuin statuta. fuerant. Edictum integrum
refert Victor lib. 1v, Nec his contentus, epi-copos
omnes qui Carthaginem convenerant in. exsilium
pelli jub.t, qui statim in hospitiis, ubi degeba;t, ex-
spoliati foras muros propelluntur, cum vetitum fuis-
sel sub gravissimis poenis ne eos quisquam a:t ho-
&pitio reciperet, aut alicui cibum praberet, ut nar-
rat idem Victor lib. 1v, num. ὅ.
12. At generalem in Africa persecutionem ab Hu-
nerico motam fuisse, etiam priusquam episcopi pel-
lerentur , diserte scribit laudatus auctor libro v ; ubi
num. 1 refert, per universas Africane terre provincias
uno tempore tortores crudelissimos fuisse destinatos...
πί nulli aetati, nulli parceretur sexui, nisi illis qui eo .
rum succumbereni voluntati, Hos fustibus, illos su-
spendio, alios ignibus tortos fuisse commemorat :
tum varia in diversis provinciis sanctorum marty-
run certamina describit, qua! ex eo repetenda sunt
ἃ num. scilicet 8 ad 15. Multos etiam haereticorum
violentiam declinantes, in desertis et speluncis fame
aut frigore iisdein temporibus necatos fuisse testa-
tur. Sed paulo post tyrannus iu suo peccato mortuus
est, cum 80] tantam crudelitatem, ut Gregorii 1uro-
nensis verbis utar, exhorruisset. D« liac porro ecii-
pei quam tunc temporis sol paseus est, consulendus.
nulla excerpsit sue Historie inferenda. At sano me-
lits hac in re consuluisset posteritati, si. excerptis
miuime contentus, tam pretiosa wouumenta. integra
srriptis commendasset.. Etenim aliud a sé visum
[uisse pr:eter Victoris Viteusis Historiam , vel ex eo
solo evinci potest, quod ex paucis 418 ex istis pas-
sionibus a se delibata commemorat, complura. oc-
currant qux: in Victoris libris desiderantur. Uude
etiamsi aliquando hxc in Victoris Historia. exstite-
rint, ut nonnulli suspicantur, qui Victoris opus ad
uos integrum nou pervenisse volust; non mipus ta»
men nobis utilia forest ad suppleudos salein istos
Vietoriuzs Hi-torix hiatus. Verum ut ut sit de rebus
istis, id unu.» nobis persuasum est , ea scilicet quae
a Gregorio narrantur de illis sanotis viris, pro certis
et indubitatis tiaberi posse, ut pote qua .ab auctofi-
bus Eugenio co:xqualibus seripta fuisse nemo po:est .
inflciari^ Cum eniur Eugenius ipse atquc. Gregorius
eodein s:eculo excesserit e vita, iste scilicet saeeulo
sexto labente, hic ineunte : fieri non potest ut p
siones martyrum, quas jam scriptas invenerat Gre-
gorius priusquam llistoriam suam scriberet, initio
saltem sui saculi edit:e n«n [uerint, Quin et, si con-
jecturis iudulgere liceat, verisimile est tam p
monumeu a ab Eugenio ejusque sociis in Gallias al-
lata fuisse, patrum scilicet suorum hac im re, sicut
el iu persecutionum tolerantia exemplum imitanti-
bus, qui s:eculo tertio in exsilium pro fide detrusi,
preclara sancti Cypriani confessionis acta pro ma«
uibus semper habebant, ut eorum leciioue ad marty-
rium erud reutur, quod jam observavimus in Aetis
Martyrum siuceris pag. 195. Et quidem Éugenii epi-
SloLiun ad $50s, cau in exsilinm deportaretur, scri-
ptam aliuude no: habuisse existimaunme. Hinc patet
nihil adversus horum gpesicrum verita.em concludi
posse, quod Gregorius in recensendis Vandalorum
regum nominibus lapsus fuerit. Hec enim ex proprio
391
RUINARTI lx HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS IIISTORICUS. —
398
fando, c:lera vero qux de r.u;enio aliisque confes» A clesie confirmaf.onem vivere asserit. Locum imtegrum
sor'bus Africanis profert, ex antiquioribus atque
certis monumentis hauserat, Caeterum ea omnia qux
de hac persecutione tam in 940 lHlistoria Franco-
rum quam in libro de Gloria Martyrum retert, suo
loco inferius exhibebimus, cum nonnulla prxmiseri-
mus quix de illis sauctissimis confessoribus alii au-
ctores habent.
2. De Eugenii ordinatione sic loquitur Victor Tun-
nonensis episcopus in Chronico : Viviano V. C. et
Dasilio consulibus Carthaginensis Ecclesie post Ca-
preolum , Quodvultdeus, Eugenius episcopus ordinatur.
Annus his consulibus designatus apud Victorem arx
Christian: anno. 465 respondet, quo sane Eugenii
erdinatio consignari nequit. Etenim ex alterius. Vi-
cloris, Vitensis scilicet Historia, ceruum est Euge-
uium hnic Ecclesie przefectum fuisse sub Hunerico
rege, cum nimirum iste barbarus ad Zenonis impe-
ratoris Placidieque Olybrii relictae preees, catliolicis
Carthaginensibus permisisset episcopi election-in , ut
fusius narrat ille auctor libri n initio. At auno 463
Gensericus llunerici pater et processor adhuc in
vivis agebat, et Zeno his temporibus nondum con-
scenderat imperialem tlronum, uti certum est, et
ex ipso Victoris Tunnouensis Chronico probari pos-
sel. Sane ex aliis compluribus Victorini hujus Chro-
nici locis certum est hunc. auctorem, cum episcopos
diver-arum sedium recenset , simul in unum aunum
plures congessisse quos tamen variis el plurimum
dissiiis temporibus ordinatos fuisse peino inficiabitur.
Sic paulo inferius Hilarium , Simplicitum et Felicem
pontifices Romanos in unum congerit, sicut et Gen-
nadium , Anatolium et Acacium episcopos Coxstau-
tinopolitanns, et, ut c:eteros taceam, Alexandru:,
Martyrium et Julianum Antiochenos. Adde Victorem
eo loci nullam Deogratias episcopi fecisse mentio-
nem : quem tamen inter Quodvultdeum, qui pro
fidc in exsilium pulsus est, et Eugenium Ecclesie
C rtliaginensi praefuisse constat. Αἱ Eugenii ordina-
tionis tempus ex longe certioribus argumentis colli-
gere licet, ex iis scilicet qua» supra cap. 6, num. 6,
de beato Deogratiss ejus decessore observavimus.
Cum enim ex his pateat Deogratias anno circiter 457
ad superos abiisse, aliundeque ex Victore Vitensi lib.
n, uum. 4j, certum, sit Ecclesiam Cartbaginensem
annis 254 post ipsius obitum episcopo destitutam
mansisse; patet quoque Euge:ii ordinationem , qui,
ut ex eodem auctore discimus, beato Deogratias suc-
cessit, anno circiter 481 debere consignari. Et qui-
dem hoc anno nondum aperta erat gravis illa perse-
cutio qua Hunericus jostea tam graviter Africanam
lurbavit Ecclesia:n, ut supra cap. przcedenti uum.
10 et sequenti exposuimus.
3. Porro Victor Tunnonensis loco laudato obser-
vat Eugenium post dira ereni ezsilia plurimis afflictio-
tibus paiis,ue clarum apud omnes fuisse, quod ex
aliorum etiam ejusdem :evi illustriorum scriptorum
testiinoniis conlirmari pctest. De his quie ab Antonio
Tsmallumensi Arianorum episcopo in exsi'io apud
eum constitutus pertulit, non alium qu.eriunus testem
preter Victorem V:tensem, quem consulere licet lib.
v, num. 41. Auimi vero ipsius inaznitidinem plu-
Yimum commendat Gelasius papa in epistola 13 ad
episcopos Dardani, quibus Eugenii collegarumque
illius exemplum ante oculos ponit, ut e re sacerdo-
lum esse ostendat, principum conatibus obsistere,
cum regia »uctoritàte firmare nituntur ea quie ad-
versus justiti: leges fiunt. Écce, inquit, nuper Hu-
uerico regi Yandalice natioiis, vir magnus et egregius
sacerdos et. Fugenius Carthaginensis episcopus, multi-
que cum eodem catholici sacerdotes 9] constanter
restiterunt sevienti , cunctaque. extrema. tolcrantes,
hodicqie persecutoribus resistere non omittunt. Eum-
dem sanctissinum antistitem confessoris publici titu'o
evornat Gennadius Massilien-is in Catalogo sceripto-
ram eccles. asticoruim , quem vivente adliuc. Eugenio
$C ibebat : ibi enim, cap. 97, Fuzenium adhuc ad Ec-
referre ab re non erit ex quo discimus tanti viri ela-
cubrationes quibus Ecclesiam catholicam illustravit,
Sic autem habet in vetustissimo nostrz bibl'othecze
Sancti Germani codice manuscripto, litteris Franco-
B
Gallicis, sive Merovingicis, ab aunis circiter centuin
supra mille, ut jam diximus, exarato : Eugenius Cur-
thaginis Africe civitatis episcopus, et confessor publi-
cus, pelilus a Chunerico Vandalorum rege, catholice
fidei expositionem et maxime verbi omousii rationem,
consensu omnium Africanorum et Maurorum, Sardiniam
el Corsice episcoporum et confessorum qui in catlio-
lica permanserunt fide, composuit librum fidei, non
solum sanctarum Scriptu:arum, sed. et Patrum testi-
moniis communitum; et per collegas confessionis sue
porrexit ad porlandum. |Uditi perrexit. Jam vero as-
portandus] pro fidelis lingue remuneratione in ezsi-
lium , vice sui commonitoria fidei, el unius sacri et
conservandi baptismatis ovibus suis, quasi pastor solli-
citus dereliquit. Áltercationes quaque quas contra Aria-
mos prasules per internuntios habuit , conscripsit ; el
legendas per majorem domus Chunerico direxit. Simi-
liter et preces pro quiete Christianorum eidem velut apo-
logias obtulit. Vivere adhuc ad confirmationem Eccle-
sic dicitur. Ex his autem Eugenii opusculis a Gennadio
recen-sitis, przter fidei Confession:s librum, qui totus
Vieioris liistori: insertus est, el suggerendam Hu-
nerico regi oblatam, apud eumdem auctorem, unica
Superest ejus epistola, quam in exsilium abripiendus
ad $uo: cives Carthaginenses conscripsit, ut eos in
lide catholica confirmaret. Hanc porro cum aliis si«
milibus hac vo*« commonitoria, seu, ut editi habent,
epistolas designari dubium non est. Eamdem infra
ex Gregorio Turonensi, qui nobis illam conservavit,
exhibebiinus ad aliquot inanuscriptos codices colla-
tm.
4. Cardinalis Daronius, ad annum 495, contendit
Eugenium a Guntabundo Hunerici successore varie
exagitatum, et tandem extra Africam ejectum in Gal-
C lias appulisse, atque ibi apud Albigensem Aquitaniz
civitatein hoc ipso anno quem etiam regi Guntabundo
extremum fuisse dicit, e vivis excessisse. At V. C.
Menricus Norisius, lib. i Historiv Pe'agiana, cap.
21, Eugenii obitum nonnisi decennio post contigisse
existimat. Et merito quidem. Nan Victor Tunnonen-
sis antistes in Chronico, qui jam antea, ut diximus,
Eugenium post diversa eremi exsilia, p'urimis. affli-
etiunibus el penis clarum fuisse dixerat, disertis ver-
bis asserit eumdem sanctum virum sub The^«dori con-
Sulatu, id est vulgaris ere anno 505, mortuum fuisse.
En ejus verba : T/eodoro V. C. consule Eugenius
Carthaginensi; episcopus confessor moritur. Nec ibi
res plures in unu.n commiscuisse Victor aecusari
potest, ut. supra de 60 dicebainus : cum nempe hic
de solo Eugenii obitu verba faciat, superius autem :
res multas variis temporibus gestas in unum quasi
fasciculum congesserit. Sed et Victoris testimonio
alterius etiam :ntiqui scriptoris auctoritatem adjun-
git idem Norisius, fragmenti scilicet vetustissiimi,
quod Tyronis Chronico subjunctum est apud Cani-
sium tomo ] Lectionis Antiqui, ubi Guntabundo ita
Eugenius acceptus fuisse dicitur, ut ab eo rege non
solu ipse ab exsilio fuerit 9/49. revocatus, sed et
c:eteris quoque antistitibus orthodoxis Eugenii pre-
cibus integra libertas fuerit restituta. Guntamundus,
inquit ille auctor, tertio auno regni sui cemeltcrium
sancti martyri» Ágilei apud Carthaginem cathelicis dare
precepit, Eugenio Carthaginensi episcopo, jam de ez-
silio revocato. Tum subjungit: Decimo autem anno re-
gni sui. ecclesias catholicorum aperuit, et omnes Da
sacerdotes, petente Carthaginensi episcopo, de exsilia
revocavit. ldem quoque testantur posierioris :evi au»
ctores, iuter quos llermanuus Coutraetus ipn Chroniee
laudati fragmenti verba exscripsisse videtur, testatus
Gun abundum decimo regni sui auno cath ΕΠ ῸΝ om.
n»5s episcopo:, persuadente Eugenio episcopa, ab ex.
silio revocasse. et diu clau:as ecclesias ace reddit
e*, c
Yt
$99
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
400
aperuisse. Neque dicas Guntabundum post id clemen- A bibliothecze Colbertiuz, in quo Passioni sincti Eu-
tie tempus in szevitiam tandem declinasse. Etenim
fragmenti auctor, qui altero p»st hauc generalem ex-
silii relaxationem anno Guntabundum iuteriisse scri-
bit, nullam facit persecutionis mentionem. Unde con-
jicere licet nullam revera ab co rege excitatam fuisse ;
proindeque alterum Eugenii exsilium potius ad Tra-
samundi tempora esse revocandum : quem quide.n
regem gravissimam adversus ortliodoxo. persecutio-
nein commovisse nemo est qui nesciat, Certe Gela-
sius pontifex Romanus, qui epistolam ad cpiscopos
Dardani:e, jam a nobis superius laudatam, Victore seu
potius Viatore V. C. consule, id est anno 195 conscri-
psit, testatur eo adhue tempore quo scribebat Euge-
nium cuui cxteris Africanis episcopis persecutoribus
resttisse; quod sane de Eugenio iu Galliis agente
non dixisset. IN
5. Celebris est beati Eugenii memoria in martyro-
Jogiis tam recentioribus quam antiquis, in quibus
ipsius festivitas die 15 Julii celebratur, adjunctis ipsi
exieris cleri Carthaginensis confessoribus quos in
lluneríci persecutione passos fuisse Vietor Vitensis
commemorat. Ceteris brevius rem exprimit Florus :
Apud Africam, inquit, natale sanctorum confessorum
Eugenii Carthaginensis episcopi, fide et virlutibus ac
miraculis gloriosi, et universi cleri ejusdem Ecclesie.
Quibus verbis Ado sequentia subjungit : Qui cede
inediaque macerati, fere quingenti vel eo amplius : in-
ter quos quamplurimi erant. lectores. (et) infantuli gau-
denles in Domino; procul exsilio crudeli extrusi sunt,
Tum Salutarem et Murittam ex Victoris llistoria no-
tissimos laudat; que quidem omnia apud Usuardum
et Notkerum totidem verbis referuntur, sicut et in
hodierno Martyrologio Romano. Notkerus tamen post
hanc vocem confessorum, habet, imo et victoriusorum
martyrum. Huic vero infantuli adjungit conjunctivam
que, ne aliquis existimet eosdem leetores fuisse et in-
fantulos qui bic commeworantur. !loc autem: obser-
vare visum est, quod Baronius ifa apud Usuardum
genii ex Gregorio Turonensi desumptz, quam infra
exhibehimus, premittitur hic titulus : /ncipit Vita
:ancti Eugenii episcopi, qui obiit in vico Viancio vtt
idus Septembris. De ejusdem vero obitu. h:ec in. AI-
bieusi Breviario habentur : Eugenius..... in Galliam
pulsus, in Albigensi pa;o ad Veram amnem, juxta se-
pulcrum. Amaranthi martyris consedit; ubi cdificate
monasterio tot laboribus erumnisque perfunctus, mor-
tuus est, ejusque sepulcrum gloriosum fuit. Cartera ex
Victore Viterisi et ex Gregorio Turonensi excerpt:
Sunt.
8. Est autem Viauciuin vicus haud procul ab urbe
Albiensi, quem Pontius comes Tolosanus Ainelio
Albiensi episcopo et canonicis Sancte Cxciliz dedit
labente s:culo decimo, ut patet ex ejusdem Ponii
eharta apud. Catellum libro 1 Histori:? Comitum To-
losanorum, qua Pontius vicum Vianeii salvum fore in
posterum decernit ad honorem sancti confessoris
Christi Eugenii, et sancti Amerandi inartyris, et cm-
terurum sanctorum qui ibi requiescunt. Data esi.....
rege Lothario defuncto, anno secundo quo filius ejus
Ludovicus cepit regnare; atque in ea laudantur Ade-
lardus abbas. Viancii, Aymerius prepositus, Amelius
capiscola, et alii canonici. Hanc avi sui donationem
coufiruiat flaymundus comes Tolosanus, lHdefonsi co-
mitis filius, apud eumdem Catellum loco laudato; et
hoc pariter in honorem sancti Eugenii et aliorum
sanctorum qui in. Viancio requiescunt. Sxculo duo-
decimo contentio orta est inter monachos Aurilia-
censes et episcopum ac canonicos ecclesiz Albiensis,
occasione ecclesie Viancii, quam utrique sibi vindi-
cabant. Rem commisit Alexander papa episcopis Ru-
thenensi et Cadurcensi, ut patet ex ejusdem pontificis
epistola, quam ex cod. ms. Colbertino edidit V. C.
Stephanus Baluzius libro rv Miscellaneorum, pag. 465.
Et quidem Auriliacenses monachos causa cecidisse
colligimus ex actis visitationis fact: a Simone de
Bello Loco archiepiscopo Bituricensi, apud eumdem
legendum monuuerit in Martyrologii Romani notis ad C, Baluzium libro laudato. lbi enim Simon archiepiscc-
hanc diem, quam quidem illustrissimi cardinalis con-
jecturam Notkeri auctoritate fultam esse deprehen-
dimus ; quanquam fateuduin est in Usuardi autogra-
pho dilucide scriptum, lectores infantuli : qux verba
ex Victoris Vitensis lib. v, num. 9, desumpta sunt.
Recentiorum martyrologiorum verba singillatim pro-
ferre supervacaneum (oret. Galesinius pro Eugenio,
Kusebium Carthagiuensem episcopum habet.
6. Ceterum etsi tanta auctorum nubes iu hoc con-
veniat, ut pro Eugenii festo, die 15 Julii celebrando,
omnes consentiant : inde tameu colligere non licet
hunc fuisse sancti hujus viri depositionis diem : siqui-
dem in vetustissimo calendario Africano, quod certe
paulo post ipsius 9/43 mortem conscriptum est, No-
nis Januarii depositio sanctorum episcoporum Deogra-
ias et Eugenii celebratur. Ejus vero in Gallias adven-
tum commemorat Ándreas Saussayus in corollario
martyrologii Gallicaui die 1 Januarii, his verbis : Al-
bige in Aquitania advenius. sancti. Eugenii. episcopi
Carthaginensis εἰ martyris, qu cx veteri. Albigensis
Ecclesi: traditione, ut videtur, desuimpsit ; at ea qux
postea subjungit, Eugenium scilicet 4 Guntabundo
Vandaloruta rege iterato exsilio damnatum ac fragili
rati impositum in Gallias advenisse, aliaque ejusimodi
non pauca, ex Baronio aliisque recentioribus, aut
etiam ex proprio fundo hausit. —
7. Sed verum Eugenii obitus diem certius forte ex
ejusdem Ecclesise Albiensis traditione, quam ex quo-
eunque alio instrumento repeli posset. Cum enim
ibi fato functus fuerit sanctissimus ille pontifex, ejus-
que sacr reliquie ibi semper venerationi habite
fuerint, verisimile est festum ejus diem huuc ipsum
esse institutum, qui aliquando ei supremus fuerat.
llie vero dies ést sextus mensis Septembris, quo beati
Eugenii festivitas in Albiensi Ecclesia etiam uunc sub
ritu duplici celebratur, idque ex. veteri. inultoruu
szculorum traditione, ut patet ex veleri nis. Codice
pus anuo 1286, mense Aprili, Albiensem dicecesim
visitans, apud Viancium prioratum ecclesie Albiensis
venisse dicitur, ubi a praeposito przedicti loci receptus
et procuratus est. Ánno 1291 idem antistes rursus
215 Albieusem diccesim visitavit, qui receptus est
ut antea apud. Viancium preposituram de ecclesia Al-
biensi. Tandem Ludovicus de Ambesia Albiensis
episcopus, sanctorum Eugenii, Vindemialis, Longini,
Amaranthi martyrum et. Charissime virginis corpora,
que ab ipsa illorum morte in ecclesia Viancii in terri-
torio Albiensi reposita fuerant, in ecclesiam cathedra-
lei, sancta: Caecilia sacram, transferri curavit, anno
1404, die 29 Septembris, ubi ctiam nunc religiosis-
sime astervantur ; quanquam translationis istius me»
moria die 2 Octobris potissimum celehratur, ut ex
[ireviario Albiensi disciinus.
9. Qusri potest hoc loco quonam jure Trasamun-
dus Eugenium relegaverit in urbem Albiam, in regno
Gothorum sitam, atque adeo Trasamundo liaud sub-
jectam, ut quz ab Africa longo terrarum marisque
intervallo disjuncta esset. Cur non potius cum in
Sardiniam deportari jussit, littora ^ Africz contra si-
tam ? cur non in extremas Afric:e solitudines? Neque
enim verisimile est datum Eugenio fuisse arbitrium
exsilii; nam si illud ipsi concessum fuisset, non ar-
bitror przelaturum ltali:« fuisse sedes Gothorum, quos
fidei catholice adversarios esse non ignorabat. Nulla
vero hujus rei probabilior causa nobis occurrit, quam
antiqua Vandalorum cum Gothis affinitas, et eadem
secta el religio : qu: ratio Eugenii persecutores in.
duxit ut is a collegis suis distractus, inter Gothos,
pertinacissimos videlicet Ariani dogmatis defensores,
quibus tunc Alaricus imperabat, eo miserabiliorem,
quo longiorem vilim traheret.
10. Aliam item quaestionem | movent nonnulli,
utrum scilicet Eugenio martyris titulus debeatur ?
Sed his imunorári parum interest. Cum enim Euges
401
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
403
nius post varios pro Christi nomine superatos labores, A landiani, die 2 ejusdem mensis, horum antistitum
post ingentes zeruinnas, semel et iterum e patria pul-
sus in exsilio tandem vitam finierit, viderint qui hzec
quzerunt, an ii tantuminodo martyres appellari pos-
sint, qui inter tormenta ac supplicia exspirantes mar-
tyrium consummarint. Certe si confessoris titulus
Eugenio solum concedatur, ipsi tamen martyrii me-
ritum et premium non defuisse nemo non fatebitur.
In veteribus scriptis quae supra laudavimus, confessor
dicitur; in hodierno autem Albiensis ecclesix brevia-
rio appellatur martyr, sed paulo latiori significatione,
quippe cum ei responsorium istud assignetur quod
pro iis qui sanguinem suum non fuderunt. solet reci-
tari,
11. Przter Eugenium, tres 3lios confessores com-
memorat Gregorius Turonensis, Longinum scilicet et
Yindemialem episcopos, atque Octaviauum archidia-
conuin, de quibus pauca, deficientibus vetu-tis mo-
numentis, hic dicenda occurrunt. In Notitia Africana,
qam post Victoris Historiam (Supra col. 269) exhibui-
mus, inter alios diversarum provinciarum antistites
qui Hluncrici mandato ad conventum Cartha;inensem
occurrerunt, reccusetur Longinus Pamariensis epi-
.$copus ex Mauritania Czsariensi, num. 45, et Vinde-
mialis Capsensis episcopus ex provincia Dyzacena,
num. 60. Idem Vindemialis in Passione sanctort"
monachoram nuin. 3 (Supra col. 265) sancti titulo
donatur, appellaturque sacerdos egregius et Christi fi-
delis antistes. llos vero ipsos esse qui a Gregorio
laudantur, etsi omnino affirmare non audeamus; ve-
risimile tamen nobis videtur. Neque enim alii occur-
runt horum nominum antistites in antiquis 1nonu-
mewtis, qui cum Eugenio Carthaginensi adversus
Hunericum et Cyrilam pro fide Christi decertare
9A potuissent. Eosdem in Galliam cum Eugc-
nio venisse putant Albigenses, qui ipsos apud Vian-
eium sepultos fuisse commemorant. Legimus in bre-
viario Albiensi ad diem 2 Octobris , sanctorum Vin-
demialie et. Longini martyrum corpora, simul cum
sancii Eugenii sacris reliquiis ex vico Viancio in ca-
thedralem ecclesiam Albiensem trauslata fuisse : et
quidem in chartis comitum Tolosanorum, quas ex
atello supra laudavimus , non solum Bugenius et
Amaranthus iu Viancii ecclesia requiescere dicuntur,
sed et alii quoque sancti, quorum nomina reticentur.
Vindemialem item et Eugenium episcopos celebrant
Itali scriptores, dequibus, cum nonnulli ipsos eosdem
esse existimaverint cum Eugenio Carthaginensi, et
Vindemiali à Gregorio Turoneusi memoratis, accu-
ratius hic ageudum e:t.
12. Torvisium urbs est in Italia celebris, qua toti
marchiz Tarvisinz:e nomen tribuit. Ejus incol:e prz-
cipuos patrie sue protectores ac patronos colunt
sanctos Florentium et Vindemialem episcopos, quo-
rum istum ratione Afrum, atque Eugenii, iidem
Alricani episcopi, socium fuisse commemorant. Hos
laudat l'etrus de Natalibus, in eadem marchia Equi-
Juius episcopus, in Catalogo sanctorum lib. iv, cap.
viram, a Godefrido llenschenio e manuscripto codice
Christine Sueciie reginz:s erutam, ex qua, euni ab
. ipso Titiano scripta fuisse dicatur, aliquid forte ex-
iscari licebit, tum de tempore quo idem Titianus
arvisinz Ecclesi:e praefuit, tum de Eugenio et Vin-
demiali, quos Itali celebrant. Sie vero incipit : Dum
universalis synodus apud Carthaginem ab Honerico reqe
congregarelur, ex omnibus regnis alque insulis que
, 8ub ejus regimine tunc temporis degebant , die calenda-
C
rum Februariarum , sexcenti septuaginta ep/scopi in
unum sunt pariter congregati, pro fide .ancte. et indi-
vidue Trin:tatis certaturi ; quos ipse deceptus Ariano-
rum perfidia, omnes exsilio damnare jussit; e quibus
Carthaginensis episcopus Eugenius ct Vindemialis sum-
me scientie summqeque sanctitatis inter. alios emicue-
runt, el fidem sancita et individue Trinitatis inviolabi-
liter constantissima voce edocuerunt. Qua de re a
propriis sedibus expulsi, peregrinationis causa ad trans-
marina ccnrolarunt, etc. Hxc in Vita. Iu opusculo
vero de Vindemialis e! Florentii translatione ah co-
dem auctore conscripto, ista leguntur : Florentii vero
alque Vindemialis, licel ortus eorum, vita atque trans-
itus. apud. illos [loruisseut , nobis tamen Dominus
venerabilia corpora eorum, tempore quo voluit revelavit,
eic. De Fiorentii vita nihil liabet, sed de 946 Vin-
demiali atque Eugenio sie resumit : Igitur. beatissi-
mus Vindemialis Africano solo ortus, alque nutriius
est, sed a beato confessore Christi Appiano episcopo
edoctus, ei. coelesti conversatione, fide ac religione im-
butus, presbyteri dignitatem adeptus, in quo digne Deo
militans ad episcopatus onus usque pervenit ; ubi εἰ in
partibus Africe una cum Eugenio, multa per illos signa
magnifica el innumerabilia omnipolens Dominus ope-
rari dignatus est. — Deinde vero tam peregrinationis
causa quam et pra'dicationis ob amorem Christi, ad
insulam Corsicam pervenerunt, ubi dum fidem Doniini
nostri Jesu Christi predicarent , etc...... Sanctus vero
Vindemialis ex prefatis partibus regrediens, maritima-
que littora circuiens, procellosis fluctibus ultra progre-
diens, usque ad castrum Sauvense pervenit una cum
sanctissimo Eugenio, cum quo et mulia miracula in
partibus Africe atque Carthagine egit. 1ndeque venien-
tes usque ad' castrum Vundense, in illis partibus plu-
rimam populi multitudinem sua. predicatione Domino
nostro Jesu Christo acquisierunt. Tum sanctus Euge-
nius in insula. prope Vadense castrum, duobus inde
milliaribus dist»:nte, vita fucctus dicitur; ad cwjus
tumulum, inquit. Titianus, multa et. innumerabilia
omnipotens Dominus dignatus. est operari. miracula,
Sanctus vero Vindemialis a pro(ato castro recedens,
Corsicam properans, ibi in sancto proposito inconta-
minatum reddidit spiritum. Tum de translatione a se
facta sie narratiogem prosequitur ; Postquam a Sa-
racenis captam Corsicam , multasque ecclesias Dei a
fundamentis destructas relatu multorum comperissemus,
ego Titianus. sancte Tarvisiane Ecclesia episcopus,
nutu divino ad pre[atam perveni inawam, ubi tam a
116, ubi eorumdem corpora ex iusula Corsicr, cum
-—- Saracenis devastaretur, Tarvisium a Titiano ejus-
«umlim uri:is episcopo advecta fuisse scribit. llojus vero
"GEB r.hslationis meminit quoque Ughel'us tomo V Italize
mEESacrm in Targisianorum episcoporum catalogo, ubi
itianu:n auno circiter quadringentesimo linic Eccle-
-ERWSi» przfuisse scribit. Sed quantum in designanda
—üP—ujus anüsiiis ztate ἃ vero deflexerit, vel ex eo
"H —-onvinci potest. quod Vindemialis, cujus Titianus
itam scripsisse dicitur, conventui Carthaginensi
7HHE— um Arisnis, jubente Hunerico, habito interfuisse
WE :mnemoretur. Et quidem licet Ughellus llunericianze
Y. v,us collationis diserte non meminerit, eam tamen
"ER. ais designasse videtur, cuni Eugenium et Vindemia-
ἪΝ em Car! aginensi contra Árianos concilio adfuisse,
79b 8ηυε eosdem ez Africa persequentibus Arianis in Ita-
E x am descendisse scribit.
13. Verum de istius auctoris sensu fusius dispu-
διε nibil interest, cum habewnus 10mo 1 Moii Bol-
nautis quam a loci illius incolis didicimus ubi beatis-
simoru:n. confessorum Christi in. sarcophagis posila
corpora (fuerant, Vindemialis utique ac Florentii epi-
scoporum..... Inde corpora eorum levantes, ad Tarvi-
sionum solum pervenimus.... collocavimus in ecclesia
Sancli Joannis Baptista.
14. Hec autem paulo fusius retulimus, ut pote ne-
cessaria ad illustirandamistorum sanctorum historiam.
Ex hac quippe Titiani narratione complura colligere
licet. Primo ipsummet Titianum szculi quinti initio,
ut Ughellus existimavit, non vixisse : siquidem Vin-
demialem et Eugenium conventui Carthaginensi qui
sub Ilunerico rege anno 484 coactus est, interfuisse
refert. Sed et ejusdem rei aliud prxbet nobis argu-
mentum, cum $e sanctorum Florentii et Vindemialis
corpora $uam in urbem transtulisse narrat eo tem-
pore quo post captam a Saracenis Corsicam insulam,
dirutze erant e:clesiz : qux sane septimo aut oc'avo
szeculo, quibus Saraceni insulam istam aliasque re-
D
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
p»lo verbum facere non pateretur, aliaque ab eo À V. C. Henricus Norisius lib. n Historie Pelag., cap.
exigeret quae religioni nostrze coutraria erant. Hinc,
inquit, Hunerici persecutio doloris atque parturitionis
nostre sumpsit initium. Postea edixit ut nemo ín pa-
latio militaret, neque publicas ageret actiones, nisi sese
Arianum fecisset ; tum. eos qui ea occasione inilitiau
abjecerant, ia Siciliam et Sardiniam relegavit, ut ha-
betur num. 7. lbidem contumelias virginibus sacris
illatas, alisque Victor describit, quibus tyrannus se-
mit.m nitebatur invenire per cujus aditum publicam
f«ceret persecutionem. Nuw. seq. ad. 13 egregie de-
scribit iter infinitorum propemodum confessorum
qui tyranui jussu in exsilium deportati sunt, Sed lic
priel ,dia fuere majoris persecutionis. Cogitabat qu:ppe
luuericus, inquit Victor num. 135, acriora. adversus
Ecclesiam Dei; ut qui membra aliqua absciderat, to-
tum laniando perderet corpus. Ea de ciu-a universos
Africze epi-cop»s Carthaginem evocat ad collationem
de rebus fidei catholicos inter et Arianos anno :e-
quenti habendam. Datuin est autem edictum iense
Maio, anno septitno Hunerici, qui anuo vulgaris dra
4:3 respondet.
ει 414. Auno itaque 434 Eugenius cum c»teris ortho-
dox:e fidei defensoribus ad diem 9968 veuit prz:ti.
tutum, ut cum Arianis conferret. Verum tyrannus,
qui in suo cdicto pollicitus catholicis fuerat. omnia
tuta, fidem &tatim infriugit, iis qui bona fide vene-
rant manum injiciendo ; dei.:de iu doctissimos potis-
simum s:xvit, eorumque nonnullos necat, e quibus
celebris est Laetus, qui h c occasione martyrium fe-
lici agone complevit, ut dicitur nui. 18. Alios item
recenset Victor nui. 46, quos fustibus cxsos jam
antea in exsilium. detrudi jusserat. Nec tamen. his
injuriis fracti animo fuere episcopi catholici, sed qui
superstites remanserant ad locua conveniunt, colla-
tionen de rebus fidei habere para'i. Quod cu τὶ ferre
non possent Ariani, tumultu concitato catholicos ca-
lumniis variis alfecere; Tuncque, inquit Victor,
universi Ecclesie catholice filii qui aderant, centenis
Zenonis ad Hunericum legatus, apud
21; et potissimum in emendandis qux ad calcein
operis habentur.
43. Porro t&utis African Ecclesie calamitatibus
Felicem pontificem Romanum condoluisse diacimus
ex Evagrio, qui libro ur Historiz eccle:iastic:e, cap.
20, litteras Felicis pap: ad Zenonem imperatorem
scriptas laudat, quibus eum commonebat de persecu-
lione qug in Africa excitata fuerat ab Hunerico. Sed
exciderunt pontiftei» ill: litterze, quibus tamen pa-
ruisse imperatorem inde conjicimus, quod Uranius
ictorem lib.
v, nun. 7, sese pro defensione catholicarum ecclesia-
rum Cart^aginem venisse jactitarit. Sed quantum ita
legatio 239 spud Hunericum profuerit, ex codem
Victore discendu:n est. Ut enim, inquit, ἐπ ostende-
ret tyrannus se neminem formidare, in illis plateis vel
vicis plures tortores et crudeliores statwit, im quibus
legatis moris est, ascendendo ad palatium et descen-
dendo transire, ad opprobrium videlicet ipsius feipu-
blice, elc.
CAPUT ΥἹΙ!.
De sancto Eugenio episcopo Carthaginensi, aliisque
nonnullis confessoribus et martyribus qui sub []une-
r.ci persecutione vexali (uerunt,
1. Multa licet ia Victoris Vitensis Historia de geato
Eugenio Carthaginensi episcopo babeantur, visum
e-t lamen operz pretium de eo seorsim agere, quod
mlta, et quideu non levis momenti, in aliis aucto-
ribus de ejus gestis passim occurrant, qua praeter -
mittere non licet. Tanta enim fuii apud omnes san»
ctissimi hujus confessoris fama, ut paucos reperias
istius :evi auctores qui eun scriptis suis non cele-
braverint. Laudan us est ob eam rem inter alios
Gregorius Turonensis antistes, qui initio libri m
. Hist»rie Francorum observat. jain sua zetate marty—
rum aut conlessorum | Africanorum qui iu Vaudalica
persecutione claruerant, passtoues conscriptas fuisse,
fustibus tundi jubentur. Orthodoxi itaque nihil verbis (ἃ quarum ali uot se legi-se testatur, ex* quibus non-
se facturos advertentes, fidei l:bellum, quem antea
Bcripseran!, protulerunt, sicque finita est collatio.
Nau Ariani, qui suam vicissiin edere debuissent fi-
dei professionem, cum se victos fuisse eos puderet,
clamarunt omousianos, sic catholicos. appellaban:,
seditiosos esse et procaces, idque suo Huuerico ita
persuasere, ut ille deinceps iniqui-Simo semper
animo adversus orthodoxos fuerit. Jubet itaque ty-
rannus eccle:ias catholicas claudi in universa Africa,
arque eirum episcoporumque bona suis attribui im-
perat, edicens adversus orthodoxos quicunque a
catholicis imperatoribus adversus liereticos varios
rum temporum slatuta fuerant. Edictum | integrum
refert Victor lib. iv, Nec his contentus, epi-copos
omnes qui Carthaginem convenerant in exsilium
peli jub.t, qui statim in hospitiis, ubi degebast, ex-
spoliati foras muros propelluntur, cum vetitum fuis-
set sub gravissimis poenis ne eos quisquam 8:1 ho-
$pitio reciperet, aut alieui cibum praeberet, ut nar-
rat idem Victor lib. 1v, num. ὅ.
12. At generalein in Africa persecutionem ab Hu-
nerico motam fuisse, etiam priusquam episcopi pel-
lerentur , diserte scribit laudatus auctor libro v ; ubi
num. 1 rcfert, per universas Africane terra provincias
uno tempore tortores crudelissimos (uisse destinatos...
πί nulli ctati, nulli parceretur sexui, nisi illis qui eo.
rum swccumberent voluntati, Hos fustibus, illos su-
spendio, alios iguibus tortos fuisse commemorat :
lum varia in diversis provinciis sanctorum marty-
rum certamina describit, qua ex eo repetenda sunt
ἃ nuni. scilicet 2 ad 45. Multos etiam hareticoru
violentiam declinantes, in desertis et speluncis fame
aut frigore iisdein temporibus necatos fuisse te&La-
tur. Sed paulo post tyrannus iw suo peccato mortuus
est, «um 80] tantam crudelitatem, u: Gregorii Turo-
nensis verbis utar, exhorruisset. D« liac porro ecrii-
pei quam tunc temporis sol paseus est, consulendus-
nulla excerpsit su lHistorix inferenda. AL sano me-
lis hac in re consuluisset posteritati, si excerptis
minite contentus, tam pretiosa inouumenta. integra
Srripis commendasset,. Etenim aliud a 86 visum
fuisse prater Victoris Vitensis llistoriam , vel ex eo
solo evinci potest, quod ex paucis quie ex istis pas-
sionibus a se dclibata commemorat, complura oc-
currant qu:& in Victoris libris desiderantur. Unde
eiiamsi aliquando hac in Victoris Historia exstite-
rint, ut nounulli suspicantur, qui Victoris opus ad
nos integrum non pervenisse voluut; non (minus tae
men nobis utilia forest ad supplendos saliein. istos
Vietoriuz Hi-torizx hiatus. Verua ut ut sit de rebus
istis, id unu.» nobis persuasum est , ea scilicet quae
a Gregorio narrantur de illis sanetis viris, pro certis
et indubitatis tiaberi posse, ut pote qui .ab auctofi-
bus Eugew:o co:equalibus seripta fuisse nemo po:est
inficiari, Cum eniu! Eugenius ipse atquc. Gregorius
eodein s:eculo excesseriot e vita, iste scilicet s:eculo
sexto labente, hic ineunte : fieri non potest. ut -
siones markyruim, quas jain scriptas invenerat Gre-
gorius priusquam llistoriam suam scriberet, initio
saltem sui saculi editzi n^n fuerint. Quin et, si con»
jecturis indulgere liceat, verisimile est tam pretiosa
monumeu'a ab Eugenio ejusque sociis in Gallias al-
lita fuisse, patrum scilicel suorum hac im re, sicut
et in persecutionum tolerantia exemplum imitanti-
bus, qui s:eculo tertio in exsilium pro fide detrusi,
praeclara :ancti Cypriani confessionis acta prz ma-
nibus semper habebant, ut eorum leciioue ad marty-
rium erud reutur, quod jam observavimus in Actis
Martyrum sinceris pag. 195. Et quidem Eugenii epi-
δίο ιν ad 8405, cuin in exsilium deportaretur, scti-
ptam aliunde no: habuisse existimamus. Hinc. patet
nihil adversus borum gestorum verita.em coucludi
posse, quod Gregorius in recensendis Vandalorum
rceguin nominibus lapsus fuerit. Hiec enim ex proprio
3917
RUINARTI | uISTORIAM PERSEC. YANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS. -"
598
fuido, c:etera vero qux? de ruj;enro aliisque confes» A clesie confirmatonem vivere asserit. Locum integrum
soribus Africanis profert, ex antiquioribus atque
certis monumentis hauserat. Caeterum ea omnia qua
de hac persecutione tain in 940 Historia Franco-
rum quam in libro de Gloria Martyrum rerert, suo
loco inferius exhibebimus, cum nonnulla premiseri-
mus qux? de illis sanctissimis coufessoribus alii au-
etores habent.
2. De Eugenii ordinatione sic loquitur Victor Tun-
noneusis episcopus in Chronico : Viviano V. C. et
Dasilio consulibus Carthaginensis Ecclesie post Ca-
preolum , Quudvultdeus, Eugenius episcopus ordinatur.
Annus bis consulibus designatus apud Victorem ΘΓ
Christian: anno 463 respondet, quo sane Eugenii
erdinatio coüsignari nequit. Etenim ex alterius Vi-
eloris, Vitensis scilicet Historia, certum est Euge-
uium huic Ecclesie prxfectum fuisse sub Hunerico
rege, cuin nimirum iste barbarus ad Zenonis impe-
ratoris Placidi:que Olybrii relict» preces, catholicis
Carthaginensibus permisisset episcopi electioni , ut
fusius narrat ille auctor libri n initio. At anno 463
Gensericus llunerici pater et processor adhuc in
vivis agebat, οἱ Zeno his temporibus nondui con-
scenderat imperialem tliroó:sm, uti certum est, et
ex ipso Victoris Tunnonensis Chronico probari pos-
set. Sane ex aliis compluribus Victorini hujus Chro-
nici locis certum est hunc auctorem, cum episcopos
diver:arum sedium recenset , simul in unum annum
plures congessisse quos tamen variis et plurimum
dissiiis temporibus ordinatos fuisse nemo inficiabitur.
Sic paulo inferius Hilarium, Simplicitum et Felicem
pontifices ftomanos in unum congerit, sicut et Gen-
nadium , Anatolium et Acacium episcopos Constan-
tinopolitanes, et, ut. c:eteros taceam, Alexandru:,
Martyrium et Julianum Antiochenos. Adde Victorem
co loci nullam Deogratias episcopi fecisse mentio-
nem : quem tamen inter Quodvultdeutn, qui pro
fide in exsilium pulsus est, et Eugenium Ecclesiz
C rthaginensi praefuisse constat. At Eugenii ordina-
tionis tempus ex longe certioribus argumentis colli-
fere licet, ex iis scilicet qux supra cap. 6, num. 6,
e beato Deogratias ejus decessore observavimus.
Cum enim ex his pateat Deogratias anno circiter 457
ad superos abiisse, aliundeque ex Victore Vitensi lib,
n, uum. 5, certum, sit Ecclesiam Carthagitensem
annis 24 post ipsius obitum episcopo destitutam
mausisse; patet quoque Euge«ii ordinationem , qui,
ut ex eodem auctore disciinus, beato Deogratias suc-
cessit, anno circiter 481 debere consignari. Et qui-
dem hoc auno nondum aperta erat gravis illa perse-
Ccutio qua Hunericus yostea tam graviter Africanam
lurbavit Ecclesia:;n, ut supra cap. priecedenti num.
10 et sequenti exposuimus.
3. Porro Victor Tunnonensis loco laudato obser-
vat Eugenium post dira eremi exsilia plurimis afflictio-
Wibus paeiris;ue clarum apud omnes fuisse, quod ex
aliorum etiam ejusdem zvi illustriorum seriptorum
testiinoniis confirmari pctest. De his quie al) Antonio
Tamallumensi Arianorum episcopo in exsiiio apud
cum constitatus pertulit, non alium qurimus testem
prseter Victorem V.tensem, quem consulere licet lib.
v, num. 11. Avuim] vero ipsius magznitudinem plu-
rimum commendat Gelasius papa in epistola 13 ad
episcopos D.rdanie, quibus Eugenii collegarumque
illius exemplum ante oculos poait, ut e re sacerdo-
tum esse ostendat, principum conatibus obsistere,
cum rTegía auctoritate firmare nituntur ea quie ad-
versus justitiz:? leges fiunt. £cce, inquit, nuper Hu-
nerico regi Y andalice nalioiis, vir magnus et egregius
sacirdos εἰ Eugenius Carthaginensis episcopus, mulli-
“πὸ cum eodem catholici sacerdotes Ὁ. ἤ, constarder
"Tesliterunt. sevienti, cunctaque. extrema. tolcrantes ,
4odieque. persecutoribus resistere non omittunt, Eum-
«lem sanctissimum autistitem confessoris publici tivu'o
evornat. Gennadius Massilien-is in Catalogo scripto-
rufi eccles.asticoruin , quem vivente adhuc Eugenio
&cibebat : ibi enim, cap. 97, Fuzeniumn adhuc ad Ec-
B
referre ab re non erit ex quo discimus tanti viri ela-
cubrationes quibus Ecclesiam catholicam illustravit,
Sic autem habet in vetustissimo nostrz bibl-othecze
Sancti Germani codice manuscripto, litteris Franca-
Gallicis, sive Merovingicis, ab aunis circiter centu
supra mille, ut jam diximus, exarato : Éugenius Cur-
thaginis Africe civitatis episcopus, et confessor publi-
cus, petitus a Chunerico Vandalorum rege, catholice
fidei expositionem et marime verbi omousii rationem,
consensu omnitim Africanorum et Maurorum, Sardiniam
et Corsice episcoporum et confessorum qui in catlo-
lica permanserunt fide, composuit librum fidei, non
solum sanctarum Scripturarum, sed. et Patrum testi-
moniis communitum; el per collegas confessionis sue
porrexit ad portandum. |Editi perrexit. Jam vero as-
portandus] pro fidelis lingue remuneratione in exsi-
lium , vice sui commonitoria fidei, et unius sacri et
conservandi baptismatis ovibus suis, quasi pastor solli-
itus dereliquit. Altercaliones quoque quas contra Aria-
nos pra'sules per internuntios habuit , conscripsit; el
legendas per majorem domus Chunerico direxit. Simi-
liter et preces pro quiete Christianorum eidem velut apo-
logias obtulit. Vivere adhuc ad confirmationem Eccle-
sic dicitur. Ex his autem Eugenii opusculis a Gennadio
recensitis, przeter fidei Confession:s librum, qui totus
Vicioris liistorix insertus est, el suggerendam Hu-
nerico regi oblatam, apud eumdem auctorem, unica
superest ejus epistola, quam in exsilium abripiendus
ad suo: cives Carthaginenses conscripsit, ut eos in
lide catholica confirmaret. Hanc porro cum aliis si«
milibus hac voee commonitoria, seu, ut editi habent,
epistolas desiguari dubium non est. Eamdem infra
ex Gregorio Turonensi, qui nobis illam conservavit,
exhibebimus ad aliquot manuscriptos codices colla-
tm.
4. Cardinalis Baronius, ad annui 495, contendit
Eugenium a Guntabundo Hunerici successore varie
exagitatum, et tandem extra Africam ejectum iu Gal-
C lias appulisse, atque ibi apud Albigensem Aquitani:
civitatem hoc ipso anno quem etiam regi Guntabundo
extremum fuisse dicit, e vivis excessisse. At V. C.
Henricus Norisius, lib. i Ilistoriv Pe'agianam, cap.
21, Eugenii obitum nonnisi decennio post contigisse
existimat. Et merito quidem. Na n Victor Tunnouen-
sis antistes in Chronico, qui jam antea, ut diximus,
Eugenium pos! diversa eremi exsilia, plurimis affli-
clionibus e! penis clarum fuisse dixerat, disertis ver-
bis asserit eumdem sanctum virum sub Theodori con-
sulatu, id est vulgaris xr: anno 505, mortuum fuisse.
En ejus verba : Theodoro V. C. consule Eugenius
Carthagineusi; episcopus confessor moritur. Nec ibi
res plures in unu.n commiscuisse Victor aecusari
potest, ut supra de eo dicebamus : cum nempe hic
de solo Eugenii obitu verba faciat, superius autem -
res multas variis temporibus gestas in unum quasi
fasciculum. congesserit. Sed et. Victoris testimonio
alt^rius etiam :ntiqui scriptoris auctoritatem adjun-
git idem Norisius, fragmenti seilicet. vetustissimi,
quod Tyronis Chronico subjunctum est apud Cani-
sium toino ] Lectionis Antiquie, ubi Guntabundo ita
Eugenius acceptus fuisse dicitur, ut ab eo rege non
soluin ipse ab exsilio fuerit 9/49. revocatus, sed et
c:eleris quoque antistitibus ortliodoxis Eugenii pre-
cibus integra libertas fuerit restituta. Gttntamundus,
inquit ille auctor, tertio a»no regni sui cemetcritum
sancti martyri» Ágilei apud Carthaginem cathelicis dare
precepit, Eugenio Carthaginensi episcopo, jam de ez-
silio revocato. Tum subjungit: Decimo autem unno re-
gni sui ecclesias catholicorum aperuit, et omnes De
sacerdotes, petente Carthaginensi episcopo, de exsilio
revocavit. ldem quoque testantur posierioris avi atte
ciores, iuter quos Hermannus Coutraetus in Chroniee
laudati fragmenti verba exscripsisse videtur, testatus
Gun abundum decimo regni sui anno cath «4i6c0s Om.
n«s episcopo:, persuadente Eugenio episcopa, alex.
silio revocasse. et diu clau:as ecclesias ace reddit
999
Un APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
400
aperuisse. Neque dicas Guntabundum post id clemen- A bibliothecze Colbertiuze, in quo Passioni sancti Eu-
ti: tempus in saevitiam tandem declinasse. Etenim
fragmenti auctor, qui altero post hanc generalem ex-
silii relaxationem anno Guntabundum iuteriisse scri-
hit, nullam facit persecutionis mentionem. Unde con-
jicere licet nullani revera ab eo rege excitatam fuisse ;
proindeque alterum Eugenii exsilium potius ad Tra-
samundi tempora esse revocandum : quem quide.n
regem gravissimam adversus ortlhodoxo: persecutio-
nein commovisse nemo est qui nesciat, Certe Gela-
sins. pontifex Romanus, qui epistolam ad cpiscopos
Jardani:e, jam a nobis superius laudatam, Victore seu
potius Viatore V. C. consule, id est anno 495 conscri-
psit, testatur eo adhuc tempore quo scribebat Euge-
niuut cum exteris Africanis episcopis persecutoribus
restitisse; quod sane de Eugenio iu Gallis agente
non dixisset. |.
5. Celebris est beati Eugenii memoria ia martyro-
Jogiis tàn recentioribus quam antiquis, in quibus
ipsius festivitas die 15 Julii celebratur, adjunctis ipsi
exieris cleri Carthaginensis confessoribus quos in
Jlunerici persecutione passos fuisse Vietor Vitensis
cominemorat. Ceteris brevius rem exprimit Florus :
Apud Africam, inquit, natale sanctorum confessorum
Eugenii Carthaginensis episcopi, fide el virlutibus ac
miraculis gloriosi, et universi cleri ejusdem Ecclesie.
Quibus verbis Ado sequentia subjungit : Qui cede
inediaque macerati, fere quingenti vel eo amplius : in-
ter quos quamplurimi erant. lectores. (et) infantuli gau-
dentes in Domino; procul exsilio crudeli extrusi sunt,
Tum Salutarem et Murittam ex Victoris Historia no-
tissimos laudat; qu:e quidem omnia apud Usuardum
et Notkerum totidem verbis referuntur, sicut et in
hodierno Martyrologio Romano. Notkerus tainen post
hanc vocem confessorum, habet, imo el victoriosorum
mariyrum. Huic vero infantuli adjungit conjunctivam
que, ne aliquis existimet eosdem leetores fuisse et in-
fantulos qui bic commemorantur. lloc autem obser-
vare visum est, quod Baronius ifa apud Usuardum
genii ex Gregorio Turonensi desumpt:e, quam infra
exhibehimus, premittitur hic titulus : /ncipit Vita
:ancti Eugenii episcopi, qui obiit in vico Viancio vnt
idus Septembris. De ejusdem vero obitu. liec in. ΑἹ-
biensi Breviario habentur : Eugenius..... in Galliam
pulsus, in Albigensi pa;?0 ad Veram amnem, juata se-
pulcrum Amaranthi martyris consedit; ubi cdiftcato
monasterio tot laboribus erumnisque perfunctus, mor-
(uus est, ejusque sepulcrum gloriosum fuit. Cartera ex
Victore Vitersi et ex Gregorio Turonensi excerpti
sunt.
8. Est autem Viancium vicus haud procul ab urbe
Albiensi, quem Pontius comes Tolosanus Ainelio
Albiensi episcopo et canonicis Sancte Czciliz dedit
labente s:ecula decimo, ut patet ex ejusdem Pomii
charta apud. Catellum libro : Histori: Coinitum To-
losanorum, qua Pontius vicum Viancii salvum fore in
posterum decernit ad honorem sancti confessoris
Christi Eugenii, et sancti Amerandi imartyris, et cm-
terorum sanctorum qi ibi requiescunt. Data esi.....
rege Lothario defuncto, anno secundo quo filius ejus
Ludovicus cepit regnare; atque in ea laudantur Ade-
lardus abbas Viancii, Aymerius prepositus, Amelius
capiscola, et alii canonici. Hanc avi sui donationem
confirmat R'aymundus comes Tolosanus, IHde[onsi co-
mitis filius, apud eumdem Catellum loco laudato; et
hoc pariter in honorem sancti Eugenii et aliorum
sanctorum qui in. Viancio requiescunt. Sxculo duo-
decimo contentio orta est inter monachos Aurilia-
ceuses et episcopum ac canonicos ecclesiz Albiensis,
occasione ecclesi: Viancii, quam utrique sibi vindi-
cabant. Rem commisit Alexander papa episcopis Ru-
thenensi et Cadurcensi, ut patet ex ejusdem pontificis
epistola, quam ex cod. ms. Colbertino edidit V. C.
Steplianus Baluzius libro iv Miscellaneorum, pag. 465.
Et quidem Auriliacenses monachos causa cecidisse
colligimus ex actis visitationis factz: a Simone de
Bello Loco archiepiscopo Dituricensi, apud eumdem
legendum mouuerit in Martyrologii Romani notis ad C Baluzium libro laudato. lbi enim Simon archiepiscc-
hanc diem, quam quidem illustrissimi cardinalis con-
jecturam Notkeri auctoritate fultam esse deprehen-
dimus ; quanquam fatendum est in Usuardi autogra-
pho dilucide scriptum, lectores infantuli : qux» verba
ex Victoris Vitensis lib. v, num. 9, desumpta sunt.
Recentiorum martyrologiorum verba singillatim pro-
ferre supervacaneum (oret. Galesinius pro Eugenio,
Eusebium Carthaginensem episcopum habet.
6. Caeterum etsi tanta auctorum nubes in hoc con-
veniat, ut pro Eugenii festo, die 15 Julii celebrando,
omnes consentiant : inde tamen colligere non licet
hunc fuisse sancti hujus viri depositionis diem : siqui-
dem in vetustissimo calendario Aíricano, quod certe
paulo post ipsius $43 mortem conscriptum est, No-
nis Januarii depositio sanctorum episcoporum Deogra-
ias εἰ Eugenii celebratur. Ejus vero io Gallias adven-
tum commemorat Andreas Saussayus in corollario
martyrologii Gallicani die 1 Januarii, his verbis : A/-
bigm in Aquitania adventus sancti Eugenii episcopi
Carthaginensis et martyris, qua cx veteri Albigensis
Ecclesie traditione, ut videtur, desuinpsit ; at ea qua
postea subjungit, Eugenium scilicet a Guntabundo
Vaudaloru rege iterato exsilio damnatum ac fragili
rati impositum in Gallias advenisse, aliaque ejusinodi
non pauca, ex Baronio aliisque recentioribus, aut
etiam ex proprio fundo hausit.
7. Sed verum Eugenii obitus diem certius forte ex
ejusdem Ecclesie Albiensis traditione, quam ex quo-
eunque alio instrumento repeti posset. Cum enim
ibi fato functus fuerit sanctissimus ille pontifex, ejus-
que Sacra reliquie ibi semper venerationi habite
fuerint, verisimile est festum ejus diem hunc ipsum
esse institutum, qui aliquando ei supremus fuerat.
llic vero dies 6st sextus mensis Septembris, quo beati
Eugenii festivitas iu Albieusi Ecclesia etiam nunc sub
ritu duplici celebratur, idque ex. veteri. inultorum
szculorum traditione, ut patet ex veteri ms. codice
pus anuo 1286, mense Aprili, Albiensem dicecesim
visitans, apud Viancium prioratum ecclesim Albiensis
venisse dicitur, ubi a praeposito praedicti loci receptus
et procuratus est. Anno 1291 idem antistes rursus
2 Albiensem diccesim visitavit, qui receptus est
ut antea apud. Viancium preposituram de ecclesia Al-
biensi. Tandem Ludovicus de Ambesia Albiensis
episcopus, sanctorum Eugenii, Vindemialis, Longini,
Amaranthi martyrum εἰ Charissimeg virginis corpora,
que ab ipsa illorum morte in ecclesia Viancii in terri-
torio Albiensi reposita ferant, in ecclesiam cathedra-
lem, sancta Cecilie sacram, transferri curavit, anno
1404, die 29 Septembris, ubi ctiam nuuc religiosis-
sime asservantur ; quanquam translationis istius me«
moria die 2 Octobris potissimum celehratur, ut ex
Bireviario Albiensi discimus.
9. Qu:ri potest hoc loco quonam jure Trasamun-
dus Eugenium relegaveril in urbem Albiam, in regno
Gothorum sitam, atque adeo Trasamundo liaud sub-
jectam, ut quz ab Africa longo terrarum marisque
intervallo disjuncta esset. Cur non potius cum im
Sardiniam deportari jussit, littora' Africz contra si»
tam ? cur non in extremas Áfríc:e solitudines? Neque
enim verisimile est datum Eugenio fuisse arbitrium
exsilii; nam si illud ipsi concessum fuisset, non ar-
bitror prelaturum Itali: fuisse sedes Gothorum, quo;
fidei catholicze adversarios esse non ignorabat. Nulla
vero hujus rei probabilior causa nobis occurrit, quam
antiqua Vandalorum cum Gothis affinitas, et eadem
seci1 et religio : qux ratio Eugenii persecutores in-
duxit ut is a collegis suis distractus, inter Gothos,
pertinacissimos videlicet Ariani dogroatis defensores,
quibus tunc Alaricus imperabat, eo miserabiliorem,
quo longiorem vitam traberet.
10. Aliam item quzstionem | movent nonnulli,
utrum scilicet Eugenio martyris titulus debeatur ?
Sed his iminorari parum interest. Cum enim Eugee
401
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
404
nius post varios pro Christi nomine superatos labores, A landiani, die 2 ejusdem mensis, horum antistitum
post ingentes aerumnas, 5616] et iterum e patria pul-
sus in exsilio tandem vitam finierit, viderint qui hzc
quzrunt, an ii tantuminodo martyres appellari pos-
sint, qui inter tormenta ac supplicia exspirantes mar-
lyrium consummarint. Certe si confessoris titulus
Ewgenio solum concedatur, ipsi tamen martyrii me-
ritum et premium non defuisse nemo non fatebitur.
In veteribus scriptis quze supra laudavimus, confessor
dicitur; in hodierno autem Albiensis ecclesiz brevia-
rio appellatur martyr, sed paulo latiori significatione,
quippe cum ei responsorium istud assignetur quod
pro iis qui sanguinem suum non fuderunt! solet reci-
lari.
11. Praeter Eugenium, tres »lios confessores com-
memorat Gregorius Turonensis, Longinum scilicet et
Vindenmialem episcopos, atque Octavianum archidia-
conum, de quibus pauca, deficientibus vetustis mo-
numentis, hic dicenda occurrunt. In Notitia Africaua,
quam Victoris Historiam (Supra col. 269) exhibui-
. us, inter alios diversarum provinciarum antistites
qui Hunerici mandato ad conventum Cartha;inensein
occurrerunt, recensetur Longinus Poamariensis epi-
scopus ex Mauritania Czssariensi, num. 45, et Vinde-
míalis Capsensis episcopus ex provincia Dyzacena,
.Dum. 60. Idem Vindemialis in Passione sanctorum
monachorum nuin. 3 (Supra col. 265) sancii titulo
donatur, appellaturque sacerdos egregius et Christi fi-
delis antistes. 1108 vero npses esse qui ἃ Gregorio
laudantur, etsi omnino af(irmare non audeamus; ve-
risimile tamen nobis videtur. Neque enim alii occur-
runt horum nominum antistites in antiquis montu-
meutis, qui cum Eugenio Carihaginensi adversus
llunericum et Cyrilam pro fide Christi decertare
2&5 potuissent. Eosdem in Galliam cum Eugc-
nio venisse putant Albigenses, qui ipsos apud Vian-
cium sepultos fuisse commemorant. Legimus in bre-
viario Albiensi ad diem 2 Octobris , sanctorum Vin-
deinialis et Longini martyrum corpora, simul cum
sancti Eugenii sacris reliquiis ex vico Viancio in ca-
thedralem ecclesiam Albiensem trauslata fuisse : et
uidem in chartis comitum Tolosanorum, quas ex
atello supra laudavimus , non solum Rugenius et
Amaranthus in Viancii ecclesia requiescere dicuntur,
sed et alii quoque sancti, quorum nomina reticentur.
Vindemialem item et Eugenium episcopos celebrant
Itali scriptores, dequibus, cum nonnulli ipsos eosdem
esse existimaverint cum Eugenio Carthaginensi, et
Vindemiali à Gregorio Turonensi meinoratis, accu-
ratius hic ageudum 6.1.
12. Tarvisium urbs est in Italia celebris, qux toti
marchi: Tarvisin:e nomen tribuit. Ejus iucol:* prz-
cipuos patrie sue protectores ac patronos colunt
sanctos Florentium et Vindemialem episcopos, quo-
rum istum ratione Afrum, atque Eugenii, i'idem
Africani episcopi, socium fuisse commemorant. Hos
hudat Petrus de Natalibus, in eadem marchia Equi-
linus episcopus, in Catalogo sanctorum lib. iv, cap.
116, ubi eorumdem corpora ex iusula Corsicm, cum
ἃ Saracenis devastaretur, Tarvisium ἃ Titiano ejus-
dem uri:is episcopo advecta fuisse scribit. Hlnjus vero
Ir.«hslationis meminit quoque Ughel'us tomo Y Italiz
$acrx in Tarvisianorum episcoporum catalogo, ubi
itianu:n anno circiter quadringentesimo huic Eccle-
διῶ. praefuisse scribit. Sed quantum in designanda
ujus antistitis z»tate ἃ vero deflexerit, vel ex eo
viram, a Godefrido llenschenio e manuscripto codice
Christinzte Suecie regine erutam, ex qua, eum ab
. ipso Titiauo scripta fuisse dicatur, aliquid forte ex-
iscari licebit, tum de tempore quo idem Titianus
arvisin: Ecclesi:e praefuit, tum de Eugenio et Vin-
demiali, quos Iiali celebrant. Sic vero incipit : Dum
universalis synodus apud Carthaginem ab Honerico reqe
congregaretur, ex omnibus regnis alque insulis que
, Sub ejus regimine tunc temporis degebant , die calenda-
rum Februariarum , sexcenti septuaginta. ep'scopi in
unum sunt pariter congregati, pro fide sancte et iudi-
vidue Trin:tatis certaturi ; quos ipse deceptus Ariano-
rum perfidia, omnes exsilio damnare jussit; e quibus
Carthaginensis episcopus Eugenius ct Vindemialis sum-
me scientie summaque sanctitatis inter. alios emicue-
runt, el fidem sancta et individue Trinitatis inviolabi-
liter constantissima voce edocuerunt. Qua de re a
propriis sedibus expulsi, peregrinationis causa ad trans-
marina cenrolarunt, etc. Hxc in Vita. In opusculo
vero de Vindemialis e! Florentii translatione ab ca-
dem auctore conscripto, ista leguntur : Florentii vero
atque Vindemialis, licet ortus eorum, vita atque trans-
ius apud illos floruissent, nobis (amen Dominua
venerabilia corpora eorum, tempore quo voluit revelavit,
etc. [^e Fiorentii vita nihil habet, sed de 946 Vin-
demiali atque Eugenio sic resumit : Jgitur beatissi-
mtus Vindemialis Africano solo ortus, alque nmtriius
est, sed a beato confessore Christi Appiano episcopo
edoctus, el. ceelesti conversatione, fide ac religione im-
butus, presbyteri dignitatem adeptus, in quo digne Deo
militans ad episcopatus onus usque pervenit; ubi εἰ in
partibus Afric una cum Eugenio, mul!a per illos signa
magnifica et innumerabilia omnipotens Dominus ope-
rari dignatus est. — Deinde vero tam peregrinationis
causa quam. ei pra'dicationis ob amorem Christi, ad
insulam Corsicam pervenerunt, ubi dum fidem Domini
nostri Jesu Christi pradicarent , etc...... Sanctus vero
Vindemialis ex pra(atis partibus regrediens, maritima-
C que littora circuiens, procellosis fluctibus ultra progre-
diens, wsque ad castrum Sauvense pervenit una cum
sanctissimo Eugenio, cum quo et mulia miracula in
partibus Africee atque Carthagine egit. Indeque venien-
tes usque ad' castrum Vaundense, in illis partibus plu-
rimam populi multitudinem sua. praedicatione Domino
nostro Jesu Christo acquisierunt. Tum sanctus Euge-
nius in insula. prope Vadense castrum, duobus inde
milliaribus. dist» nte, vita furcins. dicitur; ad cwjus
tumulum, inquit. Titianus, multa οἱ innumerabilia
omnipotens Dominus. dignatus. est operari miracula,
Sanctus vero Vindemialis a prefato castro recedens,
Corsicam properans, ibi in sancto proposiio inconta -
minatum reddidit spiritum. Tum de translatione a se
facta sic narratiogem prosequitur : Postquam a Sa-
racenis captam Corsicam , multasque ecclesias Dei a
fundamentis destructas relatu multorum comperissemus,
ego Titianus. sancte Tarvisianm Ecclesia episcopus,
nutu divino ad pre[atam perveni insulam, ubi tam a
nautis quam a loci illius incolis didicimus ubi beatis-
simorwn. confessorum | Christi in. sarcophagis posita
corpora (uvrant, Vindemialis utique ac Florentii epi-
scoporum..... Inde corpora eorum levantes, ad Tarevi-
sianum solum pervenimus.... collocavimus in ecclesia
Sancti Joannis Baptista.
44. ΠῚ ᾿ς autem paulo fusius retulimus, ut pote ne-
cessaria ad illustcandamistorum sanctorum historiam.
COnvinci polest quod Vindemialis, cujus Titianus
Viam scripsisse dicitur, conventui Cartliaginensi
CUm Arianis, jubente Hunerico, habito interfuisse
emoretur. Et quidem licet Ughellus IHunericianze
* UR , us collationis diserte non meminerit, eam tamen
i-a 8 ἃς designasse videtur, cum Eugenium et Vindemia-
lewza Cari aginensi contra. Arianos concilio adfuisse,
AE we eosdem ez Africa persequentibus Arianis in Ita-
lia wm, descendisse scribit.
"^3. Verum de istius auctoris sensu fusius dispu-
are nibil interest, cum habemus tomo I Moii Bul-
lx hac quippe Titiani narratione complura colligere
licet. Primo ipsummet Titianum seculi quinti initio,
ut Ughellus existimavit, non vixisse : siquidem Vin-
demialem et Eugenium conventui Carthaginensi qui
sub llunerico rege anno 484 coactus est, interfuisse
referl. Sed et ejusdem rei aliud przbet nobis argu-
mentum, cum se sanctorum Florentii et Vindemialis
corpora suam in urbem transtulisse narrat eo tem-
pore quo post captam a Saraccnis Corsicam insulauit,
diruiz: erant e:clesiz : qux sane septimo aut oC'avo
szculo, quibus Saraceni insulam istam aliasque re-
103
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
404
εἴσῃ 68 vicinas depopulabantur, potius videntur con- Α ria Eugenii et Vindemialis episcoporum Africanorum
tuere quam quarto aut quinto]: quippe cum ea tem-
pestate Corsica Romanorum aut. certe Vandalorum
lominio subesset. Deinde ex Titiani narratione de-
lucimus ipsummet Titianum multa de Eugenio, Vin-
demiali, etc., conscripsisse, qu:e non ei satis com-
perta erant, inio. et a veritate aliena. Nam nt de
Vindemiali nihil dicam, Eugenium a se laudatum,
ipsum esse putat celebrem, Carthaginenseim episco-
pum qui conventui Carthaginensi interfuit; quod ta-
men certis et. indubitatis historie monumentis re-
pugnat. Legsntur qu:? de Eugenii Carthaginensis
exsilio e! :erumnis quas ab Antonio apud Tamallu-
mmn passus est, scripsit testis integr:e fidei Victor
Vitensis lib. v, v. 14, nemoque nou advertet. ea cum
iis qu.e de suo Eugenio narrzt Titianus componi nul-
la'cnus posse. Deinde Eugenius Carthaginensis ex Gre
gorio Turonensi, auctore suppari, atque ob locorum
viciniam minime suspecto, in 9477 Albigensi Aquita-
ni: civitate defunctus est, ubi sepulcrum ipsius jum
tune temporis ob creberrima miracula celeberrimum
erat, quod et ex ejusdem Eccl si: contiuua traditio-
ne, veleribusque instrumentis confirmari potest. Ti-
tianus vero suum Eugeniu in insula quadam ltali.e
vicina e vivis excessisse scribit.
45. Cum itaque nobis constet Eugenium οἱ Vinde-
mialem a Titiano memoratos alios e se :b iis san-
ciissimis antistitibus qui apud Victorem et Grego-
rin Turonensem sub iisdem nominibus celebrantur,
nihil nobis de illis dicendum occurrit nisi quod forte
fuerint ex illorum confessorum numero qui ex Africa
ob Vaidalorum per:ecutionem extorres facti, in Cor-
sicam devenerunt, ubi in Christi divinitatis confes-
sione defuncti, eclebres evaserunt. Horum vero re-
liquias post aliquot e:xcula nactus Titianus Tarvisia-
nus antistes, eerum vitam, tum ex iis qux publica
regionis 'stius fama vulgata erant, tum etiain ex ils
quie sibi aliunde comperta erant de Eugenii Cartha-
ginensis praeclare gestis consarcinavil, vera scilicet
euin falsis, ut fit, incaute permiscens ;'indeque apud
auctores qui postmodum in istis partibus floruerunt,
invaluit opinio Eugenium et Vindemialem quas ve-
nerabantur eosdem esse cum Euzenio Carthaginensi
ac Vindemiali Capsensi episcopis quos tantopere ve-
teres historici celebraverant.
16. Eamdem. fere fortunam expertus est Vinde-
imialis in Romano Martyrologio, die 2 Maii. Cum
enim ex antiquis lasiis Vindemialis Corsicensis,
absque ullo addito, przedicta die memoraretur : qui
postea Martyrologii Romani editionem curarunt, eum-
dem esse hunc Vindemialem cum altero quem Gre-
gorius Turoneusis laudat existimantes, Gregorii elo-
gium addiderunt prioris commeinorationi ; atque ita
unum ex duobus conficientes, neutram rite recolen-
dum proposuere. Sic quippe ibi laudatur : Sancti Vin-
demialis episcopi : h:ec de Corsicensi dicla erant ; ad-
ditum est quod de Vindemiali altero Gregorius scri-
psit, et martyris, qui una cum sanctis episcopis Eugenio
et Longino, doctrina et miraculis adversus Arianos de-
cerians, ab Hunerico rege obtruncari jubetur. Et qui-
dem Ferrarius, quasi nulla hic esset Vindemialis
Corsicensis mentio, ipsum eumdem cum Eugenio,
inter sanctos qui in Martyrologio Homauo non ha.
bentur recensuit in Catalogo die itein: 2 Maii.
17. Denique eo modo quo Eugenius et Vindemia-
lis in Corsica celebres, incaute pro Eugenio Cartha-
ginensi et Vindemiali Caspensi episcopis abiti sunt,
sic Florentius inter Africanos przsules ἃ Maurolico,
Galesinio et Ferrario, aliisque recentioris xvi scri-
ptoribus recensitus est, quod ejus corpus simul cum
Vindemialis Africani reliquiis ex Corsica Tarvisium
wranslatum fuerit : quamvis Titianus, qui, ut supra
vidimus, translationem hanc curavit, ejusque histo-
riam scriptis edidit, nihil usquam dixerit ex quo vel
levis oriri possit istius opinionis suspicio. Quin et
contrarium omnino innuit Petrus Equilinus lib. 1v
Catalogi, cap. 116, ad diem 2 Maii, ubi exposita va-
Q
D
fortuna, ex Titiani, ut videtur, narratione accepta,
Vindemialem in Corsicam reversum, ihi defunctum
fuisse testatur et sepultum ubi et oliin sanctus Floren-
tius quiescebat ; nihilque amplius sive Titianus, sive
Petrus de ejusdem Florenüi rebus gestis habent.
Hinc, si conjecturis in re iam obscura indulgere Mcet,
suspicari possumus Florentium antiquum Corsiczx
insulze episcopum fuisse, juxta 9468 cvjus sepulcrum
forte honoris causa, Vindemialis confessor sepultus
fuerit, sicut Eugenius Carthaginensis , attestante
Gregorio Turonensi, prope beati Amaranthi tumu-
lum in Galliis sepulturam meruit. Ejusdem vero san-
cti Florentii memoria etiara nunc celebris est in in-
sula Corsica, ob Sancti Florentii urbem, sic ab ipsius
Ecclesia dietum, in quam antiqua episcopalis sedes
Nehbiensis urbis, a sancto Florentio medio milliari
dissit;e, postmodum translata fuit. Unde quis conji-
cere posset s»nctum Florentium Nebbiensem episco-
pum luisse ; qnae tamen a nobis ita dicta sic accipi
veliin, ut inficiari nolimus Florentium hic memoratum,
forte unum esse ex eorum confessorum numero qui
sub llunerico rege ex Aírica in Corsicam relegati
fuerunt. ld fortasse nonnullis eo verisimilius vide-
bitur, quod in Notitia Africana, id est, in catalogo eo-
rum antistitum qui sub llunerico fidei causa vexati
fuerunt, inter proconsularis provincias episcopos
Florcntinus Uticensis eV Florentius Seminensis in Cor-
srcam relegati recensentur, preter alios plures ejus-
deu non;inis sarctissimos antistites qui ibi habentur
ex aliis provinciis. C:eterim in. Flori. martyrologio,
sicut et in antiquo Romano per Florentinium | edito,
die 1 Februarii recolitur Passio sanctorum Vinde-
mialis et Eug-nii. Sed quinam ii fuerint, nec illi indi-
can!, nec nobis divinare licet. Certe in Floren-
Linii inartyro'ogiis, martyres posterioris ::vi persecu«
tionum pauci aut nulli omnino memorantur, ut jain
non semel observav.mus. Sed de hs satis ; superest
ut de Octaviano aliquid dicamus. ᾿
18. Octaviani arclidiacuni primus mentionem fecit
Gregorius Turonensis, ex quo recentiores nomen
ejus martyrologiis iuscripserunt. llos secutus Baro-
nius ipsius glogium die 22 Martii Romano Martyta-
logio ius^ruit h:s verbis : Carthagine sancti. Octaviani
archidiaconi, et multorum. millium martyrum qui ob
fidem cath.licam a Vandalisi cesi sunt. Alterius Car-
tlaginensis arcliidiaconi, nomine Salutaris, meminit
Victor Vitensis lil. v, num. 9, cui vel successit Octa-
vianus, vel cerle. ip:e Octaviano. Tunc enim unus
erat so'ummodo in singulis ecclesiis archidisconus ;
qui vero eum sequebatur secundus. erat. in officio mi-
nistrorum, ut de Muritia loco laudato Vietor loquitur.
Sed jam Gregorium Turoneusem de Vandalorum in
Alrica persecutione loquentem audiamus : eujus qui-
dem fragmentum zd tres maonuscriptos codices con-
Lilimus : unum scilicet e Regia bibliotheca, alte: um e
Colbertina, et tertium, quem penes nos hahemus, in
quorum duobus posterioribus sub titulo Passionis
sancti Eugenii descriptum est : quem t:tulum retinui-
mus. Habetur vero apud eumdem Gregorium Turo-
nensem libro secundo Historie Francorum, cap. 2 et
sequentibus.
.. PASSIO
8. EUGEN!I CARTHAGINENSIS EPISCOPI ET ALIORUM GONFESSORUM.
(Videsis infra col. 169.)
EPISTOLA
S. EDGENI! EPISCOPI. CARTHAGINENSIS AD CUVES SOS
Pro custodienda fide catholica.
( Hanc epistolam videsis iníra col. 769.)
408
95A CAPUT IX.
Pe sanctis confessoribus qui sub Vandalortum persecu-
tionibus, regnantibus Genserico aut. Hunerico ex
Africa pulsi vel profugi in Jtalia floruerunt.
1. Complures fidei catholieze defensores laudat
passim. Victor Vitensis. qui persecutionibus Vandalo-
gum, exayitali. Afrieam illustrarunt : de quibus cum
5ι}}}}} dicendum occurrat preter ea quze aut ab. ipso
Nictore memorantur, aut. qu.e in notis ad ejusdem
*ictoris BHi-torize textum, vel cerie capiie pr.ecedenti
ele sancto Eugenio ejusque collegis a nobis observata
sunt ; de illis potissimum hic nobis agendum incum-
lit qui ex. Africa pulsi, vel propria sponte. exsultan-
Res, iu ltaliam advecti ibi claruerunt ; quos quidem,
eisi paura de ipsis ex auctoribus antiquis dicenda
supersint, omittere non licuit, ne quis tam preela-
mos viros, ob fidei confessionem vit» sanctitatem, ac
«tiam miracula frequentia celeberrimos, a nobis in-
super habitos jure conqueratoar. Β
2. Narrat Victor Vitensis libro 1, num. 4, Gense-
micum po-t captam Carthaginem, divisa suis Vaudalis
Africa, precepisse ut episcopi simul et laici nobiles
e propriis locis et eeclesiis nudi pellerentur, quos. si
parere recusarent, in servitutem redjgi. imperavit.
lidem colligi potest ex Vita sancti Fu'gentii cap. 1. At
Ron;:e acerbiora eontra Quodvultdeum Carthaginen-
sem episcopum fleri praecepit, ut forie exteri tali
«:xemplo a vera religione deterrerentur. lllum nempe,
wit narrat idem auctor libro laudato, num. 5, simul
et magimam iurbam clericorum navibus fractis imposi-
£05, nudos atque exspolialos jussit expelli : quos Deus
riseratione bonilalis sue prospera navigatione Neapo-
ὅ im Campanie perducere dignatus est. civitatem. Haec
WNietor, qui ulterius nou loquitur de isto sanciissimo
zuniistite, ea procul dubio ratione quod ea tantum 45
Antra Afrieam eontigerant describere voluerit, ut
zalias aperte declarat. Ktenim Quodvultdei memoriam
zapud Carthaginenses non excidisse patet ex vetustis-
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS (IISTORICUS.
400
À qnod in. monasterio a se apud Neapolim constrocto
vitam coluerit monasticam cum (Quoedvuldeo et. aliis
episcopis ex Africa ejectis. Cousen it Martyrologium
Romanum die 28 Octobris, ubi Gaudiosus in mona-
sterio apud eamdem urbem sancto fine quievisse di-
citur.
4. Exstat etiam nunc Neapoli celeberrimum sacera-
rum virginum coenobium cum ecclesia sibi adjuneta,
'qux sub beati Gaudiosi nomine Deo sacr (ta. est. At
illud monasterium ab eo quod Gaudiosus condidit di-
versum omnino esse contendit Caraceiolus in Historia
Neapolitana, ubi Gaudiosi monssterium sub saucti
Agnelli nomine nunc notum esse arbitratur. Observat
noster Mabillonius in Actis sanctorum ordinis S. P.
N. Benedicti ad annum 596, ubi de sancto Agnello,
beati Gaudiosi monasterium eo in loco olim exsti-
ti-se ubi Dominiecani postea ecclesiam semirntam in
lionorem bcat:e Marize de Sanitate vulgo nuncupatau,
erexerunt : quod ex Paulo Regio in ltalica sancti
Agnelli vita se accepisse ait. Eumdem locum Caput-
Trii olim dicium fuisse Ughellus scribit. C:eterum an-
tiqus& beati Gaudiosi ecclesix situm dignoscere pos-
Sumus ex Joanne diacono, qui apud Ugliellum de
sancto Nestriano episcopo Neayolitano, qui paulo
post sancti Gaudiosi edventum vixit, agens, eum se-
pultum fnisse refert in ecclesia beati Gaudiosi Christi
confessoris, oris urbem euntibus ad sanctum Januarium
martyrem, in porticu δία. De hac,saneti Januarii ec-
clesia vide Mabillonii Iter l'alicum, pag. 114.
9. Gaudiosum Bythini:x urbis episcopuin appelfat
Ughellus tomo Vl [Italie sacrze, quem ibi Timasii Nea-
politani episcopi temporibus in ttaliam appulisse scri-
bit. Certe Bithinam interalias Africze 956 urbescom-
inemorat anonymus Ravennensis, quo nomine facile
crediderim Abitinensem notam urbem designari. Et
quidem Gaudiosum vicina Carthazinensibus civitati
przfuisse verisimile est. Abitina autem urbs erat ex
proconsulari, et quidem satis celebris, ut liquet ex
ejusdem provincie antistitum epistula synodica ad
s5imo ealendario Carthaginensi, ubi v1 idus Januarii C Paulum Patriarcham Constantinopolitanum, qus in
«4e positio Quodeultdeus episcopi wemoratur. ldem N«a-
yooli in exsilie positus coufessor occubuisse dicitur
225 53 in Mertyrolozio Romano die 26 Octobris, quo
B aem die celebratur a Ferrario. in Catalogo generali
κι anciorum Italie. Ipsius vero sacre reliquie in ejus-
«lem wrbis ecclesia, sub sancti Gaudio-i nomine di-
«-at3, religiose asservantur.
Ὁ. Gaudiosum inter alios Quodvultd«i exsulantis
S eeios recensent vetera ecclesi:& Neapolitanz? monu-
I3enta, ejusque memoria in ea urbe cxteris celebrior
Sun, ob monasterium quod ab eo constructum fuisse
ferunt, in quo postea Agnellus abbas sanctissimus
fi oroit. Id testatur vetus auctor ejusdem Agnelli vitz,
*-ujus fragmentum Baronius Anualibus ecclesiasticis
Wasseroüit, in quo he de nostro Gaudioso leguntur :
“Δ gnellus abbas electus in monasterio quod beatus Gau-
«8 rosus cognomento Septimus Coelius, sancte Bitinensis
ΤΕΣ οἰ δοαρ pontifex in. Africa, condere studuit. in hac
A aethenopea civitate, eo tempore quo ez Africae parti-
€» aus advenit cum sancto (Quodvultdeo et ceteris presu-
£à Dus, (ngiens persecutionem Vandalorum. Nec mirum
«9t Gaudtorum in terra peregrina ex:ulantem mona-
ss€erium condidisse, Sie enim erant vit:e monast.ce
23 fecti sanctissimi illi confessores, ut quamprimum in
€* x silii locum advenissent, ibi monasteria sta'nerent:
«3 wnod compluribus exemplis comprobari posset. Sic,
t» € Faustum pr:etermittamus, qui haud longe a sua
€- zw &hedra ablegatus monasterium construxerat, Eage-
Ya B ws, ut capite precedenti diximus. prope Albiensem
isa — Gallia civitatem, mouasterium apud Viaucium vi-
C €um δὴ zdificavit; idem fecere Fulgentius aliique sancti
ὃ ww Ristites, qui sub Trasamundo in Sardiniam pulsi
frs Ἄἄξτυηι. Rufinianum item Africanum episco;um, in
W355 ula Sicilix vicina vitam monasticam agentem, in-
v wit idem Fulgentius cum ad loea sacra iter insti-
WBeret, Jure merito itaque laudatur Gaudiosus apud
€rrrarium in Catalogo generali sanctorum ltaliz,
concilio Lateranensi sub sancto Martino. actione 9,
lecta fuit. Inst quippe inter alios subscrips 1 Augusta-
lis gratia Dei episcopus sancte Ecclesie Abitinensis.
Abitinensium martyrum, qui antea mendose Aluti-
nenses mariyres appellabantur ac'a protulimus inter
alia sincera ad annum 304, pag. 409; ex quibus etiam
patet hanc urbein ad procon-ularem pertinuisse. Àn-
liquam esse episcopi sedem ex concilio Carthaginensi
sub sancto Cypriano colligitur, cui inter alios reba-
ptizantes. interfuit. Saturninus αὐ Aritinis. Eamdem
urbem memorat Augustinus libro i1 contra episto-
lan Parmeniani, et alias non semel. Denique Victor
ejusdem Ecclesiw episcopus catholicus, ex iis qui
initio absentes fuerant, tandem subscrip:it Collationi
Carthaginensi cap. 215, cum jam antea Felix ejus
adversarius inter l'onatistas cap. 201 comparuisset.
6. Gaudiosi obitum anno 453 contigisse tradit ,
Ughellus post Capacium : sed quo fundamento? Da-
D ronius eundem anno circiter 411 floruisse dicit in
notis ad Martyrologium Romanum, die 28 Octobris,
cui, ut jam diximus, ipsius festivitas consignatur.
Certe anno 459 Gensericus Carthaginem invasit mense
Octobri, atque paulo po-t Quodvultdeum, c» jus ex-
silii so: ius Gau:tiosus fuisse dicitur, expulit. Ejusdem
sancti viri corpus in ipsa, quam supra laudavimus,
sanctimonialium ecclesia religiosissime Neapoli asscr-
vatur. Hine ipse distinguendus est, ut mouet cardi-
naiis Baronius, ab alio e'us:eu nominis sancto a:-
tistite cujusreliqui: apud Salernum in cryp!a infe-
riori cathedralis ecclesi: reconditie sun!, quamv:s
acta utriusque ἃ nonnullis auctoribus simul permita
fucrint. Gaudiosi Salernitani festivitas in ltomatio
Martyrologi» die 26 Octobris memoratur. Haud tamen
arbitramur recte colligi posse diversos fuisse ejusdem
nominis sanctos, quod eorum reliquia diversis in
loris asservari dicantur, cum saepius contingat ali- .
cnjus savceti corporis partes in diversis ecclesiis ba-
407
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
408
beri, qua tamen utrobique corporis nomine donantur. À men ei omnis prorsus deneganda fides. r.ténim eap.
Hunc loquendi modum in Ecclesia antiquissimum esse
ex Theodorito patet, qui in epistola 150, ad Timo-
theum episcopum data, sic ea de re, veluti de rece-
piissimo loquendi usu scribit : /psi quoque ad hunc
diem cum iriumphantium martyrum templa ingredimur,
sciscitari solemus quis vocetur qui in theca. conditus
est : et quibus res nola est respondent, Julianum [for.-
tasse martyrem, aut. Romanum, aut. Timotheum. Et
quamvis ne integra quidem ibi sint corpora, sed per-
exigu reliquie, communi tamen nomine etiam corpus
appellamus. Καίτοι πολλάκις οὐδὲ τελείων τῶν σωμάτων
χειμένων, ἀλλὰ σμικροτάτων λειψάνων, ἀλλ᾿ ὅμως τῷ
χοινῷ ὀνόματι xai τὸ σῶμα προσαγορεύομεν. Porro Ba-
ronius in notis ad Martyrologium Romanum die 26
Octobris testatur se in vetustissimo Neapolitani sub-
urbii cemeterio vidisse inter alia insignia sacrae an-
tiquitatis monumenta, inscriptionem sancti Gaudiosi
turaulo olim impositam, quam ob vetustatem licet
jam pene diminutam descripsit, ex quo nos eam quo-
que hic exhibemus : HIC. REQUIESCIT S. GAUDIO-
SUS. QUI. VIXIT ANN..... DIE. KAL. NOVEMB..,..
INDICT. Vl. 957 De eadem sepulcrali inscriptione .
agunt Capacius et Ughellus. Sed an statim post
Gaudiosi obitum sepulcro ipsius imposita fuerit, pro-
nuntiare non licet. Sane preterquam quod Gaudiosus
ibi sanctus dicitur, cui confessoris titulus melius con.
gruisset, mirum fortasse videbitur nonnullis, quod
nulla ipsius episcopalis dignitatis mentio ibi facta
uerit.
7. Antiquam Ecclesie Neapolitane traditionem
occasione ejusdem sancti viri memorant auctores
Itali, quam hic protermittere non licuit. Aiunt nem-
pe Gaudiosum ex Africa extorrem factum, secum
inter alias sanctorum reliquias Neapolim attulisse
ampullam vitream, concreto sanguine beati proto-
martyris Stephani repletam, qux hactenus in ejus-
dem sancti ecclesia asservatur, ubi , iaquit Baronius
in notis ad Martyrologium Romanum die ὅ Augusti ,
miraculum hactenus perseverat, ut super altare ampulla
posita, dum sacra missarum solemnia peraguntur, li-
quescere velut recens effusus sanguis aliquando conspi-
ciatur. Testatur idem Baronius anno quo auctoritate
Gregorii Xlll summi pontificis calendarium Romanum
emendatum fuit, istud miraculum eo ipso die quo
beati Gaudiosi festum fuit celebratum , centigisse ,
cuni antea decimo solummodo die post hujus sancti
festivitatem videri soleret : hujusque rei testem af-
fert Frauciscum Mariam Tarasium cardinalem, cui
tune temporis apud Neapolim commoranti, et sacrum
in ejusdem sancti sacello celebranti, sanguis visus
est liquefieri. Certe in libro 1 de Miraculis sancti
Stephani, qui sub Evodii nomine inter sancti Augu-
stini opera vulgatus est, cap. 1, mentio habetur ejus-
modi ampull:e quie in Uzalensi proconsularis provin-
cix? urbe asservabatur.
C
8. Ex eodem sancti Quodvultdei Carthaginensis
sodalirio Priscum aliosque confessores undecim fuisse
putat Antonius Caracciolus in sacra Neapoli cap. 26,
eosque episcopos non fuisse censet, sed diversorum
ordinum clericos, cos scilicet quos Victor Vitensis e
D
Carthaginensis Ecclesiz clero simul cum suo episcopo .
vetustae navi impositos Neapolim appulisse memorat.
At hac sententia aliis non placet. Et quidem si iis
qux nobis Supersunt de his rebus monumentis fides
aliqua possit adhiberi, stare non poterit Caraccioli
opinio , φῦ neque recentiorum suffragiis, neque ve-
terum auctoritate stabiliri potest. V. C. Godefridus
llenschenius tomo 1l Februarii Bollandiani , die 41
ejusdem mensis edidit Vitam sancti Castrensis epi-
scopi , unius scilicet ex istorum coufessorum nume-
TO, ex qua forte nobis aliqua lux affulgere poterit ad
illustranda ipsorum gesta. Quamvis enim nxvis non
eareat, atque scripta fucrit ab auctore rerum ante
aua tempora gestarum prorsus ignaro, aut certe ab
aliquo posteriori vitiata, qui Valentis Ariani impera-
toris persecutionem cum
andalica confudit, non ta-
Y
9, num. 16, nonnulla 40:8 refert, se ex relatu. quo-
rumdam sacerdotum , qui Castrensi morti proximo
adluerant, $e accepisse testatur : qux& verba ex anti-
quo vit:e scriptore fuisse crediderim , qua vero se-
quuntur ex interpolatore : Hec vero, inquit, Tz
nostris sensibus pietas perennis Dei per sanctorum Pa-
trum dicta tradidit, idcirco annotare studuwimus, ut dum
aliquis fidelium alicujus sancti , ex Castrensis scilicet
Sociis , solemnitatem celebrat, pariter de cunctorum
triumpho letelur. lbi enim rationem reddit cur in
Castrensis Vito, aliorum etiam gesta interseruerit ,
qui simul cum eo ex Africa pulsi, varias in Italic
urbes $956 ct regiones dispersi , ibique defuncti ce-
lebrabautur.
9. Eorumdem confessorum nomina recenset idem
auctor, cap. 2, num. 8, eo scilicet ordine quo navim
ingressi fuerunt. Primus dicitur Rosius; tum Secun-
dinus, qui fecunda sobolis proles appellatur : deinde
Heraclius, qui jura Christi in populis audacter. con-
sparsit. Postea Benignus, Priscus, Elpidius, Marcus,
Augustinus, Canion, Vindonius; Joco undecimo Si-
gnifer prieceptor Castrensis, cui puppis arx possidenda
traditur, ab indole qui flatibus imperavit iniquis; ulti-
mus denique Tammarus, cui prora navis gubernanda
committitur. lidem habentur in Romano Martyrolo-
io die 4 Septembris, et apud Ughellum tomo VI
alie saere, ubi de Capuanis archiepiscopis; nisi
quod ín utroque auctore pro Benigno Adjstor, et pro
Augustino Augustus recenseantur. Plerosque vero ex
ipsis episcopali dignitate illustres fuisse , przeter va-
riarum litalix& Ecclesiarum traditionem , innuit quo-
que laudatus Vite auctor, ubi cap. 2, num. 6, Ca-
Strensis conversus ad confratres el coepiscopos ita est
allocutus : Fratres mei et domini, etc. Quin et jam
cap. 1, num. ὅ, dixerat a tyranno przceptum (uisse
ut ex unaquaque provincia sancti Dei vincti adduce-
rentur. Congregata vero ingenti multitudine, etiam
el sancli viri... summi sacerdotii honorc praditi inter
erani, qui gratantes cum commissis gregibus gradie-
bantur, putantes se cum martyrii triumpho vitam con-
sequi sempiternam ; ex quibus precipue rutilabant Ros-
sius, Priscus, et Tammarius, seu, ut alius codex
habet, Zamorus et Castrensis.
10. Non solum itaque pastores, sed ipsos quoqu
greges hzc tempestas involvit, ut idem vite auctor
fuse narrat. Pneros ac senes, mulieresque simul cum
viris ad certamen accurrisse scribit cap. 1. Et quidem
hzc initio persecutionis : quz cum postea magis in-
valuisset , catervatim es unaquaque provincia sancti
Dei vincti adducti sunt, qui variis poenis cruciati
fuerunt priusquam mari committerentur, ut dicitur
num. 9. Primo itaque alter ab altero separatim ín
carcerem retrusi fuerunt, tum simul in unum locum
congregati , alii virgis, alii alapis, Japidibus alii cesi
fuere; cumque variis modis tentati fuissent ,.et nec
minis aut verberibus eorum constantia potuisset
frangi, tandem consilio nescio cujus Aristodemi, navi
vetustissimi impositi fuerunt, ut in mare demersi
nihil eorum reliquiarum residuum esset; sed Dei
nutu in Campaniam Italicam feliciter appulsi, pro-
viuciam istam miraculis et sanctitate vitze illustra-
runt. His consentit Martyrologium Romanum die 1
Septembris, ubi duodecim illi viri sancti , qui czete-
rorum erant veluti duces et magistri, in Vandalorum
persecutione ob fidem catholicam varie afflicti dicun-
tur, et vetustae. navi impositi ex Africa ad Campa-
niz littora pervenisse, ubi Christianam religionem
in iis locis dispersi, diversisque ecclesiis prsefecti
mirifice propagaverint. Eorum porro in Italiam ad-
ventum anno quarto Vandalicze persecutionis consi-
gnat s:epe laudatus sancti Castrensis Vit auctor;
sed cum alias tempora prorsus permisceat, nulla
tnto fides ejus calculo adhiberi potest. Si autem
conjecturis indulgere voluerimus, nullus fere erit
annus sub Vandalica doininatione ad quem bac per-
sgecutio revocari uon possit. Eos tamen ex Quod vult.
409 RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS. 410
dei sodalitio fuisse non arbitramur, quod istius tur- À temporum usu, ignem project:ze nullatenus potueruat
1e Castrensis signifer et preceptor dicatur, qui
titulus Quodvultdeo melius vel ob sedis prerogativam
congruisset, cujus tamen ne quidem mentio ulla hic
habetur. Sed de ipsis singillatim agendum. |
2959 11. Rossius, seu, ut alii scribunt, Ftosius, pri-
mus inter cseteros confessores recenselurin Vita sancti
Castrensis cap. 1, num. 9; ubi non solum summi sa-
cerdotii dignitate prafulsisse, verum etiam mteritis,
εἰ moribus, ei sensus decore rutilasse memoratur. Cur
priorem locum obtinuerit ratio redditur cap. 2, num.
8. ingrediatur prius, inquiunt satellites, reverenda
canitte et sanctitate preeditus Rossius. Qu:e verba licet a
persecutoribus prolata fuerint, indicant tamen talem
ab orthodoxis Rossium habitum fuisse. Res ejus in
[talia gestze nobis ignot:e sunt ; sed ipsius festivitatem
aliquot martyrologia apud Bollandianos die 16 men-
tis Maii celebrant. Colitur potissimum Beneventi, ob
ipsius sacri corporis translationem in Sanct Sophie
ecclesiam, quam ea iu urbe Arechis, unus e Longo- Β
bordorum ducibus, magnificentissime construxerat.
Celebris est etiam in Suessana diacesi Rossii memo-
ria, in qua urbe olim ecclesiam ipsi dicatam fuisse
colligimus ex charta Athenulfi Caprnani episcopi,
apad Ughellum tomo VI Itali: sacrz, col. 675, ubi
de Suessensibus episcopis.
49. Secundinus aliunde nobis probe notus non est
quam ex iis que ex sancti Castrensis vita protuli-
mus, Sancti Secundini episcopi corpus asservatur
in majori ecclesia apud Troiam Apulie opulen-
Ussimam civitatem, cujus festum ibi die 11 Fe-
hrusrii celebratur, huncque nonnulli ab eo quem
hic laudamus, alium non esse censent : sed res est
incerta. Plura de Secundini Trojani inventiona lia-
bentur apud Bollandianos die supra metnorato. Se-
cundini festum 8 Decembris apud Mantuam celebra-
ri testis est Michael monachus in Sanctuario Capua.
no, ubi laudat vetustissimum calendarium, in quo 97
mensis Maii festivitas sancti Secundini consignata
habetur. Ejusdem sancti memoriam apud Mantuanos Q
olim celebrem fuisse colligit idem auctor ex complu-
ribus ecclesiis, quie sub ejusdem sancti nomine di-
rat: passim in Mantuana diccesi occurrunt. Quin et
Sancti. item Secundini ecclesia in dicecesi Suessana
memoratur in charta Athenulfi, quam num. superiori
laudavimus. Denique Ferrarius in Catalogo generali
sonctorum ltalie Sécundinuimn et Castum episcopos
Sinuess:e commemorat, die prima Julii; quos tamen
apud Suessam celebres 6.86 fatetur, vel quod Sinues-
δ nomen pro Suessa obrepserit, vel quod eversa
Sinuessa sacre eorum reliquie Suessain trans!atze
fnerint, ubi etigm nunc, ipso Ferrario attestante,
quiescunt : hune. vero Secundinum, a Trojano alium
esse contendit quem alias die 14 Februarii laudaverat.
Sancti Sceundini Vitam a Benedicto, qui et Guaiferius
«ticebatur, monacho Casinensi scriptam laudat Petrus
«liaconus in libro de Viris illustribus Casinensibus,
«2p. 29; quam quidem Vitam e codice ms. Casinensi
zoster Mabillonius ab aliquot annis in ltali«m profe-
«rius. descripsit. Sed nihil aliud est quam ipsius Se-
erundini Inventionis historia, quam ex manuscripto
«rardinalis Baronii edidit Bollandus die 11 Februarii,
«rum alia quam vetustiorem putat vir eruditus. Ex his
zautem discimus, cum Troja civitas Apulix super ve-
Wrris orbis, Ecana dictze, ruinas construeretur, in cc-
wmeterio Sancti. Marci inventum fuisse sepulcrum
mnarmoreum cum hac inscriptione, exesis quidem i;-
Efcrioribus lapidis partibus, sed qu:ze tamen facile legi
apoterat. Hic requiescit S. ac venerabilis Secundinus
«Episcopus, qui sanctorum fabricas renovavit, raptus
"b n requiem iu 14. Febr. Porro cum inventi sacri cor-
Nporis fima per totam civitatem celebrata fuisset,
umccurrerunt statim omnes ferme urbis incolz, qui pu-
V. antes, 980 ut ait. Guaiferius, fas esse quod pium
«$t, cepere osculari reliquias, etc. At loci. episcopus
"tmt eas coli sineret nonnisi postquam divinitus fuit
WE *unitus, adduci potuit, Reliquis igitur, pr» istorum
violari. Instatur wndique flatibus, fit in illis color ru-
bicundus. Saltum tandem ez igne faciunt ; nullain illis
combusiionis ποία invenitur, sicuti qui presto erant re-
(tulerunt, Àlrquot item opuscula in sancti Secundini
honorem a Guaiferio edita laudat Petrus diaconus,
qui Guaiferium temporibus Alexii et Henrici impe-
ratorum ac Desiderii abbatis vixisse testatur. Sed
ipse Guaiferius suam sztatem prodit in Vitze laudatze
prologo, quam nempe se Desiderii abbatis jussu scri-
psisse commemorat. Desiderius vero anno 1086, Gre-
gorio VIl summo pontifici defuncto substitutus est,
sub Victoris lll nomine, cum anno 1059 a Nieolao Il
cardinalis fuisset creatus. Plura de Guaiferio habet
BoMandus loco laudato. Beatum Guaiferium mona-
chum Cassinateni inter sanctos quorum dies natalis
ignoratur, celebrant Arnoldus Vion et Hugo Menardus
in Appendice martyrologii Benedictini.
15. De lleraclio nihil dicendum occurrit, nisi quod
ecclesia ipsius nomini dicata in eharta Athenulfi Jau-
data memoretur. Heraclium, Maurum;et Justum mar-
tyres colunt Fulginates Umbrix populi, apud quos
eorumdem martyrum corpora in ecclesia cathedrali
asservantur; sed quinam illi Tuerint, quove loco
aut tempore martyrio coronati fuerint, plane igno-
rant.
44. Denigni ex Africa exsulis nomen in sola saneti
Castrensis Vita legitur. At qui ibi Benignus, ab oliig
Adjutor seu Adjutorius, ut jam a nobis observatum
est, appellatur. Porro Adjutoris memoria apud Bene-
ventum et Cavam, uhi sacrze illius habentur reliquis,
celebris est. Quin et prope amplum est oppidum
quod sub sancti Adjutoris nomine notissimum est.
Ejusdem sancti viri festivitas die 19 Novembris in
Catalogo generali sanctorum lItaliz a Philippo Ferra-
rio memoratur, ubi de isto sanctissimo confessore
agit. At plura de eo habet hac ipsa die Tamajus Sa-
lazar in martyrologio Hispanico, qui eumdem sanctum
virum ex Hispania cum Genserico, in cujus exercitu
militabat, in Africam transmeasse scribit. Sed cum ibi
Adjutor, uti refert, orthodoxos variis poenis a rege
affligi cerneret, relicta militia apud Habensem civita-
tem se recepit , cujus postea urbis episcopus factus
est; ac tandem sub Trasamundo rege cum aliis con-
fessoribus vetust:e navi impositus, in Campaniam ap-
pulit, qua in provincia apud Cavam episcopali mune-
re fungens, excessit e vita. Hzc ille ex variis aucto-
ribus quos laudat, pro more suo sanctos quoslibet ad
lHlispaniam per fas et nefas pertrahens. Sed antiquum
aliquem auctorem harun rerum testem exspectamus,
Certe apud Victorem Vitensem lib. 1, num. 12, Ya-
lerianus Abbenzensis, aut Abensis, ut in nota 41 ob-
servavimus, laudatur ob przclaram confessionem ;
se. in Notitia Afric nec ipse, jam quippe defunctus
erat, nec alius quisquam ejusdem sedis episcopus
memoratur. Nemo ctiam sibi facile persuadebit Adju-
torem, quem in Hispania primo militantem , deinde
anno 497 in Africam cum Vandalis transmisisse volunt,
ostmodum sub Trasamundo, qui anno 496 Vandalorum
imperium suscepit, episcopum in Italiam pulsum fuisse,
in qua etiam regione episcopatum administraverit. De-
nique Abba aut Abs urbs erat ad proconsularein perü-
nens, utex Polybiilib. x cerium est, 961 qui eam baud
procnl a Cartliagine exstitisse memorat. Αἱ ex Victo
re Vitensi lib. 1, num. 9, constat nullum suo tempo-
re ex proconsularis οἱ Zengitanze provinc episco
pis residunm prorsus fuisse, preter tres quos ibi
recenset. Scribebat autem anno 487, ut ipsemet at-
testatur, id est, annis undecim priusquam 1rasamun-
dus regnum adeptus fuisset. .
45. Priscus pre czteris celebris fuit. Hunc simul
cum Casirensi, ut narratur in istius Vita, cap. 1, num.
9, barbari a caeteris sejunxerant, ut eorum constan-
tiam tentarent, quod iis devictis, czeteros facile ces-
suros arbitrareotur. Ejusdem Prisci festivitas potissi-
mui in Romano Martyrologio, et apud Ferrarium in
Catalogo sanctorum Italix recolitur die 4 Septembris,
LI
ui
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
419
eujus solummoao occasione cxeterorum ipsius socio- A bem exstitisse collegit Ughellus ex charta veteri
rum nomina videntur recenseri. Michael mon chua
in Sanetuario Capuano testatur. Prisci memoriam ex
veteri traditione Capu:e celebrari, quem Mantume
episcopum fuisse scribit, quare hunc auctorem se-
cutus Ughellus, eidem Prisco locum duodecimum
inter Mantuanos episcopos derlit, tomo VI [talix sa-
erii, ubi plura de eo habet, sed prorsus incerta.
10. De Elpidio pauca occurrunt, nihil exploratum.
Michael monachus in &epe laudato Sanctuario. Ca-
puano hujus sancti viri festum in ecclesia Casapulli
die 96 Maii recoli scribit. At alii alium ibi Elpidium
a nostro Africano diversum celebrari pulant, qid
Atellensi Ecclesi: *:eculo quinto. przefuisse dicitur.
Istius festivitas tum in Ecclesia Beneventana, tum in
oppido sancti. Elp'd.i dicto prope Aversam, die 94
ejusdem mensis celebratur. Sed hz difficultates abs-
que certioribus monumestis dirimi non possunt. El-
pidii Atellani reliquias in Ecclesia Salernitana ass-r-
vari affirmat Ferrarius i& Catalugo generali sanctorum
Italis, quem etiam ab Klpidio Africano distinguit.
Piura de hac re habent Bollandiani toino V, die 24
Maii.
: 47. Marcus nomine tenus nobis cognitus est. Mar-
cu$ Boviui iu Apulia episcopus celebris est in eadem
urbe et apud Beneventum ,, ubi festivitas ipsius 16 14
Junii reeolitur. Habetur οἱ alius ejusdem. uominis
episcopus Ecai:e, eujus festum die 15 Octobris cele-
bratur, ut observat Ughellus tomo VI ltali:e sacre ,
ubi de episcopis Capu nis. Sed quinam ilii f:erint
incertum est.
48. Qui Augustinus dicitur in. Vita sancti Castren-
εἶθ, idem appellatur Augustus in Martyrologio Roma-
no, consentientibus Ughello in ltalia sacra, Ferrario
iu Catalogo generali SS. alim, aliisque auctoribus
vulgatis. De crtero Augustinus sive Augustus plane
ignotus est, ni:i quod ecclesiam ipsius nomini dica-
tim. memorat Michael monachus in Sanctuario Ca-
puano. Fortunatus lib. iv de Vita sancti Martini Au-
sanctimonialium sancti Joannis, in quam Míindonii pro
Vindouii nomen irrepsisse suspicatur.
21. C strensis inter exteros turmx duodenx con-
fe-sores celehrior est, imo cteri feré omnes ex
ipsius aetis solummodo noti sunt, ut. ex his qua in
h»c fere toto capite dixiinus evidens est. Episcopum
illum fuisse jriusquam in. Btaliam. transferretor,
aperte deelarat ejus Vitze auctor : sed cuinam Eccle-
s ;e pr:e'uerit aMum ubique silentium. Ego vero su-
spicatus sum non semel, Castrensis vocabulo non viri
alicujus, sed urbis episcopalis nomen designari, quod
ad ip-um episcopum amisso proprio nomine, trans-
latum fuisse'. Id persuadere videtur ipsius vocabuli
forma, qua locum potius quam hominem indicari
prima Ironte nemo non existimat. Deinde castri. no-
men urbi'^us attributum frequenter in veteribus Afri-
c m numeniis legitur, et quidem inter Patres By-
δι θη χη pzovinci:e Felix episcopus Castrensis in No-
titia. Africana editionis Sirmondi occurrit. Verum
cum auctores quique, cum recentiores, tum antiqui ,
sanctum. Castrensem. constanter. appellaverint, ab
eis, siue nlla prater conjecturis auctoritate, recedere
non licuit. Porro Castrensis in Campaniam | appul-
sus Suessam urbem petiit, ubi iu suburbano quudam
tiguriolo vitam angelicam ducens, miraculis clarus ,
ut narrat ejus Vit:e auctor. cap. $5, exces-it e víta die
undecima Februarii, qua ipsius festum in Romano
Martyrologio celebratur. Sepultus est in Castro-Vul-
turni, quod tune ad Capuanos episcopos pertinebat ,
ibique sacrum ejus corpus sxculo nono adhuc serva-
batur, ut ex ladalperti episcopi Cajuani veteri epita-
phio patet, quod ex Michaele monacho Henschenius
retulit in premissis ad ejusdem sancti Castrensis Vi-
tam, paragr. 2, num. 6. Postea seculo duodecimo ,
excepto capite, translatum est a Guillelmo 1I coguo-
mento Boso, Sicilie reze, in ecclesiam Montis
Hezalis metropolitanam, quam evocatis e monasterio
Cavensi mouacliis Benedictinis Caluniacensis fami-
gustinum Concordi: in Italia celebrem laudat, sed C lix, pius iste princeps ;edificaverat, Caterum beati
quem longe alium a nostro esse putamus. Hunc ip-uin
Concordix episcopum appellat Ughellus. Sed mirari
saühit quod nec apud Ferrarium in utreque Catalogo,
nec apud slios sanctorum ltali:e collectores, quos
quidem videre licuit, ipsius memoria occurrat, quam.
vis jam Fortunati tempore notissimus fuerit, quem
nempe inter illustriores urbium ltali: patronos lau-
datns auctor recenset his versibus:
Si petis illud iter, qua se Concordia cingit,
Augustinus adest pretiosus, Dasiliusque.
Ἐπὶ ét alius. Augustinus Aquileiensis episcopus, qui
paulo post ever-am a Gothis fhomam floruit, eo ipso
tempore quo alter Augustinus Ecclesiam Africauam
illustrabat, ut ex. Henrico Palladio Q observat
Norisius in Censura Garnerii, quam V. C. Antonio
Magliabeco Magui Etrurix ducis bibliothecario nun-
cupavit.
19. Canion celebris est apad Acherontines , qui
corpus i,sius in metropolitana ecclesia religiose as-
servatum magna devotione venerautur. At si fabulosis
qu: illi exhibent actis zliqua fides przbeatur, Canion
iste lunge alius est ab e» de quo hic agimus. Iste
quippe sub Diocletjauo et Maximiano martyrium coi.-
summavit, noster vero nonnisi sub Vandalica perse-
cutione confessoris titulum adeptus est. Cum tas en
Acherontini ín istis actis suum Canionem primo in
Africa episeopum fuisse dieant indeque in Italiam
transmissum , ibi ab Elpidio Atellensi episcopo se-
pultum fuisse, conjiciunt merito Bollandiani alique
auctores post Michaelem m«nachum ei Ughellum ,
unum ab altero distiugeendum non esse. De his plura
leges, si vacat, apud Bollandianos tomo VI Maii, ad
diem 25 ejusdem mensis, quo beati Canionis festura
Acherontiz potissimum recolitur.
20. Vindonii nullam prorsus memoriam reperire
lieuit. Mindonii ecclesiam olim foris Capuam ur-
,
Castrensis memoriam per universam Campanis re-
gionem celebrem fuisse probant non solum complures
ecclesi, quas sub ejus nomine Deo dicatas fuisse
testantur Michael monachus, Ughellus, et alii passina
auctores; sed etiam vetera quaeque martyrologia,
quie memoriam ipsius celebrant. Ex 963 iis vero
aliquot Castrensem martyris titulo exoruarunt, quod
scilicet multa pro Clirisii divinitatis confessione per-
tulerit. Certe cultum ipsius vetustissimum esse evinci
potest ex. calendario ante annum, inquit Godefridus
Meuschenius, septi :gentesimum quadragesimum pri-
mum ex»rato, in quo beati Castrensis memoria re-
colitur. Nomen ipsius legitur etiam in Martyrologio
Romauo. veteri, quod sub sancti Hieronymi nomine
vulgatum est, quanmquain recentius censeri debeat,
aut saltem muliis sanctorum nominibus auctum. Cze-
lera non recensebo, quie apud Bollandianus ad diem
41 Februarii videre licet, Laud t Petrus diaconus in
libro de Viris il'ustribue: Cissinen-ibus, cap. 6, Lau-
rentium quemdam, ex ionaclo Casinensi incerta
sedis episcopum, qui sseculo circiter decimo Castren-
sis episcopi passionem versibus adornavit. Denique
ejusdem sancli cultus ex Italia in Siciliam propaga-
lus est, cum sacr:e ipsius reliquix, uti supra diximus,
in Montis ltezalis ecclesiam translate fuerunt, ubi
etiam nunc religiose asse:vantur a nostris mouachisg
Beuedictinis, qui in hac metropolitana ecclesia per-
severant.
22. Ultimus ex duodenario confessorum numero
recensetur Tammar«s , seu, ut alius codex habet,
Zauinarus , et apud Ferrarium in. Catalogo sancto-
rum ftalie 11 Fbruarii, Tomasus. Huuc Ughellus
Lino Vlll Italie sacr, Viperam secutus, inter episco-
pos Beneventanas recenset. Alii tamen , quibus vide-
tur accedere. Ferrarius iu. Catalogo laudato die 18
Octobris, Thammarum Dencventanum a nostro diver-
&un esse sentiunt, Prioris festum dic 19 Octobris ce-
43
RUINARTI AD HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
My
lebratur Beneventi, in eujus urbis ecclesia metropoli- A rium S. J. presbyterum , libro i1 Rerum Moguutiaca-
laua sacra? ejusdem sancti reliquize sub majore altari .
requiescuut. Tammari vero Africani memoriam die
16 Jauuarii in Capuana diccesi celebrem esse acribit
Michael monachus in Sanctuario Capuano, ubi obscr-
vat eumdem sanctum confessorem in vico de Poritano,
o'im Sancti Tammari dicto, qui nunc ad Aver:anam
dicecesim pertinet , supremum diem obiisse , ibique
fu sse sepultum hoc ipso loco ubi etiam nunc ejüs
tumulus visitur.
13. Ilx:c sunt quse de illis sanctis confessoribus ex
Africa in lialiam pulsis observare visum est operz
pretium, quorum gesta, elsi rebus inceriis et dubiis,
aliquando etiam falsis, permista sint, intacta tamen
pr:etermittere non licuit, cum ipsorum memoria in
plerisque Italie urbibus celebretur. Et quidem, licet
nos deficeret Victoris auctoritas, neminem esse puto
qui inficiari velit, Africa a Vandalis devastata, infivi-
tos propemodum omnis sexus et conditionis homines
ex hac regione in varias provincias diffusos csse,
potissimum in Italiam, συ caeteris Europe provin-
ciis paulo pacatior erat ob imperatorum presentiam.
Ex istis vero complures episcopos fuisse inde conjici-
mus , quod jam ante Augustini obitum , ut aflirmat
Possidius, tres solummodo superstites essent in Afri-
ca Ecclesi: qua suos. episcopos haberent. ,Deiade
barhsri episcopos acrius czteris insequebantur,
quod eos scireut pre aliis fidei orthodoxx addictio-
res : et quidem eos omnes non semel sub Genserici
et Hunerici principatu e sedibus pulsos fuisse testatur
ipse Vietor. Unde licet pauci admodum hic a nobis
recensiti fuerint, hinc tamen inferendum non est plu-
res omnino non fuisse, quos omisimus, vel quod no-
his satis uon fuerint noti, vel etiam quod non suppe-
lerent verisimilia saltem instrumenta quibus res
Ipsorum gestas illustrare posseimnus.
24. Ex his in exemplum sit Theonestus,
qui ab llunerico ex Africa pulsus , a Damaso tamen
ltomano pontifice Aliineusi Ecclesiz przfectus fuisse
dicirur. Miram est autem quantum in exponenda ill:us
sociorumque fortuna varii sint auctores, qui tempora,
loca , personas , resque omnes ita perturbant atquo
confundunt , ut nihil prorsus certi ex eorum scriptis
colligi possit. Theoncestos alii duos fuisse dicuut, qui
in unum eonflati sint ; alii unicum fuisse propugnant.
Inter 'Theonesti socios celebris est Albanus, qui apud
Magontiam, superioris Germanizx urbem, contra Aria-
nos disputans, ab iis occisus dicitur; quam fortunam
expertum etiam fuisse Ursum Auguste in Rhatia
volunt. Quin et nonnulli ipsummet 'Theonestum v:o-
lentas Árianorum manus sensisse memorant , quem
nempe prope Tarvisium [talize urbem ab illis h;rreti-
cis furentibus occisum fuisse dicunt, cum aliis duobus
sociis, Tabra scilicet et Tabrata. Nonnulli tamen opi-
nantur Albanum οἱ Ursum, atque ipsummet Theo-
nestum, qui Vercellis potissimum colitur, ex The-
hzor:in legione milites fuisse , quos incaute ἃ
posterioris :»vi scriptoribus ad Arianorum tempora
summotos fuisse dicunt. Ita Ferrarius in Vita sancti D
Eusebii episcopi Vercellensis , qui duos Theonestus
distiuguit , unum Vercellensem , qui cum sociis suis
Urso et Albano ex Thebzxorum legione, sub Mazi-
iano imperatore martyrium complevit ; alterum
vero Áltini episcopum , qui Tabram εἰ Tabratam
socios habuit. Eamdem 0j inionem κα ;uitur Ferra-
rius in Catalogo generali sanctorum Italix, ubi die
30 Novembris Theonestum Vercellensem corome-
morat, die vero 22 ejusdem mensis Theonestum
Alüini episcopum. At Moguniini Albanum suum Theo-
nesti episcopi discipulum fuisse volunt, cujus p»riter
sorii fuere Tabra et Tabrata, eosque Tabr«amum et
Tabrothaamum, quxe vocabula Punica putat es:e Sera-
rius , appellant. Sed his difficultatibus enodaudi:,
jmo potius proponendis, diutius immorari non licet :
4} plura cupi: , adeat Ferrerii episcopi Vercellen-is,
viri eruditissimi , librum $&upr4 laudatum de Vita
- daucii Eusebii, pag. 121 et seqq., et Nicolaum Sera-
rum, capp. potissimum 37 οἱ 98 , ubi luse et erudite
disserit de saneto Albano et sociis ejus , sub quoram
nomine exstabat olim nobile ecenobium ordinis no-
stri Benedictini apud eamdem urbem construetum.
Hic tamen observari velim, Honorii nomen in Albani
vite Historiam , sicut et in plerasque istius zevi san-
ctorum vitas, loco Hunerici irrepsisse : quod factum
esse puto amanuensium inscitia, qui eum Honorii
impe'atoris nomen magis quam mores scirent, ipsum
Ilunerico, seu, ut veteres codices plerumque hahent,
Honorico , non minus furioso Ariano quam impio ty-
ranno, substituerunt. [ine ποι in plerisque istis
gestis h:x loquendi formulze : Honorii imperatoris per-
secutiane saviente, ctc. Cum Honorius sevissimus per-
seculor, et alie ejusmodi, qu:e occasionem aliis pr:p-
buerunt etiam pontificum nomina, aliaque immutaudi
qu: videbant in prioribus gestis non satis Honorii tem-
peribus congruere. Sicque res omnino perturbatze fue-
p "nt, atque gesta illa omui sua auctor:tate exciderunt.
95. Maud certiora s:nt quz de Possidio Calamensi
episcopo , saucti Augustini amico ipsiusque Vite
scriptore, nariant. cives Mirandulze oppidi in Lom-
bardia , qui se isiius sancti viri corpus habere glo-
riantur. Nihil quippe aliud ea de re compertum est,
nisi sancti Possidonii eujusdaur preshyteri »ut epi-
scopi reliquias hunc in locum seculo nono ex Apulia
translatas esse , ut observavit 965 Daniel Papebro-
chius die 17 Maii Bollandiani, ubi ea de re fuse dis-
serit. Sed nescio quo pacto ipsi irrepsit, ut ibi pro-
baret Possidium a Possidonio diversum esse i:omen,
Observasse Ca'amensem episcopum in Collatione
Carthaginensi Possidium appellari, Possidonium vero
qui cap. 127, cognit. 1, ejusdem collationis recense-
tur, fuisse episcopuin loci superioris : quasi istis vo»
cihus aliqua urbs sic appellata indicaretur. Mirum
est, inquam, virum eruditum non animadvertisse
Possidonium ibi memoratum, Vitalem, Donatum 'ac
caeteros, quos ibi loci, aut civitatis superioris episco-
pos appellari observat, fuisse Donatistas, qui su
rioris loci aut civitatis, id*est, ejusdem cum catholico
episcopo, qui proxime antea nominatus fuerat, sedis
episcopi sux sectze. Sic ibi Faustinus episcopus catho-
licus plebis Sillitensis a notario recensitus dizit : Pres-
sto sum; statimque Possidonius superioris loci, id est
Sillitensis, ex parte Donati comparuit, et dixit :
Agnosco illum ; nempe Sillitensis episcopus Donatista
fassus est se agnoscere episcopum Sillitensem catho-
licum. )
26. Denique sunt et alii confessores qui ex Africa
in Italiam tempore Vandalicze persecutionis adven-
tasse dicuntur : sed cum plerique eos ad usque To«
ti': regis Gothorum tempora pertigisse affirment,
satius visum est eorum exsilium ad Trasamundi per-
sceutionem revocare.
CAPUT X.
De persecutione Vaudalorum in Africa sub Gunta-
bundo rege. .
1. Exstincto Hunerico, Gunitabundus, sive, ut alii
scribunt, Guntamundus Vandalorum in Africa impe-
rium adeptus est desinente anno 484. Hunericus
quippe, qui initio anni 477 patri successerat, annos
fere octo integros regnavit. Rem accurate exponit
auctor fragmenti jam. laudati, quod Prosperi Chro-
nico additum est! apud Canisium tomo 1 Lectionisg
antiquze, ubi Hunericus ann's 7 mensibus 10et diebus
22 Vandalicum in Africa imperium tenuisse memo-
ratu» : quo ex loco. patet ipsum idibus Decembris. e
vita decessi:se, siquidem, ul ex eodem fragmento
supra cap. 7, num. 1, collegimus, die 25 Jansarii
patri defuncto successerat. Porro Guntabundum Gen-
serici ex Genzone fllio nepotem fuisse scribit Proco-
pius lib. 1 de Bello Vandalico, quem hunc esse Go-
dagisa Victore Vitensi, lib. «t, num. 5, memoratuin,
nonnulli existimant. Regnum autem obtinuit pras
Hilderico Huneriei filio, quod e Genserici liberis natu
445
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
410
major esset. Gensericus quippe, regni Vandalici in A 4. Cieterum etsi varie auetorum sententiz quas
Africa conditor, testamento suo, ut jam a nobis ob-
servatum est, prz?ceperat ul regnum ad illum semper
deveberetur qui ex sua agnatione omniu esset natu
maximus.
9. Porro lis est inter auctores utrum iste Gunta-
bundus inter orthodoxorum persecutores debeat re-
censeri, cum non una sil ea de re scriptorum, etiam
antiquorum, sententia : Procopius lib. 1 de Bello Van-
da]ico disertis verbis affirmat eo regnante catholicos
exagitatos fuisse. Hic, inquit, Gundemundus multis in
Mauros preliis factis, traciatisque pessime Christianis,
egro corpore inleriit; ex quibus verbis Baronius
Guntabundum a Deo e vita hominum abreptum fuisse
collegit, quod persecutionem aliquandiu intermissam
denuo excita:set, in qua, ut ipse putat, Eugenius Car-
thaginensis, episcopus secundo e sede pulsus, in Gal-
lius $66 amandotus est, ubi vivendi finem habuit.
Eidem sententix suffragrari videtur epistola Gelas'i
pape ad Dardanix episcopos, initio anni, uti jam
observavimus, 495, proindeque regnante adhuc Gun-
tabundo, data. In ea quippe beatus pontifex sanctum
Eugenium laudat, quod cum aliis dignitatis sui col-
legis Vandalorum furori pro catholice fidci defen-
sione constanti animo restitisset, et eo ipso tempore
quo hanc scribebat epistolam, resisteret ; quibus
verbis Gelasius, ut evidens est,et ea qu fecerat
Eugenius cum czteris Africanis episcopis in Colla-
tione Carthaginensi, et ea qua tunc reguante Gunta-
bundo patiebatur, voluit indicare. Contrariam tamen
omnino sententiam amplexus est sanctus Isidorus
llispalensis episcopus, qui in brevi Vandalorum Hi-
storia totum Guntabundi regnum zra 514 his verbis
coucludit : Unerico succedit Guntamundus, regnans
annis duodecim. Qui statim pacem Ecclesie reformans,
catholicos ab exsilio revocavit. Eodem fere modo lo-
quitur Victor Tunnonensis in ipsa Africa episcopus,
et lsidoro antiquior, qui hzc in Chronico habet :
llunerico succedit Guntamundus, regnat annis. duode-
cim, qui nostros protinus de exsilio revocavit.
$. Huc etiam revocari potest Felicis pap:e epistola,
quam ipsemet Baronius laudat, ad episcopos Afri-
canos data, Dynamio et Sufidio consulibus, id est,
Christian2 :xra anno 488. In hac autem epistola
ntifex, post deplora!am Ecclesi: African:e cladem,
In qua non solum vulgus promiscuum, aut inferio-
rum ordinum clerici, $ed ex ip:ismet etiam díiacois,
presbyteris, et episcopis nonnnlli lapsi fuerant, mo-
dum et conditiones przescribit quibus ii, qui secun:lo
baptismo ab Arianis pollnti fuerant, ad penitentiam
reciperentur. Eadem vero epistola jam antea in con-
cilio Romano anno przcedente lecta fuerat; unde
cum ejusmodi remedia fervescente^ persecutione re-
quiri non soleant, verisimile est tunc temporis Eccle-
siam Africanam aliqua pace, concedente aut saltem
dissiimulante Guntabuudo, fruitam esse. Et quidem
Romano huic concilio quatuor intererant episcopi
Af:icani, qui forte a suis collegis Romam legati fue-
rant, ut, sicut olim Magnus Cyprianus fecerat, sedis
apostolice sententiam circa lapsorum restitutionem
sciscitarentur. Non enim fortuito huc advenisse pa-
tandi sunt. Siquidem in ea synodo nihil fere de alia
q.sapiaa re actum. est quain de. Africanze Ecclesize
necessitatibus. Quatuor porro isti antistites Africani
in Subscriptionibus appellantur Pardalius, Rusticus,
Donatus et Victor; at ibi quibusnam Ecclesiis prz-
fuerint, vel ex qua fuerint Aíricae provincia, non
indicatur. Si iamen conjectura uti liceat, cum eos
conventui Carihaginensi sub lHunerico interfuisse ve-
risimile sit, sedes eorum ex Notitia Africana erui
poterunt. in ea autem unicus Pardalius, qui Maco-
madiensis Ecclesie in Numidia episcopus fuit, recen-
sejur. flusticus vero duplex occurrit, primus 'Typa-
sensis in Numidia, alter Tetcitanus in Byzacena. At
vero cum Donati ibidem novemdecim, et Victores
viginti duo receuseantur, quinam ex istis concilio
Kormano adfuerint, nonnisi temere divinari potest.
modo de Guntabundi persecutione protulimus, ita a
se invicem dissite videantur, ut difficile fuerit eas
componere; eas iamen utcunque tolerari pos:e arbi-
tror, 8] ad ea attendamus qux: $9677 de rege Gunta
bundo referuntur in Tyronis Prosperi Chronico, seu
tius, ut ipsum appellat Henricus Norisius lib. r
listoris Pelag., c. 24, in nob:li fragmento appen-
dicis Chronici Prosperi, quod, ut jam diximus, ex
ms. codice Augustano edidit Henricus Canisius tomolT
Lectionis antiqua». Integrum porro hujus auctoris
locum exhibere oper: pretium est, cum aptissimus
sit ad ea componenda qux de Guntabundi regno
apud auctores antiquos contraría videntur. Sic vero
se habet: Post eum, Hunericum scilicet, regnavit
Guntamundus, Gentunis ejusdem Hunerici regis fratris
filius, annos undecim menses novem dies undecim : qui
tertio anno regni sui cemeterium sancti martyris Agilei
apud Carthaginem catholicis dare praecepit, Eugenio
Carthaginensi episcopo, ab eodem jam de exsilio revo-
cato, Decimo autem anno regni sui ecclesias catholico-
rum aperuit, et omnes Dei sacerdotes petente Eugenio
Carihiaginensi episcopo, de exsilio revocavit. Quee eccle-
sid (uerunt clause annos 11 [lege 10 ut infra] menses
6, dies 5, hoc est ab octavo anno I unerici, id est, ex die
vii idus Februarii usque in decimum annum regis Gun-
tamundi, in diem w idus Augusti, in quo completi sunt
supradicti anni 10 menses 6 dies 5; qui memoratus
Guntamundus rex postmodum vixit annos duos mensem
unum. [lxc inficiabitur nemo, scripta fuisse ah ho-
mine accurato et diligenti, qui certe rebus gestis
videtur interfuisse, ut menses et dies ipsos ita stu-
diose designare potuerit. Ex hoc autem fragmento
colligitur Guntabundum tertio saltem regni sui anno
catholicis favisse, quibus alias ecclesiam in ipsa urhe
regia liabere non permisisset ; imo et ipsummet Eu-
genium ei fuisse acceptissimmum ex, eo patet, quod
ipsum longe ante czteros orthodoxos antistites ab
exsilio revocaverit; ac postmodum ipsius precibus,
czeteris quoque episcopis, post restitutas ipsis eecle-
Bias, redire permiserit in suas sedes. Hinc iamen
inferre non licet prioribus Guntabundi regni annis
persecutionem in Africa cessasse, quam inchoatam
saltem permisis:e multo verisimilius est, idque Arianis
furenfibus 3t multa audendum sufficiebat : imo cum
plane revocala non fuerit ante decimum ipsius regni
annum, ut ex laudato fragmento colligitur, toto hoc
temporis intervallo catholicos ab Arianis pessime ba-
bit»?s, ac multa et gravia pertulisse nemo dilliteri
potest qui apttd Victorem Vitensem legisse memine-
rit ipsos rege etiam crudeli, scilicet llunerico, cru-
deliores fuisse, Crudelius, inquit ille libro v, numero
11, Arianorum episcopi, presbyteri et clerici, quam rex
et Vandali saviebant.
9. Certe ex Fulgentil Vita patet persecutiones
Arianorum non semel istis temporibus recruduisse.
Cum enim ipse Fulgentius cap. 4 sese recepisset in
monasterium quod a beato Fausto episcopo, non
longe ἃ sua cathedra relegato, fuerat :edificatum iu
ipso exsilii sui loco; inde abire coactus est, quod
nala rursus. (alis persecutio fidei fuerit, inquit Vitae
auctor capite octavo, que sanclie. memorie Faustum
episcopum cogeret per diversas latebras commigrare, nec
in ipso monasterio jugiter sineret requiescere. Hanc tamen
persecutionem adversus episcopos potissimum com-
motam fuisse patet ex eo quod Fulgentius paulo post
sese in vicinum monasterium cui Felix abbas ipsius
amicus proerat, recepisse dicitur, in quo ab Ariano-
rum insultibus plane securus fuit. Unde cardinali
Daronio facile subscribimus asserenti hanc tempesta -
tem in sacerdotes speciatim fuisse excitatam, quod
complures 96$ catholicos, qui, urgente ss»vissima
Hunerici persecutione, iterato. baptismate ah Arianis
polluti fuerant, ad poenitentiam juxta concilii Romani
decretum et Felicis pap: epistolam recepissent.
Hinc Felix Arianus presbyter Felicem abbatem et
Fulgentium acrius persecutus est, quod eos, uti ub-
RUINARTI IN HllSTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS IlISTORICUS.
41
Vit» auctor cap. 10, ad occulte reconcilian- À quod in Africa passi dicerentur, ad Vandalicam per-
ios ipsc perverterat, advenisse in suam pa-
uspicaretur.
um eidem Daronio assentiri non possumus,
rium martyrum necem sub Guntabundi per-
we factam referenti, quos. nempe anno circi-
martyrium periulisse scribit passim in notis
iyrolosium Romanum, incaute hac in re Pe-
alesinium secutus, qui varios martyres, quos
iquis principum ethnicorum persecutionibus
a passos fuisse longe verisimilius est, ad Van-
n tempora absque legitimo fundainento revo-
'ucum fecit eruditissimo cardinali Galesinius
; codicem manuscriptum antiquum in quo san-
istorum memoria inscripta haberetur in ve-
rtyrologio : quod quidem uegare noluerim; at
me fallit conjectura, nihil aliud preter nuda
um nomina iu eo codice habebatur : ex qui-
uplures, qui in Africa passi laudabantur, Van-
persecutioni pro suo arbitrio, conjectationibus B
is :equo. indulgens, il'e auctor attribuit, ut de
lis jam non semel observavere Joannes Bol-
, ejusque sincere eruditionis sacrze amantis-
intinuatores. Ex iisdem vero aliquot in exem-
iue proferre visum est, ne quis, ejusmodi au-
|j testimonio fide leviter habita , incaute in
mlabatur. -—
ye 97 Januarii Galesinius hzc habet : Jn
sanctorum martyrum Datii , lieatrii , ;Emiliani,
ini, Armati, Cait, Aviti οἱ Adjuti, qui, Vandalis
am Dei oppugnantibus, pro (hriat fide fortiter
done suscepta, martyrii coronam acceperunt.
. pro hae re confirmanda mortyrologium vetus
eriptum, quod quidem revera ab ipso visum
ultro assentiar, sed in quo laudata imartyrum
Δ absque ulla persccutionis Vandalica: imen-
nscripta eraut. Certe. iu. veteri. martyrologio
neti Hieronymi numine vulgato, quod ex couwi-
is exemplaribus editis et manuscriptis edidit (
Fraueiscus Maria Florentinius nobilis Lucen-
ibentur iidem imnartyres diebus 26, 27 aut 28
i, paulo tamea imntatis quorumdam nomini-
mo et nonnulli ex iis ibi extra Africam passi
morantur. De quibus, si lubet, consule hunc
em, et Bollandum ad 27 Januarii diem. ldem
um est de sanciis Verulo, Secundino, Servulo
i8 tiuinti, quos 21 die Februarii Adrumeti in
sub Vandalorum persecutione corona insigniter
8 [uisse idem Galesinius scribit. Ex istorum
martyrum numero Siricium, Felicem, Satur -
et Fortunatum. Baronius nomina!, qui quidem
etur in variis ontiquis martyrologiis apud Flo-
ium et Bollandianos eadem die, sed absque
mporig nota ex qua conjici possit eos sub
llis potius quam sub alioruu principum perse-
ibus occubuisse.
Ulterius processit idem Galesinius ad diem 93
secutionem revocaverit.
9. Eamdem censuram meretur cum die 14 Martii
Petrum, et Aphrodisium sub Vandal's in Africa mar-
tyres laudat, apud Victorem ÜUticensem, ot ipse ait
in aduotationibus, meioratos. De illis enim apud
laudatum auctorem altum ubique sileutium. Ex hoc
tamen Galesinii loco Baronius eosdem martyres auno
circiter 490 consummatos fuisse scribit, laudatque
hanc in rem Usuardum. At neque Usuardus, neque
alii martyrologiorum scriptores apud Florentinium
aut Bollandianos, qui istos martyres memorant,
Vandalic:e persecutionis meminere ; imo nec Aphro-
disium seu Éufrosium usquam Petro conjungunt. Sed
istos omnes martyres, quos ex Galesinio aliisque
similibus auctoribus recensuimus, ad Vandalicam
persecutionem non pertinuisse, vel ex eo evinci po-
tes!, quod eorum memoria in vetustissimis martyro-
logiis apud Florentinium laudatis passim habeatur :
in istis enim ne unus quidem ex illustrioribus illis
sanctis viris, quos sub Vandalis in Africa claruisse
certo scimus, occurrit. Quis vero sibi persuadeat
Deogratias, Eugenium, Lxtum, Maximam, sanctos
monachos septem, duos Frumentios, aliosque ejus-
modi celeberrimos confessores et martyres in iis
ipsis Fastis desiderari, in quibus alii complures ignoti
quos sub eadem perseeutione passos putant, adinissi
[uissent? Haud certiora sunt qux de Florentio, apud
casirum T yle sub persecutione Vandalica passo, imar-
rat Andreas Saussayus in martyrologio Gallicano,
diebus 25 Maii et 2/ Octobris, ubi istum martyrem
super ingens saxum in flumine positum aratri vomere
iruncatum [nisse scribit, cujus sacrum caput miro
modo in insulam Barbaram prope Lugdunum adve-
ctum, ibi bonori(ice asservari testatur.
10. Cautius itaque egit illustrissimus cardinalis ad
decimum octavum Februarii diem, ubi Lucium, Sil-
vanum, Futulum, Crassicum, Secundinum, Fructulum
et Maximum Africee quidem restitutos fuisse dicit ex
swpius laudato Galesinii codice manuscripto, sed
quos tainen incerto et tempore et loco passos fuisse
confitetur : quamvis Galesinius ipse eosdem, exceptis
Classico, Secundino et Fructulo, de quibus nibil ha-
bet, sub Vandalica persecutione crudelissime cruciatos,
el tormenta et necem pro calholica fide fortiter. subiisse
indubitanter asseruerit, additis etiam corum dignita-
tibus; uam tres priores clericos, Maximum vero mo-
nachum fuisse dicit. Ghinius plus ausus est, qui
omnes omnino eidem attribuit Vaudalice persecu-
tioni : cum tamen nihil aliud ex antiquis martyrolo-
giis a Bollandianis et Florentinio laudatis colligi
ossit, quam istos martyres in Africa celebres fuisse.
be his laudatos auctores, si vacat, consule ad
dies 17 et 18 Februarii. Aliud item exemplum profe-
rendum est, 47 ex quo patehit ipsummet Baro.
nium non multum laudato Galesinii martyrologio
adlzesisse. In vulgatis martyrologiis die 14 Januarii
commemoratio fit sancti Euphrasii episcopi, de quo
ubi ex cod. ms., ut ipse ail, et ex Victore lau- D Galesinius, ut alias, fidenter dixit : In Africa suncto-
tintium, Lucium et Julianum , qui in persecutione
Méca, pro pietate catholica susceptis fortiter con-
onibus, ut fortissimi Dei milites coronis pro vi-
donati sunt. Eosdem martyres adoptavit Daro-
nisi quod pro Quintio, aut Quinto Quintianum
substütuit, ut istius nominis antistitem a Vi-
Vitensi libro 1 memoratum inveniret : sed hxc
& ullo vel probabili fundamento, ut patet ex iis
le istis martyribus Florentinius οἱ Bollandiani
ndem diem observaverunt. C!eterum cum pro
indis Vandalicee persecutioni istis martyribus
inius Victorem laudaverit, qu tamen, ut eer-
'st, nibil prorsus deiis habet, quidni etiam ei
denegemus martyrologium ms. laudauti, quod
eris omnibus adeo discreparet. Mala tamen (ide
gisse credere nolim, sed quod plus :equo iudul-
conjectationibus excusari non potest, ut pote
leo levi fundamento martyres, ea solum ratione
rum marlyrum Euphrasii episcopi, Cyriaci diaconi et
sociorum, qui a Vandalis pro catholicv fidei defen-
sione telerrimis excruciati suppliciis, mobili martyrio
coronati sunt. 1n notis vero monet pro Eupharasio
legendum esse Eustrathium, ut ipsum cum Enustratio,
aut, nt alii scribunt, Eustachio, Sulfetano episcopo,
qui sub Genserico passus apud Victorem Vitensem
memoratur, confunderet. At Baronius nibil ad textum
aut ad notas Galesinii attendens, Euphrasium hic
laudatum suspicatur hunc esse Euchratium cui san-
ctus Cyprianus scripsit epistolam 61, quique in con-
cilio Rebaptizantium sub Thenitani episcopi nomine
sententiam dixit.
11. Fatendum tamen est alios ante Galesinium
auctores exstitisse qui martyres aliquot Africanos
Vandalicze persecutioni absque legitiio fundamento
attribuerunt. In his l'etrus de Natalibus episcopus
E«quilinus longe antea id cominiserat in Catalogo
$19
Aquilino sociisque ejus, de quibus lib. n, cap. 41, sic
scribit : Aquilinus, Geminus, Engenius, Martianus,
Quintus, Theodotus et Tryphon martyres apud Africam
sub persecutione Vandalica preeclarissimo martgrio co-
ronati sunt die αὶ nonas Januarii, ut dicit Ado. Que
verba Galesinius, Maurolicus et Canisius ambabus,
ut aiunt, manibus excepere. Baronius in notis Ado-
nem pro hac re ex Petro laudat. Sed hzc nusquam,
quod quidem sciamus, Ado scripsit. In martyrologiis
Florentinii et aliis a Bollando laudatis, in Africa eo-
rum fleri commemoratio dicitur, sed nec tempus, nec
locum passionis indicant. Caeterum nonnulli preter
eos quos laud.viuius, fortasse occurrent martyres
quos incaute :ecentiores illi ad Vandalicam persecu-
Uoneimn revocare conati. sunt. Sed de his plura scri-
ibere supervaeaneum existiniamus, cum ea quie pro-
tulimus sufficiant ad przemuniendos lectores contra
. ijuanes horum auctorum conjeciuras. De i-tis autem
paulo fusius hic agere visum est, quod ipsorum mar-
tyrium Baronius anno circiter 490 passun consigna-
verit, quos tamen, eisi sub Vandal:s passos fuisse
constaret, ad Guntabundi tempora non debuisset re-
vocare. Non eniw ille ita unquam adversus orihodo-
XOS exarsit, ut ipso regnante tam $32va peraecutio
excitata fuisse aflirmari possit, quem econtrario per-
seculionem sedasse certo scimus. Et quidem ante
anuum 490 jam Eugenium ab exsilio revocaverat,
eique restitui praeceperat sancti Agilel' caemet.-
rium.
49. Sed qualiscunque fuerit Guutabundi regis crea
catbolicos indulgentia, hi tamen non ita Ὁ Ariano-
rum insultibus secori erant, ut eorum furorem ali-
quando non fuerint experti. Jd patet ex. sancti Ful-
gentii exemplo : cum enim ille et Felix abbas sedem
"utare coacti, quod subito barbarica multitudinis pro-
vincia turbaretur incursu, in pagum Siccensem deve-
nissent, ibi a presbytero quodam Ariano contumeliis
οἱ verberibus affecti, glorioszx confessionis coronam
obtinuere, ut narrat Vite. Folgentii. auctor, [ἃ vero C
contigisse cum nulla adversus catholicos commota
esset persecutio, sallem aperia, ex eodem Vit
scriptore facile colligitur, attestante, cap. 11, Car-
tüaginensem Arians secte episcopum eo animo
fuisse, ut Fulgentium vindicare ob acceptas injurias
paratus esset, 97} si ipse Fulgentius voluisset ad
eum querelas referre adversus presbyterum Aria-
num : quod sane episcopus Arianus fervente perse-
eutione noo fuisset ausus. Sed oper:ze pretium erit
integram liujus confessionis narrationem exhibere
ex sepe laudato Vite auctore, ipsiusmet Fulgentii
discipulo, postquam pauca de ipso Felice abbate
premiserimus.
15. Felix abbas erat illius monasterii in quod
Fulgentius , ut supra diximus, post aliquantam in
Fausti episcopi coenobio moram , sese receperat.
Tania autem eras modestissimi abbatis humilitas, ut
Fulgentium , statim atque iorasterium ingressus
fuit, in sui ipsius locum eaieris praes-e voluerit;
n-c a cepio destitit, donec Fulgentium saltem so-
cium digniiatis et. soliicitudinis pirticipem fecerit,
ita ut uterque monasterii abbas esset, ut narrat saepe
laudatus Vit». auctor. Jgitur, inquit eap. 8, Futgen-
tium, Felix abbus cum gaudio suscipiens, imparemque
se ejus viriutibus sciens , et nomen et potestatem ei
tradidi abbatia. llle plenus studio humilitatis recusabat
privilegium potestatis: et post multa certamina pietatis,
cx consensu totius congregationis, passus violentiam
caritatis vix consentit esse collega boni consortis. Ita
duo viri sanctissimi. . . .jugum bonum gubernande con--
gregationis excipiunt .... Unus eorum, beatus cidelicet
Fulgentius, docendis fratribus peculiariter vacabat, alter
ín quctidiano ministerio sollicitius laborabat . . . . nihil
alter sine comsensu alterius. faciens , etc. Sed jam
utriusque pro fide certamen referendum est.
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
sanctorum. Cujus rei exemplam habemus in sancto À
420
CONFESSIO
FELICIS ABBATIS ET 5. FULGENT!! POSTEA RUSPENSIS EPISC.
975 CAPUT XI.
De persecutione Trasamundi Vandalorum regis. in
África.
4. Trasamundus post fratris sui Guntabundi ior.
tem Vandalorum in África regnum adeptus est anuo
496, ut contendit eruditus Norisius libro t flistoria
Pelagiane, capite 21, qui ex fragmento jam non
semel laudato, cnjus verba capite precedenti retui-
limus, Guntabundum die 24 Septembris anni 406 e
vivis abiisse probat ; tametsi Baronius, Petavius alii-
que viri docti, Guntabundi mortem auno pracedeuti
consignaverint.,
9. Persecutionem a Trasamundo rege adversus
p orthodoxos excitatam fuisse nemo unquam in du-
bium revocavit: at quzenam illa fuerit, vel quousque
progressa, aut quive in ea confessores vel martyres
passi fuerint, non est adeo certum, cum istorum
temporum ouclores non satis accurate eam desct:i-
pserunt. Certe Trasamundum , quem alias inultis
laudabilibus exornat, plus astu quam vi aperta in
. catholicos egisse tradit Procopins libro 1 de Bello
Vandalico, ubi μος habet : Frater Trasamundus suc-
cessor, ei, scilicet Guutabundo, fuit, forma, ingenio,
animique magnitudine excellens , Christianos vero ad
patrium sibi dogma transferre cupiens , non vi in cor-
pora incessit, ut priores, sed honores mayjgistratusque
ostentaue, pecunie quoque largus, inobsequentes qui
essent nosse dissimulans. Quin et si qui eut. consilio,
aut fortund gravibus delictis se implicwerant , his. st-
clam mulantibus impunitatem. criminum dabat. His
Procopii: verbis utitur ,.Daronius ad annum 495 ut
probet Eugenium Carthaginensem episcopum sub
Guutabundo in exsilium ejectum fuisse , eum verisi-
mile non sit, ut ipse ait, principem quem scriptores
catholici tot egregiis dotibus exornatum prtedicant,
quemque Fulgentius ipse, qui sane Trasamundum
probe noverat, regem parente meliorem appellat, au-
ctorem fuisse ul vir sanctissimus in tam longinquas
regiones ejiceretur. At certioribus, ut nobis videtur,
momentis supra eapit. 8 demonstravimus, Eugenium
revera a Trasamundo exsilio imultatum: fuisse; nec
argumenta quie. ibi protulimus Procopii verbis ele-
vantur, nec ipsis adversatur beati Fulgentii auctori-
tas. Procopio quippe ignotunt non fuit multos con-
fessores a Trasamunio iu exsilium ejectos fuisse ;
quod et si. ipse ig»orasset , id sexcenti alii auctores
contestarentur, ut Baronius ipse non inficiater. Fal-
gentius vero eo ipso tempore quo Trasamundam
Jaudato elogio donavit, ipse cum cxteris Byzacenz
provincix€ antistitibus e patria et sua sede extorris
erat.
9. Porro ecr:ium est longe ante annuin. 508, quo
p Fulgentii ordinationem celebratam fuisse eontendi-
mus, perseculionem adversus callelicos a Tra-a-
mundo .incloatam fuisse, cum scilicet edicto vetuisset
ne episcopi novi in deiortuorum catholicorum sedes
promoverentur : nec nisi cum istam legem trans-
gressi fuissent Dyzaceni Patres, a. rege in exsilium
abire jussi sunt, 975 Fulgentium vero non statim
post pro.ulgatum interdictionis edictuin fuisse or-
dicatum , ex ipso Fulgentii discipulo illius Vitae au-
etore discimus, qui cap. 16 sic de illo edicto loqui-
tur : Tunc regalis auctoritas ep.scopos ordinari prohi-
buerat, nec viduatis plebibus providere pastores licebat.
Nec stalim ei contradixere catholici antistites. Siqui-
dem, ut idem auctor observat, Fulgentius, quem
episcopum habere vicin:: Ecclesie vehementer de-
siderabaunt, securus hujus interdictionis tempora iu
monasterio trausigebat. Ordinationes quippe cele-
brare non tentaveiunt. ortliodoxi, dum complures
Ecclesiz viduat» pastoribus fuerant. Postquam , in-
431
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
423
quit 1aem auctor, sacra (urba pontificum qui reman- À soleas accipiebat , frequenter nudis pedibus ambulabat.
aerant, communicato inter se consilio, definierunt ad.
versus preceptum regis in omnibus locis ordinationes
celebrare pontificum. ...fit repente communis assumptio,
presbyteros, diaconos, et si quos inveniret. electio, ra-
pere, benedicere, consecrare ceriatim locis singulis
groperantibus. Latebat interea Fulgentius, nec in
monasterium reversus est, dum cathedris quam ma-
£ime proximis episcopos haberi proprios existimavit.
Cum itaque longe ante annum 508 cessaverint or-
diuationes , quod verisimile non sit intra unius aut
alterius anui intervallum tot episcopos e vivis abiisse,
ut prassenti. periculo novorum ordinatione provide.
retur; istud interdictionis edictum a Trasamundo
resui initio latum fuisse conjicimus. Quin et justa
Barenii sententiam , qui 3110 504 sancti Fulgentii
episcopatus initium consignat, Eugenius nonnisi post
declaratam aperte persecutionem in exsilium pulsus
dci potest, Nec insolens cuiquam videii debet, Eu-
genium, quem prz cxteris aversabantur Ariani, Tra-
Samundi jussu exsilio fuisse punitum, quod εἰ Gun-
lobupdo auctor fuisset catholicos antistites ab exsilio
revocandi, et ipse Carthagine catholicam religiouem
palam profiteretor.
4. Ceterum hanc regix przceptionis transgressio
hem locum et occasionem apert:e persecultioni pr;e-
buisse innuit sape laudatus auctor Vitz sancti Ful-
geatii cap. 46. Id quippe facinus aggressi sunt episcoy i
Byzacenc provincie, quod cogitarent, aut regis ira-
candiam , si qua forsitan existeret , mitigandam , quo
facilius ordinati in suis locis vel plebibus viverent; aut
si persecutionis violent a nascerentur, coronandos etiam
Bei con[essione, quos dignos inveniebant promotione;
ministerium vero suum facilius impleturos atque inter
ipsas tribulationes propriis plebibus solatia preestituros.
Sed contràrium omnino evenit. Nam sticcedeute , in-
quit idem auctor, majore tristitia, versa fuit in publicos
luctus ordinationis assumpta letitia. Excanduit nempe
Trasamunudus ob violatam a se latam legem, sta-
Casulam pretiosam vel superbi coloris nec ipse habuit,
nec monachos suos habere permisit.... Sua au'em con-
timentig, Deo teste, fiduciam gerens, in qua tunica dor-
wiiebat, in ipsa sacrificabat : et tempore sacrificii mu-
inda esse corda potius quam vestimenta dicebat. [luic
beatissimo sacerdoti nullus aliquando extorsit eujusl:bet
generis carnes accipere, sed sola simpliciter olera, pii-
sanas et ova, quandiu (wit juvenis sine oleo; po. quam
vero senuit, superfuso oleo manducavit, ideo oleum
persuasus accipere , ne caligo prevalens oculorum, e
ctionis impediret officiwn. À vino autem sanus sempe)
abstinuit.... Antequam vigili nuntiarentur a fratribus,
ipse semper corde et corpore vigilans aut orabat , aut
legebat, aut dictabat , aut. cuicunque spiritali medita-
tioni solus vacabat... Ad agendas cwm servis [ei vigilias
interdum descendebat, sed. privatas apud se vigilias,
studiis quibus dixi, multo laudabilius exercebat. 1:88
eraut Fulgentii delicize, quare, uti prosequitur idem
auctior eap. 19, in mullo loco visus ext unquam sine
monachis habitare. Cumque Ruspensi Ecclestze fuisset
przfectus , hoc primum beneficium a suis civibus im-
petravit, ut sibi monasterium sedificaretur. Idque uon
longe ab ecclesia conditum fuit, Ruspensibus certa-
tim ad hoc zdifieium sumptus coafereetibus, inter
quos potissimum Posthumianus christianissmus et
inter suos. nobilissimus laudatur, quod agrum ad id
opus aptissimum sponte bea:o pontifici obtulerit
7. Cum itaque sanctissimus antistes tolus. gregi
&uo paseendo incumberet, ae siuiul vitae monastica
exercitiis ad ;nartyrium erudiretur, repente , inquit
Vit auctor cap. 90, diriguntur ministri regalis furo-
rís, ut detentus etiam ipse cmm cateris in ezailium Sar-
dinie confessor Christi nobilis truderetur. Abdnctus ve-
lociter..... tristitiam gaudio majore vincebat , quod tani
gloriose con|essionis esse particeps inchoabat. Comitan-
tibus erge monachis simul et clericis, magister egregius
ulriusque professionis exit, flentibus omnibus latcis, de
cathedra honoris ad lócum certaminis properavit, Car-
limque cunctos antistites exsilio multaudos deerevit. C thaginem adductus, munera, que sibi a fidelibus
5. Primos iracundiz regis impetus pertulit Victor
ipsius provinci.e Byzacenz primas , qui omnium prior
8 regis servis exeuntibus captus Carthaginem adductus
est. Sed ne deesset, iuquit Fulgentii Vit:e auctor cap.
A1, fidei catholice contra Arianos fidelissimus pra«dica-
tor, Deus in tempore tribulationis abscondere noluit vas
electionis , sanctum videlicet Fulgeutium, quem Ru-
spenses a Victore primate in itinere constituto petie-
runt, ut sibi ipsis a vicinis episcopis in antistitem
erdinari permitteret, quoil annuente Vietore statim
factum est, anno scilicet 508, ut ex ipsius Vitae au-
etore colligit Henricus Norisius libro 11 Historiz Pe-
lag., c«p. ultimo, quod anno videlicet 535 idem san-
etus e vivis excesserit ipsismet Januarii calendis
976 eum Ruspensem sedem per annos viginti et sex
obiinuisset.
6. Quanam vero fuerint beatissimi hujus viri ia
episcopatu virtutes , fuse exponit szpe laudatus Vite
auctor cap. 18, nec ab re erit eas brevi hic comme- D
morare, cum iis sese ad gloriosa confessionis coro-
Bam comyaraverit beatissimus anlistes. Suscepit epi-
scopatum, inquit Vitae auctor, sine aliqua auibitione....
nec ita factus est episcopus, wt esse desistere! mona-
rhus ; sed accepta ponüificis dignil«te , professionis
praeterit 6 rvavit integritaiem. Servala vero pro[essio-
u$ imiegritas plus ornavit pontificis dignitatem. Nun-
KAam denique pretiosa vesumenta quasivit, aul quoli-
«lia jejuma praetermisit, aut conditos suaviter cibos ,
wel inter hospites manducavit, aut. discumbendo saltem
srequiescere, et resolvcre rigidum propositum voluil ; sed
auna tantum vilissima tunica, sive per estatem , sive per
4Iiemem, patienter indutus. Orario quidem, sicut omnes
episcopi, nunquam utebatur . pelliceo cingulo lanquam
P»nonachus utebatur. Sic.... ambiioncm vestium. fugie-
(bui, ut nec ipsa culccamenta suscipiens clericorum , ant
weltiniis celigyis in tempore hiemis, aut caligulis in tem-
«2 δοτα «sialis uteretur, Intra monasterium sane in:erdun
oblata fuerant, monasterio suo, quod a.u: Ruspas
construere coeperat, profutura mandavit. [pse vcro
navim crucifixo corde et corpore nudus ascendit. Con-
&litutus in exsilio nihil d« consueta vivendi severitate
remisit, »tque eamdem quam in monasterio 977
duxerat vitam , quoad licuit, eum paucis monachis,
qui ipsuin comitati fuerant, studuit exercere ; quin et
duobus episcopis, Illustri, scilicet et Januario, ut *e-
cum liabitarent adduetis, similitudinem magni cujus-
dem monasterii, monachis et clericis adunatis, sapienter
effecit. Post aliquot vero de strictissima Fulgentii so-
ciorumque ejus vitze disciplina sic concludit auctor :
Quis illius habitationis digne expl cel laudes? Domus
illa tunc Caralitane civitatis oraculum fuit. Illuc enim
veniebat afflictus percipere remedium consolationis , ibi
gerebautsr intcr discordantes pacis et. concordie pacta
fidelia, divinam volentibus audire diligentius lectionem,
ministrabat ibi Dominus plenissime expositionis edifi-
cationem. Delectabat nobiles viros, si fieri posset , quo-
tidie beatum Fulgentium cernere diaputiantem, etc. Ive
paulo fusius ex Vita sancti Fulgentii del.bare visum
est, cum vix quidquam aliud de ista Trasamundi per-
seculione in aliis auctoribus antiquis habetur. Sed
nec tanti viri egregias virtutes prietermittere licuit,
quarum, Leste ipsius vite auctore, vel sola fama tem-
pore persecutionis Carthaginensis Ecclesie populos
recreabat, et provocabat ad majora gaudia , quod sci-
licet catholica fides in tanto pontifice, qui czeteroruin
erat et ingenium et lingua, de haeresi ejusque fautori-
bus gloriosa triumpharet.
8. Hic vero locus esset inquirendi quantus fucrit
istorum confessorum numerus qui pro fidei veritate
a Lyranno hac tempestate exagitati fuerunt. Sexaginta
et eo amplius episcopos tune catena ligatos exsi.ii fuisse
refert s:»epe iaudatus Vitas auctor, przter nionacliog
et clericos cvinplures, qui, ut ex eodem auctore c.l-
ligitur, antistjtes suos in exsilium fuerunt secuti, Et
4i»
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
»
*
424
quidem, Felicianus, Fulgentii postea in sede Ruspensi A legatus. Et quidem is ipse est Diacianus, ni fallor,
0
successor, apu Sardiniam cum beato pontifice pres-
byter exsul habitaverat, ut ex Vite. prologo patet,
quin et ipse Vite auctor, queni Chiffletius aliique viri
eruditi Ferrandum, celebrem Ecclesi Carthayinen-
sis diaconuim , esse existimant , non semel indicat se
ex codem confessorum sodalitio fuisse." Ceterum
longe plures episcopos quam iste auclor, ex Africa
iu Sardiniam tunc temporis pulsos fuisse tradunt alii
sciiptores etiam antiquissimi. Solos enim Byzacenz
provinciz antistites memorat idem auctor; alii vero
eos etiam qui ex aliis provinciis ejecti fuerant recen.
sent, Certe Victor Tunnonensis jn Africa episcopus ,
qui vivente Justiniano floruit, disertis verbis afüir-
mat in Chronico, ex omni Africa centum viginti epi-
scopos a Trasxnundo in exsilium detrusos fuisse.
1:6 sunt ejus verba : Trasamundus, Ariana insania
plenus, catholicos insectatur, catholicorum ecclesias
claudit, et in Sardiniam exsilio ex omni Africana Ec-
clesia centum viginti episcopos mittit. Eadem habet lsi- B
dorus in brevi Vandalorum llistoria zera 526. Totidem
recenset auctor Historize miscellae , qu:e vulgo Pauli
diaconi nomine inscribitur. Quinque superadjiciunt
Sigebertus et Marianus Scotus. At Hermannus Con-
tractus triginta et ducentos episcopos a Trasamundo
in Sardinia variisque insulis afülietos fuisse comine-
morat. ldem fere habent alii istius aevi scriptores,
uos singillatim recensere nihil juvat; at vel ex solo
ugenii Carthaginensis exemplo patet aliarum etiam,
preter Byzacenam, provinciarum episcopos c suis
sedibus a Trasamundo ejectos fuisse.
9. Id autem potissimum nos movet, quod tantorum
virorum 478} (erme oinnium non solum res geste,
sed ipsa eliam nomina prorsus ignota nobis sint. Quse
vero de iis colligere licuit ex antiquis Africanus Eccle-
sia&& monumentis, haec sunt. Primo ex Vita sancti Ful-
gentii cap. 16 certum est, Victorein totius Byzacenz
proviucie primatem , omniuni primum in exsilium
trusum fuisse. Hegis, inquit auctor laudatus, commota
qui in epistolis monachorum Sceytliarum quas inodo
laudabimus, inter Byzacenos Patres primus omnium
recensetur. Major est de Ponticano difficultas, nisi
beati et sanctitatis tituli, quos huic antistiti, quod alias
non solet, tribuit Vite Fulgentii auctor, videantor
probare hunc episcopum e Confessorum numero
fuisse, et quidem ex iis qui majori sanctitate emine-
bant, ut ex vitze textu colligitur. Hecole, inquit auctor
ad Felicianum Fulgentii successorem, visionem fide-
lissimam beati Ponticani T henitani episcopi, etc., cui
beatiss. Fulgentius per tempus quietis apparuit , et af-
fabili, sicut solebat , aspectu salutans amicubiliter :
uo, imquit, nunc sanctias tua. velociter ambulat ἢ
ui, etc. -
10. Pontianum item e Byzacena provincia episco-
pum habemus; qui statim post reditum e Sardinia
concilio Juncensi interfuit. Sed an idem ipse sit quem
num. pracedenti laudavimus, non satis nobis constat.
Sane et ipse Ponticanus nonnunquam appellatur, vut
pe ex epistola Bonifacii episcopi Cartliaginensis sd
iberatum primatem czterosque Byzacenze provincias
antistites. Baronius Q79 sd aunum 546 laudat epi-
stolam Pontiani episcopi Africani ad Justinianum Au-
gustum de celebri trium Capitulorum quasstione. Ex
qua quidem epistola , quod a Pontiano notnine com-
plurium episcoporum conscripta fuerit, colligit
Chiifleiius , ipsum ejus scriptorem provinciz prima-
tem fuisse, et forte hunc ipsum Pontianum, quem ex
Fulgentii vita et ex synodo Juncensi laudavimus. Sed
etsi id non adeo constet, certum est Pontianum, seu
Ponticanum, qui concilio Juncensi interfuit, e con-
fessorum numero fuisse, sicut et.lestitutum ejus col-
legam, qui atnbo e laudata synodo ad Carthaginense
concilium, quod statim post ordinationeni suam con-
vocavit Bonifacius , nomine totius provincia Byza-
cene antistitum legati fuerunt. His denique confes-
soribus certo certius accensendus quoque est Libe-
ratus, ejusdem provincie Byzaceus primas, quo
savitia cunclos jam decreverat exsilio mancipandos , in C nomine statim post reditum ab exsilio szepe laudata
rum primitus ordinatorem, id est primatem , nomine
ictorem , procedente sententia , qui jam a servis regis
exeuntibus captus ducebatur ad Carthaginem, etc. Hunc
Victorem eum ipsum esse censet Chiffletius qui sub
Victoris Vitensis nomine notissimus, persecutionis
Africanze historiam descripsit. Quo id fundamento
conjiciat vir eruditus, dixiinus in admonitione przvia
ad camdem Historiam num. 6, ubi etiam observavi-
müs Victorem primatem hic memoratum, quisquis
ille tanuem sit, in exsilio excessisse e vivis. Victori
czeterisque Byzacen: antistilibus in exsilium truden-
dis paulo post adjuuctus est ipse Fulgentius, eaque de
causa, ut narrat Vite auctor cap. 2U, a ininistris re-
alis furoris detentus Carthaginem adductus est. Duos
Item ex iisdem sanctis confessoribus episcopos me-
inorat idem auctor capite laudato, fillustrem scilicet
et Januarium, qui Calari , ut superius a nobis obser-
vatum est, coniugem vitam cum Fulgentio ducebant.
synodo Juncensi praefuit. De his vide tom. V Con-
cil. editionis Labbeana, col. 1627 et sequentibus.
11. Plures item ex iisdem sanctis confessoribus
noti sunt nobis occasione inonachorum Scytharum,
qui ob nonnullas quaestiones in Oriente excitatas lho-
mam missi, ad Ful entium czterosque ipsius in Sar-
dinia exsulantes collegas litteras dedere, ut ipsorum
de agitatis quxstionibus sententiam sciscitarentur.
Exstat inter opera sancti Fulgentii epistola, seu liber
Petri diaconi aliorumque ipsius fratrum ea occasione
scripto, in cujus inscriptione septem ex iisdem con-
fessoribus recensentur. Sic se habet: Dominis san-
clissinis, et cum omni venera:ione nominandis, Da-
tiano, aliquot editi habent Diacono, Fortunato, Al-
bano, Orontio, Boeto, Fulgentio, Januario εἰ ce-
leris episcopis εἰ in Christi con[essione decoratis],
exigui Petrus diaconus, Joannes, Leontius, alius Joan-
nes, el c(eleri fralres in causa fidei Romam missi. lis
His dubio procul acceusendus quoque est Quodvult- py responderunt Africani Patres numero quindecim, id
deus episcopus, qui iu synodo Junceusi (sic. quippe
scribendum esse ex veteribus couicibus mss. constat,
et ex eo quod Junceisis, nen vero Vincensis civitas
in lyzacena occurrat) Fulgentio priorem locum pra-
ripere conatus est, quem ei vir sanctus postea in
concilio Sufetensi uluro cessit. Denique ejusdem Vitae
capite nltimo duo item episcopi recenseutur, ex con-
fessorum, uti videtur, numero. lli sunt Dacianus By-
Zweni primas, et Ponticanus, seu, ut alii habent,
Pontianus episcopus Thenitanus; cui, cum ad Ful-
gentii successorem eligendum liuspas properaret,
idem vir sanctius conspicuus visus est, eique suum
successorem jam ordinatum esse declaravit. Certe de
Daciano nulla videtur esse dilficultas ; cum enim pri-
matis dignitas in Africa omnium ordinatione seniori
episcopo provincia deferri soleret, Dacianus Fulgen-
lo, qui nunquam primas fuit, ordinatione prior esse
debuerat, proindeque cum caeteris in Sardiniau re-
est, preter] memoratos. in superiori epistola novem.
Nam Albanus in priori recensitus, in ista respon-
sione non habetur , quod fortassc jam fato functus
esset. li autem lioc ordine descripti sunt : Datianus,
Fortunatus, Boethus, Victor, Scholasticus, Orontius,
Vindicianus, Victor, Januarius, Victorianus, Photi-
nus, Quodvultdeus, Fulgentius, Felix et Januarius.
Qui omnes, exceptis Fulgentio, Felice et Januario,
aliam scripserunt epistolam ad Joaunem arcliüiman-
dritam et Venerium diaconum de gratia Dei et bu-
mano arbitrio, quanquam mirum διὲ Fulgentii nomen
in istius epistole iuscriptione desiderari, quae, quia
ejus esse fetus putatur, inter cetera Fulgentii opera
edita est. Hactenus quz ex certioribus Ecclesi:e mo-
numenlis de istorum ex provincia Byzacena anti-
stitum exsulum nominibus colligere licuit.
12. lisdem vero temporibus celebris fuit Possessor
Africanus episcopus, sed incerta provincia, qui Con»
425
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
496
stantinopoli adversus Anastasium imperatorem, Ti- A logo generali eadem die prima Septembris, qua Reguli
motheum ejusdem urbis episcopum, aliosque Euty-
chians hzreseos fautores egregie decertavit. Qua de
re exstat ad eumdem Possessorem Hormisdz ponti-
ficis Romani epistola, in. qua fidem ipsius et con-
stantiam egregie laudat, eumque ut in coeptis perse-
veret adhortatur. Optimam, inquit, vestre caritatis
audientes instantiam, et cognoscentes recte vite trami-
tem, quem sine strepitu vindicatis, Deo nostro gratias
sine cessatione persolvimus, ut in ea dispositione 98)
istas, el celeris quod sequantur tribuas exemplum.
Ista sunt dona colestia, ista sunt divine retributionis
indicia, ista sunt Dei judicia, qna te a catholico sacer-
dotum noluerunt separari consortio. Unde, frater ca-
rissime, presentibus hortamur alloquiis μὲ in ea con-
stantia qua exorsus es perseveres, el augmenta proba-
bilibus initiis subministres : quia bonum opus, preeci-
' pue quod ad doctrinam fidei pertinel, nisi semper
creverit, videtur. imminui. Et si tribulatio mundana
conligerit, ante oculos vestros (utura prania ponentes,
apostolica vos admonitione consulimus : Non sunt con-
digne passiones hujus temporis ad (uturam gloriam
que revelabitur in nobis, eic. (Rom. vii). Hzc paulo
fusius referre visum est, quod vix dubium esse pos-
sit quin ob fidei catholicze defensionem Possessor ex
Africa ab Arianis extorris factus fuerit. Id affirmare
non dubitat cardinalis Baronius ad annum 517 qui et
multa de eodem Possessore habet ad annum 590,
ubi ipsius ad Hormisdam et lormisde ad ipsum
epistolas, occasione Joannis Maxentii, monachorum-
que Scytharum scriptas profert. Et quidem Byzaceni
Patres in epistola inter Fulgentianas decima quinta,
ad Joannem et Venerium data, Hormisdz» epistolam
ad Possessorem scriptam commemorant, ibique eum-
dem antistitem appellant sanctum fratrem, consacer-
dotemque nostrum. Possessorem. Porro idem Baronius
ad annum 504 eidem confessorum numero accenset
beatum episcopum Primasium autistitem Africanum,
eujus expositionem in Apocalypsim laudat Cassiodo-
rus Institutionum divinarum cap. 9. Optatum Siti-
fensem, regali preception:e detentum memorat Bonifa-
cius in coneilio Carthaginensi anno 525, sed ibi non
declarat. cur, cxteris restitutis, huic ad Ecclesiam
suam redire fuerit interdictum. Huc forte revocan-
dus quoque est Maracinus episcopus, qui concilio
Toletano 11, anno 531, sub hac forma subscripsit :
Maracinus in Christi nomine episcopus, oh causam fi-
dei catholice in. Toletana urbe exsilio deputatus...
interfui, relegi et subscripsi. lisdem denique tempori-
bus Pomerius, natione, ut observat Gennadius iu Ca-
talogo, Maurus, in Galliis floruit.
13. Quod si stemus nonnullarum [{: ii: Ecclesia-
yum traditionibus, aliquot insuper confessores ex
África extorres sub Trasamundo in Italiam adven-
tasse fatendum erit. Cum enim sub Totila Gotho-
rum rege inistis regionibus claruisse dicantur, non
potest eorum exsilium ad priores persecutiones, qux
ante Trasamundi tempora excitatxe sunt, revocari :
4185 viri illi sancti ante aunum 496, qui Guntabundo
Trasamundi przecessori supremus fuit, in Italiam ac-
ceseissent ; et tamen adhuc post quadraginta et am-
iplius 3nnos (Totila quippe ante annum 541 Gotho-
festum celebrari diximus, tum etiam die 3 ejusdem
mensis, quam sub Octaviani nomine sacram esse
scribit, qui pariter Justum et Clementem, sed die
quinta Junii, celebrat.
44. His adjici possent. nonnulli quos Sardi, et po-
tissimum Calaritani apud se sepultos fnisse tradunt :
sed quamvis inficiari nolimus ex tanta confessorum
multitudine qui in Sardinia insula exsilium pertule-
runt, multos antereditum in patriam interiisse, non-
dum tamen videre licuit idonea monumenta ex qui-
bus eorum nomina hic recenseri possent. Certe ex
unica inscriptione, quam Papebrochius ad diei 20
Maii Bollandiani, tomo V, exhibet, facile colliginius
ejusmodi instrumenta prorsus incerta esse ac nullius
auctoritatis. Sic quippe se habet.
X S. JANUARIUS EPP. ET M.
S. LUDOVICUS EPP. ET M.
ET S. EGIDIANUS EPP. ETM.
SUNT AFRICANUS.
Mujus inscriptionis vitia singulatim discutere non
vacat, cum vel unum Ludovici nomen, quod tunc nec
apud Afros, nec apud Romanos in usu erat , imo nec
etiam apud barbaros eo modo scriptum , satis supere
que probet hec monumenta suspect omnino fidei
esse, ulpote vitiata, si non plane supposititia. Melioris
note sunt vari inscriptiones quas in Turritan: ec-
clesiz ruderibus repertx sunt szxculo superiori a Ga-
vine ejusdem loci, seu Sossaritano archiepiscopo :
sed nihil prorsus ad illustrandam Alricanz persecu-
tionis Historiam conferunt. Eas videsis apud Jacobum
Pintum libro mde Christo erucifixo, titulo 4, loco 12.
15. Verum, ut ad id unde paulo digressa est, re-
currat oratio, Symmachus, qui, fervescente in Africa
Trasamundi persecutione, apostolica sedi przerat ,
accepto tam sivi adversus Ecclesiam catholicam
tempestatis nuntio, sui esse muneris esse ratus con-
firmare fratres suos, in tribulationibus et zrumnis
C positos, egregiam ad eos epistolam conscripsit, ut eos
tum ad x:quo animo perferendos exsilii labores , tum
etiam ad constantiam in defendenda Ecclesiz causa
servandam adhortaretur. Hanc epistolam habemus
apud Enuodium libro 11, epist. 14, quam inde descri-
ptam huc proferre visum est.
EPISTOLA
SYMMACHI PAPJE AD EPISC. IN SARDINIAM DEPORTATOS,
(Hanc epistolam edemus cum et Symmachi opera.)
: 984210. Ex hoc porroconqvirendarum reliquiarum
studio quo confessores istos 'igrasse colligimus ex
laudata Symmachi epistola, confirmari potest aliquot
Italix Ecclesiarum traditio, αὐ sanctorum martyrum
corpora ex Africa per istos confessores allata, apud
se asservari contendunt. Ex his fuisse sanctorum
Marcelli, Casi , Emilii , et Saturnini martyrum reli-
quias putat cardinalis Baronius in notis ad Martyro-
logium Rom»snum die sexta Octobris , qua istorum
festivitas 983 Capu:x celebratur. Casti, et Cassii
episcoporum ibidem celebrium meminit quoque Fer-
Num in ltalia regnum non suscepit), variis Ecclesiis
preteen dicerentur : quod nemo, ut arbitror, sibi
acile persuasurus est. Ex iis przecipuus est Regulus,
wjui, ut refertur jn Martyrologio Romano die 14 Se-
Wotembhris, ex Africa in Italiam appulsus, Populonii in
E mbria sub Totila rege martyrium consummavit.
I Discipulus ipsius fuisse dicitur Cerbonius, inter Po-
B»ulosrii antistites omnium prior ab Ughello tomo lll
Ez3li sacre recensitus. ldem auctor tomo 1 inter
ol:terranos episcopos secundum appellat Justum
Αι, fricanum, qui Vandalorum persecutionem fugiens
Rwa laliam venit, ubi a Volaterranis. in episcopum
3R«llectus, a Clemente fratre suo et Octaviano collegis
E exercendo pastorali munere adjutus est. lis etiam 17. Sedinter alia cimelia qu:e secum in Sardiniam
«icem episcopum accenset Ferrarius in $1. Ca's- — attulere episcopi Africani, unum certe e pretiosiss;-
PaTRorL. LVIII. ᾿ | 13
A a
rarius in Catalogo generali sanctorum lialie die 7
Novembris. Ali: in aliis ecclesiis esse dicuntur, sed
quas singillatim recensere non est oper: pretium. Et
quideni Neapoli , occasione translationis sancti Seve-
riui Noricorum apostoli in eam urbem, gratulatur Ba-
ronius ad annum 496, quod mirifice civitas illa stu-
diosa semper (uerit reliqutarum sanctorum. martyrum
et con[essorum ; utpote qux mon satis habuerit e proxi-
:o accipere sanctüm Januarium , iste fuit Beneventi
episcopus, et e longe ex Africa ejusmodi ditari the-
sauris, nisi etiam e Danubii ripis sacra pignora sancti
Severini in Italiam delata a sancto pontifice Gelasio
impetraret.
Ld
421 -
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
mis fuit beati Augustini corpus. Cujus quidem trans- À nihil non movens ut orthodoxos partim vi , partim
lationem etsi nullus istius temporis scriptor memora-
verit, tunc tamen factam fuisse ex 15 qua postme-
dum contigere certissime scimus. Constat quippe
sauctissimi doctoris corpusszculi octavi initio e Sar-
dinia in suburbanum Papiense monasterium , quod
Celum-Aureum jam dicebatur , translatum fuisse a
Liotprando rege Lsngobardorum, cum ea tempestate
Sardinia a Sarracenis devastaretur ; idque Petri Pa-
pensis episcopi suasu, ut scribit Ferrarius in Cata- .
sanctorum [talis die septima Maii. Porro tune
temporis f4ma erat ubique recepta, ejusdem sancti
doctoris reliquias in istam insulam allatas fuisse a
sanctis confessoribus , quos Vandali Ariani ex Africa
extorres fecerant. Hujus rei testem habemus Peirum
Didradum episcopum Mediolanensem qui jussu Caroli
Magni istius translationis historiam scriptis manda-
vit. Oldradi epistolam ad eumdem imperatorem ea
de re datam profert Baronius ad annum 725, ubi
hec habet: Corpus sancti Augustini in. Sardiniam
translatum est a fidelibus et catholicis episcopis, qui ob
Ehristi fidem ab iniquo Trasamundo rege , una cum *
Fuligentio Ruspensi episcopo, una cum innumerabilibus
Christi. fidelibus in eamdem insulam relegati fuerant
quo tempore Vandali armis Africam vastabant ,. ne
gemma et (hesaurus tantus ab immundis spiritibus ροί-
(ueretur, secum cum nonnullis aliis sanctorum reliquiis
deportarunt : ibi multis miraculis claruit. Utriusque
etiam translationis meminit Paulus diaconus libro vi
de Gestis Langobardorum, cap. 48. Luitprandus, in-
quit, audiens quod Sarraceni, depopuluta Sardinia,
etiam loca illa ubi ossa Augustini propter vastationem
barbarorum olim translata et honorifice fuerant condi-
Ια, [edarent, misit eo; el dato magno. pretio accepit et
transtulit ea. in urbem Ticinensem , etc. His accedit
Beda , qui in martyrologio sincero die 28 Augusti
hsc habet : In Africa sancti Augustini episcopi , qui
primo de sua civitate propter barbaros Sardiniam
transíatus , nuper α Luitbrando rege Longobardorum
Ticinis relatus, et honorifice conditus est. Celebris fuit,
in plerisque ecclesiis hujus trauslationis memoria,
je etiam nunc in variis martyrologiis recolitur die
mensis Februarii. Contigit vero, uti probat noster
Mabillonius in lünere Italico pag. 221, auno 712. In-
deque emendat quod in actis sanctorum ordinis Bene-
Qielini scripserat, ubi hanc translationem consigna-
:erat anno 722. Monasterium vero Coelum-Aureum,
quud diu sub nostro S. P. Benedicti ordine perseve-
favit, canonicis regularibus sxculo xii cessit, quibus
postmodum adjuncti fuere Augustiniani eremitse. De
is plura Baronius et Mabilloniuslocis laudatis.
18. At vero Symmaclius pontifex, cujus epi-
stolam consolatoriaui supra retulunus , nou voce 50-
lummodo aut calamo Christi confessoribus, sed re
eliam et opere opem tulit. Exempla nempe przeces-
sorum suorum seculus, sanctorum Chrisu confesso-
rum passionibus communicabat, eis qux: ad victum
aut vestitum necessaria erant suppeditando. Hic,
inquit Anastasius , omni anno per Africam vel Sardi-
niam, episcopis qui in exsilio erant retrusi , pecunias
et vestes. ministrabat. llabemus et alterum hujus rei
testem, auctorem nempe Vit»: sancti Aviti Viennen-
sis episcopi, quam e veteri manuscripto codice eruit
eruditus vir Philippus Labbeus tomo 1 Bibliothecze
nove, pag. 695, ubi hec ieguntur : Hujus, beati
Avili, Lemporibus gravissima persecutio Vandalorum
caterarunque gentium in Africa excanduit, et Symma-
chus pontifex per Africam εἰ Sardiniam episcopis qui
in exsilio erant , quingentis quinquaginta pecunias etl
vestes ministravit. Eisdem beatum Symmachum quo-
tidiana subsidia ministrare non destitisse scribit auctor
Historiam miscella sub nomine Pauli Diaconi, lib.
Xy, Omitto Adonem in Chronico, llermannum Con-
tractum, aliosque avi posterioris scriptores, qui an-
tiquos exscripsere.
19. Caterum pulsis pastoribus Trasamundas se
absque ullo pegolio invasurum greges existimabat ,
promissis, imo etiam et ratioeiniis (eloquentia enim
et magna loquendi facilitate pollebat) ad suam sen.
tentiam adduceret, ut narrat Vitae sancti Fulgentii
auetor, quem fere unicum habemus qui de ea perse.
catione fusius conscripserit. Interea, inquit cap. 91,
Trasamundi regis adversus. religionem catholicam
mens implacabilis et ira terribilis, tnter asperas perse-
cutiones , subdolasque factiones , quibus qualem Deo
Patri negare Christum, catholicos nunc terroribus coge-
bat, nunc promissioniéus invitabat. Simaulare coepit ra-
tionem se simpliciter inquirere catholice religionis ; re-
periri neminem putans cujus posset in euis erroribus
assertione comvinci. Proponebat denique multas [al.
multis| ineplarum tendiculas questionum , nec si quis
ei respondere voluisset, aut. despiciebat aut repellebat ,
imo quasi patienter audiens, satisfieri sibi mon posse
jactabat. Huc revocari debent qus supra ex Procopio
observavimus, Trasamundum plus ostutia quam cru-
ciatibus catholicos persecutum fuisse. Sed nemo non
videt persecutionem hane caterís malto fuisse peri-
culosiorem. Haud tamen permisit Deus αἱ his in aa-
gustiis fideles orthodoxi necessaria sibi ope destitue-
rentur. Efficiebat enim, uti loquiter idem auctor,
plurimos religiosos audax fidei ewe. constantia, per oc-
casiones a Domine vr&varatas studiosi regis convincere
blasphemias.
20. Sed et nonnulli quibas ad regis aliorumve ob-
jecta respondendi facultas deerat , ad episcopos ex-
sules litteras dederunt , ut ab eis diseerent qua ra-
tione hareticorum cavillationes possent refellere.
Exstant de hoc argumento complures tractatus apud
Fulgenütm, quibus absefites in fide confirmabat. Sie
in libro de Fide orthodoxa instruxit Donatum, quem
Ariani, propositis adversus Christi cum Patre sequati-
tatem variis quaestionibus, a recta fide revocare ce-
nabantar. Seripsit et ad Felicem Notarium υἱ insi-
diss hzreticorum, quibuscum conversari illum opor-
tebat, facilius devitaret. In libro secundoad Monimum
arem, oti aiebant, referente ad Fulgentium ipse
onimo, hzreticeorum 985 interrogationem refutat,
de sacrificio corporis et sanguinis Christi, quod pleri-
que soli Patri existimabant immolari : Cur , inquit ca-
pite 6, ipse Filius sanctificare nequeat sacrificium cor-
poris sui, quod offerimus nos, cum c suum ipse
sunclificaverit , quod obtulit, ut redimeret nos ? Tanta
vero erat Fulgentii, etiam absentis auctoritas, ut qui-
cunque, ait illius Vit: auctor cap. 20, ín qualibet sa-
cerdotum exsulantium plebe tentabat inquietus exeiste-
re , vel episcopi proprit jussa contemnere; 6eato. Fal.
gentio dictante sic corripsebatur absens, ut satisfactionis
remedium quarens , enavigato mari continmo fieret
presens.
21. Tanti viri videi.di et audiendi desiderio captus
Trasamundus, hunc e Sardinia Carthaginem adduci
precepit : cui cum dicta quadam veneno. perfidiae
plena legenda celeriter direxisset, ita plane eis Tespon-
dit sanctus antistes, ut etsi sapientiam ejus rex 1au-
daret, humilitatem praedicaret, tamen obstiaata mente
veritatem intelligere non meruerit. Cum interea
Carthaginensis populus triumphi spiritalis inMerpres,
proposiiones regis (uisse convictas leto murmure con-
fiteretur, et catholicam fidem. semper esse victrieem,
conjunctis beati Fulgentit laudibus gloriaretur. Alte-
rum inire preelium paulo postea tentavit rex infidelis,
missis ad Fulgentium novis quzstionibus, quibws
omni fere meditandi, aut describendi facultate sab-
lata, eum nunquam facturum satis existimabat. At
quantum a spe sua fuerit dejectus vafer ille princeps
probant Fulgentii libri tres ad Trasamundum inseri -
pli, quos ea occasione beatus antistes conscripsit
Eadem facilitate Pintam Arianum episcopum, qui
regem devictum vindicare conatus fuerat, confatavit
singulari libro adversus eum edito. Mirum est autem
quantum tunc catliolicxe religioni profuerit Fulgen-
tius, qui, ut szepe laudatus testatur auctor ejus Vitas -
c2». 21 Alios jam rebaptizalos errorem suum .
429
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. VANDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS:
430
gere docebat, et reconciliabat; alios ne swas animas A potest, quem constat non viventem solum, sed etiam,
pro terrenis commodis perderent admonebat ; et quos
jam perditioni proximos sentiebat, ita. blandis sermo-
nibus leniebat, ut propter ejus benevolentiam, verecun-
darentur cogitatam implere malitiam, reversique velo-
citer agerenl pouitentiam. Et confortati alii verbis ejus,
εἰ doctring sale conditi, redarguebant Arianos hare-
ticos cum omni fiducia. Sic mirabili gratia factum fuit...
ut per [ministerium persecutionis fides catholica incre-
mentum potius quam de[ectum accipetel. lmo et ca-
pite 2& conqueruuntur Ariani Fulgentii doctrinam ita
prevaluisse, ut de sacerdotibus tuis (regem alloquun-
tur) reconciliet aliquantos. Proinde nisi cito subvene-
ris, religio nostra deficiet, et quicunque a nobis est ba-
ptisatus, homousion iterum pra'dicabit publice reconci-
liatus : nec si persecutionem volueris concitare, timeri
poterit regalis saevitia. Multum quippe confortat stabi -
lesque (acit omnes episcopos Fulgentii presentia.
& 92. Nibil itaque non movebant Ariani ut Fulgen-
tium Carthagine pellerent; sed iis assentiri non po-
terat Trasamuudus, qui beatum antistitem, sive quod
ipsius doctrinam et virtutes reveritus, nihil adversus
eum decernere vellet, sive quod eo pacto se victum
fuisse palam fateri videretur, intra Carthaginem diu-
lius retinere volebat. Et quidem nonnisi magna neces-
silate constrictus, suis ipsi importune suggerentibus,
quod alias frustra adversus catholicos laboraret, ni-
hilque suam sect» sux proficere posse diligentiam,
quandiu przsens in Africa esset Fulgentius, eum in
exsilium rursus deportari aegre licet el quasi invitus
assensit, ea tameu lege ut id noctu eti clam popuio
lieret. Scd servi sui triumphum pnblicum esse
voluit Deus : flantibus nempe ez adverso ventis, plu-
rimos dies (Fulgentius) in, littore transegit, ita ul per
dies plurimos omnis pene illuc civitas conveniret, et de
mang ejus, vale(aciens, communicaret. Sicque postea
favente. aeria serenitate in Sardiniam reportatus, ezsu-
lautium. coepiscoporum latos animos reddidit... con-
currentibus undique cum gaudio Christianis hominibus
quantum ei fas fuit, mortuum in eos sxviisse. Morti
siquidem proximus, ut post Victorem Tunnonensem,
alii quoque auctores asserunt, Hildericum, qui ei erat
Successurus, sacramento obstrinxit, ne catholicis aut
ecclesias redderet unquam, aut restitueret privilegia.
Quantum vero infesti essent catholicis tunc. temporis
Vandali, vel ex uno exemplo colligi potest, quod Pro-
copius, alia Trasamundo plus zxquo favens, Historiz
Vandalorum lib. 1 inseruit. Narrat quippe iste auctor
loco laudato Vandalos adversus Mauros qui circa
Tripolim habitabant bellum illaturos : Prima statim
die wt castra posuere, in Christianorum templa inductis
equis animantibusque aliis, nullo ludibrio abstinentes
libidini indulsisse, e( quos nacii erant sacerdotes, ala-
pis muliisque in. tergum verberibus vexatos coegisse ea
ad ministeria que servorum vilissimis injungi solent.
Nec desinebant per id iter quotidie Vandali eadem pec-
care. Sed istis aliisque ejusmodi facinoribus Dei vin-
p dictam in seipsos concitantes, fugati planeque a bar-
baris victi fuere, atque paulo post Trasamundus moe
rore confectus excessit e vita, auno 523, die 28 98/7
Maii, uti probat Norisius Historie Pelagianse lib. i1,
cap. 21.
CAPUT ΧΙ.
Paz Ecclesie Africane restituta.
1. Ex Trasamundi morte mutata est omnino Afri-
cana Ecclesia facies. Mirabilis nempe bonitas, inquit
Fulgentii Vit: auctor cap. 28, Hilderici regnare inci-
pientis, Ecclesie catholice per Africam constituta li-
bertatem restituens, Carthaginenai plebi proprium donas
vit antistitem, cunctisque in locis ordinationes poulificum
fieri clementissima auctoritate mandavit. Bonifacii or-
dinauonem in ecclesia Saneti Agilei apud Carthaginem
fleri praecepisse Mildericum iu regni sui exordio,
restituta omnibus catholicis libertate, testatur vetus
auctor fragmenti Tironis chronico subjuncti apud Ca- -
nisium. At Victor Tunnonensis episcopus in Chronico
videre athletam Christi fortissimum, qui certamine sin- (5 contendit id ab lilderico antequam regnum capes«
gulari sevieniis impetum regis (regerat, ad divina castra
rediisse insignibus laureis adornalum. Meversus in
exsilium Fulgentius, monasterium, permittente Bru-
matio seu, nL alii scribunt, Primasio, aut Viliatco,
Calaritano episcopo, prope sancii martyris Saturnini
basilicam, extra urbis muros construxit, ubi congre-
gatis quadruginta et amplius. fratribus, discipline ce-
nobialis ordinem custodivit illesum ; ibique vitz auste-
rioris exemplo, et scriptis, quibus Ecclesiam illu-
sirabat, confessionis sux gloriam adaugens, usque
ad 'Trasamondi »nortem perduravit. — —
93. Quid vero post Fulgentii ex Africa discessum
sdversus orthodoxos decreverit Trasamundus, au-
ctores non referunt : quamvis verisimile sit Arianos,
sublato tam invietis:imo fidei defensore, regis ani-
mum in ceteros exasperasse. Commemorat auclor
Vitze szpe laudatus, Fulgentium eo tempore Cartha-
ginensibus epistolam, sublimi exhortatione perspicuam,
shi pene cunctos dolos εἰ [allacia blandimenta, quibus
infelices seducebantur anime ad. mortem, gravissima
conquestione digessisse. Vi aperta in orthodoxos sz-
vitum fuisse innuit ipse Fulgentius, sive quivis alius
auctor libri qui inter ipsius opera adversus Pintam,
tunc temporis Arianum episcopum, inscribitur. Ibi
humero 4 fidem tum crevisse probatur : per ezsilia
innocentium, et proscriptiones miserorum, el tormenia
et oppressionem captivorum. ldem colligi potest ex Bo-
mifacii episcopi Carthaginensis epistola ad Missorem
Numidis primatem, secundo Ililderici anno scripta,
ubi sic loquitur : Post gravissime tribulationis jugem
pene molestiam communiler universa provincie
Africang toleravtt. Ecclesia. Eodem fere modo loqui-
tur Felix Zactarensis episcopus, Numidix legatus ad
concilium Carthaginense sub eodein Bonifacio : Post
discrimina exzitialia, inquit, quibus perstrictim episco-
velis honor subjacebat arctatus. Et sane nemo eum
Wraviter adversus catholicos excanduisse inficiari
:.:999** . t?
4 »
seret przstütum fuisse : quod ipse a Trasamundo
Sacramento fuisset obstrielus, uti supradiximus, ne
posteaquam regnum fuisset adeptus, catholicis un-
quam restitueret libertatem. lHilderir, inquit, qui ex
Valentiniani imperatoris filia a Gizerico captivata et
Ugnerico juncta natus est, regnavit annis 7 mensibus 5.
Hic ergo sacramento a decessore suo Trasamundo ob-
strictus ne catholicis in regno suo aut ecclesias aperiret,
aut privilegia reslitueret , priusquam regnaret , nec
sacramenti Lerminos prateriret, precipit et sacerdotes
catholicos ab exsilio redire, ecclesias aperire; et Boni-
facium cum dogmatibus divinis satis strenuum, ad po-
stulationem totius urbis Carthaginensis Ecclesia episco-
pum consecravit. Idem testatur ]gidorus in brevi Chro-
nico Vandalorum ara $55. Porro tana liilder ci erga
catholicos benevolentia nonnullis persuasit ipsun ca-
tholicam fidem professum fuisse, quam ab Eudoxia ma:
tresua accepisset. Eamtamen mansuetudini ipsi innate
potius referendam esse alii censent, cum, teste Pro-
copio, nulli unquam, nec catholicis nec aliis gravis
uerit.
2. Devotionem populi Carthaginensis, qua gratula-
bundus excepit sanctos confessores, ac presertim
Fulgentium, ab exsilio redeuntes, describit auctor
Vitz: ejusdem sancti Fulgentii cap. 99 : Resonabat,
inquit, divina laus ex omnibus linguis. Ad sancti quippe
Agilei basilicam sequens populus et precedens, confes-
sorum beatorum triumphum nobilem celebrabat. Sed
singularis erat omnium in beatum Fulgentium affe-
ctus. Ubi, inquit Vite ipsius auctor, facies Fulgentii
apparuit, immensus nascitur clamor, altercantibus om-
mibus quis primo salutaret agnoscendum, quis. caput
benedicenti supponeret, quis extremis vel saltem digitis
mereretur (angere gradientem, quis. videre vel oculis
procul stantem. Cum vero immensa pluvia eodein tem-
pore supervenisset, impeditus non est populoruin
concursus ; imo (antum fides nobilium crevit, ut ulunati
ἜΦΥ ΙΧ YR. e-0-19 2. 0.
à
suis super veatum Fulgentium gratanter expansis repel- A
lerent. imbres, et novum tabernaculi genus artificiosa
caritate componerent. Hic vero observare juvat quanta
fuerit beatorum confessorum religio, qui e longa pe-
regrinatione reduces, ut primum attigerunt littus, e
navibus egressi statim ad ecclesiam Sancti Agilei
properarunt, gratiarum actiones publicas Deo redditu-
ri: et quidem ut paulo inferius habet auctor Vitze lau-
datus, vir appropinquante vespere sancte memorie
Bonifacio episcopo representati, benedizerunt omnes et
laudaverunt communiter Deum.
9. Fulgentius post aliquot dies Ruspas profectus,
per omnes itineris prolixi vias gaudia majora re-
periens, in occursum suum populis undique tendenübus,
cum lucernis et lampadibus et arborum frondibus, red-
dentibus gratiam ineffabili Deo.... per omnes Ecclesias
tanquam proprius episcopus suscipiebatur. Sedi suae
restitutus simul cum suis monachis vixit, ita tamen
ut absque abbatis Felicis conscientia quidquam de
rebus ad monasterium pertinentibus non ageret. Mo-
nachos s:xpius ad ecclesiasticam militiam assumpsit ;
adeo omnia temperaus, ut nulla lis aliquando inter
monachos et clericos ventilaretur. Plura habet idem
Vive auctor de Fulgentii in plebe regenda sedulitate,
variisque libris pro fidei catholice defensione editis.
Sed de istis lusius disserere ad nostrum non pertinet
. institutum. At omittere non licet eximium summa
humilitatis exemplum, quc ab ejus Vit: auctore re-
feriur cap. 29, Cum enini pro reparanda Ecclesiz
disciplina post reditum ab exsilio patres Byzaceni ad
concilium Juncense convenissent, Fulgentius Quod-
vultdeo episcopo, qui se eo priorem existimabat, om-
nium judicio prelatus est : quod tunc quidem tacite
tulit beatus antistes, ne auctoritatem concilii exeu-
sando minuere videretur. Sed paulo post in synodo
Suffetana preces supplices coram omnibus Patribus
fudit, ut sibi volenti Quodvultdeus antepoueretur,
timens propler suum honorem generari fratri scanda-
lum ; meliusque judicans per caritatem se fieri mino-
APPENDIX AD VICTOREM VITENSEM.
452
lafridaa mortem dicit, minaturque se regin:e ex Am4li
sanguine exorte czdem armis brevi vindicaturum,
nisi ipsi cuncteque Gothorum genti flat salis. Ama-
latridam in vinculis detentam , et Gothos omnes
a Vandalis interfectos fuisse scribit Proco-
pius libro 1 Historie Vandalicz, incusatos res no-
vas in regis regnique perniciem moliri. Non tamen
Gothos adversus Hildericum quidquain istis teimnpo-
ribus tentasse legimus, quod forte paulo post Hilde-
ricus e solio a Gelimere absque magno negotio fuis-
set dejectus. Quorum animos tyrannus ille regnum
affectans haud dubium placaverat. Theodoricum has
injurias ultum non fuisse testatur laudatus Procopius,
quod non satis valere se classe ad petendam Africam
judicaret. Ceterum Hilderico favebant Justinus Au-
fusus, et, qui paulo post imperium adeptus est,
ustinianus, quod ex matre Eudoxia genitus Hilderi-
cus imperatorum Romanorum affinis esset. Et quidem
Justinianus factus imperator , cum Geliner Hilderi-
cum e solio dejecisset, foedus inter Zenonem et
Gensericum regem olim initum abrupit, atque com-
parato ingenti exercitu, per Belisarium ducem victo
captoque Gelimere, qui paulo post Constantinopolim
ad triumphum perductus est, Africam totam recupe-
ravit, ut fuse scribit.Procopius in libris de Bello
Vandalico. Belisarii triumphum egregie reprssentat
idem auctor, qua occasione Gelimer illustre reruin
humanarum fragilitatis re simul el voce exemplum
dedit. Adductus quippe ad circum cum stirpis regis
principibus cxterisque primoribus Vandalorum, qui
natalibus aut etiam corpori- proceritate erant specta-
biles, statim atque iinperatorem in sublimi sede po-
situm vidit, quo ipse venisset malorum considerans,
neque ad lacrymas, neque ad lamenta prolapsus,
has in voces erupit ex sacris libris desumptas : Va-
nitas vanitatum , vanitas. Recenset Procopius spolia
pretiosiora quie ex Vandalis reportata in triumphum
ferebantur. Erant, inqyit laudatus auctor, ea quibss
solitum ministrare regi Vandalo, sedes aure et pilenta,
rem, quam sine caritate majorem. Cum itaque ruinis C que regiam matronam vectaverant , gemmarum preter
Ecclesie su:z reparandis totus insisteret, quod etiam
Bonifacius Carthaginensis episcopus generali totins
Afric concilio convocato, quod anno 525 habituin
esl, per universam Africam fieri procurabat, ad ine-
liorem vitam anhelans, iu insulam Circinam cum
paucis fratribus majoris perfectionis studio secessit,
ubi paulo post ad extremam usque horam sana mente
perseverans, iaquit Vitae ipsius auctor, ipsis Januarii
calendis, post peractam vesperam migravit e vita, anno
posiquam Ecclesie Ruspensi prafectus fuerat vige-
Simo quinto, alatis vero sua sexagesimo quinto :
quibus verhis aunum :erx vulgaris 555 indicari pro-
bat Henricus Norisius libro τι Histori:e Pelag.,capite
ultimo. Fulgentium die 4 Januarii recentiora simul et
vetera inartyrologia commeniorant, quem merito ut
sanctissimum doctorem, vigilantissimum aniistitem,
invictissimumque Christi confessorem Ecclesia catho-
Jica veneratur.
4. Ceterum pax ab Hilderico concessa nonnisi
aliquod veluti preeludium fuit summze illius Lranquil-
Jitatis quam Ecclesia Africana post paucos annos
tonsecuta est. Etenim Gelimer Gelilaride Genserici
filio natus, cui post Hilderici mortem Vandalorum
regnum debebatur, morz impatiens, pulso Hilderico,
anno 531 regnum invasit. Favit ejus rebellioni Hil-
derici indoles; is nempe adeo timidus erat, ut ne
quidem gladii aspectum ferre posset. Deinde idem
Hildericus Gotliorum animos a se alienos fecerat ob
Amalafridze Theodorici magni filie necem. Hzc Tra-
samundo nupserat : at cum post mariti mortem, ut
narrat Victor Tunnonensis, ad barbaros fugiens, com-
inisso praelio Capse prope eremum intercepta fujsset,
paulo post in custodia deiuncta est : quod zgre ferens
Athalaricus, Theodorici ex Amalasuntha filia nepos,
qui Ostrogothis in Italia imperabat, ea de re conque-
81us est apud Cassiodorum lib. ix Variarum, epistola 4,
quz est ad Hildericum data, ubi violentam fuisse Ama-
M. ΜΝ .
rd 0. e.
* - “
ea incredibilis splendor, ex auro pocula queque alia
regig mense osientamenia. Tum vero argenti centena
aliquot millia pondo, pretiique ingentis alia, que Ro-
mano quondam palatio direpto Gizerichus abstulerat.
In his et illa qu& captis olim Jerosolymis Romam
pertulerat Titus V espasianus. Omnia quoque imperialia
ornamenta qua Gensericus Roma capta in Africam
iranstulerat, sibi restituta fuisse testatur Justinianus
imperator cod. lib. 1, tit. 27. Anno sequenti, qui erat
vulgaris «ri 535, Belisarius consulatum adeptus,
more veterum consulum triumphavit, ac captivorum
humeris portatus, curruijque impositus, ut Procopius
narrat, inde missilia de Vandalorum spoliis sparsit in
vulgus ; vasa scilicet argentea, zonas aurcas, variaque
regii luxus instrumenta, qux plebs cum maghis plau-
Sibus recipiebat.
5. Maximus vero hujus victorie fructus fuit pax
Ecclesi African: : persecutionem quippe, quam
nonnulli sub Gelüneris tyrannide recruuuisse volunt,
penitus tunc temporis exstiuctam fuisse nemo diffi-
tetur. Certe Gelimerem catholicis favisse nemo sibi
persuadebit, quem scilicet etiam in suos fuisse gaevis
simum omnes consentiunt, ut ne quid dicani de ilil-
derico , optimo principe, quem crudeliter cum aliis
ipsius aftinibus occidi jussit, ut testatur Victor Tun-
nonensis in Chronico, a4 quartum Justiniani Augusti
consulatum : qui auctor nou semel obsérvat multos
nobilium Africe ab eodem rege fuisse interemptos,
quorum bona per fas et nefas postea diripiebat.
Eumdem vero Arianorum sect» addictissimum fui-se
ex Procopio colligimus, qui libro 1 de Bello Vanda-
lico refert Gelimerem speciosis in Galatia prz-
diis, que cum propinquis inhabitaret, a Justiniano do-
natum quidem fuisse, patriciatus vero dignitatem nor
[uisse adeptum, quod ab Arii placitis discedere noluisset.
6. Recuperata itaque ἃ Romanis fuit Africa indi.
ctione xii , Justiniano Augu.to iv et. Paulíno consu.
433
RUINARTI IN HISTORIAM PERSEC. V&NDAL. COMMENTARIUS HISTORICUS.
L md
454
libus, id est vulgaris zer: anno 584, post annos scili- A una in honorem Deipar:e Virginis sacrata prze czeteris
cet septem supracentum quam a Vandalis occupata
fnerat. Simulque restituta fuit imperio Carthaginensis
. civitas, anno postquam a Genserico capta fuerat
nonagesimo quinto. Publicas ea de re gratiarum
actiones Deo Opt. Max. retulit Justinianus Áugustus
in constitutione de officio przefecti przetorió Africz,
qui habetur in codice Justiniani libro 1, titulo 27;
ubi sibimet ipsi de tanto benellicio sibi a Deo con-
cesso gratulatur. (Quas, inquit, gratias, aut quas lau-
des Domino Deo nostro Jesu Christo exhibere debeamus,
nec mens noslra potest concipere , nec lingua proferre.
Multas quidem el antea a Deo meruimus largitates, et
innumerabilia circa nos ejus beneficia confitemur , pro
quibus nihil dignum nos egisse cognoscimus. Pre omni-
bus tumen hoc, quod nunc omnipotens Deus per nos
pro sua laude, et pro suo nomine demonstrare dignatus
est, excedit omnia mirabilia opera qum in seculo con-
tigerunt, ut Africa per nos lam brevi tempove reciperet
libertatem , antea nonaginta quinque annos a Vandalis
captivata ; qui animarum (ueranl simul hostes et corpo-
rum. Nam animas quidem, diversa tormenta atque,sup-
plicia non ferentes, rebaptizando ad suam perfidiam
trans(erebant ; corpora vero liberis natalibus clara jugo
barbarico durizsime subjugabant : ipsas quoque Dei
sacrosanctas ecclesias suis perfidiis maculabant, aliquas
pero ex eis stabula fecerunt. Vidimus venerabiles viros
qui abscissis radicitus linguis suas jy omnas miserabiliter
(mallem legere mirabiliter) loquebantur. Alii vero post
diversa tormenta per diversas dispersi provinciasvitam in
exsilio peregerunt. (Quo ergo sermone, aut quibus ope-
ribus dignas Deo gratias agere valeamus, etc. Hac iu
constitutione imperator Aírícam in pristinum statum
restitutam , iisdem privilegiis gaudere vult quibus
antea perfruebatur. Przter praefectum praetorio, quem
Carthagine commorari jussit, czteros quoque offi-
ciales instituit, qui per diversas Afric» regiones in
majoribus urbibus sedes proprias haberent, eisque
omnibus stipendia singillatim assignavit. Dicecesim
eminebat; alteram sub ejusdem beatissimz Virginis
nomine apud Septam, quz in ora Africze prope alte«
ram Herculis columnam sita est, construxit: Primam,
inquit Procopius , ipsi Mari» Deiparz dicans conse-
cransque oram imperii, castellum hoc universo homi-
num generi inexpugnabile reddidit. Nobilissimam item
ecclesiam apud Sabratam Tripolitanz urbein a Ju-
sliniano zdificatam memorat idem auctor ; duas vero
apud Carthaginem fieri przecepit, priorem scilicet in
palatio Dei Genitrici, alteram extra palatium Sanctae
Prima , qua una erat, inquit Procopius, ex sanctis
indigenis, sacram. Monasterium pr. terea intra cjus-
dem urbis muros ad portum qui Mandracium appel-
labatur condidit, Porro ecelesiarum bona quz bar-
bari invaserant, idem imperator suis quasque locis
restitui curavit, aliaque bene multa decrevit in eccle-
siarum ac sacrorum ministrorum gratiam, quae in
Novellis aliisque imperatoriis constitutionibus ha-
bentur. (Gaudium auxit novarum aliquot gentium ad
Christi fidem conversio, barbarorum scilicet qui circa
limitem Tripolitanum habitabant. Ex his Mauros,
cognomento Pacatos, qui Cidamain urbem incolebant,
memorat Procopius libro vi de /Ediliciis, cap. 3; et
Mauros -Gadabitanos capite sequenti , quos haud pro-
cul ab urbe Lepti Magna habitasse scribit. '
9. Defuncto autem his temporibus Bonifacio epi-
scopo Carthaginensi, Reparatus in ipsius locum as-
sumptus est, Delisario V. C. consule, id est anno
955, si Victori Tunnonensi credamus. Qui tamen
concilium Carthaginense sub Reparato anno 534 ha-
bituin fuisse volunt, necessarium est ut ipsius ordi-
nationem eodem s»ltem auno consignent. Certe Aga-
peti epistolze ad Reparatum scriptze imense Septembri
dat? sunt post consulatum Paulini, quo idem 535
annus designatur. Porro Reparatus statim post suam
ordinationem, restituta episcopali Cartliaginis sede
apud Fausti basilicam , multis locupletatam sancto-
rum martyrum reliquiis, quam Ariani sub Hunerico
Africanam septem in provincias partitus est : Tingi- C per vim occupaverant, concilium generale totius
tanam scilicet, et quxe antea. proconsularis vocaba-
iur Carthaginem, Byzacium, Tripolim, Numidiam,
Mauritaniam, et Sardiniam, quarum priores quatuor
ἃ consularibus, tres vero posteriores a praesidibus
administrari voluit. In sequenti constitutione, de mi-
litaiibus officiis ac judicibus agit, assignans loca in
quibus militum duces per varias Aíric:e provincias
instituti sedes habere debeant.
7. Nec his contentus imperator, ut Africam pri-
stino splendori restitueret, novas urbes :edificavit ,
vero muris cinxit, omnem denique regionem magni-
ficentissimis zdiflciis , necessariisque munimentis
adversus barbaros, et ornavit, et protexit, ut fusius
narrat Procopius libro sexto de ZEdificiis a cap. 3
usque ad finem. Et his Caput Vadam in Byzacena, οἱ
Tuccam in proconsulari urbes de novo exstructas
recenset, Leptim Magnam Tripolitanz metropolim
pene dejectam murs cinxit, in ea vetus palatium,
olim a Severo Augusto, qui ibi natus fuerat, :edifica-
tum, sed penitus fere collapsum restauravit. Cartha-
ginem Justinianeam appellari voluit, quo noinine
e.iam donavit Adrumetum, Byzacii metropolim, olim,
ut Plinius observat, Sis-am Nigram dietum, «quae
civitas adeo a barbaris 99] fuerat neglecta, ut vix
antiqui splendoris umbram retineret. Bagam vero in
proconsulari urbem, antea vix notam, vere urbem,
inquit Procopius, fecit, quam ipsius cives, ne ingrau
viderentur, iu honorem Theodor: Justiniani uxoris,
Theodoriadem appellarunt. Ex ejusdem Augustze no-
mine Theodorianz balne:e spectatu digne, inquit idem
auctor, dictze sunt. Alia in aliis Africa locis publica
edilicia ab eodem imperatere constructa videsis apud
laudatum auctorem.
8. Cxeterum. non minus in sacris quam in profanis
edificiis construendis magnilieus fuit Justinianus,
quem apu:l. solam Leptim Magnam ecclesias quinque
€on-.iruxisse, relert Procopius libro Liudato : ex iis
D
Afric: in ea celebravit, ad quod ducenti decem et
septem episcopi convenisse dicuntur. Lecti sunt ibi
veterum conciliorum canones, multaque decreta
fuerunt pro restauranda Ecclesizx disciplina, quam
priorum temporum acerbitas in istis regionibus labe-
factarat. Missz sunt etiam ex eadein synodo legatio-
nes due, ad pontificem Romanum una, altera vero
ad Justinianum Augustum. Hac petitum est ab impe-
ratore ut res ecclesiarum quas barbari rapuerant,
catholici antistites aliique sacri ministri reciperent,
quod ab imperatore concessum fuisse jam supra
observavimus, idque patet ex novellis 56 et 37;
altera vero legatione Patres Africani Romanum pon-
tificem de pace Ecclesiis restituta certiorem facie-
bant, cujus sententiam de recipiendis ad Ecclesiam
presbyteris Arianis qui ejurata hzresi redibant, ac
de aliis nonnullis ecclesiasticze discipline capitibus
sciscitabantur. 994 Legati erant Caius οἱ Pelrus
episcopi, cum Liberato Carthaginensis Ecclesiae dia-
cono, qui ob scriptum Breviarium celebris fuit. Hos,
Joanne ll mortuo, Romam appulsos Agapetus ipsi
substitutus suscepit. Concilii Carthaginensis acta
excidere; at synodicam epistolam ad Joannem papam
habemus, sicut et Agapeti responsionem, quam pon-
tifex Reparato, Florentio, Daciano et aliis episcopis
inscripsit, quos exinde collegimus fuisse provinciarum
primates, Reparatum scilicet Carthaginensem ; Flo-
rentium Numidix», ac Pontianum Byzacenz. Litteras
prxterea seorsim Agapelus dedit Reparato Cartha-
ginensi, qui paulo post legationem missam, accepta
ipsius in Joannis locum ordinatione, ei scripserat. In
illis pontifex gratulatur de restituta Ecclesiz Afri-
canz libertate, quam gratiis Deo omnipotenti redditis,
ut utilis ac fructifera fiat apprecatur. Et hic erat
felix Africauz "Ecclesi: status, quz post tot calami-
tates tande:n barbarorum oppressione liberata, brevl
pristinum sylendoremn »ecuperavit.
"were
is ü | SIDONIUS APOLLINARIS, As6
m »——————— “ΠΝ ΨᾳΦΝΝ κι ως
-----..-...-.«ὄ ..- ---..-.οο--.. σαν“. c pamm
«Ὁ
ANNO DOMINI CCCCLXXIII.
SIDONIUS APOLLINARIS
ARVERNORUM EPISCOPUS.
e | PROLEGOMENA.
EPISTOLA DEDICATORIA.
JacoBUs SimaMoNpus D.. RuPiFUCALDIO RANDANO,
Ἄς
EN E S. R. E. cardinali episcopo Silvanectensi.
.. Destinatum tibi ante annos complures Sidonium nostrum, illustrissime cardinalis, pro voto
accidit ut per eosdem fere dies prelo subjicerem, quibus te ab Italia reducem plaudens Gallia
privatís publicisque gratulationibus prosequebatur. Nam cum a me ítidem ez veterís clientele
nexu adventorium tibi munus aliquod deberi sentirem, optandum erat profecto ut tale nanci-
scerer, quod non solum desideria nostra testari, sed tuam quoque gratiam inire ac promereri
posset. Nunc vero sua sponte id oblatum est, quod amari abs te, si te amas, probarique necesse
sit. Quid enim aliud tibi offero cum Sidonium offero, quam alterum te tibi, hoc est prastan-
tissimum genere, doctrina, virtute antistitem, iisdem laudibus ornamentisque pradito antistiti?
profecto Galliarum patre natum, Gallicanag militie magistri filio; praefectum urbi Rome,
cardinali tantum.mon prímo in Ecclesie Romane gradu constituto ; episcopum denique Arver-
norum Arvernice sedis ejusdem episcopo? Tametsi enim te Arvernis tuis jampridem subduxeris,
maluerisque desiderari ab iís presentiam tuam quam perpetuum illis bonum esse quo frueban-
tur, haeret tamen. vigetque in omnium animis gratissima pontificatus (ui recordatio. Neque
ulla unquam erit etas que lustra illa quinque non celebret, quibus ad Ecclesie Claromontano
claeum sedens, omnes illi prudentissimi vigilantissimique pastoris numeros reddidisti : cum
ereditam tibi plebem colestibus disciplinis, nec verbis tantum ac sermone, sed. scriptis etiam
voluminibus, vere pietatis magister erudires ; tum vitam ipse, morumque formam omnem sic
insirueres, ut quibus successisses, quorumve in cathedra sederes , perpetuo meditari, laudanda-
. que ímitationis studio, nunc. Austremonti, Illidíique sanctitatem, V enerandi atque. Eparchii
religionem, Quintiani constantiam, Galli modestiam, benignitatemque aemulari viderere : nunc
eniti, ut humanarum rerum despicientia Bonitos, sacrorum locorum cultu Genesios, revocun-
dis ad rectam fidem deviis Avitos , sublevandis inopum calamitatibus Sidonios, universum
denique lectissimorum quondam prasulum senatum, Arvernie sue virtutum tuarum luminibus
ezemplisque renovares. Quanquam hec a me quorsum, qui nec laudes tuas scribere institui,
vec si velim, opus habeam praterita retexere, oum in promptu sint, ac laudem omnem vincant,
qua in te aut Roma nuper venerata est, aut nunc aula. suspicit, aut forte sua leti predicant
Silvanectenses. (tui? Attamen hinc vides, illustrissime cardinalis, qua fiducia benevolentic
appróbationisque tue vernaculum tibi ac pene domesticum munus exhibeam ; ut cum nomini;
tui studiosorum conatus omnes benigne complecti soleas, praecipuam tamen Sidonio nostr.
gratiam [οὐ tibi nominibus addicto et consecrato deberi confidam. Itaque ne istam quidem ta»;
lenti post tot annos officii tarditatem, ne mihi fraudi sit pertimesco, cum facilem veniam, au!
laudem potius, ni. fallor, judicio tuo relaturus videar ; quem intelliges hac ipsa veteris debiti
professione antiquam εἰ constantem in tui veneratione atque obsequio perseverantiam decla.
rare. | ᾿
nen MER ll. A. T . , |
3 | ΝΕ " Deditissimus λα. $18MONDUS,
T. | mE Soc. Jesu presb.
m IE PROLEGOMENÁ. ise
NOTITIA IN SIDONIUM APOLLINAREM.
XA (Ex Galland.) MEM 7 dà.
-"* x
I. Qu:e nunc Clarus Mons, Gallice Clermont, appel- A torum sententia. Si Pagium audias (n), rem penitus
latur princeps in Aquitania I civitas, olim vocabatur
Augustonemetum, moxque dicta est Arverni, ut ex
Plinio censtat (a) ; atque hoe solo fere nomine passim
designata est apud veteres atque in conciliis (5).
Hojus itaque urbis episcopatum obtinuit Sidonius,
Lugduni ortus (c) nonis Novembris (d) circa annum
450, cujus integrum nomen Caius Sollius Apollinaris
Sidonius ; sir scilicet, ut ait Gregorius Turonensis
(e), secundum saeculi dignitatem nobilissimus, et de
primis Galliarum senatoribus. Cathedram Arvernen-
sem ascendisse Sidonium anno 4753 ex variis ejus
epistolis astruere nititur Pagius (f); secus atque
duxerat Baronius vir maximus, initium ejus pontifi-
catus illigang przecedenti anno 472 (g) : ejusque sen-
tentix: adlyerere noscuntur viri doctissimi, Sirmondus
imprimis (A), Tillemontius (i) et Sammarthanus (j).
Neque enim audiendus Labbeus , qui ab aliquot an-
nis ante 472 ordinatum fuisse Sidonium ex crebris
ejus per ea tempora datis ad varios epistolis evinci
afüirmat (k).
lI. Ad episcopatum igitur licet invitus assumptus,
qui prius in excolendis liberalibus disciplinis se pene
contriverat, deinceps ad divinas litteras pertractan-
das animum studiaque omnia convertit. Porro tanta
erat de ejus prudentia existiibatio, ut oborta conten-
tione in eligendo metropolitano episcopo Bituricensi,
bujusimodi electionem comprovinciales przsules ab
ipso pendete voluerunt (/). Magna vero animi demis-
.Bione praMitum fujsse nostrum antistitem, ex iia
potissimum ipsius epistolis quas compluribus episco- C
pis inscripsit, compertum habemus : ut propterea
dignus fuerit qui ad sanctitatis culiuen a Deo evehe-
retur (m). Exáctis denique in episcopatu Arvernensi
octodecim ferme annis, vir non minus litteris quam
egregia morum probitate insignis, iu coelum ex hae
vita emigravit, ejusque nomen in tabulas ecclesiasti-
cas sub die 23 Augusti relatum.
IH. At vero de »nno sancti Sidonii emortuali, de-
que supremo ejus die, haud una est viroruin erudi-
(a) Plin. Hist. nat. lib. xxxiv, cop. 7.
(b) Sammarth. Gall. Christ. nov. tom. Il, pag. 322.
(c) Sidon. lib. 1 epistt. 5 et 8, et Sirmond. ad
carm. 17.
(d) 14. carm. 90.
(e) Greg. Turon. Hist. Franc. lib. n, cap. 21.
(f) Pagi. Prolegom. ad Dissert. Hypat., δ 51 εἰ D
92, et ad ann. 472, 8 5.
πὶ Baron. ad ann. 472, δ 14.
(M) Sirmond. ad Sidon. epist. 1, lib. vi, et epist.
12. lib. ix.
(i) Tillen. Mém. eccl. tom. XVI, pag. 749, uot. 6
sur saint Sidoine.
(ἢ) Sammarth. 1. c., pag. 222.
(k) Labb. Chronol. hist. part, 4, pag. 344 elit.
(C.
ignoramus. Tillemontius annum 490, diemque 91
Augusti decernit (o). Fistorie Gallice litterariz
scriptores Tillemontii placitis quam proxime acre-
dunt (p). Sammarthanus denique, ut alios omittamus,
xii cal. Septembris anno 482 sancti presulis obitum
consignat (4). Quandoquidem autem viros doctos
modo laudatos latuere qux hac de re scripserit Sca-
liger, ea hic referre liaud otiosum fortasse fuerit.
Sic igitur ille (r) : « Gregorius Turonensis agens de
Sidonio Apollinari Augustonemeti Arvernorum epi-
scopo, ex iis qux de tempore obitus ejus summi viri
memorat, nobis preivit ad annum quo is decessit
indagandum. Ait (s) diem proximum ab ejus obitu
fuisse dominicam. Jam ex ecclesia Augustonemetensi
B (Clarum Montem vocant) constat eum decessisse
95 Augusti. Ergo 24 fuit dominica, littera dominicali
E. Ex schedio veteri Cluniacensi in quo erat scriptum
ejus epitaphium, additum erat obiisse Zenone iinpe-
raute. Procul dubio igitur hoc contigit anno 480
Christi, cyclo solis xut (t). Nam non videtur anno 486
cyclo solis xix. Nimium enim remotum est tempus.
In schedio igitur ita scriptum fuit epitaphium, quod
P. Pithoeus noster, vir summa et probitate et erudi-
tione, nobis communicavit (t) :
C. Sorti ArorLiNARIS MopssTI Sipovim
Santtis contiguus sacroque patri
Vivit hic meritis Apollinaris.
lilic Sidonius tibi invecetur.
xii cal. Sept, Zenone imperalore
xij Cal. Sept. ponit, cum ecclesia Arvernorum a
prima usque antiquitate retinet x cal. Alioqui si
obierit xi1 cal., hoc fuerit anno Christi quidem 483,
imperii autem Zenoniani 7. — Obiit igitur Sidonius
auno 5 Zenonis Augusti , post consulatum ipsius Ze-
nonis (i1) , Fl. Basilio juniore V. C. cos., anno se-
cundo Illodovei, indictione tertia, x cal. Sept., sab-
bato. » Hactenus Scaliger.
Paris. 1670.
(I) Sidon. lib. vn, epistt. 5, 8, 9.
(m) Baron. ad ann. 472, ὃ 16.
(o) Pagi. ad ann. 484, & 28.
o) Tillem. Mém. eccl. tom. XM, pagg. 274 et
155, not. 16 sur saint Sidoine,
(p) Hist. littér. de la France tom. ll, pag. 557.
(σ) Sammarth. 1. c. pag. 253.
(r) Scalig. de Emend. Temp. lib. vi, pag. 015seq.
(s) Gregor. Turon. Hist. Franc. lib. n, cap. 25,
ag. 75, edit. Ruinart.
(t) Confer Labb. Chronol. techn. part. 4, pag. 114,
ad ann. 480.
(u) Integrum epitaphium habes infra, ὙΠ: Sido.
nian: a Sirmondo conscripti subjectum.
—— ὦ
Mud Ὡ
A
SIDONIUS APOLLINARIS.
pert m -
uc
V. Verum, ut cuin Baunio loquar (a), « nihil est A censuere sequioris aevi scriptores, Flodoardus, Sige-
admodum quod cogat discedere a sententia cardina-
lis Baronii (P), quam quidem approbavisse et ve-
riorem existimavisse Sirmondus videtur (c) : nempe
. Sidonium pervenisse ad annum 484, idque intelligi
ex ipsius ad Oresium epistola, in qua se ab exordio
religiose professionis , poeticae renuntiavisse ac eo in
silentio tres jam olympia:ías, hoc est annes duodecim,
decurrisse scribit (d). Nam verba hzc, ab exordio re-
ligiose professionis, de initio episcopatus et Baronius
et Sirmondus merito intelligunt : siquidem, Eparchio
migrante, Sidonium ex Urbi prefecto substitutum
testatur Gregorius Turonensis (e) : migrationem au-
tem Eparchii Baronius aliique ad annum 472 refe-
runt.» Hzc ille. At de his satis.
bertus Gemblacensis, Honorius Augustodunensis,
Hugo Floriacensis, Petrus Venerabilis, abbas Clunia.
censis, aliique, quorum preconia proferre nequa
refert neque libet.
Vl. Ceterum quanti habendus sit Sidonius, Sir-
monduin audire juverit, qui ejus scriptorum dotes
probe noverat. Sic igitur ille in ipsius elogio, quod
opusculis Sidonianis attexuit (/) : « Ingenii moni-
menia, quamvis alia plurima scripserit, hzc sola
qu: restant publici juris esse voluit. In quibus sane,
seu metro vinctis, seu liberis ac solutis , sive narret
aut suadeat, sive laudet aut vituperet, et quodcunque
argumentum tractet, par in omnibus felicitas et co
pia, atque ea tum verborum tum sententiarum varie-
V. Maxime claruit Sidonius poeticis imprimis et B tas, ut mira in eo vis ingenii et abundantia quaedam
rhetoricis litteris; quo nomine nulli suz ztatis se-
cundus : ut proinde viris ea tempestate praestantibus
fuerit magno in pretio habitus et summis laudibus
auctus. Cujusmodi sunt sancti pr:esules, Lupus Tre-
censis , Euphronius Augustodunensis , Principiüs
Suessionensis, Remigius Remensis, Ruricius Lemo-
vicensis, ut alios preetereamus. Claudianus Mamertus,
qui suos libros de Statu anima auctori nostro tum
prefectorio dicavit, in epistola nuncupatoria eum
vocat (f) doctissimum et optimum virum, potissimum
disertorum, eruditissimum virorum ac veteris eloquen-
lie reparatorem. Et alibi ad ipsum jam episcopum
scribens (g) : Cum, inquit, Scripturarum celestium
mysteria rimaris, quo te studiosius imbuis, eo doctrinam
celeris copiosius infundis. Gennadius autem de eodem
Sidonio hxc habet (h) : Sidonius Arvernortm episco-
pus scripsit varia et grata opuscula, et sane doctrina.
Homo siquidem tam divinis quam humanis ad integrum
imbutus, acerque ingenio.... catholicus pater, el doctor
insignis habetur, Sanctus item Avitus Viennensis de
Apollinari Sidonii filio verba faciens, paterne facun-
die (Sidonianz) delicias, et flumina fontium paterno-
rum extollit (i). Qui rursus ad ipsum Apollinarem
scribens (7): Hic nunc, inquit, nihil falso, nihil as-
sentatorie me loqui , coram sinceritate vestra imprecor
testem Deum, tantum me (uo judicio delectatum, veluti
si auribus domni mei patris tui (Sidonii) meditata con-
(essus, cujuscunque laudis momento sub censore dona-
ver. Gregorius denique Turonensis (k) : Sanctus
Sidonius, ait, tante facundie erat, ut. plerumque ex
improviso luculentissime quc voluisset, nulla obsistente
mora componeret. Neque aliter de antistite nostro
(9 Baun. praefat. ad tom. I opp. Sirmond., ἃ 41
n.
᾿ Baron. ad ann. 484, δ8 1260, 129.
c) Sirmond. ad epist. 49, lib. ix.
d) Sidon. epist. 12, lib. ix.
e) Greg. Turon. Hist. Franc, lib. i1, cao. 21.
f) Claudian., pag. 417.
(9) 1d. epist. 1, pag. 455.
su
doctrinz statim eluceat..... Neque vero in iis tantuin
qus attentius meditabatur et elaborabat, quantus
esset ostendit; sed in extemporalibus etiam repen-
Wnisque scriptionibus , quarum illi tam prompta
facultas erat, ut non pauculos duntaxat versus non
meditatos funderet e vestigio..... sed justa interdum
utroque orationis genere opuscula pari celeritate
pertexerct..... Ceterum. eum talis omni ex parte
tantusque esset Sidonius, ejusque scripta omnibus
mirifice probarentur, ipse unus de se modice sentire
ac parum sibi usquequaque satisfacere videbatur.
Itaque et multa suppressit, et quzdam adorsus, ut
Attilio. bellum, operis pertzsus abjecit. Historiam
praterea sui temporis ut scriberet hortante Leone
Eurici regis consiliario detrectavit, eum diceret
historize scribend:e consilium clericis minime conve-
nire. » Huc usque Sirmondus.
VII. Quod superest, eam Sidonianorum editionem,
Baunium secuti (m), typis exprimendam tradidimu;
quam ipsemet Sirmondus summa diligeutia recogni-
tam et illustratam evulgavit. Neque tamen eorun ulla
pretermisimus, sive qu: in posteliori editione Lab«
beus ex Sirmondi schedis adjecit, sive qux Sirmon-
dianorum editor ex compluribus tum regize tam Col-
bertiuz bibliothecz mss. codicibus ad Sidonii textum
emaculandum eruit. Adjecimus praterea observatio-
nes illas quas in idem consilium laudatus editor in
praefatione ad tomum I collectionis Sirmondianz ex
varlis virorum eruditorum operibus descripsit. Non-
nulla denique alicubi adnotavimus, nobis aliunde
petita. :
h) Gennad. de Vir. illustr. cap. 92.
i) Avit. Vien. epist. 38.
j) Id. epist. 45.
k) Grey. Turon. Hist. Franc. lib. n, cap. 93
lo Sirmond. Vit. S. Sidon., col. seq.
m) Baun. przefat. ad Sirmond. opp. toin ], ἃ 11,
initio.
441
ROLEGOMENA, Au
VITA
S. SIDONII APOLLINARIS
À SIRMONDO ADORNATA.
απο,
Sidonium nobilissimo inter Gallos genere, ac pa- A diu tamen postea superstes, Aprunculo successor
ire avoque przfectis praetorio Galliarum natum con-
stat. De patria cum alii diversa sentiant, ipse Lugdu-
nensem se non semel nec obscuris verbis significat.
Sed crebra in ejus libris Arvernorum mentio, apud
quos conjugem primum Aviti imp. filiam, deinde
cathedram episcopalem sortitus est, nonnullis an-
sam dedit ut Arvernum suspicarentur. Lugduni ergo
natus, atque optimis, quibus tum adhuc referta erat
Gallia, liberalium artium usus magistris, inter quos
Ennium in poeticis, Eusebium in philosophicis com-
memorat, eam in omnibus natura et studio laudem
est. consecutus, ut eruditorum. sui z:vi (quod Ma-
merti Claudiani de ipso elogia docent) peritissimus
ac disertissimus haberetur. Poeticze imprimis fana
claros, non solum apud squales amicos, verum
etiam apud principes ipsos in pretio fuit. Quorum
slterum declarant omnium generum epigrammata
et carmina, 40:8 amicorum rogatu variis de rebüs
officiosissime scripsit; alterum tres panegyrici, qui-
bus Avitum socerum, Majorianum, et Anthemium
Augustos publice laudavit, benevoulentixque a singu-
lis fructum tulit. Nam et Rom: statuaui inter poetas
sub Avito in fori Trajani bibliotheca ineruit, et ἃ
Majoriano, cum circenses daret Arelate, solemni ejus
epulo inter bonoratos adhibitus est, atque a Satyre, -
cujus insimulabatur, invidia singulari exemplo vin-
dicatus. Ab Anthemio denique, post comiti vam alias-
que quibus ornatus antea fuerat dignitates, prefectus
Urbi creatus, atque patricius, familiam suam, quam
prefectoriam a majoribus acceperat, reddidit patri- ἢ
ciam. Nec multo post defuncto Arvernorum epi-
scopo Eparchio, in ejus locum, quamvis renitens,
et nondum clericus, suffectus est. Quod munus
summa cum modestia susceptum, pari cum sanceti-
tte ac vigilantia, turbidissimis temporibus, maxi-
masque inter difücultates tum privatas tum publicas
administravit. Primum enim obsessis per Gothos
Arvernis, diutina acerrimazque oppugnationis mo-
lestias pertulit; deinde redacto ex nepotis Aug. fc-
dere in hostium potestatem oppido, ab his per lega-
tionis speciem relegatus aliquandiu exsulare coactus
est. Tum suis tandem redditus, cum in officii curam
intentus, nullam inter barbaros optimi pastoris par-
non sine divina prxsensione designato, ad coeli pra:-
mia evolavit xii calendas Septembris. Qui dies exinde
anniversarix ipsius memoriz apud Arvernos dicatus
est, el tumulo inscriptus cum epitapbio. Liberos ex
Papianilla conjuge ante episcopatum susceptos re-
liquit A pollinarem filium, et Rosciam ac Severianam
filias. Ingenii vero monimenta, quamvis alia plurima
scripserit, bz: soia quas restant publici juris esse
voluit. In quibus sane, seu metro vinctis, seu liberis
ac solutis, sive narret aut suadeat, sive laudet aut
vituperet, et quodcunque argumentum tractet , par
in omnibus felicitas et copia, atque ea tum verbo-
rum, tum sententiarum varietas, ut mira in eo vis
ingenii et abundantia quxdam doctrinz statim elu-
B ceat. Qua opinor fiebat ut doctis etiam etatis su:e
hominibus, velut Ruricio Lemovicensi, obscurior
atque interprete egere judicaretur. Neque vero in
iis tantum que attentius meditabatur et elaborabat
quantus esset ostendit, sed in extemporalibus etiani
repentinisque scriptionibus. Quarum illi tam prompta
facultas erat, ut non pauculos duntaxat versus non
meditatos funderet e vestigio, quale fuit distichum
quo Satyrg calumniam deprecatus est apud Majo-
rianum, et alteruin reciprocum quo lusit iu torren-
tem, aut tetrastichum quod in Philematii gratiam
composuit; sed justa interdum utroque orationis
genere opuscula pari celeritate pertexeret. Ejusmodi
enim fuit concio Bituricensis, quam paucis horis
dictavit, et Anacreonticum carmen, quod Burdegala
in Petri librum magistri epistolarum subito profe.
rens, cum eximiis illius szeculi poetis Domnulo, Se-
veriano atque Lampridio decertavit. Sed nunquam |.
quid in hoc genere posset clarius enituit quam cuin
subtracto sibi, ut estapud Gregorium Turonensein,
inter sacra libello ex quo recitare consueverat, to-
tam nibilominus dicendorum seriem apposite ac lu-
culenter explicuit. Caeterum cum talis omni ex parte
tantusque esset Sidonius, ejusque scripta omnibus
mirifice probarentur , ipse unus de se modice sen-
tire ac parum $ibi usquequaque satisfacere videba-
tur. Itaque et multa, ut dictum est, suppressit, et
qu:edam adorsus, ut Attilze bellum, operis pertasus
abjecit. Historiam praterea sui temporis ut scriberet
hortante Leone, Eurici regis consiliario, detrectavit,
"Rem omitteret, ac singulari in omnes benignitate,
Aprecipua in egenos munificentia, neminem ipse la- D cum diceret historie scribendz consilium clerico
-E-esseret, zmulorum tamen, ut mos est, in se odia — minime convenire. Atque hzc fere omnia, multoque
-HE-0ncitavit : duorum videlicet presbyterorum , qui — etinm plura de Sidonio discere licet ex ipsis operibus
""-»mni Ecclesix sux potestate per summam contume- — Sidonianis. Colitur autem apud Arvernos, ut jam
ἊΝ mam exutum, in maximas rerum oinnium angustias — quoque monuimus, stato die rituque sanctorunt nu-
"E-oujecerunt. Sed diuturnam eam cladem esse divina — mero przeclari antistitis memoria, rcligioseque asser-
UAltio passa non est. In integrum ergo restitutus, nec — vantur sacra ejus ossa in basilica Geuesiana, quo
MS
mum conditüs fuerat, translata commemorant. Ejus
SIDONII &POLLINARIS
jam olim ex vetere S. Saturnini :edieula, in qua pri- À,
4d
porro epitaphlum, eujus supra meminimus, ex ve-
teri«codice Cluniacensi depromptum sic habet :
EPITAPHIUM SIDONII.
Sanctis contiguus, sacroque patri
Vivit sic meritis Apollinaris,
Inlustris titulis, potens honore,
Rector militiz, forique judex.
Mundi inter tamidss quietus undss,
Causarum moderans subinde motus,
Leges barbarico dedit furori,
Discordantibus inter arma regnis,
Pacem consilio reduxit amplo.
Hac inter tamen et philosophando
Scripsit perpetuis habenda szelis.
Et post talia dona gratiarum,
Summi pontificis sedens cathedram,
Mundanos suboli refandit aetus.'
Quisque hic dum laerymis Deum rogabis
Dextrum funde preces super sepulerem.
Nulli incognitus, et legendus orbi,
lilio Sidonfas tibi invocetur.
xii cal. Septemb. Zenone imp.
TESTIMONIA DE SIDONIO APPOLLINARI.
MAMERTI CLAUDIANI PRESBYTERI VIENNENSIS.
Exstant Mamerti Claudiani de Statu anims libri
tres ad Sidonium scripti, in quibus illum, inter cte
tera laudum elogia, potissimum disertorum, erudi-
tissimum "virorum, sc veteris eloquentize reparato-
rem appellat. Epistolz autem, quam operi prselizit,
titulus hic est : Profectorio putricio doctissimo viro
et optimo C. Sollio Sidonio Claudianus S.
GENNADM PRESBYTERI MASSILIENSIS DE VIRIS
ILLUSTRIBUS CAP. XCII.
Sidonius Arvernorum episcopus scripsit varia et
B grata volumina, et sane doctrinm. Homo siquidem
tam divinis quam humanis δὰ integrum Imbutus acer-
que ingenio, scripsit ad diversos diverso metro vel
prosa compositum insigne volumen, in quo quid in
litteris possit ostendit. Verum in Christiano vigore
pollens etiam inter barbare ferocitatis duritiem,
408 eo tempore Gallos oppresserat, catholicus pater
et doctor babetur insignis. Floruit ea tempestate
qua Leo et Zeno Romanis imperabant
Ὁ, SOLLIE APOLLINARIS. SIDONII
EPISTOLAE.
LIBER PRIAUS.
N. B. In editione Sirmondiana noue post textum separatim edite sunt. Nos, lectoris commoditati consulentes, sub
textum revocavimus. Illsrum vero
analyticus ín notas postea non sine fructu recudstur. Epir.
EPISTOLA PRIMA.
Sidonius Ὁ Constantio suo salutem.
] Diu precipis, domine major, summa suadendi
auctoritate, sicuti es in iis qux deliberabuntur con-
siliosissimus, ut si qu: litter: paulo politiores varia
3ccasione fluxerunt, prout eas causa, persona, tem-
* 6 * Quidam codices Modesti quoque nomen ad-
dunt, hoc modo, « C. Sollii Apollinaris Modesti Sido-
nii, » nec insolens fuit ea etate, ut quinque unius
essent vocabula : czterum hujus pranominis nulla
usquam est mentio apud Sidonium : nisi eo forsan
allodere videatur, cum ad Oresium scribens signifi-
cat, malle se modestum quam faccetum existimari.
Sidonii vero nomen ultimo loco positum , ut verum
et proprium. Quare qui ordine inverso Sidonium Apol-
linarem vocant, Angelum Politianum et alios quos-
dam secuti, qui ante centum fere annos ita primi ap-
pellarunt, prater morem faciunt sxculi Sidoniani.
odemque in errore versantur qui Prosperum Tiro-
nem scribunt, cum Tiro Prosper dicendus sit, atque
ita in antiquis exemplaribus inscribatur.
ionem , sicut ina Sirmondo habetur, crassiori charactere expressimus, ot index
C pus elicuit, omnes retractatis exemplaribus enu-
cleátisque. uno volumine includam, Q. Symmachi
rotunditatem, C. Plinii disciplinam maturitatemque
vestigiis * przsumptiosis insecuturus. Nam ὁ de
Marco Tullio silere me ἴῃ stylo epistolari melius
puto, quem 9 nec * Julius Titianus totam sub no-
b Lugdunensi postea presbytero : cujus exstant
libri duo de Vita S. Germani Antisiodorensis. Hune
eumdem multis ssepe laudibus ornat Sidonius, tem
in c:zeleris quas ad ipsum alioeve scribit, tum maxime
in postrema omnium epistola ad Firminum, Apud
Isidorum de Viris illustribus in mentione Paulini
episcopus appellatur, sed perperam ni fallor. -
* [n aliquibus mss., presumpluosis.
4 Non quod Ciceronis stylum in enon probet, wt
Petrareha et Politianus censuerunt : sed 57 quod su-
perbum ducat Ciceronis imitationem sibi polliceri,
quam ne Titianus quidem pro dignitate expresserit.
* Senior, pater Titani alterius, quo magistro
usus est filius Maximini Aug. Capitolinus : Oratore
usus est Titiano filio Titiani senioris, qui provinciarum
* Quinque priores notarum pagioas , sicat etiam tres ultimas, ad Sidonii operum calcem rejecimus, ubi excuss» sunt'
sul titulo Coronidis, ἃ nostra pay. 117-7 48 media, ad finem pagina 751-753.
, uon expressinius, ut pote ad quas lector in iudice non revocetur. Ebr.
ag antem octo peginas
M5
| EPISTOLARUM LIB. 1
minibus illustrium feminarum digna similitudine ex- A significaretur. Pareo libens, in quantum $ epistola-
pressit. Propter quod illum czteri quique * Fron- -
fonianorum , utpote consectaneum 3mulati, cum
*eternorum dicendi genus imitaretur, oratorum si-
miam nuncupaverunt. 5 Quibus omnibus ego, im-
mane dictu est, quantum semper judicio meo ces-
serim, quantumque servandam singulis pronuntia-
verim , temporum suorum meritorumque przrogati-
vam. Sed scilicet tibi parui, tuxque examinationi
has non recensendas (hoc enim parum est), sed de-
fecandas, ut aiunt , limandasque commisi, sciens le
immodicum esse fautorem non studiorum modo,
verum etiam studiosorum. Quamobrem nos nunc per-
quam hseitabundos in hoc deinceps fama pelagus
impellis. Porro autem super hujusmodi opusculo tu-
tius conticueramus, contenti * versuum felicius quam
peritius. editorum opinione, de qua mihi jam-
pridem in portu judicii publici, post lividorum la-
tratuum scyllas enavigatas, su/ficientis glori: anchora
sedet. Sed si et hisce deliramentis genuinum mola-
rem invidia non fixerit, actutum tibi a nobis volu-
mina numerosiora percopiosis seaturentia sermoci-
nationibus multiplicabuntur, Vale.
; EPISTOLA 1].
Sidonius 4 Agricole suo salutem.
Saépcorümero postulavisti ut, quia * Theodorici
regis Gothorum commendat populis fama civilita-
440
ris pagina sinit, laudans in t6 tam delicata sollici-
tudinis ingenuitatem, lgitur vir est et illis dignus
agnosci qui eum minus familiariter intuentur : ita
personam suam Deus arbiter et ratio, nature cou-
summatz felicitatis dote sociata, cumulaverunt. Mo-
res autem hujuscemodi, ut laudibus eorum f nihil ne
regni quidein. defraudet invidia. Si forma φυγαί,
corpore exacto, longissimis brevior, procerior, emi-
nentiorque mediocribus. Capitis apex rotundus, in
quo pauluium a planitie frontis in verticem ciesaries
refuga crispatur. Cervix non sedet nervis. Geminos
orbes hispidus superciliorum coronat areus. Si vero
cilia flectantur, ad malas medias palpebrarum margo
prope pervenit. 5 Aurium legulz, sicut mos geutis
B est, " crinium superjaeentium flagellis operiuntur.
tem, litteris tibi formz» 5088 quantitas, vitze qualitas |
Nasus venustissime incurvus. Labra subtilía, nec
dilatatis oris angulis ampliata, Si casa dentium se-
ries ordinata promineat, niveum protinus repraesen-
tat colorem. Pilis infra narium antra fruticantibus
quotidiana succisio. Barba concavis hirta tempori-
bus, quam in subdita vultas parte surgentem stirpi-
tus tonsor assiduus genas ad usque forpicibus evellit.
Menti, gutturis, colli non obesi, sed succulenti,
lactea cutis, quz propius inspecta juvenili rubore
suffunditur. Namque hunc illi crebro colorem non
ira, sed verecundia facit. Teretes humeri, validi la-
cerii, dura brachia, patule manus, recedente alvo
libros puicherrimos scripsit, et qui dictus est simia sui C gnum adeptus. Hujus ergo adhuc superstitia (ormam,
temporis, quod cuncta imitatus esset. Julium Titianum
utroque nomine vocat etiam Ausonius ad Probum
epist. 16; Julium oratorem Cass'odorus lib. 1 Divi--
narum lustitutionuia 25. Cujus quidem varia fuerunt
opera, qua ab autiquis scriptoribus commemorautur :
ut libri Provinciarum , seu Cosmographiz, a Capito-
lino, Servio et Cassiódoro; fabulae JEsopi:x ab Auso-
nio; libri de Agricultura a Diomede; artis rhetoricae
preceptà ab ]sidoro; themata Virgiliana a Servio
eodem. Sidonius hoc loco epistolas etiam a Titiano
editas significat; non veras, sed fictas nominibus
illustrium feminarum, quales sunt Ovidii qux Ileroi-
dum nuncupantur.
^ Sectatorum Cornelii Frontonis, qui princeps fuit
oratorum sui seculi, τὰ πρῶτα, ut est in Dionis epi-
og. Diversa
lome, τῶν τότε Ῥωμαίων iv δίκαις φερό
enim per singulas atates fuerunt philosoplorunm,
poetarum, oratorum secte et fami'ize. Ut igitur poetae
alii Virgiliani, alii Ovidiani, et jurisconsulti alii
Cassiani, alii Proculiani : sic oratores ea zetate Fron-
toniani dicti, qui Frontonis imitationem profiteban-
tur, et Festiani fortasse, qui Postumii Festi. Vetus
inscriptio, Postumio Titiano oratori]pronepoti et secta-
tori M. Postumii Fes:i oratoris.
5 Non solum Ciceroni, verum etiam Plinio et Sym-
macho. Ad illos enim redit, post ea quz de Fron-
tonianis inseruit. Etsi sentio, inquit, quam impar
ilis omnibus sim, qui epistolas suas superioribus
sieulis ediderunt, tibi tamen parui, et has meas vel
lama periculo emisi.
* Hinc apparet poemata Sidonii haud paulo ante
epistolas in lucem exiisse.
4 Sidonii sororio, Papianillee uxoris fratri, ut do-
«-cbit epistola 12, lib. i1.
. *]unioris. Duo enim hujus nominia Vesogothorum
in Gallia reges fuerunt : prior Vallie successor, qui
in pugna Catalaunica occubuit : alter ejus filius, post
"Ihorismodi fratris czdem, anno a pugna tertio re-
mores, actiones omnes graphice describit.
f Hoc addit, quia rarum est ut principes suis in-
visi non eint, Seneea Thyeste: Simul ista mundi
conditor posuit Deus, odium atque regnum. Cicero pro
Flacco : & Facem cwitatum quid. est negotii. conci-
tare? in eum presertim qui nuper summo cum imperio
(uerit, summo autem in amore esse propler, nomen
ipsum imperii non potuerit ?
€ Note. sunt ligulze in mens:ze vasculis 1nstar co-
chlearium, Aliud est cochlear, aliud ligula : sed nos
hodie cochlearia vocamus, qux ligula sunt verius.
Ab larum similitudine aurium legulas dixit, quia
curvze et cavae sunt; lolliginum item ligulas eamdem
ob causam Apuleius : ut contra, lienis regulan alibi
Sidonius et Alcimus Avitus dixerunt, patuli et reet.
Nec minus eleganter Severianus Gabalensis, qui
cymbalum auribus tribuit homilia 5 in Hexaemeron
Ἡ ἀχοὴ ἔχει τὴν χρῆσιν" ἔχει τὴν ὄψιν. Τὸ γὰρ περικχεέ-
μῆνον χυμὔαλον χοσμεῖ τὸ ζῶον. Legulam autem pro
ligula agnoscunt etiam glossaria, qua ἀνστρὸν 1π-
terpretantur. ΝΕ
h Gothiczx gentis mos fuit czesariem discriminare,
ntque implexa crinium flagella in aures et terga de-
mittere, Isidorus Originum xxix : Nonnulle gentes non
solum in vestibus, sed et in corpore aliqua sibi proprta
quasi insignia vindicant, ut videmus cirros Germano-
rum, granos et cinnabar Gothorum. Ubi cirros intel-
ligo in nodum coactos : quod proprium Suevorum, qui
majorem Germanix partem obtinebant , insigne facit
Tacitus : granos vero liec ipsa crinium flagella de
quibus et synodus Bracarensis, cum de lectoribus
cavet, "e granos gentili ritu dimittant. Sic enim le-
gendum rcete monuit Garsias Loaysa; sed perperam
exposuit de veste laica et oblonga, cum ex ipsis Isidori
verbis liqueat granos ad vestes minime pertinere. Cri-
nium porro flagella Francis etiam, regis praesertim
atirpe natis, in usu fuisse docent Agathias lib. v, et
Gregorius Turonensis lib. vt, cap. 24, et aliis locis.
i Q0. 07 05 Ww MS moms
ὃ e. 04
47
SIDONII APOLLINARIS
44$
pectus accedens. Aream dorsi humilior inter excre- A acceptum modo insinuatis e regione capitibus in-
menia costarum spina discriminat. Tuberosum est
utrumque musculis prominentibus latus. A& In suc-
cinctis regnat vigor ilibus. Corneum feniur, interuo-
dia poplitum bene mascula. Maximus in minime
rugosis genibus honor. Crura suris fulta turgentibus,
et qui magna sustentat membra pes modicus. Si
actionem diuturnam, qu: est forinsecus exposita,
.perquiras , antelucanos ^ sacerdotum suorum cetus
inimo comitatu expetit, grandi sedulitate venera-
tur: quanquam, si sermo secretus, possis animad-
verlere quod servet istam pro consuetudine polius
quam pro b ratione reverentiam. Reliquum mane
regni administrandi cura sibi deputat. Circumsistit
sellam comes armiger, pellitorum turba satellitum
tendit, modo ad talum pendulum nodi parte con-
versa, lauguentem chordz laqueum vagantis digito
superlabente prosequitur: et mox S spicula capit, imi-
pl t, expellit : quidve cupias percuti, prior admouet :
eligis quid faciat, quod elegeris ferit: et si ab al-
terutro errandum est, rarius fallitur figentis ictus,
quam destinantis obtutus. Si in convivium venitur,
quod quidem diebus profestis simile privato est, non
ibi impolitam congeriem liventis argenti mensis ce-
dentibus suapiriosus minister imponit. Maximum
tunc pondus in verbis est : quippe cum illic aut nulla
narrantur, aut seria. 4 Toreumatum peripetasnfa-
tumque modo conchyliata profertur suppellex , modo
byssina. Cibi arte, non pretio placent : * fercula ni-
ne absit admittitur, ne obstrepat eliminatur : sicque B tore, non pondere. Scyphorum , paterarumque raras
pro foribus immurmurat * exclusa velis, inclusa can-
cellis. Inter hzc intromissis gentium legationibus,
audit plurima, pauca respondet. Si quid tractabi-
tur, differt : si quid expedietur, accelerat. Hora est
secunda? surgit e solio, aut thesauris inspiciendis
vacaturus, aut stabulis. Si venatione nuntiata pro-
cedit , arcum Jateri innectere citra gravitatem regiam
judicat : quem tamen, si cominus avem feramque
aut venanti monstres, aut vianti sors offerat , inanui
post tergum reflexze puer inserit, nervo lorove flui-
tantibus : quem sicut puerile computat gestare the-
catum, ita muliebre aecipere iam tensum. lgitur
8 Suos dixit, Arianos denotans, quales erant om-
nes Gothi. ! .
b In poster. edit., religione. Sic et Savaroniana, ac
mss. aliqui. — ΝΞ L .
€ Sic et Corippus lib. m, Justini minoris consi-
storium describens, protectores extra velum collo-
cat, his versibus :
Nob:litas medios sedes Augusta penates,
Quattuor eximiis cireumvallata columnis.
Et post alia :
Vela tegunt postes : custodes ardua servant
Limina, et indignis intrare volentibus obstant ,
Condensi numeris fastu nutuque tremendi.
Consistorii regii fores velis prztendebantur : pro-
xima huic statio cancellis septa et clausa erat. Intra
velum, hoc est in consistorium ipsum, admissi co-
mites et participes consilii: satellites inter cancel-
los et vela substitere. De his cancellis quibus judi-
dicum item omnium secretaria vallabantur, Cassio-
dorus senator xi Variarum 7 Θ et glossze enti-
quo : Caula, cancelli ante judicem. Extra cava ,
foris versus atria. Greci χιγχλίδας vocant, hoc est,
θύρας διχτυωτὰς τῶν ἀρχείων, ἢ δικαστηρίων, Suida
teste.
d Libro τι, epistola δὰ Serranum, sericatum to—
reuma ; et lib. ix , in carmine Anacreontico, rutilum
toreuma bysso. Quibus omnibus locis toreumata pro
toralibus posuit, el voce abusus est, Prudentii exem-
plo in Psychoinachia :
. uda ubi multo
Fulcra mero veterique toreumata rore rigantur.
Et Salviani lib. iv ad Ecclesiam. Toreumata enim
proprie sunt thericlea vasa c:elata, quibus nihil com-
mune cum purpura et bysso. At toralia, stragulz
vestes lectorum tricliniarium : qua: vulgo ex pellibus
erant, pro facultatum luxusque modo purpurea fie-
bant et serica. Cicero Philippica 2 : Conchyliatis Cn.
Ponpeii peristromatis sereorum in cellis, lectos stratos
oblationes facilius est ut accuset sitis, quam recuset
ebrietas. Quid multis ἢ Videas ibi elegantiam Grz-
cam, f abundantiam Gallicanam, celeritatem Italam,
publicam pompam, privatam diligentiam , regiam
disciplinam. De δ luxu autem illo sabbatario narra-
tioni mex supersedendum est, qui nec latentes potest
latere persenas. Ad copta redeatur. Dapibus ex-
pleto somnus meridianus szepe nullus, semper exi-
guus. Quibus horis viro tabula cordi est, tesseras
colligit rapide, inspicit sollicite, volvit argute, mittit
instanter, ^ joculanter compellat, patienter exspectat.
]n bonis jactibus tacet, in malis ridet, in neutris
videres. Martialis lib. ni.
Cubitis trudit et inde convivas,
Effultus ostro, sericisque pulvinis.
4 Plerique pondere legunt; alii splendore, ut Pi-
thoi codex, quod non minus arridet. Eadem enim
conjunxit Plinius de Carmaniz murrhinis agens lib.
rius quam splendor.
f Quam in dialogis non semel suggillat Sulpicius
Severus : et Francis familiarem testatur Luitprandus
Ticinensis lib. 1, cap. 6 : Metensis, ait, episcopus
cibaria ei multa secundum Francorum consuetudinem
ministraret.
. € Festorum dierum, per quos publicis privatisque
conviviis major luxus : adeo quidem ut cynico dente
Antisthenes ἑορτὴν γαστριμαργίας ἀφορμήν vocitaret.
Quin dies festos intelligat dubium esse non potest.
Hos enim profestis opponit, quorum convivia sine luxu
fuisse dixit. Sacrarum nempe litterarum more locutus
eat, qux festa omnia, quoscunque in dies incidant,
sabbata vocant : aa66arovy πᾶσαν ἑορτὴν χαλοῦσιν, ait
Isidorus Pelusiotes lib. mm, c. 10. Constat quidem
Orientales olim in ecclesia etiam sabbatis, perinde ac
D dominicis, feriari solitos, conventusque sacros agere:
quam ob causam Asterius, Amasex Ponti episcopus,
in homilia de repudio καλὴν τὴν συνωρίδα τοῦ σαδθάτον
καὶ τῆς κυριαχῆς; et Gregorius Nyssenus iu oratione
quadam dies illos fratres vocat, luxumqwe adeo et
elicias sabbatarias reprehendit : cum Occidentales
contra dominico contenti, sabbati ferias, ut Judzeo-
rum proprias, neglexerint. Unde et Tertuliianus in
Apologetico : Secundo 1) loco ab iis sumus, qui diem
sabbati otio οἱ luxui discernunt : id est dominico fe-
riamur, ut illi sabbato. Licet ergo potuerint fortasse
Gothi, ut Grzcorum discipline alumni, sabbatis quo-
ue Grecorum ritu feriarj : aptius tainen est quod
iximus, sabbati nomine hoc loco dies festos omnes
intelligi.
^ [n aliquibus mss., joculariter.
|
- XXxvii, Cap. 2: Splendor his sine viribus, hitorque ve-
449
EPISTOLARUM LiB. !/
450
irascitur, in utrisque philosophatur. Secundas fastidit A bus non minus mulcet virlus animum quam cantus
vel timere, vel facere : quarum opportunitates sper-
nit oblatas, transit oppositas. SMie motu evaditur,
sine colludio evadit. Pütes illum et in calculis arma
Iractare. Sola est illi cura vincendi. δ Cum luden-
dum est, regiam sequestrat tantisper severitatem,
hortatur ad ludum, libertatem, communionemque.
Dicam quod sentio : timet timeri. Denique oblectatur
commotione superati: et tunc demum credit sibi
non cessisse collegam , cum fidem fecerit victoris
sux bilis aliena. Quodque mirere, sxpe illa l:etitia,
minimis occasionibus veniens, ingentium negotiorum
merita fortunat. Tunc petitionibus diu ante per
patrociniorum naufragia jactatis, absolutionis subitze
portus aperitur. Tunc etiam ego aliquid obsecraturus
auditam. Cum surrexerit, inchoat nocturnas aulica
gaza custodias, armati regie domus aditibus assi-
stunt, quibus horz primi soporis vigilabuntur. Sed
jam quid meas istud ad '7 partes, qui tibi indicanda
non multa de regno, sed pauca de rege promisi ?
Simul et stylo finem fieri dece : quia et tu cogno-
scere viri non ainplius quam studia personamque
veluisti, et ego non liistoriam, sed epistolam efficere
curavi. Vale.
EPISTOLA 11].
Sidonius 5 Philimatio suo salutem.
] nunc, et legibus me ambitus interrogatum * se-
natu move, cur adipiscendz dignitati hereditaria
euris pervigilibus incumbam : 4 cui pater, socer,
feliciter vincor, quando mihi ad hoc tabula petit, ut B avus, proavus, prefecturis urbanis pretorianisque,
causa salvetur. Circa nonam recrudescit moles illa
regnandi. Redeunt pulsantes, redeunt submoventes,
ubique litigiosus fremit ambitus : qui tractus in
vesperam, ccena regia interpellante rarescit, et per
aulicos deinceps pro patronorum varietate disper-
gitur, usque ad tempus concubia noctis excuba!urus.
Sane intromittuntur, quanquam raro, inter ceenan-
dum mimici sales, ita ut nullus conviva mordacisg
linguze felle feriatur, Sic tamen quod illic nec organa
hydraulica sonant, nec sub phonasco vocalium con-
centus meditatum acroama sjmul intonat. Nullus
ibi lyristes, choraules, * mesocborus, tympanistria,
psaltria canit : rege solum illis fidibus delinito, qui-
^ Pertinet ad pantomimos cordacistas, qui corda- €;
cem, αἰσχρὰν καὶ ἀπρεπῆ ὄρχησιν, Saltabant. His enim
qui crotalis vel manuum plausu signa dabat, quia in
medio choro erat, mesochorus dicebatur, ut docuit
nos vetus scholiastes Juvenalis ad satyram 11. Quo
$»ectans Plinius junior lib. 11 epistolas ad Maximum,
mesochoruin non inepte dixit eum qui in auditorum
corona cateris ad laudaudunm joratorem conductis
plaudendi signum dabat.
b Lugdunensi Caussidico, de quo lib. v, epist. 17
ad Eriphium ejus generum.
* Lege Calpurnia sancitum olim fuerat ambitus
damnatos μήτε ἄρχειν, μήτε βουλεύειν, ita ut aditu
curi: honorumque perpetuo arcerentur. Lex Julia
ponam mitigavit, eamque redegit ad quinquennium:
auctor Dio lib. xxxvi et tvi. Verum lex Julia, ut
Modestinus docet, in Urbe cessavit, postquam magi-
stratas a priucipe creari coepti; et poena in eos qui
apud principem ambirent ali& postea decrete, ut
lib. 1 cod. Theod. ad legem Juliam de ambitu.
Quare Sidonius, cum senatu movere leges ambitus
dixit, non ad sui, sed ad superiorum temporum mo-
rem respexit.
4 De proavo Sidonii ejusque honoribus nihil lectum
memini. Apollinaris avus prefectus pretorio Gal-
liarum fuerat principe Honorio, paler imperante
Valentniano. Avitus denique socer, et przfectus
Wem, et magister utriusque militie, ut suis locis
»stendetur.
* Officiorum : quz palatii magisterii Eumenio rhe-
lori pro scholis /JEduorum. Magister officiorum totam
palatii disciplinam, omnesque scholarum ordines et
officia regebat. Inde nomen illi, vel ab officiis vel ab
aula ipsa et palatio. Rutilius Numatianus :
Officiis regerem cum regia tec: magister,
Armigerasque pii principis excubias.
Grici quoque nunc ἡγούβενον τῶν βασιλείων, ut Theo-
w em.
* magisteriis palatinis militaribusque micuerunt. Et
ecce Gaudentius meus hactenus tantum Tribunitius,
oscitantem nostrorum civium desidiam f vicariano
apice transcendit. Mussitat quidem juvénuüm nostro-
rum calcata generositas : sed qui transit derogantes,
in hoc solum movetur, ut gaudeat. Igitur venerantur
hucusque contemptum, ac subite stupentes dona
fortunze, quem /consessu despiciebant, sede suspi-
ciunt. Ille obiter stertentum oblatratorum aures rauci
voce preconis everberat : qui in eum licet stimulis
inimicalibus excitentur, scamnis tamen amicalibus
deputantur. 5 Unde te etiam par fuerit privilegio
m prfecture, in Β 408 participanda de-
doretus lih. v; nunc ἡγεμόνα τῶν ἐν αὐλῇ τάξεων, ut
Zosimus lib. u. Glossa nostra, μάγιστρος ὀφφιχίων
ὄνομα οὐδὲν ἧττον τοῦ ἡγουμένου τῶν αὐλικῶν χαταλόγων
διασημαίνων.
t Vicarie przfecture : qui vicarianus honor, et
vicariana dignitas passim, aut etiam vicaria abso»
lute, ut de magisteria dicebamus. Vicarii ergo erant
qui pro przfectis 11 pratorio sibi creditas aliquot
provinciarum diceceses administrabaut : ut przfecti
retorio Jtaliz vicarii tres fuerunt, urbis Roue,
tali et Africze : totidem przfecti praetorii Galliarum
vicarii, unus Hispaniarum, alter Britanniarum, ter-
tius septem provinciarum per Gallias, de quo hic agi
censeo. Non enim audiendi sunt qui tres vicarius iu
una Gallia ponunt, cum recte in Notitia scriptum sit
vicarios in Occidente sex tantum fuisse; hos nimi-
rum quos enumeravimus. Quia igitur vicarii proximo
gradu erant a przfectis, Ausonius in Mosella vica-
riam secundam prafecturam vocat, vicariosque Italix
et Britanniarum designat his verbis :
Aut Italum populos, Aquilonigenasque Britanno.
Prafecturarum titulo tenuere secundo.
& Suadet ut prefecturz assessionem sibi oblatam
recipiat, atque hujus muneris privilegio antiquati
honoris, alterius fortasse assessionis quam apud
'vicarium gessera!, jacturam resarciat. Assessores
consiliarii przefectorunm peracta militia multis privi-
legiis ornabantur, ac vicariis denique ipsis &equaban-
tur, cod. Theod. de comitibus qui illustribus as-
sederunt. Qua pr:irogativa carebant qui vicariis
tantum aut aliis minoribus judicibus assederaut.
]deo verendum ait Philematio, ne si extra praefecto-
rianz assessionis prxrogativam in concilium vene-
rit, reipsa sentiat se nullum fructum ex vicariorum
assessione cepisse. uu
b [n poster. edit., quam varticipandam. Sic in aliis
libris editis.
— ἡ ..-
Ati
dium ; ne si extra prerogativam consiliarii in con-
cilium veneris, solas vicariorum vices egisse videare.
Vale.
8 EPISTOLA IV.
Sidonius * Gaudentio suo salutem.
Macte 'esto, vir amplissime, fascibus partis dote
meritorum : quorum ut titulis apicibusque potiare,
non maternos reditus, non avitas largitiones, non
uxorias gemmas, non paternas pecunias numeravisti :
quia tibi econtrario P apud principis domum, inspe-
cla sinceritas, spectata sedulitas, admissa sodalitas
laudi fuere. O terque quaterque beatum te, de cujus
culmine datur amicis lxtitia, lividis poena, posteris
gloria; tum preterea vegetis et alacribus exemplum,
desidibus et pigris incitamentum; et tamen si qui
sunt qui te quocunque animo deinceps sàemulabuntur,
Sibi forsitan, si te consequantur, debeant; tibi debe-
bunt procul dubio, quod sequuntur. Spectare mibi
videor, bonorum pace prefata, illam in invidis
ignaviam superbientem , et illud militandi inertibus
familiare fastidium, cum a desperatione crescendi ,
inter bibendum philosophantes, ferias inhonorato-
rum laudant, vitio desidiz, non studio perfectionis.
Cujus appetitus, ne adbuc pueris usui foret, majorum
judicio rejiciebatur; sic adolescentum declamatiun-
culas pannis textilibus ecomparantes, intelligebant
eloquia juvenum laboriosius brevia produci quam
porrecta succidi. Sed hinc quia ista haec satis, quod
subest, 4:80, reminiscaris, velle me tibi studii
hujusce vicissitudinera reponderare, 9 niodo me
setionibus justis Deus annuens et sospitem przestet,
et reducem. Vale.
|
a Vicario 7 provinciarum, ejus lionoris apices co-
dicillosque tunc adepto,
b Anthemii Aug. vicarii a principe ipso creaban-
tur, non ἃ praefectis. Cassiodorus senator in For-
mula vicarii urbis, Propria est jurisdictio, que datur
a principe. Proinde Maximinus ferox ille przefectus
r:etorii de quo Marcellinus lib. xxvitt, cum vicariam
ryphoriano delatam cuperet , non eam detulit
ipse, sed a principe impetravit. Secus rectores pro-
vinciarum qui a przfectis ipsis mittebantur, remo-
vebanturque sine speciali auctoritate principis, ut
atet ex lib. n! de Officio PP. Oricniis et Illyrici , et
ib. 1x de Advocatis divers. judicum. Propterca vice
tantum przfectoria judicare dicebantur; vicarii au-
tem vice sacra, ut qui a principe jurisdictionem ha-
berent. Senator idem, véce sacra sententiam dicis.
E4 lib. 1 cod. de officio vicarii, Vicaria dignitas sacre
cognitionis habet potestatem , εἰ judicationis nostra
solet reprassentare reverentiam.
.-* Lugdunum ab Urbe missa, ut dux przecedentes
ac relique hujus libri omnes prxter ultumam, Hzc
vero elegantissimam 14 continet totius itineris Ro-
mani descriptionein.
4 [u aliis libris, de.
* Lugduni, patrie utrique communis. Ut lthoda-
nusia Sidonio, sic Araria iuterdym aliis, quod ad
utriusque fluminis confluentes posita sil. Alias quo-
que urbes ad Rhodanum sitas Hhod.nitidas dixit in
carmine Anacreontíco. Irenzus vero rationem ipsam
VWactumgue circa lodenum 'Pedavovciay, Rliodanu-
—
mt
SIDONII APOLLINARIS
posceris, antiquati honoris perniciter sarcire dispen- A
D
458
EPISTOLA V.
Sidonius * Heroniu suo salutem.
Litteras tuas Rom2 positus accepi, quibus an se-
cundum commune consilium) sese peregrinationis
mex coepta promoveant sollicitus inquiris. Viam
etiam qualem qualiterque confecerim, quos aut flu-
vios viderim poetarum carminibus illustres, aut
urbes mcenium situ inclytas, aut montes nominum
opinione vulgatos, aut campos przliorum replicatione
monstrabiles : quia voluptuosum censeas, quz le-
ctione compereris, eorum qui inspexerint fideliore
didicisse memoratu. Quocirca gaudeo te quid agam
cupere cognoscere; namque hujuscemodi studiura
ὦ ex affectu interiore proficiscitur. llicet, et si secus
p quepiam, sub ope tamen Dei ordiar a secundis;
quibus primordiis majores nostri etiam sinisteritatum
suarum relationes evolvere auspicabantur. Egresso
mihi ὁ Rhodanusix nostra moenibus publicus cursus
usui fuit, ! utpote sacris apicibus accito, e quidem
per domicilia sodalium propinquorumque : ubi sane
moram vianti non veredorum paucitas, sed amicoruin
multitudo faciebat : qua» mihi arcto implicita conm-
plexu, itum reditumque felicem certantibus .votis
comprecabatur. Sic Alpium jugis appropinquatun :
quarum mihi citus et facilis ascensus, et inter utrim-
que 10 terrentis Jatera prxrupti cavatis in cailem
nivibus itinera mollita. Fluviorum quoque si qui non
navigabiles, vada commoda, vel certe pervii pontes,
quos antiquitas a fundamentis ad usque aggerem cal-
cabili silice crustatum cryptüicis arcubus fornicavit.
€ Ticini eursoriam (sic navigio nomen) ascendi : qua in
Eridanum brevi delatus, et eantatas szepe comessaliter
nobis Phaethontiadas, et commentitias arborei metalli
laerymas risi. Ulvosum Lambrum, ccrulum Adduam,
siam appellavit.
f Alioqui privato veredis publicis uti non licuisset,
cum lex Honorii lioc excepto capite interdicat, Ne
quis, ait, sibi deinceps cursum. publicum privutus
usurpet, nisi cum aut a nobis evocatlur, aut a clemen-
tie nostic veneratione discedit. Moris autem fuisse
ut quos ad se accirent principes, evectionem illia
concederent , indicant litter: Coustantü Aug. S.
Athanasium evocantis apud Theodoretum lib. n et Ju-
liani ad Eustochium his verbis, 2xs μεθέξων ὑπατείας.
"Akte δέ σε δημόσιος δρόμος ὀχήματι χρώμενον ivl, xod
παρίππῳ.
& Ostendit hic locus cursum publicum non equis
tantum veliculisque stetisse, sed navigiis etiam ac
dromonibus per flumina, lacus, sinus, ut res tulit,
distributis. Quod sane verum est. Nain id satis quo-
ue apparet ex tabula itineraria, qux iter Verona
avennam per Ilostilias designans, Hostiliis Raven-
nam per Padum iter faciendum notat; et ex Senature
apud quem Theodoricus rex dromomariis Hostilien-
$bus im hune modum scribit lib. 11 Variarum : Et
ideo comiti sacrarum largitionum nostra praecepit ἀμ.
ctoritas, ut in Hosiiliensi loco constitui debeatis : qua-
Lenus fiscali humanitate recreati, excursus cum vere-
dariis per alveum Padi more solito faciatis : μὲ diviso
labore equis publicis debeat subventri, quando cursus
vester non alteritur, qui per vias liquidas expeditur.
Dromonari remiges erant dromonum : dromones au-
tein, δρόμωνες, cursori, expediti cursus navigia liuic
rei destinata.
—
S —À
. "wb mu ?
485
EPISTOLARUM LIB. I.
A54
velocem Athesim, pigrum Mincium, qui Ligusticis A utriusque Adriatici maris oppida divisui fuere. Ilinc
Euganeisque montibus oriebantur, paulum per ostia
)dversa subvectus, in suis etiam gurgitibus Inspexi :
| quorum rip: torique passim quernis acernisque ne-
moribus vestiebantur. Hic avium resonans dulce con-
" eentus, quibus nune in concavis arundinibus, nutic
! quoque in juncis pungentibus, nunc et in scirpis
enodibus, niderum strues imposita nutabat : qus
cuncia virgulta tumultuatim super amnieos margines
soli bibuli succo fo!a fruticaverant. Atque obiter
Cremonam pervectus adveni, cujus olim est Tityro
Mantuano larium suspirata proximitas. Brixillum
dein oppidum, dum succedenti * Emiliano naute
decedit Venetus remex, tantum υἱ exiremus, intra-
vimus, Ravennam paulo post cursu dexteriore suD-
Ariminum, Fanumque perveni, illud Juliana rebel-
lione memorabile, hoc Asdrubaliano funere infectum.
Siquidem illic Metaurus, cujus ita in longum felicitas
uno die parta porrigitur, ac si etiam nunc Dalmatico
salo cadavera sanguinolenta decoloratis gurgitibus
inferret. Hinc extera Flaminix oppida, statim ut in-
grediebar, egressus, laevo Picentes, dextro Umbros
latere transmisi. Ubi mihi seu Calaber Atabulus, seu
pestilens regio Tuscorum , spiritu aeris venenatis
flatibus inebriato, et modo calores alternante, niodo
frigora, vaporatum corpus infecit. Interea febris,
sitisque penitissimum cordis medullarumque secrc-
tum depopulabantur. Quarum aviditati 39 non solum
amoena foutium, aut abstrusa puteorüm (quanquam
euates : quo loci veterem civitatem, novumque por- B hxc quoque), sed tota illa vel vicina vcl obvia
ium, b media via Czsaris ambigas utrum connectat,
»m separet. Insuper oppidum duplex pars interluit
Padi eerta, pars alluit : qui ab alveo principali mo-
lium publicarum diseerptus objectu, et 11 per eas-
dem derivatis tramitibus exhaustus, sic dividua
fluenta partitur, ut prse sbeant moenibus circumfusa
preesidium, infusa commercium. Huc cum peroppor-
tuna cuncta mercatui, tum precipue quod esui com-
peteret deferebatur : nisi quod, cum sese hinc salsuin
portis pelagus impingeret, hinc cloacali pulte fossa-
ram discursu lintrium ventilata, et ipse lentati lan-
guidus lapsus humoris nanticis cuspidibus foraminato
fundi glutino sordidaretur, in medio undarum sitie-
bemus : quia nusquam vel δαυ ductuum liquor
integer, vel cisterna defzcabilis, vel fons irriguus,
vel puteus illimis. Upde progressis ad Rubiconem
ventum, qui originem nomiui de glarearum puniceo
colore mutuatur : quique olim Gallis Cisalpinis,
* |talisque veteribus terminus erat, cum populis
ἃ Quemadmodum in viis militaribus stat:e mutatio-
nes erant vehiculorum ejuorumque qui cursui pu-
blico serviebant; sic in fluviis dromonum. De Tici-
nensi οἱ Hostfliensi vidimus : nunc de Brixillensi
docemur. Signillcat enim Brixilll, quod oppidum in
dextra Padi ripa /Emiliz fuit provincie, mutationem
remigum fuisse, ac Venetis /imilianos.successisse;
ita videlicet, ut supra Brixillum supernates dromo-
ΤΑΔῚ Veneti fuerint; deinceps vero infernates /Emi-
ani.
b Qus et ipsa tertii oppidi speciem gessit. Triplex
enim Ravenna Jornandi In Geticis. Prima Ravenna,
ulüma Classis, media Casarea. [Itaque urbs vetus
Sidonil est Ravenna, πόλις ἀρχαία Zosimo. Novus
portus, Classis, nomen hoc 13 a classe nacta quam
Augustus ibi collocavit. Via Cesaris, Cesarea ipsa,
m Inter Urbem et mare. Quod sequitur oppidum
duplex, non ad tria bec membra, sed ad velerein
tantum Ravehnam referendum, quam Padi pars in-
fluens duplicem faciebat.
e Olim Rubico finis ltaliz. Cicero in Antonium
:Philip. 6 : ut exercitum citra flumen Rubiconem, qui
affinis est Gallie, educeret. lialiain enim 4 Gallia Cisal-
pina dirimebat. Post Augustum, qui Cisalpinam ltalize
zmdjecit, Italiz finis Alpes luere, non Rubico. Strabo
Rib. v: Νετὰ δὲ τὴν ὑπώρειαν τῶν ᾿Αλπέων, ἀρχὴ τῆς vov
᾿Αταλίας. Post. Alpium, Inquit, radices initium nuuc
e.
4 Aquz ductus, Casslodorus in Comitiva Forina-
itum Urbis : Jn formis Romanis utrumque praecipuum.
D
fluenta, id est vitrea Fucini, gelida Clitumni, Anienis
carula, Naris sulphurea, pura Fabaris, turbida Ti-
beris, metu tamen desiderium fallente, pollicebamur.
Inter hec patuit et Roma conspectui : cujus mihi
4 non solum formas, verum etidm naumachias vide-
bar epotaturus. Ubi * priusquam vel pomoria con-
tingerein, triumphalibus apostolorum liminibus affu.
$US, omnem protinus sensi membris male fortibus
explosum esse langorem. Post qua celestis experi-
menta patrocinii, conducti diversorii parte susceptus,
atque etiam nunc ista hzc. inter jacendum scripti-
tans, quieti pauxillulum operam impendo. Neque
adhuc principis, aulieorumque tumultuosis foribus
obversor. Interveni etenim f nuptiis patricii Ricime-
C ris, cui filia perennis Augusti in spem publice seeu-
ritatis copulabatur. lgitur nunc in ista non modo
personarum, sed etiam ordinum partiumque lzetitia,
Transalpino tuo latere conducibilius visum : quippe
cun hoc ipso tempore quo hac mihi exarabantur,
est, ut (abrica sil mirabilis, et aquarum salubritas sin-
gularis. Cum tribus generibus ductus aquz fiant, au-
ctore Vitruvio, rivis per canales structiles, aut fistu-
lis plumbeis, seu tubulis fictilibus; qui stiructiles
fiunt rivorum canales, Forma proprie nuncupantur.
Nomen inde, ut apparet, quod subditis formis instrue-
bantur. Qua ratione formacei quoque Afrorum llispa-
norumque ex terra parietes dicti, quoniam in forma
cireumdatis duabus tabulis inferciantur, ut docet
. Plinius lib. xxxv, cap. 14.
* Extra pomerium erat. divi Petri basilica : nec
clausa fuit ante Leonis pap:x 1V tempora, qui novam
nominis sui urbem moenibus cinxit, qua basilicae
praesidio esset adversus Sarracenos.
f Harum ctiam meminit epi t. 9 et in Panegyrico
Anthemii : Sic socer Augustus genero Ri: imere beatus.
Infaustz: nuptix€ : quas ingrato genero exprobrat
Anthemius apud Ennodium in Vita Epiphanii. Quis,
inquit, hoc veterum retro priucipum fecit unquam, ut
inter munera. qua pellito Getae dari necesse. eral, pro
quiete communi filia ponereiur? Nescimus garcere san-
guiui nostro, dum servamus alienum. Authemii filix
nomen Ascilam non fuisse, ut. quidam censuerunt,
monuimus in Notis ad Ennodium, simulque erroris
fontem indicavimus ex verbis Gregorii Turonensis.
Et quidem animadverti potuerat barbarum Ascile
nomen Grzcz puella non convenire, cum Gracorum
mos fuerit patriis et signilicantibus nominuu vocas
bulis ud
d
455
SIDONII APOLLINARIS
456
vix per omnia theatra, maceua, pretoria, fora, tem- A servi peregrinantur. 1A Et nunc ( proh pudor!) si
pla, gymnasia, ἃ talassio fescenninus explicaretur.
Atque etiamnum econtrario studia sileant, negotia
quiescant, judicia conticescant, differantur legatio-
nes, vacet ambitus, et iuter scurrilitates histrionum
totus actionum seriarum status peregrinetur. Jam
quidem virgo tradita est, jam ^ corona sponsus, jam
palmata consularis, jam cyclade 33 prouuba, jam
toga senator honoratur, jam penulam deponit inglo-
rius: et nondum tamen cuncta thalamorum pompa
defremuit, quia necdum * ad mariti domum nova
nupja migravit. Qua festivitate decursa, cztera tibi
laborum meorum molimina reserabuntur, si tamen
vel consummata solemnitas aliquando terminaverit
istam totius civitatis occupatissimam vacationem.
Vale.
EPISTOLA VI.
Sidonius 4 Eutropio suo salutem.
Olim quidem scribere tibi concupiscebam, sed
nunc vel maxime impellor, id est, cum mili ducens
in Urbem, Christo propitiante, via carpitur. Scri-
bendi causa vel sola, vel maxima, qua te scilicet a
profundo domesticze quietis extractum ad capessenda
* militia palatinzs munia vocem. His additur, quod
munere Dei tibi congruit «vi, corporis, animi vigor
integer ; dein quod equis, armis, veste, sumptu, fa-
mulitio instructus, solum, nisi fallimur, incipere
formidas : et cum' sis alacer domi, in aggredienda
peregrinatione trepidum te iners desperatio facit : si
tamen senatorii seminis homo, qui quotidie trabeatis
B
proavorum imaginibus ingeritur, juste dicere potest C
semet peregrinatum, si semel et in juvenia viderit
domicilium legum, gymnasium litterarum, curiam
dignitatum, verticem mundi, patriam libertatis, in
qua unica f totius 5 mundi civitate soli barbari et
^ Sic libri optimx notz. Alii thalassia, quod ad
rem nihil facit. Talassionis autem et vox et carmen
: potum in nuptiis.
b Primi Christiani corona in nuptiis usi non sunt.
Nam cum in numinis alicujus tutela corone omnes
essent, ideo abstinebant, ne profanz religionis parti-
cipes viderentur. Tertullianus 144 de Corona mili-
tis : Coronant et nupti sponsos : et ideo non nubimus
ethnicis, ne nos ad idololatriam usque deducant, a qua
apud illos nuptic incipiunt. Postquam desiit hoc peri-
culum, pristinum morem amplexi sunt : quem aati-
quissimum apud Hebrzos fuisse testis est Esaias, qui
sponsum corona decoratum describit cap. 61. Basi-
lius Seleuci in Tecla. Χορεύσω γὰρ ἐπὶ τῷ σῷ γάμῳ. D potestatibusque apparebant
Κἀγὼ δὲ περιθήσω μέν σοι, περιθήσω δὲ τῷ νυμφίῳ τῷ
σῷ τὸν πολύευχτον Στέφανον. Theophanes Chronici au-
ctor jn Copronymo. Ἔξζευξεν Εἰρήνην Λέοντι τῷ υἱῷ
αὐτοῦ, στέψας αὐτοὺς ἐν τῷ ναῷ τοῦ ἁγίον Στεφάνον τῷ
τῆς βασιλείας καὶ τοῦ γάμον. lrenen Leoni filto copu-
lavit, coronans illos in sancti Stephani templo imperii
simul ac nuptiarum corona.
ὁ Ducend: ad maritum spons: primum exemplum,
legemque a Deo manasse, qui Evam ad Adamum de«
duxit, probat Severianus hom. 5 in Hexaemeron :
Kol ὁρα τὸν νόμον" πᾶσα γὰρ Θεοῦ φωνὴ ἀρχαία κανὼν
ἣν τῆς φύσεως. Ἤγαγεν 0 Θεὸς τὴν γυναῖκα πρὸς τὸν
᾿Αδάμ καὶ ἔμεινεν τοῦτο νόμος ἕως σήμερον, τὴν γυναῖκα
ἄγεσθαι τῷ ἀνδοὶ, οὐ τὸν ἄνδρα πρὸς τὴν γνναῖχα. Legem
inspice : omnis quippe antiqua vox Dei regula est na-
ture. Duxit Deus uxorem af Av - et manet hodieque
-4- c ---
e
relinquare inter bussequas rusticanos, subulcosque
ronchantes. Quippe si et campum st!iva tremente
proscindas, aut prati floreas opes panda curvus falce
populeris, aut vineam palmite gravem cernuus ra-
stris fossor invertas; tunc est tibi summa votorum
beatitudo. Quin potius expergiscere, et ad majora se
pingui otio marcidus, et innervis animus attollat.
Non minus est tuorum natalium viro, personam suam
excolere, quam villam. Ád extremum quod :u tibi
juventutis exercitium appellas, hoc est otium vetera-
norum, in quorum manibus effetis enses rubiginosi
sero ligone mutantur. Esto, multiplicatis tibi spu-
mabunt musta vinetis, innumeros quoque .cumulos
frugibus rupta congestis horrea dabunt, densum pe-
cus gravidis uberibus in mulctram per antra olida
caulàrum pinguis tibi pastor includet : quo speciat
tam fzculento patrimonium promovisse compendio;
et non solum inter ista, sed, quod est turpius, propter
ista latuisse? Non nequiter te concilii tempore, post
sedentes censentesque juvenes, inglorium rusticum,
senem stantem, nobilem latitabundum pauperis lio-
norati sententia premet, cum eos quos esset iudi-
gnum si vestigia nostra sequerentur, videris dolens
antecessisse. Sed quid plura? Si pateris hortantem
conatuum tuorum $0cius adjutor, pravius particeps
ero. Sin autem illecebrosis deliciarum cassibus invo-
lntus, mavis, ut aiunt, Epicuri dogmatibus copulari,
qui jactura virtutis admissa, summum 15 bonum
sola corporis voluptate determinat, testor ecce na-
jores, testor posteros nostros, huic me noxa mou
esse confinem.
EPISTOLA VII.
Sidonius Vincentio suo salutem,
Angit me " casus Arvandi, nec dissimu'o quin
lex illa, ut ducatur uxor ad virum, non vir ad uxorem.
d Viro nobili, adhuc quidem privato, pue prase-
fecto pratorio Galliarum, lib. i, epist. 6.
e Non vere militie, sed quo sensu militare palatio
dicti oinnes qui in aula versantur, etiam si arma non
tractent, ut notarii, scriniarii, largitionales et czeteri,
de quibus titulus de privilegiis eorum qui sacro pa-
latio militant. Quinimo militiam palatinam vera et
armate leges opponunt. Tria enim omnino militize
genera distinguunt : armatam seu militarem, qua ita
vocari ecpit postquam militize nomen ad alia trensla-
tum ; palatinam eorum qui intra palatium merebant;
tertiain. reliquorum. omnium , qui diversis judicibus
qualis quae militia pro-
consularis aut. przfectiana dicebatur. Honorius imp.
de diversis officiis et appar. : Cujuslibet judicis appa-
riores, inter quos etiam praf[ectianos locamus, ad
quamcunque aliam militiam vel palatinam vel militarem
iransierint , retrahendi hos copiam illis quos deseruere
tribuimus.
f Orbis scilicet Romani, post Antoninum Pium,
qui quod Augusto, si Dioni fides, suadebat Mecenas,
re perfecit, ut jus Roman: civitatis commune fieret
omnibus subjectis. Novella 78 Justiniani. Quo factum
ut Roma una omnium patria el civitas essel : in qua
soli, quod ait Sidonius, peregrini censerentur aut
servi , in quos jus illud cadere non poterat, aut bar-
bari qui non parebant imperio.
δ [n aliquibus libris orbis.
15 ^ Arvandi hujus przfecti przetorii Galliarum ,
*
EPISTOLARUM L!B. I.
458
angat. Namque hic quoque eumulus accedit laudibus A cinctus custodia quam potestate discinctus, captus,
᾿ imperatoris, quod amare palam licet et capite dam-
natos. Amicus homini fui, supra quam morum ejus
facilitas varietasque patiebantur. Testatur hoc,
propter ipsum mihi nuper invidia conflata, cujus me
paulo incautiorem flamma detorruit. Sed quod in
amicitia steti, mihi debui. Porro autem in natura
ille non habuit diligentiam perseverandi : libere que-
yor, non insultatorie : quia fidelium consilia despi-
ciens, fortune ludibrium per omnia fuit : denique
non eum aliquando cecidisse, sed tam diu stetisse
plus miror. O quoties szpe ipse se adversa perpes-
sum gloriabatur! cum tamen nos ab affectu profun-
diore ruituram ejus quandoque temeritatem misera-
remur, de(inientes non esse felicem, qui hoc [requen-
de:tinatusque pervenit Romam : illico tumens,
quod prospero cursu procellosum Tuscie littus.
enavigassel, tanquam sibi bene conscio ipsa
quodammodo elementa famularentur. In Capitolio
custodiebatur ab hospite ^ Flavio Asello, comite
sacrarum largitionum, qui adhuc ín eo semifuman-
tem przfecture nuper extortze dignitatem veneraba-
tur. Interea lezati proviucize Gallix: Tonantius 5 Fer-
reolus przefectorius, ὁ Afranii Syagrii consulis e filia
nepos, 4 Thaumastus quoque et Petronius, maxima
rerum verborumque scientia przditi, et inter prin-
cipalia patri: nostra decora ponendi, previum Ar-
vandum publico nomine accusaturi * cum gestis de-
cretalibus insequuntur. Qui inter cztera qux sibi
ter potius esse, quam semper judicaretur. Sed B provinciales agenda mandaverant, interceptas litteras
gubernationis sux ordinem exposcis. Salva fidei re-
verentia qu» amico etiam afflieto debetur, rem
breviter exponam. Praxfecturam primam gubernavit
cum magna popularitate, consequentemque cum
maxima populatione. Pariter onere depressus 16
&r;s alieni, metu creditorum successuros sibi opti-
males :mulabatur. Omnium colloquia ridere,
consilia rimari, officia contemnere, pati de occur-
rentum raritate suspicionem , de assiduitate fa-
stidium : donec odii publici mole vallatus, et prius
et judicii quo majestatis Romx damnatus est ab Àn-
themio, meminere veteres plerique chronographi,
sed nomine interpolato. Cassiodorus , eumque secuti,
Marianus et Hermannus Aravundum vocant. Paulus
diaconus Servandum; quo ctiam modo Sigebertus,
Otho, Conradus abbas et alii : verum nomen cum in-
tegra historia Sidonio debetur.
ἃ Qui in antiqua inscriptione Fl. Eugenius Asellus.
Hoc tempore comes erat largitionum : postmodum
fectus Urbi fuit, in eoque magistratu in basilica
. Pauli δγ maxime tholum cum quadrato cir-
eum aram exedr»e ambitu reparavit. Vidimus ipsi,
eum opus adhuc restaret (nunc enim eversum est),
subjectas porphyreticis columnis bases marmoreas,
atjue in bis binas ad utrumque aditum his verbis in-
sgeriptas.
FL. EUGENIUS ASELLUS
V. C. PRJEF. URBI
V. S. 1. REPARAVIT.
b Prsfectus fuerat pratorii Galliarum. In carmine
Propemptico :
Hic docti invenies patrem Tonanti,
Rectorem columenque Galliarum,
isci Ferreolum parem Syagri.
Sed de Ferreolo Sidonii affine plura ad epistolam 12,
Jib. vit. Nunc satis sit monere falli eos qui hoc loco
Tonsntium ἃ Ferreolo distinguunt, quasi duo sint ,
eum unicus sit Ferreolus przenomine Tonantius ; sicut
Afranius Syagrius non duorum, sed unius est appel-
Jatio. Alioqui quatuor ab una provincia legati essent,
eum plures quam ternos mitti leges vetent.
* Syagrii consulatum quem Gratiano imperante
eum Antonio gessit, fasti omnes loquuntur, Afranii
en unus habet Sidonius. Quod vero Postu-
mum Syagrium in commentariis suis appellat Onu-
(rius, suo nimirum more facit, quo solet vir dili-
gentissimus, nomina qux semel in uno quopiam
conjuncta meminerit, in omnibus copulare quos eo-
gum aliquo affectos videt. Sic enim post aliquot annos
Anicum qui collega fuit Caesarii, Pontium cognomi-
PATROL. {5117
deferebant, quas Arvandi scriba correptus dominum
dictasse profitebatur. Hxc ad f regem Gothorum
charta videbatur emitti, pacem cum Grzco impera-
tore dissuadens, 5 Britannos super Ligerim sitos im-
puguari oportere demonstrans, ἃ cuin Burgundioni-
bus jure gentium Gallias dividi debere confirmans, et
in hunc ferme modum plurima insana, qux iram
regi feroci, placido verecundiam inferrent. Hanc epi-
stolam les» 17 majestatis crimine ardenter juris
consulti interpretabantur. Me et ! Auxanium, pre-
nat, quia Pontium Atticum per ea tempora virum
clarissimum legerat : cum tamen ex lapide sepulcrali
qui Roma visitur, certum sit Attici hujus consulis
cognomen Nonium fuisse, non Pontium. Sic et Mari-
niani, Asclepiodori collegz, nomina concinnans, Ru-
fium Prztextatum Marinianum finxit pro Fl. Avito
Mariniano, ut in alio marmore appellatur: et pro
Petronio Maximo Sidonii nostri, Anicium Maximum.
Eodemque niodo in aliis compluribus, 16 quos hic
persequi consilium non est. De Svagrio autem dice-
tur ad librum v.
4 Thauimasto Apollinaris fratri scribitlib. v, epist.
6, Petronio Arelatensi, ut reor, jurisconsulto lib. n,
'v et vii.
* Quse yrovincialium decretum de Arvandi accusa-
tione continebant : quod infra provinciale mandatum,
pagina decretalis dicitur in concione Bituricensi. Le-
ati enim sine civitatis aut provincie a qua inissi
uerunt decreti tabulis non audiebantur. L. 11, cod.
Tiieod., de legats.
f Euricum, qui Theodorico fratri, de quo epist. 9
dictum, süccesserat ante biennium, Grxcus autem
imperator quocum pacem fieri nolebat Arvandus, non
est Leo, qui procul a Gothis in Oriente regnabat, sed
D Anthemius, qui Romam e Gracia venerat, ideoque
ab Arvando Grzcus imp. per ludibrium vocatur, ut
a Ricimere Galata et Grzculus apud. Ennodium in
Epiphanio.
$ Armoricos. Ne quis de Britannia insula cogitaret,
notam adjecit qua Britones Gallicos designavit.
Horum, cum scripserit Sidonius, rex fuit Riothimus ,
is quem Euricus, ut Jurnandes in Geticis narrat, An-
tiemio Aug. suppetias ferentem ad Bituricas profli-
gavit.
h Ut Britanni in Armoricis, sic Burgundiones in
Sequanis et finitimis Gallize populis sedes fixerant.
Rex autem illorum hoc tempore Gundeucus, opinor,
seu Gunduicius, Gundobald! et fratrum parens.
| Praefectorio patre natum Arvandi verbis mox do-
cebit. Sed Auxanios in Gallia preter hunc insignes
duos eadem stas habuit. Unum episcopum, qui cum
Fausto Reiensi Romam de Hermeti: Narhoncusis
15
A39
SIDONII APULLINARIS
460
stantíssimum vitum, tractatus iste non latuit, qui A ut moris est, e regione consistunt. Offertur przefeeto-
Arvandi amicitias, quoquo genere incursa$, inter
ipsius »dversa vitare, perfidum, barbarum, ignavum
computabamus. Deferimus igitur nih'l tale metuenti
2 totam perimachiam, quam summo artiflcio acres et
flammei viri occulere in tempus judicil meditabantur :
&cilicet. ut adversarium incautum, et consiliis soda-
lium repudiatis sibi soli temere fidentem professione
responsi przcipitis involverent. Dicimus ergo, quid
nol/s, quid amicis secretioribus tutum putaretur.
S.iademus nil quasi leve fatendum, si quid ab inimi-
'cis etiam pro levissimo flagitaretur : ipsam illam dis-
simulationem tribulosissimam fore, quo facilius per-
suasion s securitatem inferrent. Quibus agnitis, pro-
ripit sese; atque in convicia subita prorumpens :
riis, ante propositionis exordium, jus sedendi. Ar-
vandus jam tunc infelici impudentia concito gressu
mediis prope judicum sinibus Ingerltur. P'erreolus ,
circumsistentibus latera collegis, verecunde ac leni-
ter in imo subselliorum capite consedit, ita ut non
. minus legatum 86 quam senatorem remínisceretur :
plus ob hoc postea laudatus honoratusque. Dum hzc,
et qui procerum defuerant, adfuerunt, consurgunt
| partes, legatique proponunt. Epistola, post provin-
ciale mandatum cujus supra mentio facta est, profer-
tur: atque cum sensim recitaretur, Arvandus nec-
dum interrogatus se dictasse proclamat. Respondere
legati, quanquam valde nequiter constaret quod ipse
dictasset. At ubi se furens ille, quantumque caderet
Abite degeneres, inquit, et prefectoriis patribus in- B ignarus, bis terque repctita confessione transfodit ,
digni, cum hac superforanea trepidatione : mihi ,
quia nihil intelligitis, hane negotii partem sinite cu-
randam. Satis Arvando conscientia sua sufficit: vix
illud dignabor admittere, ut advocati mihi in act oni-
bus repetundarum patrocinentur. Discedimus tristes,
et non magis injuria quam moerore confusi: quis
enim medicorum jure moveatur, quoties desperatum
furor arripiat ?* nter haec reus noster aream Capito-
linam percurrere albatus : modo subdolis saluiatio-
nibus pasci, modo crepantes adulationum bullas ut
recognoscens libenter audire, 188 modo serica, et
gemmas, et pretiosa qu:eque trapezitarum involucra
rimari, et quasi mercaturus inspicere, prensare, de-
pretiare, devolvere, et inter agendum multum de le-
gibus, de temporibus, de senatu, de principe queri, C
quod se non priusquam discuterent, ulciscerentur.
Pauci mediidies ; it in tractatorium frequens senatus ;
$ic post comperi : nam inter ista discesseram. Pro-
cedit noster ad curiam paulo ante detonsus pumica-
tusque, cum accusatores semipullati atque concreti ,
nuntios ^ a decemviris operirentur, et ab industria
squa!idi pr.eripuissent reo debitam miserationem sub
jnvidia sordidatorum. Citati intromittuntur ; partes,
cau:a legatus Hilari pape synodo interfuit, ut Hilari
epistolze testantur. Alterum abbatem, Sidoniani Abra-
hie apud Arvernos successorem : de quo lib. vn, epist.
47 ad Volusianum.
ἃ Totum suscept accusationis ordinem et appa-
ratum. Legati enim, eum duplici actione Arvandum
19 acclamatur ab accusatoribus, conclamatur a ju-
dicibus, reum lx: majestatis confitentem teneri.
Àd hoc, et millibus formularum juris id sancientum
jugnlabatur. Tum demum laboriosus tarda poenitudine
loquacitatis impalluisse perhibetur, Sero cognosccus
.posse reum majestatis pronuntiari etiam eum qui non
affectasset habitum purpuratorum. Confestim privi.
legiis geminz praefecture , quam per quinquennium
repetitis fascibus rexerat, exauguratus, et plebeix
familie non ut additus, sed ut redditus, publico car-
ceri adjudicatus est. lllud sane xrumnosissimum ,
Sicut narravere qui viderant, quod quia àe eub atratis
accusatoribus exornatum ille, polítumque judicibus
intulerat, paulo post cum duceretur addictus, miser,
nec miserabilis erat. Quis enim super statu ejus nimis
inflecteretur, quem videret accuratum delibutumque
latomiis aut ergastulo inferri? Sed et judicio vix per
hebdomadem duplicem comperendipato, eapite mul-
tatus, in * insulam conjectus est serpentis Epidaurii :
ubi usque ad inimicorum dolorem devenustatus, et a
rebus bumanis veluti vomitu fortune nauseantis ex-
sputus, nunc d ex vetere senatusconsulto Tiberiano
dens Hieronymus adversus Vigilantium , Senatorie
videlicet dignitatis sunt, inquit, ut non inter homicidas
teterrimo carcere, sed in libera honestaque custodia, in
Foriunatorum insulis, et in Campis Elysiis recludantur.
Post hec comperto jam crimine publico careeri ad-
dicitur. Venuleius d. cod., 1. 5: Si confessus fuerit
aggredi liceret, majestatis ob litteras ad Euricum da- D reus, donec de eo pronuntietur in vincula publica con-
tas, et repetundarum ob notas post-rioris praefecturze
populationes ; solam hanc pr: se ferebant, de maje-
$tate studio dissimulabant, ut incautum in judicio
imparatumque opprimerent.
b Quidam legendum conjiciunt a quinque viris : quia
scilicet de capite senatoris cum prefecto Urbis judi-
cabant quinque senatores sorte ducti, ex lege ultima
cod. Theod. 877 de Jurisdictione, etl. xiu de ae-
cusationibus. Quod sane post Sidonii etiaun tempora
observatum, prodit judicium Basilii οἱ Prztextati
apud Cassiodorum 4 Variarum. Sed in decemviris
«hoc loco libri omnes consentiunt.
c Aseulapii. Triplex itaque in hoc judicio Arvandi
'custodia. Primum enim liberse custodizx traditur lio-
spiti Asello : quod hominis dignitati tributum est ju-
dicio nondum constituto, ex l. 1 d. de custodia reo-
um. 606 enim dignitate conspicuos, ut senatores ,
Aute probationes eareeri non addicebant. Quo ailu-
dp
jiciendus est. Nunc denique judicum sententiis dam-
nates in insulam Tiberinam eonjicitur, donec ad
principem referatur.
d Quod Tiberii Augusti jussu factum est, ut poena
damnatórum a senatu in decimum semper diem dif-
ferrentur; ut narrant Tacitus 1: Ánnal., et Dio lib.
Lvii. Verum Arvando poena non 10, sed 30 dierum
spatio dilata. Quare Justus Lipsius Sidonium mee-
ria lapsum censuit, qui senatusconsulto Tiberiano tri-
buat quod proprium erat legis Theodosianz Si vin-
dicari, eod, de penis, quz dies 50 poenam suspendi
jussit. Sed nos politissimo viro assentiri res ipsa
vetat. Eienim lex Theodosii, ut verba declarant, so-
lius principis sententias coercuit, senatusconsultum
8ola seuatus judicia, ut Dio notat. Arvandi vero judi-
cium senatorium fuit, ac proinde ex senatasconsulto,
non ex lege moderagdum. Quod igitur 30 dies sena-
tusconsulto ascribit, argumento est ad dies 10 veteris
461
EPISTOLARUM LIB. ;.
401
triginta dierum vitam post sententiam trahit, uncum A tur, student pilz» senes, 91 ales juvenes, ^ armis
et gemonias, et laqueum per horas turbulenti carni-
ficis borrescens. Nos quidem, prout valemus, absen-
tes praesentesque vota facimus, preces supplicatio-
nesque geminamus, ut suspenso ictu jam jamque
mucronis exserti, pietas Augusta seminecem, quan-
quam QQ publicatis bonis, vel ^ exsilio muneretur.
Illo tamen, seu exspectat extrema qu:eque, seu su-
stinet , infelicius nihil est, si post tot notas inustas
contumeliasque, aliquid nunc amplius quam vivere
timet. Vale.
EPISTOLA VIII.
Sidonius b Candidiano suo salutem.
Morari me Rom: congratularis: id tamen quasi
facete, et fatigationum salibus admixtis. Ais enim
gaudere te, quod aliquando necessarius tnus videam
solem, quem utique raro bibitor Ataricus inspexerim.
Nebulas enim mihi meorum Lugdunensium expro-
bras, et diem quereris nobis matutina caligine ob-
structum vix meridiano fervore reserari. Et tu. mihi
hec ista Casenatis furni potius quam oppidi verna
deblateras ? De cujus natalis tibi soli, vel jocunditate
vel commodo ; quid etiam ipsesentires, dum migras,
indicasti: ita tamen quod te Ravennz felicius exsu-
lantem, auribus Padano culice perfossis, municipa-
lium ranarum loquax turba circumsilit. In qua palude
jndesinenter rerum omnium lege perversa, muri ca-
dunt, aqua slant, turres fluunt, naves sedent , :egri
deambulant, medici jacent, algent balnea, domicilia
conflagrant, sitiunt vivi, natant sepulti, vigilant fu-
res, dormiunt potestates, * fenerantur clerici, Syri
psaliunt, 4 negotiatores militant , milites negotian-
senatusconsulti accessisse postea (quo tempore incer-
tum) dies alios 20, et tamen eidem senatusconsulto
wibutos fuisse, quo more legibus Juliis, aliisque mul-
ta quz illis postea adjecta fuerunt, tribui solere juris
interpretes observarunt.
& Hoc Sidonii precibus concessisse videtur Anthe-
mius. Nam Cassiodorus, Paulus diaconus et alii, Ar-
vandum jus;u Anthemii non morte, sed exsilio mül-
latum scribunt.
b» Fuit is Cxesenas patria, sed domo Ravennas. Ra-
vennam enim migrorat. Huic vero cognominis, et
qui per :atem avus esse potuit, Candidianus alter,
ui eontra Joannem tyrannum ad Ravennam multa
rtiter gessit: de quo inter alios Olympiodorus in
excerptis Photii.
18 * Procul erant a fenoris qusstu clerici, quos
quequo modo fenerentur ordine moverj, καθαιρεῖσθαι
τοῦ χλήρου Canones jubent. At Syrorum ars propria
fenerari. Quare Syrorum nomine feneratorum genus
omne complexus est, ut Salvianus lib. iv de Providen-
Xia: Consideremus solas negotiatorum εἰ Syricorum
eunuchi, litteris fcederati. Tu vide qualis sit civitas,
ubi tibi lar familiaris incolitur, qux f facilius terri-
torium potuit habere quam terram. Quocirca me-
mento innoxiis Transalpinis esse parcendum, quibus
cceli sui dote contentis, non grandis gloria datur, si
deteriorum collatione clarescant. Vale.
. EPISTOLA IX.
Sidonius δ Heronio suo salutem.
Post nuptias patricii Ricimeris, id est, post imperii
utriusque opes eventilatas, tandem reditum est in
publicam serietatem , qu: rebus actitandis januam
campumque patefecit. Interea nos bh Pauli prafecto-
rii tam doctrina quam sanctitate venerandis lari-
B bus excepti, comiter bland» hospitalitatis officiig
C
excolebamur. Porro non isto quisquam viro est
in omni artium genere praestantior. Deus bone,
qu: ille propositionibus zenigmata , sententiis sche-
mata, versibus commata, digitis mechanemata
facit? Illud tamen in eodem studiorum omnium cul-
men antevenit, quod habet huic eminenti scientia
conscientiam superiorem. Igitur per hunc primum,
si quis quoquo modo aulam gratie aditus, exploro :
cum hoc confero, quinam potissimum procerum spe-
bus valeret nostris opitulari. Nec sane multa cuncta-
tio, quia pauci, de quorum eligendo patrocinio dubi-
taretur. Erant quidem in senatu plerique opibus
culti, genere 99 sublimes, zxiate graves, consilio
utiles, dignitate elati, dignatione communes : sed
servata pace reliquorum , duo fastigatissimi consula-
res, 1 Gennadius Avienus, et J Cxcina Dasilius pre
relinque viris. Feederati autem, quos iterum nominat
lib. i, epistola xim, militum genus erant e barbaris
geutibus, qui pro Romanis principibus militabant.
In quibus facile principes Gothi, qui a Constantino
primum conducti fedderatorum inde nomen sortiti
sunt. Γοτθοὶ φοιδοράτοι in epitome Novellae Grece 11.
Sed federatos ex aliis etiam gevtibus dictos docet
Olympiodorus in excerptis Photii, et novella 51 Theo-
dosii, quxe Sarracenos faederatos commemorat. ltem
Procopius 1 belli Persici.
f Propter circumfusas paludes, qua terrz partem
occupant, ejusque usum negant. Est enim proprie
terra quie aratur et colitur: territorium quoquo civi -
tatis fines et jura tenduutur.
& Ad quem scripsit epistolam 5, cujus hz:e quodam
modo succidauea est, reliqua persequens Romana
narrationis, cum prxfecturam urbis adeptus jam
essel.
^ De hoc Sidonii hospite Paulo quem tantopere lau-
dat, nihil compertum.
i Collega Valentiniani Aug. septimo ejus consulatu,
anno Christi 450. Vetus inscriptio Roma in basilica
-pmnium turbas, qu& majorem ferme civitatum univer-
"HEPOrsarum partem occuparunt.
4 Non solum armata, sed omni prorsus militia ne-
Ull-mrotiatores prohibiti. Cod. : Negotiatores ne militent.
-i'iaeiilibus rursum non sola mercatufa, sed 3118 quo-
-"K-JAgr ue privati usus negotia interdicta. Ambrosius lib. 1
“αν ἣν € Officiis : Etenim si is qui imperatori militat a susce-
ἅν.» ationibus litium, actu negotiorum forensium, venditione
ercium. prohibetur humanis legibus ; quanto magis
"ar mui fidei exercet militiam ab omni usu negotiationis ab-
GE zixre debet,
- * Militare eunuchos jure non potuisse arguit lex 4
"- de re militari : et Claudianus in Eutropium, Ar
-- Na ru
D. Pauli :
FL.
j Quinte ante hzc anno consul cum Viviano. Fue-
rat idem et prafectus pret. Italize per aliquot annos,
et patricius, ut testantur novellae Majoriani et Severi.
Post hunc autem Basilium, duo alii ejus nominis con-
sules fuere : unus ultimo anno Odoacris, qui ad hujus
nostri discrimen Dasilius junior dicitur a Cassiodoro,
qui et ipse praefectus praetorio Itali ac patricius fuit :
aller anno 15 Justiniani, ordinariorum consulum
postremus. — Misc nota ad pag. 10 pertinet. Kpir.-
465
SIDONII APOLLINARIS
48ὲ
ceteris conspiciebantur. Hi in amplissimo ordine, A cili, neuter sumptuoso : sed si utrumque coluisses,
seposita ^ prxrogativa partis armate, facile post
purpuratum principem principes erant. Sed inter los
quoque, quanquam stupendi , tamen varii mores , et
genii potius quam ingenii similitudo, Fabor namque
super his aliqua suecinctius. Avienus ad consulatum
felicitate , Basilius virtute pervenerat. ltaque digni-
tatum in Ávieno jocunda velocitas, in Basilio sera
numerositas prxdicabatur. Utrumque quidem, si' fors
Jaribus egrediebantur, arctalat clientium previa, pe-
dissequa, circumfusa populositas : sed longe in pari-
bus dispares sodalium spes et spiritus erant. Àvienus
si quid poterat , in filiis , generis , fratribus prove-
hendis moliebatur ; cumque semper domesticis can-
didatis destringeretur , erga expediendas forinsecus
facilius ab Avieno familiaritatem, a Basilio benefi-
cium consequebare. Quibus diu utrinque libratis, id
traclatus mutuus temperavit, ut reservata senioris
consularis 99 reverentia, iu domum cujus nec nimis
raro ventitabamus, Basilianis potius frequentatoribus
applicaremur. llicet dum per hunc amplissimum vi-
rum aliquid de legationis Arvernz petitionibus ela-
boramus, ecce calende Januari», qu:e ^ Augusti
consulis mos futuri repetendum fastis nomen oppe-
riebantur. Tunc patronus, "« Eia, inquit, So!li meus,
quanquam suscepti officii onere pressaris, exseras
volo in ob:equium novi consulis veterem musam, vo-
tivum quippiam vel tumultuariis fidibus carminan-
tem. Pizbebo admittendo aditum , recitaturoque
ambientium necessitates iminus valenter efficax erat : B solatium , recitantique suffragium. Si quid experto
et in hoc Corvinorum famili: Deciana praferebatur,
quod qualia impetrabat cinctus Avienus suis, talia
conferebat Basilius discinctus alienis. Avieni animus
totis, et cito, sed infructuosius; Basilii paucis, el
sero, sel commodius aperiebatur. Neuter aditu difli-
FL. CELERINUS V. D. SCRINIARIUS
INL. PATRICIAE SED!S DEP. ID. NO-
VEMB. D. N. FL. VALENTINIANO
AUG. VII. ET AVIENO V. C. CUSS.
Jdem, biennio a consulatu, honorifiea cum Leone
Magno ad Auilain regem 1. lezatione] functus est,
ut ex Prosperi Chronico didici : cajus verba hoc loco
propterea subjiciam, quod memorabilis et hactenus
jnauditz rei notitiam continent, cura in vulgatis Pro-
speri editionibus desideretur : sic autem habent in
antiquo exemplari :
MERCULANO ET SPORATIO COSS.
Attila. redintegratis viribus quas in Gallia amiserat,
Italiam ingredi per Pannonias intendit , nihil duce no-
atro Aetio secundum prioris belli opera prospiciente ; ita
wt ne clusurisquidem Alpium quibus hostes prohiberi pote-
rant uterelur ; hoc solum spei suis superesse existimans,
εἰ ab omni 1talia cum imperatore «iscederet. Sed cum hoc
plenum dedecoris et periculi videretur , continuit vere-
eundia metum , el tot nobilium provinciarum latissima
eversione credita est savitia et cupiditas hostilis expleta.
Nihilque inter omnia consilia principis ac senatus po-
pulique Romani salubrius visum est, quam ut per legatos
gaz iruculentissimi regis expeteretur. Suscepit hoc ne-
gotium cumviro consulari Acieno, et viro prafectorio Tii-
gelio beatissimus papa Leo auailio Dei fretus, quem
sciret nunquam piorum laboribus defuisse. Nec aliud
secutum quam prasumpserat fides. Nam tota legatione
dignanter accepta, ila summi sacerdotis prasentia rex
gavisus est, ut bello abstineri praciperet, et ultra Da-
nubium promissa pace discederet.
4 Pars armata est, cui opponitur civilis. In Pane-
gyrico Majoriani, de Petro magistro epistolarum
cjus :
Qui cum civilis dispenset partis habenas,
Sustinet armati curas.
Vegetius item Renatus lib. 1 : Plures militiam seque-
bantur armatam : necdum enim pars civilis florentiorem
abduxerat juventutem. 1n illa censentur qui arma tra -
etant; in hac qui leges, et reliqua stu.ija pacis. Ut
ergo duplicem hoc loco senatum distinguit Sidonius,
sic duplicem Maximi imp. aulam Paulinus lib. it de
Vita S. Martini :
Adduntur lecti proceres, quos regia juxta
Culmina vicini splendor connectit honoris,
Insignes trabeis, legum armorumque tenentes
Arhitrium, vei jura fori, vel classica belli.
cred $, multa tibi seria lioc ludo promovebuntur,
Parui 4 ergo pr:zeceptis : favorem ille non subtraxit
injunctis : et impositze devotionis astipulator invi-
elus , egit cum consule meo , ut me * praefectum fa-.
ceret senatui suo. Sed tu, ni fallor, epistol:e perosus
90 ^ Anthemii , qui jam antea consul fuerat in
Ürieute, sed privatus, nunc iterum suscepto imperio
futurus, ut novis principibus mos erat. Solebant enim
novi imperatores proximis post imperii auspicia ca-
lendis Januarii consulatum edere , quod fasti omnes
ostendunt, et Sidonius de Avito carmine 8 :
Principis auterior, nunc consulis iste coruscat
Annus, et merita trabeis diademata crescunt.
Plinius quoque junior Trajani moderationem laudat,
quod hunc annum qui ejus fascibus de more debelia-
tur, privatis consulibus credere maluer:t : cum ab
aliis principibus tanta. aviditate ambi'etur , ut illum
plerique destinatis consulibus pra:teptum iu se Lrans-
ferrent. Hiuc est quod post tempora Justiniani , cum
sublatis consulibus ordinariis, in pub'icis monimentis
imperii simul et consulatus principum nota: junge-
rentur, anno uno posterior erat zra consulatus, hoc
modo : Data kalendis Maii C. P. imperante Augusto
Fl. Heraclio , anno ix , et post consulatum ejusdem
anno viu; quia imperium lleraclius Martio mense
inierat, sequenti deinde Januario consulatum. At in
synodo vi, actione 1, Constantini imp. annus 27 cum
anno post ejus consulatum 12 comparatur, magno
numeri utriusque intervallo, propterea quod in anuis
imperii omnes ii computantur quibus cum patre su-
perstite ante consulatum suum regnarat.
* De panegyrico Anthemii quem Basilii hortatu
dictum ait , dicetur suo loco : de more autcm novos
consules per panegyricos salutandi, lib. viu, epist. 6.
4 [n aliquibu£ libris, ego.
* [linc liquet Sidonium praefectura Urbis donatum
ab Antliemio i1 consule, hoc est anno 468. Praz:ectum
Urbis praefectum senatus vocat, quia senatus princeps
erat, patres consulebat, de illis Judicabat, illorumque
jura tuebatur. Senator in formula, Symmachus lib. x.
Epist. Numatianus ex pr. fecto Urbi :
Si non displicui, regerem cum jura Quirini,
Si colui sanctos consuluique patres.
Et Sidoniüs ipse suam hanc prxfecturam in tapphi-
co sic describit :
(apiens honorem,
Qui patrum ac plebis simul unus olim,
Jura gubernat.
461
SIDONII APOLLINARIS
408
lis acciperet , aut etiam Capitolina. Pzeonius exarsit, A tunc incipiunt diguitates. Igitur istesic praefectorius,
eui satyricus illa morsum dentis igniti avidius im-
presserat : atque ad astantes circulatores , Injurize
eommunis, Inquit, jam reum inveni. Videtis ut Catul-
linus deperit risu? Apparet ei nota memorari. Nam
qué causa compulit festinam praecipitare sententiam,
nisi quod jam tenet totum, qui de parte sic judicat ?
Itaque Sidonius nunc in Árverno est : unde colligitur
auctore ijlo, isto auditore, rem textam. ltur in furias,
imque convicia absentis, nescientis , innocentisque
eonscientie ; &dei quxstioni nil reservatur. Sic levis
turba facilitatem, qua voluit, contraxit persona po-
pularis. Erat enim ipse Paeonius populi totus, qui
tribunitiis flatibus crebro seditionum pelagus impel-
leret. Ceterum si requisisses, qui genus, unde do-
εἷς senator (cujus moribus quod przconia compe-
tentia non ex asse persolvo, generi sui moribus de-
beo), multorum plus quam bonorum odia commovit
adhuc ignoranti mihi, adhuc amico, tanquam sazculo
meo canere solus versu valerem. Venio Arelatem, :
nihil adhuc suspicans : unde enim ? quanquam puta- '
rer ab inimicis non adfuturus; ac principe post diem
viso, in forum ex inore descendo ; quod ubi visum
est ilico expavit, ul ait ille, 9& vil fortiter ausa
seditio. Alii tamen mihi plus quam deceret ad
genua provolvi ; alii ne salutarent, 4 fugere post sta-
(uas, occuli post columnas; alii tristes, vultuosique
junctis mibi lateribus incedere. Hic ego, quid sibi
hec vellet iu illis superbie nimias, in istis bumili-
mo; non eminentius quam * municipaliter natus : D tatis forma , mirari, nec ultro tamen causas interro-
quemquem inier initia 97 cognosci, claritas vitrici
magis quam patris fecerit. ldentidem tamen per fas
pefasque crescere aífectangs; p»cunieque per avari-
tiam parcus, per ambitum prodigus. Namque ut fa-
milje superiori per filiam saltim quanquam hone-
stissimam jungeretur, contra rigorem civici moris,
splendidam, ut ferunt, dotem Chremes noster Pam-
philo suo dixerat. Cumque de capessendo diadema-
te * eonjuratio Marcelliana coqueretur, nobilium ju-
ventuti signiferum sese in factione przbuerat : homo
sdhuc novus in senectute, donec aliquando propler
experimenta felicis audacis, natalium ejus obecuri-
tati dedit hiantis interregni rima fulgorem. Nam
vacante aula, turbataque republica, solus inventus
est, qui ad Gallias administrandas, fascibus prius C
quam codicillis ausus accingi, mensibus multis tri-
bwnal illustrium potestatum spectabilis prsefeetus
asceuderet : anno peracto militize extremae terminum
eirca vix honoratus, * numerariorum more, seu po-
tius advocatorum, quorum cum (fniuntur actiones,
4 Cujus nimirum majores publicam nullam digni-
(atem attigerant, sed intra municipiorum suorum ho-
Rores ac jura consenuerant. Quomodo eti Augusti
avum municipalibus 99. magisteriis contentum vi-
xisse narrat Suetonius cap. 2. Cieero pro Sylla : Est
enim ipse a materno. genere municipalis. Eodemque
sensu, quia in municipiis humiliora οἱ obscuriora
sunt omnia, municipalem scholum Ausonius ad Gra-
tiagum, et Sidonius lib. iv, $, municipales oratores,
in carmine ad Felicem municipales poetas dixit igno-
biles et obscuros.
b Marcelliani patricii, Aetii quondam familisris ;
quem auctior est. Procopius 1'Vandaliei, eso Aetio
rebus novisin Dalmatia studuis3se, potentiamque sibi
eomparasse utrique imperio formidabilem. Quod
Prisci etiam rhetoris excerpta confirman:. Interre-
um vero, cujus occasionem nactus Paobius prae-
ecturam Gallicanam arripuit, non post Maximi cz-
dem cui Ávitus mox successit, sed ante Majoriani
auspicia, post ereptum Ávito imperium. Nam decem
amplius mensium fuit intervallum, et turbata Rici-
meris factionibus respublica.
« Numerariorum munus dignitas non est, sed of-
[ficium dignitatis. Principes tamen numerariis qui in
oflicio pr:efecli praet. militiam deponerent, honoris
prérogativam decreverunt. Ac Sidonii quidem state
tribuni pratoriani flebant: postea vero Anastasius
Aug. eos honore comitiva dignitalis ornavit, l. ulti-
D
gare, cum subornatus unus e turba factiosorum daf
sese mihi eonsalutandum. Tunc procedente sermone,
Cernis hoc ? inquit. Et ego, Video, inquam, gestusque
eorum miror equidem, nec admiror. Ad hec noster
interpres : Ut satyrographum te, inquit, aut exse-
erantur, aut reformidant. Unde ? quando? respondi:
quis crimen agnovit ? quis detulit? quis probavit ?
Moxque subridens : Perge, inquam, amiee, nisi mo-
lestum est, et tumescentes nomine meo consulere
dignare, utrumnam ille delator aut index, qui satyram
me seripsisse conflnxit, et perscripsisse confinxerit :
unde forle sit tutius si retractabunt, ut superbire
desistant. Quod ubi nuntius retulit, protinus cuncti
Bon modeste, neque singuli, sed propere et caterva-
tim oscula ae dexteras mihi dederunt. Solus Curio
meus, in transfugarum perfidiam inveelus, eum ad-
vesperasceret, per cathedrarios serves vespillonibus
tetriores domum raptus ac reportatus est. Postridie
jussit Áugustus ut epulo suo eircensibus ludis inter-
essemus. * Primus jacebat cornu sinistro consul
ma cod. de Numerariis. Idem judicium de advocatis
przfecturs utriusque, qui post officium expletum di-
mittebantur cum comitiva consistoriana, l. 8 de Ad-
vocatis divers. judicum. Cum his ergo Paonium
comparat, qui przfectur& qusm usurparat, codicil-
los circa finem tantum administrationis acceperat.
4 Quibus videlicet refertum erat forum Arelaten-
se, ut aliarum fere civitatam. Joannes Maxentius
in Apologia: In publicum usque prodiere, circa regum
etiam statuas inclamaues. Ad hunc vero morem oc-
cultandi se post columnas alludit Basilius de fenera-
toribus agens, quorum oceursum declinant debitores ;
Οὐδεὶς πύκτης οὕτω τὰς πληγὰς τοῦ ἀνταγωνιστοῦ
ὑποφεύγει, ὡς ὁ δἀνειζόμενος τοῦ χρήστου τὰς συντυχίας
πρὸς κίονας xxi τοίχους ὑποσχιαζων τὸν κεφαλήν. Et
Ambrosius Basilii imitatione lib. de Tobia, cap. 1:
lile gressus delatoris singulos numerat , aucupatur
deflexus ; iste continuo post columnas caput obumbrat.
* Opera pretium est quo quisque loco jaceat ob-
servare, ut hoc exemplo doceamur, qui olim accum-
bendi ordo fuerit in sigmate, hoc est in stibadio seu
lecto semirotundo. lo sigmate enim fuit epulum Ma-
joriani. Siginatis porro duo eraut extrema velut cor-
nua. Cum igitur in dextro stibadii cernu collocet
Majorianum, in sinistroconsulem Severinum ; dubium
Q3 non est quin primus| ille locus habitus sit
quem occupat imperator, proximus quem consul.
Neque in his opiaer est quod miremur. fli duo etiam
469
EPISTOLARUM LIB. I.
410
ordinarius Severinus, vir inter ingentes principum A piter Paonius :egre tulisset, quod fuit turpius, com-
anotus atque inzqualem reipublice statum gratis
semper zqualis. Juxta eum Magnus, olim ex prz-
fecto, 99 nuper ex consule, par honoribus persona
geminatis : recumbente post se Camillo filio fratris,
qui duabus dignitatibus et ipse decursis, pariter orna-
verat proconsulatum patris, patrui consulatum. Pzo-
nius hinc propter, atque hinc Athenius, homo litium
temporumque varietatibus exercitatus. Hunc seque-
batur Gratianensis omni ab infamia vir sequestran-
dus, qui Severinum sicut honore post ibat, itg favore
pracesserat. Ultimus ego jacebam, qua purpurati
levum latus in dextro margine porrigebatur. Edu-
lium multa parte finita, Csesaris ad consulem sermo
dirigitur, isque succinctus : inde devolvitur ad con-
Sularem, cum quo spe repetitus, quia de litteris
factus, ad virum illustrem Camillum ex occasione
transfertur, in tantum ut diceret princeps, Vere
habes patruum, frater Camille, pfopter quem me fa-
milize tu: consulatum unum gr.tuler contulisse. Tunc
ille, qui simile aliquid optaret, tempore invento, Non
unum, inquit, Domine Auguste, sed primum. Sum-
mo fragore, ut nec Augusti reverentia obsisteret,
excepta sententia est. Inde nescio quid Athenium in-
terrogans superjectum Paeonium compellatio Augu:ta
preteriit, casu an industria, ignoro. Quod cum tur-
apud nos primi et eximii accubitus. Summa cornua
Juvenco lib. m:
Si vos quisque vocat cen: convivia ponens,
Cornibus in summis evitat ponere membra
Quisque sapit.
M novum potius videri queat, et ab usu nostro re-
moltius, quod tertius, quartus ac reliqui deineeps il-
lum ordine subsequantur qui primus est in cornu
sinistro. Nam post Severinum consulem sequitur
" Magnus ex consule, tum Camillus, Paonius, Athe-
nius, Gratisnensis, ultimusque Sidonius ad dextrum
cornu vergens, in quo jacebat Majorianus. Itaque in
pleno stibadio ultimus primo proximus erat, a primo
eodem remotiss mus ex adverso secundus. Nec alíus
erdo fait i Maximi eonvivio cui interfuit S. Marti-
nus, apud Sulpicium Severum et alios. In dextro
enim cornu Maximus Aug. in sinistro consul Evodius,
dein comites Maximi frater ac patruus, et reliqui or-
dine proceres describuntur, atiue inter hos medius
jresbrter Martini : extra stibadium vero in sella
arbinus ad dextram Maximi. Paulinus lib. i1 de Vita
Martini, cum proceres commemorasset ,
Hos inter medius, qua sigma flectitur orbe,
Presbyter accubuit : dextra J:evaque potentum
Ordo ducum, memhris super aurea fulcra locatis
Pressit subjectum pretiosi velleris ostrum
Ad dextram regis sancto venerabilis ore
€onsedít senior.
Qne profecto ad dextram Maximi sedere non poterat,
nisi Maximus in dextro cornu accumberet. Honora-
lissifnus ergo stibadii locus cornu dextrum, ut dixi-
mus, proximus sinistrum. Quare apud Gregorium
Turon. 1. Mirae. Lxxx, Arianus ille qui dextra partis
tornu occupat, et catholicum sacerdotem hospitem
$uom in -inistro statuit, ludibrio illum hac etiam in
re ut in ezeteris habet. Sedadmonet nos stibadii men-
lo et ordo accumbentium, ut de Cliristi quoque
Domini suprema ccena disquiramus *, quam in stiba-
dio itidem strato celebratam constat ἐπὲ στιβάδος,
* Sunt et du» in eamdem rem epistole. Sirmondi Jose-
pho Mari: Suaresio inscriptze : exstantque inter opp. Sir-
mondiana tom. [V, pag. 665 seqq., ubi quoque Ceus
pellato tacente respondit. Subrisit Augustus, ut erat
auctoritate servata, cum se communioni dedisset, joci
plenus : per quem cachinnum non minus obugit
Athenio vindictze, quam contigisset injurix. Colligit
itaque sese ^ trebaei-simus senex, et ut semper in-
trinsecus astu pudoris excoquebatur, cur sibi Pz:eo-
nius anteferretur, Non miror, inquit, Auguste, 30
si mihi standi locum przripere conetur, qui tibi in-
vadere non erubescit loquendi. Et vir illustris Gra-
tianensis, Multus, inquit, satyricis hoc jurgio campus
aperitur. Hie imperator, ad me P cervice conversa,
Audio, ait, * comes Sidoni, quod satyram scribas. Et
ego, inquam, hoc audio, domine princeps. Tunc ille,
4 sed ridens, parce vel nobis. At.ego, inquam, quod
B 2b illicitis tempero, mibi parco. Post quz ille : Et
quid faciemus his, ' inquit, qui te lacessunt? Et ego:
Quisquis est iste, domine imperator , publice accu-
set. Si redarguimur, debita luamus supplicia convi-
cli : ceterum objecta si non improbabiliter cassave-
rimus, oro ut indultu clementiz tu», preter juris
injuriam, i& aecusatorem meum quz volo scribam.
Ad hoc ipse Pzeonium conspicatus, nutu coepit consu-
lere nutantem, placeret ne conditio. Sed cum ille
confusus reticuisset, princepsque consuleret erube-
scenti, ait, Annuo postulatis, si hoc ipsum e vestigio
ut loquitur Chrysostomus h«milia 27 in 1 ad Corin-
thios ; sive in. Jeetulo, οἱ Tertullianus de Corona.
Agnoscam. inquit, necesse est et recumbentem in lectulo
Christum. Recubuisse :utem in ea Christum, non in
medio stipantibus latera hinc inde apostclis, πὲ no-
stri vulgo pictores reprx»sentant, sed dextro in cornu,
C quo loco Maximum, Majorianumque jaceutes vidimus,
tum alia in libris tabulisque an iquis monimenta
ostendunt, tum musivum Capvz opos, 94A, ἃ desi-
derio Casinensi sbbate, qui Victor || postea fuit, de-
dicatum. Qu: quidem si ad véram imaginem expressa
sunt (nec cerle apparet cur videri non debeat), baud
dillicile fuerit intelligere cur aut Joanne:, qui per
vatem fortasse ultimus erat, Chri-to proximus iu
ejus sinu aceubuerit, aut Petrus, qui remotior in-
nuisse Joanni dicatur ut Christum de proditore in-
terrogaret.
ἃ Exereitatissimus. Sopra de eodem, homo litium
temporumque varietatibus exercitatus. Vox Grecs ori-
ginis abeo quod est τρίδαξ : qua ratione Demostheneg
Aschinem περίτριμμα τῆς ἀγερᾶς appellavit, qui in
foro versatus usuque tritus esset. Quo sensu et Mar-
tislis lib. vit de Pompeio Avito :
Jure madens, varioque togss limatus in usu.
D Neque alia est notio τοῦ trebaciter lib. ix, epist. Τί,
ui factum confiteri. simpliciter , quam trebaciter
diffiteri, hoc est callide et astute. Ut ergo legula su-
perius pro ligula, sic trebacissimus nunc item pro
tribacissimus ; facilis enim harum litterarum per-
mutatio.
P Reflexa. Ambrosius in Lucam cap. xvt: Nonne
tibi videlur Christum cecidisse in collum Joannis, quando
erat Joannes in sinu Jesu cervice recumbens reflexa ὃ
€ Ex eo genere comitum, ut opinor, qui honorarii
lantum et sine administratione fuerunt, Constantini
ANE. vetere instituto, ut docet Eusebius in Vita ejus
ib. iv.
4 [n ms., subrideni. .
Domini, nec non convivii apud Simeonem Phariszum typi
comparent, quos in ipsius Sirmondi scriniis reporit c].
aunius,
vi
SIDONII APOLLINARIS
Tt, I
"t9 yt.
472
versibus petas. Fiat, inquam : retrorsumque conver- A iram tristitia successerat ; nec satis defuit quin gela-
8:18, tanquam aquam poscerem manibus, tantumque
remoratus quantum stibadii circulum celerantia mi-
nisteria percurrunt, cubitum toro reddidi. Et impe-
rator : Spoponderas te licentiam scribendz satyrae
versibus subitis postulaturum. Et ego :
Scribere me satyra qui culpat, maxime princeps,
Hanc rogo decernas, aut probet aut timeat.
Secutus est fragor, nisi quod dico jactantia est,
par Camillano : quem quidem non tam carminis digni-
tas, quam temporis brevitas meruit. Et princeps,
Deum testor et statum publicum, me de 3] czxtero
nunquam prohibiturum quin quz velis scribas, quip-
pe cum tibi crimen impaetum probari nullo modo
possit ; simul οἱ perinjurium est sententiam purpu-
rent, tanquam ad exsertum prebere cervices jussa
mucronem. Vix post hzc alia pauca, surreximus.
Paululum ab aspectu imperatoris processeramus, at-
que eíiamnum chlamydibus induebamur, cum mibi
consul ad pectus, przfectorii ad manus cadere, ipse
. ille meus amicus crebro et abjecte miserantibus cun-
etis humiliari : ita ut timerem ne mihi invidiam sup-
plicando moveret, quam criminando non concitave-
rat. Dixi ad extremum, pressus oratn procerum con-
globatorum, sciret conatibus suis versu nil reponen-
dum; derogare actibus meis si tamen in posterum
pepercisset; etenim sufficere debere, quod satyrse
objectio famam mihi parasset, sibi infamiam. In sum-
ma periuli quidem, domine major, non assertorem
rati tribuere privatis hoc simultatibus, ut innocens ἃς B calumnix tantum, quanturg murmuratorem. Sed cum
secura nobilitas propter odia certa crimine incerto
periclitetur. Ad hanc ipse sententiam cum verecun-
de, capite demisso, gratias agerem, concionatoris
mei coeperunt ora pollere, in qu:e paulo ante post
mihi sic satisfactum est, ut pectori meo, pro reatu
cjus, tot potestatum dignitatumque culmina et jura
submitterentur , fateor exordium contumelie talis
tanti fuisse, cui finis gloria fuit. Vale.
LIBER SECUNDUS.
39 EPISTOLA PRIMA.
Sidonius ^ Edicio suo salutem.
Duo nunc pariter mala sustinent Arverni tui.
Quxnam? inquis : presentiam 5 Seronati, et absen-
tiam tuam. Seronati, inquam, de cujus ut primum
etiam nomine loquar, sic mihi videtur quasi prescia
futurorum lusisse fortuna, sicuti ex adverso majores
nostri przlia quibus nihil est foedius, bella dixerunt:
quique etiam pari contrarietate, fata, ^ qui» non
parcerent, Parcas vocitavere. Rediit ipse Catilina
33 sxculi nostri, nuper 4 Aturribus, ut sanguinem
fortunasque miserorum, quas ille ibi ex parte pro- -
pinaverat, hic ex asse misceret. Scitole in eo per
dies spiritum diu dissimulati furoris aperiri : aperte
invidet, abjecte fingit, serviliter superbit : indicit ut
ἃ Sororio suo : sic enim appellat carmine 20 Pa-
pianille scilicet. uxoris fratrem, Áviti Aug. filium :
qui primum sub Anthemio comes et magister militum
fuit in Gallia, deinde patricius creatus est a Nepote.
Verum ejus nomen Ecdicius : quo modo in codice et
in epistolis Juliani, Ἐχδιχκίῳ ἐπάρχῳ Αἰγύπτον. Sic et
Alcimus Ecdicius episcopus Viennensis. Quin recte
uoque Ecdicius hic ipse appellatur et scribitur apud
Ciregorium Turonensem lib. 11, cap. 94, truncata voce
Decius apud Jornandem.
b Hujus patrie pestis solus omnium meminit Si-
. donius : ex quo tamen non faeile deprehendas quem-
nam gesserit magistratum. Publicis tributis praefuisse
constat, iisque indicendis vel exigendis in provin-
cialium viscera sxvisse. Quo nomine aliisque delatus
ab Arvernis, Roma tandem capitis damnatus est, ut
scribit lib. vit, epist. 7. Contrarium Seronato nomeri
est Citonatus apud Gregorium Magnum.
. * [ἢ aliquibus libris, quia.
, d 25 Kecte ex manuscriptis banc lectionem as-
seruit Joannes Savaro V. C.; nos enim fugerat emen-
datio. Sunt autem, ut idem docuit, Aturres in No-
vempopulis ad Aturrum fluvium qui Adures postea
dici cceperunt : quo etiam modo Aduris legitur in
verbis Aniani post auctoritatem Alarici, que codici
dominus, exigit ut tyrannus, addicit ut judex, calu«
mniatur ut barbarus, toto die a metu armatus, ab
avaritia Jejunus, a cupiditate terribilis, a vanitate
crudelis; non cessat simul furta vel punire, vel fa-
cere; palam et rideutibus convocatis ructat inter
cives pugnas, inter barbaros litteras ; epistolas, ne
primis quidem apicibus sufficienter initiatus, publice
a jaciantia dictat, ab impudentia emendat; totum
quod concupiscit quasi comparat, nec.dat pretia
contemnens, nec accipit instrumenta desperans; in
consilio tacet, in concilio jubet , in ecclesia jocatur,
in convivio przedicát, in cubiculo damnat, in quz-
stione dormitat ; implet quotidie silvas fugientibus,
villas hospitibus, altaria reis, carceres clericis;
exsultans Gothis, insultans Romanis, illudens pr:xe-
fectis, colludensque numerariis; * leges Theodosia-
. Theodosiano praefixa est. Ceterum Aturres, seu
Adures, nomen primum fuit populi, non oppidi.
Oppidi enim Aturrensium nomen Vicus Julius, cujus
mentio apud Gregorium Turonensem lib. 1x, cap. 7
ct 20, et de Gloria confessorum cap. 52. Quare Tu.
sticus Vicojuliensis episcopus, qui concilio Matisco-
neusi 1Π| Subscribit, episcopus est Adurensis : idem-
que judicium in Vita S. Philibertj, cum a Vici Julii
civibus expetitus dicitur. Sed ut in eadem Novempo-
pulania, qux Cossio Vassatum olim erat, Vasates
postea de gentis nomine nuncupata est : 8:6 Vicus
Julius Aturres. Erant autem Aturres hoc tempore
cum tota vetere Aquitania in potestate et imperio
Gothorum. Itaque a Gothis redibat Seronatus.
9 Theodosianz leges sunt Romans redactis in
codicem Theodosianum, qui tum vigebat : Theodori-
ciane Gothice, a Theodoricis regibus Gotliorum.
Quanquam enim Anthemii temporibus, cum hse
scriberet Sidonius, Gothis in Gallia prafuit Euricus
"Theodorici fratris successor, Theodoricianas tamen
dicere maluit ob paronomasiai cum Theodosianis.
Ex his porro conjectura est, cuin Euricus in lsidori
Cüronico legum instituta Gothis primus tradidisse
dicitur, non sic esse accipiendum, quasi aute Euri-
cum leges Gothic nullze fuerint : sed quod earum
T$ EPISTOLARUM LB. 1l. 41
nas caleans, Theodoricianasque proponens veteres A uxorium patrio mihi dulcius. Hzc mihi cum meis,
culpas, nova tributa perquirit. Proinde moras tuas
citus explica, et quidquid illud est quod te retentat,
incide. Te exspectat palpitantium civium exirema
libertas. Quidquid sperandum, quidquid desperan-
dum est, fieri te medio, te przsule, placet. Si nullz
a republica vires, nulla przsidia, si nulla: quantum
rumor est. Antliemii principis opes : statuit te
auctore nobilitas, ἃ seu patriam dimittere, seu ca-
pillos.
34 EPISTOLA 1l.
Sidonius Ὁ Domitio suo salutem.
Ruri me esse causaris, cum mihi potius queri
suppetat tc nunc urbe retineri. Jam ver decedit
przsule Deo, nisi quid tu fascinum verere, concor-
dia. 35 Mons ab occasu quanquam terrenus, arduus
tamen inferiores sibi colles tanquam gemino fomite
effundit, quatuor a se circiter jugerum latitudine
abductos. Sed donec domicilio competens vestibuli
campus aperitur, mediam vallem rectis tractibus
prosequuntur latera clivorum, usque in marginem
ville, quz in Boream Austrumque conversis frontibus
tenditur. Balneum ab Africo radicibus nemorosm
rupis adhzrescit; et si czedua per jugum silva trun«
cetur, in ora fornacis lapsu velut spontaneo, deciduis
struibus impingitur. Hinc aquarum surgit cella co-
ctilium; qu: consequenti unguentariz spatii parili-
ἰϑ16 conquadrat, excepto solii capacis hemicyclio:
«stati, et * per lineas 50] allatus extremas, in axent p ubi et vis ferventis unde per parietem foraminatum
Seythieum radio peregrinante porrigitur. lic quid
de regionis nostre climate loquar? cujus spatia
divinum sic tetendit oj iticium, ut magis vaporibus
orbis occ:dui subjiceremur. Quid pl ra? Mundus in-
canduit, glacies Alpina deletur, et hiulcis arcntium
rimarum flexibus terra perscribitur, squalct glarea
in vadis, limus in ripis, pulvis in campis, aqua ipsa
quzcunque perpetuo labens, tractu cunctanta lan-
guescit. Jam non solum calet und», sed coquitur; et
nunc dum in carbaso sudat unus, alter in bombyce,
tu endromidatus exterius, interius fasciatus ; insuper
et concava 4 municipii Camerini sede compressus,
discipulis non stu minus quam timore pallentibus,
exponere oscitabundus ordiris, Samia mihi mater
fuit. Quin tu mage, si quid salubre tibi cordi, raptim Q
subduceris anhelontibus angustiis civitatis, et con-
turbernio nostro aventer insertus, fallis clementis-
mimo recessu inclementiam canicularem? Sane si
placet, quis sit agri in quem vocaris, situs accipe.
* Avitaci sumus ; nomen hoc przdio?: quod quia
«corpus et codicem primus collegerit Euricus : quod
Mperspicue docent verba Isidori ejusdem in Leuvi-
ildo.
€ & Aut spontaneum exsilium subire, aut clericatum.
N joc malebat videlicet Arverna nobilitas, quam Go-
Ww horum partibus, si in illorum potestatem veniret,
Armilitare. Clerici enim a militia immunes. Porro qui
«r- lerici ficbant, to:debantur, ut notum est : interdum
wrero dimittere capillos dicebant non tondere, sed
«AMemittere et prolixos nutrire, ut Gregorius Turon.
Aron semel. Quo more si loqui placeat Sidonium, ita p osten
«g woque deditionem Gothicam intelliget, quia Gothi
«init.
b Grammatico doctori : de cujus doctrina et censo-
*-Ra severitate in carmine Propemptico :
Ac primum Domini larem severi
Intrabis, trepidantibus Camarnis.
* Cum vergit ad tropicum solstitii zestivi : quo
S pectant etiam illa Plutarchii ad principem indoctum :
IDuog ὅταν ὕψωμαλάδῃ μέγιστον, ἐξαρθεὶς £v τοῖς βορείοις.
4 Abest ἃ nounullis codicibus vox Camerini :
in quibusdam aliis expungitur : ut addita videri
possit, tanquam glossema municipii. Sunt in quibus
legatur Amerini, ut jam suspicari liceat a glossogra-
pho seriptum fuisse mnnicipii Arverni. De Arverno
«pe oppido agi videtur.
* ]ta scribunt antiqui libri fere omnes. Nomen ab
Avito ductum , Papianillz predii domine patre; ut
apud Ausonium Pauliacus et Lucaniacus a Paulo et
flexilis plumbi meatibus implicita singultat. Intra
conclave succensum solidus dies, et hec abundantia
lucis incluse, ut verecundos quosque compellat ali-
quid se plus putare quam nudos. Hinc frigidaria
dilatatur, quz piscinas publicis operibus exstructas
non impudenter :&mularetur. Primum tecti apice in
conum cacuminato, cum ab «angulis quadrifariam
concurrentia dorsa cristarum tegulis interjaceutibus
jmbricarentur; ipsa vero convenientibus mensuris
exactissima spatiositate quadratur : ita ut ministe-
riorum sese non impediente famulatu, tot possit
recipere sellas, f quot solii sigma personas. Fenestras
e regione conditor binas confinio camer:ze pendentis
admovit, ut suspicientum visui falrefactum lacunae
aperiret, Interior parietum facies 3 solo l:xvigati
cxmenti candore contenta est. Non hic per nudam
pictorum corporum pulchritudinem turpis prostat hi-
Storia; qux sicut ornat artem, sic devenustat arti-
ficem. Absunt ridiculi vestitu et vultibus histriones,
pigmentis multicoloribus 6 Philistionis supellectilem
Lucano. Fodemque modo ex antiquis exemplaribus
restituimus carmine 13.
Si quis Avitacum dignaris visere nostram.
Hujus autem nrzdii, quo:! elegantissime copiosissi-
meque describitur a Sidonio, reliquie aliquando
cred:tx€ sunt exstare ad Serlievam lacum, qui a mu-
nicipio Arvernorum modico spatio aberat. Verum is
paucos ante annos derivatis qui illic. stagnabant
aquis penitus exhaustus, opinionis bujus vanitatem
it. Sunt qui Papianille lacum de Cambonensi
accipiant : verisimilius aliquanto. Sed ne huic qui-
dem, mea sententia, satis coagruit Sidoniana descri-
tio.
d f (i3. prorsus legendum, non quot solet, αἱ in
vulgatis hactenus. Cyprianus epist. 76 ad Magnum :
Et solio οἱ piscina opus sit, quibus ablui et mundari
corpusculum possit. Sermo enim est, non de sigmate
seu etibadio, sed de solio cellze caldariz, quod paulo
ante solij heinicyclium dixit, nunc eodem sensu solii
sigma a figura semirotunda : a qua el tori accubitales
seu stibadia sigmata nuncupantur : quemadmodum
porticus Constantinopolitana Juliani apud Zosimum
lib. 11, sigma quoque dicta est a semicirculi figura.
In balneis qui lavabant, a cella caldaria ejusque
solio transibant ad frigidariam, ibique in sellis con-
sidebant. Tot igitur in frigidaria sellas esse oporte:
bat, quot personis locus erat in caldaria. — ὃ
€ Poetae mimographi, γελωτοποιοῦ, ridiculi, ipso in
415
SIDONII APOLLINARIS
418
mentientes. Absunt lubrici, tortuosique pugillatu et A arcuata intervalla reseratur : nec pile sunt medie,
nexibus palxstritae : quorum etiam viventum luctas,
si involvantur obscenius, casta confestim ^ gymna-
siarchorum virga dissolvit. Quid plura? nihil illis
paginis impressum reperietur, quod non vidisse sit
sanctius, ^ Pauci tamen versiculi lectorem adventi-
tium remorabuntur, minime improbo temperamento ;
quia eos nec relegisse desiderio est, nec perlegisse
fastidio. Jam si marmora inquiras, non illic quidem
Paros, Carystos, * Proconissos, Phryges, Numidz,
Spartiatze, rupium variatarum posuere crustas; ne-
que per scopulos /Éthiopicos, et abrupta purpurea
genuino fucata conchylio, sparsum mihi saxa furfu-
rem mentiuntur. Sed etsi nullo peregrinarum cau-
tium rigore ditamur, habent tamen tuguria seu ma-
palia nostra civicum frigus. Quin potius quid habea-
mus quam quid non habeamus ausculta. Huic ba-
silice appendix piscina forinsecus, seu si grzcari
mavis, baptisterium ab Oriente connectitur, quod
viginti cireiter modiorum millia capit. Huc elutis e
calore venientibus triplex medii parietis aditus per
risu mortul, οἱ refert Suidas. Eusebius in Chronico
sub Tiberio, Philistio mimographus natione Magre-
sianus, Rome clarus habetur. Mimorum inventorem
facit Cassiodorus lib. xiv Variarum ultima. Epiphanius
de Manichzis : τὰ δὲ ἄλλα εἰπεῖν τίς οὐχ ἄν γελάσειεν;
ὡς τάχα τὰ τοῦ Φιλιστίωνος εἶναι ἀναγκαίοτερα, ἢ τὰ
τούτου μυθολογίας. Celera sine risu quis commemoret ἢ
cum verisimiliora quodam modo videantur, que Phili-
stion, quam que hic [abulis suis commentus est.
^ Βάτων γυμνασίαρχος in marmore Anconitano.
De virga autem Servius in 1 ZEneidos : Hodieque tam
athletarum , qun gladiatorum certamina virga diri-
muntur. Sed lanistarum virga, qua gladiatoribus
modum adhibebant, rudis proprie dicta. Gloss: ve-
teres : Hudis ῥάύδος, ἡ τῶν ἐπιστατῶν τῶν μονομάχων.
b ΔΗ͂ Tetrasticum nempe hujus piseine foribus
positum quod inter Sidonii carmina exstat. Tit.
pus algentes post balnea torrida flüctus, etc.
e
s exigit ut Proconnesos scribatur. Προχόννησος,
insula maris σαὶ, candidi marmoris fodina cele-
bris, ut auctor est Strabo lib. xii.
d Ornamenta. Sicut enim vesti affert lumen clavus
purpure, ut Fabii verbis utar, sic zdibus column.
Purpure nomen scriptores ad omnia transferunt,
qui ornatum decoremque significant. Sidonius infra
epist. 10: Omnes nobilium sermonum purpura. Cicero
in Oratore : Quos numeros cum quibus tanquam pur-
ra misceri oporteat. Lucianus in Hippia de membris
]nei : *O δὲ ἔνδον οἶκος χάλλιστος, φῶτός τε πολλοῦ
ἀνάμεστος, καὶ ὡς πορφύρα διηνθισμένος. In onyche
demum gemma quam Baronii cardinalis optimi bene-
ficentix debemus, artificis manu sculpta hzc legun-
tur, ΕΥ̓ΤΥΧΕΙ, MAKEAON, H ΠΟΡΦΥ͂ΡΑ TON ΑΔΕΛΦΩΝ.
Sis felix, Macedo, purpura, hoc est decus et gemma,
fratrum. .
'* [n aliquibus libris fluvium.
! In aliquibus libris littora,
8 Collyria quid sint hoc loco non capio. Scriptum
crediderim a Sidonio coluriis. Intelligit enim pilas ex
pluribus saxis in orbem accisis exstructas : quas ideo
columnis opponit, ut paulo superius nec pilae sunt
medie, sed columne ; quia columnz ex unico fiunt
lapide, pil: e multis. Saxa autem in orbem cxsa
non poterant aptius appellari quam rotundata colu-
ria. Colura enim dicuntur que extrema sui parte
truncantur, et κολουραίαν πέτραν interpretatur Suidas
sed columnz, quas architecti peritiores ὁ zdificiorum
purpuras 37 nuncupavere. In hanc ergo piscinam
* fluentum de supercilio montis el:citum, canalibusque
circumactis per exteriora natatorix& f latera curva-
tum, sex fistule prominentes leonum simulatis capi- -
tibus effundunt ; quz temere ingressis veras dentium
erotes, meros oculorum furores, certas cervicum
jubas imaginabuntur. Bic si dominum seu domes:ica,
seu hospitalis turba circumstet , quia prz strepitu
caduci fluminis, mutusx vocum vices minus intelli-
guntur, in aurem sibi populus eonfabulatur : ita so-
nitu pressus alieno ridiculum affectat publicus se; mo
secretum. Hinc egressis frous triclinii matronalis of-
fertur ; cui continuatur vicinante textrino cella pe-
B nuaria, discriminata t3ntum pariete castrensi. Ab
ortu lacum porticus intuetur, magis δ rotundatis fu'ta
5 collyriis, quam ! columnis invidiosa monubilibus.
Α parte vestibuli longitudo 1 tecta interius patet,
mediis non interpellata parietibus : qux& quia nibil
Ipsa prospectat, et Καὶ si non hypodromus, saltim cry-
e Callimacho κοίλην χεχαμμένην ἢ στρογγύλην : et xo-
λουρίαν Hesychius ἀποτομίαν. Par pilarum colum-
parumque sed cohversa antithesis Natali 10 Pau-
Ini ;
Nam steterant vasto deformibus agmine pilis,
Nunc meliore datis eadem vice fulta columnis
Et spatii cepere et luminis incrementum.
b Coluriis.
i [nsignibus : quales adhiberi solent in monimen-
( tis. Cyprianus diaeonus in Vita S. Caesarii lib. 1, sub
ὃ
nem : Ei ut conferret sacris virgimibus quas cengre-
gaveral curam necessariam sepulture, monubiles arcas
corporibus humandis de saxis ingentibus noviter. fecit
excidi.
j In quibusdam libris, intrinsecus.
k Certa emendatio, quam libri omnes scripti asse-
runt, proquo mendose vulgati exhibent hippodromu:n,
id est circum. Nou enim circum intelligit, qui quor-
sum in aedium vestibulo, aut quid habet cum crypto-
porticu commuue? sed tectam ut dicit longitudinem,
et clausum undequaque deaiibulacrum : qualia suat
in ve:tibulis magnatum, aut qualia quz stadia opaca
vocat Tertullianus 9& in libello ad martyres. Hy-
podromus autem ex eo dictus, quod sub eo ince-
datur, sicut peridromis in xysto hypzthra ambulatio.
a circumitu , et diadromis a transitu : balnei mem-
brum in Hippia Luciani. Non latuit ea vox Angelum
Decembrium, qui l.D. v ,.hypedromum distinguit ab
hippodromo : nec szeculi sui eruditissimum Aldelmum,
apud quem in libro de Virginitate Babylas martyr
ad palatinas ducitur zetas, et iniperialis vestibwli hypo-
dromum. [ἢ quibus verbis imaginem vides porticus
Sidonianz : et si suam Sidonius, quia nihil prospe-
clabat, cryptoporticum appellare malit. Plinius vero
junior, a quo vocem hanc liaud dubie mutuatus est,
1n descriptione Tuscanicz villze sux lib. v, epist. 6,
hypodromum vocat nativam porticum, eonserlis inter
8e ac reflexis arborum fruticumque ramis contextam ;
quales quz in liortis natura vel arte fieri solent, et
qualem in Voroango Appollinaris sui predio depingit
Sidonius in Propemptico. Talis et vitea porticus Cy-
priano in epistolam ad Donatum. Dant, inquit, seces-
sum vicina secreta : »bi dum | erratici palmitum lapsus
. mexibus pendulis per arundines bajulas repunt, viteam
porticum frondea tecta fecerunt. Plinii verba interpre-
tatione non egent : ascribam tamen, ut ex iis slatim
liqueat, jure illi per Sidonium reddendam esse vocem
ATI
EPISTOLARUM LIB. TI.
418
ptoporticus meo mihi jure vocitabitur. ΠΟ tamen A blaterantes, cyenos atque anseres comcubia nocte
aliquid spatio suo in extimo deambulacri capite de-
frudans, efficit membrum bene frigidum, ubi publico
lectisternio exstructo , clientarum sive nutricum lo-
quacissimus chorus receptui canit, cum ego meique
dormitorium cubiculum petierimus. A cryptoporticu
in hiemale triclinium venitur, quod arcuatili camino
sepe ignis animatus pulla fuligine infecit. Sed quid
b:ec tibi, quem nunc ad focum minime invito? quin
potius ad te, tempusque pertinentia loquar. Ex hoc
triclinio fit in dislam 38 sive conatiunculam
transitus, cui fere totus lacus, quaque tota lacui
potet. In hac stibadium, et nitens abacus: in quorum
aream, sive suggestum, a subjecta porticu sensim,
non breviatis angustatisque gradibus ascenditur. Quo
claugentes, intempesta gallos gallinaceos concinen-
tes, GO) oscines corvos voce triplicata puniceam sur-
gentis aurore facem consalutantes ; diluculo ante
philomelam inter frutices sibilantem, 5^ prognem
inter asseres minurientem ? Cui concentui licebit ad-
jungas (istulze septiforis armentalem camcenam, quam
$;pe nocturnis carminum certaminibus insomnes
nostrorum montium Tityri exercent, inter greges
tinnibulatos per depasta buceta reboantes : quze [ἃ-
men varia vocum cantuumque * certamina, profun-
dius confovendo sopori tuo lenocinabuntur. Porti-
cibus egresso, si portum littoris petas, in area virenti,
vulgare quanquam, non procul nemus: ingentes tili:
duz, connexis frondibus, fomitibus abjunctis, unam
loci recumbens, si quid inter edendum vacas, prospi- B umbram non una radice confciunt : in cujus opaci-
ciendi voluptatibus occuparis. Jam si tibi ex illo
conclamantissimo fontium decocta referatur, videbis
in calicibus repente perfusis nivalium maculas ac
frusta nebularum ; et illam lucem lubricam poculo-
rum, quadam quasi pinguedine subiti algoris hebeta-
tam. Tum respondentes poculis potiones, quarum
rigentes cyathi siticuloso cuique, ne dicam tibi gran-
diter abstemio , metuerentur. Hinc jam spectabis ut
promoveat alnam piscator in pelagus ; ut stataria
petia suberinis corticibus extendat, aut signis per
certa intervalla dispositis , tractus funium librentur
hamati : seilicet ut nocturnis per lacum excursibus
rapacissimi * salares in consanguineas agantur insi-
dias. Quid enim hic congruentius dixerim , cum
piscis pisce decipitur ? Edulibus terminatis, excipiet C
te diversorium , quia minime sstuosum , maxime
aestivum. Nam per hoc, quod in aquilonem sulum
patescit, habet diem, non habet solem , interjecto
consistorio perangusto, ubi somnolenti» cubicula-
riorum dormitandi potius quam dormiendi locus est.
Hic jam quam volupe est auribus insonare cicadas
meridie concrepantes , ranas erepusculo incumbente
quam ex ejus scrinio deprompserat. Nam apud Pli-
nium quoque hippodromus inepte legitur pro hypo-
dromo. Sic igitur habent. Hanc dispositionem amani-
tatemque tectorum longe lateque praecedit hypodromus.
Medius patescit, statimque intrantium oculis totus of-
fertur. Platonis circuitur : illo hedera. vestiuntur ,
uique summa suis, ita ime alienis frondibus virent.
Hedera truncum et ramos pererrat, vicinasque platanos
transitu suo copulat. Has buxus interjacet : exteriores
bsces circumvenit laurus, umbreque platanorum suam
confert. Rectus hic hypodromi limes. [n extrema parte
hemicyclo frangitur, mutatque [aciem : cupressis am-
bitur e! tegitur, densiore wnbra opacior nigriorque.
ho bajüsmodi porticum Plato χατάστεγον δρόμον di-
cere videtur in Eutbydemo, εἰσελθόντε Ἢ inquit, πε-
ριπατείτην ἐν καταστέγῳ δρόμῳ. Porro autem ut hi
podromus in his locis pro hypodromo, sic apud Pli-
nium alterum lib. v, cap. 22, Hippius mons, et apud
elem:eum in descriptione Bitlbyniz Ἵππιος ποταμός,
Hippius fluvius perverse legitur pro Hypius. De Prusa
enim urbe agunt, qux duplex erat in Bithynia ; una
Olympo monte, altera ad Hypium fluvium. Sic
enim scribendum hoc nomen docet inscriptio vete-
ΤᾺ nummorum L. Veri et Diadumeniani IIPOYZIEON
BPOX YniQ, ei vetus quoque lapis Roma in quo di-
sSünguuntur ΚΡΟΥΣΔΕΙΣ AIIO OAXMIIOY, el ΠΡΟΥΣΔΕΙ͂Σ
tate, cum me meus Ecdicius illustrat, pilze vacamus:
sed hoc eo usque, donec arborum imago contractior,
intra spatium ramorum recussa cohibeatur ; atque
illic aleatorium lassis consumpta sph:zeristerio faciat.
Sed quia tibi sicut adificium solvi, sic lacum debeo,
quod restat agnosce. Lacus in Eurum defluus meat,
ejusque arenis fundamenta impressa domicilii, ventis
motantibus zestuans bumectat alluvio. Is quidem sane
circa principia sui, solo palustri voraginosus, et ve-
stigio inspectoris inadibilis est: ita limi bibuli pin-
guedo coalescit, ambientibus sese fontibus algidis,
littoribus algosis. Attamen pelagi mobilis campus
cymbulis late secatur pervagabilibus, si flabra po-
suere. Si turbo Austrinus insorduit, immane tur-
gescit ; ita ut arborum comis qux margini AQ) insi-
Stunt, superjecix asperginis fragor impluat. Ipse
autem secundum mensuras quas ferunt nauticas, in
decem et septem stadia procedit. Fluvio intratur,
qui salebratim saxorum obicibus affractus spumoso
canescit impulsu, et nec longum scopulis przecipitibus
exemptus, lacu conditur : quem fors fuat, an incur-
rat, an faciat, przterit certe, coactus per cola sub-
AWO YIIIOY.
ἃ Hujus piscis meminit Ausonius in Mosella :
Purpureisque salar dístiaclus tergora guttis.
Quo indicio purpurearum notarum, et quia ex salaáre
farionem , ex farione salmonem fieri docet, salares
tructas esse multi conjiciunt, quo salmonatz vocan-
tur, 99 et in salmonem transire creduntur. Alanus
ab Insulis de planetu nature: llic tructula sinus
marinos ingrediens in equore baptizata salmonis no-
mine censebatur.
b Minuriunt hirundines Sidonio, Spartiano in Geta
palumbes. Scite utrumque : nam minuritio et mino-
rum avium cantum omnem significat, et flebilem,
qualis est gemitus palumbium. Ita grammatici Graci
μινυρίζεο exponunt τὸ ἠρέμα xal)emtóv ἀδειν, ἢ θρηνεῖν.
Cicero 1 de Oratore: ἢοο nos, inquit, si facere veli-
mus, ante condemnentur ii quorum causas receperimus,
quam 4olies quoties praescribitur peana ax miuuritio-
nem citlarimus : duo genera conjunxit, psaua, qui
concitatioris vocis est cantus, et minuritionem, qua
remissioris. Plutarchus de discrimine adulatoris et
amici : Oi πολλοὲ βασιλέων οὐχ ᾿Απόλλωνες μὲν ἂν p
' 4 - e - 4
ρίσωσι, Διόνυσοι δὲ ἄν μεθυσθῶσιν, "Hpaxisig δὲ ἂν
καλαίωσι.
c ἴῃ aliquibus libris, wodulamina.
419
SIDONII APOLLINAMS
480
terranea deliquari, non ut fluctibus, sed ut piscibus A tibi amiplius conferre potuerunt, quam ut si id no-
psuperaretur : qui repulsi in gurgitem pigriorem,
carnes rubras albis abdominibus extendunt. lta illis
nec redire valentibus, nec exire permissis, quemdam
vivum et circumlatitium carcerem corpulentia facit.
Lacus ipse qua dexter, incisus, flexuosus , nemo-
rosusque; qua levus, patens, herbosus, aequalis.
JEquor ab Africo viride per littus, quia in undam
fronde porrecta, ut glareas aqua , sic aquas umbra
perfundit. Hujusmodi colorem ab Oriente par silva-
rum corona continuat : per Árctoum latus, ut pelago
natura, sic species; a Zephyro plebeius et tumultua-
yius frutex, frequenterque lemborum superlabentum
ponderibus inflexus. Hunc circa lub:ici scirporum
cirri plicantur simulque pingues ulvarum pagina na-
luissimus, ὁ transiremus inviti. lllud peculiare tuum
est, illud gratix singularis, quod tam qui te aemu-
lentur non habes, quam non invenis qui sequantur.
Vale.
EPISTOLA IV.
Sidonius Syagrio suo salutem.
Vir clarissimus Projectus domi nobilis , et patre
patruoque spectabilibus , avo etiam prastantissimo
sacerdote conspicuus, amicitiarum tuarum, n'si re-
spuis, avidissime sinibus infertur : et cum illi familia
splendor, probitas morum, patrimonii facultas, ju-
ventutis alacritas, in omne decus pari lance conqua-
drent ; ita demum sibi tamen videbitur ad arcem fa.
stigatissim:e felicitatis evectus, si gratiee tuze sodali-
tant, salicumque glaucarum fota semper dulcibus B tate potiatur. Optanui clarissimi viri nuper vita
aquis amaritudo. In medio profundi brevis iusula,
ubi supra molares naturaliter aggeratos, per im-
pactorum puncta remorum navalibus trita gyris meta
protuberst, ad quam se jocunda ludentum naufragia
collidunt. Nam moris istic fuit senioribus nostris
* agonem Drepanitanum Trojan: superstitionis A1
imitari. Jam vero ager ipse (quanquam lioc supra
debitum), di(Tusus in silvis, pictus in pratis, peco-
rosus in pascuis, in pastoribus peculiosus. Sed non
amplius moror, ne, si longior stylo terminus, rele-
gentem te autumnus inveniat. Proinde mihi tribue
veniendi celeritatem , nam redeundi moram tibi ipse
prestabis: daturus hine veniam , quod brevitatem
sibi debitam paulo scrupulosior epistola excessit,
dum totum ruris situm sollicita rimatur, qu:e tamen
submovendi fastidii studio nec cuncta perstrinxit.
Quapropter bonus arbiter, et arüfex lector non pa-
ginam quz spatia describit, sed villam quae spatiosa
describitur, grandem pronuntiabunt. Vale.
EPISTOLA Ii.
Sidonius b Felici suo salutem.
Gaudeo te, domine major, ainplissimz dignitatis
infulas consecutum. Sed id mihi ob hoc solum de-
stinato tabellario nuntiatum non minus gaudeo. Nam
licet imprasentiarum sis potissimus magistratus , et
in lares Philagrianos patricius apex tantis post s;e-
culis, tua tantum felicitate remeaverit: invenis tamen,
vir aniciliarum servantissime , qualiter honorum
tuorum crescat communione fastigium , raroque
genere exempli altitudinem tuam humilitate subli- D
mas. Sic quondam Q. Fabium magistrum equitum
dictatorio rigori, οἱ Papiriaus superbie favor pu-
blieus prietulit. 449 Sic et Cn. Pompeium super
remulos extulit nunquam fastidita popularitas, Sic
invidiam Tiberianam pressit universitatis amore Ger-
manicus. Quocirca nolosibi de successibus tuis prin-
cipalia beneficia plurimum blandiantur ; que nihil
* Ludricam naumachiam, qua /Eneas ad Drepanum
Sicilis, patri parentavit, de qua Eneid, v. .
b Magn) Felici, Magni exconsulis filio. Hos enim a
Philagrio patricio oriundos diserte scribit Propem-
tico, ut Avitum quoque Augustum in panegyrico.
de Felice plura carmine 9, quod tolum illi dica-
Wm est. Amplissima porro dignitas quam Felici gra-
C securus permitte promissam :
functi filiam (quod Deo prosperante succedat) lice
iu conjugium petierit, obtinueritque a matre pupillze ;
parum tamen votorum suorum promotum censet
effectum, nisi assensum tuum super his emnibus,
seu sedulitate $ua, seu precatu nostrae intercessionis
adipiscitur. Namque ipse quantum ad institutionem
spectat puelle in 443 locum mortui patris curarum
participatione &uccedis , conferendo virgini parentis
affectum, patroni auctoritatem, tutoris officium. Quo-
circa quia dignus es ut domus tux celeberrimam
disciplinam, etiam procul positorum petat ambitus,
sicut decet bonarum partium viros, benignitate re-
sponsi proci supplicis verecundiam munerare; et qui
ita expetitus deberes illi expetere pollicendam ,
quia sic te condi-
tioni huic meritorum ratio praefecit, ut ncc su-
perstiti Optantio in liberos suos decuerit plus licere.
Vale.
EPISTOLA V.
Sidonius Petronio suo salutem.
Joaunes familiaris meus inextricabilem labyrin-
thum negotii multiplicis incurrit, et donec suarum
merita chartarum, vel vestra scientia, vel si qua est
vestrz, si tamen est ulla, simi!is inspexerit, quid re-
spuat quidve optet ignorat. ]ta se quodàüm modo
bipertitz:e litis forma confundit, ut propositio sua,
quem actiónis ordinem propugnatura, quem sit im-
pugnatura, non noverit. Pro quo precem sedulam
fundo, ut perspectis chartulis suis, si quid jure coin-
petit. iustruatis; qua qualiterve sint objieienda,
que refellenda monstrantes. Non enim verebimur,
quod cau:z istius cursus, si de vestri manaverit
fonte consilii, ulla contrastantium derivatione tenue-
tur. Vale. N
Af EPISTOLA VI.
Sidonius Peqyasio suo salutem.
Proverbialiter celebre est s: pe moram esse me-
tulatur, non est consulatus, ad quem Felix nunquam
pervenit; sed patriciatus, cujus praeterea testis est
Gennadius in Fausto. k
* Fuit tamen postea patricius et ipse Sidonius, ut ἢ
patet ex epist. 16 ad Papianillam, lib. v, et ex Ma-
merti Claudiani dedicatoria ad Sidonium.
διβίουδ tuus longo istic tempore inspectus, meruit
inter personas nobis quoque caras devinctasque cen-
seri : opportunus, elegaus, verecundus, sobrius,
parcus, religiosus, et his morum dotibus przditus,
ut quoties in boni cujusque asciscitur amicitias, non
amplius consequatur bLencficii ipse quam tribuat.
lizc tibi non ut ignoranti, sed ut judicio meo satis-
facerem, scripsi. Quamobrem triplex causa lxtandi:
tibi prima, cui amicos sic aut instituere, aut. eligere
contingit; Árvernis secunda, quibus hoc in eo pla-
euisse confirmo, quod te probasse non ambigo ; illi
tertia, de quo boni quique bona quaque judicave-
runt. Vale.
EPISTOLA VII.
Sidonius Explicio suo salutem.
Quia justitia vestra jure fit universitati per com-
plura recti experimenta venerabilis, idcirco singulas
quasque personas id ipsum efflagitantes in examen
vestrum libeus et avidus emitto, quamprimum am-
biens, me discussionis, illos simultatis onere laxari ;
quod demum ita sequetur, si non ex solido querimo-
nias partium verecundus censor AS excludas :
quanquam et hoc ipsum, quod copiam tui jurgantibus
difficile concedis, indicium sit bene judicaturi. Quis
enim se non ambiat arbitrum legi, aut pretio aliquid
indulwrus, aut gratiz ? Igitur ignosce ad tam sancte
conscientiz przrogativam raptim perniciterque pro-
perantibus : quandoquidem sententiam tuam, nec
victus ut stolidus accusat; nec victor ut argutus irri
det ; veritatisque respectu dependunt tibi addicti re-
verentiam, gratiam liberati. Proinle impense obse-
cro, ul inter Alethium et Paulum, qua» veniunt in
disceptationem , mox ut utrinque fuerint opposita,
discingas. Namque, ni fallor, supra decemvirales,
pontificalesque sententias , :cegritudini hujus prope
interminabilis jurgii, sola morum tuorum temperan-
tia solita judicandi salubritate medicabitur. Vale.
* Pro Philematia. Priscum et verum nomen erat
Pbhilematium : quomodo a Luciano scribitur in dia-
Jogo Charmidis et Tryphzxna, quem claudit his ver-
bis : Φιλημάτιον δὲ πολλὰ χαιρέτω. Dicta enim Phile-
matium ὑποχοριστιχῶς ab osculo : quod ianuit Lucre-
uus illo versu lib. iv :
Simula σιλήνη ac satyra est, labiosa φίλημα :
eadem forma qua Chelidonium, Eustochium, Glyce-
rium, Musarium, Cymbalium, et alia seu vera seu
ficta nomina muliérum : quie posterior zetas aliter
inflexit, ut Philematia, Chelidonia, eodemque modo
exter appellarentur. Sed pro Philematia Filimatia,
. et pro Philematio Filimatius tandem scribi ccpit,
: retento Grzez vocis sono, non orthographia et quan-
titate. lta enim Filimatius in codice "'heodosiano le-
gitur comes sacrarum largitionum sub Gratiano:
item apud Sidonium lib. 1, epist. 5, et lib. v, epist.
17, ubi Filimatii mentio est hujusce, opinor, Fili-
zDatize nostre patris. Jam vero non solum Philema-
tium apud veteres femina dicebatur, verum etiam
Philematio. Sicut enim Venuleia Philematium, sic
* De isto Abgoro regio juvene cujus epitaphium hic ex-
bibet Sirmondus, videsis qux» conjecerit. eruditus Frauci-
EPISTOLARUM LIB. Il. ,
lerem , sicuti et nunc experti sumus. Menstruanus A
EPISTOLA VIII.
Sidonius Desiderato suo salutem.
Moestissimus hxc tibi nuntio. Decessit nudius ter-
tius, non absque justitio, ^ matrona Filimatia, mori-
gera conjux, domina clemens, utilis mater, pia filia :
cui debuerit domi forisque persona minor obsequium,
major officium, :equalis affectum. Hec cum esset
unica jamdiu matrr amisse, lacile diversis blandi-
mentorum generibus effecerat, ne patri adhuc juveni
sobole, sexus alterius desideraretur. Nunc autem per
subita suprema virium calibatu, patrem orbitate con-
fodit. His 446 additur, quod quinque liberum parens
immaturo exitu reddidit infortunatam fecunditatem.
Qui parvuli, si matre sospite perdidissent jamdiu
debilem patrem, minus pupilli existimarentur. Hanc
B tamen, si quis haud incassum lionor cadaveribus
impenditur , non vespillonum sandapilariorumque
ministeria ominosa tumulavere : sed cum Libitinam
ipsam [lentes omnes externi quoque prensitarent,
remorarentur, exoscularentur, sacerdotum propin.
quorumque manibus excepta, perpetuis sedibus dor-
mient similior illata est. Post qua, precatu parentis
orbati, uzniam funebrem, non per elegos sed per
hendecasyllabos , marmori incisam, planctu prope
calente dictavi. Quam si non satis improbas, cxteris
epigraminatum meorum voluminibus applicandam
mercenarius bibliopola suscipiet. Si quid secus, suf-
ficiL saxo carmen saxeum contineri. lloc enim epi-
tapliium est.
Occasu celeri feroque raptam
Natis quinque, patrique, conjugique,
Hoc flentis patri: manus locarunt
Matronam Philimatiam sepulcro.
O splendor generis, decus mariti .
Prudens, casta, decens, severa, dulcis,
Atque ipsis senioribus sequenda :
Discordantia quze solent putari,
Morum commoditate copulasti.
Nam vite comites bona: fuerunt,
Libertas gravis, e! pudor facetus,
Hinc est quod decimam tuz saluti
Vix actam trieteridem dolemus,
Atque in temporibus vigentis xvi,
b |njuste tibi justa persoluta.
Aelia 300 Philematio in antiquis lapidibus reperi-
tur, et Titia Philematio in hoc Uceciensi,.
TITIA |
PHILEMATIO
VIVA SIBI
ET SUIS FECIT.
Utriusque autem exemplum exstat in altero lapide
pervetusto, nostra memoria in urbe ad portam Sala-
riam effosso : in quo exsculpti sunt duo conjuges col-
liberti, et sub utraque effigie singu!a epitaphia rudi
opere incisa. Mulicbris autem hoc est initium,
AURELIA L. L. PHILEMATIO.
Viva Philematum sum Aurelia no vinitalas,
Casta, pudens, volgei nescia, feida viro.
b Communis hxc querimonia in morte immatura
sublatis. Hinc illa in antiquis monumentis, Male ju-
dicantibus fatis, ev, Sublata est oculis fato dictante
iniquo. Elegans in hoc genere * Abgari regii juvenis
epitaphium, quod Roma paucis abhinc annis ad D.
Pauli basilicam erutum meminimus, dignumque vi-
scus W ise in epistola ad V. C. Joaunem Masson de nummo
Abgari regis, edita Oxoniz 1736, pag. 21.
485
SIDONII APOLLINARIS
ἐδὶ
fg] Placeat tibi carmen nec ne, tu propera, civita- À rat ex cequo divisioni lancem ponere vicissitudo, li-
temque festinus ínvise. Debes enim consolationis
officium duorum eívium domfbus afflictis. Quod ita
&clvas, Deum συ 8ο, ne unquam tibi redhibeatur.
EPISTOLA IX.
Sidonius ^ Donidio swo salutem.
Queris cur ipse jam pridem Nemausum profectus
vestra serum ob adventum desideria producam. Reddo
causas reditus tardioris, nec moras meas prodere
moror, quia quz mihi dulcia sunt, tibi quoque. Inter
agros amoenissimos , apud humanissimos dominos
Ferreolum et Apollinarem tempus vo'uptuosissimum
exegi. Pr» diorum iis jura contermina, domicilia vi-
cina, quibus » interjecta gestatio lassat peditem, nec
cet uni domui mecum, alteri cum meis vinculum
foret propinquitatis : quia Ferreolo, prefectorio viro,
preter necessitudinem sibi debitam, dabat stas et
dignitas primi invitatoris prerogativam. llice! a de-
liciis in delicias rapiebamur. Vix quodcunque vesti-
bulum intratum, et ecce huc spharistarum contra -
stantium paria inter rotatiles chtastropharum gyros
duplicabantur, huc inter alea'oriarum vocum compe-
titiones, frequens crepitantium fritillorum tessera-
rumque strepitus audiebatur. Huc libri affatim in
promptu : videre te crederes aut grammaiticales plu-
teos, aut * Áthenzi cuneos, aut armaria exstructa
bibliopolarum. Sic tamen quod qui inter matronarum
cathedras codices erant, stylus iis religiosus invenie-
sufficit equitaturo. Colles z:»dibus superiores exercen- B batur : qui vero per eubsellia patrumfamilias, ii co-
tur vinitori et olivitori. Aracynthum et Nysam, cele-
Drata poetarum carminibus juga, censeas. Uni domui
in plana patentiaque, alteri in nemora prospectus ;
sed nibilominus dissimilis situs similiter oblectat.
Quanquam de praediorum quid nunc amplius posi-
tione, cum restat hospitalitatis ordo reserandus? Jam
primum agac issimis in hoc exploratoribus destina-
tis, qui reditus nostri iter aueuperentur, domus utra-
que non solum tramites aggerum publicorum, verum
AS etiam calles compendiis tortuosos, atque pastoria
diverticula insedit, ne quo casu dispositis officiorum
insidiis elaberemur. Quas ineidimus, fateor, sed mi-
nime inviti : jusquejurandum confestim praebere
compulsi, ne priusquam septem dies evolverentur,
thurno Latialis eloquii nobilitabatur. Licet quzepiam
volumina quorumpiam auctorum servarent ia causis
disparibus dicendi parilitatem. Nam similis scientiz
viri, hinc Augustinus, hinc Varro; A49 hine Hora-
tius, binc Prudentius lectitabantur. Quos inter Ada-
mantius Origenes, Turranio Rufino interpretatus,
sedulo fldei nostrae lectoribus inspiciebatur. Pariitee
et prout singulis cordi diversa censentes sermocina-
bantur, cur a quibusdam protomystarum, tanquam
szevug cavendusque tractator improbaretur : quan-
quam sic esset ἃ ad verbum sententiamque tranila-
tus, ut nec Apuleius Phzedonem sic Platonis, neque
Tullius Ctesiphontem sic Demosthenis in usum re-
gulanique Romani sermonis exscripserint. Studiis
quidquam de itineris nostri continuatione meditare- C bisce dum nostrum singuli quique prout libuerat,
mur. lgitur mane quotidiano, partibus super hospite
prima et grata contentio quaenam potissimum ante-
rius edulibus nostris culina famaret : nec sane pote-
detur quod huic loco intexatur. Est ergo hujus-
nodi.
Ἕχτον ἐπ᾽ εἰχοστῷ πλήσας ἔτος "Λόγαρος, ἔνθα
Ταρχύθη, μοιρῶν ὡς ἐπέχλωσς μίτος.
Ὧ φθόνος ὡς ἀδιχός τις ἀπέσδεσεν ἀρχόμενον φῶς,
Λυπήσας τὸ γένος xai φιλίους ἑτάρους.
Τύμδον δὲ ᾿Αντωνεῖνος ἑῷ θέτο τοῦτον ἀδελφῷ,
Οἷσιν ὁ πρὶν βασιλεὺς "Λόγαρος ἦν γενέτης.
Qui sex, bisque decem compleverat Abgarus aunos,
Parcarum duro est hic situs imperio.
Primzvam exstinxit lucem cui livor iuiquus,
Morore afficiens et genus et socios.
Germano hunc tumulum fratri dedit Antoninus,
Abgarus oli:n rex queis genitor fuerat.
Δ Viro spectabili, civique Arverno, ut conjectura
est ex epist. 5, lib. nr. Hac autem scripta est in
agro Nemausensi, e villis Apollinaris et .Ferreoli,
quas describit.
b Nunc locus et spatium in quo gestari licet : sicut
in Romana in:eriptione, IN HOC POMARIO GESTA-
: TIONIS PER. CIRCUITUM QUINQUIENS EFFICIT
PASSUS MILLE. Alias gestatio est ipsa exercitatio,
qua gestamur aut vehimur, equo, lectica, vel quovis
genere vehiculi. Sed Sidonius praterea transfert
etiam ad ambulationem, cum alii distinguant. 9]
Seneca epist. 55. A gestatione cum mazime redeo,
mon minus fatigatus quam si tantum. ambulassem,
quantum sedi : labor enim est diu ferri. Et Plinius lib.
xxvii : Imprimis vero prodest ambulatio, gestatio, et
ea pluribus modis.
* Lib. ix, epist 11 : Athendi subsellia. cuneata.
am oreet ar ovd n
occupabantur, ecce et ab archimagiro adventans,
qui tempu: instare curandi corpora moneret : quem
quidem nuntium * per spatia clepsydrae borarum
Fuit autem Atheneum publicum urhis gymnasium
litterarum, quod Hladrianu: Aug., ut Aurelius Victor
tradit, Graco ritu constituit. Qua in urbis parte non
indicat : fortasse in regione 8 fori Romani. Nam eo
sane loco ludos litterarios collocat P. Victor et manet
illo in tractu ad radices Aventini schol:e Graecorum
nomen in zde S. Marix : ubi et D. Augustinum do-
cuisse ferunt, quem in Áthenzo Romano rethoricam
professum fuisse obscurum non est. Atlenzi autem
memíuit inter ceteros Dio apud Xiplilinum de Diuio
Juliano : Συναγαγὼν ἡμᾶς εἰς τὸ ᾿Αθήναιον, χαλούμενον
ἀπὸ τῆς ἐν αὐτῷ παιδενομένων ἀσχήσεως. Nos consul,
inquit, in A/henceum convocat : cui loco nomen est ab
exercitatione eorum qui in ipso erudiunter.
d Origenis plurima interpretatus est Rufinus.
Cujus versionem mirum est tantopere a Sidonio lau-
dari ; cum Hieronymus de libris Περὶ ἀρχῶν testetur
multa ab illo interpolata, detracta, addit, infamem-
que eam interpretationem appellet in epitaphio Mar-
cella. Sed mirari desino, cum redit in mentem no-
stros fere Gallos et Occidentales omnes in Rufinum
propensiores fuisse.
* Geminum antiqui moris vestigium, clepsydra et
hore inzquales. Horarum ex aqua, id est clepsydram
Romanis primus fecit Nasica Censor, ut notat Genso-
rinus : nominat iterum Sidonius epist. 13 ad Serra-
num. Cassiodorus in ea quam pro Theodorico rege
scripsit ad Guudobaldum. Horologium aliud, inquit,
ubi solis meatus sine sole cognoscilur, et aquis gultan-
tibus horarum spatia terminantur. Aquatile vocat in
divinis Institutionibus. Graci ὕδρια ópocxenti«, Ut
Hero Alexandrinus πνευματεχῶν 1 ; "Ax 6988 99^
485
EPISTOLARUM LIB. 1i.
gcrementa servantem, probabat competenter ingres- A tati quem yerecundia non adhibet, cbar(a posuisset.
sum * quinta digredions. Prandebamus breviter,
copiose, senatorium sd morem, quo insitum institu-
tumque, multas epulas paucie paropsidibus opponi :
quamvis convivium per edulia nunc assa, nunc juru-
Jenta varietur. Inter bibendum narratiuncule, qua-
rum cognitu hilararemur institueremurque, quia
eas bifariam orditas, lztitia peritiaque comitabantur.
Quid multa? Sancte, pulchre, abundanter accipieba-
mur. Inde surgentes, ^ si Voroangi eramus, (hoc uni
przedio nomen) ad sarcinas et ad diversorium pedem
referebamus : si Prusiani (sic fundus aller nuncupa-
batur) Tonantium eum fratribus, lectissimos z:equae-
vorum nobilium principes, stratis suis ejiciebamus,
quia nec facile $0 crebro cubilium nestrorum in-
Quarum quoque replicatio $1 fleret amaena narratu,
nisi epistolz: tergum madidis sordidare calamis eru-
besceremus. Sed qui et ipsi in procinctu sumus, te-
que sub ope Christi actutum nobis invisere placet,
expeditius tibi ceenze amicorum in mea cona tuaque
commemorabuntur : modo nos quamprimum hebdo-
madis exact: spatia completa votiva restituant esu-
ritioni : quia disruptum ganea stomachum nulla
sarcire res melius quam parcimonia solet. Vale.
EPISTOLA X.
Sidonius ἃ Wesperio suo salutem.
Amo in te quod litteras amas, et usquequaque
strumenta circumferebantur. Excusso € torpore me- B pr:»coniis cumulatissimis excolere contendo tantm
ridiano, paulisper equitabamus, quo facilius pectora
marcida cibis ca naturic& fami exaeueremus. Balneas
habebat uterque hospes in opere, in usu neuter : sed
eum vel padxillulum bibere desiisset asseclarum
meorum famulorumque turba compotrix, quorum
eerebris hospitales craterze. nimium immersz do-
minabantur, vicina fonti aut fluvio raptim screbs
fodiebatur, ip quam forte cum cumulus lapidum am-
bustus demitteretur, antro in hemispherii formam
corylis flexilibus intexto, fossa inardescens operie-
batur :*sic tamen ul superjectis Cilicum velis, paten-
tia intervalla virgarum, lumine excluso, tenebrantur,
vaporem repulsura salientem, qui unda ferventis
aspergine flammatis silicibus excuditur. Hic nobis
trabebantur hore, non absque sermonibus salsis C
jocularibusque; quos inter halitu nebula stridentis
oppletis, involutisque saluberrimus sudor elicieba-
tur ; quo prout libuisset effuso, coctilibus aquis inge-
rebamur, harumquo foiu cruditatem nostram tergente
resoluti, aut fontano deinceps frigore, putealique, -
aut fluviali copia solidabamur. Siquidem domibus
medius it Yuardo fluvius, nisi cum deflua nive pastus
jmpalluit flavis ruber glareis, et per alveum perspi-
euus, quietus, calculosusque, neque ob hoc minus
piscium ferax delicatorum. Dicerem et coenas, et
quidem unctissimas, visi terminum nostrae loquaci-
μίσαντες τῇ τῶν ὑδρίων ὡροσχοπείων ἕξει, 3 τις ἡμῖν ἐν
«ἰταρσι βιθλίφις προσαναγέγραπται.
, * Moe est undecima nostra. Horarum apud veteres
usus erat inzequalium : qux? duodenz in dies singulos
sab exoriu solis ad occasum numerabantur, totidem
in singulas noctes. Quo flebat ut pro dierum modo
vel noctium in.equales essent, nunc breviores, nunc
longiores. Quod spectans Augustinus de Vera Reli-
giune, Hora, inquit, brumalis estive comparata mi-
ΝΟΥ͂ est. Ceterum quin sexta illorum hora it meridiem
terminabatur, eo fiebat ut quinta unde im: affinis
semper esset. Hanc igitur eamdem denotat Persius
sat. 5, quinta dum linea tangitur umbra : in solario
39 scilicet heliotropio scioterico, in quo ejus-
modi horam notabantur. Quinta autem liora prandii.
Mariialis lib. «m :
Horas quinque puer nondum tibi nuntiat, et to
Jam conviva mihi, Ceciliane, venis.
Ausonius in Ephemerile :
Sosia, prandendum est : quartam Jam totus iu. horam
calet , δά quiutam flectitur umbra notani,
diligenti:&: generositatem per quam nobis non solum
initia tua, verum etiam studia nostra commendas.
Nam cum videmus in hujusmodi disciplinam junio-
rum ingenia succrescere, propter quam nos quoque
subduximus ferulz: manum, copiosissimum fructum
mostri laboris adipiscimur. lllud appone, quod tan-
tum inerebuit multitudo desidiosorum, ut niei vel
paucissimi quique meram Latlaris lingux proprieta-
tem de trivialium barbarismorum rubigine vindica-
veritis, eam brevi abolitam defleamus interitamque :
sic omnes nobilium sermonum purpurz per incuriam
vulgi decolorabuntur. Sed isth:zc alias. Interea tu
quod petis accipe. Pelis autem ut si qui versiculi
mihi fluxerunt, 59 postquam ab alterutro discessi-
mus, hos tibi pro quadam morarum mercede pernu-
merem. Dicto pareo, Nam praeditus es, quanquam
juvenis, hac animi maturitate, ut tibi etiam natu
priores gerere morem ooncupiscamus. * Ecclesia
nuper exstructa Lugduni est, quz: studio papzx Pa-
tientis summum coepti operis accessit, viri sancti,
strenui, severi, misericordie, quique per uberom
munificentiom in pauperes humanitatemque, non mi-
nora bonz conscienti:s culminf levet. fTujus igitur
zdis extimis, rogatu prefati antistitis, tumultuarium
cormen inscripsi trochzeis triplicibus, adhuc mihi
jamque tibi perfamiliaríibus. Namque ab hexametris
b Predium id Apollinaris. In Propemptico : Las-
sum Le Voroangus obtinebit. Nostrum hic invenies Apol-
linarem. Prusianus erat Tonantii Ferreoli. Utraque
villa ad Wardonem fluvium, qui per Volcas Áreco-
micos evolvitur in Rliodanum, vetusto ponte et aqua-
duetu structure Roman:e nobilis : quorum adhuc
reliqua sunt vestigia.
t Supra lib. 1, epist. 2 de Theodorico : Dapibus
expleto somnus meridianus semper exiguus, sepe nul-
lus. Meridiationem appellant : de qua intelligendus
est Juliani locus ad Libanium. ᾿Ανέγνων χθὲς τὸν λόγον
πρὸ ἀρίστου σ ἐδόν. 'Δριστήσας δὲ, πρὶν ἀναπαύσασθαι,
τὸ λοιπὸν ἀποδέδωχα. Heslerno, inquit, die orationem
legi ante prandium prope integram : post. prandium
vero, ante somnum quod deerat absolvi.
ἃ [s videtur quem lib. iv, epist. 22, virum maghi-
ficum appellat, gemmam amicorum litterarumque.
Huic ergo Hendecasyllabos mittit, quos de basilica
Lugduni exstructa condiderat.
€ Quienam illa fuerit incertum est. Nam quo minus
S. Irenzi basilica videatur, facit quod ab Árari pfo-
481 SIDONII APOLCANARIS | 49$
eminentium poetarum * Constantii et Secundini ;vi- A — Hine sese pédes, atque eques reflectit,
cinantia altari basilicze latera clareaácunt : quos in
hanc paginam admitti nostra quam imaxime vere-
cundia vetat, quam suas otiositates trepidanter eden-
tem meliorum carminum comparatio premit. Nam
sicuti novam nuptam nihil minus quam pulchrior
pronuba decet : et siculi si vestiatur albo quisque
fuscus, fit nigrior : sic nostra, quantulacunque est,
tubis circumfusa potioribus stipula vilescit : quam
mediam loco, infimam merito, despicabiliorem pro-
nuntiari. non imperitia modo, sed et arrogantia ía-
cit. Quapropter illorum justius epigrammata micant,
quam ista haec, qux imaginarie tantum et quodam
modo umbratiliter effingimus. Sed quorsum ista?
quin potius pauperlinus flagitat:e cantilenze culmus
immurmuret.
9 Quisquis pontificis patrisque nostri
ollaudas Patientis hic laborem,
Voti compote supplicatione
Concessum experiere quod rogabis,
JEdes celsa nitet, nec in sinistrum
Aut dextrum trahitur, sed arce frontis
b Ortum prospicit zquinoctialem.
Intus lux micat, atque Lracteatum
Sol sic sollicitatur ad lacunar,
Fulvo ut concolor erret in metallo.
Distinctum vario nitore marmur,
Percurrit cameram, solum, fenestras :
Ac sub versicoloribus fizuris
Vernaus herbida crusta sapphiratos
Flecti per prasinum vitrum lapillos.
Huic est porticus applicata triplex
€ Fulmentis Aquitanicis superba:
Ad cujus specimen remotiora
Claudunt atria porticus secunde :
Et campum medium procu! locatas
Vestis saxea silva per columnas.
Hinc agger sonat, line Árar resultat.
cul absit, parumque ei conveniat situs ecclesiz Sido-
nianx. Papirius Massonus de S. Stephani ecclesia
qux metropolitana sedes olim fuit, interpretatur.
Qus cum inter Ararim aggeremque publicum posita
git, Sidonii descriptionem facile recipiet, si exstru -
cta constet a Patiente, a quo sane multas plurimis
focis fundatas restitutasque testis est epistola ultima
ib. vi.
& Constantius notus est ex epistola 1 et aliis pas-
Sim. Secundini ut poet» meminit iterum lib. v,
epist. 8.
b Christianorum zdes sacra ab exordio in Orien-
tem converti solit». Clemens lib. n Constitutionum,
Ὃ otxog ἔστω ἐπιμήχης, χατὰ ἀνατολὰς τετραμμένος.
Paulinus epistola 42 ad Severurm, Prospectus basilice
non, ut usitatior mos est, Orientem spectat. Quod si
quid interpellaret, altare saltem eo dirigebant : quo
situ Romx plurima visuntur. ldeo no!ati quondam
ὡς ἰδιονόμοι Antiocheni, quod eb usitato ritu disce-
derent. 33 Socrates lib. v, cap. 21 : Ἐν ᾿Αντιοχείᾳ
δὲ τῆς Συρίας ἡ ἐχυλησία ἀντίστροφον ἔχει τὴν θέσιν" οὐ
kp πρὸς ἀνατολὰς τὸ θυσιαστήριον, ἀλλὰ πρὸς δύςιν
ὁρᾶ. Judaeorum vero templum ad obeuntem coli
plagam spectabat : quod divinz litera: docent, ob-
servatque inter alios Theodoretus. Nec repugnat Ari-
8leas ei Joseplius, qui ναὸν πρὸς τὴν ἔω καὶ τὴν ἀνατο-
λὰν τετράφθαι, ad auroram, et Orientem conversum
fuisse scribunt : quia de vestibuli non de frontis pro-
spectu loquuntur.
5 Columuis e marmore Aquitanico in Pyren:vi jugis
(5:80 ; quarum eliam mentio in Vita Hilari papz, in
qua nominantur columnz Aquitanieze, Tripolitze et
porphyreticze. Aliud est scriptoribus Grecis marmor
'Axut«yov, ut Theophani et Cedreno de funere Ana-
$tasii Aug. ab Acyto Sporadum una.
4 Dum naut2, inquit, alleluia decantant, id ipsum
Stridentum et moderator essedorum :
Curvorum hinc chorus helciariorum,
d Responsantibus alleluia rip s, |
Ad Christum levat amnicum celeuma.
Sic sic psallite, nauta, vel viator :
Namque iste est locus omnibus petendu,
Omrues quo vía ducit ad salutem.
5$ Ecce parui tanquam junior imperatis. Tu modo
fac memineris multiplicato me fenore remunerandum :
quoque id facilius possit voluptuosiusque, opus est
ut sine dissimulatione lectites, sine fine lecturias.
Neque patiaris, ut te ab hoc proposito propediem
conjux domum feliciter ducenda deflectat : sisque
oppido meminens, quo olim Martia Hortensio, Te-
rentia; Tullio, Ca!purnia Plinio, Pudentilla Apuleio,
Rusticiana Symmacho legentibus meditantibusque
B candelas et candelabra tenuerunt. Certe si preter
rem oratorian, contubernio feminarum poeticum
ingenium, et oris tui limam frequentiuin studiorum
cotibus expolitam, quereris obltundi, reminisce;e
quod sx pe versum Corinna cum suo Nasone coimple-
vit, Lesbia cum Catullo, Cesennia eum Gatulico,
Argentaria eum Lucano, Cynthia cum Propertio,
Delia cum Tibullo. Proinde liquido claret, studenti-
bus discendi per nuptias occasionem tribui, desidi-
bus excusationem. Igitur incumbe, neque apud te
litterariam curam turba depretiet imperitorum : quia
natura comparatum est ut in omnibus artibus hoc
Sit scientize pretiosior pompa, quo rarior. Vale.
EPISTOLA XI.
Sidonius * Rustico suo salutem.
C Si nobis pro situ spatiisque regionum vicinaremur.-
echo in ripa resonat. Et cantici ergo lemma expres—
Sit, el voce usus est propria. Est enim proprie celeu-
ma carmen naulicum; quod proinde qui canun&
naut2, χελεύοντες Longo dicuntur lib. ut Ποιμενικῶν 5
ubi et celeusma elegantissime describit, et echo im
proxima valle ut Sidonius iu ripis, celeugmati re—
sponsantem. Sed celeumatis Sidoniani argumentum,
Alleluia et Dei laudes erant. Quo more veteres Chri—
stiani modulos suos et cantica in Christi sanctorum—
que honorem sxpe vertebant. Ac ne a nautis d sce—
damus, Paulinus de reditu Nicetz:
Navitz lzeti solitum celeusma
Concinent versis modulis in hymnos,
Et pils duceat comites in aequor
Vocibus auras
]tem Asterius Amasez episcopus in Phocam marty—
rem. Ναῦται δὲ καὶ πλωτῆρες οἱ πανταχοῦ, τὰ συνήθιν)
χελεύσματα, οἷς τοῦ πλοῦ πόνον προσοναπαύουσι, εἰς
κοινὴν τοῦ μάρτυρος μετέθαλον εὐφημίαν. x«l διὰ γλώσ--
σὴς ἐστὲν ὅλως 0 Φωχὰς αὐτοῖς ἐπαδόμενος. Ναμία, in-
quit, et remiges ubique gentium consueta celeusmate,
quibus navigalionis tedium consolantur, ad communem ,— ?
martyris laudem transferunt, unoque prorsus omnium :
ore Phocas decantatur. Augustinus de Cantico novo:
At sit nostra tutela Christ gratia, celeuma mostrum
dulce cantemus Alleluia, ut lati ac securi ingrediamur
sempiternam ac felicissimam patriam.
* Burdegalensi. Lib. vii, epist. 11. Sed alii prz- |
terea ejus nominis in Gallia paulo ante Sidonium il- ,
lustres vixerunt, ut Decimius Rusticus, de quo lib. v, |
epist. 9 et Rusticus episcopus Narbonensis, ad quem -
Leo papa scribit. Quorum utri, an alii potius cuipiam
Rustico tribuenda sit epistola ed Eucherium, quz in
codice Corbeiensi post ejus Quaestiones in 8eriptu-
ram subjicitur epistolis Salviani et Hilarii δὰ Euche-
EPISTOLARUM 1.8.1].
490
e prsesenlia mutua vasti itineris longinquitate A quod invitandi tibi in piscationem comes venire dis- -
ánaretur, nihil apicum raritati licere $5 in
(amiliaritatis officia. permitterem : neque jain
aissa fundamenta certantis amicitie, diversis
m generibus exstruere cessarem. Sed animo-
njunctioni separata utrimque porrectioribus
s obsistit habitatio, equidem semel devinctis
bocitura pectoribus. Sed tamen ex ipsa com-
n mubicipiorum discretione procedit, quod
sicissimi simus, raritatem colloquii de prolixa
m interjectione venientem, in reatum volumus
"e communem, com de naturalium rerum
iate nec culpa nos debeat manere nec venia.
| illustris, gerulos litterarum de discipline
titutione formatos, et πολυ herilium vere-
simulo. Namque mne multo decumbentibus nostris
validiora moeroris retia tenent; qus sunt amicis
quoque et externis indolescenda. Unde te quoque
puto , si rite germano moveris affectu, quo temporis
puncto pagina hanc 56 sumpseris, de reditu po-
tius cogitaturum. Severiana sollicitudo communis,
inquietata primum lent» tussis impulsu, febribus
quoque jam fatigatur, iisque per noctes ingravescen-
tibus : propter quod optat exire in suburbanum : lit-
teras tuas denique cum sumeremus, egredi ad villu-
lam jam parabamus. Quocirca seu tu venias, seu
moreris, preces nostras orationibus juva, ut ruris
auram desideranti salubriter cedat ipsa vegetatio.
Certe ego, vel tua soror, inter spem metumque su-
Β praferentes, opportune admisi, patienter B spensi, credidimus ejus tzedium augendum, si volu-
competenter explicui. Vale.
EPISTOLA XII.
Sidonius ^ Agricole suo salutem.
li ta quidem lembum mobilem, solidum, lecti
p, jamque cum piscibus. Tum praterea gu-
vem longe peritum , remiges etiam robustos
osque, qui scilicet ea rapiditate preetervolant
idversi terga, qua defluit. Sed dabis venia,
umdem, nescio. lloc tamen 35 loco, ne
jateat, non ingratum, ut spero, lectori embo-
d3 putavi.
EPISTOLA RUSTICI AD EUCHERIUM. '
wo sere sancto papi Eucherio Rusticus. Tran-
exsultanter ac raptim que deprecante me exem-
misisti, illico ad beatitudinem vestram volumen
16 direxi. Unica vero illa ac sine comparatione
l, quas ex utroque Testamento magnorum cnig-
absolutissime aperiens questiones, amoto vela-
ulis cordis verum spiritalis intelligentie lumen
; quam admirationi mihi fwerit, manifestius
Me non potui, quam «t eam a me [zer non
osse laudari. Quanquam quid ego ad attollen-
Ε edidisti solum me esse imparem dicam ? Pace
Wt omnium qui sunt optime his qu& liberalia
Μ' siudia instituti, nec ab his quidem mira li-
(werum preconia satis digne excoli posse exi-
Juia licet (acilius esse decernam judicare quam
mihi tamen adeo yersuasum est non esse hoc
"' merito definiam, quod nemo rectius tam pra-
eris praedicator exisleret, quam ejus inventor οἱ
'; quia quod nemo sic potuit invenire, utique
€ laudare. Sed dum hec tacitus mecum volvo,
"mihi quod in bibliotheca studiosi secularium
itx puer quondam, ut ἐξ celatis illius curiositas D
reetereundo legissem. Nam cum supra memora-
ordinator ac dominus, inter expressas lapillis
8 discoloribus, [ormatasque effigies vel orato -
I etiam poetarum , specialia singulorum auto-
igrammata subdidisset ; ubi ad prejudicati elo-
iit poetam, hoc modo orsus est :
ium vatem melius sua carmina laudant,
eta dum fluvii current, dum montibus umbrze
t convexa, polus dum sidera pascet,
aper honos, nomenque (πὰ, laudesque manebunt.
, dummodo oftationibus (uis culpa non tencat,
Mer sacros apices commemorationesque sancto.
indialiwn a me scripturarum ponuntur. exem-
vito mihi dominum Eucherium meu:e recoleniti
Mum in memoriam opus recurrit. Nam dum
Wperius comprehensa, omnium Christianorum
amore celebraberis, predicandus in posteru.n
-. PATROL, LVIILI.
ptati jacentis obetitissemus. Iyitur ardori civitatis at-
que torpori, tam nos quam domum totam, przevi »
Christo, pariter eximimus : simulque mediocrum
consilia vitamus assidentum dissidentumque; qui
parum docti et satis seduli languidos multos offcio-
sissime occidunt. Sane contubernio nostro jure ami-
citia 5 Justus adhibebitur, quem, si jocari liberet in
wistibus , facile convincerem, * Chironica magis in-
dum doces posteros. Ora pro me, vere sancte atque
amice Dei, et mihi in Christo omni cultu suscipiende
papa.
^ Ad quem libri 1, epist. 2 Papianille fratrem
conjicere licet ex his verbis : Ego vel tua soror, qui-
bus iutelligit Papianillam. Severiana vero Sidonii
C filia, de qua, aut altera cognomine, Alcimus Avitus
ad Fuscinam sororem.
Admonet Justi hujus medici commemo-
ratio perantiqui et-elegantis epitaphii L. Primigenii
medici περιοδευτοῦ, hoc est circeumforauei, quod
I]guvii spud Umbros ante biennium hoc effossum est.
Ejus porro exemplum, quod ex Urbe ad nos misit
Petrus Marionus , przstauti juvenis ingenio et do-
ctrina, sic babet :
L. SABINUS L. L.
PRIMIGENIUS
ORTUS ABIGUVIO MEDICUS FORA
MULTA SECUTUS
ARTE FEROR NOTA NOBILIORE FIDE.
ME CONSURGENTEM VALIDA FORTU-
NA JUVENTA
DESTIVIT RAPIDIS IMPOSUITQUE ROGIS.
CLUSINO CINERES FLAMMAE CESSERE
. SEPULCRO
PATRONUS PATRIO CONDIDIT OS-
S4 SOLO.
e Uterque insignis : ac Chiron quidem adeo prz-
Btans medicus , quod Junius Philargyrius observat,
ut /Esculapium ipsum docuisse dicatur. Quare Si-
donius de Chironis arte nihil detrahit : sed ut impc-
ritiam Justi medici notet, jocum captat ex altera no-
tione vocis χείρων, qua deteriorem significat, et
multis sz pe similes argutias przbuit. lta enim Dio-
genes Cynicus, auctore Laertio, Ἰδὼν ποτε δύο κενταύ-
pous κάχιστα ἐζωγραφημένους, ἔφη, Πότερος τούτων xti
pov; Conspicatus aliquando duos centauros. pesetme
pictos, Uter, inquit, horum est Chiron ? hoc est. pejor
et inepiior : non centauri nomen, sed picturas vitiun
designans. Par etiam, et Sidoniano propior Aristidis
rhetoris jocus oratione in Asclepiadas, quos ait a
patre /Esculapio medicinam edoctos. Nec enim opus
uisse ut in Chironis disciplinam traderentur, cum
domi magistrum haberent, quo Ch ron jux'a nomeu
16
491
SIDUNIL APOLLINARIS
stitutum arte quam Machaonica. Quo diligentius po- A vel secutorum, solus iste peculiaris tuus Maximus,
stulandus est Christus obsecrandusque ut valetudini
cojus curationeti cura nostra non- invenit, potentia
superna medeatur. Vale.
EPISTOLA Xlll.
Sidonius Serrano suo salutem
Epistolam tuam nobis * Marcellinus Togatus ex-
hibuit, homo peritus, virque amicorum : quz pri-
moribus verbis salutatione libata, reliquo sui 57
traetu qui quidem grandis est, patroni tui b Petronii
Maximi imperatoris laude: habebat. Quem tamem tu
pertinacius aut amabilius quam rectius veriusque
felicissimum appellas, propter hoc quippe, cur per
ampli-simos fascium titulos fuerit evectus usque ad
imperium. Sed. sententi: tali nunquam ego assentior,
ut fortunatos putem , qui reipublice prxcipitibus ac
lubricis culiminibus insistunt. Nam dici nequit quan-
tum per horas fert in hac vita miseriarum vita feli-
eium istorum, si tamen sic sunt pronuntiatdi, qui
sibi * hoc nomen, ut Sylla, presumunt : nimirum
qui supergressi jus fasque commune; summanr' bea-
titudinem existimaut, summam potestatem : huc ipso
satis miseriores, quod parum intelligunt inquietis-
simo se subjacere famulatui. Nam sicut liominibus
reges, i'a regibus dominandi desideria dominantur.
Hic si omittamus antecedentium principum casus,
suum longe inferior erat. Sed Aristidem ipsum au-
diamus : Γενομένους δὲ αὐτοὺς τρέφει ὁ ποτὴρ tv ὑγείας
χήποις. Καὶ ἐπειδὴ ἐδέχετο ἡ ἡλικία, οὐκ ἐδιδάξατο τὴν
maximo nobis ad ista documento poterit esse :
qui quanquam ? in arcem prefectoriau , patriciam,
consularemque intrepidus ascenderat, eo$que «quos
gesserat magistratus, ceu recurrentibus orbitis inex-
pletus i:eraverat : cum tamen venil omnibus viribus
ad principalis apicis abruptum, quamdam potestatis
immensa vertiginem sub corona patiebatur, nec 8u-
sinebat doniinus esse, qui non sustinuerat esse sul
domino. Denique require in supradicto vitze prioris
gratiam, potentiam , diuturnitateur, aeque diverso
prineipatus * paulo amplius quam bimestris or:g:-
nen, turbinem, flnem : 56 profecto. inveuics ho-
minem beativrem prius fuisse, quan beatissimus
nominaretur. Igitur ille cujus anterius. epulze, mores,
B pecunie, pompze, litterze, fasces, patrimonia, patro-
cinia florebant, cujus ipsa sic denique spatia vitze
custodiebantur, ut per horarum dispositas clep-y-
dras explicarentur; is nuncupatus Augustus, ac sub
hac specie palatinis liminibus inclusus, ante Crepu«
seculum ingemuit, quod ad vota pervenerat. Cumque
mole curarum pristina quietis tenere dimeusum
prohiberetur, veteris actutum regulze legibus renun-
tiavit, atque perspexit pariter irc non posse negotium
principis et otium senatoris. Nec fefellerunt futura
morentem. Namque cum czteros aulicos honores
tranquillissime percurrisset, ipsam aulam turbulen-
$i μάλιστα βούλεται δηλοῦν. Quo nomine Sullam
exagitarunt multi : sed ad Sidonii mentem Paterculus
lib. : Felicis nomen assumpsit : quod quidem usur-
τέχνην ἰατρικήν, ἀλλ᾽ ἐδίδαξεν αὐτὸς" οὐ γὰρ ἔτι ἐν C passet justissime, si eumdem et vincendi et vivendi
Χείρωνος ἔδει βαδίζειν, ἔχοντας οἴχοι ἐπιστάτην οὐ πολὺ
δὴ κατ᾽ ἐπωνυμίαν χείρων ἤδη ἦν δεύτερος.
Δ Caussidicus, advocatus : ut lib. iv, epist. ὅ, de
advocatis Arelatensibus : Togatorum illic perorantum
peritiam consulere perrezit. 1n antiquo marmore quod
ad Enuodium produximus, Petilius Processius V.
S. togatus inlusiris pre(ecti praetorio : et togati prz-
toriaunz atque urbicarisz przfecturee in codice passim.
Quomodo et toga ipsa pro advocatione et causidi-
cina. Constantius in Vita Germani : Tribunalia pre-
fecture professione advocationis ornavit. Toge pre -
coniis praminentem prolinus respublica ad honorum
presumpsil insignia. Fuit autem Morcellino 36
pawia Narbo-Martius. Quare inter claros Narboneu-
ses laudatur carmine 25.
b Qui czso Placido Valentiniano imperii sedem in-
vasit anno Christi 455. Res nota ex omnibus liisto-
ricis. Sed quod vulga:is hactenus scriptoribus
intactum, filium quoque Cesarem habuit Maximus
nomine Palladium. Quod uni debemus ldatio nostro
integro. Nam quod Idatii titulo excusum es: Chruui-
cum, ldatiani Chronici tantum est breviorium. la
nostroigitur exemplari, post Valentiniani Aug. c:edem
hzc leguutur : Post quem moz. Maximus ex. consuli-
bus 45 Rome Augustus appellatur. Qui cum imperator
factus. relictam Valentiniani sibi duzisset uxorcm, et
[ilio suo ex priori conjuge Palladio quem Cas:rem [e-
cerat, Valentiniani filium in conjugium tra. idisset,
magnorum motuum quos. verebatur, perturbatione di-
s!0r(us , εἰ guia in occisorum per Valentinianum, et in
ipsius interitum Valentiniani, ambitu regni consilia
scelesta patrata. contulerat, cum imperium deserere
vellet et omam, vix quatuor. regni sui mensibus ez-
pletis, in ipsa Urbe tumultu populi et seditione occid:-
tur militari.
c Jussit enim se Felicem appellari. Plutarchus,
ἐχέλενσεν ἑκυτὸν εὐτυχῆ προσαγορεύεσθαι. Τοῦτο γὰρ ὁ
habuisset. Non enim est feliz qui nom semper felix.
Boetius de Consolatione 1 :
Quid «ne felicen: toties jaclastis, amici ὃ
Qui cecidit stabili non erat ille gradu.
4 Prefecturz: urbicarie, quam pene adhuc ado-
lescens anno et sex mensibus llonorio reguante gessit,
testis est, prater statue Peironiang ia»criptionen,
hzc altera brevior, qux Koma in basilica S. Maria
majoris exstat, sed a paucis observatur.
PETRONIUS
MAXIMUS Y. C.
PRJEF. URBI
CURA VIT.
Pratorianam quam sub Valentiniano principe itera-
vit, el patriciatum iudicat novella Valentiniani ejus-
dem $1, qux inscribitur Maximo 11 prefecto praet, et
patricio. Consulatuum devique indices sunt Fasti ad
annos Christi 4355 et 445. Itaque in Tirenis Prosperi
Chronico Pitlieano Maximus vir dicitur gemini con-
sulatus et. jy atriciie dignitatis. Prater hac omnia,
novum et Q7 privatis inusitatum honoris genus
Peironio Maximo tributum 4 Valentiniano vidimus
in nummo το pragrandi, in quo antica facies Va-
lentiniaui vultum exhibet cum solita inscriptione,
D. N. PLA. VALENTINIANUS P. F. AUG.; altera
Maximum senatorio liabitu in sella sedentem, et vo-
lumen in ejus dextera, in leva scipionem cum aquila,
nomine hinc inde ascripto, PETRONIUS MAXIMUS
V. C. CONS.
* Pene trimestris. Chronicum anonymum Cuspi-
niani : Post. interitum Valentiniani imp. lesatus est
Mazimus imp. xvi cal. Aprilis; et occisus est prid. idus
Junias. Tres ergo pene menses :recteque Marcellinus
comes tertio tyrannidis mense membratim discerptum
scribit : male Cassiodorus, qui intra duo menses, et
Idatius, qui quarto expleto.
EPISTOLARUM LIB. Iii
, nabat exemplo, ne cibi ingressi per ora, per vuiner3.-
6 rexit, inter tumultus muitum, popularium,
Morum, quod et exitus prodidit novus, celer,
iS : quem cruentavit fortunz diu lenocinantis
18 finis, qu:x& virum, ut scorpius, ultima sui
percussit. Dicere solebat vir litteratus, atque
genii merita quzestorius, partium certe bona-
ars magna, ^ Fulgentius, ore se ex ejus fre-
:r audisse, cum perosus pondus imperii, vete-
curitatem desideraret, Felicem te, lamocles,
D uno longius prandio regni necessitatem tole-
. Iste enim, ut legimus, Damocles provincia
5, urbe Syracusanus, familiaris tyranno Diony-
L: qui cum nimiis laudibus bona patroni, ut
!, scilicet inexpertus, efferret : Vis, inquit
Mus, hodie saliem in hac mensa bonis meis
'ac malis uti? $9 Libenter, inquit. Tum ille
liim letum clientem, quanquam et attonitum,
) tegmine erepto, muricis Tyrii, seu Tarentini,
liato ditat indutu : et renidentem gemmis,
"isque aureo lecto, sericstoque toreumati
i. Cumque pransuro Sardanapalicuni in nio-
enis daretur e Leontina segete confectus, in-
lapes cult ferculis cultioribus apponerentur,
rent falerno gemma capaces , inque crystallis
M unguenta glacialibus : hinc suffita cinnamo
fe Cóenatio spargeret peregrinos naribus odo-
saadescentes nardo capillos circuinfusa florum .
ücearent : coepit supra tergum sic recumben-
»ue vibrari mucro districtus e lacunaribus,
ebatur in jugulum purpurati jam jamque rui-
aam filo equinz 561: ligatus, et ita pondere
δὲ acumine gulam formidolosi Tantaleo f.e-
| sacri palatii quzestor fuerat. Quzestura autem,
teratos postulat, lignitas dicta e:t litterarum,
tore 1 Variar. 19.
lübri omnes, quos vidimus. Czeterum vici hujus
bodiernum adhuc incertum. Cuin autem si-
494
exirent, Unde post mixtas fletibus preces atque τευ]:
tmoda suspiria, vix absolutus emicatimque prosi-
liens, illa refugit celeritate divitias deliciasque re-
gzxles, qua solent appoti : reductus ad desideria
mediocrium timore summorum , οἱ satis cavens, ne
beatum ultra diceret duceretque, qui septus armis ac
satellitibus, et per loc raptis incubans opibus, ferru
pressus, premeret aurum. Quapropter ad statut hu:
jusmodi, domine frater, nescio an constet tendere
beatos : patet certe miseros pervenire. Vale.
60 EPISTOLA XIV.
Sidonius Maurwusio suo satutem.
Audio industrie tux votisque communibus , ube-
riore proventu quam minabatur sterilis annus, re-
spondere vindemiam. Unde et in Ὁ pago Vialoscensi,
qui Martialis etate citeriore vocitatus est propter
hiberna legionum Julianarum, suspicor diuturnius
te imnoraturum. Quo loco tibi cum ferax vinea est,
tum praterea predium magno non minus douino,
quod te tuosque plurifaria frugum mansionumque
dote remoretur. llicet si horreis apothecisque, seu
penu impleta, destinas illic usque 'ad adventum hi-
rundineum, vel ciconinum, Jani Numzque ninguidos
menses in otio fuliginoso, seu tunicata quiete trans-
mittere, nobis quoque parum in oppido fructuosz
protinus amputabuntur cause morarum; ut dum
jp:e. nimirum frueris rure, nos te fruamur, quibus
ui recognoscis, non inagis cordi est aut voluptati
ager cum reditibus atpli8, quam vicinus zqualis
cum bonis moribus. Vale.
gnificet antiquum illius nomen fuisse Vialoscum,
postea ob hiberna Julii Caesaris dictum fuisse Martía-
Jem , non aspernanda est Savaronis conjectura, qui
Martiacum esse putat, vicum agri Ricom»ageusis,
Volvico finitimum.
LIBER TERTIUS.
6] EPISTOLA PRIMA.
Sidonius 4 Avito suo salutem.
i8 quidem vinculis caritatis ab ineunte pueri-
dquid venimus in juventutem, gratia sese mu-
τὰ nexuerat. Primum quia matribus nostris
sanguinis juncti necessitudo. Dein quod ipsi
teniporibus nati, magisiris usi, artibus insii-
sibus otiati, principibus evecti, stipendiis per.
sumus : et quod est ad amicitias ainpliaudas
dius efficaciusque, in singulis quibusque per-
iobrino, ul vioelur : cui gratias agit de Cu-
isi predio. suburbauo, quod ille Arvernoruin
: Cujus episcopus jaw, erat Sid» nius, ex so-
sreditate donaverat
e urbs. Árverna epist. 12, oppidum Arvernum
6pist, u Lin, et lib. vii, epist, 9. Sic etiam
u$ Turon. urb m Arveruicam vocat. Jornan-
em Arvernaten, et civitatem Arvernam, onmes
liecto. Arvernam absolute, ut Rotnam, quo-
sonis, Θ vel expetendis zqualiter vel cavendis, ju-
dicii parilitate certaviinus. Propter qus oinnia, prz-
ter couscientiam qua interius tibi longe praestantior
eminentiorque, multum voluntates nostras copula-
verat decur:arum forinsecus actionum similjtudo.
Sed quod fat ndum est, diu erectís utriusque auoris
maclin:s, ipse culmina pretiosa posuisti, eccle:iam
b Arverni municipioli , cui prxpositus etsi immerito
videor, peropportuna oblatione locupletando : cujus
possessioni plurimum contulisti Cuticiacensis przdii
modo nunc s quibusdam usurpari cepit, veter,
opinor, n-mo dixit, sed Arvernos integro gentis vo-
cabulo, ut Parisios, Petrocorios, Remos, postquam
usu« invaluit, ut princeps cujusque populi et civita-
tis opp.dum communi ejus uomine ornaretur. ita
enim Pins, Marcellinus, Urosius, Paulinus, Noti-
tia Occidentis et al.i Arvernorum urbein, quam Cla
rum Montem. dicimus, Arvernos appellaut, Arver.
nam nunguam.
"ow
ἐς.
.
A95
SIDONII APOLLINARIS
496
suburbanitate, non minus nostr:e protessionis frater- A ambiendus affect. Jeus bone! quod gaudium fuit
nitatem loci proximitate dignatus ditare, quam re-
ditu. Et licet sororix h:reditatis duo consortes esse
videamini, exemplo tamen (idei tux, superstes ger-
mana commota est ad boni operis imitationem. 118-
que tibi ccelitus jure redhibetur tui facti meritum,
alieni incitamentum. Quo fit ut reperiare dignissi-
mus, quem divinitas inusitato successionum genere
sublimet : quz tamen nec diu distulit religiosam de-
votionem centuplicatis opulentare muneribus : quze-
que ut confidimus, nihilo segnius coelestia largietur,
cum terrena jam soiverit. Nicetiana namque, si ne-
scis, hereditas Cuticiaci supernum pretium fuit.
Quod restat exposcimus, ut sicut Ecclesie nostro,
ita etiam civitatis eque tibi sit cura communis : qua
laboriosis, cum tu sanctum pedem semirutis meenibus
intulisti? quam tu ab omni ordine, sexu, ztate sti-
patissimus ambiebare? quz salsi erga singulos libra
sermonis? quam te blandum pueri, comem juvenes,
gravem sene: metiebantur ? Quas tu lacrymas, ut pa-
rens omnium, super xdes incendio prorutas et do-
micilia semiusta fudisti ? quantum doluisti cauipos
sepultos ossibus insepultis? quz tua deinceps exhor-
latio, qu:e reparationem suadentis animositas ? Ilis
adjicitur, quod cum inveneris civitatem non winus
civica simultate, quam barbarica incursione vacua-
tam, G/$ pacem omnibus suadens, caritatem illis
illos patri: reddidisti. Quibus tuo monitu non mi-
RUS in unum consilium, quam in unum oppidum re.
cum olini, tum debebit ex hoc przcipue tempore, ad B vertentibus, muri tibi debent plebem reductam, plebs
tuum patrocinium vel ob tuum patrimonium perti-
nere. Quod cujus ineriti esse poss;t, quippe si vestra
crebro illud przsentia invisat, vel * Gothis credite, -
qui s2penumero G3 etiam Ὁ Septimaniam suam fa-
stidiunt vel refundunt, modo invidiosi hujus anguli
etiam desolata proprietate potiantur. Sed fas cst,
presule Deo, vobis inter eos et rempublicam me-
diis, animo qüietiora concipere. Quia etsi illi, vete-
rum finium limitibus effractis, omni vel virtute vel
niole, possessionis turbidz: metas in Rhodanum Li-
perimque proterminant : vestra tamen auctoritas
pro dignitate sententiz sic partem utramque mode-
rábitur, ut et nostra discat, quid debeat negare cum
petitur, et poscere adversa desinat, cum negatur.
Vale.
EPISTOLA 1l.
Sidonius * Constantio suo salutem
Salutat te populus Arvernus, cujus parva tuguria
magnus hospes implesti, non ambitus comitatu, sed
* Qua de Vesogothorum in Gallia motibus
Q8 spirsim a Sidonio sequentibus libris com-
memorantur, ea fere pertinent ad Julii Nepotis im-
perium, hoc est ad annum Cliristi 474, quo tempore
Arverni ab Eurico rege obsessi. Euricus enim, ut
Jornandes narrat, cum paucis annis crebras princi-
pum ftomanorum mutationes videret, rei bene ge-
renda spem adeptus, continuo in eorum 6nes irrupit,
Missus est a Nepote Aug. legatus Epiphauius episco-
pus Ticinensis qui pactione cum Eurico feliciter, ut
videbatur, inita rediit ad Nepotem. Acta legationis
persequíiur Ennodius in Vita Epiphanii. Verum Eu-
vicus, rupto mox federe, cum imperium in Rhoda.
num hbigerimque promovere statuisset, interjectas
gentes armis aggressus, earum episcopos odio catho-
icae partis homo barbarus et Arianus partim exsilio,
parim lerro multat. Arvernos, qui reliqui erant in
omanorum fide obsidet, fortiter propuguante Ecdi-
cio comite et magistro militum, Sidonii sororio. So-
luta jam obsidione hostes in hiberna discesserant :
cum Liciuianus quastor ad Gothos Homa missus,
Arvernos ex pacto dedi jubet, S donio frustra recla-
mante, qui solum vertere coactus aliquandiu abfuit
a suis. Ecdicius ad Burgundionum reges se contulit,
Euricus Victorium comitem Arvernis imposuit. Hac
Sidonius epistola 1, 5, 4, 7, hujus libri ; et lib. vit,
epist. 1, 6, 7, 17 ; lib. vin, epist. 9; lib. ix, epist. 2.
b Imper:i sui fines. Gothorum in Gallia prinze se-
des in Septinianmia. Quo. nomiue primum dictus est
pagus et sger Biterreusis. Nau) ut Arelate Sextano-
reducta concordiam. Quocirca satis te toti suutn, sa-
tis se toti tuos :estimant : et, quie gloria tua maxima
est, minime falluntur. Obversatur etenim per dies
mentibus singulorum; quod persona :etate gravis,
infirmitate fragilis, nobilitate sublimis, religione ve-
nerabilis, solius dilectionis obtentu, abrupisti tot re-
pagula, tot objectas veniendi difficultates : itinerum
videlicet longitudinem, brevitatem dierum, nivium
copiam, penuriam pabulorum, latitudines solitudi-
num, angustias mansionum, viarum voragines, aut
.hwanore imbrium putres, aut frigorum siccitate tri-
bulosas : ad hoc aut aggeres saxis asperos, aut flu-
vios gelu lubricos, aut colles ascensu salebrosos, aut
valles lapsuum assiduitate derasas : per qux omnia
€ incommoda, quia non privatum commodum reqwi-
rebas, amorem publicum retulisti. Quod resiat ,
Deum precamur, ut xvi metis secundum vota pro-
motis, bonorum amicitias indefessim expetas, ca-
pias, referas : sequaturque te affectio, quam relin-
rum, et Forum Julium Octavanorum cognomen tule-
runt 3 militaribus coloniis sextae vel octave lcgio-
nis; sic Diterr:e seu B:etire Septimanorum, Plinio
teste, et subditus urbi ager Septimaniz, Atque hoc
Bensu Aphrodisium Bitterrensium iu Septitnania pri-
mum episcopum memorant antiqua martyrologia, et
Vita Ludovici Pii Vadalawn monasterium in Septiua-
nia. Porro Gothos in eo primum provincie Narbo-
nensis tractu consedisse, nec desunt qui scribaut, et
fidem faciunt quz» de illis narrat Olympiodorus The-
hx us apad Photium. Quare hxc primum fuit. Septi-
manis Gothorum : postea nomen ad totam primam
Narboneusem transfusum est, quam hodieque Lin-
uadociam a Gothis dici volunt, quasi Laudgothiam.
n testamento Caroli Magni : Purtem Burgundia cu n
provincia, et Septimania sive Gothia, usque ad Hispa-
niam Pippinus accipiet. lta et Gregorius Turonicus,
Jonas Aurelian. Nithardus, Joannes VIII, epist. 111,
el alii, Septimaniam perpetuo sumunt pro prima
Nrbonensi.
* Lugdunensi, ut adnotatum est lib. 1, epist. 1.
Scripta post obsidionem urbis Arvernz, cum ea
Constantius Lugduno venisset. Quare iter asperum
quod describit, illud est quod 39 Lugdunum et
Arvernos interjacet : quod quidem in Tabula f'eu-
tingeriana, sed longiore, uL in viis militar/bus mos
est, anfractu designatar lioc. modo : Lugduno, Fore
Segusianurum xvi, Mediolano xv, Ratdomna xxi,
Ariolica xu, Vorogio xw, Aquis Calidis vut, Auaqus:o-
neme xx 1l.
EPISTOLARUM LiB. LIT.
498
οἱ initiatze per te ubicunque gratize, longum A strium madef.cta. sudoribus fulera resopinant, alii
idhibeantur quam fundamenta, tam culmina.
695 EPISTOLA 1Π.
Sidonius ^ Ecdicio suo salutem.
usando, nunc maxime Arvernis meis desidera -
ibus dilectio tui immane dominatur, et quidem
Micibus ex causis. Primum quod summas in
| partes jure sibi usurjat terra qu: genuit.
juod szeulo tuo solus ferme morlalium es, qui -
| non minus desiderii nasciturus, quam gaudii
feceris. Astipulantur assertis materni quondam
erii tempora, qux proficiente conceptu con-
ntibus civium votis numerabantur, Omitto illa
unia quidem, sed 40: non mediocria caritatis
de concavo tibi cassidis exituro flexilium laminarum
vincula diffibulant, alii explicandis ocrearum nexi-
bus implicantur, alii hebetatorum c:ede gladioruu
lateia dentata. pernumerant, alii cx:sim atque pun
ctim foreminatos eirculos loricarum digitis li vescen-
tibus metiuntur. llic licet multi cou p'exibus tuorum
tripudiantes G7 adh:zrescerent, in te maximus !a-
mcn latitite popularis impetus congerebatur : tan-
demque in turbim inermem quidem veneras, sed de
q"a te nec armatus evolveres : ferebasque nimirum
eleganter ineptias gratulantum; et dum irruentuu
tumultuoso diriperis amplexu, eo conditionis acces-
seras, pi;ssimus publici amoris interpres, ut necesse
esset illi uberiorem referre te gratiam, qui tibi libe-
menta sunt, istius tibi reptatas cespitis glebas. B riorem fecisset injuriam. Taceo deinceps collegi-se
reo quod h»c primum gramina incessu, flu-
Balatu, venatu nemora (registi. Omitto quod
imum tibi pila, pyrgus, accipiter, canis, equus,
ludo fuere. Mitto istic ob gratiam pueritiz tux
ve gentium con(luxisse studia litterarum, tuz-
ersonz quondam debitum, quod sermonis Cel-
uamam depositura nobilitas, nunc oratorio stylo,
etiam camenalibus modis imbuebatur. Illud in
ectum principaliter universitatis accendit, quod
olim Latinos fieri exegeras, barbaros deinceys
retuisti. Non euim potest unquam civicis pecto-
elabi, quem te, quantumque nuper omnis zetas,
sexus e semirutis murorum aggeribus conspi-
tuf, cum interjectis ::«quoribus in adversum
te privatis vilius publici exercitus speciem, parvis
extrinsecus majorum opibus adjutum, ct inferiores
hostium ante discursus castigatis coercuisse popula-
tibus. Taceo te aliquot superventibus cuneos mnia-
etasse turmales, e numero tuorum vix binis ternisve
post praelium desideratis : et tantum calamitatis ad-
ver&3 partis inopinatis certaminibus inflictum, ut oc-
culere cxsorum numerositatem consilio deformiore
meditarentur. Siquidem quos humari nox succincta
prohibuerat, decervicatis liquere cadaveribus : tan-
quam minoris indicii foret, quam villis agnosci cri-
nitum, dimisisse truncatum. Qui postquam luce re-
voluta, intellexerunt furtum ruinae suze crudeli vili-
14:6 patuisse ; tum demum palain officiis exsequiali-
abulatis, et vix ^ duodeviginti GG equitum so- C Lus occupabantur, non magis cladem fraude quam
ite comitatus, aliquot millia Gothorum; non
8 die quam campo medio (quod difficile sit po-
as cieditura) transisti. Ad nominis tui rumo-
personzeque conspectum, exercitum exercita-
10m stupor obruit : ita ut prx: admiratione ne-
nt duces partis inimicz, quam se multi, quam-
e pauci comitarentur. Subducta est tota proti-
acies in supercilium collis abrupti : 428 cum
. applicata esset oppugnationi, te viso non est
cata congressui. Interea tiu cesis quibusque
»is, quos, novissimos agmini non ignavia, sed
cia fecerat, nullis tuorum certamine ex tanto
leratis, solus planitie quam patentissima potie-
, cum tibi non daret tot pugna socios, quot so-
nensa convivas. llinc jam per otium in urbem
ei, quid tibi obviam processerit officiorum, plau-
), fletuum, gaudiorum, magis tentant vota con-
8, quam verba reserare. Siquidem cernere erat
tis capacissimz» domus atriis, illam ipsam feli-
mam stipati reditus tui ovationem : dum alii
lis pulverem tuum rapiunt, alii sanguine ac spu-
pinguia lupata suscipiun!, alii sellarum eque-
Arverno, Aviti imp. filio, ut dictum est lib. i,
. 1. Is comes hoc tempore inagisterque milium
ruorum urbem a Gothi: obsessam propugnarat,
aque adversus Gothos fortiter gesserat, qua a
nio laudantur.
Apod Gregorium Turon. decem tantum nume-
ur. Sic enim de hac ipsa Gothorum fuga scribit
fraudem festinatione celantes : sic tamen, quud nec
ossa tumultuarii cespitis mole tuunulabant : quibus
nec elutis ve-timenta, nec vestitis sepulera tribue-
bant, juste sic mortuis talia justa. solve:tes. Jace-
bant corpora undique locorum plaustris convecta
rorantibus : que quoniam perculsis $8 iudesineu-
ter incumberes, raptim succensis conclusa domiciliis
culminum superlabentium rogalibua fragmentis fu-
nerabantur. Sed quid ego ista ᾿ς justo. ylusculum
garrio? qui laborum tuorum non ex osse bistoriam
texere, sed pro parie memoriam facere presuimpsi,
quo magis crederes votis tuorum; quorum exsspecta-
tioni zgrescenti nulla salubrius ociusque, quan; tui
adveutus remedia medicabuntur. lgitur si quid no-
siratium precatibus acquiescis, aetutum in patriaun
. receptui canere festina, et assiduitatem tuam peri-
culos * regum familiaritati celer exime ; quorum
cousuetudinem spectatissimus quisque llawmarum
n:turz bene comparat, qux sicut paululuin ἃ $2 re-
mota illuminuant, ita satis sibi admoia comburunt.
Vale.
lib. 1t, cap. 24: Quem Ecdicium mire velocitatis fuisse
multi commemoran:, Nam quadam vice multitudinem
Gothorum cum decem viris (ugasse perscribitur.
* Burgundionum, quibus familiaris erat Ecdicius.
ltaque iu. Burgundiam postes, urbe Gothis dedita
secessit, in caque liabitav.t, ut ostendunt qu: de co
narrat Gregorius loco supra scriplo.
495
EPISTOLA IV.
Sidonius Felici suo salutem.
4 Gozolas natione Judaeus, cliens culminis tui ,
cujus mihi quoque esset persona cordi , si non esset
secta despectui, defert litteras meas, quas grauditer
anxius exaravi. Oppidum siquidem nostrum, quasi
quemdam sui limitis oppositi obicem, cireumfusarum
nobis gentium arma terrificant. Sic :&mulorum sibi
in medio positi populorum lacrymabilis preda, su-
specti Burgundionibus, proximi Gothis, nec impu-
gnantum ira, nec Ὁ propugnantum caremus invidia.
Sed isthinc alias. Interea si vel penes vos recta sunt,
bene est. Neque enim hujusmodi pectore 89 sumus,
ut licet apertis ipsi poenis, propter criminum oc-
culta , plectamur; non agi prospere, vel ubicuuque
velimus. Nam certum est, non minus vitiorum, quam
hostium esse captivum, qui non etiam inter uiala
tempora bona vota servaverit. Vale.
EPISTOLA V.
Sidonius Hypatio suo salutem.
Si vir spectabilis, morumque vestrorum suspector
admiratorque Donidius solam rationem domesticze
uüilitatis habuisset, satis abundeque sufficeret fides
vestra commodis suis, etsi nullus intercessor accede-
ret. Sed amore meo ductus est, ut quod ipse per se
jmpetraverat, ine faceret postulare. ltaque nunc ho-
nori vestro hic quoque cumulus accrescit, quod duo
efficimur debitgres, cum tamen unus e nobis benefi-
cium consequatur. ^ Elorolacensis praedii etiam ante
barbaros desolatam medietatem , quie domus patr;-
cia jura modo respicit, suffra:io vestro juri suo
optat adjungi. Neque ad hanc nun linatiouem stimulo
cupiditatis, sed respectu avit: recordationis addu-
citur. Siquidem fuudi ipsius integritas famili: sux
dominium, usque in obitum vitrici nuper vita dece-
dentis, aspexit. Nun: autem vir alieni non appe-
tens, &ui parcus , p' sessionis antiqu:e a se alienatze
non tam damno angitur quam pudore : quain
vt redimere conetur, non avaritize vitio, sed vere-
eundie necessitate. compellitur. Tribuere . dignare
votis 7) suis, precibus meis, moribus tuis, ut ad
soliditatem ruris istius te patrocinante perveniat,
cui rem parentum, sibique non solum notam, verum
etiam inter lactentis infanti: rudimenta reptatam,
sicut recepisse parum fructuosum, sic non emeruisse
nimis videlur ignavum. Ego vero tantum obstringar p
indultis, ac si meze proficiat peculiariter pr«prictati,
quidquid meus aetate (rater, professione f(ilius , loco
civis, fide amicus, acceperit. Vale.
* Per quem Felici eidem scribit li. iv, epistola 5.
N irbonensis ergo patria fuit, ut Magnus Felix.
b Burgundionum item, qui Romanorum in fide ste-
lerant post pacem ab Aetio duce datam, Itaque Aetio
sdfuüerant in pugna. Catalaunica; et nuper sub An-
themio Riothimum regem reipublie:e foederatum, a
Gothis. acie fusum fugatumque exceperant : ut hoc
etiam bello Arvernis auxilio fuisse mirum non sit.
Propterea Euricus gentibus ad Rhodanum usque po-
titus, inox Burgundiones quoque armis appetiit , te-
᾿ gte Jornande.
€ Ebrolium hodie oppidulum Arvernorum ad S:-
D SIDONII APOLLINRIS
'«u0
EPISTOLA VI.
Sidonius ^ Eutrepio suo salutem.
Si veteris commilitii, si deiuceps innovatzae per
dies grati: bene impreesentiarum fides vestra reimi-
niscitur, profecto intciligitis nt vos δῇ dignitatuin,
sic nos ad desideriorum culmina ascendere. lta
namque fascibus vestris gratamur omnpes,.ut erectam
per illos non magis vestram domum quam :;nostrau
amicitiam censeamus. Testis est ille tractatus, in
480 exhoriationis mex non minimum incitamenta
valuerunt : quibus vix potuistis adduci, ut praefectu-
ram philosophi: jungeretis, cum vos copsectanei
vestri Plotini dogmatibus inhaerentes, ad profundum
intempestive quietis otium Platonicorum palsatra
rapuisset : cujus disciplinze unc fore agtruxi liberau
B professionem , cum nil familie debuisset. Porro au-
tem desidiz vicinior putabatur contemptus ille mili-
ti:, ad quam jactitant 7} lividi, bonarum partium
viros non posse potius quam nolle conscendere.
Igitur quod loco primore fieri par est, agimus gra-
tias uberes Christo, qui statum celsitudinis 4uze , ut
hactenus paren'um nobilitate decorabal, ita etiam
nunc titulorum parilitate fastigat : simu) e£ animo-
rum spebus erectis fas est de c:xtero sperare melio-
ra. Certe creber provincialium sermo est, annum
b-num de magnis, non (im fructibus quam potesta-
bus vsiimandum. Qua de re vestrum est, domine
major, exspectationem nostram competentibus di-
spositionibus munerari. Nam memor originis iux
nob lium sibi persuasit universitas : quandiu nos
C Sabini familia rexerit, Sabiniani familiam non tiunen-
dam. Vale.
EPISTOLA VII.
Sidonius Felici suo salutem.
Longum a litteris temperatis. Igitur utr que o-
sirum mos suus agitur : ego garrio, vos lacelis.
Unde etiam, vir ad reliqua fidei officia insignis, ge-
nus reor esse virtutis, tanto te otio non posse las-
sari. Ecquid? nunquamne respectu movebere fami-
Jiaritatis antiquae , ut. tandem a continuali silenti
proposito pedei referas? aut nescis, quia garru'o
non respondere convicium est? Tu rctices, vel biblio-
thecarum medius, vel togarum; et a me oficiut
pauper!ini sermonis exspectas, cui scribendi, si beue
perspicis, magis est facilis quan faculias.. Certe
vel m^tus noster materiam t9 stylo 74 facit :
mementoque viatorum manus gravare. char is , qua-
tenus 3micorum cura relevetur : et iudicare festina,
δὶ quam previo Deo, ὁ quastor Licinianus trepida-
caulam fluvium, vetusto Benedictinorum. caenobio
notum. Hinc oriundus. erat Donidius, tunc clericus,
el incola urbis Arveruze. lJeo Sidonius eniscopus
loco civem , professione filium dicit.
ἃ Viro nobili et pliilesophix studiis dedito, nune
przfecto prxtorio Galliarum. Hanc enim illi digni-
tatem gratulatur. Et quia eumdem ipsum ad miliuam
patatinam οἱ honores capessendos hortatus antea
fuerat lib. t, epist. 6, ejus bic epistolo meminit, et
exhortaiionis tractatum appellat.
e Quem a nep?te Augusto legaum ad Eurmcum
regem supra monuimus. Ex hac aytem epistola. Mu
EPISTOLARUM LIB. HI.
02
utud& ϑηυδπι securitatis aperuerit. Persona A corstat. iuconci iari, si lo quatur ; peccare, si taceat.
n est, ut perhibent, magna exspectatione,
idventu , relatu sublimis, inspectione subli-
| ob omnia felicitatis naturzeque dona mon-
. Summa censura, par comitas , et prudentia
! misso mittentique conveniens. Nihil affecta-
ulatumque, ponderique sermonum vera polius
8 quam severitatis imitatio; et non ut plu-
ui cum credita diífidenter allegant , volunt
gisse se cautius. Sed neque ex illorum , ut
humero , qui secreta dirigentium principum
Mes, ambiunt a barbaris bene agi cum legato
uam cum legatione. Hunc nobis morum viri
| secundus rumor invexit. Mandate perniciter,
dicla conquadrant; ut tantisper a pervigili
respirent, quos a muralibus excubiis non B
aguidus , non nox illunis et turbida receptui
persua/lent : quia etsi barbarus in hiberna
t, mage differunt quam relinquunt semel ra-
corda formidinem. Palpate nos prosperis,
ra non tam procul est a vobis causa, quam
Vale.
"73 EPISTOLA Vill.
. Sidonius ^ Eucherio suo salutem.
ὋΓ antiquo:, non tamen ita ut qui zequixvo-
orum virtules aut merita postponau. Neque
ana respublica in extrema hzc miseriarum
, ut studiosos sui nunquam remuneretur , non
Brutos Torquatosque nou pariunt sscula
Jorsum ista hzc? inquis. De te ad te mihi
8t, vir efficacissime, cui debet respublica ,C
ipradictis solutum laudat historia. Quapropter
erum temeraria judicia suspendaut , nec per-
UL satis aut suspicere przeteritos, aut despicere
es : quandoquidem facile clarescit , rempu-
b morari beneficia, vos mereri. Quanquam
um granditer non sit, natione feneratorum
"m inciviliter Romanag vires administrante ,
etiam fundamentaliter eruente, si nobilium
militaciumque , et supra. vel spem nostrae,
ionem partis adversa bellicosorum, non tam
it facta quam praemia. Vale,
EPISTOLA IX.
Sidonius * Btothamo suo salutem.
lur €ostri consuetudo sermonis ; namque
us.cum salutatione querimoniam : non om-
ic rei studentes, ut stylus noster 74 sit offi-
n titulis, asper in paginis; se! quod ea sein-
iiunt, de quibus loci mei aut ordinis hominem
liqpet, cum Gothi ab obsiJione Arvernorum
na Copcessissent. De Liciniano iterum scribet
pistola 16 ad Papianillam.
Virum illustrem vocat in concioue Bituri-
ienatorem Gregorius Turon. flunc enim esse
Eucherium senatorem, quem a Victorio duce
lumniis oppressum , necatumque narrat lib.
liquot mss., moderari.
4num regi, ut opinor : quem Euricus Anthe-
1 12 millibus suppetias ferentem in pago Bi-
X Jornandes in rebus Geticis refert, collatis
O&/ Ray Ero ur mm
Sed et ipsi sarcinam vesiri pudoris iuspicimus, cujus
liec semper verecundia fuit , ut pro culpis erubesce:
retis alienis. Gerulus epistolarum, huinilis, obscurus.
despicabilisque etiam usque ad damnum innoceniis
ignavie, mancipia sua, Britannis clam sollicitanti-
bus, abducta deplorat. Incertum iibi est an sit certa
causalio : sed si inler coram positos aequanimiter
objecta discingitis, arbitror hunc laboriosum posse
probare , «quod objicit : si tamen inter argutos, ar-
matos , tumultuosos , virtute, numero, contubernio
coutumaages, ,paterit ex zequo.et bono solus, iner-
mis , abjectus , rusticus, peregrinus, pauper audiri.
Vale.
EPISTOLA X.
Sidonius Tetradio euo salutem.
Plurimum laudis juveues nosiri moribus suis ap-
plicant, quoties de regotiorum meritis ambigenies
ad peritorum consilia decurrunt : sicuti nunc vir
clarissimus Theodorus, domi.quidem nobilis, sed
modestissimz conversationis opinione generosior,
qui per litteras meas.ad (uas litteras, id est au me-
racissimum scientig fontem , laudabili aviditate pro-
ficiscitur, non modo reperturus illic ipse quod di-
&cat, sed et forsitan relaturus inde quod doceat. Cui
contra poientes factiososque, si vestra 7 peritia
abundanter non opitularetur, prudentia consulta suf-
liceret. Respondete, obsecramus, nisi vobis tamen
utriusque nostrum socie preces oneri fasiidiove re-
putabuntur, judicio suo, testimonio meo; et sub-
stantiam causamque supplicis (luctuantem m-^dieabi-
lis responsi salubritate fulcite. Vale.
EPISTOLA XI.
Sidonius 4 Simplicio suo salutem. |
Etsi desiderium nostrum sinisteritas tanta comi-
ἰδίαν, ot etiam nunc nostris invidearis obtutibus :
pon idcirco is es, virorum optime, de cujus nos mo-
rihus lateant celsa memoratu. ita cuncti nostrates,
iidemque sumtmates viri, optimarum te exactissima-
rumque partium pr»stantissimum petremfamilias
consono praeconio prosequuntur. Astipulatur huic
de te sententie bonorum, vel sic electus gener, vel
educta sic filia : in quorum eopuia tam felicem tibi
controversiam vola pepererunt, ut ambigas , utrum
judicio, an institutione superaveris. Sed tamen hinc
vel inaxime parentes ambo venerabiles esie securi :
idcirco esteros vincitis, quod vos filii transierunt.
igitur dona venia litteras primas; quas ut necdum
mittere desidia fuerat, ita vereor ne sit misisse gar-
signis profligavit, Nec vero mirum e:t regem non
appellari Riothamum, sive, ut Jornandes scribit,
Riothiimum, cum nec Gundvicium Hilarus papa, nec |
Chilpericum Sidonius reges vocent; quorum tamen
uterque rex fuit Burgundionum.
4 [ij ipsi fortasse, qui paucis post aunis Sidonio
designante crea ns. est episcopus Bituricensis. Juvat
conjecturam quod. de Simplicii bujus filiis ait : Vos
filii transierunt : de Simplicii episcopi filiis in con-
rione, Quibus comparatus paler felicior inde incipit
esse quod vincitur. .
ϑὺδ
SIDONII APOLLINARIS
508
rulitas. Carebit sane nostrum n:evo loquacitatis ofüi- A geries, quai ἐν ρα: pagina tegat. Ego venerabili
cium, si exemplo recursantis alloquii, impudentiam
paginz presentis absolveris. Vale.
€ 76 EPiSTOLA Xil.
Sidonius ^ Secundo suo salutem.
Avi mei, proavi tui tumulum hesterno, proh dolor!
de manus profana pene iemeraverat : sed Deus
adfuit, ne nefas tantum perpetraretur. Campus autem
ipse dudum refertus tam bustualibus favillis quam
cadaveribus, nullam jamdiu scrobem recipiebat! Sed
tamen tellus, humatis qux superducitur, redierat in
pristinam distenta planitiem , pondere nivali , seu
: diuturno imbrium fluxu sidentibus acervis. Quee. fuit
causa ut locum auderent, tanquam vacantem, cor-
porum bajuli rastris funebribus impiare. Quid plura?
Jim niger cespes ex viridi; jam supra antiquum B
sepulcrum glebx recentes, cum forte pergens urbem
ad Arvernam, publicum scelus e supercilio vicini
collis aspexi; meque equo effuso tom per squata
quim per abrupta proripiens, et mora exigua sic
quoque impatiens, antequam pervenirem, facinus
audax pravio clamore compescui. Dum dubitant in
crimine reperti, dilaberentur an starent, superveti.
Confiteor errorem; supplicia captorum differre non
potui : sed supra ipsum senis nostri opertorium
torsi latrones, quantum sufficere possit superstitum
cure, mortuorum securitati. Caeterum nostro. quod
- sacerdoti nil reservavi; me: caus, suaque personze
prascius, in commune consului; ne vel h:ec justo
. clementius vindicaretur, vel illa justo severius vindi-
Gaudentio reli-qui pretium lapidis, operisque merce-
dem. Carmen hoc sane quod consequetur, nocte
proxima feci, non expolitum, credo, quod vie nom
parum intentus : quod peto, ut tabul& quantulum-
' cunque es!, celeriter indatur. Sed vide ut vitium non
faciat in marmore lapidiceida : quod factum sive ab
industria , seu per incuriam, mili magis quam ^
quadratario, lividus lector ascribat. Ego vero, si pio
studio rogata curaveris, sie agam gratias, quasi nil
- tibi quoque laudis aut glorize accedat, quem patruo
(uo, id est me.remoto, solida presentis officii solli-
citudo mansisset pro gradu seminis. Vale.
Serum post patruos, patremque carmen
Haud iudignus avo nepos dicavi :
Ne fors tempore postumo, viator,
Ignorans reverentiam sepulti,
Tellurem tereres inaggeratam.
€ Prefe»tus jacet hic Apollinaris,
Post przetoria recta Galliarum,
Morentis patriz sinu receptus.
18 Consultissimus, utili-simusque,
uris, militie, forique cultor ,
Exemploque aliis periculoso,
Liber sub doniinantibus tyrannis.
Hsc sed maxima dignitas probatur :
Quod frontem cruce, d membra fonte purgans,
Primus de numero patrum suorum
Sacris sacrilegis renuntiavit.
Hoc primum est decus, hzec superba virtus,
Spe praecedere, quos honore jungas.
quique hic sun! titulis pares parentes,
os illic meritis superverire, .
Novi quidem auctoris nostri non respondere doctrina
. epitaphii qualitatem ; sed anima perita musicas non
earet. 77 Cai cum tamen totum ordinem rei , ut (? "Putat inferias. Tibi quoque non. decet tardum vi.
, Salisfaciens ex itinere mandassem; vir sanctus et
. ustus iracundiz ines? dedit gloriam, cum nil amplius
ego veniam postularem , pronuutians more majoruin
reos tantz temeritatis jure c:esos videri. Sed ne quid
in 1 os'erum casihus liceat, qnos ab exemplo vitare
debemus , ἢ 560 ut actutum, me quoque absente, tua
۟ra, sed meo sumptu resurgat in molem sparsa con-
* Fratris filio : sd quem mittit Apollinaris avi sui
: epitaphium, quod nocte proxima exararat; iandatque
ut in marmore incisum ejus tumulo iinponat : atque
hzc se quoque absente, id est ante reditum suum,
ut curet hortatur. Cum igitur ad urbein. Arvernam
pergens ex itinere hzc scribat, consequens est tu-
mulum Apollinaris avi non Arvernorum urbi vicinum
fuisse, sed Lugduno : unde digressus in sepulcri
violatores ipso itineris initio inciderat. Non enim
yrocul Lugduno abfuisse tumulum hinc patet , quod
cum de muliatis reis ad episcopum retulisset , illico
respousum in ipso itinere accepit. Sacerdotem itaque
suum appellat Patientem episcopum Lugdunensem,
et in epitaphio Apollinaris patriam Lugdunum.
ὃ Lapidicidze. Cod. de excusat. arüf. 1. 1: Quadra-
tarii, quos Greco vocabulo λιθοθήκτας appellant : et
saxorum quadratarii , Cassiodorus in psalmos. Ars
quadrataria in Agone SS. Coronatorum, et in (rag.
mento vetusti lapidis Rom: in :»de S. Hagnes.
* De przfectura Apollinaris avi, et de tyrann's
quos eo tempore passa est Gallia, dicendum lib. v,
epistola 9, ad Aquilinnm.
4 [n baptisino, quem primus e familia sua suscepit :
unde patet error Beati Rlienani,, qui Sidonio nostro
tribuit, quod ejus avo debebatur. Πὰς autem facit
antiquum urbis epigramma, quod reliquis e biblio- »
- videtur, quem Mediolani S. Victoris ope custodia
deri, quod hzres tertius quartusque ' dependimus :
. eum tot annorum gyro voluto magnum Alexandrum
parentasse manibus Achillis, et Julium Csesarem
Hectori, ut suo, justa persolvisse didicerimus. Vale.
EPISTOLA XIII.
Sidonius * Apollinari suo salutem.
Unice probo, gaudeo, admiror quod castitatis
theca Palatina vulgatis addi licet ex codice S. Marise
Virdunensis.
Á&À Ad ecclesiam S. Laurentii in Damaso, que alio
nomine appellatur in Prasino.
Ad Fontem.
Iste salutare fons continet inclitus andas,
Et solet humanam puriticare luem.
Munia sacrati qua sint vis scire liquoris ἢ
Dant regnatricem flumina sancita fidem.
Ablue fonte sacro veteris contagis vitse,
O nimium felix, vive renatus aqua !
Hunc fontem quicunque petit, terrena relinquit,
Subjicit et pedibus cxca ministeria.
* Quidam codices ascrihunt fllio. Patris enim est
ad filium parznesis, et Apollinarem Sidonii fllio uo-
men fuisse, doce! tum epist. 9, lib. v, tum 1, lib. ix ;
et Ruricius lib. n, epist. 25. Apollinaris autem hic
80-
lutum narrat Gregorius Turon. 1 Mirac. 45. yocla-
densi dein przlio cum Arvernis interfuisse lib. 1
' histor. 57, non tamen occubuisse, quod de suo qui-
dam addunt. Nam eumdem postea in episcopali Ar-
vernorum cathedra mortuum, idem alibi, ut censeo,
testis est Gregorius. Apollinaris porro ex Placidina
uxore filius Arcadius : de quo scribit idem lib. ui,
ᾷ
fes
EPISTOLARUM LIB. il.
affcctu contubernia fugis impudicorum ; presertim À verrucis per marginem curvum protuberantihus,
quibus nihil pensi , nibil sancti est, in appetendis
garriendisque turpitudinibus : quique quod verbis
inverecundis aurium publicarum reverentiam ince-
siant, granditer sibi videntur facetiari : 79 cujus
vilitatis esse signiferum gnathonem patrie nostre
vel maximum intellige. Est enim hic gurges de
sutoribus fabularum, de concinnatoribus criminum ,
de sinistrarum opinionum duplicatoribus; loquax
ipse, nec dicax, ridiculusque, nec letus, arrogans-
que, nec constans, curiosusque , nec perspicax,
atque indecenter affectato lepore, plus rusticus :
tempora przsentia colens, preterita carpens, futura
fastidiens. Beneficii, si rogaturus est, importunus
petendi, derogator negati, :emulator accepti, callidus
Portat et nasum, qui cum sit amplus in foraminibus,
el strictus in spina, sic pateseit horrori , quod an«
gustatur olfactui. Prztendit os etiam labris plume.
beum, rictu ferinum , gingivis purulentum , dentibus
buxeum; quod spurcat frequenter exhalatus 6 con»
cavo molarium computre:centiuni mephiticus odor,
quem supercumulat eseulenta ructatio de dapibus
hesternis et rédundantium sentina coenarum. Pro-
mit et frontem , qux feedissimo gestu cutem plicat ,
supercilia distendit. Nutrit et barbam, qux jam se
nectute canescens , fit tamen morbo nigra Syllano.
8 Tota denique est misero facies ita pallida, veluti
per horas umbris moestificata larvalibus. Taceo reli-
. quam sui molem, vinctam podagra, pinguedine sola-
reformandi , querulus flagitati , garrulus restituti; at B tam. Taceo cerebrum crebra vibice peraratum ; quod
si rogandus , simulator parau, dissimulator petiti ,
venditor prestiti, publicator occulti , calumniator
morati, inficiator soluti : osor jejuniorum , sectator
epularum; laudabilem proferens non de bene vivente,
sed de bene pascenie sententiam. [nter hzc tamen
jpse avarissimus, quemque non pascit tam panis bo-
nus quam panis alienus : hoc solum comedens doni,
siquid e raptis inter alaparum procellas praemisit
obsoniis. Sed nec est sane przedicabilis viri iu totum
silenda frugalitas ; jejunat quotiens non vocatur; sed
sic quoque levitate parasitica, si invitetur exeusans,
si viteiur explorans, si excludatur exprobrans, si
admittatur exsultans, si Yerberetur exspectans. Cum
diseubuerit, fertur actutum, si tarde comedat, in ra-
pinas; si cito saturetur, in lacrymas; si sitiat, in
juerelas; si inebrietur, in vomicas; si fatiget , in
rontumelias, si fatigetur, in furias : fetuleutizte om-
nino par cloacali, quae quo plus commota, plus 80
feiida est. lta vivens paucis voluptati, nullis amori ,
omnibus iisui est : vesicarum ruptor, fractorque fe-
rularum ; bibendi avidus, avidior detrahendi, rabido
pariter ore spirans ccnum, spumans vinum , loquens
venenum , facit ambigi puditior, temulentior, an
facinorosior existimetur. Sed dicis, animi probra
vultu colorati, et deprecatur ineptias mentis qualitas
corporis. Elegans videlicet homo pervenustusque ,
cujusque: 5:1 spectabilis persona visentibus. Enim
vero illa sordidior atque deformior est cadavere ro-
g3li, quud lacibus admotis semicombustum, moxque
sidente strue tortium devolutum , reddere pyrz jam
fastidiosus pollinctor exhorret. Praeter hzc , lum'na.| .
gerit idem lumine carentia; qux Stygix vice paludis,
wolvunt lacrymas per tenebras. Gerit et aures imma-
mitate barrinas; quarum fistulam biforem pellis ul-
«rerosa circumvenit, saxeis nodis et tofusis humore
eeapp. 9, 12, 18. Arcadii filia Placidina, uxor quon-
zlam Leontii junioris Burdigalensium episcopi. Ex
mjuibus lucem accipiet Fortunatus, qui Placidinz
fiujus. orizinein relert ad Avitum Augustum, lib. 1,
Szarmine 14 :
Cogor amore etiam Placidinze pauca referre,
Quae tibi tunc coniunx, est modo cara sorof.
T.umen ab Arcadio veniens genitore refulget,
Quo manet Augustum germen, Avite, tuum.
parum amplius tegi constat eapillis quam cicatricibus.
Taceo prz brevitate cervicis, occipiti supinato scapu-
laruin. adhzrere confinia. Taceo quod decidit bonor
humeris , decor brachiis, robur lacertis. Taceo chi-
ragricas manus unctis cataplasmatum pannis , tan-
quam csstibus involutas. Taceo quod alaruni specu-
bus hircosisatque acescentibus latera captiva vallatus,
nares circumsedentium ventilata duplicis Ampsaneti
pesto funestat. Taceo fractas pondere arvinz jacere
mammas , quasque feedum esset in pectore virili vel
prominere, bas ut ubera materna cecidisse. Taceo
ventris inflexi pendulos casses partium genitalium ,
quia debilibus pudendz , turpibus rugis turpius prae-
bere velamen. Jaw quid hic tergum, spinamque com-
memorem? de cujus licet internodiorum f..mitibus
erumpens aream pectoris texat curvatura costarum ;
tota. nihilominus hac ossium ramosa compago sub
uno velut exundantis abdominis pelago latet. Taceo
lumborum corpulentiam , cliniumque , eui crassitu-
dini comparata censetur alvus exilis. Taceo femur
aridum et pandum , genua vasta, poplites delicatos,
crura cornea, vitreos talos , parvos digitos , pedes
grandes. Cumque distortis liorreat ita .liniamentis,
per quz multiplicem pestilentiam exsanguis semivi-
vusque, nec portatus sentiat, nec sustentatus iuce-
dat, 89 verbis tainen est ille quam membris exse-
crabilior. Nam quanquam pruritu laborat sermonis
inhonesti, tum patronorum est pracipue cavendus
arcanis; quorum est laudator in prosperis, delator
in dubiis : at si ad occulta familiarium publicanda
temporis ratio sollicitet, mox per hunc Spariacum
quzecunque sunt clausa franguntur, quzeque obserata
reseraniur : ita quod quas domorum nequiverit ma-
chinis aperte simultatis impetere, cuniculis clandes-
tinie proditionis impugnat. Hoc fabricatu Dzdalus
Imperii fastus toto qui rexit in orbe,
ujus adhuc pollens jura senatus habet.
Humani generis si culmina prima requiras,
Nomine Czesareo nil superesse potest.
Vere prorsus. Nam abneptis fuit Aviij ex. Papianilla
filia et Sidonio. Itaque apud Gregorium corruptus
est locus 1 Mirac. 65, in hunc. moduin restitueudus,
Alcima soror et Placidina conjux Apollinaris episcopi ,
quod perspicuum est ex libr. ut, cap. 2 et 12.
t o n A...
301
SIDONII APOLLINARIS
508
Aeoster amicitiarum cuymen :zeaificat : qui sicnt soda- Α nugas sive confectas opere prosario, seu poetarum
libus velut T'hescus inter secunda sociatur; sic ab iis
.hgswuodum velut Proteus inter adversa dilabitur.
Agitur ex voto mep feceris, si talium sodalitati ne con-
AKEasSp quidem primore sociere, maxime illorum quo-'
Τα sermonibus prostitutis ac theatralibus nullas ha-
benas, nulla premittit repagula pudor. Nam quibus
citra honestatis nitorem jactitabunuis loquacis fece
petulantiz lingua polluitur infrenis , his conscientia
quoque sordidatissima est. Denique facilius obtingit ,
ut quispiam sería loquens vivat obscene, quam va-
leat ostendi, qui pariter existat improbus dictis, et
piobus moribus. Vale.
| EPISTOLA XIV.
Sidonius Placido suo salutem.
stylo cantilenosas, plus voluminum lectione dignere
repositorum. Gaudeo hioc ipso, quod recoguovi ehar-
tulis occupari nostris otium tuuin. Sed probe intel-
ligo, quod moribus tuis hanc voluptatem non operis
effectus excudit, sed auctoris affectus. Ideoque plus
debeo, quia glori: punctum quod dictioni negares,
das amicitizs. De c:eteris vero studii nostri derogato-
Tribus, quid ex asse pronuntiem, nondum deliberavi.
Nam qui inasime sibi doctus videlur, dictionem sa-
nam et iusanam ferme appetitu pari revolvit, non
amplius concupiscens erecta qua laudet, quam de-
specia qu: rideat. Atque in hunc. modum scientia,
pompa, proprietas linguze Latinze judiciis otiosorum
maximo spretui est : quorum scurfilitati negligentia
Quanquam te tua. tenet * Gratianopolis , comperi B comes, hoc volens tantum legere quod carpat, sie non
tamen hospitium veterum fido relatu, 8.3. quod meas
* Nomen inditum a Gratiano. Vetus enim et pro-
tium fuit Cularo. Unde muri Cularonenses hodieque
untur in antiqua inseriptione porta civitatis. No-
inatur item ia l'abula ltineraria Peutingeri, et in
otia imperii, qux» tribunum cohortis prim:e Fla-
- vie Cu'arone stationem babuisse docet. In epistola
utitur litteris, quod abutitur. Vale.
50 Planci ad Ciceronem, qus est 25 libri x ad Fe-
miliares, 42 legendum jam olim ceusuimus in.ulsi-
mis verbis, Cularone in finibus Allobrogum, non Ci-
varone, ut vulgo edi solet. Fines Allobrogrum facit
Gratianopolim, quia ad Isaram posita est, quae Allo-
broges claudit, separatque a Vocontiis.
LIBER QUARTUS.
g/, EPISTOLA PRIMA.
Sidonius.^ Probo suo salutem.
Soror mihi qux» uxor tibi : hinc inter nos summa
' et principalis necessitudo, et ea quidem patruelis,
non germana fraternitas, quz? plerumque se purius
' fortius, meracius amat. Nam facultatum inter germa-
' nos prius lite sopita, jam qui nascuntur ex fratribus,
nihil invicem con!roversantur : et hinc s:epe caritas
in patruelibus major, quia desistit ΘῈ simultas a di-
: visione, nec cessat affectus a semine. Secundus no-
' bis animorum nexus accessit de studiorum parilitate,
quia idem sentimus, culpamus, laudamus in litteris,
et eque nobis qu:elibet dictio placet improbaturque.
Quanquam mihi nimis arrogo meum judicium confe-
rens tuo. Quis enim juvenum nesciat seniorumque,
te milii magistrum fuisse proprium, cum videremur
"habere communem? et si quid heroicus arduum,
᾿ comicus lepidum, lyricus cantinelosum, orator matu-
" rum, historicus verim, satiricus figuratum, gram-
maticus regulare, panegyrista plausibile, sophista
serium, epigrammista lascivum, commentator luci-
lum te facere quod posses, sed et vellequod faceres :
ideoque te bonum non minus quam peritum pronun-
tiari ἢ Et vere intra Eusebianos lares talium te «uze-
dam moneta susceperat discipliuarmn, cujus philoso-
phica incude formatus : nunc varias nobis rerum ser-
monumque rationes, ipso etiatn qui docuerat, pro«
bante paudebas : nunc ut Plato discipulus jam prope
GC potior sub Socrate, sic jam tu sub Eusebio nostro,
inter Aristotelicas categorias artifex dialecticus atti-
cissabas, cum ille adhuc ztatulam nostram, mobi-
lem, teneram, crud:m, modo castigatoria severitate
decoqueret, inodo 86 mandatorum salubritate con-
diret, Αἱ qualium, Deus bone, quamque yretioso-
rum !... qu: si quis deportaret philosophaturus, aut
ad paludicolas Sicambros, aut ad Caucasigenas Ala-
nos, aut ad equimulgas Gelonos, bestialium rigida-
| rumque nationum corda cornea, fibrzque glaciales
procul dubio emollirentur egelidarenturque : neque
illorum feroc'am stoliditatemque quse secundum bel-
luas ineptit, brutescit, accenditur, rideremus, con-
temneremus, pertimesceremus. Igitur quia nos ut af-
- finitas, ita studia junxerunt, precor, quoquo loci es,
' dum, jurisconsultus obscurum, multifariam condide- D amicitiv jura inconcussa custodias : longumque tibi,
' runt; id te omnifariam singulis, nisi cui ingenium
' fibique quis defuit tradidisse? Deus bone! quam sibi
linc patres nostri gloriabantur, cum viderent, sub
ope Cliristi, te doceré pusse, me discere: et non so-
. * Magni Felicis fratri, prestantis doctrinz ac ju-
dicii vito. Sic enim Felicem alloquitur in carinine 9 :
Germapum tamen ante sed memento
Decirin;- columen Probu:n advocare.
et si sede absumus, adsimus affectu : cujus inteme-
rate partes, quantum ad nos spectat, a nobis in
evum, si quid est vitz: reliquum, perennabuntur.
Vale.
Probi vero uxor Eulalia, carmine 94, sub finem.
Quare Eula!ia Sidenii soror hoc loco, sed soror pa-
truelis. Nam ut frater interdum dicitur non solnm
germanus, verum etiam patruelis ; sie soror tum ger«4
mana, tum patruelis. aut etiam consohtina.
$7 EPISTOLA 1l.
* Claudianus Sidonio pape salutem.
(Hane epistolam edidimus Patrologis tom. LIII,
col. 779, ubi videsis.
88 EPISTOLA 1].
Sidonius Glaudiano suo salutem.
( Hanc etiam epistolam videsis Patrol. tom. LIII, col. 781.)
|. 98 EPISTOLA IV.
Sidonius 5 Simplicio εἰ Apollinari suis salutem.
Eccum, vel tandem adest promissio mea, exspe-
EPISTOLARUM .L4B. ΙΝ.
ἃ eximite commup.,n. sam si etiamnum silere medi-
HU
feiini, omnes et me cul, et illum per quem scribere
debeatis, indignum arbitrabuntur. De temporum statu
jam nihil, ut prius, consulo, ne sit moribus tuis oueri,
si adversa significes, cum prospera non sequantur.
Nam cum te non deceat falsa. mandare, atque. item
desint votiva memoratu; fugio quidquid illud in li
est, per bonorum indicia cognoscere. Val».
EPISTOLA VI
Sidonius * Apollinari suo salutem,
Per Faustinum autistitem, noa iuinus milii veteria
contubernii sudalitate quam nov:e. professionis com-
munione devinctum. verbo qu:epiam 944 cavenda
mandaveram : dicio paruisse vos gaudeo. Siquidem
ctatio vestra, Faustinus paterfamilias domi nobilis, eU p prudentibus cordicitus insitum est, vitare fortuita ;
inter maxima patrie, jam mihi sibique communis,
ornamenta numerandus, [lic imneus frater natalium
parilitate, amicus animorum similitudine : s:epe cum
hoc seria, szepe etiam joca miscui, cumque ab hinc
retro juvenes eramus, in pila, in tesseris, in saltibus,
Cursu, venatu, natatu, sancta semper ambobus, quia
manente caritate, contentio. Milii quidem major lic
malu, tantum tamen, ut eum non tam honorari ne-
cesse esset, quam delectaret imilari : simul et ipse
hine amplius capiebatur, quod se diligi magis, quam
quasi coli intelligebat. Sed provectu ztatis, ex militia
' clericali, cum esset amabilis prius, ccepit modo esse
venerobilis. Per hunc salutem dico, videre vos, sub
ope Christi, quam maturissime, si per statum publi-
sicut itidem absurdum est, si ceeptis audacibus ad-
versetur eventus, consurgere in querimonias, et in-
consultarum dispositionum culpabiles exitus ad in-
formanda casuu v incerta convertere. Quorsum ista
h:zec? ais. Fateor ms nimis veritum, ne tempore ti-
moris publici non timeretis, et solidas domus ad hoc
cvi inconcussa securitas, ad tempestuosos hostium
incursus pro intempestiva devotione trepidaret, in-
choaretque apu: animorum matronalium teneritudi-
nem solewnitas expetita vilescere : quanquam in
pectoribus earumdem ita sibi sil genuina sauctitas
peculiare metata domieilium, ut si quid seeus vianti-
"bus accidisset, l:etaturze fuerint quoddam se pro mar-
tyre tolerasse martyrium. Ast ego eui majorem dif-
cum liceat, cupiens. Quocirca ni:i desiderium meum C fidentiam minor innocentia facit, super hoc ambiguo
videtur onerosum, remeante prafato, fiam locorum
vestrorum et temporum gnarus. Stat sententia elu-
etari oppositas privatarum occupationum difficultates;
et complectendis pectoribus vestris quamlibet lon-
gum officium deputare : si tamep, quod etiam nunc
veremur, non vis major disposita confundat: qus vos
quoque uon 93 perindignum est cum fratre Faustino,
prout tempora m«nent, tractatu communicato delib -
rare : quem ego quia diligo, tanquam qui me diligat,
misi, Si respondet judicio meo, gratias ago. Porro
tutem, cum vir bonus ab omnibus censeatur, non
€t homo pejor, si non est optimus. Valete.
EPISTOLA V.
Sidonius Felici suo salutem.
lterat. portitorem salutationis iteratio. Gozolas Ὁ
; Yes'er (Ueus tribuat ut noster) apicim meorum se- -
€ussdo gerulus efficitur. Igitur verecundiam utrique
* Mamertus Claudianus Viennensis ecclesi: pres.
Pyter, Mamerti episcopi frater. Discernendi enim
*:28:5:1 ἢ gerinani duo, Mamertus episcopus et Mamertus,
«ΣῈ 55 udianus presbyter, cujus est h:ec epistola. Utrique
*-Ot*nmune vocabulum, Mamerius : sed episcopo pro-
B*$Witrm id nomeu fuit, presbytero cognomen : nam
W»* o prium et verum hujus nomen, Claudiauus.
105 iterum conjungit epist. 12, ad singulos ctiam
5 «*Orrim alias scribit. Videntur fratres fuisse, cuni
Sed Onio necessitudinis vinculo colligati : quod quidein .
4A pollinari liquet ex epist. 9, lib. n.
* Pidem. Invitaii ad martyris apud. Arvernos so-
**Subeüugem Simplicius et Apollinaris, ub instituto
$rntenti» cautiori libentius adharesco, nec difficulter
app'icor etiam tuta metuentibus. Proinde factum bene
'est, quod anceps iter salubriter distulistis, neque
intra jactum taut:e ale status tantze familie fut. Et
licet inchoata via potuerit. prosperiri, ego t»meu
hujusmodi eonsilio album caleulum minime apponarn,
cujus temeritas absolvi nequit, nisi beneficio felici-
tatis. Dahit quidem talia vota divinitas dignis &ncces-
sibus .promoveri : licebitque. adhuc. horumoae terro-
rum sub pacis aimcenit»te méminisse; sed presentia
faciunt cautos, quos videbunt futu?a securos. Interim
ad przscus, apicum ΘΟ oblator damna sibi quispiam
per Genesium vesuum inflica suspirat. Si perspicis
a vero nan discrepare querimoniam, Qibui quaeso
convincenti reformationem, peregrino celeritatem.
Si vero calumniam plectibili sufflainmal invidia, in
eo jam przcessit vindieta pulsati, quod procax peti-
itinere metu hostium destiterant. Factum laudat. Si-
donius, gaudetque omui, id est familiam, nullis ad
id tempus. adversis turbatam, hostium. iiicursibus
non fuisse expositam. Cave igitur ad arcein. Polinia-
cam eum viro docto referas : aut ie arce illa. tibi
persuadeas vel Apoll narium olim fuisse, vel nomen
ab Apolline derivasse : quod Gabriel Simeouius,
liomo. Etruscus ingenioso commento sihi visus. est
divinasse. Nam vetus nomen reis Podomuiacus :
quod passim legere est tuin in aliis antiquis monu-
mentis, tum in litteris Urbani V pap:e ad Carolum
regen pro Armando vicecomite. loci domiuo
$u
SIDONII APOLLINARIS
tor sumptu et itinere confectus, temere proposit:e A 97 subditus ager herbis abundans, fluvius ante oeu-
litis exsudat incommoda : atque hoc in ^ maximo
lijemis accentu, summisque cumulis nivium, crustis-
que glacierum : quod tempus, quantum ad sectatores
litium spectat, breve quidem sspe est audientiz, sed
ditturnum semper injuriz. Vale.
EPISTOLA VII.
Sidonius Simplicio suo salutem.
Solet dicere, currentem mones, qui rogatur ut fa-
ciat quod facturus fuerat etiam non rogatus. Percun-
ctere forsitan, quo spectet ista pr:emitti, Bajulus api-
cuni sedulo precatur, ut ad vos a me litteras ferat :
, cujus a nobis itinere comperto, id ipsum erat utique,
[nd
$i tacuisset, orandus ; namque boc officium vester
potius amor, quam geruli respectus elicuit. Cieterum .
B praemissa, domine írater, huc tendunt, ut tibi pro-
hic ipse beneficium se computat meruisse, qui prz-
stitit; quanquam identidem quod poposcit acceperit ;
sed qux nobis amicitiarum jura, minime agnoscens.
Unde, quanquam absens, facile conjecto, quo repente
stupore ferietur, cum intuitu nostri dignanter ad-
missus, intellexerit se paginatn meau! magis etiose
flagitasse 9 quam tradere. Videre mihi videor, ut
homini non usque ad invidiam perfaceto, uova eruut
omnia, cum invitabitur peregrinus ad domicilium, trc-
pidus ad colloquium, rusticus ad letitiam, pauper ad
mensam. Etcum apud crudos ceparumque crapulis
esculentos hic agat vulgus, illic ea comitate tractabitur,
ac si inter Apicios epulones οἱ Byzantinos chjronomon-
tas hucusque ructaverit. Attamen qualis ipse quantus-
que est, percopiose me officii votivi compotem fecit.
Sed quanquam hujuscemodi sz pe person despicabiles
sunt ferme, in sodalibus tamen per litteras excolendis,
dispeudii multum caritas sustinet, si ab usu frequen-
&oris alloquii portitorum vilitate revocetur. Vale.
EPISTOLA VIII.
Sidonius Ὁ Evodio suo salutem.
Cum tabellarius mihi litteras tuas reddidit, qui te
l'olosam, rege mandante, mox profecturus certis ami-
eis confitebatur ; nos quoque ex oppido longe remo-
tum rus petebamus. Me quidem maue primo remora-
wm, vixetenaci caterva prosecutorum pagin:e tuse oc-
casio excussit, ut satisfacere mandato saltim viator,
saltim eques possem. Cseterum diluculo familia przces-
serat, ad duodeviginti millia passuum fixura tentorium ,
quo quidem loci sareinulis relaxandis multa succe- D
dunt conducibilia : fons gelidus in colle hemoroso,
| ^d Graecis θέρους xai χειμῶνος àxpx. Nova vocis
noto : quam iterum usurpot lib. v, epist. 17,
ab accento ludi ; et lib. vu, plausuum muzin:o accentu.
b Quidam libri Ennodio, alii Euhodio, wore anti- -
quo. Huic mittit cpigramuia : quod. ejus rogatu scri-
pserat in argentea concha incidendum, quam reginz
Gothorum Hagnahilde Eurici conjugi oblaturus erat.
4 Horz quatuor ab ortu solis. Alleram secundam
dixit in Narbone: Cum. mane exierat novum, el ca!e-
&cens horam sol dabat alteram secundam. Ea et lora
nostra per zesiatem paulo auplius quam nona.
4 Striatam fieri concham oportuit, ut nativam rc-
δί. Sunt enim conchz marine quedam stria
Plinio et Apuleio. Striz porro et striges in eolumnis
los avibus ac pisce multo refertus : preter hzec jun-
ctam habens rip: domum novam vetus amicus, οὔ»
jus immensz humanitati, nec $i acquiescas, nec si
recuses, modum ponas. Igitur huc nostris anteceden-
tibus, cum tui causa substitissemus, quo puer ocius
vel e capite vici remitteretur, * jam duz secunde fa-
cile processerant, jam sol adultus roscidze noctis hu-
morem radio crescente sorbuerat, zstus ac sitis in-
valescebant, atque in profunda serenitate contra
calorem sola qua: tegeret nebula de pulvere. Tum
longinquitas viz, per virens :equor campi patentis ex-
posita visentibus, quippe ob hoc ipsum sero pransu-
ris, ingemebatur : nam viaturos et si nondum terebat
labore, jam tamen exspectatione terrebat. Quse cuneta
bem, neque animo vacasse me multum, neque cor-
pore, neque tempore, quo postulatis obtemperavi.
llicet ut ad epistolze vestrzz tenorem jam reverta-
mur, post verba qux primum salve ferebant, boc ρο-.
poscisti, ut epigramma transmitterem duodecim ver«
sibus terminatum, quod possit aptari conchae capaci,
qua per ansarum latus utrumque in extremum gyri a
rota fundi 4 senis cavatur striaturis. Quarum poto
destinas vel ventribus pandis singulos versus, vel
curvis, meliore consilio, si id magis deceat, capitibus
inscribere : istoque cultu expolitam * reginss Ra-
gnahild: disponis offerre, votis nimirum tuis pariter
atque actibus patrocinium invictum praeparaturus.
Famulor 9$ injunctis quomodocunque, non ut vole-
bam: sed tu: culpze primus ignosce, qui spatii plus
praestitisti argentario quam poete; cum procul du-
bio non te lateret, intra officinam litteratorum car-
minis si quid incus metrica produxerit, »0n minus
forti et asprata lima poliri. Sed ista vel siwilia
quorsum? ecce jam canta.
Pistr;gero qus concba vehit Tritone Cytheren,
Hac sibi collata cedere non dubitet.
Poscimus, inclina paulisper culmen herile :
Et munus arvum magna patrona cape.
Evodiumque libens non aspernare clientem,
Quem laciens grandem, τὰ quoque major eris.
Sic tibi, cui rex est genitor, socer atque maritus
Natus rex quoque sit cum patre, posique peurem,
Felices lymphize, clause qus luce metalli,
Ora !amen dominz lucidiora fovent.
Nam cum diynatur regina hic tingere vultus,
Candor in argentum mittitur e facie.
Si tantum amore nostro teneris, ut scribere hss
et vasculis quid sint, notum ex Viuruvio. ilic ventres
pandi sunt strigcs, id est canaliculi, quasi sulcus in
aratro; curva capita siriz, partes eminuls, velot
porcz inter sulcos.
* Eurici uxori. llujus enim ul polius existimem
quàm Theod. rici, facit ratio temporum quibus hz
script sunt epistol.e, et qussi sub hujus flncin suadet
occuli auetorem epigranunatis, ue videlicet. muneris
gratiam deterat si prodatur, quod quidem superstite
lheodorico cui gratus et familiaris erat, noun dice-
ict Sidonius. Reginz igitur nomen uni Sidonio debe-
wus : cui cognominem alteram, Sigivaldi uustratis
uxorem, memorat Gregor. Turon. iu Vita /Emiliani,
EPISTOLARUM LIB. 1V.
518
on eruoescas occuie auctorem, de tua rectius A statum condiiionemque non dominio, sed judicio re-
curus. Namque in * foro tali, sive Atheunxo,
»harta vestra quam nostra scriptura lauda-
EPISTOLA ΙΧ.
Sidonius Industrio suo salutem.
reni proxime Vectio, illustri viro, et actiones
yXtidianas penitissiie et veluti ex otio 89 in-
Quas quoniam dignas cognitu inveni, non in-
relatu existimavi. Primore loco, quod jure
lsudibus anteponemus, servat illesam domi-
06 par pudicitiam : servi utiles, rustici mori-
bsni, amici, obedientes, patronoque contenti;
pon minus pascens hospitem quam clientem ;
tas grandis, grandiorque sobrietas. llla levio-
d ipse quem loquimur, in equis, canibus, acci-
| jastituendis, spectandis, circumferendis, uul-
idus. Summus nitor in vestibus, cultus in sin-
llendor in phaleris ; pomposus incessus, animus
iste publicam (idem, ille privatam asserit di--
n; remissio non vitians, correptio non cruen-
severitas ejus temperamenti, qu:e non sil tetra,
ics. Inter hzc sacrorum voluminum lectio fre-
per quam inter edendum sapius sumit animae
psalmos crebro lectitat, crebrius cantat, novo-
ere vivendi, * monaclium complet, non sub pal-
ὦ sub paludamento, ferarum carnibus abstinet,
s aequiescit : itaque occulte delicateque reli-
enatu utitur, nec utitur venatione. Filiam uni-
vam, post obitum uxoris relictam, solatio cel:-
it avita teneritudine, materna diligentia, pater-
gnitate. Erga familiam suam nec in proferen-
uio minax, nec in admittendo concilio spernax,
reatu. investigando persequax, subjeetorum
idit ad Romanz urbis loca, in quibus recitari
ἃ αἱ orationes solebant. De Athenzo testis
dius in Alexandro : Ad Atheneum, inquit, au-
wm et Grecorum εἰ Latinorum. rhetorum vel
im causa frequenter processit. Capitolinus item
inaee et Gordiano; ac Sidonius ipse lib. 1t,
&, δὲ Burgundionem : Dignus omnino quem
plausibilibus foveret ulnis : quoque recitante
tis Athenci subsellia cuneata quaterentur. Sym-
denique lib. ix, 84. De Foro Trojano Fortu-
j Bertheramnum episcopum Cenomannensem :
modo tam nitido pomposa mata cultu
udit Trojano Romh verenda forc.
ro Martis, index vetus aduotalio in codice
no bibliothece Vaticanz his verbis : Ego Sal-
legi et emendavi llome feliciter, Olibrio et Pro-
is. in foro Martis controversiam declamans ora-
lelechio. Rursus Constantinopoli recognovi Ce-
! "Attico coss. Quo ex loco praeeterea docemur
spore cathedram Rom: tenuerit Endelechius
hoe est, ut interpretlorSeverus, sanctus Ende
, orator et poeta Christianus cujus exs'at bre-
eurmen de mortibus boum : quanquam ztatis
ierat argumentum ex Paulino, qui Endelechii.
íi sui, meminit in epist. 9 ad Severum.
wha argentea, in qua exarandi eran! versus
git : putes eum domum propriam non possidere, sed
potius administrare. Qua industria viri ac 1300 tem-
perantia inspecta, ad reliquorum quoque censui per-
tinere informationem, si vel summo tenus vita cazte-
ris talis publicaretur. Ad quam sequendam, prater lia-
bitum quo interim prsesenti szeculo imponitur, omues
nostrze professionis homines utilissime incitarentur.
Quia, quod pace ordinis mei dixerim, si tantum bona
singuia in singulis erunt, plus ego admiror sacerdo- ^
talem virum quam sacerdotem. Vale.
EPISTOLA X.
Sidonius Felici suo salutem.
Erumpo in salutationem licet seram, domine meus,
annis ipse jam multis insalutatus ; frequeniiam ve-
B teris officii servare non audens, post quam me soli
patrii finibus eliminatum peregrinationis adversa frc-
gerunt, Quapropter ignoscere vos quoque decet eru-
bescentibus : siquidem convenit humiliatos humilia
sectari, neque cum illis parem familiaritatis tenere
constantiam, quibus forte sit improbum plus amoris
quam reverentim impendere. Propter hoc denique
jam diu taceo, vosque tacuisse, cum filius meus He-
liodorus huc venit, magis toleranter quam libenter
accepi : sed dicere solebas, quanquam fatigans, quod
meam quasi facundiam vererere. Excusatio ista hzec,
eliam si fuisset vera, transierat : quia 4 post termi-
patum libellum qui parum cultior est, reliquas der.uo
litteras * usuali, licet accuratus mihi inelior non sit,
sermone 10A contexo. Non enim tanti est. poliri
C formulas editione carituras. Caeterum 8i caritatis tux
: morem pristino colloquiorum cursui reddis, et nos
vetustae loquacitatis orbitas recurremus. Prater haog
avide, previo Christo, sicubi locorum fueritis, modo
c Monachorum insigne fuit pallium, ut philosopho-
rum. Nam et ipsam monachorum vitam καὶ ἄσχησιν
Gr:xeci Patres philosophiam nominarunt. Unde agmina
palliata monachorum in funere S. Martini apud Sul-
picium Severum. Atque ut philosophos Grzci merito
ridebant, qui pallio et barba tenus philosopharentur,
sic nostri monachos, qui habitu s:eculo imponerent,
ut ait Sidonius, quibusque φιλοσοφία ἦν τὸ τριβώνιον. Isi-
dorus Pelusiotes epist. 22, οὐχ ἔστιν. ἀδελφοὶ, ἀσχήσεως
πληροςορίᾳ τρίθωνος x«i ὑπήνης ἐπίδειξις : Monachi vi--
tam, [ratres, non compel pallii et barbe ostentatio.
ἃ [nfra epist. 92 : Ut epistolarum curam terminatis
D jibris earum converteremus ad stylum historie. Uter-
que locus indicat Sidonii epistolarum primam editio-
nem non fuisse, quam Constantio nuncupavit : sed
earum aliquot libellos ante Constantianam collectio-
nem in lucem emissos.
9 f[.atino quidem, sed rudi et impolito, qualis tunc
in usu vulgo Gallix. Olim sane Gallis sermo pecu-
liaris οἱ diversus a Latino. Unde Varro, Hieronymo
teste, Massilieuses trilingues vocabat, quod Grzece,
Latine et Gallice scirent. Postea fecit assidua 'cum
Komanis consuetudo, ut Latinum usurparent, sed ut
exteris gentibus evenire solet, rudem et incultum,
qui proinde magistri studio et industria perpoliri de-
beret. ideo laudat Ecdicium Sidonius lib. ni, epist.
9, quod ejus exemplo nobilitas Gallicana Celtici ser-
monis sqiam deposita Latinam linguam in scholis
accurate perdiscere'. Eodemque spectat lib. viu, epist.
2 ad Joannem.
δι"
SIDONII APOLLINARIS
8 redux patronus indulgeat, advolaturi, ut rebus ami- A extollat? qucd couditionis humana per omnia meuor,
citia vegeletur, qua verbis infrequentata torpuerat.
Vale.
EPISTOLA XI.
Sidonius 5^ Petreio suo salutem.
Angit me nimis damnum seculi mei, nuper erepto
avunculo tuo Claudiano oculis nostris, ambigo an
quempiam deinceps parem conspicaturis. Vir siqui.
dem fuit providus, prudens, doctus, eloquens, acer,.
et hominum zvi, loci, populi sui inpeniosisbimus :
quique indesinenter salva retigione philosopbaretur ;
et licet crinem barbamque non pasceeret, * pallium et
clavam nunc irrideret, nuno etiam exsecraretur, a
collegio tàamen complatonicorum solo habitu ac fide
dissociabatur. Deus bone! quid erat illud, quot eus
clericos opere, serinone populares, exhortatione inee-
rentes, destitutos solatio, captivos pretio, jejunos
cibo, nudos operimento consolabatur. Pariter et su-
per bis plura replicare superforaneuim statuo. Nam
merita sua, quibus divitem conscientiaui ceasu pau-
peraius locupletavit, spe futurz retributionis celare.
plus studuit. Episcopum íratrem majorem natu affe-
ctuosissime observans, quem diligebat ut lium, cum
tanquam patrem veneraretur. Sed et ille suspiciebat .
hunc granditer, babensin eu consiliarium in judiciis, .
vicarium in ecclesiis, procuratorem in negotiis, villi-
cum in praediis, tabularium ia tributis, in lectionibus.
comitem, in expositionibus A0 interpretem, iu iti-
neribus contubernalem. Sic utrique ab alterutro, us- .
ad eum sola consultationis gratia conveniebanus? B que ad invidiam exempli, matura fide germanitatis
Quam ille omnibus statim totum non dubitans, uon
fastidiens aperiebat ? voluptuosissimum reputans, :i:
forte oborta quarumpiam quaestionum insolubilita:e
labyrinthica scientiw sum thesauri even'ilarenwr.
Jam si frequentes consederamus, offieium: audiendi.
oinnibüs, uni solum quem forsitan elegissemus, de-
putans 104 jus loquendi : viritim, vicissimque, non
tumultuatim, nec sine schematis cujuspiam gestu ar-
tificioso doetrinze sux opes erogaturus. Dein qua-
cunque dixisset, protinus reluctantium eyllogismorum
contrarietatibus excipiebamus. Sed repellebatomnium
nostrum temerarias oppositiones. liaquenibii non per-
pensum probatumque recipiebatur. Hinc etiatn illi apud
nos maxima reverentia fuit, quod non satis ferebat
egre pigram in quibuspiam sequacitatem. Hzec apud C
eum culya veniabilis erat : quo f'ebat, esset ut nobis
patientia ejusdem sine imitatione laudabilis. Quis
enim virum super abditis consuleret invitus, a cujus
disputationis communione ne idiotarum quidem im-
peritoramque sciscitatio repudiaretur? Hzc pauca de
&tudiis. Caeterum. csetera. quis competenti. preeconio
* Vietorius comes Arvernorum, quem suum jure
sseculari patronum dicit lib. vn, epist. 17ad Volusia-
num.
b Filio sororis Mamerti e&t Claudiani : ad quem mit
tit. Claudiani avunculi nuper vita functi epitaphium.
* Clavam itidem inter philosophorum insignia cur
pailio jungit lib. 1x, epist; 9, etcarmine 15,
Tesrica nodosse commendat pallia clavss
Prudentius in Hamartigenia :
Hinc gerit Herculeam vilis sapientia clavam,
Ostentatque suos vicatim Gymnosophistas.
AG E Grecis Lucianus in Paraslto : Ξύλα μὲν
ἔχονσι xal sig βαλανεῖον ἀπιόντες, καὶ ἐπ᾽ ἄριστον. Li-
banius Androuico epist. 158 : τῶν δὲ οὐ φιλοσοφούντων
χαίρειν ἐᾶν πώγωνχ χαὶ τρίδωνα xai βακτήριον. Phifo-
sophantium, inquit, valedicere δαγδιο et pallio et baculo.
Ἂιὶ quod propius ad clavam, Corysostomus de statuis
xVit : Ποῦ νῦν εἰσιν οἱ τοὺς τρίδωνας ἀναδεδλημένοι, xal
βαθὺ γένειον δειννῖντες, ναὶ coro τῇ δεξιὰ λέροντες
οἱ τῶν [Έωθεν φιλύσοφοι : Ubi nunc sunt qui palliis ami-
ciuntur, el promissam barbam ostentant, et clavas dec.
tra gestant externi philosop' i ?
4 Paulo superius dixit : In expos tion'bus interpre-
tem, quod eodem referri potest. Tracta:ores enim
d cti, sacrarum litterarum iuterpreles. et doctores.
Idcirco authenticis opponit Sidonius lib. vit, epist
officia reetituebantur. Sed quid dolorem mostrum
moderaiuri causis potius doloris fomenta sulBicinus?
Igitur ut dicere institueramus, huic jam, ut est illad
Maronianum, cineri iograto, id est gratiam non rela-
turo, nzniam condidimus tristem luctuosamque, pro- .
pemodum laboriose, quia faceret dietandi desuetudo
difficultatem : nisi quod animum natura desidiosi;-
simum, dolor fletu gravidus accendit. Ejus hec car--
men est.
Germani decus et dolor Mamerti,
Mirautum unica pompa episcoporum,
Hoc dat cespite meinibra anus.
Triplex bibliotheca quo magistro
Romana, Attica, Christiana fnlsit :
Quam totam monachus virente in $vo
Sect'to bibit institutione.
Orstor, dialecticus, poets,
d Traciator, geomelra, musicusque.
Doctus solvere vincla quaestionum,
Et verbis gladio secare sectas,
Si que catholicam (idem lacessupt.
Psalmorum hic modulator et phonascus,
Ante altaria, fratre gratulante,
[nstructas docuit sonare classes.
Hic solemnibus annuis paravit,
Qus quo tempore lecta convenirent.
* Antistes fuit ordiue in secundo,
9, et-Claudianus ipse de Statu animse, lib. 1 : Sed wi-
deo prophetas, evangelistas, apostolos (hi authentiel)
post etiam authenticorum plurimos tractatores swae; pro-
priis voluminibus nomina prenotasse. Similia etism
scribit lib. n, ubi Hieronymum laudat potissimem:
traciatorum; et Severus dialogo 1 Origenem traeta-
torem sacrarum litterarum peritissimum. Vox ere-
bra illius maxime seculi scriptoribus, quo natum vi-
detur innuere Vincentius Lirinensis incommonitorio:
Doctores, inquit, qui tractatores nuic appellantur :
quos hic idem Apostolus etiam prophetas interdum παν"
cupat, eo quod yer eos prophetarum mysteria populis
aperiuntur.
* Episcopus , in ordine et gradu presbyteri. Ma-
mertum, inquit, fratrem episcopum plurimis in rebus
ita sublevabat , ut quamvis presbyter tautum esset,
episcopus ipse quod in modo videretur. Clericorum
primo in ordine sunt episcopi, in secundo presby-
teri, in teriio diaconi, itaque ita deinceps. Optatus Mi-
levitanus lib. 1 : Quid commemorem latcos qui tunc in
ecclesia nulla fuerant dignitate suffulti? quid ministros
plurimos? quid diacones in tertio? quid presbyteros in
secundo sacerdotio constitutos? Ipsi apices et principes
omnium episcopi , etc. Ordo igitur secundus Sidouig
est ordo presbyterorum. Odo Dorobernicus de 8.
Wilfrido, quando factus est pre-byter :
Tandem colla jugo subdens dejecta peuto
Ordinis aptat!ur caelebs in honore secundi.
EPISTOLARUM LIB. 1V.
Α que vota sun. communia, illum lectio, me ille capie-
Fraurem fasce levans episcopau.
e pontilicis tenore summi,
signis sumpsit, hic laborem.
e doles, amice lector,
iio quasi nil viro supersit,
arce genis rigare marmor;
"ἢ, gloria non queunt humari.
iod' carmen, cum primum ad/ui, super una-
*is ossa conscripsl. Namque tunc abfui cum
ir; nec ob hoc tamen perdidi in totum de-
mean flendi occasionem. Nam dum lorte
, laerymis habenas anima parturiente laxa -
e ad epitaphium , quod alii fecerant δά se-
Heo ergo scripsimus tibi, ne forte arbitra-
ἢ nos colere vivorum sodalitatem , reique
Mj essemus, nisi smicorum vita carentum
Nue ut incolumium, reminisceremur. Nam-
hoe, quod vix reservatur imaginaria (ides
Witibus , non preter zquum opinabere, si
| esse conjicias, qui mortuos sment. Vale.
EPISTOLA XII.
ws Simplicio et Apollinari suis salutem.
ne! quantuin naufragioso pelago conformis
; animorum , quippe cum nuntiorum turl;i-
ersis quasi propria tempestate confunditur.
o filiusque communis Terentiauz flecyr:e
iinabamus : studenti 305 assidebaw u2tu-
iens , et professionis oblitus. Quoque abso-
"himos comicos incitata docilitate sequerc-
etiatn. fabulam similis argumenti, id est,
ontem Menandri in manibus habebam. Le-
pariter, laudabamus , iocabauurque :
jus generistestimonia innumera proferri : sed
nstar erit lex nova impp. Theodosii et Va-
; in qua presbyteri secundi sacerdotes nun-
, Ea autem in codice pervetusto legitur lis
5 ET VALENTINIANUS AUGUSTI AD VERUM PR4E-
FECTUM PIRLETORII.
us quidem sermonem facere, solito plus timore
anctis et venerabilibus sacerdotibus, el secun-
dotibus ἢ. vel ctiam. levitis, et eog cum
me nominare , quibus omnis terra caput incli-
ost alia : De obnoziis vero, si qui ambulave-
episcopo, vel cum presbytero , aut etiam cum
sive in platea , sive in agro, sive in quolibet
Ὁ pacto eos retineri vel adduci jubemus , quo-
acerdotibus Ecclesia constat. Data. xv calen-
arias , Theodosio xui et Valentiniano m coss.
, opinor, neino non videt presbyteros inter-
518
bat; cum repen'e puer familiaris astitit vultuosus :
cui nos, quid ita? et ille lectorem , inquit, Constan-
tem nomine pro foribus vidi a dominis Simplicio et
Apollinare redeuntem ; dedit, inquit, litteras quas
acceperat , sed perdidit quas recepit. Quibus agnitis,
serenitas letitia me:xe confestim nubilo superducti
mororis insorduit; tantamque mihi bilem nuntii hu-
jusce contrarietas excitavit; ut per plurimos dies
illum ipsum bermam stolidissimum venire ante ocu-
los meos inexoratus arcuerim ; laturus :egre, si mihi
apices, aut quoscunque, aut quorumcunque non re.l-
derel; taceam vestrus, qui mihi, dum recti compos
animus durat, minime frequentes inaxime desidera-
biles judicabuntur. At postquam nostra sensim tem-
B poris intervallo ira defremuit, percontor num verba
quispiam praterea detulisset, Respondit ipse, quan-
quam esset trepidus et sternax, et prae reatu. balbu-
iret ore , eecutiret intuitü , totum quo instrui , quo
delectari valerem, paginis qu:r intercidissent, fuisse
maudatum. Quocirca recurrite οὐ pugill:res, repli-
cate membranas , et scripta rescribite. Tandiu enim
equanimiter admitto, ut desiderio meo sinister even-
tus officiat, donec ad vos 106 nostro sermone per-
veniat, ad nos vestrum non pervenisse sermonetnn.,
Valete.
EPISTOLA Xlll.
Sidonius Ὁ Vectio suo salutem.
Nuper rogatu Germanici spectabilis viri Cantillen- -
sem ecclesiain inspexi. Est ipse loco sitorum faci'e
et C primus; quique post tergum cum jam * duodecima
scopum appellare videtur , corruptum esse jam alii
monuerunt. Quorsum enim secum ipse pngnmret , ut
episcopum bic diceret quem presbyterum postea
vocat? Justus vero, qui in arca sepulcrali qu» in
S. ]ilidil basilica visitur, Arvern:e urbis episco;.us
inscribitur , non est Justus ille archidiaconus S. Illi-
dii episcopi; sed Justus alter qui reipsa fuit episco.
pus Arvernorum post Avolum, ante Cxsarium : cujus
$1ne nomer apud Gregorium Turonicum iu epi-co-
poruin elencho quzri non debet, qui» post Gregori:
vixit. De Jeanne denique arcehid.acono Cabiloneusi
par est allucinatio, qnam prodet epist. 25,
* Epitrepontem Menandri fabulam citat Stobzeus
sermone 87 er eaque profert hos versus,
ἐλωθίφῳ τὸ καταγελᾶσθαι πολὺ
Αἴσχιόν ἰστι, τὸ B ὀδυνᾶσθ᾽ ἀνθρώπινον.
Idem aliis locis ἐπιτρέποντας, xa ἐπιτρόπους. Meiplirn
os fuisse secundos sacerdotes , aut secundi D item ἐπιτρέποντας inter fabulas Menandri numerat
icerdotes : qua nimirum nota di-tingueban-
iseopis , qui primi ordinis erant sacerdotes,
sacerdotes appellabautur. Quod vcro doctis-
raroni venit in. mentem, presbyteros olim
senpos fuisse nuncupatos, atque ita Clau-
ioc loco episcopum dici a Sidonio; id, ut
eani, a Sidonii mente et veterum iore alie-
| est. Nec mirari satis possum inanem fahel-
imi et secundi ordinis episcopis in quorum-
ds tantum fidei obtinuisse, ut in ore scriptis-
nihil frequentius habeant , qu»m duos olim,
acet , in singulis cathedris episcopos fuisse.
fabula, ut dixi : neque ad eam astruendam
tidquam affertur, quod non sua sponte dissi -
nim Genuodii locum , ubi Claudianum epi-
epistola ultima e! Athen:eus lib. xiv. Meminit ei 1a-
cito auctorie nomine Quin'ilianus, Epitreponta- per-
fectam oratorii judicii ideam continere docens, l.b. x,
cap. 1.
b Viro illustri, cujus supra meutio epistola 9. Can-
tillensem ecclesiam dicit , ἃ Cantilla vetere esstello
Arvernorum , && cujus meniio in Tabula lItinera-
ria Peutingeri. Annales rerum a Pippiuo gestarum
anno 762: Aquitaniam ingressus quedam oppida et
castella mann cepit : in quibus precipua fuere Burbo-
nium, Cantilla, Ciarus Mons.
8 Annos- G0 , ut Juvenalis, quem :xmulatur sa-
ura .
Stupet Tie qui Jam post terga reiiquit
Sexaginta a&nos, Fonteio consu;e natus.
δι
SIDONII APOLLINARIS
lustra transmittat, quotidie tamen habitu cultuque À te haetenus philosophantem , nova subito ol
conspicuo non juvenescit solum, sed quodammodo
repuerascit. Enim vero vestis astricta, tensus cothur-
nus, " crinis in rot» specimen accisus , barba intra
rugarum latebras mersis ad cutem secta forpicibus;
ad hoc et munere superno membrorum solida con-
junetio, integer visus, amplus in celeri gressus in-
cessu, incorrupta lactea dentium compage gingiva.
Non illi stomachus nauseat, non vena flammatur,
hon cor incutitur, nou pulmo suspirat, non riget
lumbus, non jecur turget, non mollescit manus, non
gpina curvatur ; sed przeditus sanitate juvenili, solam
sibi vindicat de senectute reverentiam. Propter quz
beneficia peculiaria Del, quoniam vobis jura amicitize
g' andia vigent , quippe vicinis; obsecro ac moneo ut
dictionem gloria capit, ἃ et nos aliquod noi
decusque gessimus. Αἱ si. videtur humilitas
professionis habenda contemptui , quia Chri:
liumanas vitasque medicaturo putrium conscier
culiro squaleus ulcus aperimus : quod et in
ordinis viris et si adhuc aliquid de negligenti
nibil jam tamen de superbia tumet : noveri:
non ut est apud przsulet iori , sic esse apt
cem mundi. Namque ut is qui propria vobis
cuerit flagitia , damnatur; ita nobiscum qui
Deo fuerit confessus, absolvitur. Unde liquidi
incongrue a partibus vestris nimis reum pron!
cujus causa plus spectat tribunal alienum. Qua
imminentem querelam nostri doloris nequaqu
consilio tuo, cui sequendo per conscientiam maguam D jebig ulterius effundere ; quia succedentibus |
maximam tribuis auctoritatem , non multum fidat
ambiguis, nec nimis nimiz credat incolumitati : sed
tandem professione religionis arrepta, viribus potius
resurgentis innocentiz convalescat , 107 faciat se
velustus annis meritis novum. Et quoniam nemo
ferme est qui plectibilibus careat occultis, ipse super
his quze clam commissa reminiscitur, palam fusa sa-
tisfactione solvatur. Nam sacerdotis pater , filiusque
pontificis , nisi sanctus est, rubo similis efficitur ;
quem de rosis natum, rosasque parientem, ct genitis
gignentibusque floribus medium, pungent;bus com-
paranda peccatis dumorum vallat asperitas. Vale.
EPISTOLA XIV.
Sidonius ^ Polemio suo salutem.
ris, sive obliviscare, sive negligas gratiam ant
juxta est acerbum. Proinde si futura magni pe
scribe clerico ; si preesentia ,scribe collegae. 1
jn teipse virtutem , si naturalis est, excole ; si
ut insititiam appone; qua sodales vetustos nt
pro consequentum novitate fastidias. Porro
videbere sic amicis uti quasi floribus, tandiu
donec recentibus. Vale.
109 EPISTOLA XV.
Sidonius * Elaphio suo salutem.
Epulum multiplex , et capacissima lect
para; plurimis viis, pluribus turbis ad te v
ita bonorum contubernio sedit : quippe po
omnibus tempus future dedicationis inclaru
C. Taeitus e majoribus unus tuis, Ulpianorum C h^ptisterium quod olim fabricabamini, scribi
temporum consularis , sub verhis cujuspiam Germa-
nici ducis in historia sua retulit dicens : * Cum Ve-
spasiano mihi vetus amicitia, et dum privatus esse!,
amici vocabamur. Quo respicit, ais, ista praefari? ut
scilicet memineris, eo tempore quo personam publi-
cam port35, gratiz te privatzte memorem semper esse
oportere. Biennium prope clauditur, quod te preefe-
ctum praetorio Galliaram, non nova vestra dignatione,
sed nostro affectu adhuc vetere gaudemus. Qui si
Romanarum rerum sineret adversitas, zegre tolerare-
mus , nisi singulae persone , non. dicaui provinciz,
variis per te beneficiis amplificarentur. Et nunc cum
id quod possibilitas tua non habet, verecundia non
petatur : dicas velim, qualiter fueris futurus humanus
in factis, qui perduras avarus in verbis. Nam tuorum
peritiie comparatus, 308 non solum Cornelios ora-
lores, sed Ausonios quoque poetas vincere potes. Si
* Utrumque inter prisci cultus delicias, lege cau-
tum Levitici xix : Οὐ ποίησετε σισόην ix τῆς κόμης τῆς
χϑραλῆς ὑμῖν. Οὐδὲ φθερεῖτε τὴν ὄψιν τοῦ πώγοινος ὑμῶν.
Hoc est, interprete flieronymo : Non in rotundum
attondebitis comam, nec. radetis barbam : quemadmo-
dum, inquit Hesychius lib. v1 in Leviticum, hi facere
consueverunt qui barbaticas s'udent comas.
: b Praefecto pretorio Galliarum, cujus et Araneolz
spense luserat epithalamium carmine 15, in quo
quidem, atque iu epistola nuncupatoria, de Polemii
octrina philosophaudique studio peruulta.
* Verba sunt Claudii civilis Batavorum principis
apud Tacitum lib, v Historiarum, sed paulo aliter a
posse consecrari. Ad qux festa vos voti, no
sterii , officii multos , fidei totos causa sollici
quidem res est grandis exempli, eo tempore
nova ecclesiarum culmina strui, quo vix auder
vetusta sarcire. (Quod restat, optamus, ut Dec
per uberes annos , sicut. vota redditis , ita '
reddenda : idque non solum religione celata
conversione — manifesta : mitigatoque tem
statu, tam desiderio meo Christus indulgeat
Ruthenorum; ut possitis et pro illis offerre
cia, qui jam pro vobis offertis altaria. De
quanquam ct extremus autumnus jam diem |
et viatorum sollicitas aures, foliis toto nem
bentibus, crepulo fragore circumstrepit ; in
stellum ad quod invitas, ut pote Alpinis rupil
ctum, sub vicinitate brumsli difficilius asce
. nos tamen, Deo pravio, per tuorum montium
Tacito concepta : Erga Vespasianum , inquit
mihi observantia, et cum privalus esset , ami
bamur.,
d Fuerat enim prafectus Urbi : cujus di
ac magis:eris militum, par erat prarogativa
rians, lib. 1 cod. Theod. de Prefectis praetor
Urbis, et tnagistris militum.
e Quidam, Eriphio. Rogatus ab Elaphio Si
Ut ad dedicandam ecclesiam veniret quam
quodam castello Rutbenie diocesis exstm
Operam spondet : quia nimirum episcopus ἢ
co tempore nullus erat , ut docet epistola 6,
Ad Elsphium est Ruricii epist. 7, lib. n.
δεῖ
EPISTOLARUM LIB. IV.
523
confragosa venientes, nec subjectas cautes, nec su- A mani, si qua adhuc uspiam est, Belgicis ollm. sive
perjectas nives expavescemus : quamvis jugorum
profunda declivitas aggere cochleatim fracto s:xpe
redeunda 110 sit : quia etsi nulla solemnitas, tu
satis dignus es, ut est ἃ Tullianum illud , propter
quem Thespi:e visantàr. Vale.
.EPISTOLA XVI.
Sidonius ἡ Ruricio suo salutem.
Accepi per Paterninum paginam vestram, 40:8
plus mellis an salis habeat incertum est. Ceterum
eloquii copiam hanc przfert, hos olet flores, ut bene
appareat, non vos manifesta modo, verum etiam fur-
tiva quoque lectione proficere. Quanquam et hoc fur-
tum quod deprecaris, exemplaüi libelli, non venia
tam debeat respicere quam gloria. Quid tu enim
Rhenanis abolita terris, in te resedit: quo vel inco-
lumi, vel perorante, etsi apud limitem ipsum Latina
jura ceciderunt, verba non titubaut. Quapropter
alternum salve rependens, granditer L:etor, saltem in
illustri pectore tuo vanescentium litterarum reman-
sisse véstlyia : qux si frequenti lectione continuas,
experiere per dies, quanto antecellunt belluis homi-
nes, tanto anteferri rusticis institutos. De paginis
sane quod spiritalibus vis ut aliquid interpres im-
probus garriam, justius hzc postulabuntur a sacer-
dotibus loco propinquis, xtate grandzvis, fide claris,
opere 119 vulgatis, ore promptis, memoria tenaci-
bus, omni denique meritorum sublimium dote po-
tioribus. Namque ut antistitem civitatis vestrze relin-
facias absque virtute, qui necipsa peccata sine laude B quam , consummatissimum virum, cunctarunique
committis ? Ego vero quidquid impositum est fraudis
mihi ut pote absenti, libens audio, principalique pro
munere amplector, qui quodammodo damnum in-
demne toleravi. Neque enim quod tuo accessit usui,
decessit hoc nostrx;» proprietati ; aut ad incrementa
scienti: vestrz:e per detrimenta venistis δἰ θη. Quin
potius ipse jure abhinc uberi przconio non carebis ;
qui magis igneo ingenio naturam decenter ignis imi-
latus es, de quo si quid demere velis, remanet totus
qui transfertur. Unde jam parce trepidare, deque
moribus amici piusculum recto secus credere. Nam-
que in hoc facto nos magis vulnus polluit culpz, si
feriat ictus invidiz. Vale.
111 EPISTOLA XVII.
Sidonius ^ Arvogasii suo salutem.
Eminentius amicus tuus, domine major, obtulit
mihi, quas ipse dictasti, litteras litteratas, et gratis
trifariam renidentis cultu refertas : quarüm utique
virtutum caritas príma est, qux te coegit in nobis,
vel peregrinis, vel jam latere cupientibus, humilia
dignari : tum verecundia, cujus instinctu dum imme-
rito trepidas, merito predicaris; tertia urbanitas,
qua te ineptire facetissime allegas, ci Quirinalis im-
pletus fonte facundix, potor Mosellze Tiberim ructas:
sic barbarorum familiaris, quod tamen nescius bar-
bariemorum ; par ducibus antiquis lingua, manuque;
sed quorum dextera solebat non minus stylum tra-
etare quam gladium. Quocirca sermonis pompa Ro-
* Libro iv in Verrem : Praziteles Cupidinem fecit ,
illum qui est T hespiis : propter quem T hespio visuntur.
Nam alia visendi: causa. nulla est. Idem tradit Strabo
lib. 1x : AL δὲ Θεσπίαι πρότερον μὲν ἐγνωρίζοντο διὰ τὰν
virtutum conscientia et fama juxta beatum, multe
opportunius de quibuscunque quastionibus tibi in-
terrogantur inclyti Galliarum patres et protomystze,
nec satis positus in longinquo Lupus, nec parum in
proximo Auspicius : quorum doctrine abundanti
eventilandz, nec consultatio tua sufficit. Proinde
quod super hac precum parte non parui, benignus
quidem, sed et justus ignosce : quia si vos imperi-
tiam fugere par est, me quoque decet vitare jactan-
tiam. Vale.
EPISTOLA XVIII.
Sidon'us Eucontio suo salutem
Oblivisceris quod rogaris, eque contrario, si quid
injungas, ex asse meministi repetere. Perlongum
est, de cito reditu qux tu, tuique promiseritis mihi,
meisque : quorum omnium non sunt vcl minima
completa. Quin potius, cuin fugam a nobis machina-
remini, quo reversuros ad sacrum pascha vos puta-
remus, nulle graves sarcin:e ad predium ex oppido
duct, nulla serraca, nulla esseda subvehendis one-
ribus attrahebantur. Utque de matronalium partium
nil querar fraude, quas cum expcditis tul'stis impe-
dimenlis, tuque fraterque communis 4 Volusianus,
vix singulorum clientum 113 puerorumque comi-
tatu ambiebamini : per quod sollicitudinem prose-
quentum vana mox recurrendi s$,e fefellistis; certe
frater Volusianus, qui forte pergens in przdia Bajo-
eassina, totamque provinciam * Lugdunensem 56-
D sium videlicet Leucorum episcopo : cujus nuperrime
ad Arbogastem edita est epistola quz hsc omnia
confirmat. Docet enim Arigii filium fuisse, cimitem
Treverorum, e stirpe Arbogastis alterius Franci, qui
comes fuit Valentiniani junioris. Barbaros ergo qui-
buscum versabatur, Francos interpretor, qui Jam
tum in Belgica prima dominabantur; antistitem ci-
vitatis episcopum Trevirensem ; Lupum vero Tricas-
sinum, ad quem non semel Sidonius.
ἃ Frater Sidonii : ad quem lib, vin epist. 17.
e Lugdunenses provincig Sidonii svo quatuor
erant, totidemque in Notitia imperii describuntur:
quie ad nostram hanc zlatem antiquas retinent mes :
tropoles. Prima caput Lugdunum, de qua lib. v,
epist. 7. Secund:e Rothomagus, cui subest civitas
τ Baiocassium hoc loco. Tertiz Turoni, quz nomina-
Ἐπ, anter arma iractasse, domo Belgam fuisse, habitas- — tur in epistola Leo"is Bituricensis, aliorumque epi-
"Be. «xu ad Mosellam, non procul ab Auspicio, Tullen- — scoporum, Ne clericis expetani se'cul'aria judicia,
PatTnor. {011}. 11
“Ἔρωτα Πραξιτέλους, ὃν ἔγλυψε μὲν ἐχεῖνος, ἀνέθηχε δὲ ἡ
«αἰταίρα Θεσπιεῦσι. Πρότερον μὲν νῦν ὀψόμενοί τινες τὸν
Ἔρωτα ἀνέθαινον ἐπὶ τὴν θέαν, ἄλλως οὐχ οὐσαν ἀξιοθέατον.
b Cujus et Iberi: conjugis epithalamium cecinit
«mrarmine 11, episcopo postea Lemovicensi. Is enim
“πε τὶ cujus paucis abhinc annis ex S. Galli bibliotheca
«mroditi sunt duo libri epistolarum, quas partim episco-
Apos, partim ante episcopatum scripsit. In illis sunt
SEBmliquot ad Sidonium, atque in his octava, cui Sido-
"mreius hoc /49 loco respondet. Eidem et alias scribit -
ab. v et vin, nondum episcopo.
€ Ex Sidonii verbis docemur Arbogastem stylum
cundam pervagaturus, exspectationem nostram spe- &
cle brevioris itineris elusit. Et nunc tu ipse sic mul-
tis contra fidem diebus otiabundus, ais tibi, si quas
postea luserim metro nugas, miiti oportere. Antnuo
iujuuctis, quia d.gnus es ut talia legas. Nam carmen
ipsum quod nunc e manibus elabitur, tàm rustica-
num est tamque impolitam, ut me non illud ad
villam, sed potius e villa mittere putes. ^ Basilicam
saneti pontificis confessorisque Martini, Perpetuus
episcopus, dignissimus !anto przdecessore succes-
sor, multun: priori, qu:e fuit hactenus, capaciorem
novavit. Magnum est, ut ferunt, opus nominaudum-
que; quod in honorem talis viri factum, talig vir fecisse
debuerit. Hujus me parietibus inscribere supradictus
sacerdos hoc epigramma compellit, quod recensebis ;
SIDONH APOLEIRSRIS
Septinà qux» mundo fatirres rira tuit.
N28 gemmis, auro, angento-»i splenduit illud,
Istud transgreditur cuncla metalla fide.
Livor abi mord:ix, »bso'vanturque priores,
Nil novet, aui addat garrula posteritas.
Dumque venit Christus, populos qui susciteL omnes,
Perpetuo durent culmina Perpetui.
Obtulimus, ut cernis, quod cantilene recenils
obviam manui fuit; sed nec hoc minus, si mor.s
neclis, astra quatiemus, versibus quoqué satirogra-
phis, si res exegerit, usuri : quos huic carmini leni-
tate adaquandos falso putabis. Namque efficacius,
cius, ardenüus natura mortalium culpat aliqua,
quam laudet. Vale.
115 EPISTOLA XIX.
Sidonius Florentino suo salutem
Et moras nostras, et silentium accusas : utrumque
ut est in his quecunque deposcit privilegio caritatis B purgabile est; namque et venimus et scribimus.
imperiosissimus. Atque utinam molís illius pompam,
sive donaria, nil hujus obsequii turpet oblatio:
quod secus fore plurimum timeo. Nisi forsitan inter
omnia venusta sic epigrammatis istius fceditas pla-
ceat, uL niger nevus candido in corpore : qui
quidem solet sic facere risum, quod accipere suffra-
gium. Sed quid hinc amplius? pone fistulas ipse
pastorias, et elegi: nostre, quia pede claudicat,
manum porrige.
114 Martini corpos, totis venerabile terris,
n quo post vitse tempora vívit honor,
Texerat bic primum plebeio machina cultu,
Qua coufessori non erat s&qua suo :
Nec desistebat cives onerare pudore
Gloria magna viri, gratia parva loci.
Antistes sed qui numeratur b sextus ab ipso,
Longam Perpetuus sustulit invidiam :
Interuum removens modici peneuale sacellí,
Amplaque tecta levans exteriore domo.
Creverunique simul, valido teibuente patrono,
* In spatiis sedes, conditor in meritis :
Quse Salomoniaco potis est confligere templo,
ad episcopos provincie Tertia. Sie. enim ex antiquis
exemplaribus ibi legeadum e5t;. non TAracie, ut
vulgo legitur inter epistolas Leonis pape, quibus haec
parum caute inserta est, cum ejus non sit. Quarta
metropolis Senones, unde Senonta a ppellatur lib. vn,
epist. 5, et in Notitia de Tractu Armoricano. Caeterum
Lugdunenses provincie, cum primum «dividi coepe-
runt, dux tantum fuere : post quatuor fact, a Theo-
dosio, ut conjicio. Nam a Ruflo Festo dux tantum
numerantur, nec plures ab Ammiano Marcellino, qui
Turones in secu..da Lu;dunensi coliocat, Senones in
prima : ut satis appareat lertiam ex secunda, quar-
tam ex prima natam esse.
Vale.
EPISTOLA XX.
Sidonius Domitio suo salutem.
Tu cui frequenter arma et armatum et armatos
inspicere jucundum est; quam voluptatem putamus
mente conciperes, si 4 Sigismerem regium juvenem,
ritu atque cultu gentilitio ornatum, ut pote sponsum,
geu petitorem, pratorium soceri expetere vidisses?
Illum equus quidem phaleris comptus, imo equi
radiantibus geinmis onusti antecedebani, vel etiam
subsequebantur : cum tamen hoc magis ibi decorum
conspiciebatur, quod przcursoribus suis, sive pedit-
sequis, pedes et ipse medius incessit, flammeus
cocco, rutilus auro, lacteus serico, tum cultui tanto,
coma, rubore, cute concolor. Regulorum autem,
sociorumque comitantum forma et in pace terribilis :
quorum pedes primi perone setoso talos adusque
vinciebantur; genua, crura, suraque sine tegmine.
il scilicet quos stiper ostium a perte meridiena adjectos
postea, luisse auctor est idem Gregorius lib. v,
cap. 37.
P ertum ἃ Martino Perpetuum dixit, quia Justinia-
num, opinor, et Armentium numerat qui Briecio pulso
sedem ejus tenuerunt ; quos in episcoporum indiculo
praeterit Gregorius : proinde quartum illic a Martino
statuit Perpetuum. At lib. n alium calculum secutug
quintum facit.
* Hanc *zpe causam ascribunt, qui antiquis sedi-
ficiis nova substituunt : quod videre est in Christianis
monumentís antiquarum inscriptionum. Nol:e autem
in suburbana S. Felicis ecclesia quam Paulinus epi-
* De hac S. Martini basilica quam Perpetuus Tu- D scopus condidit, restant hodieque versus quos Paulini
»onum episcopus condidit, remota vetere par-
vula, quam Briccius zdificarat, agit Gregorius Tu-
ron. lib. u, cap. 14, et lib. x in elencho episcoporum.
Ejus parietibus Perpetui rogatu varia diversorum
poetarum inscripta fuerunt epigrammata : qux olim
collecta, nunc etiam in plerisque Sulpicii Severi co-
dicibus ad Vit:e S. Martini calcem adjecta reperiun-
tur : atque inter alia Sidonianum lioc, quod nobilis-
simo basilicz loco, i1 est in abside, incisum notant,
in quam S. Martini corpus fuerat translatum : deinde
alterum Paulini Petrocorii, supra ostium basilic a
parte Ligeris : quod versibu$ constat 23, hoc modo.
Quisque solo adclinis mersisti in pulvere vultum,
ὃ et qui sequuntur. Editi enim sunt sub ünem li-
rorum vi de Vita Martini, sed sine titulo : de quibus
et Paulinus ipse scribit in epistola ad Perpetuum.
δ prasterea ibidem Marini Dutmniensis versiculi :
ipsius esse plerique judicant, renovata ab eo, ut est
in Natali x, basilica compositos.
Parvus erat locus ante, sacris angustus agendis,
Supplicibusque negans pandere posse manus.
Nunc populo spatiosa sacris altaria prsebet
Officiis, medii martyris in gremio.
Cuncta Deo renovata placent, novat omnia semper
Christus, et in cumulum luminis amplificat
Sic-et dilecti solium Felicis honorsms,
Et splendore simul protulit et spatio.
4 Gothumne, Francum, an Burgaadionem , u0H
satis exploratum. lllud certum est, Sigismerem hune,
contra quam viro docto visum sit, diversum esse ἃ
Sigismere comite Athalarici regis Italis, cujus mentiu
apud Senatorem lib. vit, epist. ἃ, tum quia loea et
tempora discrepant, tum quia comitem illem regiw
sanguine ortum fuisse nibil est quod «radent,
E35
EPISTOLARUM LIB. 1V.
Preter hoc vestis alta, stricta, versicolor, vix ap- À hic vagientis infantiz lactentià membra formavimus ;
propinquans poplitibus exsertis, manicz sola bra-
chiorum principia velantes, viridantia saga limibis
marginata puniceis : 116 penduli ex humero gladii
balteis supercurrentibus strinxerant clausa bullatis
latera rhenonibus. Eo quo comebantur ornatu, mu-
niebantur : lanceis uncatis, securibusque missibilibus
dexire refertz, clypeis l:evam partem adumbranti-
bus, quorum lux in orbibus nivea, fulva in umboni-
bus, ita censum prode*iat, ut studium. Cuncta pror-
sus bujusmodi, ut in actione thialamorum non appa-
reret minor Martis pompa quam Veneris, Sed quid
hac pluribus? Speciaculo tali sola presentia tua
defuit. Nam cum spectarem quz tibi pulchra sunt
bon te videre, ipsam eo tempore desiderii tui impa-
Gentiam desideravi. Vale.
EPISTOLA XXI.
Sidonius Apro suo salutem.
Est quidem princeps in genere monstrando partis
paterne prarogativa : sed tamen multum est quod
debemus et matribus. Non enim a nobis aliquid exsi-
lius fas est honorari, quod pondera illarum, quam
quod istorum semina sumus. Sed originis nos:re
definienda materia vel ratio sit penes physicos : nos
unde hzc ista pramisimus persequamur. ἃ Heduus
pater tibi, mater Arverna est. Primis Heduis debe-
ris : ergo uon solis, vel propter illud exemplum no-
stri Maronis, quo teste Pallas sic habitus Arcas,
quod pariter et Samnis, in Mezentium movere po--
tuisset, ut peregrinus, arina Hetruscorum, ni mixtus
hic civicarum bajulabare pondus ulnarum. Hinc 5 avus
Frouto blandus tibi, sibi severus, qui exemplo esse
potuisset his quos habemus nos in exemplo; hiuc
avia Auspicia , quz tibi post tux mau is orbata de-
cessum, dependit una curam duarum. Sed et inaier-
tera tua hinc, εἰ hinc fuit sanctior sanctis Frontina
virginibus, quam verebatur maler, pater veneraba-
tur, summae absiinentiz puella, summi rigoris ac
fidei ingentis, sic Deum timens, ut ab hoininibus
ümeretur. Hic te imbuendum liberalibus disciplinis,
grammatici, rhetorisque studia florentia inonitu cer-
tante foverunt : unde tu non tam inediocriter institu-
tus existis, ut tibi liceat Arvernos vel propter litte-
ras non amare. Taceo * territorii peculiarem jocun-
B ditatem; taceo illud :quor agrorum, in quo sine
periculo quasiuosa fluctuant im segetibus unda:
quod industrius quisque quo plus 1168 frequentat,
hoc minus naufragat : viatoribus molle, fructuosum
aratoribus, venatoribus voluptuosum ; quod niont;um
cingunt dorsa pascuis , latera vinelis, terrena villis,
$2xosa castellis, opaca lustris, aperta culturie, con-
cava fontibus, abrupta fluminibus; quod denique
hujusmodi est, ut semel visum advenis, mulüs patri
oblivionem szpe persuadeat. Taceo civitatem ipsam,
tui semper sic amantissimam, ut soli nobilium com-
tubernio praeferre nil debeas; cui tu monu injecta
feliciter raptus inserebare : sicque omnes praesentize
vestre voluptas, quod tamen nullum satias cepit,
Jam quid istic de re familiari tua dicam, cujus hic
"matre Sabella, partem quoque 1177 pauism inde C status ost, ut tuam expensum hoc sit facilius tolera-
traxisset. Ecce habes magnum maximo auctore do-
cumentum, quod patriz pars computanda sit et regio
anaterna : nisi poetas, et cum ab historia non rece-
dunt, mentiri existimabis. Igitur Arverni si porto-
' pem tui saltim vicissim jure sibi vindicant, pauenter
admitte querimoniam desiderantum; qui tibi per
unius o:is mei officium , non unius pectoris profu-
dere secretum. Quos palam et coram dicere puta :
Quid in te mali tantam, ingrate, commisimus, ut
per tot annos quondam liumum altricem nunc velut
hiosticum solum fugias? Hic incunabula tua fovimus ;
& Hedui Arvernis ut sedibus vieinis, ita multis
$aepe privatis publicisque foederibus conjuncti. Fidem
faciat vetus ara marmorea, qus Genio Arvernorum
tura, quod crebrius? Nam dominus agricola si lares
hic foveat, sic facit sumptum, quod auget et reditum.
Hac unus tibi omnium, certe bonorum civium voto,
petitu, vice garrio: qui cum tanto honore te poscant,
unto amore desiderent, intelligi datur, gaudii plus
te, dum tribuis quod rogaris, assecuturum. Vale.
EPISTOLA XXII.
Sidonius 4 Leoni suo salutem.
Vir magnificus Hesperius , gemma amicorum lit-
terarumque , nuper urbe cum rediit e Tolosatium ,
praecipere te dixit, ut epistolarum curam, jam termi-
versibus ornat in panegy:ico Aviti. Certat enim Le-
manici agri ameenitis eum. fecunditate. Sed ameeni-
tatis famam testantur Clildeberti regis verba, qu:
a Suavi quondam /Eduo posita, in Ricomagi nostrae Ὦ recitat Gregoriu-, et ipse Arvernus, lib. πὶ, cap. 9:
euburbauo Mausiacensi coenobio restat his verbis :
* GENIO ARVERNORUM
SEX. yo SUAVIS
» Hie idem videri potest, quod non facile affirma-
Wim, Fronto comes, gemina legatione functus ad
SSuevos in Hispaniam , primum sub Valentiniano,
-mhinde sub Avito. Utriusque meminit $1 ldatius
A-Emoster : prioris anno 11 Martiani, posterioris triennio
; his verbis : Per Avitum Augustum Fronto comes
ws nittitur ad Suevos : similiter et a rege Gothorum
—'heuderico, quia fidus Romano esset imperio : ut quia
Cii n0 essent pacis federe copulati, jura federis promissa
CliI€(MIgGreni
4 Inferioris Arverniz: nostre, quz peculiari voca-
Lemane dicta. Hujus ubertatem multis etiam
Dicere, inquit, erat solitus rez, Velim unquam ÁArver-
nam Lemanem, qug tante jocunditatis gratia refulgere
dicitur, oculis cernere.
4 Consiliario Eurici regis Gothorum, et velut qua-
stori : hoc enim significant quz: ad eumdem aeribit
lb. vir, epist. 5. Quantus. praterea vir fuerit elo-
quentie ac poetice studiis, jurisque civilis. éximia
cognitione, multis passim locis przedicat Sidenius.
]tem Ennodius in Vita Epiplanii , de hujus agens
legatione ad Euricum : Erat, inquit, ea tempestate
consiliorum principis οἱ moderator et arbiter, Leo πο-
mine, quem per eloquentie meritum non una jam de-
clamationum palma susceperat : qui cum summo gaudio
adventum pontificis indicavit. notitie publics, Sed et
superstes Eurico Leo; idem quoque munus obiit in
aula Alarici fibi : eujus item eonsiliarius a Gregorio
. dieitur lib. 1 Miraculorum, cap. 92.
521
SIDONII APOLLINARIS
naus libris earum , converteremus ad stylum histo- A monum copia impletus ante, nunc rerum, non reli-
vim. Reverentia summa, summo et affectu, 119
talem atque tantam sententiam amplector : idoneum
quippe pronuntias ad opera majora, quem mediocria
putas deserere debere. Sed quod fatendum est, fa-
cilius audeo hujusmodi suspicere judicium, quam
suscipere consilium. Res quidem digna quam tu
juberes:sed non minus digna quam faceres. Namque
et antiquitus, cum C. Cornelius C. Secundo paria
suasisset, ipse postmodum quod injunxit arripuit :
idque ab exemplo nunc melius aggrederis : quia et
ego Plinio ut discipulus assurgo , et tu vetusto ge-
nere narrandi jure Cornelium antevenis; qui saeculo no-
Siro si reviviscere!, teque qualis in litteris et quantus
habeare , conspicaretur , modo verius Tacitus esset.
quisti cur venenato morsu secere. Atque ideo te in
posterum consuli utilitas, audiri voluptas, legi au-
ctoritas erit. Vale.
141 EPISTOLA XXIII.
Sidonius ^ Proculo suo salutem
Filius tuus, imo communis, ad me cucurrit; qui
te relicto deliquisse se moet, obrutus poenitendi
pudore transfugii. Igitur audito culpz: tenore, cor-
ripui latitabundum verbis amaris, vultu minaci, et
mea quidem voce, sed vice tua: dignum abdicatione,
cruce, culeo clamans, caxterisque suppliciis parrici-
dalibus. Ad lizc ille confusus irrubuit, nil impudenti
excusatione deprecatus errorem; sed ad cuncta con-
victum cum redarguerem, verecundizx junxit comites
]taque tu molem thematis missi recte capessis, cui B lacrymas, ita profluas ubertimque manantes, ut se-
preter eloquentiam singularem , scientie ingentis
magna opportunitas. Quotidie namque per potentis-
simi consilia regis, totius sollicitus orbis, pariter
ejus negotia et jura, foedera et bella, loca, spatia,
merita cognoscis. Unde quis justius sese ad ista
&uccinxerit, quam ille, quem constat gentium motus,
legationum varietates, facta ducum, pacta regnan-
tum, tota denique publicarum rerum secreta didi-
cisse? quique przstanti positus iu culmine, non
necesse habet, vel supprimere verum, vel concin-
nare mendacium? Αἱ nostra longe conditio dispar,
quibus dolori peregrinatio nova, nec usui lectio ve-
tusta : tum religio professioni est, humilitas appe-
titui, mediocritas obscuritati; nec in praesentibus
cuture correcüjoni fidem fecerint. Rogo ergo sis
clemens in se severo: et domlnum sequens, non lia-
beas te judice reum se profitente damnabilem : quem
si inaudita genera penarum jubeas inexoratus exci-
pere, non potest amplius per te dolore, quam per se
pudore torqueri. Libera metu desperationem suam,
libera confidentiam meam, et pietatis paternz ne-
cessitate, si bene interpretor, te quoque absolve,
qui conficeris occulto, quod filius publico m«erore
conficitur : cui fecisse me constat plurimum injuriae;
Si tu tamen vel paruro feceris : quam certe ut spero
non facies, nisi scopulis durior duras, aut adamanti-
bus rigidior perseveras insecabilibus. Ergo si de
moribus tuis deque amicitiis juste raeliora przesumo,
rei tantum, quantum in futuris spei locatum. 140 C excusato propitius indulge : quem 199 reconcilians,
Postremo languor impedimento; jamque vel sero
propter hunc ipsum desidia cordi aquzeva. Certe
jam super studiis nulla laus curz, sed ne posthuma
quidem : precipue gloriam nobis parvam ab historia
petere fixum ; quia per homines clericalis officii
teaierarie nostra , jactanter aliena, preterita infru-
Cluose , prasentia semiplene , turpiter falsa , peri-
Culose vera dicuntur. Est enim hujusmodi thema, ':
*el opus, in quo bonorum si facias mentionem,
kodica gratia paratur; si notabilium, maxima of-
fensa. Sic se ille protinus dictioni color, odorque
Batyricus admiscet. llicet scriptio historica videtur
ordine a nostro multum abhorrere, cujus inchoatio
invidia, continuatio labor, finis est odium. Sed tunc
ista proveniunt, clericis si aliquid dictetur auctori- D
-Pecuniam pater tuus Turpio, vir tribunitius, mg-
bus, qui colubrinis oblatratornm molaribus fixi, si
quid simpliciter edamus, insani; si quid exacte,
vocamur przsumptiosi. At si tu ipse, cui datum est
saltibus glori: proterere posse cervices vituperonum,
seu supercurrere, materiz istius libens provinciam
sorüiare ; nemo te celsius scripserit, nemo antiquius,
etiam si placeat recentia loqui; quandoquidem ser-
* Ejusdem est argumenti cum epistola Plinii 93,
lib. 11, nisi quod Plinius pro liberto Sabinianum
patronum, Sidonius pro filio patrem exorai.
' 5 Ex eorum genere, opinor, qui sacris aut privatis
Jargitionibus militabaut, et in provincias a comitibus
dirigi solebant , 1. 1 cod. Theod. de palatinis sacra-
Iuu largiuonum eL rerum privatarum.
fore fidelem constanter in posterum spondeo; quo-
que velociter culpa soluto, ego beneflcio ligor : ma-
gnopere deposcens, non ut ignoscas modo, verum ot
et protinus, et revertentem non domo solum , sed
et pectore admittas. Deus magne! quam lztus orie-
tur tibi dies, mihi nuntius, animus illi, cum paternis
pedibus affusus , ex illo ore Ixso , ore terribili con-
vicium exspectans, osculum exceperit. Vale.
EPISTOLA XXIV.
Sidonius Turno suo salutem.
Bene nomini , bene negotio tuo congruit Mantuani
illud :
Turne, quod optanti divum promittere nemo
Auderet, volvenda dies en auulit ultro.
tuam pridem , si recordaris, ^ a Maximo Palatino
postulavit, impetravitque; nil quidem loco fiducizx
pignorisque , vel argenti sequestrans , vel obligans
przediorum : sed, ut chirographo facto docetur, canta
centesima est feneratori : qux per bilustre producta
tempus moduin * sortis ad duplum adduxit. Sed cum
* Usura centesima duodecim nummos singulis
annis peragit in centenos. Fuerint ergo centum. au-
rei Turpioni hac lege dati a Maziino : usura in de-
cennium producta cum capite conficiet. ducentos
vicenos : qux sumina duplum sortis non :equat modo,
sed superat. Verum Sidonius , ut viri docti observa-
Tunt, excurrentis supra duplum summa rationem
-
529
EPISTOLARUM LIB, IV.
530
pater tuus morti propinque morbo ineumbente suc- A barbaram instantiam indultis tantisper induciis mo-
eumberet; atque ob hoc ipsum publica auctoritas
male valentem patremfamilias violentius ad refor-
mandum debitum arctaret, nec sustineri valeret im-
probitas exsecutorum ; proficiscenti mihi , Tolosam,
jam desperatus 193 litteris imperavit, ut me ro-
gante creditor vester modicas saltem largiretur in-
ducias. Precibus orantis citus annui : quia cum Maximo
mihi non notiti solum, verum et hospitii vetera
jura. Jgitur ad amicum libens ex itinere perrexi,
quanquam villa non paucis aggere a publico milli-
bus abesset. Ut veni, occurrit mihi ipse, quem no-
veram anterius corpore erectum, gressu expeditum,
voce liberum, facie liberalem, multum ab antii-
quo dissimilis incessu. Habitus viro, gradus , pudor,
color, sermo religiosus; tum * coma brevis, barba
prolixa, tripodes selle, cilicum vela foribus ap-
pensa, lectus nil habens plumz, mensa nil purpurz;
bumanitas ipsa sic benigna, quod frugi, nec ita car-
nibus abundans, ut leguminibus. Certe si quid in ci-
bis unctius, non sibi, sed liospiübus indulgens. Cum
surgeremus, clam percontor astantes, quod genus
vite de tribus arripuisset ordinibus; 5 monachum
ageret, an clericum, peenitentemne ? dixerunt, nuper
impacto sacerdotio fungi, quo recusantem factiose li-
gasset civicus amor. Luce revoluta, dum pueri clien-
tesque capiendis animalibus occuparentur, secreta
collocutionis peto copiam. Prastat : amplector nil
opinantem, gratularique me primum pro sui status
apice confirmo, tum consequentes misceo preces.
Turpionis nostri rogata profero, allego necessitates ,
extrema deploro, quie duriora merentibus amicis
hinc viderentur, quod fenore ligatus corpore solve-
retur : meminisset ergo professionis su: nove, 19A
sodalitatis antique , exactorumque circumlatrantum
mon babuit, quia sciebat usuras communes supra du-
lum nec deberi, nec exigi posse, 1. 26 D. de condit.
Andeb., et 1. 4 D. de fenore nautico. Cujus legis me-
Aminit Plutarthus, sed privatz?, Asianis a Lucullo im-
Qposite : Τοὺς μαχροτέρους, inquil, τοῦ ἀρχαίου τόχους
«ἀπέχο!εν. Meminit et Diodorus lib. u Antiquit; /Egy-
atiis olim late 59 a Bocchoride : Τοῦ μετὰ ξυγγρα-
ὥς δανείσαντας ἐχώλυε διὰ τοῦ τόχου πλεῖων ποιεῖν ἢ
E oput : Eos qui ex syngrapha fenerarent, vetuit am-
3palius quam duplum sortis usura conficere.
a Observare licet in his verbis veterem cultum
«leri Gallicani ac totius Ecclesi:x Occidentalis : ubi
«-omam fluentem statim ponebant, qui se militize
"ikacra accinxerant. Prudentius de sancto Cypriano :
Deflua cssaries compescitur ad breves capillos.
Jet manent hujus moris vestigia in saero ritu quo
iunt clerici. Episcopus enim quos cooptat, iis ca-
B»illorum cinnos hinc iude delibgj, qu:e prima ion-
J*&awra nominatur, ei tonsi olim ejus gradus clerici.
]iimn. enini revera tondebantur, nec postea integrum
"2:mat comam alere. Synodus Agathensis can. 15:
&derici qui comam nutriunt , ab archidiacono etiam si
Wa ol uerint, inviti detondeantur. Inde concilii rv Cartha-
V nensis , Can. 44 : Clericus nec comam nutriat , nec
eerbam radat, vel ut alii veteres libri legunt, tondeat.
rbam igitur alebant, ut hodieque Graci , et Latini
Mon pauci : ut prorsus non capiam, quod scribit Gre-
&orius VII ad judicem Caralitanum lib. xx, epist. 101:
deraretur : et si decessisset zeger , tribueret liredi-
bus annui luctus tempus immune: si, quod optarem,
pristinam Turpio salutem recuperasset , indulgeret
exhausto per otium facultatem convalescendi. Adhuc
rogabam, cum repente vir totius caritatis flere gran-
diter ccepit non moram debiti , sed periculum debi-
toris; frenatoque singultu, Absit a me, inquit, ut hzec
reposcam clericus ab zgro, quie vix petissem miles
a sospite. Sed et liberos ejus ia diligo, ut etiamsi
quid adversum cesserit amico, nil sim ab his amplius
posiu'aiurus quam mei officii ratio permittit. Qua-
propter scribe sollicitis; quoque credant plus litteris
tuis, meas junge, quisquis ille fuerit languoris even-
tus (quem tamen fratri prosperum optamus) quod et
B annuum solutioni spatium prorogabo, et superposi-
' tam medietatem qu: per usura: nomen acerevit, in-
dulgeam, sola simpli restitutione contentus. Egi ad
hzc gratias, Deo maximas, hospiti magnas , qui sic
amoret tam suam famam quam conscientiam , confir-
maus amicum pr:emittere sibi quod dimitteret vobis,
atque hinc superna regna mercari, quod beneficia
terrena non venderet. Ergo quod restat, enitere, ut
auctore te protinus saltim commodata summa solva-
tur : sicut ingentes nihilominus gratias agas etiam
nomine illorum qui tibi germanitate conjuncti, fors
per:etatem sapere non possunt quid muneris con-
sequantur. 195 Non est cur dicere incipias, Habeo
consortes ,. necdum celebrata divisio est; avarius
constat me esse tractatum quam cohzredes ; frater
C et soror sub annis adhuctutelaribus agunt ; necdum
sorori maritus, fratri necdum curator, curatori nec«
dum satisdator inventus est; quod quidem totum
creditoribus bene, sed malis dicitur. At cum habet
talis versona contractum, qux velit medium relaxare,
Totius Occidentalis Eccleswue clerum ab ipsis Ecclesias
Christi primordiis barbam radendi morem tenuisse. La-
tini tamen postea barbam plerique rasitarunt. Idque
discrimen Grzci Latinique cleri : quod religioni
nositrx: nihi] officere accurate disserit synodus Le-
movicina ; in cujus actis diei secundze recitantur ca-;
nones synodi Bituricensis, quorum septimus clericos
omnes tonsuram ecclesiasticam habere jubet, hoec
est barbam rasam et coronam in capite. Adeo varize
hac etiam in parte vices temporum fuerunt.
b Facit Sidonii dubitatio, ut intelligamus brevem
comam, barbam prolixam, monachis ac poenitenti-
bus fuisse cum clericis communem. De monachis do-
cet Hilarius Arelatensis in Vita Honorati : Redigun-
tur ad breves capillos luxuriantes comae, transfertur ad
nitorem mentis vestium splendor, cervicis lacte decus.
palliis rigentibus occupatur : quibus verbis monachum
designat. Item Salvianus lib. vi : 7ntra Carthaginis
muros palliatum, et pallidum, εἰ recisis comarum fluen-
tium. jubis usque ad cutem tonsum videre populus vía
poterat : id est monachum. De poenitentibus autem ,:
comam itidem tondere solitos constat ex canone 15.
$ynodi Agathensis, et can. 12 synodi in Toletanz,
lih. v, capitularium 52. Gregorius Turon. lib. vi, cap.'
51 : Caput, inquit, totondit, atque penitentiam acct-*
piens spiritum exhalavit. Inde est quod in Onirocriu-
cis legitur : Ἐάν τις ἴδῃ ὅτι ἐκούρευσε τὴν χεφαλὴν αὐτοῖ
ὡς ἐν τύπῳ μοναχοῦ, μετανοήσεε OUTOS , ἢ ἀποθαλεῖ
θλίψιν.
55
SIDONII APOLLINARIS
ssa
cum totum possit exigere; si moram pàátitur quid- A quam palam prooito, strepituque despecto turbz fa-
-quid propter misericordiam concesserat pie , juste
-eposcit proptér injuriam. Vale.
EPISTOLA XXV.
Sidonius * Domnulo suo salutem.
Nequeo differre, quin grandis communione te gau-
dii festinus impertiam : nimirum nosse cupientem,
-quid pater noster in Christo, pariter et pontifex Pa-
tiens, ^ Cabillonum profectus, more religionis, more
wonstantie sue fecerit. Cum venisset in oppidum
suprascriptum , previncialium sacerdotum praevio
aertim, partim comitante collegio, scilicet ut muni-
ipio summus aliquis antistes ordinaretur : eujus ec-
€lesiz disciplina nutabat, postquam junior episcopus
Paulus discesserat decesseratque : exceperunt ponti-
ficale concilium varie voluntates oppidanorum, nec B
on et illa, quz? bonum publicum semper evertunt ,
studia privata; quz& quidam triumviratus accenderat
196 competitorum : quorum hine antiquam nata-
liam prerogativam reliqua destitutus morum dote
'rüctabat : hic per fragores parasiticos, culinarum suf-
'fragio comparatos, Apicianis plausibus ingerebatur ;
hie apice votivo si potiretur, tacita pactione promi-
serat ecclesiastica plausoribus suis prede predia
fore. Quod ubi viderunt sanctus Patiens et sanctus
Euphronius, qui rigorem firmitatemque sententiz
ganioris, preter odium gratiamque, primi tenebant ;
consilio cum coepiscopis prius clam communicato,
rentis, jactis repente manibus arreptum , nihilque
tum minus quam quas agebantur optanteim suspican-
temque, sanctum Joannem , virum honestate, inan-
suetudine insignem (lector hic primum , sic minister
altaris, idque ab infantia; post laborum temporum-
que processu, archidiaconus; in quo seu gradu , seu
ministerio multum retentus propter industriam, diu
dignitate non potuit augeri, ne potestate posset ab-
solvi), attamen hunc * jam secundi ordinis sacerdo-
tem, dissonas inter partium voces, quie differebant
laudare non ambientem, sed nec audebant culpare
laudabilem ; stupentibus factiosis , erubescentibus
malis, aeclamantibus bonis, reclamantibus «ullis,
collegam sibi consecravere. Nunc ergo 4 Jurensia sí
te remiítunt jam monasteria in qua libenter solitus
ascendere, jam coelestibus supernisque praludis ha-
bitaculis, g:udere te par est de communium patrum
vel patronorum, 149" seu sic sentiente concordia,
seu sic concordante sententia. Illius quoque nomine
exsulta, quem creaverunt Euphronius testimonio,
Patiens manu, ambo judicio. In quo fecit Euphronius
quod conveniret non senectutis modo sux, verum
etiam dignitatis longzvitati : fecit et Patiens vir
quamlibet magnis par tamen laudibus, quod safis de-
cuit facere personam, qu: caput est * civitati nostra
per sacerdotium, provincie vero vestre per civita-
tem. Vale.
5.3. * Afro, viro docto, et ob litteras quxstorio : C epistolam 11 de Claudiano. Joannes, inquit, cum diu
quorum alterum docent epist. 15 et 15, lib. 1x, alte-
yum epistola ad Polemium , qux» przcedit ejus epi-
thalamium. Domnulum etiam inter eos qui scriptis
suis claruere, numerat auctor Vite Hilarii Arelaten-
*Hs. Vox est ὑποχοριστική, ἃ domno seu domino. Sal-
Nianus epistola ad Ilypatium : J/la ego vestra Palla-
dia, vestra gracula, vestra domnula : cum qua his tot
vocabulis quondam indulgentissima pietate lusistis.
« P Vetus Eccl six mos erat in episcopis constituen-
die, ut quem c'«rus Ecclesi2. et. utriusque ordinis
populus deleyisset, bunc sibi collegisque provinciali-
$us qui convenerant, probatnn. metropolitanus epi-
4copum renuatiaret. Leo episcopis Gallix de electio-
8.6 Bavennii : Quod ergo, inquit. in Arelatensi civitaie,
defuncto beate memorie Hilario, virum etiam nobis
probatum, (rairem. Havennium , secundum desideria
&leri, honoratorum el plebis unanimiter consecrastis ,
bouum fraternilalis vestre opus nostro judicio robora-
μὲ. ldem ad episcopos Viennensis provincix : Per
pacem et quietem qui pre(uluri sunt. posiulentur. Te-
nealur subscriptio clericorum, honoratorun testimo-
sium, ordinis consensus el plas : qui prefuturus est
omnibus, ab omnibus dcligatwr. Conveneraut. ergo
Patiens metropolitanus Lugdunensi-, Euphronius
episcopus Augustodunensis, aliique provinciales ut
D
rite ex more sgerent. Qui cum diversa nacti essent
fivium studia, ipsi episcopum inier se delegerunt
μετ populius renuntiatum susciperet.
. * Hoc est presbyterum , qui secundi ordinis et
proximi post episcopum est gradus, ut dictum est ad
————————
in archidiaconi gradu detentus fuisset propter iundu-
8iriam, jam tamen aucta dignitate presbyter erat,
cum electus esL in episcopum. Arcbidiaconorum ordo
et gradus olim alius non erat quam diaconorum.
Quare cum presbyteri fiehan!, archidiaconatu defun-
gebantur, quod ex antiquis omnibus historiis perspi-
enum est. Ideo canones qyi ordines sacros archidia-
conis indicuut, non alium quam diaconatum praescri-
bunt. Synodus Arvernica Urbani I, can. ὅ : Ut nul-
lus fiat decanus in ecclesia nisi presbyter , nullus
archidiaconus nisi levita, Laxata exinde disciplina
usns obtinuit ut archidiaconatus etiam presbyteris
deferretur.
4 Que in Jura monte crebra. Gregorius Turon.
in Vita Lupicini et Romani : {ἐπ Jufensis deserti
secreta, que inter Burgundiam Alamanniamque sita
Aventice adjacent. civitati. Horum facile princeps
monasterium S. Eugendi, quod S. Claudii postea
nuncupatum. Ut autem πα Jurensia, sic Jurenses
SÁ reges Flodoardo in Chronico dicti Rodulphus
e onradus,qui in illo Burgundie tractu impera-
nt.
* Lugduno, cujus capnt Patiens, quia episcopus ;
per civitatem vero, quia Lugdunum metropolis est
provincis, idem quoque caput totius provinciz primas
Lugdunensis. Lugdunum porro civitas et patria Si-
donii : ejus episcopus, cum hzc :criberet, Patiens ,
quem propterea initio epistole suum in Christo pa-
trem vocat
LIBER QUI.NTUS.
198 EPISTOLA PRIMA.
Siconius * Petronio suo salutem.
Audio quod leetitandis epistolis meis voluptuosam
. 9 Arelatensis fori togato, quem Romam cum aliis
patientiam impendas. Magnum hoc est, et litterarum
viro convenientissimum , cum studiis ipse maximis
polleas, ea et in aliis etiam minima complecti. Sed
legatum vidimus in causa Arvandi lib. 1, epist. 7,
555
EPISTOLARUM LID. V. .
554
ex hoc ipso consummatissima tibi gloria repondera- A diam habenis obsequium alloquii impudentis itera-
tur, nam satis eninet meritis ingenii proprii, qui
fuerit fautor alieni. Commendo Vindicium necessa-
rium 199 meum, virum religiosum, ct leviticze di-
gnitati quam nuper indeptus est, accommodatissimum.
Qui meis e pugillaribus transferre qux jusseras non
YaCAnS, Der quam provinciam fuit, hic vobis aliquid
Reniarum munusculi vice detulit : quanquam quz
Uia sanctitas, semper grandia litteras nostras premia
puios. Interea necessitatem praefati portitoris insi-
Ruo, quem traxit jsto negotii oborti bipartita condi-
Mo. Siquidem hac definitione perrexit, ut aut ineat
litem, aut adeat bzreditatem. Nam patrueli paterno
cxlibi intestatoque defuncto, per agnationis przro-
gitivam suocedere parat ; nisi tamen ceptis factiosa
mus. Cujus improbitas vel hinc maxime dignoscitur,
quod tacetis, Ergo ne quid tempore -hostilitatis age-
retis, frater, nosse non merui? Dissimulastis trepido
pro vobis amico vel securitatem prodere, vel ti-
morem? Quid est aliud, si requirenti tuas supprimis
actiones, 1391 quam suspicari eum qui tui sollici-
tus existat, aut certe non gavisurum compertis
prosperis, aut tristem, si diversa cesseriut, non
futurum? Facessat hzc a bonis moribus impietatis
opinio, et a candore suo vera caritas nzevum (am
misere suspicionis eliminet. Namque, ut Crispug
vester affirmat, idem velle, atque idem nolle, ea
demum firma amicitia est. Interea si vel vos va-
letis, bene est. Ego autem infelicis conscientia
vis obviet. Contra quas tamen cunctas difficultates, B mole depressus, vi febrium nuper extremum salutis
elus post opem Christi supplici tuo sufficis : cujus
confido, quod si meruerit persona gratiam, conse-
.Quetur causa victoriam. Vale.
EPISTOLA 1I.
Sidonius Nymphidio suo salutem.
4 Librum de Statu animz, tribus voluminibus il-
lustrem, Mamertus Claudianus, peri&ssimus Chri-*
stianorum philosophus, et quorumlibet primus eru-
Gitorum totis sectatae plilosophiz membris, artibus,
Qerübusque comere et excolere curavit, novem quas
Y9cant Musas, disciplinas aperiens esse, non femi-
Je. Namque ín paginis ejus vigilax lector inveniet
veriora nomina Camenarum, quie propriam de se
bi pariunt nuncupationem. 130 lilic enim et
grammatica dividit, et oratoria declamat, et arith-
mmetca upmerat , οἱ geometria metitur, et musica
ponderat, et dialectita disputat, et astrologia prgeno-
8cit, et architectonica struit, et metrica modulatur.
Hojus lectionis novitate I:etatus, excitatusque matu-
tilate, raptim recensendam transferendamque, vt vi-
deras, petisti, ut petieras impctrasti, sub sponsione
eise red bibitionis. Nec me falli, nec te fallere decet.
᾿ Yempas est commodata restitui : quia liber ipse, si
. placuit, debuit exhibere satietatem , si displicuit, de-
AMpit mevere fastidium. Tu autem quidquid illud est,
.'ۈem tuam celeriter absolve : ne si repetitum libel.
.' dum serius reddere pars, membranas potius videaris
Amare, quam litteres. Vale.
EPISTOLA il.
Sidonius ApolJinari suo salutem.
P&& erat quidem garrulitatem nostram silentii ve-
ἀεὶ talione frenari. Sed quoniam perfecta dilectio
*inon t2m debet recolere quid officiorum solvat, quam
-Jnenminisse quid debeat; etiam nunc laxatis verecun-
NElnic ergo ut jurisconsulto commendat Vindieium
«»cclesix suz diaconum, cujus iterum meminit lib.
"Wi, epist. 4. Claud
^ De quo ejusque auctore Claudiano, multa epist.
τῷ οἱ 5, lib. ᾿ d
b Ambrosius in re pari, hoc est in auspiciis impacti
« piscopatus, lib. 1 de Officiis ministrorum : Cum jam
«e fugere non possimus officium docendi , quod nobis re-
d'igientibus imposuit sacerdotii. necessitudo. Et post
*Mlia : Ego enim raptus de tribunalibus atque admini-
WMrationis infulis ad sacerdotium, docere vos cepi quod
accessi; ut pote cui indignissimo tant:xe professionis
pondus impactum est : qui miser 5 ante com-
pulsus docere quam discere, et ante prxsumens
bonum przxdicare quam facere, tanquam sterilis
arbor, cum non habeam opera pro pomis, Spargo
verba pro foliis. Quod restat, orate, ut opere
pretium sit, quod ab inferna propemodum sede
remeavimu$ : ne si in preteritis criminibus man-
serimus , incipiat ad anim:e potius mortem perti-
nere, quod vivimus. Ecce quod agimus indicavi
mus; ecce adhuc quid agatis inquirimus. Fit a
nostra parte quod pium est: vos deinceps facite
quod videtur. lllud sane velut Atticas leges ita Φ τὸ
credite incisum , nos sub ope Christi nunquam ad-
missuros amoris terminum, cujus studuimus fundare
principium. Vale.
139 EPISTOLA IV.
Sidonius Simplicio suo salutem.
Quod non recepi scripta qui miseram, imputo ami-
citi, sed deputo plus pudori. Nam, nisi preter equum
autumno, ut salutatio mihi debita dissimularetur, noa
illud contumaeia , sed verecundia fuit. At si ulterius
pagine garrienti forem claudis, pessulum opponis;
quieti quidem tux non invitus indulgeo, sed non
procul ἃ te reos meos inventurum me esse denuntio.
Nam totam silentii vestri invidiam verti non injurium
est ad superbiam filiorum, qui se diligi sentientes,
quoddem patiuntur de noslra sedulitate fastidium :
quos monere pro patria auctoritate debetis , ut con-
traciz: apud nos offensz amaritudinem politis affati-
bus dulcare non desinant. Vale.
EPISTOLA V.
Sidonius 5 Syagrio suo salutem.
Cum sis consulis pronepos, idque per virilem suc-
ipse non didici. Itaque factum est, ut prius docere inci-
perem quam discere. .
c Afranii Syagrii olim consulis pronepoti, a quo
etiam, sed genere materno, ex filia ortus Touantius,
lib. 1, epist. 7. Ad hunc vero iterum scribit lib. vit,
epist. 8. Syagrii Lugdunenses fuere. Nam Syagiii
consulis sepulerum Lugduni, epist. 12 hujus libri;
et ex eadem gentle Syagria, quam Ecelesi:? thesau-
rum appellat Ennodius in Epiphanio, Lugduni flore-
bat sub Gundobaldo rege Burgundionum ; apud quos
δὶ bic Syagrius in pretio. Itaque quod Symmachus
535
minus attinet); cum sis igitur e semine poets, cui
procul dubio statuas dederant littere, si trabeze non
dedissent : quod etiam nunc auctoris culta versibus
verba testantur, a quo studia posterorum, ne paruni
quidem , quippe in hac parte, degeneraverunt : iin-
mane narratu est, quantum 133 stupeam sermonis
te Germanici notitiam tanta racilitate rapuisse, Atqui
pueriíiam tuam competenter scholis liberalibus me-
mini imbutam, el s:epenumero acriter eloquenterque
declamasse coram oratore, satis habeo compertum.
Atque h:ec cum ita sint, velim dicas, unde subito
hauserunt pectora tua euplioniam gentis alien: ; ut
modo mihi post ferulas lectionis Maronianz, postque
desudatam varicosi Arpinatis opulent'am loquacita-
temque, ^ quasi * de llilario vetere novus falco pro-
rumpas? /Estimari mipime potest, quanto mihi cz-
terisque sit risui, quoties audio, quod te presente
formidet facere linguze 5185 barbarus barbarismum.
Astupet tibi epistolas interpretanti curva Germano-
rum senectus, et negotiis mutuis arbitrum te disce-
ptatoremque desumit. Novus Burgundionum Solon in
legibus disserendis ; novus Amphion in citharis, sed
tricordibus temperandis, amaris, frequentaris, expe-
teris, oblectas, eligeris, adhiberis, decernis, audiris.
Et quanquam zque corporibus ac sensu rigidi sint
indolatilesque , amplectuntur in te pariter ct discunt
sermonem patrium , cor Latinum. Restat lioc unum,
vir facetissime, ut nihilo segnius, vel cum vacabil,
aliquid lectioni operis impendas, custodiasque hoc,
prout es clegantissimus, temperamentum, ut ista C
tibi lingua teneatur, ne ridcaris ; illa exerceatur, ut
rideas. Vale.
lib. 1 epistolarum Syagrium consulem trans Alpes
habitasse significat, de Lugduno intelligendum est.
* Petrus Colvius ex ms. Claromontensi : quasi de
Syagrio vetere novus Franco prorumpas?
b Sic libri plerique : alii varie Aarilao vel harilio,
ut difficile sit statuere quid potissimum scripserit Si-
donlus. *ensus est, Ut videaris mihi ex avi patria in
exoticam mutatus, ex Gallica in Germanicam. Pari
elegantia Ruricius lib. 1, epist. 5 ad Ie-perium, ex
Arione in Orpheum repente mutari dixit, pro eo quod
est, doctum subito fieri ex rustico. 5 5 Scilicet, in-
quit, (am consuetudinis mee immemor, quam ruslicita-
tis oblitus, quasi ex Arione in Orphewn repente muta- :
ius, velim disertissimis auribus (uis ore garrulo non
tam officiosus quam injuriosus existere.
e Thaumasii fratri, Sidonii consanguineo.
4 Burgundionum regi, Clotildis nostr: , ut reor,
patri. Quatuor hoc tempore Burgundionibus reges
imperabant, Gundobaldus, Gundegisclus, Chilpericus
et Gundomarus, Gundeuci, ut Gregorius, lib. n,
cap. 28, docet, filii, ejus qui post Gundicarium ab
Aetio caesum, regnum obtinuit cum altero Chilpe-
rico fratre : quorum meminit Jornandes in rebus Ge-
ticis. Itaque. ambigi posset de utro Chilperico agat
Sidonius, nisi epistola sequenti tetrarcham appellaret,
quatuor fratres desiguans qui simul regnabant. Jam
quod Chilpericum hunc non regem, sed mag;sirum
militum vocat, eo more facit, quo Sigismundum Gun-
dobaldi filium Alcimus Avitus patricium , Hilarus
pa Gunduicium seu Gunueucum , aut, ut est apud
ornandem, Gundiácum horum quatuor patrem, ma-
| SIDONII APOLLINARIS
cessionem (quanquam id ad causam subjiciendam A
134 EPISTOLA VI.
Sidonius * Apollinari suo salutem.
Cum primum stas decessit autumno, et Arvcr-
norum timor potuit aliquantisper ratione temporis
temperari, Viennam veni : ubi Thaumastum germa-
num tuum, quem pro jure vel sanguinis vel aetatis,
reverenda familiaritate complector, moestissimum
inveni. Qui quanquam recenti czelibatu granditer af-
ficicbatur, pro te tamen parum minus anxius erat.
Timebat enim verebaturque, ne quam tibi calum-
niam turbo barbaricus, aut militaris concinnaret im-
probitas. Namque confirmat 4 magistro militum Chil-
perico, victoriosissimo viro, relatu venenato quo-
rumpiam sceleratorum fuisse secreto insusurratum ,
(uo precipue machinatu, * oppidum Vasionense ἴ
B partibus novi principis applicari. Si quid hine tibi
tuisque suspicionis incutitur, raptim doce recursu fa-
miliarium paginarum; ne vobis sollicitudinis aut
przsentizte meze opportunitas pereat. Curx mihi pe-
culiariter erit, si quid tamen cavendum existimabis,
ut te faciat aut gratia impetrata securum, aut explo-
rata iracundia eautiorem. Vale.
EPISTOLA VII.
Sidonius Thaumasto suo salutem.
Indagavimus tandem, qui apud € tetrarcliam no-
strum germani tui, et e diverso partium, novi 135
principis amicitias criminarentur, si tamen fidam so-
dalium sagacitatem clandestina delatorum non fefel-
lere vestigia. ΠῚ nimirum sunt, ut idem coram posi-
tus audisti, quos se jam dudum perpeti inter elemen-
tiores barbaros Gallia gemit. Hi sunt quos timent
etiam qui timentur. Hi sunt quos hzc peculiariter
provincia manet inferre calumnias, deferre personas,
gistrum item militum appellat, in epistola ad Lceon-
tium episcopum Arelatensem.
e Quod Vasio Vocontiorum Pomponio Melz et
Plinio, Οὐασίων Ptolemso. Posterior :etas Vasense
dixit pro Vasionensi. Sed Vocontiorum fines olim
in provincia Viennensi latissime patuerunt. Plinii
verba sunt Jib. nr, cap. 4 : Vocontiorum civitatis foe-
derata duo capita, Vasio et Lucus Augusti : oppida
vero ignobilia 19. At Luci hodie nomen obscurum et
jm olim a Fabii Valentis exercitu incendio defor-
matum narrat Tacitus lib. 1 Historiz. Clarior fama
urbis Deensis, qux Colonia Dea Augusta Vocontio-
rum dicitur in lapide Arelatensi. Fuit et Mons Seleu-
cus inter oppida Vocontiorum, Magnentiana clade
nobilis : sed cujus nomen apud omnes ferme depra-
vatum est, Nam apud Socratem Μιλτοσέλευχος legi-
tur, apud Sozomenum Μοντιοσέλευχος ; alibi Μοῦ
Σέλευχος : vera appellatio quam Historia Tripartita
retinet, Mons Seleuci, Lucum inter et fines Vocon-
tiorum, ac Vapincum, ut ex ltinerariis ZEtbici ac
Burdigalensi videre est. Tridui plus minus itinere
abest Lugduno. Quare ad montem Seleuci referen-
dum est quod Murs:ze hac in parte tribuit Socrates
lib. n, cap. 27.
* Non dubium quin novum principem appellet, qui
Ronve coperat imperare : sed quemnam intelligat,
in tanta principum qua tum paucis annis accidit,
mutatione et varietate non liquet. —
£ Chilpericum , qui Lugduni rerum potiebatur, di-
viso tunc in quatuor regna Burgundionum imperio,
-
EPISTOLARUM LIB. V.
558
minas, auferre substantias. Hi sunt quorum A pardi, ad facetias ursi, ad fallendum vulpes, ad su-
audis in otio occupationes, in pace przdas ,
rma fugas, inter vina victorias. Hi sunt qui .
morsntur adhibiti, impediunt prxtermissi ,
nt admoniti, obliviscuntur locupletati. lli sunt
iunt lites, vendunt intercessiones, deputant
;, judicanda dictant, dictata convelluut, attra-
igaturos, protrahunt audiendos , trahunt ad-
retrahunt transigentes. Hi sunt quos si petas
810 adversante beneficium, piget promittere,
pegare, penitet przstitisse. lli sunt quorum
ationi digitum tollerent ^ Narcissus, Asiati-
assa , Marcellus, Carus, Porthenius , Licinus
16. ΠῚ sunt qui invident tunicatis otia, stipen-
udatis, viatica veredariis, mercatoribus nundi-
imnuscula legatis, portoria quadrup'atoribus,
provincialibus , ^ flaamonia municipibus, ar-
ondera, mensuras allectis , salaria tabulariis,
liones numerariis, prietorianis sportulas, ci-
8 inducias, vectigalia publicanis, reverentiam
, originem nobilibus, consessum prioribus,
sum qualibus , cinctis 139 jura, discinctis
ía, scholas instituendis, mercedes instituenti-
leras institutis. Hi sunt qui novis opibus ebrii,
inima cognoscas, per utendi intemperantiam
L imperitiam possidendi. Nam libenter ince-
n3ti ad epulas, albati ad exsequias, pelliti ad
is, pullati ad nuptias, c castorinati ad litaniag.:
illis genus hominum, ordinum, temporum,
st. In foro Scythie, in cubiculo viperz , in
perbiendum tauri, ad consumendum minotauri. Spes
firmas in rerum motibus liabent, dubia tempora
certius amant, οἱ ignavia pariter conscientiaque tre-
pidantes, cum sint in preetoriis leones, in castris le-
pores, timent federa, ne discutiantur; be'la, ne
pugnent. Quorum si nares afflaverit uspiam rubigi-
nosi aura marsupii, confestim videbis illic et oculos
Argi et manus Briarei, et Sphingarum ungues, et
perjuría Laomedontis, et Ulyssis argutias, et Sinonis
fallacias , et fidem Polymnestoris , et pietatem Pyg-
malionis adhiberi. His moribus obruunt virum non
minus bonitate quam potestate przstantem. Sed quid
ficiat unus undique venenato vallatus interprete?
Quid inquam faciat, cui natura cum bonis, vita cum
B malis est ? Ad quorum 137 consilia Phalaris cruen-
tior, Mida enpidior, Ancus jactantior, Tarquinius su-
perbior, Tiberius callidior, Caius periculosior, Clau-
dics socordior, Nero impurior, Galba avarior, Otho
audacior, Vitellius sump:uosior, Domitianus trucu-
lentior redderetur. Sane quod principaliter medetur
afflictis, temperat ἃ Lucumonem nostrum Tanaquil
sua, et aures marili virosa susurronum fxce com-
pletas opportunitate salsi sermonis eruderat. Cujus
studio scire vos par est ; nihil interim quieti fratrum
communium apud animum communis patroni * ju«
niorum Cibyratarum venena nocuisse, neque quid-
quam (Deo propitiante) nocitura ; si modo quandiu
presens potestas ! Lugdunensem Germaniam f regit,
nostrum suumque German'cum presens Agrippina
Ὁ scurrz , in exactionibus harpyix, in collo- C moderetur. Vale. .
bus statue, in quxstionibus bestizx, in tracia-
»ehles , in contractibus trapezitze ; ad intelli-
! saxei, ad judicandum lignei, ad succensen-
mnei , ad ignoscendum ferrei, ad amicitias
! Caesariani omnes liberti, pravo ingenio, de-
mque infamia clari : Narcissus, Pallas et Li-
Claudii Augusti ; Massa, Marcellus et Carus
i$ Asiaticus Vitellii; Parthenius Domitiani :
us Seneca, Persius, Juvenalis, Martialis, Ta-
Minius uterque, Suetonius et Dio.
minia , flaminum sacerdotia. Flamonii vocem
ninio agnoscunt veteres gloss», et iuscriptio
1188.
L. FL. VALENS
OB IIONOREM
FLAMONII
B. P. D.
inicum munus dicitur in alia inscriptione an-
"lamines autem in municipiis fuisse constat, et
riter municipiis tributos, ut.proviuciis sacer-
Drepanius Pacatus in panegyrico, reverendos
ali purpura flamines, insignes apicibus sacer-.
Novella Martiani 15, Ne flamini municipali, sa-
provincie liceret habere uxorem ancillam.
itorina, seu fibrina veste amicti. Isidorus ori-
xix ; Fibrinum, inquit, lana castorum, el fibrina
'ramam de fibri lana habens, castorina. Ambro-
ι dignitate sacerdotii : Castorinas querimus et
pestes : ei ille se inter episcopos credit altiorem ,
em induerit clariorem. Eodem spectant lutrinze
n Carolo Eginarthi.
EPISTOLA VIII
Sidonius 5 Secuniino suo salutem.
Diu quidem est, quod le hexametris familiarius in-
servientem stupentes przedieantesque lectitabamus.
d Chilpericum regem uxor. Quia Lucumonis , hoe
est Tarquinii Prisci, uxor fuit Tanaquil, figurate hzec
nomina transfert ad Chilpericum et uxorem : ut paulo
inferius, Germanici et. Agrippinz: nominibus eosdem
designat, quia Agrippina uxor fuit Germanici patris
Caligula.
e Qui moribus referant fratres illos Tlepolemum et
llieronem e Cybiris Cilici::, quorum opera usus Ver-
res in deprzdanda Sicilia. De his Cicero 6 Verrina.
Urbis vero nomen corrumpunt, qui aliter scribunt
vel enuntiant, Sic enim Cybirataram ipsorum num-
mus antiquus , in quo scriptum est KIBTPATON , et
Cybiratica civitas recte apud Tacitum iv Annalium.
f Sic appellat Lugdunensem regionem, in qua Bur-
gundiones Germani dominabantur. Nihil Sidonio fa-
miliarius quam in Germanorum nomine ludere, cum
de Burgundionibus est sermo, qui ex Germania, ut
dixi, prodierant, Supra epist. 5, curva Germanorum
senectus, Carmine 12, et Germanica verba sustinentem.
Germaniam sane partem illam Galliz quam Burgun-
diones 57 occuparant, quie proprio dehinc nomine
Bargundia nuncupata e:t, eo modo dici licuit, quo
Britanniam insulam scimus Saxoniam transmarinam
ἃ nonnullis scriptoribus interdum vocitatam, ab Àn
glis qui e Saxonia eo trajecerant. uu
€ Lugdunensi, cujus ut poetz» jam mentio fuit lib
it, epist. 10.
mondi notam in hunc locum contra Savaronem confirmat Wesselingius ad Vett. Romanorum ltiner.,
SIDONII APOLLINARIS
546
Erat siquidem materia jocunda, seu nuptiales tibi A vitiis proficientibus tyrannopolitarum, locupletabun-
thalamorum faces, sive perfossz regiis iclibus ferse
describerentur. Sed triplicibus trochzis nuper in
metrum hendecasyllabum compaginaiis nihil ne tuo
quidem judicio simile fecisti, Deus bone ! quid illic
iuesse * fellis, leporis, piperataeque facundise minime
lacitus inspexi? nisi quod ferventis fulmen ingenii, οἱ
oloquii salsa libertas, 19$ plus personis forte, quam
cau:is impediebantur : ut mihi non figuratius Cou-
siontipi domum vitamque videatur, vel pupugiase
. versu gemello ὃ cousul Ablavius, vel momordisse ,
disticho tali clam palatinis foribus appenso.
Saturni aurea stecla quis requirat ?
Sunt b:c gemmea, sed Neroniana
Quia scilicet predietus Augustus, iisdem fere tem-
poribus, exstinxeret ^ conjugem Faustam calore bal-
:nei , filium Crispum frigore veneni. Tu tamen nihilo
segnius operam saltem facetis satyrarum coloribus
intrepidus impende. Nam (ua scripta, 4 nostrorum
^ |n aliquibus mss., mellis.
b Nondum consul fuerat, sed quinto post anno con-
8ulatum cum Basso gessit, anno imperii Constantini
25. Crispum autem a patre necatum anno 20 Grzci
fere ac Latini auetores. consentiunt. Ablavii porro
versuum in Constantinum unus omnium veterum me-
minit Sidonius.
* Ordo przposterus. Nam Crispum prius occidit ,
deinde Faustam. Veneni autem Crispo dati solus au-
'etor est Sidonius, et post Sidonium Gregorius Turo»
bicus. Cotera fuse, sed quod solet odio CovstantiBi ,
Losimus lib. n. Bistoria Hippolyti et Phxdrz fabulig
simillima, De qua cum multi varia narrent, haud
&cio quam exploratum videri possit, quod in collecta-
he's Δ} 4818 θεαμάτων urbis Constantinopolitanse, quae
in multis bibliothecis occurrunt, memini me legere,
Constantinum Crispo filio a se interfecto, eum facii
errorisque dolqre ictus esset, statuam argenteam auro
superfusam, capite aureo, cum hoc titulo posuisse ,
HAIKHMENOE ΥἹΟΣ ΜΟΥ, filius meus injuria lgsus. Cu-
jus rei viudices laudant Herodotum atque Hippolytum
£hronosraphos.
4, Burgundionum. Distrinxerat Secundinus (sic
enim nostra esp conjectura ) satyricum dentem in
letrarcbas illos frawres de quibus ante dictum est.
Nota autem sunt omnibus tragica funcra regis do-
mus: in qua Gundobaldus duorum fratrum sanguine
«anus imbuit, Cbilperici et Gundemari, quorum ipse
armis regni parle ontea. fuerat. ejectus : Cbilperici
eiiam cogjugem Sidonio supra laudatgm aquis obrujt.
doc igitur est argumentum, quod comparat cum Cog-
Slautiniano. Scimus ad hxc ex Eunodii jEpiphanio,
Gundobaldum post hac facinora Lugduni, Gundegi-
&clum [fratrem Genavz regni solium babuisse.
* De Apollinaris Sidonii ai przefectura praetorio
Galliarum, docuit nos ejus epitaphium lib. 15, epist.
42. Rusticus autem Aquilini avus , est Decimius Ru-
$ticus is, quem scripserat Renatus Frigeridus, ex
magistre offüciorum przíectum itemm ^b iisdem ty- D
Fanmnis creatum fuisse post Apollinarem. lta par
uiriusque dignitas. De morle, idem Frigeridus apud
Gregorium Turon. lib. n, cap. 9 : lisdem, inquit, die-
praefectus tyrannorum Decimius Rusticus, Agroccius
er primicerio notariorum Jovini, multique B& no-
biles, apud Arsernos eapti a ducibus Honorianis, et
crudeliter interempti sunt post debellatam Constantini
(yrannidem. ldem przierea Husticus videtur, quem
testatur Olympiodorus apud Photium, in nuptiis Pla-
cidiz et Ataulfi epithalamium cum Attalo et Phaeba-
dio cecinisse.
! Qui e Britannia tyrannidem im Gallias transtulit,
(«demque fixit Arelate, Inde ad occupandas llispanias
tur. Non enim tam mediocriter intumescunt, quos
nostra judicia, szcula, loca, fortunates putant ;. ut
de nominibus ipsorum quandoque remibiscendis si
posteritas laboratura. Namque impreborum probra,
eque wt przeonia bonorum, immortalia manent
Yale.
EPISTOLA IX.
Sidonius Aquilino suo aalutem.
ἴᾳ meo sere duco, vir omnium virtutum capacissi-
me, si dignum tu quoque putas, ui quantas habemus |.
amicitiarem causas, tantas haheamus ipsi amicitias.
Avitam est quod reposco : testes mibl impresentie- -
4um avi nostri super hoc negotio ὁ Apolliaaris et fus- —
eticus advocabuntur ; quos laudabili Dimiliaritate com- —
B jonxerat literarum, 199 dignitatum, periculorum, ἐ
conscientiarum similitudo: eum ! in Constantino in- —
conitantiam, £ ín Jovino facilitatem, ^ ia Gerentie«
perfidiam ; singula in singulis , omnia ! in Dardane «
Constantem filiam misit cum Gerontio magistro mili- —
ium, et Apollinare avo prsefecto prsetorii. Zosimas an
lib. v1: Ἐπὶ τούτοις ὁ Κωνστᾶς sic và» Ἰδηρίαν διέξη, a
στρατηγὸν uiv Τέρεντιον ἔχων, ᾿Απολινάριον L'A τῆς αὐλῆς a
ὕπαρχον. Idem Zosimus À:ollinarem post heec a Con- —
staentino prefectura spoliatum adii : que. foriasse e
6st inconstantia, quapi notat Sidonius. Hujus porro «&
Constantini consulatus indicium est in lapide Trevi- —
tensi, cujus Grzecam inscriptionem protalit Josephus ag
Scaliger lib. v de Emendatione temporum, hec mode, —
ENOGAAE KEITAI EYCEBIA EN EI
PHNH OYCA IEPOKQMHTIC AIO
KOMHC AAAANON 4ZACACA MI
KPON ΠΡῸΣ ETQN IE. YIATEIA
ONOPIOY TO H. ΚΑΙ KONÉITAN
TINOY TO A. ΜΗΝῚ HANEMOY
IB. HMEPA ΚΙ. B. EN EIPHNH
C Quiserit Scaliger , et ignorare se fatetur, quis sit istese
Constantinus Honorii collega in vii consulatu. Mihi
dubium non est quin hic sit Constantinus tyrannus , a
qui biennio ante venerat in Gallias, atque his in po-—
testatem redactis, consulatum ediderat, anno Chrisdi sii
409, collegam se Honorio Augusto couguli aacribeps, am
cum quo, ut Olympiodorus Thebxus sqribit, concor —
diam in'perüique societatem adfectarat.
€ Qui et ipse purpuram induit, quo tempore Con-—
stantinus Arelate obsessus ab Honorii ducibus tene—
batur: ἃ quibus itidem cum Sebastiano fratre quem ΔΒ
tyrannidis participem fecerat , armis oppressi , Naz—
bone tandew, ut Idatius noster narrat, interfecti sunt. —
b Adversus Constantinum et Constantem. Nam cumes
Gerontio Constans Hispooiom commisisset, ille subito«am
mutata voluntate barbaros concitavit Maximumquess
clientem suum regiis insignibus ornatum in Hispania.
velinquens, trajecto in Galliam exercitu, Constante
Viennee captum interfecit. Orosiug lib. vii, Soz20m&—7
nus lib. ix, cap. 15. e.
i Claudio Postumo Dardano, profecto pretoriomm
Galliaram : cujus inaxime industria Joviaus tyr;nnusm
averso ab 49 ejus societate Ataulío rege oppressusme
est, ut Tiro Prosper in Chronico tradit : quod etiacws
confirmat Olympiodorus. Dardani prozíeetura testisme
est Honorii lex 417 cod. Theod. de decurionibus ; ΕΒ5
vetus inscriptio quz baud procul Sistarico provin—
cie H Narbonensis cernitur in rupe opere humanos
divisa, quam vulgo Petram scissam vocant.
CL. POSTUMUS DARDANUS V. INL. ET PÀ
THICLE DIGNITATIS. EXCONSULARI PRO
VINCLE VIENNENSIS. EX MAGISTRO SCRI
NI LIB, EXQUAEST. EXPIUEF. PRAET.GAEU.
ETFISTQLARUM LIB. V.
1 simul exsecrarehtur. /tateque media, patres A rentur. Sed ut comperi, ergbescehat jam etiam tane
sub uno contubernio , vix dum a pueritia, in
adolescentiam evecti, principi I[onorio * tri-
otarlique militavere, tanta caritate peregri-
gt inter cos minima fuerit causa concordi ,
lii 3micorum commemorabantur. ln principatu '
jniani imperatoris P unus Galliarum przfuit
alter soliditati, Sed ita se quodim modo tituli
um compersatione fraterta ponderaverunt, ut
fuerit fascium ^ tempore, qui erat posterior di-
». Ventum ad nos, id est, ventum est ad nepo-
105 nil decuerit plus cavere quam ne parentum
orumque nostrorum per nos forte videatur an-
1 dilectio. Ad hoc in similem familiaritatem,
* hereditariam praerogativam , multifaria op-
vir serius et form: dote placuisse ; quippe cui merito
ingenii suffecisset adamari; et vere optimus quisque
morum pr:estantius pulchritudine placet. Purro autem
pretervolantia corporis decoramenta currentis οὶ
profectu defectuque labascunt. Hunc quoque manente
sententia, Gallis post prefectus 1 Priscus Valerianus,
consiliis suis tribunalibusque sociavit; judicium an-
tiquum perseverantssime Lenens, ut cui scientie
obtentu junxerat. sobolem, jungeret et dignitatein.
Tua vero tam clara, tam spectabilis dictio est, ut illi
divisio * Palaemonis, gravitas Gallionis abundantia
Delphidii, Agrecii disciplina, fortitudo Alcimi, Adel-
phii teneritudo , rigor Magni, dulcedo Victorii, non
modo non superiora, 144) sed vix zquiparabilia
aitate compellimur : tas. utriusque non minus B scribantur. Sane ne videar tibi sub hoc quasi hyper-
, quam patria. Unus nos exercuit ludus, magi-
wtituit; una nos lmiitia dissolvit, severitas
ilt, disciplina formavit. De cztero, si Deus an-
in annis jam senectutis initia pulsantibus, si-
üisi respuis, animx dux, animus unus ; im-
aque liberos invicem diligentes, idem velle,
refugere, sectari. Hoc patrum vero jam supra
Wi per Rusticum Apollinaremque, proavorum
cabilium, tam reformentur corda quam nomina.
140 EPISTOLA X.
Sidonius Sapaudo suo salutem.
quid omnino Pragmatius illustris , hoc inter
as animi viriutes optime facit; quod amore
rum te singulariter amat, in quo solo, vel maxi-
nimum advertit, veteris peritize, diligeuti:eque
isge vestigia. Et quidem non injuria tibi fautor
iam debetur 3b eo percopiosus litteris honor.
olim perorantem et rhetorica sedilia plausibili
ne frangentem , socer eloquens ultro in fami-
»atriciam ascivit : licet illi ad hoc (ut sileam de
8 vel cengu) :tas, venustas, pudor, patrocina-
NEVIA GALLA CLAR. ET INL. FEM. ΜᾺ
RFAM. EJUS LOCO CUI NOMEN THEOPO
EST VIARUM USUM CAESIS UTRIMQUE
IONTIUM LATERIB. PHAESTITERUNT.
NROS ET PORTAS DEDERUNT. QUOD
V AGRO PROPIUO CONSTITUTUM TUE
10M :OMNIUM VOLUERUNT ESSE COM
INE. ADNITENTE ETIAM V. INL. COM.
FRATRE MEMORATI VIRI CL. Lt.PIDO
XCONSULARI GERMANI/E PRIME. EX
,G. MEMORLE EXCOM. RERUM PRIVAT.
FT ERGA OMNIUM SALUTEM EORUM
UDIUM ET DEVOTIONIS PUBL :; : TITU
LUS PUSS : : OSTENDI.
jum insignis operis monumentum: ex quo non
ἃ Dardani et Nevixe Gallz: uxoris nomina didi-
b, sed varias pr:eterea ejusdem et Claudii Lepidi
s diznitates. Dardano item scribunt Hieronymus
Wustinus : sed Augustinus honorum ejus non me-
l, Hieronymus dnplicem ejus prefecturam com-
orat.
Princi, is secretarii . qui aditus honorum nobili
weentiz. Cassiod. Senator lib. 1 Variar.: Pater
Meli su5 Valentiniano principe gessi. tribuni et
ii laudabiliter dignitatem : honor qui tunc daba-
bolico rhetorum catalogo blanditus quippiam grati-
ficatusque , solam tibi acrimoniam Quintiliani pom-
pamque Palladii comparari non anibigo, sed potius
acquiesco. Quapropter si quis post vos Latinz favet
eruditioni, huic amiciti: gratias agit, οἱ sodalitati
vestre, si quid hominis habet, tertius optat adhiberi.
Quanquam quod est gravius, non sit satis ambitus
iste fastidium vobis excitaturus, quia pauci studia
nunc honorant. Simul e! naturali vitio fixum est ra-
dicatumque pectoribus humanis , ut qui non intelli-
gunt artes, non inirentur artifices. Vale.
EPISTOLA XI.
Sidonius Potentino suo salutem
Multum te amamus : et quideni hujusce dilectio-
nis non est erroneus auL fortuitus affectus. Nam-
que ut sodalis tibi devinetior fierem, jud.cavi. Est
enim consuetudinis mex, uL eligam ante, post dili-
gam. Qu:enam, inquis, in me tibi proban.la placuere?
Dicar libenter et breviter : quorum unum fieri gratia,
alterum charta compellit. Veneror in actionibus tuis,
quod multa bouo cuique imitabilia geris. Colis ul
qui solerissime, zdificas ut qui dispositissime , ve-
tur egregiis, dum ad smperiale secretum tales constel
eligi in quibus reprehensionis vitium nequeat inveniri,
Consularem aut prixsidem in aliqua provincia
Gallie fuisse oportet patrem Aquilini. Nam Sidovii
pater prefectus praetorio toti Galliz pracfuit, lib. viu,
epist. 6.
€ In aliquibus libris, tenore.
4 Vir przfectorius. Przfectus enim preetorio Gal-
liarum fuerat, in eoque magistratu assessore usus ge«
nero suo Pragmatio. Et jam prefectorius erat Aviti
Aug. principatu, ut docet titulus carminis 8.
« Horum omnium nihil hodie superest prater
declamationes Quintiliani. P»lz:monis tamen Hadria-
ni temporum rhetoris meminit Eusebius in Chronico ;
Gallionis fratris sui Seneca in prze(atione Quaestionum
naturalium. Atticum Tironem Delphidium laudat
Ausonius carmine 5 Professorum. Idem etiam Cen-
sorium Atticum Agroecium carmine 15. Atticum He-
ronyinus in Chronico. Adelphii memoria obscurior.
Magwi oratoris Romani elarior ex epist. 84 Hiero:
nymi, et ex apologia 4 in Rufinum. Victorius fortasse
rhetor est Massiliensis, cujus exstant. poemata. Pal-
ladius is videtur de quo Symmachus tum aliis loci.
tum epist. 9, lib. 1: Movet, inquit, novus Athenci ho-
spes. Latiare concilium, divisionis arte, fnventtonum
copia, sensuum gravitate, luce verborum.
545
' SIDONII APOLLINARIS
512
naris ut qut. ereacissime, pascis ut qui exactissime, A evolutus, jam metu exsanguibus Gabalitanis e proxi-
jocaris ut qui facetissime , judicas ut qui :equissimé,
suades ut qui sincerissime , commoveris ut qui tar-
dissime, placaris 1/49 ut qui celerrime, redamas ut
qui fidelissime. Hzc omnia exempla vivendi jam hine
ab annis puberibus meus 'Apollinaris si sequitur,
gaudeo : certe, ut sequatur, admoneo. In quo do-
. eendo instituendoque, modo sub ope Chri:ti dispo-
sita succedant, plurimum lzetor maximam me formu-
lam vitx de moribus tuis muteaturum. Vale.
EPISTOLA XII.
Sidonius Culminio suo salutem.
Quod rarius ad vos a nobis pagina meat, non no-
3tra superbia, sed aliena impotentia facit. Ncque
super his quidquam planius quaeras; quippe cum
mo infertur : quos singulos sparsos, inoppidatos,
nunc inauditis indictionum generibus exhaurit , nune
flexuosa calumniarum fraude circumretit ; ne. tum
quidem domum laboriosos redire permittens , cum
wibutum annuum datavere. Signum et hoc certum
est imminentis adventus, quod catervatim, quo se
cunque converterit, vincti trahuntur vincula tra-
hentes : quorum dolore ketatur, pascitur fame:
precipue pulchrum arbitratus, ante turpare quam
punire damnandos : crinem viris nutrit, mulieribos
incidit : e quibus tamen, si rara quosdam venia re-
spexerit, hos venalitas solvit, 1/4/4 vanitas illos,
nullos misericordia. Sed explicand:ze bestizm tali nee
oratorum .princeps Marcus Arpinas , nec poeta—
silentii hvjas necessitatem par apud vos metus in- B rum Publius Mantuanus, sufficere possunt. Proinde
terpretetur. Hoc solum tamen libere gemo, quod
turbine dissidenlium partium segreges facti, mutuo
minime fruimur aspectu. Neque unquam patri: sol-
licitis offerris obtutibus ; n'si forsitàn cum ad arbi-
trium terroris alieni, vos lorica, nos propugnacula
tegunt. Ubi ipse in lioc solum captivus adduccris, ut
pharetras sagittis vaeuare, lacrymis oculos implere
cogaris; nobis quoque non recusantibus , quod tua
satis aliud moliuntur vota, quam jacula. Sed quia
interdum , et si non per feederum veritatem, saltem
per induciarum imaginem , quxdam spei nostra li-
bertatis fenestra resplendet : impense flagito, uti nos,
cum masime potes, aífatu paginze frequentis imper-
tias ; sciens tibi in animis 1449 obsessorum civium
quia dicitur hzc ipsa pernicies appropinquare (cujus
proditionibus Deus obviet) prx:veni morbum provi—
denti: salubritate ; contraque lites jurgiosorum , si ali
quie moventur, pactionibus consule, * contra tributam
secucitatibus : ne malus homo rebus bonorum vel Bi
quod noccat, vel quod przstet inveniat. In summae
de Seronato vis accipere quid sentiam? Ceteri affligi ai
per suprascriptum damno verentur; mibi latronis eta
beneficia suspecta sunt. Vale.
EPISTOLA XIV.
Sidonius Apro suo salutem.
4 Calenses nunc te Baie, el scabris cavernatimemm
fuctata pumicibus aqua sulphuris , atque jecorosis sem.
phiisiscentibus languidis medicabilis piscina delectat. -8
illam manere gratiam, qux obliviscatur obsidentis C An fortasse montana sedes circum castella; et imm
invidiam. Vale.
EPISTOLA ΧΡ.
Sidonius ^ Pannychio suo salutem.
b Seronatum Tolosa nosti redire : si nondum (et
credo quod nondum), vel per hxc disce, Jan Clau-
sentiam pergit Evanthius ; jamque contracias operas
cogit eruder?re, si quid forte dejectu caducz frondis
agger insorduit. Certe si quid voraginosum est, ipse
liumo advecta scrobibus oppletis trepidus exaquat,
ut pote belluam suam de valle Tarmis ducaliter ante-
cessurus ; musculis similis inter saxosa, vel brevia,
balenarum corpulentiam prz:egubernantibus. At ille
sic ira celer, quod piger mole, seu draco c specu vix
ἃ Bituricensi, viro illustri, ut est in Concione D
lib. vit. .
b De quo superius lib. 1, epist. 1. Tunc Aturribus
redibat, nunc Tolosa : utrobique ex aula regis Gotho-
rum, quorum partibus favebat. .
e Securitates sunt apochze : documenta illationum
appellat Symmachus lib. x, epist. 45, syngraphas
nimirum, quas qui tributa solvunt a susceptoribus ac-
cipiunt fiducis causa. Cassiodorus canonicario Vene-
tiarum : Validas contra te apochas invenerunt, invictas
securitates illis dedit calamitas sua : violenter abstulit
quod qucerebas. Hinc, Primiscrinius securitatum in
officio comitis privati.
4 Scripti aliquot libri Caienses, alii Calenses legunt.
Baie sunt aqua callde. Et sunt hodie in Arvernis,
que id nomen vico dederunt: nam calidas aquas
patria Jingua vocant. In Tabula etiam Peutingeri, ut
supra dictum est, nominantur Aqu: Calida in iti-
nere quod ab Augustonemeto Lugdunum ducit.
eligenda sede perfugii , quamdam pateris ex muni—8i
tionum frequentia difficultatem ? Quidquid illud est, 38
quod vel negotio vacas, in urbem tamen, ni fallimur, 1
* rogationum contemplatione revocabere. Quarumeme
nobis solemnitatem primus Mamertus pater et ponti— 3
fex, reverentissimo exemplo, utilissimo experimento, ul
invenit, instituit, invexit. Erant quidem prius (quocum
salva fidei pace sit diclum) vagz, tepentes, infre—«
quentresque, utque 1/445 sic dixerim, oscitabundamme
supplicationes ; qux szepe interpellantum prandiorumawc
obicibus hebetabantur, maxime aut imbres, aut sere———
nitatem deprecaturz; ad quas (ut nil amplius dicam am
figulo pariter atque hortulano non oportuit conve-«e
? De iustitutis a Mamerto Wennensi episcopo F0-«r
gationibus exstat homilia Alcimi Aviti ejusdem Eccle-zzm
δ: antistitis, el consentiunt antiqui omnes scriptoressm
Quare írustra laborant, qui propterea quod litauiassmm
supplicationesque ante Mamertum in Ecclesia exstise —
tisse legunt, ideo illam rogationum non primum aura
ctorem, sed restauratorem dici volunt. Frustra, inr am
quam. Neque eiim quxslio est an primus litaniarumm :
usum in Ecclesiam invexerit, quem .constat mulus :
antiquiorem fuisse : sed an eas instituerit quà anu 4
Ascensionem Domini celebrantur , Rogationesquas»
propria jam voce nuncupantur. In quo, ut dixi, comm
sentiunt omnes, et Sidonii verba imvenif , institwit WP!
invexit, dubitari non sinunt. Rogationum ergo primus
auctor Mamertus. Non solum instituit, ut staue ἂν s
solemnes illis diebus supplicationes essent, sed sup
plicationum formam usitata sanctiorem augustiorem-4
que praescripsit.
EPISTOLARUM LiB. V
540
In his autem quas suprafatus summus sacerdos A gerulum codicellorum, quorum in adventu, fratri
otulit pariter et contulit, jejunatur, oratur,
iur, fletur. Ad hzc te festa cervicum humiliaia-
et sternacium civium suspiriosa contubernia
et si spiritalem animum tuum bene metior,
citius venies, quod non ad epulas, sed ad la-
5. evocaris. Vale.
EPISTOLA XV.
Sidonius Ruricio suo salutem.
eii sermone przfato, bibliopolam vestrum non
se, sed judicialiter expertus insinuo : cujus ut
in pectore, sic in opere celeritatem, circa do-
Ω te mihi sibique communem satis abunde
vi. * Librum igitur jam ipse deportat Hepta-
, Scriptum velocitate summa, summo nitore;
eliam tuo Ecdicio, cujus zeque titulis ac meis gaudes,
honor patricius accedit; celerrime, δὶ cogites ejus
etatem; si merita, tardissime. Namque ille jam pri-
dem suffragium dignitatis ineundz non solvit in
lance, sed in acie : :rariumque publicum ipse priva-
tus non pecuniis , sed manubiis locupletavit. lloc
tamen sancte Julius Nepos, armis pariter suminus
Augustus ac moribus, quod decessoris Anthemii
fidem, fratris tui sudoribus obligatam, quo citerior,
hoc laudabilior absolvit; siquidem iste complevit,
quod ille szepissime pollicebatur. Quo flt, ut deinceps
pro republica opümus quisque possit ae debeat, si
quid cuipiam virium est, quia securus, hinc avidus
impendere : quando quidem mortuo quoque impcra-
uam et a nobis relectum el retractatum. Defert D tore, laborantum devotioni quidquid spopouderit
men prophetarum, licet me absente decursum,
men eura manuque de supervacuis sententiis
"ium; nec semperb illo contra legente, qui
ierat operam suam : credo quia infirmitas fue-
ipedimento , quominus pollicita compleret.
ut exhortatio vestra, sive sponsio, famulum
studentem 1/46 placere, vel meritum, gratia
tenti remuneretur : qu: utique pro tali labore
itüríincipiet vestram respicere mercedem. Sed
86 ego de sola gratia precer, vos quid mereatur
€, quem constat affectum domini magis ambire
premium. Vale.
EPISTOLA XVI.
Sidonius * Papianille sue salutem.
enna veniens 4 quzstor Licinianus , cum pri- C
letigit, Alpe transmissa, Gallix: solum, litteras
lus sui previas misit, quibus indicat esse se
2 Ut Pentateuchum veteres appellarunt quin-
wos Mosis, ita et Triteuchum tres qui proxime
itur, Josue, Judices et Ruth. Sic enim Athana-
] Marcellinum : utrosque vero simu! junctos,
uehum. lta Cossiodorus cap. 1 Divinarum in-
Mum, et Greci omnes quorum scripta leguo-
τὰν 'Oxrattv xov. Quia autem Hebrazi, ut Epi-
i$ et Hieronymus observant, historiam Rutuli
in librum cum Judicibus compingunt, inde
| est ut Heptateuchum plerique dixerint pro
ücho : ut Hieronymus epist, 7 et 28, et Sido-
oc loco.
'tus adnotatio in codice Martiani Capell: , quam
ἐπὶ protuli ad Ennodium lib. 1, epist. 19 : Felix
emendabam contra legente. Deuterio scholastico
Jo meo. Qvi libros ex collatione meliorum co-
emendat, socium adhibet qui legat, dum ipse D
m unum inspicit. Is contra legere dicebatur.
| Codice Macrobii Theodosii emendator liec
rat : Aurelius. Memmius Symmachus V. C.
ibam Havenng cum Macrobio Plotino Eudoz:o :
verbis contra legisse Eudoxium significat.
rti Augusti filie, Sidonii uxori ante sacerdo-
nunc sorori, ex canonum praescripto et per-
consuetudine priscae Ecclesie : in qua qui ex
io ad sacerdotium asciscebantur , ab uxorum
parati, non aliter deinceps cum illis quam cum
»us versabantur. Tlieronymus epist. 1 ad Pam-
wm : Episcopi, presbyteri, diaconi, aut virgines
ur, aut vidui , aut cerle. post. sacerdotium in
m psdici. Faustus Reiensis in epistola non
Perdit gratiam. consecrati qui adhuc officium
mc epistolam edidimus supra col. 66.
princeps, semper redh:bet 1477 principatus. Interea
tu, si affectum tuum bene colligo, hisce compertis,
magnum solatium inter adversa maxima capis : nec
animum tuum a tramite communium gaudiorum vi-
cine quoque obsidionis terror exorbitat. Novi eniim
probe, ne meo quidem te, quem ex lege participos,
sic honore lxtatam : quia licet sis uxor bona, soror
quoque optima es. Qua dere, propitio Deo Christo,
ampliatos prosapix tux Gtulos ego festinus gratatonis
apicibus iuscripsi, pariter absolvens sullititudinemn
tuam , fratris pudorem : quem nil de propria digni-
tate indicaturum, si verecunduin forte nescires, nec
sic impium judicares. Ego vero non tantum insigni-
bus vestris, qux» tu hactenus quanto liberius, tanto
impatientius przstolabare (quanquam iis quoque
granditer) quantum concordia fruor : quam parem
nostris, suisque liberis in posterum exopto ; votis itl
vult exercere mariti. (ua de re ut canones omittam
qui passim occurrunt, przclara exstat Lupi Tricas-
sini et Euplironii Augustodunensis episcoporum cpi-
stola 415 morem hunc testatur : sed huic edendze
alius erit locus, Deo adjuvante *. Nunc satis sit exem-
plum Paulini Nolani, cui Terasia de conjuge facta
soror, ut in Chronico loquitur Idatius : Germani An-
tiss:odorensis, de quo in ejus Vita Constantius pres-
byter : Uzor in sororem ex conjuge mutatur : et Leon
tii episcopi Burdegalensis, de cujus Placidina idem
scribit Fortunatus : denique Urbici Arvernorum
episcopi, quem narrat Gregorius lib. 1, cap. 44,
multis lacrymis eluisse, quod consuetudinem eccle-
Ssiasticam temere aliquando violasset. Quod ergo lege
ac more sancitum, pra«decessorisque sui facto testa-
tum meminerat Sidonius, id aut ignorare, aut im-
pune contemuere qui potuit? Et. tamen sunt qui ex
apianillz mentione hoc loco fucum fleri posse con-
fidant; et quia lib. iv, epist. 12, cum Apollinare.
filio Terentium Mcnandrumque legit Sidonius epi:co-
pus, inde filium $9 jam ephebum, jan Grecs La-
tineque lingue auctoribus initiatum, a patre jam
episcopo susceptum contendant : quem res ipsa docet
epistolas omnes Constantianz collectionis, hoc est
librorum vii priorum, quas episcopus dictavit, in
Ipsis pene pontificatus auspiciis dictasse. Sed quid
acias hominibus, qui cum veri nihil dicant, sibi
tamen clausis oculis credi volunt ?
4 De hujus altero in Galliam adventu jam supra
scripsit lib. 1, epist. 7. Nunc de codicillis patri-
ciatus, quos Ecdicio comiti attulit 4 Nepote Au-
gusto.
δι}
ΒΙΟΝΙ! APOLLINARIS
commune defoscens, ut sícut nos utrartiqué familiam A jocosa, fatigatoria : preterea ( quod beatissimum )
nostram przfectoriam naeti, etiam patriciam divino
favore reddidimus: ita ipsi quam suscipiunt patriciam,
4 faciant consularem. Roscia te salutat, cura com-
munis: que in avie smitarumque indulgentissimo
sinu, quód raro nepotibus contingit alienis, et cum
severitate nutritur : qua tamen tenerum non infir-
matur zvum, sed informatur ingenium. Vale.
148 EPISTOLA XVII.
Sidonius Ὁ Eriphio suo salutem.
Es, Jriphi meus, ipse qui semper : nunquamque
(e tantum venatio, civitas, ager avocat, ut non obiter
voluptate litterarum teneare : fitque eo studio, ut
nec nostra fastidias, qui tibi, ut scribis, musas ole-
mus. Qus sententia tamen large probatur vero ca-
nulla mentio de potestatibus aut de tributis; nullus
sermo qui proderet, nulla persona qua proderetur,
Fabulam certe referre dignam relatu, dignisque seme
tentiis quisque potuisset : audiebatur aubitiosissime,
Nec erat idcirco nou distincta narratio, quia Izetitia
permixta. Inter hzec otio diu marcidis aliquid agere
visum. Mox bipertitis, ut erat aetas, acclamationibus
afflagitata profertur his pila, his tabula. Sphzr:ze
primus cgo signifer fui, quce mihi, ut nosti, non
minus libro comes habetur. Altera ex parte, frawr
meus lomnicius, liomo gratie summte, samini lepo«
Tis, tesseras ceperat quatiebatque : quo velut classieg
ad pyrgum vocabat aleatores. Nos cum caterva scho:
Jasticorum lusimus abunde, quatitum membra torpore
rere : quanquam et apparet, aut ex joco venire, sl B statarii laboris hebetata, cursu salubri vegetarentur.
dius es, aut ex amore, sí serius. Caeterum ἃ justo
longe resultat, cum mihi assignas, qua vix Maroni,
vix ant Homero competenter accommodarentur. Hxc
relinquamus, idque, unde causa, sermocinemur. Di-
rigi ad te pracipis versus, quos viri amplissimi so-
ceri tui precibus indulsi : qui contubernio mixtus
vqualium, vivit moribus ad jubendum obsequendum-
que juxta paratis. Sed quia scire desideras et locuin
et causam, quo facilius intelligas rem peregrinam,
tibi potius vitio verte, quod loquacior erit opere prz-
fatio. Conveneramus ad sancti Justi sepulcrum, sed
bi infirmitas impedimento, ne tunc adesses : pro-
cessio fuerat ante lucana, solemnitas anniversaria,
populus ingens sexu ex utroque, quem capacissima
basilica non caperet, et quamlibet cíneta diffusis cry- Ó
pta porticibus. Cultu peracto vigiliarum, quas alter-
hante mulcedine monachi clericique psa!micines con-
eelebraverant, quisque in diversa secessimus ; non
procultanen ; ut pote ad tertiam presto futuri, cum
sacerdotibus res divina facienda. De loci 1459 sane
turbarunique eompressu, deque numerosis luminibus
illatis, nitnis anheli : simul et sestati nox adhuc
proxima tacíto elausós vapore torruerat ; et si jam
primo frigore tamen autumnalis aurora detepescebat,
Itaque cum passim varia ordinum corpora disperge-
rentur, placuit ad * conditorium Syagrii consulis ci-
vium primis una coire, quod nec impleto jactu sagittae
Separabatur. Hic pars sub umbra palmitis adulti,
quam stipitibus altatis cancellatimque pendentibus
Hic vir illustris Philematius, ut est illud Mantuani
poeta :
Ausus et ipse manu juvenum tentare laborem,
150 speristarum se turmalibus constanter immi-
scuit. Pulchre enit hoc fecerat,sed cum adhuc essent. 3».
anni minores. Qui cum frequeuter de loco stantum
medii currenti» impulsu suminoveretur ; nunc quoque
acceptus in aream, tam pilze coram przetervolantis, 4
quam superjectze, nec intercideret tramitem, nec 685 —.
veret ; ad hoc per catastropham szpe pronatus, zgré et»
de ruinoso flexu se recolligeret ; primus ludi 90 ac- —*
centu sese removit suspiriosus extis incalescentibus. — 1
Namque et jecuseali fibra tumente pungebant exerci- —.
tatum crebri dolores. Destiti protinus et ipse, factu» —7
rus communione cessaudi rem caritatis, ne verecun- —
diam lassitudo fraterna pateretur. Ergo ut resedimus,
ét illum mox aquam ad faciem petere sudor admo-
nuit, exhibita poscenti est : pariter et linteum villis
ünustum, quod pridiana squama politum case sub
ipsis του ϊου ἢ valvis bipatentibus de janitorls erecto
trochleatim fune nutabat : quo dum per oliem genas
siccat. Vellem, inquit, ed pannum sintilis offleií, ali-
quod tetrastichon mihi scribi juDberes.Fiat,inquam. Sed
quod meum, dixit, et nom:n metro teneret. Respond]
possibilia factu qum poeposcisset. Ait et ipse, Dieta
ergo. Tunc ego arridens, illico scias Musas moveri,
si choro ipsarum non absque arbitris vacem. Respon-
dit ille violenter et perurbane, ut est natara vir flam-
meus, quidaimnque facundíi:e fons inexhaustus : Vide,
pampinus superducta texuerat ; pars cespite in viridi, D domine Solli, ne magis Apollo forte moveatur, quod
sed floribus odoro consederamus. Verba erant dulcia,
. * Rectus ordo dignitatum. Nam patrici.tus honor
medius est inter prxefecturam et consulatum, ut docet
Cassiodorus in Formula patriciatus. At consulatus
omnium dignitatum apex, χορυφὴ καὶ κεφαλὴ, ut verbis
utar Chrysostomi e& oratioue eig τὴν ἐπιγραγὴν τῶν
πράξεων. Ἔν τοῖς βιωτιχοῖς, iuquit, πράγμασίν εἰσιν
ἀρχαὶ πολλαί" οὐ πᾶσαι δὲ τῆς αὐτῆς ἀξίας " ἀλλ᾽ αἱ μὲν
μείζους, αἱ δὲ ἐλάττους᾽ οἷον, ἵνα ἀπὸ τῆς χατωτέρας τὸν
ἀριθμὸν ποιησώμεθα, ἔστιν ὁ τῆς πόλεως ἔχδιχος " ἔστιν
ἀνώτερος ἱχεῖνον, ὁ τοῦ ἔΐνους ἡγέμων᾽ ἔστι μέτ᾽ ἐκεῖνον
ἕτερος ἄρχων μείζων" ἔστι πάλιν ὁ στρατηλάτης" ἔστιν
ὁ ὑπαρχος᾽ ἔστιν ἀνωτέρα τούτων ἀρχὴ, ἡ τῶν ὑπάτων
ἀρχή. Et pot alia : ἡ τῶν ὑπάτων ἀρχὴ καθάπερ xo-
βνφὴ καὶ κεφαλὴ πάσαις ἐπίκειται.
suas alumnas solus ad secreta sollicitas. Jam potes
b Lugdunensi, (enero Philematii : ad quem mittit
tetrastichum, quod in sócerl ejus gratiam. ali
cum ad S. Justi basilicam una converissent. Inci
autem S. Justi episcopi Lugdunehsis annlversaria
solemnitas in Iv nonas Septembres : hoc est in autumni
principium, ut innuit Sidonius.
€ Sepulcrum et monimentum. Petronius : In con-
ditorium etiam prosecula est de[unclum. Suetonius ΑΒ»
gusti xvin : Conditorium et corpus Alezandri
corona aurea imposila ac floribus aspersis veneratus est.
Et in epitaphio Karoli magni : Sub hoc conditorlé
situm est corpus Karoli magni atque orthodozi impe:
faleris ; in amiquis iiscriptionibus ressietevium, — '
T
mm
ai
3
«x
i
a
i
EFISTOLARUM LIB. v.
, quein piausum sentenüia tam repentina, tam A
cominoverit. Nec plus 135] moratus, mox suo
qui pugillarem juxta teneba!, ad me vocato,
un 8ic epigramma composui.
1De novo, seu cum ferventia balnea poscunt,
Seu cum venatu frous calefacta madet.
c [ovea: pulcher faciem Philematius udam,
Migret ut in bibulum vellus ab ore liquor.
phanius noster vix supra scripta peraraverat,
tiatum est, hora monente, progredi episcopum
eplorio : nosque surreximus. Da postulatz tu
a cantilenz. lllud autem ambo, quod majus
iodque me nuper in quemdam dies bonos male
m parabolice, seu figurate dictare jussistis,
58 expelitum cras dirigetur, clam recensete;
placet, edentes fovete; si displicet, delentes
itote. Vale.
EPISTOLA XVIII.
Sidonius ^ Attalo suo salutem.
use civitati te prxsidere coep:sse, libens atque
)udio accepi. Lagtiti:e causa quadripartita est :
quod amicus ; secunda, quod justus es ; tertia,
severus; quarta, quod proximus. Quo fit, ut
| nostrorumque contractibus, plurimum velis,
» poesis opitulari. l;itur amplectens in fami-
«isto novum jus potestatis indeptze, materiam
ἐἷς tuis jam diu quiero. Quibus me tantum ἢ-
guosce, uL et si non invenio 4018 poscanm, quae
| mihi videaris ipse quz tribuas. Vale.
159 EPISTOLA XIX.
Sidonius Pudenti suo sa(utem.
ticis mex fliam filius tux rapuit : facinus in-
n, quodque vos nosque inimicasset, nisi pro-
cissem te nescisse faciendum. Sed conscientise
irgalione przelata, petere dignaris culpze calen-
unitatem. Sub conditione concedo, si stupra-
b pro domino jam patronus originali solvas
uatu, Mulier autem illa jam libera est : quse
eium videbitur non ludibrio addicta, sed
γα conjugio ; si reus noster pro quo precaris,
iens factus e tributario, plebeiam potius inci-
ibere personam quam colonariam. Nam meam
la seu compositio, seu satisfactio, vel non me-
er contumeliam emendat : qui tuis votis atque
iiS hoc acquiesco, si laxat libertas marituin, ne
ngat poena raptorem. Vale.
miti Augustodunensi : hoc enim, opinor, est
iit AEdu:e civitati- priesidere ceepisse. Comita-
xluensem ante cathedram episcopalem rexit
*ius Lin;onicus annis 40, ut Turoneusis in ejus
Mert... Huic nepos fuit Aualus, de quo auctor
D. ui, cap. 15. Ante hos vero Attalus hic alter.
usplex illa distiuctio agricolarum, in censitos
UutariOS, servos et colonos liberos, qui et in-
, €od. de agricolis, perpetua et constans non
; apud ipsos quidem juriscousultos. Quare ferri
20 potest Sidonius, qui eumdem Pudentis agri-
servum, originarium inquilinum, et colonum
et manunmitti vult, ut liat ex domino patronus,
; Servo cliens. Sic enim et l. i1 cod. in quibus
coloni domiuos accusare possunt, agricolarum
| et patroni distinguuntur
530
EPISTOLA XX.
Sidonius Pastori suo salutem
Quod die heeterno tractatui civitatis in concilio de-
fuisii, ex industria factum pars melior accepit; quae
suspicata est id te cavere, ne tuis humeris onus fu-
turze legauonis imponeretur. Gratulor tibi quod istis
moribus vivis, ut necesse habeas electionem tui ti-
mere : laudo efficaciam, suspicio prudenilam, 153
prosequor laude felicitatem. Opto denique zqualia
ils, quos :equaliter amo. Multi frequenter quos exse-
crabilis popularitas agit, civium maximos manu pren-
sant, a:que consessu publico abducunt, ac sequestra-
tis oscula impingun!, operam suam spoudent, sed non
petiti. Utque videantur in negotii communis asser-
p tione legati, evectionem refandunt, ipsosque sumptus
ultro recusant, et ab ambitu clam rogant singulos, ut
ah omnibus palam rogentur. Sic quoque cum fatigatio
illorum gratuita possit libenter admitti, libeniius
lamen atque amabilius verecundi leguntur, idque cum
expensa : tantum impudentia sese ingerentum pore
deris habet, etiam * fasci cum tributario nomine
ipsorum nil superfunditur. Proinde quanquam te non
fefellit, quid boni quique meditarentur, redde te
tamen exspectantium votis, expetentumque caritatem
proba, qui jam probasti pudorem. Quod defuisti pri-
mum, modestiz ascribitur : ad ignaviam respicit se-
cunda dilatio. Przterea tibi Arelatem profecturo est
venerabilis in itinere mater, fratres, amantes, reda-
mantisque patrie solum, ad quod et prieter occasio:
C nem voluptuose venitur : tum domus propria, cojus
auctorem, víneam, messem, olivetum, tectum 4605
que ipsum, vel dum pretervéharis, inspicere res
commodi est, Quapropter rhissus a nobis et tibi pet«
venis. Namque erit talis vite tuz causzque nosiré
conditio, ni fallor, atque opportunitas, ut pro bene-
ficio civitati posse imputare quandocunque videaris,
quod tuos videris. Vale.
154 EPISTOLA XXL.
Sidonius Sacerdoti et Justino suis salutem.
3 Victorius patruus vester, vir ut egregius, sic un- -
decunque doctissimus, cum csxtera potenter, tum
potentissime copdidil versus. Mihi qnoque semper a
parvo cura imusarum. Nune vos parenti venitis Ixe-
D redes, quam jure, tam merito. llicet ego poet$
€ Sic legendum, non fascium tributario. Etiam, in-
quit, cum expeusam itineris in Seipsos recipiunt, tri-
butorumque o:eribus eorum eausa nihil accedit. Le-
atis enim decerni solet viaticum. Arcadius libro de
uneribus civilibus, D. de muneribus et honoribus :
Legati quoque qui ad sacrarium principis mittuntur,
viaticum quod legativum dicitur, interdum solent deci-
ere.
“ Quari potest, cum tempora non discrepent, an
hic sit Victorius Àquitanus qui Cyclum Paschalém
Hilari arebidiacoui, Romani postea pontificis, rogatu
composuit, Constantino et Rufo coss., ut ex cjus ad
lli.arum epistola patet. Victorii autem ex fratre nepo-
tum Justini et fratris, tacito nomine iterum zmeminil
in Propesmptico.
551
proximus fio professione, vos semine. Ergo justissi- A
mum est, ut die functo sic quisque nostrum succe-
SIDONII APOLLINARIS
552
dat, ut jungitur. Ideoque patrimonia tenete, date
carmina. Valete.
— ———MHáá— ——— ————————
LIBER SEXTUS.
155 EPISTOLA PRIMÁ.
Sidonius domino * pape Lupo salutem.
Benedictus Spiritus sanctus et pater Dei omnipo-
tenlis, quod tu pater patrum, el episcopus episcopo-
rum, et alter sseculi tui Jacobus, de quadam specula
caritatis, nec de inferiori Hierusalem, tota Ecclesi
Dei nostri membra superinspicis ; dignus qui omnes
consoleris infirmos, quique merito ab omnibus con-
sularis. Et quid nunc ego diguum dignationi 1356
huic putris et fetida reatu terra respondeam? Collo-
quii salutaris tui, et indigentiam patiens ct timorem,
recordatione vit:o plectibilis adducor, ut elamein tibi,
quod dixit Domino tuus ille collega : Exi a me , quia
homo peccator sum, Domine (Luc. v, 8). Sed si iste
timor non temperetur affectu, vereor ue Geraseno-
rum destituar exemplo, discedas a finibus ineis. Quin
potius illud, quod mihi conducibilius est, colleprosi
mei te proposita conditione constringam, αἱ aiam tibi :
Si vis, poles me mundare ( Maith. vim , 2). Qua ille
sententia non plus de Christo quid peteret prodidit,
quam qui crederet publicavit. Ergo ne cum sis pro-
cul aimnbiguo primus omnium 1!oto, qua patet, orbe
pontificum, cum przerogativae subjiciatur, cum cen-
surz tux attremat. eiiam turba collegii ; cum in gra-
vitatis Vestrze comparationem , ipsa etiam grand:evo-
rum corda puerascant ; cum post desudatas 5 militie
Lirinensis excubias, et in apostolica sede * novem
jam decursa quinquennia, utriusque sanctorum ordi-
nis quemdam te conclamatissimum primipilarem
spiritalia castra venerentur : tu nihilominus hastato-
rum. antesignatorumque paulisper contubernio se-
questratus, ultimos calones tuos lixasque non despi-
cis, et ad extimos trahariorum qui per insipientiam
suam adhuc ad carnis sarcinas sedent, crucis diu
portatz vexilla cireumfers, ac manum linguz porrigis
in conscientia vulneratis. Nosti, ut apparet, ex ad-
versa acie saucialos, dux veterane, colligere; ct
Episcopo Tricassino. In hunc librum el sequen-
tem congesta sunt epistolz ad episcopos scriptze.
Gallicanorum autem ejus zvi pontificum Sidonii ju-
dicio facile princeps Lupus, cum caeteris rebus, tuin
Britannica legatione, et pacati civibus suis Attilae
gloria clarus.
b [nsulanam angelicz congregationis militiam dixit
Faustus Reiensis epistola 5 ad Ruricium, de Lirino
eadem loquens, qux: commune tunc erat s:ceulum
abdicantibus gymnasium. |n ea versatum fuisse
Lupum non solum hic locus ostendit, eL lib. vin,
epist. 14, sed Eucherius quoque ad Hilariüm de laude
eremi : Hec habuit, inquit, reverendi nominis Lupum,
jw nobis illum ex tribu Benjamin Lupum retulit : hec
buit germanum ejus Vincentium, interno gemmam
splendore perspicuam. Lupi fratrem dicit Vincentiuin
presbyterum, clarissimi nominis scriptorem. Quiu
horum potissimum meininisse apud Ililarium Arela-
tensem videtur, quod Hilarii sororein Pimeniolam
Lupus in matrimonio quondam habuerat.
peritissimus tubicen ad Christum a peccatis receptui
canere; 157 et evangelici pastoris exemplo non
amplius letaris, si permaneant sani, quam si non
remaneant desperati. Te ergo norma morum, te co-
Jumna virtutum, te, si blandiri reis licet, vera, quia
sancta, dulcedo, despicatissimi vermis ulcera digitis
exhortationis conirectare non piguit : tibi avaritiz
. non fuit pascere monitis animam fragilitate jejunam ;
el de apotheca dilectionis altissima, sectandze nobis
humilitatis propinare mensuram. Sed ora, ut quan-
doque resipiscam , quantum meas deprimat oneris
impositi massa cervices. Facinorum continuatione
miser eo necessitatis accessi, ut js pro peccato po-
puli nunc orare compellar, pro quo populus inno-
p centum vix debet impetrare si supplicet. Nam quis
bene medelam zeger impartiiat? quis febriens 4 arro-
tanti tactu pulsum distinguat incolumem ? quis deser-
tor scientiam militaris rei jure laudaverit? quis escu-
lentus abstemium competen!er arguerit ? Indignissi-
mus mortalium necesse habeo dicere quod facere
detrecto : et ad mea ipse verba damnabilis, cum
imperem 4085 non inmipleo, idem in me quotidie cogor
dictare sententiam. Sed si tu inter me et illum cui
concrucifigeris, Jesum Christum Dominum nostrum,
pro scelerum meorum populo, junior mage quam
minor Moses, intercessor assistas ; non ulterius dc-
scendemus in infernum viventes ; nec per carnalium
vitiorum incentiva flammati, ad altare Domini ignem
diutius accendemus alienum. Quia quanquam nos,
| nbh i.
c Ut pote reos, glori» libra non respicit : 15$ satis -—
tamen superque gaudebimus, si precatu ino levare m8)
valeamus interioris hominis nostri, ct si non inte- ——
grum ad remunerationem, certe vel cicatricatum
pectus ad veniam. Memor nostri esse dignare, do- ——
mine papa.
EPISTOLA II.
Sidonius pape * Pragmatio suo salutem.
Venerabilis f Eutropia matrona, quod ad nos
* Annos 45. Quibus ex verbis cardinalis Baronius
ara subducta colligit Sidonium, qui non multo posce
adeptum episcopatum hanc epistolam scribebat, inse
episcopali cathedra sedere ceepisse anno Christi 472—— -
15 enim Lupi erat in episcopatu 45.
4 [un aliquibus libris, arroganti et egrotanti.
* Cujus sedis fuerit" episcopus, non liquet. ——
Qui enim Augustodunensem fuisse conjiciunt, Eu— — s
phronii successorem qui interfuit synodo Epaunensig
manifesto argumento revincuutur, quod JEduorunr a
hoc tempore antistes fuerit Euphronius : eujus no— «t
men una cum Pragmatio subscriptum cum legatur im me :
epistola Fausti ad Lucidum, sequitur ut Pragmatiuse- s
hic diversus sit ab AEdueusi.
f Viuua Arverna, cujus filius Agrippini filiams wes
duxerat. Hanc etiam levi coujectura S. Eutropía
esse putant, cujus nomen in martyrologium relat |
est xvii calendas Octobris. Liceat autem cum singü——
laris exempli femina alteram componere, eujussse»
egregias seruique decentissimas virtules& a
855 | EPISTOLARUM LiB. VI. 294
spectat, singularis exempli (quz:e pareimonia et hu- A nis animatis, neque sitim ignoranti: hactenus sxcu-
manitate certantibus : non minus se jejuniis, quam
cibis pauperes pascit, et in Christi cultu pervigil,
sola in se compellit peccata dormire) moeroribus or-
bitatis necessitate Jitis adjecta, in remedium mali
duplicis perfectionem vestrze consolationis expetere
festinat, gratanter babitura, sive istud tibi peregri-
natio brevis, seu longum computetur officium. Igitur
prefata venerabilis fratris mei nunc jam presbyteri
Agrippini, ne injuriosum sit dixisse nequitiis, certe
fatigatur argntiis : qui abutens imbecillitate matronze,
non desistit spiritalis anim: serenitatem s:xcularium
versutiarum flatibus turbidare : cui filii, nec post
multo nepotis amissi, dua: pariter plagz: recentes, ad
diuturni viduvii vulnus adduntur. Téntavimus inter
laris ullo supernze rigatis imbre doctrinz ; non ego
tamen tantum mei meminens non sum, ut a meis
presumam partibus :xquali officiorum lance certan-
dum. Nam cum nostra mediocritas xtate vitse, tem-
pore dignitatis, privilegio loci, laude scientiz, dono
conscientize vestrze facile vincatur ; nullum meremur,
si par exspectamus alloquium. lgitur non incusantes '
silentium vestrum, sed loquacitatem nostram potius! |
excusare Rilentes, commendamus apicum portito-
rem : cujus si peregrinationem prompto favore fo-
veatis, grandis 160 actionibus illius portus securi-
tatis aperitur. Negotium huic testamentarium est :
latent eum propriarum merita chartarum. Togatoruin
illic perorantum inerita peritiam consulere perrexit ;
Utrumque componere nos maxime quibus in eos B pro victoria computaturus, si se intellexerit jure
.povum jus professio, vetustumque faciebant amicitize,
aliqua censentes, suadentes quapiam, plurima sup-
plicantes, quodque miremini, i» omnem concordiz
statuen 159 promptius a feminea porte discessum
est. Et quanquam se alius profuturum filie paterna
jactaret. praerogativa, nurui tamen magis placuit
muni(icentiz socrualis oblatio. Jurgium interim se-
misopitum vestris modo sinibus infertur. Pacificate
certantes, et pontificalis auctoritate censurz suspe-
etis sibi partibus indicite gratiam, dicite veritatem.
Sancta enim Eutropia, si quid vadimonio meo credi-
tis, victoriam computat, si vel post damna non liti-
get. Unde et suspicor vobis unam pronuntiandam
domum discordiosam , licet inveniatis utramque
discordem. Memor nostri esse dignare, domine papa. C
EPISTOLA Ill.
Sidonius domino pape * Leontio salutem.
Etsi nullis hortatibus primordia nostr: professio-
epitaphium quod in vetere S. Petri basilica Roma
visebatur. Est autem hujusmodi : |
GABINIA GAUDENTIA H. F. IN
QUA FUIT INIMITABILIS CASTI
TAS IN PROBISSIMA VERE
C€UNDIA INCOMPARABILIS ΙΝ
NOCENTIA — PERPETUA QUIE
SCIT IN PACE QU/E VIXIT ANN.
XVIII. M. ΧΙ. D. XXI. VARIUS VI
CTOR CONJUGI B. M. D. XII. KAL.
AUGUST.
ἃ Episcopo Arelatensi. Multa sunt in verbis Sido-
nii qu:e Arelatem designent ; ut quod ait de privile-
gio loci et de togatis illic perorantibus. Arelatensium
autem episcopum his temporibus fuisse Lcontium,
nuila est dubitatio. lloc enim ostendunt Hilari pap:e
superari ; modo ne sibi suisque desidize vitio perpe-
ram cavisse culpetur. liunc eatenus cominendare
prasumo, ut si eum instruere dignanter advocatio
consulta fastidit, Ὁ auctoritas coronx:: tum dissimu-
lantibus studeat excudere responsi celeritatem. Me-
mor nostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA V.
Sidonius domino pape Lupo salutem.
Priter officium quod incomparabiliter eminenti
apostolatui tuo sing line debetur, et si absque inter-
missione solvatur, commendo supplicum bajulorum
pro nova necessitate vetustam necessitudinem : qui
in Árvernam regionem longum iter, his quippe tem-
poribus, emensi, casso labore venerunt. Namque
unam * feminam de affectibus suis, quarn forte 4 Var-
gorum (hoc enim nomine indigenas latrunculos nun-'
cupant) superventus abstraxerat, isto deductam ante
aliquot annos, isticque distractam, cum non falso in-
circulus tantummodo capillorum emineret, instar
coronz. Sic enirh describit Gregorius Turon. de Ni-
cetio Trevirorum episcopo : S. Niceiius, iuquit, ab
ortu suo clericus est designatus : nam cum partu fuisset
effusus, omne caput ejus, ut est consuetudo puerorum,
a capillis nudum quidem cernebatur : in circuitu vero
mediorum capillorum ordo apparuit, ut putares ab iis-
dem coronam clerici fuisse signatam. Hodie apud nos
antiquam corone formam ἐξ soli fere monachi re-
tinent, et pueri vocales sympüoniaci. Nam brevis ille
orbis in vertice quo cleri pars magna utitur, insolens
olim atque inusitatus in Ecclesia fuit, ut docet canon
40 concilii iv Toletani. :
* De familia propinquam. Paulinus auctor Eu-
charistici :
Cum mihi plena domus caris affectibus esset.
epistolz : ex quibus etiam docemur Leontium sedem D Et post alia :
jniisse anno 462, hoc est decem plus ininus annis
ante Sidonium. Synodus przterea Arelatensis cujus
meminit Faustus, cui prefuit idem Leontius : et
Ruricii epist. 15 ad /Eonium, in qua Leontio tunc
vita functo /Konium successisse significat. Leontius
Forojuliensis de quo vir doctus suspicatur, Sidonio
-anterior fuit, Burdegalensis posterior.
b Ennodius Symmacho pap: lib. iv, epist. 22 :
σαί parvulos implorata corone vestre miseratio. 1d
ἘΠΕῚ auctoritas iua, miseratio vestra. Ut purpurain
um pro principe dicimus, sic coronam pro cle-
Jrico : quia hzc insigne est clerici, ut illa principis.
-MAugustnus Proculiano epist. 147 : Per coronam no-
«m4:am nos adjurant vestri : per coronam vestram vos
«mdjurant nostri. Tonsura clericalis ita olim flebat, ut
- PaTnoL. LVIII
jam dudum cunctis affectibus expers
Prima socru ac matre, dehiuc et conjuge functa,
4 Sidonius ipse interpretatur indigenas latruncu-
los. Proprie tamen Vargi dicebantur extorres, et
patria expulsi : ut in lege Ripuaria 87 eL in Salica
57 : Si quis corpus jam sepultum exfodierit, el exspo-
liaverit, wargus sit, hoc est expulsus de eodem pago.
Nimirum ex prvfugis exsulibus indigen:x fiunt latro-
nes. Non dissimili sensu aliquando dicti sunt et
Bagauds. Aurelius Victor in Diocletiano : Excita
manu agrestium ac latronum, quos Bagaudas incole
vocant. lem Scamari, legum Longobardarum titulo
4 apud Jornandem in Geticis. Eugippius in Vita S
Severini: Istri fluenta pretermeans latrones properan-
ter insequitur, quos vulqua Scamaros cy pellubat.
18
bb
SIDONII APOLLINARIS
dieio comperissent, certis quidem signis, sed non A ceret, ut gladius impolitus, de eut9 raritate rubigt-
recentibus inquisivere vestigiis. Atque obiter hac
eadem laboriosa, priusquam ii adessent, in negotia-
toris nostri domo dominioque; palam sane venuui-
data defungitur; 1G quodam Prudente (hoc viro
nomen, quem nunc Tricassibus degere fama divulgat)
ignotorum nobis hominum collaudante contractum ;
cujus subscriptio intra foriulam nundinarum, tan-
quam idonei astipulatoris , ostenditur. Auctoritas
person:z, opportunitas przesentize tu, inter coram
positos fac le valebit, si dignabitur, seriew totius
indagare violentiz. Qux quod gravius est, eo faciuo-
fis accessit, quantum portitorum datur nosse meimo-
Yatu, at eiiam in illo latrocinio quemdam de numero
viantum constet exstinctum. Sed quia judicii vestri
medicinam expetunt, civilitatemque qui negotium
eriminale parturiunt ; vestrarum, $i bene metior,
partium pariter et morum est, aliqua indemni com-
positione istorum dolori, illorum periculo subvenire;
et quodam salubris sentenii& temperamento, hanc
partem minus afflictam, illam minus ream, et utram-
que plus facere securam : ne jurgii status, ut sese
fert temporis locique civilitas, talein discedat ad
"terminum, qualem cepit liabere principium. Memor
wostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA V.
Sidonius domino pape * Theoplasto salutem.
Causam meain nesciens agit, qui ad vos a me lit-
Urs portat. Nam dum votivi mihi fit gerulus oppor-
tenus ofücii, beneficium prestat, quod se arbitratur
accipere : sicuti nune venerabilis Donidius, 369
dignus inter spectatissimos quosque numerari, cujus
élientem puerosque commendo, profectos, seu in
patroni necessitatem, seu in domini. Laborem pere-
grinantium, qua potestis ope, humanitate, interces-
sione tutamini : ac sí in aliquo amicus ipse per im-
peritiam novitatemque publiez conversationis vide-
bitur minus effcax, vos hoc potius aspicite, quid
absentis causa, non quid przsentis persona mereatur.
Memor nostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA VI.
Sidonius domino pape b Eutropio salutem.
Postquam foedifragam gentem redisse in suas se-
deg comperi, neque quidquam viantbus insidiarum
parare ; nefas credidi ulterius officiorum differre ser-
nem. Unde misso in hoe solum negotii gerule litte.
rarum, quam vobis sit eorpusculi status in solide,
quamve ex animi sententia re$ agantur, sollicitue in-
quiro : sperans ne semel mihi amor vester indultus,
aut interjecti itineris longitudine, aut absentize come
monis diuturnitate tenuetur : quia bonitas conditoris
babitationem potius hominum quam caritatem fins-
libus claudit angustiis. Restat ut vestra beatitudo
compunctorii salubritate sermonis avidam nostre
ignorantiz paecat esuriem. Est enim tibi nimis usuf,
ut exhortationibus tuis interioris 1839 hominis me-
ciem scpenumero mysticus adeps et spiritalis arviwa
distendat. Meníor nostri esse digaare, domine pape.
EPISTOLA Vil.
Sidonius demino pape * Fontelo salutem.
Si aliquid ad inchesndam gratiam compendii po-
eteris tribuat necessitudo premisea seniormm, ego
«uoque ad apostolatus tui notitiam pleslorem cum
prerogitiva domestice familiaritatis secedo. Nam
sie te famili; mec validiseimum in Christo sempet -13e
patronum fuisse reminiscor, ot amicitias tuas nof ewe
tam expetendas mihi quam repeiendas putem. Hi «4.8
adjicitur, quod indignissimo mihi impositum sácéi- -2 ἘΠ
dotalis nomen of(icii confugere rhe ad precum ve- —es
strarum przsidia compellit : ut adhuc ulcerosse ton- “αν
scienti nimis hiulca vulnera vestro saltem eieatti- 4-3
eentur oratu. Quapropter mme meosque eommendanb, aa:
et excusans litteras seriores, granditer obsecro, vt 8»
intercessione consueta eujus viribus immane polfetis, .; aui
clericalis tirocinii in nobis reptantia rudimenta tuea- — ssi
mini : ut si ;uid dignabitur de morum previtate no- — «»
24861-—
. strorum immurabilis Dei mutare clementia, totum id &»3
suffragiorum vestrorum patrocinio debeamus, Menior ΞΕ 6.
nostri esse dignare, domine papa.
164 EPISTOLA VIII.
Sidonius domino pape 4 Greco salwuem.
Apicum oblator pauperem vitam sola mercandi s E3
actione sustentat : non illi est opificium qus&sstui, mi- —&
litia commodo, cultura compendio : hoc ipsam quod JE»
mercenariis prosecutionibus et locatitia faligatione 2»
cognoscitur, fama quidem sua, sed facultes crescit :8 8
aliena. Sed tamen.quoniam illi ides magua est, οἱ εἰ aa
parva substantia, quoties cum pecuniis quorumpiam «a
* catapli recentis nundinas adit, creditoribus bene e»
monein, ne vester affectus quamdam vitio meo du- D creduiis sola deponit morum experimenta pro pe-- B
8 Hujus nomen inter episcopos qui synodo Arela-
tensi, de qua Faustus, subscripsere.
b Ad hunc inter alios Galli: episcopos scripta ex-
stat epistola Hilari papse an«o 464. Interfuit etiam
synodo Arelatensi suprascripte. Sunt qui putent
Arausicanum episcopum esse cujus mentio in marty-
rologiis v1 cal. Junias.
* Episcopo Vssionensi. Hoc enim docet epistola 4,
lib. vit, ad eumdem. Quare idem quoque Fonteius
videtur ad quem et collegas episcopos sunt Leonis
magni et Hilari papm epistole, Ex Lucidi etiam
presb teri professione liquet Fonteium 8ynodo Are.
tensi cum caeteris adfuisse.
4 Episcopo Messiliensi, quod docebit epist. 2, lib.
vn, et alis. quas eidem postea scribit pro eodeu
Amantio ; hoe enim nomen lectori quem
— —— πὸ QuEDEmRm,
Subscripsit idem synodo Arelatensi. Et quia novos dy
erst episcopus cum hec scriberet Sidonius, non ἣν “ταὶ
üilis fuerit conjectura si hune esse Graeeem diaconum ΜΡ
credamus, ad quem est Fausti Reiensis epistola cót- —^
tra Nestorium.
» Navium quse ad portum Massiliensem appulerant. -3
Proprie enim χαταπλεῖν dicuntur quee importantur. — —
Quare in vetéribus glossis, Cataplus e$t adventus κα ——
vium. Utitur iterum ea voce lib. vu, epist. 7. Bic cay
plus Puteolanus Ciceroni pro Rabirio Postumo, Ni« — ^
liaecus Martiali ; et alio genere, Lalagea cataptus Mat
cello, sive ut aliis placet, Vindiciano in carmine de
Medicina. GG Contra, cum e portu solvitur, ἀνά"
πλους dieitur : quo nomine portus erat
hopoli.
EPISTOLA'UM LIB. VI. | διὰ
nter dictandum mibi ista suggesta sunt, nec A EPISTOLA IX
dubito audita fidenter asserere : quia non Sidonius domino pape Lupo salutem.
thihi intimos agunt, quibus est et ipse satis Vir jam honestus Gallus, quia jussus ad conjugem
, Βα) igitur teneram frontem, dura rudi- redire non distulit, litterarum. mearum 1655 obse-
omrmendo : et quia nomen ejusdem lectorum — quium, vestrarum reportat effectum. Cui cum pagina
Ibus accepit, agnoscitis profecturo ^ civi me — quam miseratis, reseraretur, actutum compunctus
m, clerico debuisse formatam. Quem prope- ingemuit; destinatamque non ad qme epistolam, sed
n injuria reor mercatorem splendidum fore; ^ inse sententiam judicavit. Itaque confestim iter in
| vestra obsequia festinans, frigoribus fon- patriam spopondit, adornavit, arripuit. Quem nos
ricorum δῶρα ὃ fontem mercatoris anteferat. — propter lianc ipsam poenitudinis celeritatem, non in-
nostri esse dignare, domine papa. crepative, sed consolatorie potius compellare curavi-
stolam dicit hanece quam dictabat : privatas — civitatis. episcopo. Wolfeon Constantiensis Ecclesia:
litteras, quibus Amantium, ut civem commen- — presul perpetua beatitudinis optat in Christo salutem.
erat, etiamsi clericus non fuisset. Forma- — Y. E. N. Z. De cetero noverit. sancta fraternitas vestra,
nonicas litteras : quas ideo lectori, ut episco- — quod iste clericus nomine Anno, nostra in parocia in-
ebat, quia sine his peregrinari clericis non — sfructus ac detonsus, parvitatem nostram rogavit qua-
ἢ concilia omnia passim ostendunt. Sed for- |. tenusilli commendatitias litteras conscriberemus. Deinde
m, ut de his paulo liberius evagemur , duo B post alia : Sancta Trinitas vestram beatitudinem ad re-
fuerunt. Nam clerici aut in aliam dicecesim — gimen sancte sug Ecclesie perpetualiter bene valere
Ant, ut in ea manerent, et dimissorie daban- — concedat. (0, Indictione x. Continet hec formata epi-
as synodus in Trullo xvii, ἀπολυτικὰς proprie stola summam numeri Μ. CCC. XXv.
sine quibus inter Ecclesix alterius clericos Summa numeri adnolata est wcccxxv recte. Ea
»ptabantur, μηδένα τῶν ἁπάντων χληριχῶν ixcóg — enim est quae ex omnibus, juxia Attici formulam, -
οἰχείου ἐπισχόπου ἐγγράφον ἀπολυτιχῆς ἐν ἑτέρᾳ’ Grzcis litteris et notis, tum communibus, tum pro-
ιὅϑαι (sic) Ἐχχλησίᾳ. iusque generis sunt for- .priis in unum collectis conficitur. Conimunes voco
mones, qus spud Burchardum, lvonem et Gra-— quie in omnibus formatis reperiuntur ; proprias quz
leguntur. Aut non penitus migrabant, sed ad — variant in singulis, hoc modo:
» privati seu publici.negotii causa, ut hic ÀAman-
. qui ad comitatum ibant: atque his commen- Communes littere. , Proyric.
t$htum dabantur, quas Grzeci promiscue nunc II. prima Patris . Lxxx.— Y. prima Wolfeonis, qui
πὰς nominant, nunc εἰρηνικὰς, id est pacificas. . u scribit. ceec.
im pacificas a commendatitiis aliquando di- —Y. prima Filii . cccc. E. secunda Bernalti cui
i doceat canon 40 synodi Chalcedonensis, con- . scribitur. v.
wien neglectum ab aliis discrimen id fuisse. A. prima Spiritus S. 1. Ν. tertia. Ànnonis, qui
Grseci ipsi, cum harum litterarum formulas . accipit. L.
t, debinis tantum quareresolent,m&c ypégou- Π. prima Patri. . Lxxx. — 3. quaria Constantie ,
ῥχεερεῖς σνστατιχὸν, καὶ πῶς ἀπολυτιχὸν γράμμα. Q unde scribitur. cc.
véro uirumque genus lormatarum nomine 40’ ΠΟΙἂ numeri. . xcix. — X. nota Indictionis, x.
mi sunt: ita ut formata liMerz universim — Cui respondetA MH N,id — que id temporis erat,
deant canonicis, x«vovuxaig ἐπιστολαῖς (quo — 686, I. XL. Vlil. L. cum seripta est Formata.
modo appellantur in synodo ! Meldensi can. 50, Summa pcLx. Sunnua pcLxv.
linemaro in formata ad /"Eneam episcopum .
neem) dividanturque in dimissorias et com- Summa utriusque MCCcxxv.
titias, sicut illa εἰς ἀπολυτιχὰς καὶ συστατιχὰς : Ad hune modum cujusvis formatze summam sta-
Jam dimissorias, quia sine commendatione tim erues, si ad vcLx, quem numerum omnibus cotu-
pacisque symbolo non fiebant, commendati- — munem esse vides, alterum adjicias, qui ex propriis
"oque interdum et pacificas appellabant : at — cujusque litteriset indictione prodierit, Sunt porro,
intra dimissorias, qux: commendatitiz tantum — qui ab his numeris, et quod certa quadam forniula
. Ex quo patet rectius fecisse Gracum inter-.— texerentur, inde nomen formatis factum putent. Ve-
| synodi Carthaginiensis, cum formatam can. rius est quod alibi observavimus, formatam a sigilli
y verbi secutus τετυπωμένην Verlit, quam cum forma dictam, qua muniebatur. Sic cnim veleres
exi» exposuit : quia de dimissoriis ibi sermo — glosss Vaticanze : Formatam epistolam sigillatam in-
"ai, sed de puris commendatitiis. De formaiis — terpretantur : idque haud dubie sensit qui formatam
lena sunt concilia, ut. dixi : et nota estratio — in concilio Carthagineusi Grece vertit. τετυπωμένην.
orum formatis addendorum, quam ex synodi — Est enim τυποῦν ἐπιστολὴν, obsignare : 68 et cer-
sz prescripto edidit Atticus Constantinopolita- 4, tum est sigillum apponi solitum formatis. Concilium
x Áttico Gratianus, c:elerique canonum colle- " Cahilonense n, can. 50 : Litteris in quibus sint nomina
, qui formatarum etiam exempla subjiciunt. — episcopi et civitaris plumbo impressa. Ratbodus episco-
ffleile est cuivis qui modo litteras Grecaset — pus Trevirensis in formata sua apud [vonem: Hauc
'08 quos singulz significant, non penitus igno- — epistolam Grecis litteris hinc inde munire decrevimus,
Ium illarum artificium c.llatis presertim exem- — et annulo ecclesie nostre bullare censuimus. Bullare
iSpicere. Sed quia corrupta fere antiquario- — illius szeculi verbo usus dixit, ut βουλλεύειν et. βούλλας
' ac mutila sunt exenipla qux? proferunt, ἐπιβάλλειν. Nicetas Choniates, Bullam, id est, sigil-
bendari restituique ante omnia debent. Sit — [uim, ac τύπον seu formam imprimere. Bernardus
iobis exemplum, quod a Gratiano d. 73 poste- — epist. 250, Exstant litere integre et bullate, Den que
loeo producitur. Ea est formata, non ἃ, ut sicut imperatorum constitutiones inferioribus seculis
t libri vulgati, sed Wolfeonis ep. Constantiensis non solum τυπιχὰ, quasi formales, sed etiam θεῖοι
rnaltum Argentariensem (utraque olim civitas τύποι, sacre forme, ulraque lingua vocitatx sunt;
ὉΠ Sequanor. provincie), non pro Hermanno, — post etiam Caesarum et pontificum diplomata bulle
ro ÀÁnnone scripta. Quare siclegitur in vet. ms. — vulgo a sigillis nuncupat: sie formatam epistolam ἢ
Y. A. I. Sanctissimo in Christo (ratri summaque — forma dixisse videntur, velut a bulla bullatam.
line caritatis amplectendo Bernaliv Árgentariensis b» Quidam, mediatoris, alii,
559
SIDONII APOLLINARIS
560
gynus ; quia vicinaretur innocenti:e festinata correctio. A coram narratione patefaciet. Nam: prudentiw satís
Neque enim quisquam, etiam sibi bene conscius,
plus facere przsumpsit; si quis tamen vestre cor-
reptionis orbitam non reliquit : quippe cum ea ipsa
qua legimus, parcentis verba censure, maximae
emendationis incitamenta sint. Nam quid potest esse
castigationis hujusce tenore pretiosius, in qua forte
peccato animus xger, reperit intrinsecus remedium,
cum non valeret extrinsecus invenire convicium ?
Quod superest, obsecramus, ut crebra oratione per
quau vitiis omnibus immane dominamini, nos quo-
que sicut evangelicos magos remeasse manifestum
est, vel jam nune peraliam viam inorum in. beato-
rum patriam redire faciatis. Peneomiseram quod prz-
tereundum minime fuit. Agite gratias Innocentio
obviat, epistolari formule debitam concinnitatem
plurifario serinone porrigere. Sane quia secundum
vel notitia , vel judicia terrena, solent 167 hujus-
modi homines honestas habere causas; tu quoque
potes hujus laboriosi, etsi impugnas perfidiam, pro-
pugnare personam. Memor nostri esse dignare , do-
mine papa.
EPISTOLA XII.
Sidonius domino pape ἃ Patienii salutem.
Aliquis aliquem , ego illum przecipue puto suo vi-
vere bono qui vivit alieno : quique fidelium calami-
tates indigentiamque miseratus , facit in terris opera
celorum. Quorsum ista hzc , inquis? Te sententia
quam maxime , papa beatissime, petit; cui non suff
-Spectabili viro, qui ut przeceperatis, gnaviter morem B cit illis tantum necessitatibus opem ferre quas nove-
gessit injunctis. Memor nostri esse dignare, domine
popa.
EPISTOLA X.
Sidonius domino pape ἃ Censorio salutem.
Gerulum litterarum levitici ordinis lionestat officium.
Hic cum familia sua deprzdationis 166 Gothic
turbinem vitans, in territorium vestrum delatus est,
ipso, ut sic dixerimus, pondere fugx ; ubi in re Ec-
clesi» cui sanctitas tua przsidet, parvam sementem
semiconfecto cespiti advena jejunus injecit : cujus
ex solido colligend: fieri sibi copiam exorat. Quein
Bi domesticis fidei deputata humanitate foveatis, id
est, ut debitum 5 glebe canonem non petatur, tan-
tum lucelli przxestitum sibi computat peregrini lhiomi-
nis, ut census, sic animus angustus, ac si in patrio
solo rusticaretur. Huic si legitimam, ut mos est, so-
lJutionem perexiguz segetis indulgeas, tanquam opi-.
pare viaticatus, cum gratiarum actione remeabit.
Per quem si me stylo solite diguationis impartias,
mihi fraternitatique istic six , pagina tua veluti
paulo lapsa reputabitur. Memor nostri esse dignare,
domine papa.
EPISTOLA XI.
Sidonius domino pape * Eleutherio salutem.
Judzeum praesens charta commendat : non quod
mihi placeat error per quem pereunt involuti; sed
quia neminem ipsorum nos decet ex asse damnabi-
Jem pronuntiare dum vivit. In spe enim adhuc ab-
solutionis est , cui suppetit posse converti. Quz sit
ris; quique usque iu extimos terminos Galliarum
caritatis indage porrecta, prius soles indigentum re-
Spicere causas, quam inspicere personas. Nullius obest
tenuitati debilitatique , si te expetere non possit:
nam pr:evenis manibus illum, qui non valuerit ad te
pedibus pervenire. Transit iu "alienas provincias vi-
gilantia Lua : οἱ in lioc eurz tux latitudo diffunditur,
ut longe positorum consoletur angustias : et hinc
fuit, ut quia crebrote non minus absentum verecun-
dia, quam prxsentum querimonia mov$t, sSzepe ter-
seris eorum lacrymas, quorum oculos non vidisti.
Omitto illa qux quotidie propter defectionem civium
pauperatorum, irrequietis toleras excubiis, precibus,
expensis. Omitto te tali semper agere temperamento,
C sic semper humanam, sic abstemium judicari ; ut
constet 168 indesinenter regem przesentem prandia
tua, reginam laudare jejunia. Omitto te tanto cultu
ecclesiam tibi creditam convenustare, ut dubitet in-
spector melius ne nova opera consurgant, an vetusta
reparentur. Omitto per te plurimis locis basilicarum
fundamenta consurgere , ornamenta duplicari. Cum» —-
que inulta in statu fidei tuis dispositionibus augean- —
tur, solum h:zreticorum numerum minui : teque quo-——-
dam venatu apostolico, feras * Photinianorum men———
tes spirilalium przdicationum cassibus implicare | —cem
atque a tuo barbaros jam sequaces , quoties cónvin———
cuntur verbo, non exire vestigio, donec eos a pro ——
fundo gurgite erroris felicissimus animarum piscatossmmm
extraxeris. Et horum aliqua tamen cum reliquis for——-
vero negotiisui series, ipse rectius (przsentanea D san communicanda collegis. Illud autem deberi tib--emmm
^ Episcopo Antisiodorensi, aa quem Ruricii epist.
4, lib. ii, et Constantii presbyteri "altera, in fronte
librorum de Vita S. Germani. Sed uterque Censu-
rium vocat.
b [!a libri fere omnes, non petatis : ut. carmine 23,
Usuram petimurque, reddimusque. Canonem proprie
dixit pensionem, qux» debetur ex predio emphyteu-
Lic0, ἐμφυτευτῶν munus, Onusque τὴν γῆν γεωργεῖν,
καὶ τέλος παρέχειν. Inde canonicarii, qui canonem
publicum exigunt.
e iIncertz sedis episcopo. Nam Tornacensis Elcu-
therius de quo quibusdam venit in mentem, Sidonio
videtur aliquanto fuisse posterior.
4 Episcopo Lugdunensi, de quo epist. 10, lib. x1,
et ultima lib. iv. ls est ad quen Vitam S. Germani
ecripsit Constantius, cujusque nomen inter alios epi-
""scopos in epistolis Fausti ac Lucidi,et in martvrolo. sa,
io. Nam a Lugdunensibus suis anniversario die comm
Bitur nt idus Septembres. Hujus vero Sidonii ep
stolz , Patientisque episcopi munificentiz, .meminiik ..ο..
Gregorius Turon. lib. xi, c. 24. Ubi cum famem i am
Burgundia grassatam scribit, confirmat regem ἃ Se
donio Burgundionum inelligi ; Gundobaldum scils E
cet, quem Lugduni sedem habuisse jam ante mca
nuimus. -
* Arianorum. [loc enim erant Durgundiones, imm 9
quibus ad rectam fidem traducendis laborabat βασι
tiens. Paulianist:e, Photniani, Bonosiaci, etsi aliqua&——*
tenus diversos , cognatos tamen cum Arianis errore———'
sectari sunt , :ternam Christo generationem delrasmmE ^
entes,
P es
EPISTOLARUM LiB. VI.
562
, ut jurisconsulti dicunt , ^ przecipui titulo , A superstitionis exemplis, tanquam minus idoneis, re«
poterit ire pudor inficias ; quod post Gotbi-
»pulationem, post segetes incendio absum-
:uliari sumptu, inopi: communi per deso-
lias gratuita frumenta misisti; cum tabe-
) fame populis nimium contulisses, si com-
luisset species ista , non imnunere. Vidimus
tuis frugibus vias; vidimus per Araris et
ripas, non unum, quod unus impleveras
. Fabularum cedant figmenta gentilium, et
i in caelum relatus pro reperta spicarum no-
iptolemus; quem Gricia sua czmentariis,
is significibusque illustris , sacravit templis ,
statuis, effigiavit 189 imaginibus, Illum
ma conciliat , per rudes adhuc et Dodonige-
ilos , duabus vagum navibus , quibus poete
formam draconum deputaverunt, ignotam
lisse sementem. Tu, ut de mediterranea
Mrgitate, victum civitatibus Tyrrheni maris
as, granariis tuis duo potius flumina , quam
gia complesti. Sedsi forte Achaicis Eleusinae
: propria et precipua laus,tua , cum 69
minime communis. Qui testamentum ita
t rem certam cuipiain extra sortem prale-
preceptionem legare dicitur, res vero ipsa
πὶ et praecipuum. Glosse Juris nostra:
0, τὸ ἑἐξαέρετον λεγάτον᾽ εἰτοῦν τὸ ἔξωθεν τῆς
ας, ὡς ἐν πρισθήχη χαταλιμπανόμενον τῷ μερικῷ
w. Οἷον ὅταν οὕτως εἴπω, Πρὸς τῷ μέρει τῆς
ας. ἧς κατέλιπον τῷ δεινὲ, βούλομαι αὐτὸν wal
ρᾶγμα ἔχειν ἐν ἐξαιρέτῳ. |
uot , Regenses : quo etiam modo Gregorius
Agfessorum 82. Alii Regium vocant, ut legi-
Gennadium de Scriptoribus ecclesiasticis in
Nota est civitas provincie ΠῚ Narbonensis,
hedram Maximus et Faustus nobilitarunt.
intiqua appellatio fuit, quam Sidonius usur-
ucharistico, cum Reios appellat. llanc enim
etus inscriptio in eadem provincia, ex. qua
ieimus Reios Apollinares fuisse cognomina-
d ctiam docet Tabula itineraria Peutingeri :
im esse non debeat quin ad hunc quoque
mendandus sit corruptus Plinii locus lib. it,
e Gallia Narbonensi : Oppida, inquit, Latina
tti Salluviorum, Avenio Cavarum, Apta Julia
wm, Alebece leiorum Apollinarium, Alba
*, Augusta Tricastinorum ἢ ubi male vulgo,
um Apollinarium. Sed recta est codicis
lectio, quam exhibui. Inscriptio autem illa
e
^.
M. SEVERIUS M. F.
FABULATOR FLAM
ΔΟΜ. ET. AUG. IIl]. VIR. PONT
FOL. REIOR. APOLLINAR
SIBI ET CAREIA, CAREI FIL
PATERCL/E OPTIM. UXORI
lia Nemausi, quz? continet epitaphium POM-
TERNI CIVIS REI, et huc etiam referen-
wiensis. In Notitia civitatum Galliz, Civitas
ΝΒ, nunc Vivarium. Qui nunc Vivarienses a
n Hadriani Valesii sententia est injNotitia Galliz
iugostam et Neomagum, quas nou Sirmondus
] οἱ Jos. Scaliger et Holstenius duas esse urbes
censuerunt, unam eamdemque urbem esse,
aius Latino, Ptolemzus Gallico nomine designa-
um enimvero non aliam Tricastinis urbem pr:e-
stam ascribere : pariterque Ptolemaeum, qui suani
ligiosus laudatus offenditur; seposita mystici intelle-
ctus reverentia, venerabilis patriarchze Joseph histo-
rialem diligentiam comparemus , qui contra sterilita-
*m septem uberes annos insecuturam , facile provi-
ait remedium quod previdit. Secundum tamen mo-
ralem sententiam, nihil judicio meo minor est, qui in
superveniente simili necessitate non divinat , et sub-
venit, Quapropter et si ad integrum conjicere non
possum, quantas tibi gratias Arelatenses, b Reienses,
Avegnicus, Arausionensis quoque et * Albensis,
4 Valentinzque, nec nonet * Tricastinze urbis posses-
sor exsolvat; quia difflcile est eorum ex asse vota
metiri, quibus noveris alimoniam sine asse collatam.
Arverni tamen oppidi ego nomine uberes perquam
Β £ratías ago; cui ut succurrere meditarere, non ta
C
D
communio provincie, non proximitas civitatis, nom
opportunitas fluvii, non oblatio pretii adduxit.
ltaque ingentes per me referunt grates, quibus obti-
git per panis tui abundantiam , ad sui sufficientiam
pervenire. Igitur si mandati officii munia 170 satis
nostris appellantur, dicti olim Helvii fuerunt, et
precipua eorum urbs, Plinio teste, Alba Helviorum :
unde et ipsi quoque Albenses nuncupati. In litterig
Paschalis i1 papx:e ad Guidonem archiepiscopum Vien-
nensem : Alba, que et Vivarium dicitur. Jam enim
explosus est error eorum qui, Marlianum secuti, Hel-
vios cum Albigensibus confundeban!. Helvii quippe,
eodem auctore Plinio, et omnibus geographis, in
Gallia erant Narbonensi , ab Arvernis seu Vellaunis,
qui Arvernis tum attribuebantur, Cebenna tantum
monte disclusi, ut tradit Cxsar. Rhodano eliani al-
luebantur, quod notat Strabo. Quz quidem omnia
Vivariensibus apte conveniunt, non Albigensibus,
qui in Aquitania, procul a Rhodano, Arvernisqua
siti sunt. Gregorius Turon. lib. x, cap. 94 :
Vivariensem, Avennicamque urbem graviter lues ingui-
naria devastavit. Sidonius Albensem urbem dixisset.
4 De Valentia notissima, sitque ut Tiro Prosper in
Chronico scribit, nobilissima Galliarum civitate, hoc
animadvertendum est levi errore duci cos qui Cava-
ruin urbem faciunt , si Plinium auctorera. habere se
putent, qui Valentiam in agro Cavarum locare videa-
tur lib. ur, cap. 4. Plinii enim verta ex emendatis
codicibus distingui sic debent , ut in agro Cavarum
non Valentia, sed Arausio sita intelligatur : quod
verum est. Arausio quippe, ut Avenio , Cavarum
erat. Valentia autem non Cavarum , sed Segolauno-
rum urbs fuit, ui docet Ptolemaeus, qui Segolaunos
cum Plinio supia Cavaras , inter illos et Allobrogas
Statuit.
9 Tricastini Ptolemzxo Segalaunis proximi sunt
ad orientem, ex T. Livio noti, et Ammiano Marcel-
lino, cum Annibalis iter ex Allobrogibus ad Alpes
Cottias describunt per Tricastinos, Vocontios atque
Tricorios : ex Notitia item civitatum et conciliis , ji
quibus civitas Tricastinorum et episcopi Tricastini
suis locis nominantur. * Horum urbes memorant
Plinius Augustam, Ptolem»us Neomagum : cujus
nominis vestigia oppidulum in eo tractu retinet, quod
Niomum vocant. Hodie vero Tricastinorum caput a
S. Paulo nomen habet, ubi sedes episcoporum, cum
Tricastinorum cognomento.
genti cuique urbem principem suumque caput assignare
consuevit, unam iisdem Tricastinis urbem Noviomagum
attribuere : ambos igitur non aliud gentis caput. aguo-
v.88e. Nam Tricastinorum, inquit Valesius, geutis exigua
et humilis duo fuisse capita verisim:le non est. — BavNius
Sirmoud. editor pr:fat. ad tom. 1, 8 11. '
-
$65
SIDONII Al'OLLINARIS
50b
videor explesse, ex legato nuntius ero. llicet scias A mala, bonus sacerdos, bonus pater, bonus annus es
volo, per omnem fertur Aquitaniam gloria tua :
amaris, laudaris, desideraris , excoleris, omnium
pectoribus , omnium votis. Inter hee iemporum
quibus operz pretium fuit, fieri famein suam. peri-
culo, si aliter esse non poterat tua largitas experi-
mento. Memor nostri esse dignare, domine papa.
LIBER SEPTIMUS.
171 EPISTOLA PRIMA
Sidonius domino ^ pape Mamerto salutem.
Rumor est Gothos in Romanum solum castra mo-
visse. Iluic semper irruptioni nos miseri Árverni
janua sumus. Namque odiis inimicorum hinc pecu-
liaria fomenta subministramus, quia quod necdum
terminos suos ab Oceano in Rhodanum Ligeris alveo
limitaverunt, solam sub ope Christi moram de nostra
tantum obice patiuntur. Circumjactarum 172 vero
spatia, tractumque regionum jam pridem regni mi-
nacis importuna devoravit impressio. Sed animosi-
fati nostrae tam temerarie, tamque periculosz , non
nos aut ambustam murorum faciem, aut putrem su-
dium cratem, aut propugnacula vigilum trita pecto-
ribus confidimus opitulatura: solo tamen invectarum
te auctore rogationum palpamur auxilio : quibus in-
choandis instituendisque^ populus Arvernus, etsi non
effectu pari, affectu certe non impari ccepit initiari,
et ob hoc circumfusis necdum dat terga terroribus.
Non enim latet nostram sciscitationem , primis tem-
poribus harumce supplicationum institutarum, civitaa
coelitus tibi credita per cujusmodi prodigiorum ter-
riculamenta vacuabatur. Nam modo * scene mcenium
publicorum crebris terrz motibus concutiebantur ;
nunc ignes szepe flammati caducas culminum cristas
superjecto favillarum monte tumulabant; nunc stu-
penda (oro cubilia eollocabant audacium pavenda.
mansuetudo cervorum : cum tu inter ista discessu
primorum populariumque statu urbis exinanilo, ad
nova celer veterum Ninivitarum exempla decurristi,
ne divine admonilioni tua quoque desperatio convi-
ciaretur. Et vere jam de Deo tu minime poteras
absque peccato post virtutum experimenta diffidere.
Nam cum vice quadam civitas conflagrare coepisset,
ἃ Episcopo Viennensi, de quo supra. Mamertus
etiam dicitur ab Hilaro papa et Lucido, Avito, Gre-
gorio Turon. et aliis. Qui Mamertum scribunt, a libris
antiquis discedunt et a vocis origine. Nam a Ma-
merte Mamertus dicitur, et a Mamerto Mamertinus,
non Mamercinus. Cum hac autem epistola compa-
randa est Alcimi Aviti homilia de Rogationibus, cujus D Civitate; Gregorius Turon. de Gloria imartyrum, lib. 1,—
mentio facta est ad epist. 14, lib. v. Sunt enim ut
argumento, sic tota narrationis serie simillimze.
Mamerti Rogationes quz Domini Ascensionem
antecedunt, imitati sunt non solum vicini populi Gal-
lig, ut hic locus ostendit et concilium v Aurelianense,
verum etiam é:eterze nationes, atque ipsa tandem
Roma, Leonis IlI auctoritate, ut docent ritualium
librorum auctores. Ideo litaniam Gallicanam appella-
runt, quia ejus institutio e Gallia, et litaniam mino-
rem, ut ἃ majore distinguerent, qua vir calendas
Maii celebratur.
Φ 71 Facies exterior: ductum a scena theatri.
Sic scenam corporis dixit Tertullianus de anima;
(cenam triumpbi Eumcenius in panegyrico de scholis :
intra urbem templo locavit, ut refert Ado 1n Ch
fides tua: in illo ardore plus caluit : et cum in con:
Spectu pavid:e plebis, objectu solo tui eorporis ignis
recussus in tergum fugitivis flexibus sinuaretur , mi-
raculo terribili, novo, inusitato, adfuit 3'73 flamma
cedere per reverentiam , cui sentire dlefuit per natu-
ram. Primum igitur et iis paucis nostri ordinis viris
indicis jejunia, interdicis flagitia, supplicia prxdicis,
remedia promittis : exponis omnibus , nec poenam
longinquam esse, nec veniam; doces denuntiatse so-
litudinis minas orationum frequentia esse amolien-
das; mones assiduitatem furentis incendii, aqua po-
tius oculorum quam flominum posse restingui; mo-
nes minacem terre motuum conflictationem fldei
stabilitate firmandam. Cujus confestim sequax humi-
lis torba consilii , majoribus quoque suis fuit incita-
mento, quos cum non piguisset fugere, redire non
puduit. Qua devotione placatus inspector pectorum,
Deus, fecit esse obsecrationem vestram vobis saluti ,
czleris imitationi, utrisque praesidio. Denique illic
deinceps non fuere vel damna calamitati, vel ostenta —
formidini. Qux» omnia sciens populus iste Viennen-
sibus tuis et accidisse prius, et non accessisse poste-
rius, vestigia tam sacrosanctz informationis am-
plectitur , sedulo petens, ut conscienti:x tu:e beatitudo
mittat orationum suarum suffragia , quibus exempla
vransmisit. Et quia tibi soli concessa est, postavorum
memoriam , vel confessorem 4 Ambrosium duorum
martyrum repertorem , in partibus orbis occidui,
martyris 6 Ferreoli solida translatio , adjecto nostri
capite Juliani, quod istinc turbulento quondam per-
secutori manus retulit cruenta carnificis : non injuü- ———7
rium est, quod pro compensatione deposcimus, ut
nobis inde veniat pars patrocinii , quia 874, vobis-cammmem
hinc rediit pars patroni. Memor nostri esse dignare , -παασσα-
domine papa. , —
Alium quidem tubarum sonus el strepitus αὐ ΠΟΥ μην
alium quedam triumphi scena delerreat ; quanqua
ca vox temere omissa est in vulgatis.
4 De reliquiis SS. Gervasii et Protasii ab Ambro———
sio Mediolani reperüs, Ambrosius ipse epist. 15 emer
sermone 91 ; Augustinus ix Confessionum, et xxi dee -
a
ul
P
cap. 41.
e Ferreoli corpus integrum cum capite Juliani,
quod ab Arvernis Vieunam fuerat allatum, humiliorcas
primum ad Rhodani ripam basilica condideraut Vien
nenses. Mamertus in ampliorem ecclesiam a se ibi
dem constructam transtulit, cum hac inscriptione :
Heroas Christi gemines hac continet auls
Julianum capite, corpore Ferreolum.
Hzc Gregorius Turon. hunc quoque Sidonii locangr 59
citans, de Gloria martyrum lib. 11, cap. 2. Eadenss 59
martyrum lipsana post Saracenicam direptionemssk 9 3
Wilicarius Viennensium itidem episcopus, propri .
COq
| d
EPISTOLA 1L,
Sidonius domino pape Greco salutem.
Oneras, consummatissime pontificum, verecundiam
meam multifaria laude cumulando, si quid &tylo ru-
gticante peraravero : atque utipam reatu careat,
quod apicum primore congressu, quanquam circum-
scriptus, veritati resultantia tamen et diversa con-
nexui. lgnorauti siquidem me:e * callidus viator
imposuit. Nam dum solum mercatoris przetendit of-
ficium, litteras meas ad formate vicem, scilicet ut
lector, elicuit, sed quas aliquam gratiarum actionem
conüipnere decuisset. Namque, ut post comperi, plus
Massiliensium benignitate profectus est quam status
Sui, seu per censum, seu per familiam forma patere-
tur. Qux tamen ut gesta suut, si quispiam dignus
relator evolveret, fierent jocunda memoratu. Sed
quoniam jubetis ipse, ut aliquid vobis a me letum
e€opiosumque pagina ferat ; date veniam, si hanc
ipsam tabellarii nostri hospitalitatem comicis salibus
comparandam, salva vestrarum aurium severitate
persuingamus; ne secundo insinuatum non nunc
primum nosse videamur. Simul et si moris est regu-
larum, ut ex materia omni usurpentur principia di-
cendi, cur hic quoque quodcunque mihi sermocina-
turo materia longius quaxratut exspectaturque, nisi
ut serpioni 175 nostro sit ipse pro causa, cui noster
sermo erit pro sarcina? Arverni huic patria, paren-
165 natalibus non superbis, sed absolutis, et sicut
gihil illustre jactantes, ita nihil servile metuentes ;
contenti censu inodico, sed eodem vel sufficiente, vel
libero : militia illis in clericali potius quam in pala-
tino decursa comitatu. Pater isti granditer frugi, et
liberis parum liberalis : quique per nimiam parcimo-
niam juveni filio plus prodesse quam placere malue-
rit. Quo relicto tunc puer iste vos petiit nimis expe-
ditus; quod erat maximum conatibus primis impedi-
mentum : nibil est enim viatico levi gravius, Attamen
primus illi in vestra monia satis secundus introitus.
b Sancti Eustachii qui vobis decessit, actutum dicto
. factoque gemina benedictio est : hospitium brevi
. Quaesitum, jam Eustachii cura facile inventum, cele-
riter aditum, civiliter locatum. Jam primum crebro
accursu excolere vicinos, identidem ab iis ipse haud
* Amantius. lta enim vocat epistola 7 et 11 hu-
iesce; et supra indicavimus ad lib. vi, 8. Porro
aon dissimilem, at contrario eventu historiam de
A ndarchio Massiliensi, qui Ursi civis Arverni filiam
zjxorem callida fraude appetiit, habet Gregorius Tu-
aron. lib. iv, x1vi.
b Massiliensem cathedram ordine rexerant Vene-
arius, Eustathius et Gracus episcopi. Decessit ergo
(reco Eus(athius, sive ut alii scribunt, Eustasius.
S$ic enim legitur in epistola lHilari pape auno 464.
lik;ustathius apud Gennadium de S:riptoribus eccle-
ssjasticis in Museo. .
e Alii perlyperbolicis. Jac. Cujacius, vir magni et
t»1acti judicii, legendum censet Aypobolici : quod
walde probarem, si slicujus antiqui libri suffragio
saiterclur, De his enim est sermo. Verum utrovis
wnodo legas, ideu) est sensus. Nain. aut lypobolica
licit instrumenta sponsaliti:s, ut mox vocat, dona-
EPISTOLARUM LIB. VII.
À aspernanter resalutari. Agere cj singulis, proüt
565
setatis ratio permitteret ; grandzevos obsequiis, x«qu:ze-
vos officiis obligare; pudicitiam pre caeteris sobrie-
tatemque sectari : quod tam laudandum in juventute
quam rarum. Summatibus deinceps, et tunc comiti
civitati, non minus opportani, quam frequeutibus
excubiis agnosci, innotescere, familiarescere; sic-
que ejus in dies :edulitas majorum sodalitatibus
promoveri : fovere boni quique certatim, volis om-
nes, plurimi consiliis, privati donis, cuncti beneficiis
adjuvare; perque h:ec spes opesque istus 176 ra»
ptim, saltuatimque cumulari. Forte accidit ut diver-
sorio cui ipse successerat, quzdam femina non minug
censu quain moribus idonea vicinaretur : cujus filia
infanti: jam temporibus emensis, necdum tamen
B nubilibus annis appropinquabat. lluic hic blandus
(siquidem ea atas infantulze, ut adhuc decenter),
nanc quaedam frivola, nunc ludo a; ta virgineo scrota
donabat; quibus isti parum grandibus causis pluri-
mum virguncule animus copulabatur. Anuwi obiter
thalamo pares : quid moror multis? Adolescens solus,
tenuis, peregrinus, filius familias, et e patria patre
uon solum non volente, verum etiam ignorante di-
Scedens, puellam non inferiorem natalibus, faculta-
libus superiorem, medio episcopo, quia lector, sola-
tio comitis, quia cliens, socru noh inspiciente sub-
stantiam, sponsa non dispic'ente personam, uxorem
petit, impetrat, ducit, Conscribuntur tabul: nuptia-
les : et si qua istic municipioli nostri suburbanitas,
.matrimonialibus illie inserita documentis, mimica
C largitate recitatur. Peracta cireumscriptione legitima
ΟἽ fraude solemni, levat divitem conjugem pauper
adamatus : et diligenter quae ad socerum pertinue-
rant rimatis convásatisque, non parvo etiam corol-
lario facilitatem credulitatemque muuificenti: 80-
crualis mungens, rccejiui in patriam cecinit pra-
stigiator invictus. Quo profecto inater puelle pro
c hyperbolicis insu umentis coepit actionem repelun-
darum velle proponcre; et tunc demuin de manci-
piorum sponsaliti& donationis 1777 paucitate mog-
rere, quando jam de neputuin numerositate gaudebat.
Ad hanc placandom noster lHippolytus perrexerat,
cum litteras meas prius obtulit. Ilabetis historiam
juvenis eximii : fabulam 4 Milesize vel Atticze parem.
D tionis propter nupuas, quam hypobolum a Grzecis
appellari docent juris interpretes; aut hyperbolica
illa eadem instrumenta, i1 quibus Amantius multa
pridia, non sua sed aliena, hypoboli nomine hyper-
bolice largitus fuerat : quie nuuc ab ipso frustra sci-
licet reposcebantur. Caeterum. admonet sponsalitize
douationis tnentio, uL vocem banc Ennodio nostro
reatiiuamus ; in Vita Epiphanii, cujus oratio desci-
bitur 79) ad Gundobalduüm regem : Sit, inquit , filii
tui sponsalitia largitas, absolutio captivorum : offerat
pacte sue munus, quod ei Christus accipiat,
d Nunquam dubitavi quin ita scriptum esset a Si-
donio, non militie, cujus hoc loco aliena est signifi-
catio. M lesiorum vero fabul», awatoriz erant, et
ἀχόλαστοι. Quare Milesiz dicuntur oinnes ejus generis
et argumenti, in quo excelluit Aristides. Plutarchus
in Crasso, de Surena Seleucix triumphante : Τὴν δὲ
γερονσίαν τῶν Σελευκέων ἀθροίσας εἰσήνεγκεν ἀχόλαστᾳ
.o- nup acit
-— “ὦ —
507
SIDONIL APOLLINARIS-
Simul οἱ ignoscite prieter equum epistolarem formu- A quidquam pontificali deperire persons; quod sacer-
lam porrigenti : quam ob hoc stylo morante produxi,
αἱ non tanquam ignotum reciperetis, quem civem
beneficiis reddidistis. Pariter et natura comparatum
est, ut quibus impendimus studium, przxstemus af-
fectum. Vos vero Eustachium pontificem tunc ex asse
digno hzrede decessisse monstralitis, si ut propin-
quis testamenti, sic clientibus patrocinii legata sol-
vatis. Ecce parui, et obedientis officium garrulitate
complevi, licet negotium indocto qui prolixitatis iu-
jungit, egre ferre non debeat, si non tam eloquentes
epistolas recepit quam loquaces. Memor nostri esse
9iguare, domine papa. |
' | EPISTOLA lil.
Sidonius domino pape ^ Megelhio salutem.
dotii fastigium non frangitis comitate, sed flectitis,
Quibus agnitis sic inardesco, ut tum me sim felicissi-
mum judicaturus, cum mihi coram posito sub divina
ope contigerit, tam securum de Deo suo pectus, licet
prosumptiosis, 1'79 arctis tamen fovere complexi-
bus. Accipite confitentem : suspicio quidem nimis
severos, et imbecillitatis mex conscius, :quanimiter
fero asperos mihi: sed, quod fatendum est, hisce
moribus facilius humilitate submittimur, quam fami-
liaritate sociemur. In summa, viderit qua conscien-
tie dote turgescat, qui se ambientibus rigidum red-
dit : ego tamen morum illius «emulator esse przele-
gerim, qui etiam longe positorum incitare in se af-
fectat affectum. lllud quoque mihi inter inaxima
Diu multumque deliberavi, quanquam mihi animo B granditer cordi est, quod apostolatus vestri patroci-
affectus studioque pareudi sollicitaretur, an destina-
rem, sicuti injungis, contestatiunculas quas ipse di-
ctavi. Vicit ad ultimum sententia, qu:e tibi obsequen^
dum definiebat : ergo petita transmisi. Et quid modo
dicemus? grandisne hzc obedientia ? puto grandis
est: grandior impudentia tamen. liac euim fronte
possemus, fluminibus 1778 aquas, silvis lizua trans-
mittere : hac enim temeritate Àpellem peniculo,
cclo Phidiam, malleo Polycletum muneraremur.
Dabis ergo veniam przsumptioni, papa sancte, fa-
cunde, venerabilis, qux» doctissimo examini tuo na-
urali garrulitate deblaterat. Habet consuetudo no-
$tra pro ritu, ut et si pauca edit, multa conscribat :
veluti est canibus innatum, ut et si non latrant, ta-
men hi:zriant. Memor nostri esse dienare, domine C
papa.
EPISTOLA IV.
Sidonius domino pape Fonteio salutem.
Insinuare quoscunque jam paveo, quia commen-
datis nos damus verba, vos munera : tanquam non
principafitas sit censenda beneficii, quod a me pec-
eatore digressis sanctio communionis portio palet.
Testis horum est Vindicius noster, qui segnius -do-
mum pro muniticenti: γ δι γα fasce remeavit ; quoquo
loci est constanter affirmans, cum sitis opinione
magni, gradu maximi, non tamen esse vos amplius
' dignitate, quam dignatione laudandos. Przedicat san-
etas, melleas et floridas, qux: procedunt de tempe-
rata communione. blanditias; nec tamen ex hoc
nium copiosum verissimis dominis animz: mez, Sim-
plicio et Apollinari, intermina intercessione conferre
vos comperi. Si verum est, rogo ut non habeat ve-
stra caritas finem : si falsum est, peto ul non differat
hahere principium. Praterea commendo gerulum
litterarum, cui istic, id est, in Vasionensi oppido,
quiddam necessitatis exortum sanari vestrae auctori-
latis reverenti:é. pondere potest. Memor nostri esse
diguare, domine papa. |
EPISTOLA V.
Sidonius domino pape Ὁ Agrecio salutem.
Bituricas decreto civium petitus. adveni: causa
fuit evocationis titubans Ecclesiz status; quae nuper
summo viduata pontifice, utriusque professionis ordi-
nibus ambiendi sacerdotii quoddam classicum cecinit.
Fremit populus per studia divisus: pauci alteros,
multi sese non offeruut 1380 solum, sed inferunt.
Si aliquid pro virili portione secundum Deum consulas
veritatemque, omnia incurrunt levia, varia, fucata :
et quid dicam? sola est illie simplex impudentia. Et
nisi me immerito queri judicaretis, dicere auderem,
tun. prxcipitis auimi esse plerosque tamque pericu-
losi, ut sacrosanctam sedem dignitatemque affectare
pretio oblato non reformident ; et tem jam dudum in
nundinam mitti auctionemque potuisse, si quam pa-
ratus invenitur emptor, venditor tam desperatis in-
veniretur. Proinde quiso ut officii mei novitatem,
pudorem, necessitatem, spectatissimi adventus tui
^rnes contubernio, tuleris auxilio. Nec te, quanquam
* .
βιδλία τῶν ᾿Αριστείδου Νιλησιαχῶν. Meminit et Lucia- D r;cas venerat Sidonius, aget postea epistola 9. Ex
nus in dialogo cui titulus Ἔρωτες. Hinc et Milesiz
Punicz Apuleii dicte a Severo imp. in epistola, quia
Milesiarum genio script:e ab auctore Poeno. De his
et Hieronymus apologia 1 in Rufinum : Quasi noa
cirratorum turba Milesiorumin schola figmenta decautet.
^ Episcopo Bellicensi. Numeratur inter episcopos
qui synodo Arelatensi interfuerunt.
b Senoui:, hoc est provinciz quartz Lugdunensis
metropolitano: cujus inter sanctos antistites suos
festum diem agunt Senonenses idibus Juniis. Cave
cum Agrocio altero confundas. Cujus nomen in sy-
nodo Agathensi legitur, et ad quem scripta exstat
epistola synodi Carpentoratensis. Hic enim multo
posterior, et alterius sedis fuit episcopus, Antipoli-
tang. nimirum, in Alpium maritimarum provincia.
De Bituricensis episcopi electione cujus gratia Ditu-
hac autem ct octava, ad Euplironium , quie in. non-
nullis exemplaribus huic proxime subjungitur, obser-
vare est, moris olim fuisse in constituendis episcopis,
ut si quando provincialium episcoporum legitimus
numerus deficeret, ex finitimis provinciis alios ad-
vocarent. Quos quidem etsi numerus alioqui non
deesset, pro arbitrio tamen provincialium episcopo-
rum adhibere ex synodi Niczmn:e decretis licuisse,
docet epistola synodi Constantinopolitanze, quam re-
citat Theodoretus lib. v, cap. 8: Περὲ δὲ τῶν κατὰ
μέρος ἐν ταῖς ἐχχλησίχις παλαιὸς τε, ὡς ἴσθε, θεσμὸς,
χεχράτηχε, γαὶ τῶν ἁγίων ἐν τῇ Νιχαίᾳ πατέρων ὁροξ,
καθ᾽ ἑχάστην ἐπαρχίαν τοὺς τῆς ἐπαρχίας, χαὲ εἴπε
ἐκεῖνοι βούλοιντο, σὺν αὐτοῖς τοὺς opopeug, πρὸς τὸ
συμφέρον ποιεῖσθαι τὰς χειροτονίας.
EPISTOLARUM LIB. VII.
510
nim caput es, inter hiec dubia subtraxeris A spiritualium testimoniorum muerone confoderis :
onibus medendis Aquitanorum : quia minimum
quod nobis est in babitatione divisa provincia,
) in religione causa conjuugitur. His accedit
le urbibus ^ Aquitanic:e prim: solum oppidum
ium Romanis reliquum partibus bella fecerunt.
pter in constituendo przfate civitatis anti-
provincialium collegarum deficimur numero,
etropolitanorum reficiamur assensu. De ca-
[uod ad honoris vestri speciat. przerogativam,
a me hactenus nominatus, nullus adhibitus,
electus est : omnia censur:z tuz salva, illibata,
servantur. Tantum hoc mecum duco, vestras
8 personas, exspectare voluntates, laudare ᾿
das: ct cum in locum statuinque pontificis
servata czterorum tam reverentia quam pace ponti-
ficum; non injuria tibi defleo, qualiter ecclesiasticas
caulas istius aeris lupus qui peccatis pereuntiuim sa-
ginatur animarun, clandestino morsu necdum 184
intellecti dentis arrodat. Namque hostis antiquus,
quo facilius insultet balatibus ovium destitutarum,
prius dormitantium incipit cervicibus imminere pa-
storum. Neque ego ità mei meminens non sum, ut
nequaquam me hunc esse reminiscar; quem longis
adhuc ablnenda fletibus conscientia premat; cujus
stercora tamen, sub ope Christi, quandoque mysticis
orationum tuarum rastris eruderabuntur. Sed quo-
niam supereminet privati reatus verecundiam publica
salus, non *verebor, eisi carpat zelum in me fidei
δ sufficitur, ut a vobis prxceptum, 1381 a me B sinister interpres, sub vanitatis invidia causam pro-
at obsequium. Sed si (quod tamen arbitror
» fore) precibus meis apud vos malesuadus ob-
interpres, poteritis presentiam vestram potius
re quam culpam : sicut e diverso, si venilis,
tis quia terminus potuerit poni vestrze quidem
, 864 non potuerit caritati. Memor nostri esse
, domine papa.
EPISTOLA VI.
jidonius domino pape * Basilio salutem
nobis, munere Dei, novo nostrorum tem-
exemplo, amicitiarum velera jura: diuque
d invicem diligimus ex »quo. Porro autem,
j communem conscientiam pertinet, tu patro-
nanquam hoc ipsum prasumptiose arrogan-
loquar. Namque iniquitas mea tanta est, ut
de lapsuum ejus assiduitate vix eliam {28
ationis efficacia queat. Igitur quia mihi es
Irocinio quam dilectione bis dominus, pariter
memini probe, quo polleas vigne sensuum,
erborum : qui viderim Modaharium civem
, Arianze hazreseos jacula vibrantem , quo tu
wincim quart: Lugdunensis, ut observatum
»pist. 18, lib. iv.
lib. iv, epist. 18, Lugdunensem secundam. Pro-
olim, cum simplices essent, plerxque postea
um nutu in plures dividi ceperunt. Hinc orta
ina, ut alix primz dicerentur, aliz secundze,
et ita deinceps pro numero provinciarum. ἢ
is igitur dux fuerunt. Prima, cujus caput
»«; secunda, cujus caput Burdegala. Semper
9 divisis provinciis pars illa prim» no-
nuit, cui metropolis obtigit, quz totius pro-
ante divisionem caput erat : ut Narbonensis
licta est, in qua Narbo, Lugdunensis prima in
gdunum, Aquitania prima in qua Bituriges.
t primarum provinciarum metropolitani pri-
want reliquarum ejusdem nominis provineia-
icut enim Lugdunensis episcopus, ut liquet ex
ij VII epist. 55 et 56, lib. vr. Primas est
' Lugdunensium : sic Bituricensis utriusque
lig. Atque ita ferme in aliis proviaciis, cum
plures fiebant, idem mos fuit, ut in ea pri-
et qux prima et antiquissima inter metropoles
iarum Sextiarum , ut reor, episcopo. Ut ita
m facit, quod sub finem epistolze Basilium
iedium esse dicat inter Leontium Arclaten-
dero veritatis. 3 Evarix, rex Gothorum, quod limitem
regui Sui, rupto dissolutoque federe antiquo, vel
utatur armorum jure, vel promóvet, nec nobis pec-
catoribus hic accusare, nec vobis sanctis hic discutere
permissum est. Quin potius si requiras, ordinis res
est, ut et dives hic purpura, byssoque veletur, et
Lazarus hic ulceribus et paupertate feriatur. Ordinis
res est, ut dum in hac allegorica versamur /Egypto,
Pharao incedat cum diademate, lsraelita cum co-
phino. Ordinis res est, ut dum in hac figurate
Babylonis fornace decoquimur, nos cum Jeremia
spiritualem Jerusalem suspiriosis plangamus ululati-
bus, et Assur fasiu regio tonans sanctorum sancta
proculcet. Quibus przesentum ego futurarumque besti-
tudinum vieissitudinibus inspectis, communia patien-
tius incommoda fero. Primum, quod mihi qux me-
rear introspicienti , quzecunque adversa proveuerint,
leviora reputabuntur; dein 1383 quod certum scio,
maximum esse remedium interioris hominis, si in
hac area mundi variis passionum flagellis trituretur
exterior. Sed quod fatendum est, praffatum regem
sem, Faustum Reiorum, et Grecum Massilia episco-
pos : inter has autem.urbes medio prope spatio sita
est metropolis Aquensium. Basilii autem hujus, tunc
adliuc presbyteri, prudens consilium factumque in
funere Hilarii episcopi Arelatensis narrat auctor vita
llilarii.
4 Euricus, qui et Eoricus, lib. vut, epist. 9. Sic
Deudorix apud Strabonem et Theuderis ac Theodo-
ricus, unicum est oomen. Hujus vero Euricianam iu
catliolicos persecutionis, Sidoniique epistolz: meminit
Gregorius Turon. lib. t, cap. 25 : Sidonii, inquit,
tempore Évaria. rex. Gothorum, excedens. Hispanum
limitem, gravem in Galliis «uper Christianos intulit
persecutionem. Truncabat passim perversitali sug non
consentientes, clericos carceribus subigebat ; sacerdotes
vero alio; dabat exsilio, alios gladio trucidabat. Nam '
el ipsos sacrorum templorum aditus spinis jusserat
obserari scilicet ut raritas ingrediendi oblivionzm face-
ret fidei. Maxime tunc Novempopulange, gemineque
Aquitanig urbes ab hac tempestate depopulate sunt.
Exstatque hodie 'et pro hac causa ad. Basilium episco-
pum nobilis Sidonii ipsius epistola. Ilxc ille, Sidonii
werens vestigiis. Nam in Novempopulis sunt Elusaui,
Vasates, Convene, Auscenses: reliqui in duabus
Aquitaniis, Sed apud Gregorium mendose legitur :
geminegue Germanic
in
SIDONI! APOLLINARIS
572
Gothorum, "quanquam sit ob virium merita terribilis, A ecclesiarum conventicula rarescunt. Quid enim fide-
non tam Romanis menibus quam legibus Christianis
-insidiaturum pavesco. Tantum, ut ferunt, ori, tantum
'peetori suo catholici mentio nominis acet, ut am-
bigass, ampliusne sux gentis, an sua sectis teneat
principatum. Ad hoc, armis potens, acer animis,
.alacer annis, hunc solum patitur errorem, quod
putat sibi tractatuum consiliorumque successum tri-
bui pro religione legitima, quem potius assequitur
pro felicitate terrena. Propter quod discite cito
eatholici status valetudinem occultam, ut apertam
festinetis adhibere medicinam. Burdegala, Petro-
cori, Ruteni, Lemovices, Gabalitani, ^ Elusani ,
Vasates, ? Convenz, Auscenses, multoque jam major
mumerus civitatum, summis sacerdotibus ipsorum
morte truncatis, * nec ullis deinceps episcopis in de-
tunctorum ofíicia suffectis (per quos utique minorum
ordiaum ministeria subrogabantur), latum spiritualis
ruine limitem traxit. Quam fere constat sic per sin-
gulos dies morientum patrum proficere defectu, ut
mon solum quoslibet hzreticos presentium, verum
etiam hzresiarchas priorum temporum potaerit in--
flectere : ita populos excessu pontificum orbatos,
tristis intercise fidei ;desperatio premit. Nulla in
desolatis cura dicecesibus parochiisque. Videas in
"Ecclesiis aut putres culminum lapsus, aut 184 val-
varum cardinibus avulsis, basilicarum aditus hispi-
dorum veprium fruticibus obstructos. Ipsa, proh
dolor! videas armenta, non modo semipatentibus
jacere vestibulis, sed etiam herbosa viridantium
altarium latera depasci. Sed jam nec per rusticas C
solum solitudo oarochias: ipsa insuper urbanarum
^ Nulla est injuria quod Elusanos przponat cseteris
Novempopulanis. Fuit cnim, eum Elusa metropolis
esset to'ius provincie, et sub ea cuir reliquis civi-
tas ÀAusciorum, qui: nunc metropolis : ut testantur
non modo veteres Notiti:: provinciarum, ie quibus
Novempopulanz civitates hoc modo describuntur :
Metropolis civitas Elusatium, civitas Aquensium , et
post alias postrema, ci'itas ÁAusciorum; verum etiam
subscriptiones antiquarum synodorum. Agsthensi
etenim concilio subseripserunt Clarus Elus:ie metro-
[olitanus et Nicetius Ausciorum ,episcopus; Aure-
ianensi 7/& primo Leontius, non Tolosane, ut
peram excusuin est, sed Elosau:x metropolis, et
Icetius idem Ausciorum episcopus. Remensi denique
apud Flodoardum lib. n, cap. 5, subscripsere itidem
Senocus Elosanensis et Auderitus Auscensis: eo-
demque exemplo in aliis, quandiu metropolis fuit
Efusa. Nunc enim, 40} rerum vices! sine episcopo
in vicum pene redacta 6581. Eusam ab incolis, sive
* dici, recte docuit Scaliger ad Ausonium.
Errant vero, et Ammiano Marcellino errorem affin-
gunt, qui in his ejus verbis lib. xv, Jn Narbonensi
Clusa est Narbona et Tolosa, pro clusa Elusam legi
volunt. Elusa enim in Novempopulis est, non in
Narbonensl. Nec minus falluntur qui Elusonem Pau-
lini epist. 6, sive Elusionem, ut est in Itinerario
Bordegalensi , eamdem cum Elusa faciunt : cum
Elusio inter Tolosam et Narbonem sita fuerit in
Narbonensi, Elusa inter Auscios et Burdegalam, in
Novempopulana, ut dietum est. Ad eam quoque per-
tinet vetus inscriptio Nemausi, quie continet epita-
phium L. Taurini Aurelii civis Elusensis.
b Qui nunc Comingenses. Narbonensibus oroximi
: rant, dedi jussi sunt ut
libus solatii superest, quaudo clericalis non odo
disciplina, verum etiam memoria perit? Equidem
cum clericus quisque defungitur, si benedictione
succidua uon accipiat dignitatis hxredem, in illa
ecclesia sacerdotium moritur, non sacerdos. Atque
ita quid spei restare pronunties , ubi facit terminus
hominis finem religionis * Altius insp'cite spiritua-
Jium damna membrorum; profecto intelligetis quanti
subripiuntur episcopi, tantorum vobis populorum
fidem periclitaturam. Taceo vestros 4 Crocum Sim-
pliciumque collegas, quos cathedris sibi traditis
eliminatos, similis exsilii cruciat pena dissimilis.
Namque unus ipsorum se dolet non videre, quo re-
deat : alter 86 dolet videre, quo non redit. Tu sacra-
B (issimorum pontificum Leontii, Fausti, Greci, urbe,
ordine, caritete medius iuveniris: per vos mala
foederum currunt, per vos regni utriusque pacta
conditionesque portantur. Agile quatenus hzc sit
amicitia, concordia principalis, ut episcopali or-
dinatione permissa, populos Galliarum quos limes
Gothic:e sortis incluserit, teneamus ex flde, etsi
non tenemus' ex fcedere. Memor nostri esse dignare,
domine papa.
185 EPISTOLA VII.
Sidonius domino pape * Greco salutem.
Ecce iterum Amantius nugigerulus noster Massi
liam suam repetit, aliquid, ut moris est, de manu-
biis civitatis domum reportaturus, si tamen cata-
plus arriserit : per quem joculariter plura gar-
rirem , si pariter unus idemque valeret animus
exercere lta et tristia sustinere. Siquidem nostri
ad fontes Garumnz. Horum olim civitas Lugdunum,
Λούγδουνον Κονουενῶν dicta Straboni et Ptolemzo.
At Comingensium hodie caput et sedes episcoporum,
civitas S. Bertrandi : quam ipsam Lugdunum esse
persuadet situs, ab eo nihil discrepans, quem urbis
Convenicaz describit Gregorius Turon. lib. vti, eap. 54.
Posita enim est in colle. Lugdunum autem vetere
Gallorum lingua est Clarus Mons. /Ethici quidem
Itinerarium, cum ab Aquis Tarbellicis Tolosam iter
assignat per Lugdunum; item.cum ab Agenno Lug-
dunum millia passuum numerat, 65 de Lugduno Con-
venarum accipi debet.
c ]loc ipsum in persecutione Vandalica deflet
Victor Uticensis , de episcopis agens in exsilium
pulsis ab Hunerico : Quibus, inquit, in exsilio positis
dum obitus obvenisset. non licebat in eorum civita-
tibus alios ordinare. Episcopis ergo morte sublatis
cum alii non subrogarentur, per quos presbyteri,
diacones czterique inferiorum ordinum clerici desi-
guarentur, summam in Ecclesiis omnibus vastitatem
sequi necesse erat.
Croco episcopo inter alios inscripta est epistola
Lucidi presbyteri. Ex quo liquet illum interfuisso
synodo Arelatensi. Episcopus fuit Nemausensis; de
Simplicio autem, non liquet.
* Episcopo Massiliens!, de quo supra. Scripta eo
tempore quo ex fadere pacis a Nepote initze cum
Eurico, Arverni Gothis a Quibus vi capi non potue-
ictum est ad epistolam 1,
lib. 1i. Propterea Sidonius non immerito queritur
Arvernorum meliorem fuisse sub bello quam sub pace
conditionem. .
n IM MIT Iran Null.
$75
EPISTOLARUM LIB. VH. -
δ
hic nunc est infelicis anguli status; cujus, ut. fama À Namque alia regio tradita servitium aperat, Arverna
confirmat, melior fuit sub bello quam sub pace
conditio. Facta est servitus nostra pretium secu-
ritatis aliene. Arvernorum , proh dolor! servi-
tus : qui, si prisca replicarentur, audebant se quon-
dam fratres Latio dicere, et sanguine ab lliaco po-
pulos computare. Si recentia memorabuntur, ii sunt
qui viribus propriis hostium publicorum arma remo-
rati sunt : cui sxpe populo Gothus non fuit clauso
intra moenia formidini, cum vicissim ipse fieret op-
pagnatoribus positis intra castra terrori. lli sunt qui
sibi adversus vicinorum aciem tam duces fuere
quam milites. De quorum tamen sorte certaminum,.
δὶ quid prosperum cessit, vos secunda solata sunt;
δὶ quid contrarium , illos adversa fregerunt. llli
amore reipublicze ἃ Seronatum, barbaris provincias
propinantem non timuere legibus tradere; quem
convictum deinceps respublica vix przsumpsit occi-
dere. Hoccine meruerunt inopia, flamma, ferrum,
pestilentia, pingues czedibus gladii, 186 et macri
jejuniis przliatores? Propter hujus tamen inclyte
pacis exspectationem, avulsas muralibus rimis her-
bas in cibum traximus ; crebro per ignorantiam ve-
nenatis graminibus infecti, quie indiscretis foliis suc-
cisque viridantia, s:pe manus fame concolor legit.
Pro iis tot tantisque devotionis experimentis nostri
(quintum audio) facta jactura est : pudeat vos,
precamur, hujus feederis nec utilis nec decori. Per
vos legationes meant. Vobis primum, quanquam
principe absente, non solum tractata reserantur, ve-
rom etiam tractanda committuntur. Veniabilis sit,
quiesumus, apud aures vestras veritatis asperitas,
cujus convicii invidiam dolor eripit. Paruin in com-
mune consulitis : et cum in concilium convenitis,
nom tam cure est publicis mederi periculis, quam
privatis studere fortunis : quod utique sspe diuque
facientes, jam 5 non primi comprovincialium copi-
stis esse, sed ultimi, At quousque ἰδ: poterunt du-
rare przstigi& ? Non enim diutius ipsi majores nostri
boc nomine gloriabuntur, qui minores incipiunt non
babere. Quapropter vel consilio, quo potestis, sta-
tum copncordiz tam turpis incidite. Adhuc si necesse
est obsideri, adhuc pugnare, adhuc esurire delectat.
Si vero iradimur, qui non potuimus viribus obüneri,
invenisse vos certum est, quid borbàrum suaderetis
ignavi. Sed cur dolori nimio frena laxamus? Quin D
potius ignoscite afflictis, nec imputate mcrentibus.
755 * De quo lib. n, epist. 1, et lib. v, epist.
Xu.
b Episcoporum provincie Arelatensis. Massilia
olim provincie fuerat Viennensis : at Sidonii zvo
Arelatensi attribuebatur, Jam enim Leonis magni
decreto divisa in duas fuerat provincia Viennensis ;
$a ut pars Vienn: cederet metropoli, pare Arelato.
ἤπιος Arelatensis autem. provincie civitates prima
«erat Massilia ; tum Avenio, Arausio, Carpentorate,
"Wasio et ali». Primi ergo comprovincialium epi-
φοοορὶ Massilieuses. At nunc, ait Sidonius, reliquis
flere civitatibus in Gothorum vel Burgundionum po-
estatem redactis, jam non primi in ea provincia coe-
Tperant esse, sed ultimi.
4 Augustodunensi episcopo : ad quem est epist. 2,
supplicium. Sane si medicari nostris 187 ultimis
non valetis, saltem hoc efficite prece sedula, ut san-
guis vivat quorum est moritura libertas ; parate ex-
sulibus terram, capiendis redemptionem, viaticum
peregrinaturis. Si murus ; noster aperitur hostibus,
non sit clausus vester hospitibus. Memor nostri esse
dignare, domine papa.
] EPISTOLA VIII.
Sidonius domino pape * Euphronio salutem.
Quandoquidem me clericalis officii vincula ligant,
felicissimum mediocritatis mezx statum pronuutia-
rem, si nobis haberentur 4 quam territoria vicina,
tam monia. De minimis videlicel rebus coronam
tuam maximisque consulerem : fieretque actionum
B mearum quasi cujuspiam fluvii placidissimus cursus
atque inoffensus, si e tractatu tuo. veluti e saluber-
rimo fonte imanaret. Procul dubio tunc ille non esset
aut spumosus per jactantiam, aut turbidus per $u-
perbiam, aut coenosus per conscientiam, aut praeceps
per juventutem. Quin potius in illo squalidum δὲ
quid ac putre sorderet, totum id admixta consilii
tui vena dilueret. Sed quod hujuscemodi votis spatia
sunt longa inter posita prepedimento, sedulo precor,
ut consulentem de scrupulo incurse ombiguitatis
expedias: et quia * Simplicium spectabilem virum
episcopum sibi flagitat populus Biturix ordinari,
quid super tanto debeam negojio facere decernas.
llujus es namque vel erga me dignationis, vel erga
reliquos 1868 auctoritatis, ut si quid fieri voles (vo?
C les autem quidquid zquissimum est), non suadere
tam debeas, quam jubere. De quo tamen Simplicio
scitote narrari plurima bona, atque ea quidem a plu-
rimis bonis. Qux testimonia mihi prima fronte col-
loquii non satis grata, quia satis gratiosa, judicaban-
"tur. At postquam mulos ejus nihil vidi amplius
quam silere, atque eos maxime qui fidem fovent
Arianorum ; neque quippiam nominato, licet necdum
nostr professionis, illicitum opponi : animum ad-
verti exactissimum virum posse censeri, de quo ci-
vis malus loqui, borius tacere non posset. Sed eur
ego ista h:ec ineptus adjeci, tanquam darem consi-
lium qui poposci? Quin potius omnia ex vestro
nutu, arbitrio, litterisque disponentur, sacerdotibus,
popularibus manifestabuutur. Neque enim ita desipi-
mus in totum, ut evocandum te primum, sí venire
possibile est ; deinde si quid secus, certe consulen-
lib. 1v, et de quo epistola ultima lib. ix. Colitur inter
sanctos i nonas Augusti. Subscripsit epistole Fau-
sli et synodo Arelatensi. Ante episcopatum vero ba-
silicam S. Symphoriani in urbe sua condidit, ut. au--
ctor est Gregorius Turon. lib. u, cap. 15. Hujus et
Lupi Tr'cas:ini habemus epistolam, cujus ante men-
tio facta est, de bigamis clericis et iis qui uxores
duxerunt; alteram desideramus quam ]datio te:te
ad Agrippinum comitem scripserat, de prodigiis quie
in Gallia sub Attilze adventum visa sunt. ]
4 Arverni /Eduos contingunt. Itaque inter utrius-
que populi diceceses οἱ territoria nihil interjectum,
Αἱ inter urbes ipsas longa dierum aliquot interpo
Sila spatia.
* De quo in concione, post epistolam sequentem.
515
SIDONII APOLLINARIS
Bm us a
516
dum decerneremus, nisi in omnibus obseeuturi. A tacendi patientiam quam loquendi monstrasse doctri-
Memor nostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA IX.
Sidonius domino pape ^ Perpetuo salutem.
Desiderio spiritualium lectionum quarum tibi tam
per authenticos quam per disputatores bibliotlieca
fidei catholica perfamiliaris est, etiam illa qux
maxime tuarum scilicet aurium minime digna sunt
occupare censuram, noscere 1389 cupis. Siquidem
injungis, ut orationem quam videor ad plebem Bitu-
rigis in ecclesia sermocinatus, (ibi dirigam : cui non
rhetorica partitio, non oratorie mine, non gram-
maticales figurz , congruentem decorem, discipli-
namque suppeditaverunt. Neque enim illic, ut exacte
perorantibus mos est, aut pondera liüistorica, aut
poetica schemata, scintillasve controversalium clau-
sularum libuit aptari. Nam cum me partium seditio-
nes, studia, varietates, in diversa raptarent; sic
dictandi mihi materiam suggerebat injuria, quod tem-
pus oceupatio subtrabebat. Etenim tanta turba com-
petitorum, ut cathedra unius numerosissimos candi-
datos nec duo recipere scamna potuissent. (innes
placebant eibi, omnes omnibus displicebant. Neque
enim valuissemus aliquid in commune consulere,
'nisi judicii sui faciens plebs lenita jacturam, sacer-
dotali sc potius judicio subdidisset : presbyterorum
- sane paucis angulatim P fringultientibus; porro au-
lem palam ne mussitantibus quidem ; quia plerique
non minus suum quam reliquos ordines pertimesce-
bant. Igitur dum publice totos singuli cavent, fa-
nam : et sic incipientes quosque inter disputantium
conseclaneorum cathedras mutum sustinuisse quin -
quennium; ut ellam celeriora quorumpiam ingenia
non liceret ante laudari quam deceret agnosci. lta
fiebat, ut eosdem post longam taciturnitatem locutos,
.quisque audire cocperat, non taceret : quia donec
scientiam natura combiberit, non major est gloria
dixisse quod noveris, quam siluisse quod nescias.
Αἱ nunc mediocritatem meam manet longe diversa
conditio : cui per suspiriosas voragines et flagitio-
rum volutabra gradienti , professionis hujusce pon-
dus impactum est. Et priusquam ulli bonorum red-
dam discentis obsequium, cogor debere c:zteris do-
centis officium. Adjicitur huic impossibilitati pondus
B pudoris; quod mihi peculiariter pagine decretalis
oblatu, * pontificis eligendi mandastis arbitrium, co-
ram sacrosancto et pontificatu maximo 4 dignissimo
papa : qui cum sil. suzxe provincie capul, sit etiam
mihi institutione, facundia , privilegio, tempore,
vate przstantior : ego deque, coramque metropo-
litano verba facturus, et provincialis, et junior, pa-
riter fero imperiti verecundiam, procacis invidiam.
Sed quoniam vestro sic libitum errori, ut ipse pru-
dentia carens, prudentem vobis, in cujusque perso-
nam 191 bona multa concurrant, sub ope Chiristj
episcopum exquiram : noveritis hujusmodi assensu
multum me honoris, plus oneris excipere. Primore
loco, grandem publicx opinionis sarcinam penditote,
quod iujunxistis incipienti consummata judicia : at-
' etum est ut omnes non aspernanter audirent, quod C que ab hoc rectum concilii tramitem postulatis, in
deinceps ambienter expeterent. Itaque paginam sume
- subditis voluminibus adjunctam : quam duabus vigi-
lis unius noctis axstivxe, Christo teste, dictatam,
plurimum vereor, ne ipsi amplius lectioni qu: hoc,
de se probat, quam mihi credas. Meinor nostri esse
dignare, domine papa. *
TEN CONCIO.
: 190 Refert historia szcularis, dilectissuni, quem-
dam philosophorum discipulis advenientibus prius
ἃ Turonum épiscopo,, tertiz Lugaunensis metro-
litano : cujus provincie duabus synodis praefuit,
enetic:e ei Turonensi. Huic ergo mittit. Sidonius
concionem quam ad plebem Bituricam in Simplicii
episcopi electione habuerat. De Perpetuo et basilica
8. Martini ab eo structa, jam dictum est lib. iv, epist.
quo recolitis adhuc nuper erratum. Igitur quia vobis
id fuit cordi, obsecro, ut quales nos fide creditis,
tales intercessione faciatis ; atque dignemini humilita-
tem nostram orationibus potius in coelum ferre * quam
plausibus. Primum tamen nosse vos par est, in quas
me obloquiorum scyllas, et in quos linguarum, sed
humanarum latratus quorumdam vos infamare co-
nantum turbo conjecerit. Est enim. hzc quzdam vis .
malis moribus, ut innocentiam multitudinis devenu-
instituto. Sed provincialibus ab Eurico sublatis, vici-
narum provinciarum evocandi fuerunt episcopi : et
populus, cum e magno candidatorum numero incertus
esset quem expeteret, communi decreto suffragia sua
in unius Sidonii Arvernorum episcopi arbitrio et vo-
luntate constituit. Sidonius Simp'iciuni virum specta-
48. Meminit cjusdem cum laude aliquot locis Pauli- D bilem delegit.
nus lib. v1 de Vita S. Martini, et in versibus de Ne-
potulo.
b Passerum more garrientibus. Nam passerum est
fringultire seu fringutire.- Unde Sidonius lib. ix,
epist, 2 : lringultientes passerum susurros proprie
dixit; et passerum genus est fringillus. Glossz,
σπίνος ὁ ac povDoc, fringillus.
ς Quz de populi suffragiis in episcopis eligendis
ad epistolam uitimain lib. 1v notavimus, cadem vale-
bant in creandi metropolitani comitiis : quibus pimi-
rum prxerat qui prarogativa collegis provincialibus
antéibat. Leo Magnus ad Anastasium epist. 82: Me-
tropolitano, inquit, defuncto, provinciales episcopi ad .
civitatem metropolitanam convenire debebunt, ut. om-
nium "JG clericorum atque. omnium. civium. volun-
tate discussa, ex presbyteris ejus Ecclesie, vel diaconus
optimus eligatur. Fecissent ergo Bituriges ex vetere
" d Agroecio Senonensi, quem epist. 5, invitarat,
Coram hoc ergo metropolitano verba facturus erat de
metropolitani Bituricensis electione, ipse provincia-
lis tantum episcopus : quanquam inter comprovin-
ciales Aquitani€ primi episcopos principem locum
obtinet episcopus Arvernorum,
ὁ Deprecatur inanem plausum, qui frequens olim ab
auditorum corona excitari solebat, etiam in sacris
concionibus. Ita et Chrysostomus ᾿ἀνδριάντων xi: Τί
μοι τῶν χρότων ὄφελος τούτων ; τί δὲ τῶν ἐπαίνων, xal
τῶν θορύθων ; ἔπαινος ἐμοὶ, τὸ διὰ τῶν ἔργων ὑμᾶς ἐπι-
δεῖξαι τὰ λεγόμενα πάντος. Quis mihi (ructus plausuum
istorum ? aut quis laudum et strepituum? Laus mea est,
ut ea que dicuntur, rebus (actisque ipsis omnes exhi-
beatis. Quem morem Bernardi etiam temporibus per-
Qurasse nonnullx ejus homilio declarant.
s
et
δ
SIDONII -APOLLEINARIS
580
panem ille potius qui non erat redditurus agnovit. A rum, aut altarium cathedras eum soi ordinis laude
Si necessitas 198 airripiendse legationis incubuit,
' non ille semel pro hac civitate stetit ante pellitos
reges, vel ante principes purpuratos, Si ambigitur,
quo iwagistro rudimentis. fidei fuerit. imbutus , ut
proverbialier lequar, dom? habuit unde disceret.
Postremo. isie est ille, carissimi, eui in tenebris er-
gsstularibus constituto, multipliciter obserata bar-
bariei carceris divinitus claustra patuerunt. I-tum,
ut audivimus, ^ tam socero quam patre postposilis,
ad sacerdotium duci oportere vociferabimini. Quo
quidem tempore plurimum laudis domum retulit,
quando honorari parentum inaluit dignitate quam
propria. Pene Lrausieram quod prateriri non opor-
tuerat. Sub Moyse quondam, sicut psalmographus
ait, in diebus antiquis, ut tabernaculi foederis forma B vestram veterem consonate.
consurgeret, totus Israel in eremo ante Beseleelis pe-
de:, oblaiitii symbolum coacervavit impendii. Salo-
mon deinceps, ut templum :edificaret iu Solymis, s0-
lidas populi vires in opere concussit : quamvis Palz-
Sünorum captivas opes, et circumjectorum reguin
tributarias functiones, australis reginx Sabaitis gaza
cumulaverit. llic vobis ecclesiam juvenis, miles, te-
muis, solus, adhuc filius familias, et jam pater ex-
' struxit. Nec illum a proposita devotione suspendit
vel tenacitas senum , vel intuitus parvulorum : el
tamen fuit ^ morum f(aclura quz taceret. Vir. est
namque, ni fallor, totius popularitatis alienus : gra-
tiam non capiat omniu , sed bonorum ; non indi-
scretia familiaritate vilescens , sed exaininata sodali-
taie pretiosus; et 196 bono viratu aemulis suis ma-
.gis prodesse cupiens quam placere ; severis patribus
comparandus, qui juvenum filiorum non tam cogitant
vota quam commoda. in adversis constaus, in dubiis
fidus, in prosperis i odestus, in habitu simplex, in
sermone comis, in contubernio xequalis, in consilio
przcellens. Amicitias probatas enixe expetit, con-
stanter retinet, pere.niter servat. Inimicitias indi-
ctas honeste exercet, tarde credit, celeriter deponit :
maxime ambiendus, quia minime anibitiosus , non
studet suscipere sacerdotium, sed inereri. Dicet mibi
aliquis : Unde tibi de illo tam cito tanta comperta
sunt? Cui res; ondeo, Prius Bituriges noveram quam
Biturigas. Multos in itinere, multos in commilitio, mul-
105 in. contractu, multos in tractatu, multos in sua,
multos in nostra peregrinatione cognoscimus. Plu-
rima notitiz dantur et ex opinione compendia : quia
non tam parvos terminos posuit fam:e natura, quam
patrie. Quocirca si urbium status non tam murorum
ambitu, quam civium claritate taxandus est ; non mo-
do primum qui essetis, sed ubi essetis agnovi. Uxor
. Wi de Palladiorum stirpe descendit, qui aut littera-
t Hinc patet Palladium et 47 Eulodium, qui pro-
vini fuerant episcopi Dituricences, hunc patrein, illum
socerum Simplicii fuisse. Palladii ergo filia , uxor
Sttriplicii.. Infra : Uxor illi de Palladiorum stirpe de-
scendit. Í
b Ita fuerit moribus compositus, ut ecclesiam a se
conditam , laudem vitaus, silentio premeret. Utitur
eadem voce Ruricius epist. 14: Equum qualem jswese-
tenuerunt, Sane quia persona matronz verecundau
et succinclam sui exigit mentionem , coustanter
asiruxerim, respondere illam feminam sacerdotiis
utriusque familie, vel ubi educata crevit, vel ubi
electa migravit. Filios ambo bene et prudenter insti-
tunt; quibus comparatus pater inde felicior incipit
ese, 1977 quia vincitur. Et quia sententiam parvi-
tatis mere in hae electione valituram esse Jurastis
(siquidem non est validius dicere sacramenta, quam
scribere), In nomine Patris, et Filii, et Spiritus san-
cti, Simplicius est, quem provincix nostrae metropo-
litanum , civitatis vestre summum sacerdotem fieri
debere pronuntio. Vos autem de viro de quo loqui-
mur, si novam sententiam meam sequimini, secundum
EPISTOLA X.
Sidonius pape * Auspicio suo salutem.
8i ratio temporum regionumque pateretur, non
per sola officia verborum amicitias semel initas ex-
colere curarem. Sed quoniam fraterns quietis voto
satis obstrepit conflictantium procella regnorun ;
saltim inter diseretos separatosque litterarii consue-
tudo sermonis jure retinebitur, qux fam prideui ca-
ritatis obtentu merito indueta veteribus annuit exem-
plis. Superest ut sollicito veneratori culpam rate
occursionis indulgeas : qux quominus assidue con-
$pectus tui sacrosancta contemplatione potiatur, nune
perieulum de vicinis timet, nunc invidiam de patre-
nis. Sed de his ista hsc. etiain multa sunt. Interim
C Petrum , tribunitium virum, portitorem nostri ser-
monis insinuo, qui id ipsum sedulo exposcit; quique
quid negotii ferat praesentaneo compendiosius potest
intimare memoratu : cui precor, quod in vobis est
opis, intuitu pagine 106 prxsentis accedat ; manente
respectu nihilominus squitatis , contra quam nec
magis familiarium causas commendare Cousucvi.
Memor nostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA XI.
Sidonius domino pape Greco salutem.
Invideo felicitati consuetudinarii portiteris, a que
contigit sepius vos videri. Sed quid de Amantio lo
quar, cum ipsas quoque litteras ineas zemuler, qui
sacrosanctis reserabuntur digitis, inspieientur obtu.
. tibus? Et ego istic inter semiustas muri fragilis clausus
angustias, belli terrore contigui , desiderio de vobis
meo nequaquam satisfaeere permittor. Atque utinam :
hxc esset Arverum forma vel causa regionis , wt
minus excusabiles excusaremur. Sed quod est du-
fius, per injustiti:e nostrz:e merita conficitur, ut. ex-
cusado nobis justa non desit. Quocjrea salutatione
praefata, sicut mos poscit officii, magnopere deposco,
ras destinavi, mansuetudine placidum, membris validum,
firmum robore, forma prasiantem, factura compositum,
animis temperatum.
* Tullensi Leucorum episcopo. Scripta quo tem-
pore Gothi cum Romanis bellum gerebant , et Bur
gundiones Arvernis , ut dictum est, auxilio erant δ
versus Gothos.
4
985
SIDONIÍ APOLLINARIS
$54
'Yricassibus venit : quo loci mihi raptim ac breviter A duntaxat institutorum — tantus colligitur . 2ffectus ,
inspectus, sanctum episcopum Lupum , (acile prin-
cipem pontificum Gallicanorum , sux tam professio-
nis magistrum quam dignitatis auctorem, morum
nobis imitatione restituit. Deus bone? qua viro cen-
sura cum venustate, si quid 90] deliberet forte,
vel suadeat? Abundat animi sale cum cozsulitur,
melle cum consulit. Summa homini cura de litteris,
sed maxime religiosis, in quibus eum magis occupat
medulla sensuum, quam spuma verborum. Tota
illi actionum suarum intentio, celeritas, mora, Chri-
stus est; quodque mirerc vel laudes, nihil otiosum
facit, cum nihil faciat non quietum. Jejuniis dele-
etatur, edulibus acquiescit ; illis adharet propter
consuetudinem crucis, istis flectitur propter gratiam
earitatis. Summo utrumque moderamine : quia
comprimit, quoties prandere statuit, gulam; quoties
abstinere, jactantiam. Officia multiplicat propria,
vitat aliena : cumque ipsi vicissim deceat occurri,
gratius habet, si sibi mutuus honor debeatur mage,
quam rependatur. In convivio, itinere, consessu,
inferioribus cedit ; quo fit ut se illi voluptuosius
turba postponat superiorum. Sermonem maximo
temperamento cum colloquente dispensat; in quo
non patitur ullam, aut verecundiam externus, aut
familiaris injuriam, aut credulus invidiam , aut cu-
riosus repulsam , aut suspiciosus nequitiam : aut
peritus calumniam, aut imperitus infamiam. Sim-
plicitatem columba in ecclesia servat, in foro ser-
pentis astutiam ; bonis prudens, malis cautus, netu-
tris callidus judicatur. Quid plura? Totum te nobis C
ille jam reddidit: totam tuam temperantiam, rcli-
gionem , libertatem , verecundiam , et illam delicata:
meniis pudicissimam teneritudinem jocunda simili-
tudine exscripsit. Quapropter quantum 904 voluc-
ris deinceps frui secreto, indulgere secessui, licebit
ijndulgeas : quandoquidem nos in fratre meo lHime-
rio, avum nomine, patrem facie, utrumque prudentia
jam tenemus. Vale.
EPISTOLA XIV.
Sidonius Philagrio suo salutem.
Proxime inter summates viros (erat et frequens
ordo) vestri mentio fuit. Omnes de te boni in com-
mune senserunt omnia bona, cum tamen singuli
quique varia virtutum genera dixissent. Sane cum
sibi quispiam de przsentia tua, quasi te magis nos- D
sent, prater z::quum gloriarentur, incandui. Quippe
cum dici non squanimiter adinitterem , virum orn-
nium litterarum vicinantibus rusticis, quam institu-
tis fieri remotioribus notiorem, processit in ulte-
riora contentio : et cum aliqui super hoc errore
pervicaciter controversarentur (idiotarum siquidem
est, sicut facile convinci, ita difficile compesci) ,
constanter asserui, si eloquentibus amicis nunquam
agnitio contemplativa proveniat, essc asperum, ut-
cunque tolerabile tamen : quia przvaleant ingenia
$U2, coram quibus imperitia civica peregrinatur, ad
remotarum desideria provinciarum, stylo aduinicu-
lante porrigere : per quem $epenumero absentuim
quantus nec przsentanea sedulitate conficitur. Igitur
si ita est, desistant calumniari communis absentia
necessitatem, 903 vultuum mage quam morum
praedicatores, Equidem si liumana substantia rectius
mole quam mente censeuda est, plurimum ignoro:
quid secundum corpulentiain,
porrecta,
per spatia quamvis
finalem, in homine miremur, quo nibil
sque miserum destitutumque nascendi conditio pro- )
duxit : quippe cum przbeat tanquam ab adverso,
bovi pilus, apro seta, volucri pluma vestitum : qui-
bus insuper, ut vim vel inferant, vel repellant,
cornu, dens, unguis, arma genuina sunt : membra
vero nostra in liunc mundum sola censeas ejecta,
non edita : cumque gignendis artubus animalium cz-
B terorum multifario natura presidio, quasi quaedana
sinu patente mater occurret : humana tantuin (cor-
pora effudit, quorum imbecillitati quodammodo no-
vercaretur. Nam illud, sicuti ego censé, qui δηΐ-
mum tium ineinbris duco potiorem, non habet zequa-
litatem, quod statum nostrum supra pecudes veri
falsijue nescias, ratiocinatio anims intellectualis
evexit : cujus si tantisper summoveanl dignitatem
isti, qui amicos ludificabundi non tam judiciáliter,
quam oculariter intuentur ; dicant, velim, in homi-
nis forma quid satis prastaus, quid spectabile pu-
tent. Proceritatemne? quasi non hzec sepe congruen-
tius trabibus aptetur; an fortitudinem? quz valentior
in leonius cervicis toris regnat; an decorem linea-
mentorum? quem crebro melius inligit, et argilla
e
simulacris, et cera picturjs; an velocitatem? quz
competentius canibus ascribitur; an vigilantiam *
cui certat et noctua; 90/4 an vocem? cui non ces—
serit asinus claritate; an industriam? cui pro suam»
modulo comparari nec formica formidat. Sed forsie—
tanquam non sit emi—
tan przferunt vim videndi :
nentior visus aquilarum. Prafferunt audiendi effica —
ciam: tanquam sus hispidus non antistet auditu.
Praferunt odoraudi subtilitatem : tanquam non prez-
'cedat vultur olfactu. Przferunt gustandi discretio-
nem : tanquam nofi plurimum hinc nos cedamus et
simio. Quid de tactu loquar, quinto sensu corporis
nostri, quem sibi indifferenter tam philosophus
quam vermiculus usurpant? Taceo hic de appetitibus
illecebrosis, quos in coitu motui belluino carnis ,hu-
man:x voluptas inclinata communicat. Ecce quam
miseriam przferunt excoluntque, qui mihi , quod
eis solo sis obtutu notior, turgidi insultant.- Ást ego
illum semper Philagrium video, cujus si tacent's vi-
derem faciem , Philagrium non viderem. Unde illud
simile vulgatum est, quod ait quidam in causa di-
spari, sententia pari : Filium M. Ciceronis populus
Romanus non ugnoscebat loquentem. Conclamsta sunt
namque judicio universali scientiz dignitas, virtus ;
praerogativa cujus ad maximum culmen meritorum
gradibus ascenditur. Primum etiam bestiale corpus,
si jam forte formatum est, dignitate transcendit ma-
teriain informem. Deiude formato preponitur cor-
pus animatum. Tertio procedit animam pecudis
EPISTOLARUM LIB. Vii.
humanus; quia sicut inferior est caro vitz, A
rationi : cujus assequend» substantiam no-
ompotem Deus artifex, ferinam vero impotem
»eit. Ita tamen , quod in statu mentis humana
bipartita conditio. Nam sicut anime, huma-
cet ratiocinantes, hebetes tamen pigrioresque,
lum acutarumque calcantur ingenio; ita si
nt qua sola naturali sapientia vigent , hae pe-
| se meritis superveniri facile concedunt.
1 ego graduum differentiam observans, illum
ium cordis oculo semper inspicio, cui me ani-
Mentialiter, notam morum similitudine facit.
icet bonis omnibus placeas, nemo te plus
intrinsecus intueri, quam qui forinsecus af-
imitari. Sane qualiter studiorum tuorum con-
EPISTOLA XV.
Sidonius * Salonio suo saluteyn.
Quoties Viennam venio, emptum maximo velün,
ut te fratremque communem colonum civitatis ha-
bitatio plus haberet, qui mihi non amore solum,
verum etiam professione sociamini. Sed et ille im»
putationem meam prztextu frequentat suburbani-
tatis eludit : per quam efficitur, ut nobis, nec prse»
sens ipse nec reus sit; et tu habes quo te interim
excuses, quia te diu possidet vix recepta possessio.
Quidquid illud est, jam venite; hac deinceps condi-
tione discessum impetraturi, ut aut vieissim redea-
tis, aut serius. Nam quamlibet ruri positi strenuos
implestis agricolas, tunc vere propriam terram fe-
cundabitis, si ecclesiam quamplurimum colitis, plus
ms flam, consequa paginz parte reserabitur. B colatis. Vale.
ut comperi, quietos; ego et ignavos. Bar-
dias, quia mali putentur; ego etiamsi boni.
ii adhibes diligentiam ; ego quoque in illa pa-
ihi patior nocere desidiam. Comples perse-
Migiosi ;.ego vel imaginem. Aliena non ap-
0 etiam refero ad quaestum, si propria non
X. Delectaris contuberniis eruditorum ; ego
| quamlibet magnam litterari€ arüs exper-
maximam solitudinem appello. Diceris esse
Dus; ego quoque lacrymas omnes perire de-
usas quisque profuderit, nisi quoties Deo sup-
Humanissimus esse narraris; nostram quoque
am nullus, ut specum Polyphemi, hospes ex-
. Summa clementia tibi in famulos esse per-
907 EPISTOLA XVI.
Sidonius Chariobaudi abbati salutem.
Facis, o unice in Cliristo patrone, rem tui pariter
et amoris et moris, quod peregrini curas amici lit-
teris mitigas consolatoriis : atque utinam mei sem-
per sic recorderis, ut sollieitudines ipsas angore
sueciduo concatenatas, qui exhortator attenuas, in-
tercessor incidas? De catero, libertos tuos, causis
quas injuuxeras expeditis, reverti puto; quos [12
strenue cons!at rem peregisse, ut nec eguerint adju-
vari; per quos nocturnalem cucullum, quo membra
confecta jejuniis, inter orandum cubandunique di-
gnanter tegare, transmisi : quanquam non opportune
species villosa mittatar bieme finita, jamque tem- -
'; mee ego torqueor, si mei, quoties pecca- C poribus zstatis appropinquantibus. Vale.
, on toties torqueantur. Jejunandum alternis
non $06 piget sequi : prandendum ? non
mevenire. De cextero, si vos a me videri δεῖ"
jere datur, ita gaudeam , tanquam cui de te
nora subtracta sint. Porro autem, que sint
majora jam satis novi. Propter qua fleri
| potest ut, et δὶ quandoque faeiem tuam co-
ositus inspexero, aliqua de te recens mihi
potius quam sententia accedat. Vale in
le
"nnensi, non tamen episcopo : quod augurati
nulli ex mentione fratris. Hinc enim con-
Ww de Salonio et Verano. fratribus, filiis Eu-
ante episcopatum genitis. Atqui Eucherii ἢ -
nstat ex Salviani verbis in epistola ad Euche-
patre superstite, hoc est Sidonio vixdum
EPISTOLA XVII.
Sidonius 5 Volusiano fratri salutem.
Jubes me, domine frater, lege amicitie quam ne-
fas lzdi, jamdiu desides digitos incudibus officinze
veteris imponere, et sancto Ab:a':e die functo nz-
niam sepulcralem !uctuosis carminibus inscribere.
Celeriter injunctis obsecnndabo, cum tua tractus
auctoritate, tum principaliter amplissimi viri * Vi-
clorii comitis devotione praeventus; quem jure ss-
ducem vocat Victorium , qui ab Eurico rege imposi-
tus Arvernos regebat. Sidonius ergo unius Arver-
nice, Gregorius multarum quibus praeerat civitatum
rationem habuit. Sic enim scribit lib. u, cap. 20 :
Euricus Gothorum rex Victorium ducem super septem
civitates praeposuit : qui protinus Arvernos adveniens ,
. magistros ecclesiarum episcopos esse (0- D civitatem addere voluit. Nam discrimen hoc certum
Hos autem fratres Sidonius episcopos fuisse
pnificat. Alii ergo videntur. Ad Eucherii vero
eferenda '79 potius epistola Ceretii, Salo-
l'erani episcoporum ad Leonem papam scripta,
:stat inter epistolas Leonis. Fuit postea et Sa-
alter episcopus Genavensis, qui Lugdunensi
0 Guntramni regis temporibus subscripsit ,
| Gireiter annis post Sidonium.
atris nomen adduni libri fere omnes : et fra-
appellat Sidonius ,|Volusianum non solum in
istola, verum etiam in 18, lib. iv. Huie autem
epitaphium S. Abrahe, Perse quidem ortu,
i S. Cyrici abbas fuerat in,suburbano Arver-
monasterio, ut auctor est in ejus Vita Grego-
iron. et lib. i Hist., 21.
iem Sidonius comitem , Gregorius Turonensis
PaTaorL. LVIII.
Gregorii 2:vo, et inferiore, comitum atque ducum,
quod comes unius, dux multarum civitatum rector
erat, 4088 singulz suos comites baberent: Idem au-
ctor lib. viu, cap. 18: Nicetius a comitatu Arverno
subimotus ducatum a rege Childeberto expetiit ; et sic
. in urbe Arverna, Ruthena atque Ucetica dux. ordina-
tus est; et lib. ix, . 7 : Ennodius cum ducatum
urbium Turonice atque Pictave ministraret, adhuc et
Vici Juliensis atque Benarne urbium principatum ac-
cipit : sed euntibus comitibus Turonice atque Pictav
urbis ad regem Childebertum, obtinuerunt eum a se
removeri. Gradus igitur quidam a comitatu ad duca-
tum. Fortunatus Sigoaldo comiti :
Rex Childebertus crescens te crescere coga ,
Qui modo dat cowitis, det tibi jura ducis.
19
081
culari patronum, jure ecclesiasuco filium, 908 A
excolo ut cliens, ut pater diligo. * Qui satis docuit,
qui sibi aut qualis erga famulos Christi cura fer-
veret, cum torum circa decumbentis antistitis, non
dignitatem minus quam membra curvatus, ac supra
vultum propiiqua morte pallentem, dolore concolor
facius, quid viro vellet lacrymis iudicibus ostende-
ret. Et quia sibi maximas humandi funeris partes
ipse preripuit, totum apparatum supercurrentis
impendii quod funerando sacerdoti competeret, im-
partiens ; saliem ad obsequium, qux remanserunt,
verba conferimus, nihil aliud exaraturi styli scal-
pentis impressu, quam testimonium mutuse dilectio-
nis. Ceterum viri mores, gesta, virtutes, indignis-
sime meorum dictorum ponderabuntur.
Abraham sanctis merito sociande patronis,
Quos tibi collegas dicere non trep'dem
Nam s c przcedunt, ut mox tamen Ipse Sequare :
Dat partem regui p rtio mar.yrii,
Natus ad Eujliratem, pro Christo ergastula passus,
Et quinquenuali vincula laxa time ;
Elapsus 5 reg: truculento Susidis or:ze,
Occiduum proneras sol.is adusque sofum.
Sed confessorem virtutum signa sequuntur :
Spiritibusque malis fers, fuzit:xe, fugam.
Quaque venis, Lenmurum se clamat « eere turba :
Dzmonas ire jubes exsul in exsilium.
Expeteris cunctis, nec te capit ambitus ullus :
t tibi delatus plus onerosus liouor.
Wofnuleos rcfugis, Byzaut.nosque íragores,
Atque sagittifero monia fraeta Tito.
Murus Alexandri te non teuet, Ant'ochique ;
Spernis Elis:e:e Byrsica tecta domus.
Rura paludicolz temnis populosa Ra. enn,
Et qu:e lauigero de sue uomen habent.
Angulus iste placct, paupertinusque reecessüs,
t casa cui culmo culmina pressa forent.
/Editicag hic ipse Deo venerabiie templum,
Ispe Dei templum corpore facte prius.
Finiti cursus is;ic vitaz-que vizeque,
Sudori superest dupla corona tuo.
Jam te circumstant paradisi millia sacri,
Abraham jam te comperegrinus habet.
Jnde est quod in legibus Vesogothicis dux proviucie
dicitur comes civitatis; et quod a divinorum officio-
rum scriptoribus comparantur cum comitibus epi-
$copi, eum ducibus archiepiscopi ; quia episcopi sin-
gularum erant civitatum, archiepiscopi totius pro-
vinci:e.
δ De Victorio multa passim seribit Gregorius, qu:e
doceut illum non semper sui similem fuisse : quippe
qui propter libidinem ab Arvernis profugus, Roma
tandem ob eadem flagitii lapidibus obrutus vitam fi-
niit. Hoc enim de eo narrat loco supra scripto. At
libro de gloria Confessorum cap. 235, Victorium ait,
cum apud Ricomagurn nostram ad S. Amabilis lipsana
preces fundere detrectaret, divino miraculo compul-
sum obtemperasse.
;, Pb Regi Persarum, De regum Persarum in Chiistia-
nos per:ecutione, quam exorsi sunt Isdigertes et
Vararanes, scribit inler ezeteros Theodoretus lib. v
Hist., cap. 58.
80 * Eupliratis, Abraham enim Persa erat, na-
tus ad Euphratem. Beatorum autem sedes significat,
alindens ad paradisum Edem, ex quo fluere Euphra-
tem produnt sacr:e Littevz.- Ceterum Abrahize hujus
epitaphio alterum attexam, nondum opinor editum,
Augu presbyteri, quod in S. Hagne: basilica Rome
olim descriptum retinet codex S. Marie Virdunensis.
EPITAPHIUM AUGUST! PBESBYTEM.
Hoc, Áuguste, quidem, tumulo tua membra teguntur,
Sed nunquam meritum pervula claudit hümos
Corpus habet tellus, animam colestib regna.
Sic sedes proprias singula rite tenent
SIDONII APOLLINARIS
583
Jam patriam ingrederis, sed de qua decidit Adan,
Jam potes * ad fontem fluminis ire tui.
Ecce, ut inJunxeras, qu: restat sepulto justa per-
solvimus; sed si vicissim caritatis impériis fratrés,
amicos, commilitoties obseq:i déeet, ad vicem quaeso
tu quoque, quibus emines itistitutis, discipulos οἱ υὲ
aggredere solari; fluctuantemijue regülam fratrorh
destitutorum, secundum 4 statuta. Lirihettsimiit pa-
wum, vel Grinincensium festinus fHformá ; eujus
disciplinze si qui rebelles, ipse castiga; si qui séjua-
ces, ipsc 'cellandà. Prpositus illis quidem videte
sanctus Auxanius, qui vir, ut nosti; plüsciilum justo
et corpore infirmus, et vetecandus ihgenio, coqué
parendi quam imperandi promptior, exigit te regit,
ut tuo ipse sub magisterio monasterii magistéft atée:
| dàt : et. si quis 910 illum de jun oribós spréverit
tanquam imperitum vel pusillanimem, per té utate
sentiat utrumque non impune contem1i, Quid tnuTta?
vis ut paucis quid velim agnoscas? quzsó ut abbas
sit fratrer Auxanius supra congregationem, * (d. veró
et supra abbatem. Vale. MEM
EPISTOLA XVII.
Sidonius Constautio suo salutem.
f A te pritcipium, tibi desinet : nam petitum mi-
simus opus, raptim relectis exemplaribus; quse. oly
lroc in manus pauca venerunt, quia mihi nibil de li-
bclli hujusce conscriptione meditanti, hactenus in-
custodita nequeunt inveniri. Sane ista pauea, qu:ze
quidem et levia sunt, celeriter absolvi; quanquam
3 incitatus semel animus necdum scripturire desineret 9
servans hoc sedulo genus temperamenti, ut epistola-
romv non produceretur textus, si numerus brcviare-
tur. Pariter et censui librum, quem lector delicatis-
simos desiderares, et satis habilem, nec parum ex-
Devotus Domino vixisti corde fideli,
Presbyteri officiutn sub pietate gerens.
Largus pauperibus, dives tibi, carus amicis,
Divinz legis jussa verenda colens.
Et felix tauto laudum cumulatus honore,
Perpetuis merito jam fruiture bonis.
4 |ta veteres plerique : quod rectius cst quam 6Grin-
nicensium. Alcimus Avitus epistola 65 ad Maximum
episcopum : Nam monasteriis Grinincensibus occupas
tus al.quandiu jam habitaculo civitatis abfueram. Erant
p enim Grinincenses monachi in Viennensium dicecesi,
quorum mentio in Vita B. Clari abbatis Viennensis τὸ
δἰ] vulgata exemplaria Grimanenses mendose appel-
lant, pro Griniacenses. Primisantem illis seculis, ante
receptam S. Benedicti regulam, singulorum fermé
coenobiorum propris erant leyes et statuta. '
* Non ut primarius abbas sit ipse, :ed ut curet
Àuxanio abbati ab omnibus pareri. (Quod enim hic
rursum vir doctus abbatum duos gradus facit, ut alii '
sint primarii, alii secundarii; non minus absurdum
est quam quod supra de primi et secuudi ordinis epi-
scopis refutavimus. Erat quidem in monasteriis sub
abbate inferioris gradus przpositas : sed Sidonius
Auxanium monachís abbatem profectum vult. intel-
ligi, non przpositum.
f Prima omnium epistola qua epus dedicavit, fyit
ad Constantium: bxc item ad eumdem. Finis hic
igitur editionis Constantians, qua m umums
libros. complexa est; reliqui duo sequuntur,
seorsim postca singuli sunt adjeeti. .
-- - «
i]
501
tOmachi schedio exscripsit, quia jusseras, misi:
quam, dum parere festino, celeriter ejecit in tumul-
suorium exemplar, turbída et ^ preceps et opica
Vanslatio. Neque mihi rem credito diuturnius ela-
boratam vitio verlas. Nam dum me tenuit. inclusum
wnora b menium Livianorum (cujus incommodi fi-
nem, post oper Christi, tibi $15 debeo), non va-
lebat curis animus zxger, saltim saltuatim tradenda
percurrere, nunc per nocturna suspiria, nunc per
diurna officia distractus. Ad hoc et cum me defati-
gatum ab excubiis ad diversorium crepusculascens
hora revocaverat, vix dabatur luminibus inflexis par-
vula quies. Nam fragor illico quem movebant vici-
nantes impluvio cubiculi mei dux» qu»piam Gethides
anus, quibus nibil unquam litigiosius, bibacius, vo- g
1macius erit. Sane cum primum reduci aliquid otii
fuit, impolitum hunc semicrudumque, et, ut aiunt,
€ tanquain musteum librum, plus desiderii tui quam
officii mei meuor obtuli. Quocirca sepone !antisper
Pyuhicas lauros Hippocrenemque, ὁ illos carminum
1nodos tibi uni tantum penitissime familiares ; qui ta-
ynen doctis, ut es ipse, personis non tam fonte quam
fronte. sudantur. Suspende perorandi illud quoque
celeberrimum flumen, quod non solum gentilitium,
sed domesticum tibi, quodque in tuum pectus per
succiduas siates ab atavo Frontone transfunditur.
Sepone pauxillulum conclamatissimas declamationes,
quas ἃ oris regii vice conficis : quibus ipse rex incly-
tus modo corda terrificat gentium transmarinarum ;
SIDONI] APOLLINARI"
senior e Philostrati, sed ut Tascius Victorianus e Ni- À ambientem; cupidum scientie, conünentem pecu-
$97
nie; inter epulas abstemium, inter purpuratos lin-
teatum, inter alabastra censorium : concretum, hi-
spidum, hirsutum, in medio nationum delibutarum,
atque inter satrapas regum tiaratorum myrrhatos,
pumicatos, malobatratos venerabili squalore pretio-
sum : cumque proprio nihil esui aut indutui de pe-
cude conferret, regnis ob hoc, 488 pererravit, non
tam suspicioni quam fuisse suspectui ; et fortuna re-
gum sibi in omnibus obsecundante, illa tantum be-
neficia poscentem, qux mage sit suetus oblata pra
stare quam sumere. Quid multis? Si vera metimur
zstimamusque, fors fuat an philosophi vitze seriptor
equalis majorum temporibus accesserit, certe par
szxculo meo per te lector obvenit. Vale.
EPISTOLA IV.
Sidonius * Conseniio suo salutem.
Unquamne nos Dei nutu, domine major, una vi-
debit ille ager tuus Octavianus, nec tuus tantum,
quantum amicorum? Qui civitati, fluvio, mari proxi-
mus, hospites epulis, te pascit 91'7 hospitibus. .
Prater hzc, oculis intuentium situ decorus : primore
loco, quod domicilium parietibus attollitur, ad con-
cinentiam scilicet architectonicam [abre locatis : tam
$acrario, porticibus ac thermis conspicabilibus late
coruscans: ad hoc agris, aquisque, vinelis atque
olivetis, vestibulo, campo, colle amcnissimus. Jam
super penum, vel supellectilem copiosam, thesauris
bibliothecslibus large refertus: ubi ipse dum non
minus stylo quam vomeri incumbis, difficile discer —
modo de superiore cum barbaris ad Vachalim tre- C nitur domini plus ne sit cultum rus, an ingenium,
meniibus fedus victor innodat; modo per promote
limitem sortis, ut populos sub armis, sic frenat
arma sub legibus. Exuere utcunque continuatissimis
curis, et otium tuum molibus aulicis motibusque
furare. Historiam flagitatam tune recognosces op-
. portuue 4916 competenterque, si cum Tyaneo no-
. 8tro, nunc ad Caucasum Indumque, nunc ad /Ethio-
-
pum gymnosophistas Indorumque bracmanas, totus
lectioni vacans, et ipse quodammodo peregrinere.
Lege virum, fidei catliolicze pace prxfata, in plurimis
similem tui, id est a divitibus ambitum, nec divitias
emendationis moratur. Non enim existimabant viri
docti se officio perfunctos, cum ex codicibus suis li-
brum amico exscribendum curarent, nisi eum opera
8ua quam emendatissimum redderent.
* Exscriptio. Sic lib. 11, epist. 16, de exemplari-
bus epistolarum suarum : raptim coactimque iransla-
tor festinus exscripsi ; |.b. ix,
rendi; ei Ruricius epist. 8 ad Sidonium nostrum :
Codicem namque, quem de (ratre meo Leontio me re-
cipere jusseratis, transtulisse me fateor; hoc cst, ut
ipse post loquitur, exemplasse. Vel hic porro locus,
et aller 82. epist. 12, Jib. iv, de Menandri Epi-
weponte quem legebat, Sidonium lingua Grace pe-
ritum fuisse probant, eosque redarguunt qui contra
sentiunt.
b Livia, castellum in finibus provincie Narbonen-
5, haud procul Carcassione, ut ex Aimoino colligi-
tur lib. n Translationis S." Vincentii, cap. 4. Idem
etiam docet Tabula itineraria Peutiugeri, qus Car-
cassiouem inter ac Narbonem locat, sed Livianam
»ominnat, duodecimo à Carcassione milliario. Ad ca-
Hietu igitur (quantum recordor) citos iamuos, ele-
gos acutos, ac rotundatos hendecasyllabos, et cx-
tera carmina musicos flores thymumque redoleutia,
nunc Narbonensibus cantitanda, nunc Biterrensibus,
ambigendum celerius an pulchrius elucubrasti, apud
sequaevos gratiam tuam, famam apud posteros am-
pliaturus. Certe quoties inihi tui versus ἃ medita-
tionis incude, tanquam adhuc calidi, deferebantur,
sic videbatur, qui et sí non bene scribo, bene judico.
Sed quod fatendum est talibus studiis anterior stas
juste vacabat, seu quod est verius, occupabatur:
strum hoc post Arvernorum deditionem relegatus a
Gotbis Sidonius, Leonis potissimum opera liberatum
se profitetur. |
« Recentem et incoctum, instar musti. Plin:i ju«
nioris exemplo, qui musteum quoque librum dixera!,
lib. viii, epist. 21, mustaceum Velius Longus. Sic
epist. 11, copia transfe- IB musteum caseum Plinius alter, lib. i Histor., 42; et
mustea pyra, musteum succinum, aliis locis. .
d Leo enim velut quzstor erat Eurici. Quaestor
autem os principis. Gentes Transmarinx hoc loco
sunt Vandali, qui in Africa mari tantum a Gothorum
Septimania divisi. Barbari ad Vachalim, Franci no-
stri : ut carmine 19.
Detonsus Vachalim bibat Sicamber.
Promote sortis limes ad imperii Romani fine;
referendus est, in quos pervaserat Euricus ; ut supra
dictum ex Ennodio.
* Narbonensi, viro genere et litteris clarissimo,
Consentii senioris filio, ut reor. Nam duo ejus moni-
nís fuerunt, ut est in epist. 45 ad Gelasium, lib. 1x.
De eodem plura etiam in Narbone.
595 SIDONII APOLLINARIS 596
tula, * datique fasti, ac-lamatum est ab omni Galli A rat 4 proquiritata : cujus peremptoriis abolita rubricis
coetu priinoribus advocatorum, ut festivitate przeven-
tas horas antelucanas, quz diem serum cum silentio
prestolarentur, congrua meritorum fascium b laude
honestarent. Nicetium protinus circumspexere con-
specti : qui non sensim singulatimque, sed tumultua-
tim pelitus et cunctim, cuin quodam prologo pudoris
vultum modeste demissus irrubuit. Atque ob hoc illi
maximum sophos non eloquentia prius $91 quam
verecundia dedit. Dixit disposite, graviter, ardenter,
magua acrimonia , majore facundia, maxima disci-
pliua; et illam-Sarranis ebriam succis inter erepitan-
tia segmenta palmatam plus picta oratione, plus au-
rea convenustavit. Per ipsum fere tempu:, ut decem-
viraliter loquar , * lex de przeseriptione tricennii fue-
misi, oráns ut benigno animo solemnia officii mei
libamenta suscipias. De Justini quoque Augusti con-
sulatu Corippus lib. w:
Dona calendarum quorum est ea cura parabant
Officia, et turmis implent felicibus aulam.
Convectant ru:ilum sportisque capacibus auruin.
Ab his enim sportis nomen. Gloss: nostra: Sportula,
τὰ £v σπυρίδι διδόμενα ξένια. "
δ Tabella opinor eburnex Consulis nominibus
jusculpta, quas in auspiciis consulatus dari solitas
iudicat Claudianus lib. m de laudibus Stiliconis :
Tum virides pardos, et czetera colligit Austri
Prodigia, immunesque simul Latonia deutes
Quí secti ferro in tabul:s, auroque micantes,
Inscripti rutilum σα] 10 consule nomen,
Per proccres ej vulzus eant.
Ad proceres nimirum et amicos miitebaniur, in vul-
gus spargebantur. Ut fasti autem cum sportula hoc
loco, sic lib. 1 co. Theodos. de expeusis ludorum,
diptycha cum sportulis conjunguntur : itemque apud
Symmachum ehurnei pugillares au! diptychum ebur-
neum cur apophorctis vel canistellis argenteis , j4 est
sporiulis, lib. 11, epist. 81, t lib. ix, epist. 109, et
aliis locis. Quare eodem spectare 8^ credide-
rim : atque in diptychis {15 insculpta fuisse nomina
consulum aliorumve magistratuum qui solemnes spor-
tulas dabant, Nam diptychum hujus generis cbur-
neum insigne videre e-t in monasterio Compeudiensi,
cum inscriptiose, qu:e seuatui oblatum docet. olim
fuissc a Pliilexeno consule orientali anno 520. Sie
enim se habet : Εἰ. Tucoponus FiLoxENUs soTERICUS
F.LOXENUS VIR 1LLUST. Cow. vOMEST. EXMAGISTRO M.
PER TunaciA ET CONSUL ORLINAR.
Tovci τὸ δῶρον τῇ coysi γερονσίᾳ
ἵπατος ὑπάρχων προσφέρω Φιλόξενος.
Docto catoque munus hoc senatu;
Consul creatus otfero Philos enu:
S5 Ex hoc etiam genere calculi. eburuei, in. q:1-
bus conscripta procousulum Africa nomina fuisse
docet Prosper, aut quisquis auctor est librorum de
Promissionibus et PrzedictionibuslDei : eujus in pero-
ratione operis hac sunt verba : Ma calculis, inquit,
eburneis nominu proconsulum conscripta Carthagine in
[vro coram populo a prasenti judice sub certis vocabu -
lis citabantur : eL erat solemnis dies albi citatio. Hi qui
avaritiam. superuntes remp. fideliter egerant. absque
[lagitiis facinoribusque , elium absentes honorabaniur.
Eos vero quos rapacitas vicerat , populus conviciis sibi-
lisque notabat. Mos memorabilis , et qui facere vide-
tur ad legem 102 Cod. de oficio rectoris provincia.
lis omnís in sextum tracta quinquennium terminaba-
tur. Hanc intra Gallias * ante nescitam primus quem
loquimur , orator indidit prosecutionibus, edidit tri-
bunalibus, prodidit partibus, addidit titulis, frequente
conventu, raro sedente, paucis sententiis, multis lau-
dibus. Prater ista, per alias vices doctrinam illius
(quo more citius homo discitur) inobservatus inspesi,
tunc cum, qux regit provincias fascibus, Nicetiano
regeretur przfectura consilio. Quid multa ? Nil quod
non meum vellem, nil quod nou admirarer, audivi.
Propter qux: omnia bona in viro sita, lzetor ad
puncta censoris omnium voce concelcbrati. Grandi-
ter enim sua in utramvis de me opinionem sententia
valet : que, si { vera comperimus , tantum mibi est
b Hujus moris publice laudandorum consulum ca-
lendis Jauuarii , quibus mogistratum inibant , testes
sunt panegyrici consulares utraque lingua tum versa,
tm soluta oratione dicti a Mamertino, Libanio,
Themistro , Claudiano, Sidonio. Dixit et Augustinus
in consulatu B:utonis , ut narrat ipse lib. i contra
Petilianum , 25 : Cum ego Mediolanum ente Bgulto-
nem consulem venerim, eique calendis Januariis laud.»
in conventu conspectuque hominum, pro mea tunc rhe-
torica professione recilaverim.
ς Ea est novella Valentiniani, de 30annorum pra-
scriptione omnibus cau-is opponenda, qua ascriptaiui
hahet hujus anni notam. 1) qua prziisse sibi dicit
legem Theodosii patris sui , lioc est, ut doctissimus
Cujacius Observationum lib. xvii, cap. 26, isterpre-
tatur, Theodosii senioris; ut ego sentio, junioris.
Nam quod existimavit Cujacius, patrem a Valenti-
niano dici Theodosiu':! minorem non posse, id fri-
volum certe est : cum eumdem ipsum sine contro-
versia patrem etigim vocet, tum novella 12, De epi-
scopali judicio : (uui altera : Dereddito jure armorum,
qui perperam nce sola edita est inter Theodosianas:
*Ocerum videlicet auctoremque imperii sui ; ut vicis-
sim Theodosius idem Valentinianum filium appell::
novella 4 et 2. Rursum dominum appellat Theodo-
sium, non divum, quemadmodum divum Honorium ,
qnia Theodesius junior e vivis nondum excesserat.
δι novella 12, ubi ait exemptam illa Theodosii lege
atatem pupillirem, dive memorizx Theodosium iu-
dig t3t; quippe biennio jam ante defunctum. Porro
lex illa Theodosii minoris in utroque codice descripta
est : ἐ. unica , cod. Theod. de actionibus certo temp.
fin. etl. 5, cod. de prescript. 50 annorum, In qua εἰ
eadem est pupillaris aatis exceptio, et. omnibus
prorsus actionibus opposita prascriptio. Singula de.
nique cum Valentiniani novella consentiunt : licel
vox omnia desideretur, quae, ni fallor,si novellae tan-
turo verba specteutur, requirendaà non est : et tamem
in Theodosiana lege integra esse potuit, cujus exigua
B est portio qua restat. Tlieodosii vero magni de pra-
scripione 90 annorum 8G lexnulla memoratur ;
et nullam fuisse satis probat ipsa Theodosii junior 8
consiitutio, in qua se primu (quod tanti viri acumen
fugisse mirum est) hujus prascriptionis auctore
aperte significat.
4 Promulgata. Mamertus Claudianus Sidonio
Opusculum illud sine auctore proditum , e. wsguequa-
que proquiritatum. Vox ducta 4 Quiritibus.
* Non enim simul hanc legem tulerunt Theodosius
et Valentinianus. Theodosius Constantinopoli tulit,
cum interregnum esset in Occidente ob Joannis ty.
raunnidem , Victore consule , a quo ad Asterium, cu-
jus anno lex data est Gall:s a Valentiniano, anni fiuxe
rant 25. Non ergo Irustra est quod ait , intra Gallias
ante nescitam.
f [n aliquibus edil., veram
EPISTOLARUM LIB, Vili.
securitati, quantum Geret adversa. formidipi. B truculentior. Imprevisus aggreditur , prievisus elabi-
yro flum apud me stat constitutumquye; prout
, 8456 cognovero , vel silentio me lors laxare,
ipgere frena garritui. Namque ai supradiqti
or essensu, Athenis loquacior; si mjRus,
& ipsis traciturnior ero. Sed de sodali deque
is dictum. Tu nunc inter ista quid rerum?
ihi ad vicem nosse non. 999 minus cardi.
ΕἾ sdificas? rusticarisne? An horum aliquid
an singula vicissim, an pariter cuncta? Sed de
0, sive Columella, seu alterutrum ambosve
, decentissime facis : potes enim utrumque
uo qui optimo, id est, te cultor aliquis e primis
etusque. Ceterum ut tibi de venatoris oficio
ninimum blandiaris maxiue injungo. Namque
rugira in venabula vocas , quos canibus mise-
iaimis quibus abundas , et quidem &olus, mo-
Miusquam commovere censyestj, Esto, sit in-
ἐᾷ dignum, quod reforimidant catuli tui bestiis
ipquare terribilibus corpulentisque : illud
quomodo excuses, quod capreas pecus sünum,
et damas in. fugam pronos, jacentibus ani-
xctgribus erectis, passibus raris, erebris latrati-
sequuntur, Quapropter de reliquo fruetuosius
cassibusque scrupeas rupes , atque opacandis
lustris clusgor statarius nemora circumvenis ;
W δὶ quis, temperae cursibus apertis quatere
j, et insidiari Jepusculis ἃ Olarionensibus ! ;
ec est tanti raro ta insectante b superandos,
palam ductis inquietari; nisi fortisan dum
; petri noster Apollinaris intervenit, rectius
&xereoaptur, Exceptis jocis, fae sciam tan-
jujd te, quid domum eirca. Sed ecee dum jim
wn que diu garrit, claudere optarem, subitus
»is nuntius : cum quo dum tui obtentu ali-
Warum sermocinanter extrahimus , eonstanter
qvi, nuper Q93 vos classicum in classe
$e, etque inter officia nunc naute, modo mili-
Qribus Üceani curvis inerrare contra ^ Saxor
Ipdes myoparones, quorum quot remiges yide-
Uidem Ie cernere putes archipiratas; ita simul
imperant, parent, docent, discunt latrocinari.
)4gP ejjam ui quamplurimum c3veas , causa
i£ maxima monendi. Hostis est omni hoste
tur, spernit objectos, sternit ineautos. Si aequatur,
igtergipil; si fugiat, evadit. Ad hoc exereent illos
BAufragia. non terrent. Est eis quedam eum diseri-
minibus pelagi non notitia solum , sed familiaritas.
Nam quoniam ipsa , si qua tempestas est, hine seeu-
res efficit occupandos ; hinc prospici vetat oceupa-
turos; in medio fluctuum, scopulorumque confrago-
sorum , Spe superventus lzti periclitantur. Preterea
priusquam de continenti in patriam vela laxantes
hostico mordaces anchoras vado vellant, mos est re-
meaturis decimum quemque caprorum per cquales
et cruciarias penas , plus ob hoc tristi , quod super-
8titioso ritu, necare; superque collectam turbam pe-
ritarorum mortis iniquitatem sorti zquitate disper-
B gere. Talibus eligunt votis, victimis solvunt; et per
hujusmodi non tam sacrifieia purgati, quam saerile-
gia polluti, religiosum putant esxedis infausts:e. perpe-
tratores de capite eapiivo magis exigere tormenta
quam pretia. Quamobrem metuo multa, suspicor
varia : quanquam me econtrario ingentia bertentur.
Primum, quad 99/4 victoris populi signa eomitaris ;
dein quod in espientes yiros quos inter jure eenseris,
minus annuo licere fortuitis. Tertio, quod pro seda-
libus fide junctis , sede discretis , frequenter ineu-
tiunt et tuta marorem ; quia promptius de actionibus
longinquis ambigendisque sinistra quaque metus
augurat. Sed dica& , Bon esse tantum forte curanda
que perhorresco. (d quidem verum est , sed nec hoc
falsum , quod iis quos amplius diligimus , plus time-
C mus. Unde nihilominus precor, obortum tui causa
sensibus nostris quamprimum prospero relatu exime
angorer.. Neque enim ex integro flecti unquam. ad
hoc possum , ut de peregrinantibus amieis (quippe
quos belliea iilitarisque tessera terit) donec secunde
eognoseo, nen adversa formidem. Varronein logiste-
rieum, sicut poposeeras, et Eusebium chronogrephum
misi, quorum si ad telima pervenerit, si quid inter
excubiales curas , utpeie in eastris , saltem sortite
saeabis, poteris, postquam armo deterseris, ori que-
que iue loquendi rubiginem submovere. Vale.
EPISTOLA VII.
Sidonius ἃ Audaci suo salutem.
Ubinam se nunc velim dicas gentium absconduat
88 hic Olario , Uliarus est Plinio , insula in D nomen inde littori Saxonico natum in Belgica II,
quitapico, e regione Santonum, apud quos
ius.
δ omnino legendum : non ut in vulgatis, supe-
icopulis. Intelligit enim copulas canum yena-
t. In Capitulis Csroli Magni, voce jam corrupta:
copi εἰ abbates ei abbatisse cuplas canum non
" Rec falcones, nec accipitres. Copula est ἀλισέ-
| est, interprete Suida, πλόχου γένος περὶ τὸν
ov , vincula colli. Ovidius : Copula detrahitur
. Hinc canes copulis juncti.
gesippus lib. v de Saxonibus iisdem : Validum
emi el prastans ceteris , piraticis tantum
enibus, non viribus, nititur. Saxones sane vici-
i6no et mari gentes assiduis incursationibus
| Qlim habuere post tempora Diocletiani. Et
hen Sidonii loco aluer ac Sirmondus censuit
r, quem sequitur Papebrochius , uti observa-
quam etiam pretervecli, per Nervicanym item et Àp-
moricanum Lracugm eadem liegntia praedas egerunt.
Quod prater bauc epistolam indjcat altera ad Lam-
pridium , et panegyrieus Aviti. Nunc quia Aquitaniae
Il immineban! , res illis cum Gothis, quem victorem
populum appellat.
d Praefecto Urbi sub Nepote : quod gocuit nos in-
scriptio Romana urbani ponderis 'marmorei , parte
utraque notati, hoc modo,
SALVO D. N. AUDAX Y. C.
JULIO NEPOTE PRAEFECTUS
PP. AUG. N. URB. FECIT.
H:ec itaque est przefecfura gnam Sidonjus illj gratu-
latur. Ejusdem porro testis ej altera inscriptio, qud
tum Wesselingio ad Vet, Zemanorum .Itinoror,
pag. 453.
599
deque congestis jam nigrescentis argenti struibus
blandiebantur? ubi etiam illerum praerogativa, qui
contra indolem juniorum sola $95 occasione prz-
cedentis :xetatis intumescebant * Ubi sunt illi, quorum
affinitas nullo indicio majore cognoscitur quam si-
. multate ? Nempe cum primum bonis actibus locus
est, et ad trutinam judicii principalis appensa tan-
dem non nummorum libra, sed morum ; remansere
illi qui superbissime opinabantur solo se censu esse
censendos : quique sic viliis ut divitiis incubantes,
volunt vanitatis videri alienam surrexisse personam,
cum nolint cupiditatis notari suam crevisse substan-
tiam. |n qua tamen detrahendi palestra exercitati,
- tanquam per oleum, sic per infusa 2umulationum
venena macerantur. Tu vero inter hzc macte, qui B
praefectura titulis ampliatus , licet hactenus e prosa-
pia illustris computarere, peculiariter nibilo segnius
elaborasti, ut a tegloriosius posteri tui numerarentur.
Nihil enim est illo per sententiam boni cujusque ge-
nerosius, quisquis ingenii , corporis , opum junctam
in hoc constans operam exercet , ut. majoribus suis
anteponatur. Quod superest , Deum posco ut te filii
consequantur , aut quod plus decet velle, transcen-
dant: et quicunque non sustinet te diligere provec-
tum, medullitus zstuantes a semet ipso livoris pro-
prii semper exigat poenas : cumque nullas in te ha-
buerit unquam misericordie causas , habeat invidis.
Siquidem juste ^ sub justo principe jacet, qui per se
minimus, et tantum per sua maximus, animo exiguus
vivit, et patrimonio plurimus. Vale.
996 EPISTOLA VIII.
Sidonius Ὁ Syagrio suo salsttem.
Dic, Gallicane flos juventutis, quousque tandem
ruralium operum negotiosus urbana fastidis ἢ quan-
diu attritas tesserarum quondam jactibus manus con-
tra jus fasque sibi vindicant instrumenta cerealia?
Quousque tua te ^ Taionnacus patricie stirpis las-
sabit agricolam ? quousque prati comantis exuvias
hibernis novalibus, non ut eques, sed ut bubulcus
abscondis? quousque pondus ligonis obtusi nec per-
fossis antibus ponis? Quid Serranorum xmulus et
Camillorum, cum regas stivam , dissimulas optare
palmatam? Parce tantum in nobilitatis invidiam ru-
sticari. Agrum si mediocriter colas, possides; si ni-
Audacis quoque reliqua nomina
quid operis ab eo Rom: post barbaricam incursio-
nem $7 perfectum indicat his verbis.
CASTALIUS INNO
CENTIUS AUDaX V. C.
PRAEFECTUS URBIS
VICE SACRA JUDICANS
BARBARICA INCURSIONE
SUBLATA RESTITUIT
Hanc ex Joannis de Marca nova collectaneis deprom-
psimus : qui Roma olim (nunc enim non exstat) ad
edem S. Marix nove positam fuisse monet.
ἃ Julio Nepote, ut dictum est supra lib. v, epist.
46 : Hoc tamen sancte Julius Nepos, armis pariter
summus Augustus οἱ moribus.
SIDONII APOLLINARIS
qui s:pe sibi de molibus facuitatum congregatarum, A mium, possideris. Redde te patri, rédde te patriz,
rodit , et nescio D
600
redde te etiam (idelibus amicis, qui jure ponuntur
inter affectus. Aut si te tantum Cincinnati dictatoris
vita delectat, 4 duc ante Haciliam, quz? boves jungat.
Neque dixerim sapienti viro rem domestieam non
esse curandam , sed eo temperamento, quod non
solum, quid habere, sed quid debeat esse consideret.
Nam si czeteris nobilium studiorum artibus repudia-
tis, sola te propagandz rei familiaris urtica solli-
citat : licet tu deductum nomen a trabeis, atque ebo-
ratas curules, et gestatorias bracteatas, et fastos re-
colas purpurissatos, is profecto inveniere', quem
debeat sic industrium, quod latentem, non tam ho-
norare censor, quam census onerare. Vale.
99" EPISTOLA IX.
Sidonius * Lampridio suo salutem.
Cum primum Burdegalam veni, litteras mihi tabel-
larius tuus obtulit plenas nectaris, florum, margari-
tarum : quibus silentium meum culpas, et aliquos
versuum meorum versibus poscis, qui tibi solent per
musicum palati concavum, variata voce tinnientes,
quasi tibiis multiforatilibus effundi. Sed hoc tu mu-
nificentia regis satis abutens, jam securus post mu-
nera facis : quia forsitan satyricum illud de satyrico
non recordaris ;
Satur est, cum dicit Horatius evoe.
Quid multa? Merito me cantare ex otio jubes, quia
te jam saltare delectat. Quidquid illud est, pareo
tamen; idque non modo non coactus, verum etiam
spontaliter facio. Tantum tu utcunque moderere Cato-
C nianum superciliosz frontis arbitrium.' Nosti enim
prope lzetitiam poetarum : quorum sic ingenia mo-
roribus, ut pisciculi retibus amiciuntur : et si quid
asperum aut triste, non statim se poetica teneritudo
a vinculo incursi engoris elaqueat. Necdum enim
quidquam de hzreditate socruali, vel in usum tertiz
sub pretio medietatisobtinui. Interim tu videris quam
tibi sit epigrammatis flagitati lemma placiturum : me
tamen nequaquam sollicitudo permittit aliud nuuc
habere in actione, aliud in carmine. Illud sane prz-
ter justitiam feceris, si imprsesentisarum vicissim
scripta quasi compares. 99 Ago laboriosum, agis
ipse felicem. Ago adhuc exsulem, agis ipse jam civem :
et ob hoc inzequalia cano, quia similia posco, et pa-
ria non impetro. Quod si quopiam casu ineptias istas
b Ad quem epist. 5, lib. v, quod fastorum sub
finem commemoratio confirmat : alludit enim ad Sya-
- grium consulem hujus proavum.
c Vide an referri huc possit Taionnus, quam Ta-
bula itineraria in ZEduis locat, haud procul Augusto-
duno.
4 [ta restitui veteris libri vestigia secutus, in quo
legebatur ducant Erciliam. Racilia enim nomen uxori
L. Cincinnati apud Livium lib. ni.
ὁ Rhetori Burdegalensi, eximio poetz, ut est in
epistola 11 ad Lupum, et 15, lib. ix, ad Tonantium.
Sidonio fuit in intimis : quo przecipue declarant quae
de illius morte ad Lupum scribit. Aberat is hoc tem-
pore Burdegala : quo cum Sidonius ad Euricum regem
exsilii finem flagitaturus venisset, sequens ma
condidit, oppido elegans, atque ad contuendam aulas
Gothicse amplitudinem aptissimum.
δ.
€01
EPISTOLARUM LID. VIII.
quas inter animi supplicia conscripsimus, nutu indul- A
geutiore susceperis, persuadebis mihi, quia cantuum
similes fuerint olorinorum, quorum modulatior est
elangor in poenis ; similes etiam chord lyricio vio-
lentius tens: , quae quo plus torta, plus musica est.
C»terum si probari nequeunt versus otii aut hilari-
tatis expertes, tu quoque in pagiua quam subter
attezui nibil quod placeat invenies.,His adhuc adde,
quod materiam cui non auditor, sed potius lector
obüigerit, nihil absentis auctoris pronuntiatio juvat.
Neque enim post opus missum superest quid poeta
vel vocalissimus agat, quem distantia loci nec hoc
facere permittit, quod solent * chori pantomimorum,
qui bono cantu male dictata commendant.
Quid Cyrrham, vel Hyantias Camcenas,
Quid doctos Heliconidum liquores,
Scalpios alitis hinnientis ictu,
Nunc in carmina commovere tentas,
Nostre, o Lampridius, decus Thaliz ?
Et we s:ribere sic subinde cogis,
Ac si Delphica Delio tulissem
lastrumenta tuo : novusque Apollo
Cortiuam, tripodas, chelym, pharetras,
Arcus, grypas agam, duplseque frondis
Hinc baccas quatiam, vel hinc corymbos.
999 Tu jam, o Tityre, rura post recepta,
Myrtos et platanona pervagatus,
Polsas barbiton, atque coucinentes
Ora et plectra tibi modos resultant;
Chords, voce, metro stupende psaltes.
Nos istic positos, semelque visos,
Bis jam menstrua luna conspicatur :
Nec multum domino vacat. vel ipsi,
Dum responsa petit subactus orbis.
Istic Saxona coerulum videmus,
Assuetum ante salo, solum timere :
Cujus verticis extimas per oras,
Non contenta suos tenere morsus,
Altat lamina marginem comarum ;
Et sic crinibus ad cutem recisis
Decrescit caput, additurque vultus.
Hic tonso occipiti, senex Sicamber,
Postquam victus es, elicis retrorsum
«Cervicem ad veterem novos capillos,
JHic glaucis Herulus genis vagatur,
Jimos Oceaui colens recessus,
-4Alyo0so prope concolor profundo.
JiHic Burgundio septipes frequenter
NFiexo poplite supplicat quietem. ᾿
AN st s Ostrogothus viget patronis,
"CWiciuosque premens subinde Chunos,
Ilis quod subJitur, hinc superbit illis.
Ὁ Blabebant enim chorum suum pantomimi, cujus
. .-
n0?
Hinc, Romane, tibi petis salutem :
Et contra Scythice plagze catervas,
Si quos Parrhas:s ursa fert tumultus,
400 ^ Eroice, tux manus rogantur.
t Martem validus per in uilinum
Defenset tenuem Garumna Tibrim.
]pse hic ^ Parthicus Arsaces precatur,
Aul: Susidis ut tenere culmen
Possit, foedere sub stipendiali.
Nam quod partibus arma Bosphoranis
Grandi hinc surgere sentit apparatu,
Mo'stam Persida jam sonum ad duelli
Ripa Euphratide vix putat tuerdam.
Qui cognata licet sibi astra fingens,
Phabza tumeat projinquitate ;
Mortalem hic taiien implet obsecrando.
Hzc inter, terimus moras inanes.
Sed tu, o Tityre, parce provocare.
Nam non invideo, magisque miror,
Qui cum nil mereor, precesque frustra
Impendo, Melibceeus esse coepi.
En carmen, quod recensens otiabundus, nostrum-
que sudorem ac pulverem spectans, veluti jain coro-
natus auriga de podio. De- reliquo non est quod
suspiceris par me officii genus repetiturum, etiamsi
delectere przsenti, nisi prius ipse destiterim vatici-
nari magis damna quam carmina. Vale.
EPISTOLA X.
Sidonius 4 Ruricio suo salutem.
Esse tibi usui pariter et cordi lítteras granditer
gaudeo. Non stylum vestrum quanta comitetur 931
vel flamma sensuum, vel unda sermonum, liberius
assererem, nisi dum me laudare non parum studes,
laudari plurimum te vetares. Et quanquam in epistola
tua servet caritas dulcedinem, natura facundiam, pe-
ria disciplinam; in sola materie tamen electione
C peccasti : licet id ipsum possit pradicari in voto,
quod videris errasse judicio. Ingentes przconiorum
titulos moribus meis applicas. Sed si pudoris nostri
fecisses utcunque rationem, * Symmachianunm illud
te cogitare pai fuerat ; Ut vera laus ornat, ita. falsa
castigat. Quo loci tamen, si animum vestrum bene
metior, super affectum quem maximum ostendis, hoc
lu et arte fecisti. Nam moris est eloquentibus viris,
ingeniorum facultatem negotiorum probare difficulta-
tibus, et illic stylum peritum, quasi quemdam fecundi
mine a quoquam sine vitio appellatum. Quare certa
est emendatio.
« Rex Persarum : non quod proprium id ejus no-
men fuerit : regnabat enim hoc tempore Perozes ;
P sed quod Arsacz omnes a primo appellati sint. Strabo
lib. Xv : ᾿Αρσάχαι καλοῦνται πάντες, ἰδία δὲ ὁ μὲν 'Opó-
' δης, ὁ δὲ Φραάτης, ὁ δὲ ἄλλοτε. Arsac?, inquit, vocan-
(ur omnes : privatim autem hic. Orodes, ille Phraates,
alii alio modo.
d Lemovicum postea episcopo, ut dictum est ad
epist. 16 lib. iv, Ruricii ad Sidonium inter alias est
epist. 9, lib. i, qua eum mirifice laudat : ut videri ea
possit, cui Sidonius hoc loco respondet.
e Non exstat in operibus Symmachi. Fuit tamen
in ore multorum. Citatur enim a Czsario Arelatens,
homilia xxv, et a Pelagio papa epist. ad Sapaudum.
Ea autem, inquit, que in nostris laudibus facundia oris
vestri disseruit, quanquam vox congruentem vobis rem
[ecisse manifestum sit; nos tamen nihil nostrorum ex
omnibus qua dicta sunt agnoscentes verecundiam magis
incurrimus, illud doctissimi viri ad animum referentes,
Sicul vera laus ornat, sic falsa castigat. Non dissirnile
est il'ud Theophylacti Simocatze iu llistoria oecume-
nica, ἐπίπλαστος ἔπαινος ἀτιμότερος ψόγον.
ἐκ απ en apto et composito gestu corporis exponebant.
Ja naifius lib. v Astronom. :
Qmnes fortune vultus per membra reducet,
tque choro cantus.
Cassiodorius senator lib. iv. Variar. ultima : Panto-
9*323x20. cum primum in scenam advenerit, assistunt con-
δον chori, diversis organis eruditi. Aristzenetus epist.
* 7c póc ὀρχηστρίδα" Kai οἷά τις Φάριος Πρωτεὺς, ἄλλοτε
προς Sx axo EG cies δοχεῖς πρὸς τὴν εὔμουσον τῶν
υτεορ- χημάτων ὠὡδήν. Augustinus item lib. ji: de Sym-
boio X4 catecliumenos ὃ, et vetus poeta lib. iv δὶ.
£"am matum collectionis Pithaeanz, de pantomimo -
Ingressus scenam populum saltator adorat,
Sollerti pendet prodere verba manu.
am cum grata chorus diffundit cantica dulcis,
Qus resonat cantor, motibus ipse probat.
b . . Φ . ge
Sie libri omnes quos vidi, uno atque
sMten i opis, quorum lectio depravata. Nec dubium
€9X quin de Eurico rege sit sermo, non de Theode-
το, Sub Eurico enim exsul fuit Sidonius. Falsum
9SUXen eat, ut opinor, Euricum Theoderici etiam no-
-— .
SIDUNII APOLLINARIS
605
604
pectoris vomerem figere, ubi materia sterilis argu- À etiam matrimonio tene! : cumque hic origine, isle
mentum, velut arida cespitis maerl gleba, jejunat.
Seaturit mundus similibus exemplis; medicus in de-
speratione, gubernator in tempestate cognoscitur ;
horum omnium famam prx»cedentia pericula extol-
lunt : qux» profecto deliteseit, nisi ubi probetur, in-
venerit. Sic et magnus orator, οἱ negotium aggre-
diatur angustum, tunc amplum plausibilius manifestat
ingenium. M. Tullius in actionibus c:eteris cxeteros,
^ pro Α. Cluentio ipse se vicit. M. Fronto cum reli-
quis orationibus emineret, in Pelopem se sibi prz- -
tulit. C. Plinius pro Attia Voriola plus glorix de cen-
tumvirali suggestu domum retulit, quai cum M.
Ulpio incomparabili principi eomparabilem 939
pauegyricum dixit. Sic et ipse fecisti, qui dum vis
conjugio; melius illud, quod uterque judicio. Te
tamen, munere Dei, inter ista fglioem : de quo dig-
tius occupando possidendoque, opera pretium esf
votiva populorum studia confligere, Τὰ vero utrig-
que presentiam tuam disposite, vicissumque parLilLus,
nunc * Drepanium illis, modo jstis restigis Anthe-
dium : et si 4 te instructio rhetorica poscalur, bi
4 Paulinum, illi Alcimum non requirunt. Uode te 1na-
gis miror, quem quotidie multiplicis bibliothecae vep-
tiJata lassat egeries, aliquid a me veterum flagitage
cantilenarum. Pareo quidem, licct intempestiva vi-
deatur recordatio jocorum tempore dolenti. Lampri-
dius orator modo 933 primum mihi occisum agao-
scitur : cujus interitus amorem meun summis confi-
exercere scientiam tuam, non veritus es fore tibi g ceret angoribus, etiamsi non eum rebus humanis vis
impedimento etiam conscientiam meam. Quin potius
s"pplicando meis medere languoribus : neque per
decipulam male blandientis eloquii eegrotantis adhuc
anims fragilitatem gloris fals:e pondere premas.
Sane cum tibi sermone pulchro vita sit pulehrior,
plus mihi indulges, si mei causa orare potius velis
quam perorare. Vale,
EPISTOLA XI.
Sidonius Lupo suo saíutem.
Quid agunt Nitiobroges, ^ quid Vesunnici tui, qui-
hus de te sibi altrinsecus vindicando nascitur semper
sancta contentio? Unus te patrimonio populus, alter
M. Tullii oratio optima fertur , que maxima , ait
Plinius junior de Cluentiaua : qui alibi quoque suam
Vo Variola pricipuam inter omnes habitam scribit.
erum h:ec, ut Cornelii Frontonis actio in Pelopem,
intercidit, cum eseteris ejusdem quse Isudantur a Cha-
risio, F.lgentio et a Constantii panegyriste, cum
hoc elogio, Fronto Romane eloquentia non secundum,
sed alterum decus.
P Hunc locum olim, eum quidve Sonnici legeretur,
ex conjeatura oorreximus, partim unius codicis opo
adjuti, partim ex utriusque populi vicinia. Proximi
enim sunt Nitiobrigibus Vesunnici. Ptolem:eus : Ὑπὸ
τοὺς Καδούρχους Πετροχόριοι, xal πόλις OUccouva, ὑπὸ
Ἡετροχορίους παρήχουσι Νιτιούριγες, καὶ πόλις “Αγιννον:
Sub Gadurcis, inquit, sunt Petrocorii, el urbs Vesunna ;
sub Petrocorii siti sunt. Nitiobriges, et urbs Aginnum.
Quam emendationom eum. ad doctiasigaum | Petrum
ithoeum, ut mos erat, retulissemus, ifa probavit, ut
mercede munergretur, antiqua inscriptione unndum
ird edita, 48 Vesunna hactenus oonaervatur, liis
verbis ;
TUTELE AUG
. VESUNN E
SECUNDUS
SOTER L. D. S. D.
&9 Ut ergo Vesunnz nomep male antea divul-
sum restiuimys, ita restitui debet in Postymi Aug.
nummo inscriptio, in qua HERCULES DEUSONIEN-
SIS a Deusoue veterum Francorum trans Rhenum
urbe nuncupajur, ad quam czesog olim Valentiniano
regnante à Franei& Saxones auctor est in Chronico
Hieronymus. Male enim ab. Huberto (zolzio divulsa
yoce Jectum atque in Thesauro exaratum est, DEUS
ONIENSIS. Vidimus et aljos tum aeneos, lum argea-
teos, in quibus eadem iuscriplio, Sed nuda Hereulis
imago sine templo. )J
* Latini Pacsti Drepanii egsta£ panegyrieus Theo-
Josio Roma dictus, in quo Transalpinuu se Aquita-
numque non gbscure proütetgr, Eumdeuw poetam
impacta rapuisset. Hic me quondam (ut inter amicos
joc») Phoebum vocabat, ipse a nobis vatis Odrysii
nomine accepto. Quod eo congruit ante narrari, ne
vocabula figurata subditum carmen obscurent. lluie
quodam tempore Burdegalam invisens * metatoriam
paginam, quasi eum Musa praevia misi. Puto hane
tibi liberius offerri quam si aliquid super decedeutis
occasu lugubre componens, qui non placebam per
eloquentiam, per materiam displicerem.
f Dilecte nimis, et peculiari
Phobus commonitorium Thalic.
Paulum depositis, alumna, plectris
eximium przedicat Ausonius Idyllio 7. Anthedium
quoque poetis annumerat Sidonius iu. earmine 9 ad
Felicem , et in epistola ad Leontium quz Burgum
* (carm. 22) antecedit.
d Alcimus rhetor is videtur quem cum Delphidio
in Aquitania florentissime docuisse scribit idem Hie-
ronymus. Fortitudo Alcimi , lib. v, epist. 10. De
Paulino, quemnam dicat minus exploratum, Nam
priter Nolanum , plures alii scriptis etian suis noti
$:eculo Sidoniano: ut Paulinus episcopus Biterrensis,
cujus epistolam sub annum Christi 420 commemorat
Idatius. Paulinus auctor carminis Eucharistici, quem
Ausonii ex filio Hesperio nepotem videor eg ejus
versibus deprehendisse; Paulinus denique, cujus
sunt libri vi de Vita S. Martini, metro item seripti,
quem cum vetera exemplaria, Vaticanum et Cor-
beiense, Paulinum Petricordium nominent, Petroco-
rium fortasse, hoc est Vesunnieum liceat suspicari.
Sed Pauliuus Sidonii rhetoriez artis nomine lauda-
tur, non poeticz.
* Epistolam quam adventus syj nunbam prasemise-
rat, quasi diversorium xai χαταγωγὴν designaturam,
id enim munus metatorum. Piinius πρόδρομον et
precursoriam. dixit lib. iv, epist. 9 et 15. Symma-
chus praesulem , a prssulibus Saliorum; alibi, pras-
nuntias litteras, ut Sidonius previas in epist. ad Pa-
pianillam lib. v, Licinianus litteras adventus eni pra-
vías misit. Quo epistolerun genere inter amicos nibil
usitatius. At contra , qu;e venientibus amicis obviam
mittebantur, adventorite dicis , αἱ ἀσπαστιχαί, Mar-
tiali lib. xi1 in progsmio : et Ausonio 3d Paulum San-
tonos adventautem epist. 18,
! Distichum boc a reliquo poemate eejungi debere
Atauquam iitnlum οἱ ἐπιγραφήν, jam monui ad En-
nodium lib. n, epist. 1. Hujus etiam generis gunt
wes primi versus carminis 0 ad Felicem ; a& priui
rursum in aliquet epistolis Ausonii. €) Item apud
Ruricium in hendecasyllabis ad Sedatujn episcopum
Neinausensem.
Geneto Rurieius eliens patrono
607 | SIDONI! APOLLINARIS | 608
Hic ut arreptum suaserat opus, * ethicam dictionem A amici nascentis anno, quemcunque clementem plane-
pro person:e, temporis et loci qualitate variabat; id-
que non verbis qualibuseumque, sed grandibus, pul-
chris , elucubratis. In materia controversiali fortis
et lacertosus : in satyrica sollicitus et mordax; in
tragica sevus et flebilis. In comica urbanus multi«
formisque; in fescennina vernans verbis, zstuans
votis; in bucolica vigilax, parcus, carminabundus;
in georgica sic rusticans multum , quod nihil ru-
sticus. Pr:eterea quod ad epigrammata spectat, non
copia, sed acumine placens; qu: nec brevius di-
sticho, nec longius tetrasticho finiebantur : ea-
demque cum non pauca piperata, mellea multa
conspieeres , omnia tamen salsa cernebas. In lyri-
cis autem Flaccum secutus , nunc ferebatur in
ticorum siderum globum in diastemate Zodiaco pro-
sper ortus erexerat; hunc iu occasu cruentis igni-
bus inrubescentes, seu P super diametro Mercurius
asyndetus, seu super tetragono Saturnus retrogra-
dus, seu super centro Mars apocatasticus exacerbas-
sent. Sed de hisqualia, quoque modo sint, quanquam
sint maxime * falsa, ideoque fallentia, si quid ple
. nius planiusque cohzret, licet et ipse arithineticze
studeas, et qu: tua diligentia, ἃ Vertacum, Thrasi-
bulum, Saturninum sollicitus evolvas , ut qui semper
nil nisi arcanum celsumque meditere. Interim ad
praesens nil conjecturaliter gestum, nil per ambages :
quandoquidem hunc nostrum temerarium futororum
sciscitatorem, el diu frustra tergiversantem, tempys
iambico citus, nunc in choriambico gravis, nunc in B et qualitas przdictze mortis innexuit. Nam domi pres»
alcaico fluxuosus, nunc in sappbico inflatus. Quid
plura? Subtilis, aptus, instructus; quaque mens
stylum ferret, eloquentissimus prorsus, ut eum
jure censeres post Horatianos et Pindaricos cycnos
glorie pennis evolaturum. Alex , sphaera , non ju-
xta deditus. Nam cum tesseris ad laborem occu-
paretur, pila tantum ad voluptatem; fatigabat li-
benter, quodque plus dulce, libentius fatigabatur.
Scribebat assidue, quanquam [(requenüus scriptu-
riret. Legebat etiam incessanter auctores, cum
reverentia antiquos, sine invidia recentes. Et quod
inter 937 homines difficillimum est, nulli diffi-
culter ingenii laudem cedebat. * lllud sane non so-
lum culpabile in viro fuit, sed pereinptorium ; quod
sus strangulatusque servorum manibus, obstrucio
anhelitu, gutture obstricto, ne dicam Lentuli, Jugur-
thx atque Sejani, certe Numantini 988 Scipionis
exitu periit. Hzc in hac cede tristia minus, quod
nefas ipsum cum auctore facti parricidalis diluculo
inveutum est. Nam quis ab hominum tam procul sen-
su, quis ita gemino obtutu eluminatus, qui exani-
mati cadavere inspecto, non statim signa vitse colli-
geret extortze* Etenim protinus argumento fuere
livida cutis, oculi protuberantes, et in obruto vultu
non minora ira vestigia, quam doloris. Inventa est
quidem terra tabo madefacta deciduo, quía post faci-
nus ipsi latrones ad pavimentum conversa defancti
ora pronaverant, tanquam sanguinis eum super-
mathematicos quondam de vit: suz fine consuluit, C :xstuans fluxus exinanisset. Sed protinus eapto, qui
urbium cives Africanarum; quibus ut est regio, Sic
animus ardentior : qui constellatione percunctan-
tis inspecta, pariter annum, mensem dieinque dixe-
runt, quos ( ut verbo matheseos utar ) climactericos
esset habiturus : utpote quibus themate oblato, quasi
sanguinariz geniturz schema patuisset : quia videlicet
nop:sgnii Áusoniani : nisi quod omnia ibi sunt
hexametra. Sed si idem (iat in elegis, specimen erit
operis Lampridiani. Vetus epitaphium Eutychetis
aurigs :
[nvidere meis annis crudelia fata,
Fata quibus nequeas opposuisse manus
Possent etiam ad anadiplosim referri, quos supra
echoicorum loco protulimus.
* Male antea et hic additionem. Emendationis jam
comimonefecimus in notis ad Énnodium. Ethicam
dictionem, ἠθικὸν λόγον, rhetores vocant τὸν ἑπόμενον D
ἑχάστῳ ἤθει ; Sidonius person:ze, loco, tempori con-
gruentem. Morata oratio dicitur a Latinis, quod mo-
res exprimat. Quo in genere, Varronis judicio , in-
ter comicos excelluit Terentius. Sic enim de illo
scribit apud Nonium : In argumentis Caecilius poscit
palmam, in ethesin Terentius, in sermonibus Plautus ;
et inter pictores Aristides , de quo Plinius lib. xxxv,
cap. 10: /Equalis, inquit, Apellis Aristides Thebanus.
ls omnium rime animum pinzit, el sensus omnes,
quos vocant Graci ethe : item perturbationes. Hzc ethica
picture dici posset. Ethicas quoque controversias
dixit Seneca pater lib. 11, controv. 2.
b Asgtrorum aspectus mentiuntur astrologi ex in-
tervallo seu diastema(e ipsorum inter se. Διάμετρον
fuerat ipsius factionis fomes, incentor, antesignanus,
ceterisque complicibus oppressis, seorsumque dis-
cussis, criminis veritatem de pectoribus invitis tor-
mentorum terror extraxit. Atque utinam hunc flnem,
dum inconsulte fides vana consultat, non meruisset
excipere. Nam quisque przsumpserit interdieta, se
oppositum vocat, qui fit in signo quod est septimum
a primo ; τρέγωνον triquetrum in quinto; cec,
quadratum in quarto; ἐξάγωνον Sexulem in
tertio, qu: nulla ejusmodi radiatione junguntur, ea
Gr:ecis ἄθλεπτα xal ἀσυνδετα dicuntur. Jam eontra, coeli
cardines sunt quatuor: ὡροσχόπος, OFlUS; μεσουρά-
νημα, meridies ; δύσις, occasus; ὑπόγειον, imum coli :
qu: omnia perstringit Sidonius , sed centrum pro-
prie nominat τὸ μεσουράνιον, quia is caput et prin-
ceps cardinum.
* Propterea divinis et humanis legibus vetita ma-
theseos, ut vanissimaze occupationis, περιεργία. Tertul-
lianus de idololatria : Nihil scis, mathematice, εἰ ne-
sciebas te (futurum Christianum. Sin sciebas, hoc quo- :
que scire debueras, nihil tibi futkrum cum ista profes-
sione. Ipsa te de periculo suo instrueret, qua aliorum
climacterica precavit. Non est tibi pars, neque sors in
ista ratione ; non potest regna celorum sperare , eujus
digitus out radius abutitur colo.
4 Julianum Vertacum inter mathematieos nominat
in epistola ad Polemium carmine 22 ; itemque Fullo-
uium Saturninum. De Thrasybuli ἰδία doenit. nos
Laupridius in Alexandro. Thrasybulus, iuqu:t, ma-
thematicus illi amicissimus fuit : qui cum ei dixisset,
necessitatem eese ut gladio barbarico periret, primo le-
latus est, quod sibi mortem bellicam οἱ imperatoriam'
crederet imminere, eic.
* Ad hunc locum videsis Cotelerium ad Recognit. Clement. lib. x, cap. 11, not. 5.
anam
609
EPISTOLARUM LIB. VII. -
610
crela, vetita rimari, vereor hujusmodi a catholic:e A 940 proficiscendum; vel si nunc etiam tux naves
fidei regulis exorbitaturum, et efíici dignum, in statum
cujus respondeantur adversa, dum requiruntur illi-
cita. Secuta quidem est ultio exstinctum : sed magis
prosunt ista victuris. Nam quoties homicida punitur,
non est remedium, sed solatium vindicari. Longius-
cule me progredi amor impulit, cujus angorem silen-
tio exhalare non valui. Tu iuterim, si quid istic co-
gnitu dignum est, citus indica : saltem ob hoc scri-
bens, αἱ animum meum tristudine gravem lectio
levet. 999 Namque confuso pectori moror, et qui-
dem jure plurimus erat, cum paginis ista committe-
rem sola. Neque enim satis mibi aliud hoc tempore
manu, sermone, consilio, scribere loqui, volvere
libet. Vale.
EPISTOLA XII.
Sidonius * Trigetio suo salutem.
Tantumne te Vasatium civitas non cespiti impo-
sita, sed pulveri? Tantum Syrticus ager, ac vagum
solum, et volatiles ventis altercantibus arenz sibi
possiden! , ut te magnis flagitatum precibus, parvis
separatum spatiis, multis exspectatum diebus , attra-
bere Burdegalam, non potestates, non amicitie, non
opimata vivariis ostrea queant? Án temporibus hi-
bernis viarum te dubia suspendunt? et quia solet
Bigerricus turbo mobilium azgerum indicia confun-
«lere, quoddam vereris in jitiuere terreno pedestre
maufragium? Ubi, quaesumus, animo tam celeriter
excessit vestigiis luis nuper subacta Calpis ? ubi (ixa
tentoria in occiduis (nibus Gaditanorum? ubi ille c
"[rigetio meo idem qui Herculi quondam terminus
geregrinandi? Tantumne a te ipso ipse tu discrepas,
"wt tot:s in desidizx jura concesseris ; quo peragrante
sBecreta regionum fabulosarum, prius defuit actio la-
lboris quam fatigationis intentio? Et post haec ^ por-
&üm Alingonis tam piger caleas, ac si tibi nunc esset
-ad limitem Danubinuim contra incursaces Massagetas
a ]lli ipsi, opinor, quem Prosperi fragmentum,
« juod lib. 1, epist. 9, produximus, przfectorium vo-
«at, legatumque ad Attilam cum S. Leone et Avieno
Brnissum testatur. Praefectus ergo fuerat. Militarem
«yuoque administrationem gesserat, ut ex Sidonii ver-
Ris colligitur. Prosper idem quarto Valentiniani
er-onsulatu, pacem cum Vandalis per Trigetium factam
wocet: quod Paulj quoque diaconi confirmat Lli-
f£toria.
5 Nomen oppido manet ad Garumnam in Vasatum
«liocesi. Lengonem hodie vocitant : a quo Burdega-
B am secundo llumine brevis est cursus. Meminit hu-
3 us loci Paulinus epist. 2 ad Delphidium ; iterum ad
-FAmandum epist. 2. Supra Alingonem ergo, in No-
wempopulis est Cossio Vasatium ; remotiores ad sal-
€ um Pireneum Bigerri, nunc Bigorrenses, a quibus
S9 pirans ventus Vasatum arenas Syrtjum more miscet.
* Strabo lib. xvii de Berenice : 'Ex τῆς ταύτης τῆς
"Prose; τριαχοσταῖος πέζη περιώδευσε τὴν Σύρτιν Μάρ-
moe Κάτων, χατάγων στρατιὰν πλειόνων Y) μυρίων ἀνδρῶν.
4F-x hac urbe N.Cato. ϑυτίοπι intra diem. tricesimum
Woyeragravit, exercitum ductans hominum amplius decem
2 iiillium. Rem prodigii similem habit am multi cele-
lbrarun!, Ipsum etiam Catonis epitaphium :
Avius incerto peragravit tramite Syrtes.
ἃ Evocatorie principum 949 epistolz ad quas
alludit, ez dicebantur quibus aut. absentes ad comi-
dm
Stagna Nilotidis aqua per indigenas formidata croco-
dilos transfretarent. Et cum nec. duodecim millium
objectu sic retarderis, quid putamus eum excercitu
c M. Catonis in Leptitana Syrte fecisses? Sed quamli-
bet sola hiemalium mensium nomina tremas, tam
clemens est facies cceli , tam tepida, tam suda, et sic
auras mage quam ventos habet, ut te non valeat
enixius retinere tempus, quam invitare temperies.
Sed si 4 epistolam spernis evocatoriam , credo vel
versibus non reluctaberis, impulsoribus blandis, et
desiderii mei, quantum suspicor, strenuis exsecuto-
ribus; quorum in te castra post biduum commove-
buntur. Ecce jam * Leontius meus facile primus
Aquitanorum, ecce jam parum inferior parente Pau-
linus, ad locum quem supra dixi, per Garumuz
fluenta refluenia, non modo tibi cum classe, verum
etiam cum flumine occurrent. Hic tuas laudes modi-
ficato celeumate, simul inter transira remiges, gu-
bernatores inter aplustria canent. Hic te :edificatus
culcitis torus, hic tabula calculis strata bicoloribus ,
hic tessera frequens eboratis resultatura pyrgorum
gradibus exspectat : hic, ne tibi pendulum tinguat
volubilis sentina vestigium, pandi carinarum ventres
abiegnarum trabium textu pulpitabuntur : hic super-
flexa ! crate paradarum sereni brumalis infida vita-
bis. Quid delicate pigritixe tuxe plus poterit impendi,
quam ut te pervenisse invenias , cum venire vix sen-
as ? Quid mussitas? quid moraris? [pse tuum mibi —
videntur 94] adventum reptiles cochlez; cum do-
mibus nativis antecessurx. Est praterea tibi copio-
sissima penus, aggeratis opipare referta deliciis, mo-
do sit eventilando par animus impendio. Quid multa?
Veni , ut aut pascaris, aut pascas : imo quod gratius,
ut utrumque. Veuj cum mediterraneo insiructu ad
debellandos subjugandosque istos Medulicz suppel-
leciilis epulones. lic Aturricus piscis Garuimnicis
mugilibus insultet : hic ad copias 6 Lapurdeusium
tatum evocabant,'aut principis ambientibus aspectum
veniendi fiduciam dabant. Nam sine evocatoria ad
comitatum venire omnibus non licebat, l. iii C. Theod.
de decurionibus et silentiariis. Utriusque generis for-
mulam proponit Senator lib. vu Variarum ; prioris
exemplum est apud Jornandem in evocatoria Zeno-
nis , qua Theodoricum Constantinopolim veuite
Ponti Leontii matrem Liviam didicimus ex
epist. 11 ex hac filium ejus Paulinum; ex carm. 22
generis principem Pontium Paulinum.
! Parade sunt integumenta navigiorum, ad arcen-
dum solem, frigus, etreliquas coeli injurias. Auso -
nius Theoni epist. 6 : ,
Puppe citus propera, sinuosaque lintea veli
ande, Medullini te feret aura Noti,
Expositum subter paradas, lectoque jacentem,
rporis ut tanti non moveatur onus.
6 Baionensium. Qus enim hodie Baiona est civitas
in Novempopulis, olim erat castrum Lapurdum, in quo
stationem habuit tribunus cohortis Novempopulan.;e , .
ut est in Notitia Occidentis. Baiouenses item episcopi
in Tabulis antiquis Lapurdenses appellantur. Deni.
que tractus ipse agri Baionensis patria indigenarum
lingua integrum Lapurdi nomen retinet. Lapurden-
ses ergo locustas, carabos dicit, qui Baiona ad
Aturri ostia capiebantur.
011
metsl €»terís etis in hoc genere pugnandi dimicatu-
rus, &i quid reo Judiclo censes acquiescendum (ne-
que δὴ! π injüBtum est credere experto), setiatorem
nosttum, liosbitem meam, tonflictui huic facies ex-
sobtém : Cujifs 8i. convivio tectoque succedas, dapes
Cleópitriéál et ^ locd ldutid. putes. Nar quamvis su-
pet ἠδὲ δι δι taltf ips& quam pattia confligant, olim
latá Kefitentla &st; quod ille transeat. &xteros cives ?
li&et ét fflà c&teras Cilates. Vale.
EPISTOLA Xi.
Sidonius domino pape b Nonnechio salutem.
Multa in te genera virtutam, papa beatissime; mu-
nere stperno congesta gadüdemus. Sijuldem agere
narraris síhe superbia nobilem, sine invidia poten- p
tem, sihe superstitione rellziosum, sine factantia lit-
terattííh ; sine ineptià bravem, sine studio facetum,
sine asperifátà constantem, 9/9 sine populáritate
cotfimurieth. Prieterea his hoc prestantissimum bonis
faihd süpetapgérát, quod te asserit hisce tot gratias
fastigátissiine cáfilatis aree transcendere. Fama;
inquati; quá de laudibus tuis cum carat multa, plus
reficbt. Nar longius constitutis actionum tuarum
p?óposituni potest ássignare, non numerum. Quarum
relationé sücéensüS, üliro primus ut longe inferió-
rein déeet, ád solvenda officia procurro ; hec verco?
garrulitatis àfiquandó argui, qui potui taciturnitatis
hucusque tulpali. Comtliendó Promotuim gerulum
littetarü, nobis quidem jam ante cognitum, sed
SIDONII APOLLINARIS
ecdstarüm, eedat vilium turba cancrorum. Tu [ἃ- A
6123
: EPISTOLA XIV.
Sidonius domino pape * Principio salutem.
Jamdiu nobis, papa venerabilis , el si necduin
vester vultus aspectus, tamen actus inspeclus est.
Namque sanctorum diffusa laus meritorum stringli
spatiis non est contenta finalibus. llinc est quod
quia bonz conscientiz tnodus non ponitur, nec bou
opinioni terminus invenitur. Qua loquor falsa cen-
sete, nisi professioni ie: compelens astipulator
accesserit, satis in illo quondam cuenobio Lirinensi
spectabile caput, Luporum concellita Maximórümque,
et parcimoniz saltibus consequi affectans Memphiti-
cos et Palzstinos archimandritas. 15 episcopus Án-
tiolius : cujus relatu, qui pater vobis, quique quales-
que vos fratres, qua morum prarogativa pontificatu
maximo ambo fungamini, sollicitus cognoscere stu-
dui, et gaudens cognovisse me memini. Cui patri
quondam videlicet vos habenti, vix domus Aaron
pontificis antiqui merito coipararetur : quem licet
primum in medio plebis eremitidis, sanctificationis.
oleo legiferi fratris dextra perfuderit, filios ejus in
similis oflicii munia vocans ; tamen psius super liha-
mar et Eleazaro felicitatem, Nadab et Abiu fulmini-
bus 9/&A aífl;ti decoloravere : quorum quamlibet
interemptorum credamus absolvendas animas ,
punitas tamen scimus esse personas. Vos vero
tacturi paginam altaris , nihil, ut audio , offeriis
ignis alieni : sed comitantibus victimis caritatis
castitatisque , fragrantissimum incensum turibulis
nostrüm nuper effectuià. vesíris orationibus contri- C cordis adoletis. Ad hoc quoties jugam legis cervici-
büléi : qifi cum sit gente Judzeus, (Ide iamen prz-
elegit censeri Isfaelità quàm sanguine; et muuicipa- .
tum éoelestis illius civitatis affectans, óccidentemque :
litteram spiritu vVivificánte fistidiens, páriter hine
justis premiá proposita contemplàn:, hine, nisi face-
ret ad Christum dé circumcisione transfugium, pr:e-
videns sese per elerna ssecula zquiterna supplicia
pássütum : patríai &ibi maluit Hierusalem potius
quam Hierosolymam computari. Quibus agniis, ad-
veutintem Abrabz nunc filium veriorem maternis
ulnis spiritáfis Sarà suscipiat. Namque ad Agar an-
cillam pertinére tunc desiit, cum legali observaptiie
servitutem gratix libertate mutavit. De cxetero, quae
jpst fuerit isto causa veniendi, przisentaneo conduci-.
bilibus idénl poterit éxpliéare memoratu. Nobis veró
propter qui supra scripsi carissimus habetur : quod
249 eo significo, quia is efficacissime quemque
commendat, qui meras causas just: commendationis *
aperuerit. Memor nosti essé dígnare, dómine pápa.
Ῥ Sic potius a Sidonio scriptum censeo, quam
loca Latia, aique ita prorsus habuit , Velusiissimum
et probatissima? note exemplar: in quo tamem re-
ceutior manus lautia in Latia mutarat, Loca jautia,
qu;e legatls decerni solifa : tectum scilicel epulzque
lautiores. [ude ad afia quoque transferebant ; αἱ Apu-
Vius lib, πὶ, M v enc M: ἰδία pretjturum,
minachus lib. iv, epist. usis ii
laxtia ludedishi. 6. s n palatio loca
* Nun&hius, Νόυνέχιος, émgüdátjus. scribitur jin
eqncilio Venetico, cui subscripsit. Fuit alter postea: ? incertum.
[4
bus superbientium per vincula praedicationis astrin-
gitis, tunc Deo tauros spiritualiter 3mmolatis. Quo-
ties conscientix luxuriantis fedore pollutos, ad sua-
veolentiam pudicitie stimulis correctionis impel-
litis, hircorum vos obtulisse virulentiam Christus
sibi computat. Quoties hortantibus vobis in quocun-
que compuncto culpas suas anima peenaliter recor-
dala suspirat; quis vos ambigat paria Lurturum , aut
binos pullos columbarum, qui duplicem substantiam
utriusque hominis nostri tam numero quam geritu
assignant, mystico litasse sacrificio? Quoties vestro
monitu obesum quicunque corpus, astuantemque
Wrgidi ventris arvinam, crebro jejuniorum deto-
quendus igne torruerit; nulli dubium est vos- tunc
D similam frixam in quadam continenti» sartagine con-
secraturos. Quoties aliquem mentis perfide flgimetita
ponentem, sanam respondere doctrinam, fldem cre-
dere, viam tenere, vitam sperare suadetis; quis vos
. dubitet in. hujus emendatione conversi, qui jai sít
ejusdem nominis Guntramni regis temporibus Nonne-
chius episcopus Namnetensis. Felicis episcopi conso-
brinus el successor, de quo Gregorius Turon. lib.
vi el vii.
. b Suessionum episcopo, fra'ri Remigii episcopi
Remensis : quem etiam , patremque ZEmilium tacito
noinine laudat. De iisdem omnibus Flodoardus lib.
, 3, Cap. 10. Antiolius autem, quem olim cum Lupo
dluisos e et, Maximo, Reiensi Lirinensem eremum
iat
ujsse signilicat, cujusnam sedis fuerit episcopus
- -
kPISTOLAnuM Lili. VIH.
liber ab haeresi, liber ab hypocrisi, liber ab schis- A sed operis arrepti fasce perspecto, lduil iliclit
male, purgaussimum propositionis panem cum sin-
ceritatis el veritalis azyinis dedicaturos? Postremo
quis nesciat, quidquid legis diebus 945 liguraliter
immolabatur in curporibus, qüod totum id gratix
tempore manifeste vos offeratis in moribus ? Atque
ideo grates uberes Deo refero, quod secundum vestre
pagina qualitatem, facile agnosco antistitem supra-
fatum de vobis cum magna dixerit, majora tacuisse.
Quapropter nemo dubitaverit, qui bonus es cum in-
dicuris, et melior cum legeris, esse te optimum cum
videris. Megethius clericus, vestri gerulus eloquii,
rebus ex sententia gestis, quia tuorum apicum detu-
lit munera, meorum reportat obsequia : quei saltem
juvimus voto, quia re forsitan non valemus : per
quem obsecro impense ut. sitim nostram frequenter
literis litteratis, ambo germani, tu frequentius ,
Arrigeuis. Sed si difficultas itineris intersiti resultat
emplatis, vel aliquoties pru supplicibus supplicate.
JPNajus est autem, si. nobis tribuere dignemini raris
3 4sercessionibus salutem, quam si crébris δα νὴ 8
ecAigmnitatem. Memor nostri esse dignare, domine
m»-pa. !
- EPISTOLA XV.
Sidonius domino papa ^ Prospero salutem.
AD»um laudibus summis sauctum | Anianum, maxi-
14a «m NJ Consummatissimumque pontificem, Lupo pa-
y«ssmum , Germanoque non impirem vis celebrari; fide-
18 ez mmr saque desideras pectoribus infigi viri talis ac tauti
ΚᾺ 5 Ὁ» mNc- «s, merita, virlutes; cui eliam illud nun absque
propter hoc nullis auribus credidi quod pr.
me censore damuaveram. Dabitur, ut &peto, p
tui tuo el. meritis antistitis summi, quatenus pf
hio suo sub quacunque et quidem célerl óccáá
famulemur. Caterum tu creditor justas, laudabli
hoc imprudentie temerarii debitoris indulseriá,
quod mibi insolubile videtur, tibi quoque videa
irreposcibile. Memor nostri esse dignare, δοπὴ
papa.
EPISTOLA XVI..
Sidonius Constantio euo salmteni.
ὃ Spoponderam Petronio, illustri viro, péasens opu
sculum paucis me epistolis expediturum : cujus au-
É ribus non peperci, duin tuis parco. Malui nainque ut
illum correctionis labor, te honor editlonis aspice-
ret, perveniretque in manus vestras voltfmen istud
alieno periculo, obsequio meo. Peracia promissio
est : nam peritia tua si coactorum in membranas
insplciat sigia titulorum, jam copiosum te, ni fallor,
pulsat exemplar, jam venitur ad margines uubilico-
rum, jam tempus est, 9/7 ut satyricu» ait, Orestem
nostrum vel süper terga fiuiri. Non hic ego eomn-
mentitiau Terpsicliorem more studii veteris ascivi ;
nec juxta scaturigiuem fontis Aganippici, per rosci-
das ripas οἱ pumices muscidos stylum traxi. Atque
utinam hic nil molle, vil fluidum, nil de triviis com-
pitalibus mutuatum reperiretur. Siquidem maturo,
ut es ipse, lectori non tantum dictio exossis, tenera,
j*»S- δ΄. mua gloriz datur, quod te 246 successore deces- € qelumpis, quantum. vetuscula, torosa et quasi ma-
ἃ ἃ.
juin εὰ m
exegeras mihi ut pronutterem tibi Atil:e. bel-
sliylo me posteris intimatupum : quo videlicet
δῶν w- «-lianensis urbis obsidio, oppuguatio, irruptio,
5»*€-«€- JQdireptio, et illa vulgata exauditi coelitus sacer-
Jd€»«5Lass vaticinatio continebatur. Coeperam scribere,
Δ, * Epi:copo Aurelianensi, cujus extra hune
JC» «- ta3u et Bed martyrologium iv calend.. Augusii,
ΤᾺ €* Y1t io apud autiquos vix occurrit. Prosper enim epi-
$*-«»prus, qui Carpenioratensi. et Vasionensi concilio
$** te irfuit, ab lioe diversus est, utpote posterior. Nam
ΒΨ κυ duorum istorum tempore Aurelianorum episcopus
€WzRL mon Prosper, sed Eusebius vel Leontius. Huic
v*-T O ilale propior, ac plane suppar fuit Prosper
^ quitanus, quem alii Reiensem in Gallia, alii Regien-
$€ Un in talia episcopum faciunt. Sed is mea quidem
s'nteniia episcopus nunquam fuit. Reiensi sane (quod
9mrultis magnisque viris placuisse video) in provin-
C*a | Ecclesie preesse non potuit, cum certum sit,
vel S3idonio auctore, in ea cathedra post Maximum
sedisse Faustum : quorum ille Hilarii Arelatensis
t'ém poribus (ut ex Reiensi Arausicanoque concilio,
atque ex Hilarii ipsius Vita constat) episcopus jam
€*3t, ac proinde superstite adhuc Prospero, qui ultra
Hilarii statem, lo: est urbem usque a Vandalis cap-
13m sua Chfohici perduxit. Faustus vero. Maximi
süCCessóP οἱ ἐσ Sidonii epistolis liquét, Prosperi
"os excessit, quem omnes consentiunt ad Anthe-
$m Aug. tempóra non pervenisse. Unde sequitur,
Pros rum) Áquitanam néque ante Maximuri, neque
ed 3üstum, Relensem cathedram regere potuisse. ,
γιὰ ut épiscopum prorsus non fuisse sentiam, facit
felerum oiifium auctoritas, Victorii de cycló Pa-
ali ad Milarum, Gennadii scriptorum ecclesiasti-
corum cap. 84, Gelasii papa de Libris apocryphis,
prasentavi. Ex Plinii autein verbis n
scula placet. Sed reserventur ista potioribus : mihi
suíficit, si cito ignuscas quod sumus tardi. Pratceiea
si vir illustris aliquid insuper ampliuscule scribi de-
poposcisset, in moras grandes incidissemus. Nam per
4 arinariola et zotheculas nostras non remanserunt
Fulgentii ad Monimum lib. t, cap. 30; Marcelliiil
Comitis in clironico sincero et non vitiato, aliorum-
que : qui cum de Prospero alia omnia narrent, dag
episcopali ejus honore mentionem nullam faciunt.
Quare Prosperum, qui iuter Regii Lepidi antistites
numeratur, alium ab Aquitano fuisse crediderim ,
fallique eos qui cum Trithemio et Flaminio utrumque
eonfuudunt.
t Cui peculiaris hie liber dicatus est epist. 1. Ut
epistolarum, inquit, seriem parvi adhuc numeri summa
protenda!.
c Per scrinia et museola. Plinius junior in descri-
ptionem ville suz& Laurentinz, lib. 11, epist. 17:
Contra parictem medium zotheca per quam eleganter
recedit : que specularibus et. velis obductis reductisce,
modo adjicitug cubiculo, modo aufertur : vectum et duas
cathedras capit, Mem lib. v, epist 6, ir. descriptione
Tuscanicze : Moz zothecula refugit quasi in ewbiculum
idem atque. aliud : lectulus hic et undique fonestre,
Dubium non est quin vocem hane nituatus sit a Pii -
nio. Nunc tamen vulgata Plinii exemplaria, corre-
ctorum vitio, quia in toto utriusque epistolà ἔχη
dietarum zetarumve mentio crebra recurrit, hic
etiam duobus in locis di:tam et disetulam exhibent;
$ed certa est veterum codicum lectió 95 üam re-
u diflicilà est
cognoscere, z0thecas proprie dictas sécrétiores aicos
et habitatiunculas domus cubiculis adjunetas, in qui-
bus domini dlversabantur, privatisque studlis obéraut
«4. *- a -— m
0615
SIDONII APOLLINARIS
digna prolatu. Unde cognosce, quod etsi tacere A fecerit? Nos opuscula sermone edidimus arido, exili,
necdum cepimus, certe taciturire jam deliberavimus,
duplici ex causa : ut si placemus, pauca lecturis in-
citent voluptatem ; 8i refutamur, non excitent multa
fastidium : quippe in hoc stylo, cui non urbanus
lepos inest, sed pagana simplicitas. Unde enim nobis
illud loquendi tetricum genus ac perantiquum? Unde
illa * verba Saliaria, vel Sibyllina, vel Sabinis abus-
que Curibus accita? αὐ magistris plerumque reti-
centibus promptius fecialis aliquis, aut flamen, aut
veternosus legalium quzstionum znigmatista pate-
dabant qualia sunt que vulgo síudia aut cabineta
dicimus. Utitur iterum eadem voce Sidonius lib. 1x,
41, exstatque in Tiburtina inscriptione quam Savaro
protulit, et in hac Reatina nondum hactenus edita.
Ti. CLAUDIO Auc. L. Ferict
SCAPULANO D. I. Q. ΠΠ|. QUINQUENNALI
INMUN! TRIPLICARIO BENEMERENTI
£X CONSENSU DECURLE UNIVERSE
certe maxiina ex parte vulgato : cujus hinc honor
rarus, quod frequens usus; hinc difficilis gratia, quia
facilis inventio est. Sane profiteor audeuter, sicut
istic nil aere, nil 948 eloquens; ita nihil iuditum,
non ab exemplo. Sed quid hzc pluribus ? Diciio mea
(quod mihi sufficit) placet amicis. In quibus tenen
utrumque complector, sive non fallunt examine, seu
caritate falluntur : Deumque quod restat, in posterum
qu:es0, ut secuturi aut fallantur similiter, aut cen-
seant. Vale.
HONORIS CAUSSA ZOTHECAM
PUBLICE DEDERUNT
AÀTIMETUS L. 8UA PECUNIA ADORNAVIT
^ Symmachus lib. ii ad Siburium : Si tibi vetusta
tis tantus est amor, pari studio in verba prisca redea
mus, quibus Salii canunt, augures avem consulunt
Decemviri tabulas condiderunt.
LIBER NONUS.
9A9 EPISTOLA PRIMA..
Sidonius ^ Firmino suo salutem.
Exigis, domine fili, ut epistolarum prioruin limite
irrupto, stylus noster in ulteriora procurrat, numeri
supra dieti privilegio non contentus includi. Addis
et causss, quibus hic liber nonus octo superiorum
voluminibus accrescat : eo quod ^ C. Secundus, cujus
nos orbitas sequi hoc opere pronuntias, paribus titu»
lis opus epistolare determinet. Qux jubes non 950
ignosce negotio quod imponis, ac ministerio. Nos
vero, si quod exemplar manibus occurrerit, libri
marginibus octavi celeriter addemus : et si Apollina-
ris tuus, * cui studium in ceteris rebus, est in bae
certe negligentissimus : quippe qui perexiguam le-
ctione teneatur, vel coactus, vel voluntarius : quan-
tum tamen mihi videtur, qui patribus iis jusgi non
recusaverim, quorum studio, voto, timori laudabile
aliquid in filiis, licet difficile persuadeatur, difficilius
sunt improbabilia : quanquam et hoc ipsum quod (C sufficit. Vale.
pie injungis, arduum existat, ac laudi quantulzcun-
que jam semel parte non opportunum. Primum,
quod opusculo prius edito presentis augmenti sera
conjunctio est; deinde quod arbitros ante quoscun-
que, nisi fallimur, indecentissimum 681, materie
unius simplex principium, triplices epilogos inveniri.
Pariter et nescio qualiter fieri veniabile queat, quod
coerceri nostra garrulitas nec post denuntiatum ter-
minum sustinet; nisi quia forsitan qui modus pagi-
nis non potest poni ipse amicitiis. Quapropter esse
te in quadam tuendz opinionis mez quasi specula
. decet, curiosisque facti hujusce rationem manife-
stare : quidve ad hoc sentiant optimi quique, res-
cripto quam frequentissimo mihi pandere. Porro au-
95] EPISTOLA Il.
Sidonius domino pape 4 Euphronio salutem.
Albiso antistes, Proculusque levites, ideo nobis
morum magistri pronuntiandi, quia vestri merentur
esse discipuli, litteras detulerunt, quarum me sacro-
sancto donastis affatu; qux tamen littere plurimum
nobis honoris, plus oneris impenunt. Unde et ipsa-
rum sic benedictione lator, quod injuncilone con-
fundor : quippe qni ex asse turbatus, vel ex parte
non pareo. Jubetis enim tam diversa quam minima :
explicarique decernitis opus, quod ab extremitate
mea tam difücile completur, quam impudenter inci-
pitur. Sed si amplitudinem in vobis pietatis expertae-
bene metior, plus laborastis ut affectus cordis vestri,
tem, si, me garrire compulso, ipse reticere perseve- D quam nostri operis effectus publicaretur. Neque enim
rabis, te quoque sileutii nostri talione ad vicem plecti
son perinjurium est. ltaque tu primus, maxime
* Arelatensi, viro genere ac pietate illustri. Hunc
enim esse conjicio quem in B. Casarii Vita laudat
Cyprianus, et a quo susceptum Czsarium, opibusque
adjutum testatur. Ad eumdem sunt epistole duz
Ennodii.
b Plinii epistolarum libros habemus decem; sed
decimum qui totus est ad Trajanum e provincia
ecriptus, czeteris non annumerat. Eodem modo Sym-
machi epistolarum libri proprie sunt novem, qui ad
privatos : decimus relationes continet ad principes in
praefectura Urbi missas. Hunc ipsum porro numerum ,
i
brorum alii etiam post Sidonium affectarunt, ut
censem episcojum libros aliquot episto
cum Hieronymus interpres, dialecticus Augustinus,
allegoricus Origenes gravidas tibi spiritualium sea-
Avitus Viennensis, testé Gregorio Turon. lib. n, 33.
Idem lib. vi, 7, auctor est Ferreolum quoque ce-
arum, quasi
Sidonium imitando composuisse : sed librorum nu-
merum non designat. :
* Alii codices diverso sensu, cujus enimus cim. in
ceteris rebus, tum est in hac certe negligentissimus.
4 Augustodunensi episcopo : d uem epist. 8,
lib. vn. Rogatus ab eo Sidonius, ut aliquem sacra-
rum Litterarum partem exponeret, modestissime de-
precatur.
-
i
h
617
EPISTOLARUM LIB. IX.
613
'suum spicas doctrinze salubris messe parturiant, non A forte responsio quantutumeunque ad interrogata tre-
scilicet tibi partibus. meis arida jejunaniis lingue sii-
pula crepitabit? Hoc more tu et olorinis cantibus
anseres ravos, et modificatis lusciniarum querelis
improborum passerum fringultientes susurros jure
sociaveris. Quid quod quoque arroganter fleret inde-
- eenterque, si negotii praecepti pondus aggrederer,
novus clericus, peccator antiquus, scientia levi, gravi
conscientia ? videlicet ut si scriptum quocunque mi-
sissem, persona mea nec tunc abesset 959 risui
judieantum, cum defuisset obtutui. Ne quaso, do-
mine papa, nimis exigas verecundiam meam, quali-
tercunque latitantem, ccpti operis hujusce temeri-
tate devenustari : quia tantus est livor derogatorum,
ut materia quam mittis, velocius sortiatur inchoata
pidaverit, quze non inveniantur scripta, mandata cre-
duntur : ac per hoc sustinet injuriam plerumque qui
mittitur; qui mittit, invidiam : plusque in hoc tem-
pore, quo smulantum invicem sese pridem federa
statuta regnorum denuo per conditiones discordiosas
ancipitia redduntur. Przter hoc, ipsa mens nostra
domesticis hinc inde dispendiis saucia jacet. Nam per
officii imaginem vel (quod est verius ) necessitatem,
solo patrio exactus, hoc relegatus , variis qunaquaver-
sum fragoribus, quia patior hic incommoda peregrini,
illic damna proscripti. Quocirca solvere modo litte-
ras paulo politiores aut intempestive petor , aut im-
pzdenter aggredior : quas vel joco lepidas, vel stylo
cultas alternare, felicium est. Porro autem quidam
probrum, quam terminata suffragium. Memor nostri B * barbarismus est morum, sermo jucundus et animus
esse dignare, domine papa.
EPISTOLA lil.
Sidonins domino pape * Fausto salutem.
Servat consuetudinem suam tom facundia vestra
ejuam pietas; atque ob hoc granditer , quod diserte
weribitis, eloquium suscipimus , quod libenter ajTe-
ertum. Ceterum ad przsens, petita venia prius impe-
rataque , cautissimum reor ac saluberrimum, Ὁ per
Bias maxime civitates que multum situ segreges agunt,
«dum sunt gentium motibus itinera suspecta , stylo
i requentiori renuntiare; dilataque tantisper mutui
zsedulitate sermonis, curam potius assumere contice-
ss cendi. Quod inter obstrictas affectu mediante perso-
“5.535 asperrimum quanquam atque acerbissimum est,
m »on tamen causis efficitur qualibuscunque, sed plu-
-r- ii wiis, certis el necessariis, quaque diversis profici-
gms.«-untur ex originibus. Quarum ista calculo primore
sm smerabitur, quod custodias aggerum publicorum
yz«-quaquam tobellarias transit irrequisitus : qui ctsi
rieuli nibil, ut pote crimine vacans, plurimum sane
ye« fpeti $53 solet difficultatis ; dum secretum omne
g«—orum pervigil explorator indagat. Quorum si
«408 * Reiensi in provincia ll episcopo ex abbate
1, 8 s7inensi : quo munerc utroque post Maximum fun
cS. as est : ideo Maximi bis successor dicitur in car-
nz ὃ zm36 Euebaristico sub finem. Hunc adliuc abbatem
qua zn fecerit Hilarius Arelaten:is, declarat ejus Vitam
a-se«-tor his verbis : /n eodem loco iunc temporis
δ... ausum, presbyterum pariter et abbatem ita futu-
TO W^ δὲν cius honoravil , ut inter se et sanctos saccr-
de «5 Theodorum εἰ Maximum medium conmpelleret re-
δα «re, Sed de Fausto pluribus alias. Nunc satis sit
mi«P»mwre, preter hunc seniorem, alterum quoque
Fa enstam in eadem Reiensis ecclesiz cathedra 80 cir-
e post annos sedisse. Quod ne penitus ignorare-
DieSm , docuerupt nus integrz subscriptiones synodi v
Aurelianensis : ubi inter ceteros qui pro episcopis
d ibus subeeripsere, Claudianus legitur diaconus
imrexetus a Fausto episcopo Ecclesie Reiensis : is ni-
τηΐπτη qui ejusdem postea sedis fuit antistes, Parisia-
ue concilio in quo actum est de causa Promoti
i Dunensis, interfuit, ut concilii hujus que
"Acti sumus acta testantur. ΄
à Assentior Savaroni, scriptam videri hanc episto-
ATUS lie, cum in ea urbe apud Ruricum, ut est
YA epist. 9, lib. vii, exsul ageret Sidonius, post de-
ὅλος Arvernos, pace cum Romanis iterum turbats.
PATROL. LVIII.
afülictus. Quin potius animam male sibi consciarm, el
per horas ad recordata poenalis vite debita contre-
miscentem , frequentissimis tuis illis et valentissimis
orationum munerare suffragiis, precum peritus insu-
lanarum, quas de palxstra congregationis eremitidis,
et de senatu Lirinensium cellulanorum , in. urbem
quoque cujus Ecclesi sacra superinspicis , transtu-
listi , nil ab abbate mutatus per sacerdotem : quippe
cum ὁ nova dignitatis obtentu, rigorem veteris disci-
plinze non relaxaveris. llis igitur , ut supradixi, pre-
catibus efficacissimis 95/4 obtine ut portio nostra sit
Dominus ; atque ut ascripu turmis contribulium levi-
t2rum , non remaneamus terreni ,"quibus terra nom
remanet : inchoemusque, ut a s:eculi lucris, sic quo-
C que a culpis peregrinari. Tertia est causa vel maxi-
ma, exinde scribere tibi cur supersederim : quod im-
mane suspicio dictandi istud in vobis tropologicum
genus ac figuratum , limatisque plurifariam verbis
eminentissimum , quod vestra, quam sumpsimus,
epistola ostendit. Licet enim przdicationes tuas,
nunc repentinas , nunc cum ratio poposcisset elucu-
bratas, raucus plosor audierim ; tunc przcipue, cum
in * Lugdunensis ecclesi: dedicat:» festis hebdoma-
ς Pari elegantia soldcismi vocem ad alia sspe
transferunt optimi auctores, Cicero lib. it ad Atticum
41 : Ludos Antii spectare non placet : est. enim. ὑπο-
σόλοιχον, cum telim vitare omnem deliciarum suspicio-
nem. Hieronymus in llelvidium : Apud Christianos
solocismus est magnus et vitium, turpe quid vel narrare,
vel facere. Sic et Lucianus περὶ ὀρχήσεως, Herculem
in scena μονῳδεῖν, σολοιχίαν alt videri, cum in Andro-
mache et Hecuba ferri possit. Polemo sophist. de
histrione, qui ὦ ζεῦ dicens, ad lerram, et ὦ ya cum
diceret, manum ad caelum protenderct, Οὗτος, inquit,
τῇ χειρὲ ἐσολοίκισε, quod narrat in. ejus Vita Philo-
stratus.
4 Sunt quibus ex lioc loco elici posse videatu",
Faustum ad episcopatum nou multo ante provectum
fuisse quam hee. scriberet Sidonius. Verum novam
dignitatem appellat, non tunc temporis adeptaim, sed
quas antiqua abbatis dignitati successerat. Veteranum
enim , hoc est annorum supra 12 episcopum fuisse
Faustum, cum haec scripsit Sidonius , docent Hilari
pape epistolze , qux Fausti jam episcopi cum Auxa-
nio Romanam legationem anuo 462 peractam eom-
meinorant.
* A Paliente construct et dedicata lib. 1, epist.
40. Sacrarum Fausti concionum meminit iterum Si-
20
(19
SIDONII APOLLINARIS
dalibus, col'eg.rum sacrosanetorum rogatu exorare- A bulum , «ui. invitat ad colum. Memor nostri esse
ris ut perurares : ibi 16 inter spiritales regulas, vel
forenses medioximuin quiddam concionantem, quippe
utrarumque doctissimum disciplinarum , pariter ere-
ciis sensibus auribusque curvatis ambiebamus , hinc
porum factitantem desiderio nostro, quia judicio
satisfeccras. His de causis temperavi stylo tempera-
loque, breviter locutus ut paream, longum taciturus
ut discam. Sunt de cztero Luxe partes, domine papa,
doctrine :alu:aris singularisque, victuris operibus
iucumbere satis. Neque cnim quisquis auscultat do-
centem te disputaitem ;ue , plus loqui discit, quam
facere laudanda. Nunc vero, quod restat, donate ve-
nia pagin2m rusticantem, vobis obsecundantem : cui
me quoque auctore, si vestris litteris comparetur,
stylus infantissimus inest. Sed ista 9. 5 5 quorsum
stolidus allego? Nam nimis deprecari ineptias ipsas
est ineplissimum : in quibus tu merus arbiter, si rem
ex asse discingas , ridebis plurima , plura culpabis.
Sed et illud amplector, si pro caritate qua polles,
non fueris usquequaque censendi continentissimus ;
id e»t, si sententia tua quippiam super his apicibus
antiquet. Tunc enim certius te probasse reliqua gau-
debo, si liturasse aliqua. cognovero. Memor nostri
esse dignare, domine papa.
EPISTOLA iV.
Sidonius domino pape Greco salutem.
Viator noster ac tabellarius terit orbitas ilineris
assueti , spatium viz regionumque quod oppida no-
8lra discriminat, szepe relegendo. Quocirca nos quo-
dignare, domine papa.
EPISTOLA V.
Sidonius domino pape ^ Juliano salutem
Etsi plusculum forte discreta, quam communis
animum optabat, sede consistimus, non tamen medii
itineris objectu, quantum ad solvendum speetat offi-
cium , nostra sedulitas impediretur , nisi per regna
divisi, 4 commercio frequentioris sermonis, diversa-
rum sortium jure revocaremur : qus& nune saltém,
post pacis initam pactionem, quia fidelibus animis
federabuntur , apices nostri incipient. eommeare
crebri, quoniam cessant esse suspecti. Preinde, do-
mine papa, cum sacrosanetis fratribus vestris pariter
, Christo supplicaturas jungite preces : ut dignalus
que decet semel propositx sedulitatis olficia sectari : C
quie cum reliquis commeantibus, tum praecipue
Amantio intercgrrenta, geminare cum quadam mentis
intentione debemus : ne forte videatur ipse plus lit-
teras ex. more deposcere, quam nos ex amore dictai c.
L4eó doinine papa, vestrorum plus meinentote, quos
inter presumimus computari : quique sicul vestris
erigimur secundis, ita deprimimur adversis. Nam
quod nuper quorumpiam fratrum necessitate multos
pertuleritis angores , flebili ad flentes relatione per-
venit. Sed tu, flos sacerdotum , gemma poutiflcum,
scientia fortis, fortior conscientia, minas undasque
956 mundialium sperne nimborum : quis frequen-
ter ipse docuisti, quod ad promissa €onvivia patriar-
tharum, vel ad nectar coelestium poculorum , per
amar.tudinum terrenarum calices perveniretur. Velis D
nolis, quisque contempii mediatoris consequitur re-
gnum, sequitur exemplum. Quantaslibet nobis anxie-
tatum pateras vii; presentis propinet afflictio,
parva toleramus, sí recordamur quid biberit ad pari-
donius in Eucharistico. llodie quidem qux Fausti no-
men gerant, Homilix non exstant : occurrunt tamen
interdum aliqu» in antiqus bibliothecis, ci-
tadtarque ἃ Sedulio Scoto in Collectaneis in Mat-
thaum : ac nisi conjectura fallit, inter eas qua Eu-
sebii Emisseni nomine cireumferuntur , Fausti hujus
sunt nonuulls.
* Episcopo, non Carpentoratensi, qui aliqu nto po-
sterior interfuit concilio Eyaunensi, et per idem fere
tempus Lugdunensi nondum edito de causa Stepliani
et Palladie , sub Sigismundo rege Burgundionum *
prosperare quz» gerimus , nostrique dominii tempe-
rans lites , arma compescens , illos muneretur inno-
centia , nos quiete, totos securitate. Memor nostri
esse digáare, dómine papá.
957 EPISTOLA VI.
Sidonius domino pape Ὁ Ambrosio salutem.
Viguit pro dilectissimo nostro (quid loquar ; no-
men, personam? !u recognosces cuncta) apud Chri-
stum tua sanctitas intercessionis effectu : de cujus
facilitate * juvenili szepe nunc arbitris palam ascitis
conquerebare , nunc tacitus ingemiseebas. Igitur hie
proxime abrupto contubernio ancille propudiosissi-
m: cui se totum cousuetudine obscena jumetus ad-
diiera! , patrimonio , posteris, fame, sdbita sui cor-
rectione consuluit, Namque per rei familiaris damna
vacuatus, ut primum intelligere ccepit, et reiractare,
quantum de bonusculis avitis paternisque sumptuo-
sitas d mestice charybdis abligurisset ; quanquam
sero resipiscens , attamen tandem veluti fienos mo-
mordit, exeussitque cervi: es, atque Ulysseas (ut fe-
runi) ceras auribus figens, fugit, adversum vitia suc-
dus , mereiricii blandimeuta naufragii : puellamque,
prout decuit, intactam vir laudandus in matrimonium
assumpsit, tam moribus natalibusque summstem,
quan facultatis prineipalis. Esset quidem glorla, si
voluptates sic reliquisset, ut nec uxori conjugáretur.
Sed etsi forte contingat ad bonos mores ab errore
migrare, paucorum cst incipere de maximis : et eog
qui diu totnm indulscri t sibl, protinus tofum et pa-
riter i: cidere. Quocirca vestrum est, copulatis obti-
nere quamprimum prece sedula spem $868 hhero-
rum : et. post consequens erit ut fillo una alterove
susceptis (et nimis dixi) abstineat de czeiero licitis,
qui illieita prxsumpsit. Namque el conjuges ipei,
quanquam nupti nuper, iis tnoribus sgunt Θὲ vere-
non huic, in uam, quem consta! ad Ardusiearil etit
n tempora pervenisse ; sed Juliano alteriu& igante
sedis episcopo, qui et Fausti epistole «ubacribit; et a
Lucido inter eos numeratur qui ad synodum Arela-
tensem convenersn!, Diversos autem, et titoque an-
wrior videtur Julianus, ad quem cum aliis Gallis
episcopis scribit Leo magnus anno 488:
b Episcopo, sd quem Rurlicius lib. rr, epist. £5,
* |n ealiqu'bus libris juvenati, Videsis notas i& Bi-
donii carmen 23, vers. 438.
621
EPISTOLARUM LIB. IX.
633
cundis, vere ut agnoscas, si semel videris, plurimum A tem 'acundis fecundare colloquiis, aucupabimur ne-
esse, quod differat ille honestissimus uxorius amor,
figmentis illecebrisque concubinalibus. Memor nostri
esse diguare, domine papa
EPISTOLA vill.
Sidonius domino pape ^ Remigio salutem.
"^ Quidam ab Arvernis Belgicam petens (persona mihi
cognita est, causa ignota, nec refert) postquam Remos
advenerat, scribam tuum , seu bibliopolam , pretio '
fors fuat officiove demeritum, copiosissimo velis no-
lis declamationumn tuarum schedio emunxit. Qui
redux nobis atque oppido gloriabunlus, quippe per-
ceptis tot voluminibus, quidquid detulerat, quanquam
mercari paratis (quod tamen Ὁ utrivis nec erat inju-
stum), pro munere ingessit, Cur: mihi e vestigio
luit , iisque qui student , cum merito lecturiremus,
p'urima tenere, cuncta trauscribere. Omnium assensu
pronuntiatum , pauca nunc posse similia dictari.
Etenim rarus aut nullus est, cui meditaturo par as-
sistat dispositio per causas, positio per litteras, com-
positio per syllabas. Ad hoc opportunitas in exem-
pis, fides in testimoniis, proprietas in epitheris,
urbanitas in figuris, virtus in argumentis, pondus in
sensibus, 4589 flumen in verbis, fulmen in clausu-
Bis. Structura vero lortis et firma, conjunctionumque
pperfacetarum nexa ca»uris insolubilibus ; sed nec
linc minus lubrica et levis, ac modis omnibus ero-
tundata : qu:eque lectoris linguam inoffensam decen-
ter expediat, ne salebrosas passa juncturas, per ca-
meram palati volutata balbutiat. Tota denique liquida
wrorsus et ductilis , veluti cum erystallinas crusias,
aut onycbintinas non impacto digitus ungue perla-
bitur : quippe si nihil eum rimosis obicibus exceptum
tenax fractura remoretur. Quid plura? Non exstat ad
przesens vivi hominis oratio, quam peritia tua non
sine labore transgredi queat ac supervadere. Unde et
pope suspicor, domine papa, propter eloquium
eiundans atque ineffabile (venia sit dicto) te super-
bire. Sed lieet bono fulgeas ut conscientiz, sic dictio-
us ordinatissima ; nos tibi tamen minime sumus re-
fugiendi , qui bene scripta laudamus , etsi laudanda
son scribimus. Quoeirca desine in posterum nostra
declinire judícia, qux nil mordax nihilque minantur
increpatorium. Alioqui si distuleris nostram sterilita-
* Remorom, qux Belgice Il metropolis, antistit
reis Clodovei Francorumque apostolo. Hanc ver
epistolam eum Sidonii elogio [listorix& sux intexuit
Flodoardus lib. 1, cap. 12. Sed declamationes Remi-
pi, quarum eloquentiàm Silonius tantopere com-
inendat, nullz sd nos pervenerunt; nec recens hzc
jactura, cum Hincmarus ipse ac Flodoardus eas peui-
tus ignorósse videantur.
* [a editione Labhei utilius; aliqui libri (quod tà-
ὅπ cirjus nec erai, injustum).
* Episcopo Suessionensi, ut dictum lib. vin, epist.
34, in 4η8 el Megethium clericum nomina!, per quem
Jilliteras aceeperat reddebatque : quem propterea. ge-
χάθη antiquum nunc vocat. ᾿
4 [ῃ aliquibus libris, rependo.
* Non diflicilis fuit hujus loci emendstio, pro eo
*Ejuod legebstor, qui tunc apte fuistis. Qui cnim anli-
dinas involantum ; et ultro scrinia tua, conniveniibus
nobis ac subornanltibus , effractorum manus arguta
populabitur : iuchoabisque tunc frustra moveri spo-
liatus furto, si nunc rogatus non moveris officio.
Memor nostri esse dignare , domine papa.
960 EPISTOLA VIII.
Sidonius domino papa ^ Principio salatem.
Quanquam nobis non opinantibus, desiderantibus
tamen, litteras tuas reddidit gerulus antiquus ; ido:
neus inventus cui jure repetita credantur officià,
quandequidem prima sic detulit. Igitur affatu. sectin-
do, vel potius benedictione donatus, ipse quoque? re-
peto alterum salve, obsequia combinans, numeris-
. &quata, non meritis. Et quia, domine papa, modó
B vivimus junctis abjunctisque regionibus, conspe-
etibusque mutuis froi dissociate situ habitatio-
nis inhibeiur; orate ut optabili religiosoque de-
cessu, vitze presentis angoribus atque onere per-
functi , cum judicii dies sanctus obfulserit, cum re-
surrectione agminibus vestris famulaturi, vel sub
Gabaonitic:e servitutis occasione, Jungamur ; quia
secundum promissa celestia, qu:xe spoponderunt flliog
lidei de nationibus congregandos, si no8 reos venia
soletur, dum v€s beatos gloria manet, etsi per actió-
num differentiam, non tamen per locorum distantiam
dividemur. Memor nostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA 1X.
Sidonius domino pape Fausto salutem.
Longum tacere, vir sacratissime, nos in commune
dequesius es : cognosco veste partis 9G] hine
Studium, nostre reatum non recognosco. Namque
jam pridein jussus garrire non silui, istas litteris an-
tecurrentibus: quibus etiam recensendis cum Reios
advenerant, * quia tunc Apte fuistis, aptissime dé-
- fuistis. Idque votivum mili granditer fuit ac peropta-
tum ut epistola injuncta nec negaretur scripta ami-
citi:e, nec subderetur lecta censurze. Ista omittamus.
Mitti paginam copiosam denuo jubes. Parere prope-
ranti adsunt vota, causae absunt. Nam saluiatio, nis:
negotium aliquod activa deportel materia, succincta
est: quam qui porrigit verbis non necessariis, a 165»
gula Sallustiani tramitis detortus exorbitat, qui Cati-
linam culpat habuisse salis eloquentize , sapientia
D quos cpaices manibus terunt, sciunt. ab antiquariig
qui diplthongas negliguut, raro ista distingui. Sigul-
ficat ergo Faustum Apte in vicina uibe tum fuisse ,
cum Sidonii litterz Rejos perlat:e. sunt: aptissime
autem opportunissimeque ait leiis abfuiss^, ue litte: 1:6
ille tam cito sub ejus censuram venirent. Sita est
Apta Julia Vulgeotium (sie enim a Plinio lib. in, c. 4,
appellatur) medio fere spatio eios inter et A venio-
uem : quod etiam videre est ex ltinerario /Ethici et
Tabula Peutingeri. Coloniam fuisse ostendit antiqui
lapidis haec inscriptio Arelate.
JUL. C. F. TEHTULLIN
FLAM. CUL. APTA
,L. VALLIUS ATILAN
NEPOS.
625
SIDONIl APOLLINARIS
924
parum. Unde ^ Ave dicto, mox Vale dicimus, orate A bane qu:e prsstantiora portabat operucri', spinas
pro nobis. Sed bene est, bene est, quia chartulam
jam jamque complicaturo res fortis accurrit, de qua
exprobranda , si diutius vel ketitia sese mea vel ira
cobibuerit, ipse me accepta dignum contumelia judi-
cabo. Venisti, magister, ip manus meas, nec exsulto
tantum, verum insulto, venisti : et quidem talis qua-
Jem ab hinc longo jamdiu tempore desideria nostra
prasiolabantur. Dubito sane utrum et invitus, at certe
similis invito; quippe quo providente, vel (8i tamen
hoc nimis abnuis) acquiescente, sim uis libris insa-
lutatus, iisque, quod multo cst injuriosius, territo-
rium Arvernum cum preterirent, non solum moenia
mea, verum etiam latera radentibus. Àn verebarc ne
tnis dictis invideremus? Sed Dei indulin, vitio nulli
meas illustrare dissimulans tuis floribus. Sed pvst
duos aut iis amplius menses, sic quoque a nobis cito
profectum, cum quipiam prodidissent de 963 via-
toribus, mystice gaza clausis involucris clam ferre
thesauros, pernicibus equis insecutus abeuntem, qui
faciles possent itineris pridiani spatia praevertere,
osculo in fauces occupati latronis insilui , linmano
joco, gestu ferino; veluti si excussura quemcunque
catulorum Parthi collo raptoris pede volatico tigris
orbata superemicet. Quid multa ? capti hospitis ge-
nua complector , jumenta siste, frena ligo, sSarcinss
$elvo, quzesitum volumen invenio, produco, lcctito,
, excerpo, maxima ex magnis capila defrustauns. Tri-
buit et quoddam dictare celeranti scribarum sequa-
minus addiciinur : cui si ita ut 9694 cxteris a mea p citas saltuosa. compendium , qui comprchendebat
paite subjaceretur, sic quoque auferret congrediendi
xmulationem desperatio consequendi. Àn superci-
lium tanquam difficilis ac rigidi plosoris extimesce-
bas ? Et quaenam est cuiquam peritis cervix tania ,
quive hydrops, ut etiam tepida vestra uon ferventis-
simis laudibus prosequatur ? An ideo me fastidiendum
negligenduinque curasti, quia contemne;es juniorem?
quod parum credo. An quia indoctum ? quod magis
fero; ita tamen, ut qui dicere ignorem, non et au-
dire : quia et qui Circensibus ludis adfuerunt, sen-
tentiam de curribus non ferunt. Àn aliquo casu dissi-
decbamus, ut putaremur iis libellis quos edissetis
derog:turi? atqui presule Deo, tenues nobis esse
amicitias, nec inimici fingere queunt. Ista quorsum ?
inquis. Ecce jam pando, vel quid indagasse me gau-
deam, vcl quid te celasse suecenseam. Legi volumina
tua, qux Riochatus antistes ac monachus, atque istius
. mundi bis peregrinus, Ur''annis !uis pro te reportat;
i'lo jam imprzseuti»runi: Fausto potius qui non se-
nescit, quique viventibus nou defuturus post sepultu-
ram, fiet per ipsa. αὐ scripsit sibi superstes. Hic
igitur ipsé venerabilis, spud oppidum nostrum cum
moraretur, donec gentium concitatarum procella de-
fremeret (cujus imaginis hinc et hinc turbo tunc in-
horruerat) sic reliqua dona vestra detexit, ut perur-
^ fJiuc patet solitos veteres initio epistolze Ave οἱ
Salve scribere, ut in fine Vale. Ausonius Paulino :
Quid prohibet Salve atque Vale brevitate parata
98 Scribere felicesqué notas mandare libellis?
Cujus moris vestigia restant in nonnullis principum
C
siguis, quod litteris non tenebant. Quibus laerymist
sane maduerimus , mutuo vicissim fletu rigati , tunc
cum ab amplexu s&:epe repetito separaremur, longum
est dixisse, nec refert : quod triumphali sufficit gau-
dio, spoliis onustum caritatis, et spirilualis compotem
prede me domum retuli. Quxris nunc quid de ma-
nubiis meis judicem ? nollem adhue proderc, qua
diuturnius exspectatione penderes : plus me cnim
ulciscerer, si quod sensi tacerem. Sed jam nec ipse
frustra Superbis; ut pote intelligens, tibi inesse virtu-
tem sic perorandi, ut leetori tuo seu reluctanti , sco
voluntario, vis voluptatis excludat praconii necessi-
tatem. Proinde accipe, quid super scriptis tuis οἱ in-
juriam passi censeamus. ^ Legimus opus operosissi-
mum , multiplex , acre, aublimc , digestum titulis ,
exemplisque congestum, bipartitum sub dialogi sche-
mate, sub causarum themate quadripartitum. 964
Scripseras autem plurima ardenter, plura pomposc ;
simpliciter ista, ncc argute illa, nec callide ; gravia
mature, profunda sollicite, dubia constan'er, argu-
mentosa disputlatorie, quxdam severe, qurpiam
blande , cuneta moraliter, leete, potenter, eloquen-
tissime. Itaque per tanta te genera narrandi toto 1.-
tissima dictaticnis campo secutus, nihil in facundia
creterorum, nil in ingeniis facile perspexi juxta poli-
videtur ut opus hoc de quo agitur vel interiisse, vel
adhuc uspiam latere sentiamus, — {{π|δ Sirimoudi nota
εἷς habet in posteriore Sidonii editione, cui praefuit
Labbeus. Caeterum in priore Sidonii verba, Legiems
opus.... bipartitun sub dialogi schemate, Sitmondus
in notis pag. 162 ex Baronio interpretatus. fuerat
rescriptis. Ha-e Felix carissime nobis, Salve. Cynegi D duos libros de Gratia Dei et humane mentis
K. N. Ductum id a more usus quotidiani, Nam iisdem -
formulis iu quotidiano congressu digressuque uteban-
tur. Graecis Χαῖρε καὶ “Υγίαινς, ut est in Hadriano Dio-
nis, Plutirchus περὶ ἀδολεσχίας de Augusto; qui Ful-
το, cdm temere nescio quid effutiisset, venienti
postridie ac' dicenti, Ave Cresar, Vale Fulvi, respon-
dit : Ἐλθόντος ἕωθεν, ὡς εἰώθει τοῦ Φουλδίον ποὸς αὐτὶν
xai εἰπόντος, Καῖρε, Καῖσαο, Ὑγίαινε, εἶπε, Φούλδιε.
b Duos libros, ut cardinali Daronio visum est, de
Gratia Dei et humana: mentis Libero Arbitrio, De
his enim loqui hoc loco Sidonium multis astruit tomo
Vl An alium ccelesiasticorum. Mihi vero cum opus
hoc Fausii bipartitum sub. dialogi schemate, sub cau-
sarum themate. quadripartitum 1uisse affirmet Sido-
nins, quo neque his duobus uc.ue ulli cuiquam ex
alis qui restant Fausti libris conveniat, reliquum
Arbitro. « De lis, inquit, loqni hoc luco Sidunitin multis.
astruit tomo VI Annalium Baronius cardinalis, neque
aliud vos in reliquis Fausti operibus videmus cui haee
aptius conveniant. Quid ergo causa: cur a Siddnio tot
l:udibus ornentur, quos constat a Gelasio, Fulgentio,
Avito, Cisario, Facundo et aliis vel. damnatos, vel
contrariis etiam voluminibus confutatos? At Sidonium
difüicile non est judicii alez& subducere, qui Fausti in
hoc opere ingenium, artem, eloquentiam praedicat ,
doclrin:? capita sententiasque. non attingit. Faustum
vero , etsi qui tum in Gallia, quod dissimulari non
po:est, cum eo senserunt, aliquo niodo excusare ra-
tio illa videtur, quod ante synodum Arausicanam
vixerint, cujus. placitis Ecclesia deinceps tanquam
norma doctri, adversus Seinipelagianorum etrores
usa est. » — DAUSIUS, l. C., quei consule ibid.
ΝΥΝ
5 “Ὁ
EPISTOLARUM LIB. 1X. i
, tum. Qua me vera sentire satis approbas, cum nec Α concuti machiuamentis, Nam sectatores eorur
offensus aliter judico. Denique absentis oratio,
quantum opinamur, plus nequit crescere, nisi forsi-
tan aliquid his addat coram loquentis auctoris ΝΟΣ,
manus, motus, pudor, artifex. His igitur animi litte-
rarumque dotibus/praditus, mulierem pulcliram, sed
illam Deuteronomio astipulante nubentem, domine
papa, tibi jugasti : quam tu adliuc juvenis inter liosti-
les conspicatus catervas, atque illic in acie contrarice
partis adamataom , nihil per obstantes repulsus prz-
liatores desiderii braehio vincente rapuisti, Philoso-
phiam seilicet, qua violenter e numero sacrilegarum
artium exempta, raso capillo superfluz religionis, ac
supercilio scientize saecularis, amputatisque perve-
tustarum vestium rugis, id est, tristis dialecticc fle-
Christiano dogmati ac sensui si repugnaverint , m
le magistro ligati, vernaculis implieaturis in ret
sua przcipites implagabuntur, syllogismis tus pr
positionis uncatis volubilem tergiversantum linguan
inclamantibus, dum spiris categoricis lubricas quz
sStiones tu potius innodas, acrium more medicorum,
qui remedium contra 966 venens, cum ratio com-
pellit, et de serpente conficiunt. Sed hoc temporibus
istis, sub tuze tantum vel contemplatione conscientiz,
vel virtute doctring. Nam quis zquali vestigia tua
insequatur gressu ; cui datum est soli, loqui melius
quam didiceris, vivere melius quam loquaris? Quocirca
merito te beatissimum boni omnes, idque supra om-
nes tua tempestate concelebrabunt : cujus ita dictis
ibus, falsa morum et illicita velantibus , mystico B vita factisque dupliciter inclaruit, ut quandoquidem
amplexu jam defzcata tecum membra conjunsit. ILec
ab annis vestra jain dudum pedissequa primoribus ;
hzc tuo lateri comes inseparabilis, sive in pal:estris
exercereris urbanis, sive in abstrusis macerarere 80-
litudinibus: hac atheuzi 95 consors, hzc mona-
sterii , tecum mundanas abdicat , tecum supernas
przdicat disciplinas. Huic copulatum te matrimonio
qui lacessiverit , sentiet Ecclesi Christi Platonis
Academiam militare, teque nobilius philosophari.
Primum, ineffabilem Dei Patris asserere cum sancti
Spiritus sternitate sapientiam. Tum przterea non
«xsariem pascere, neque pallio aut clava, velut so-
phisticis insignibus, gloriari, aut affectare de vestium
-—mliscretione superbiam, nitore pompam , squalore
ΝΕ sctontiam : neque te satis loc zinulari, quod per
—ERymnasia pingantur Areopagiuca vel Prytaneum,
————urva cervice Zeusippus, Aratus panda, Zenon fronte
——Gniracia, Epicurus cute distenta, Diogenes barba
—EENE—umante, Soerates coma cadente, Aristoteles brachio
amEEEE—xscrto, Xenocrates crure collecto, Heraclitus fletu
emm—- oculis clausis, Democritus risu labris apertis, Chrv-
SEEN —ippus digitis propter numerorum indicia constrictis,
NENEP-—-—uclides propter megsurarum spatia laxatis, Clean-
t. -iilihes propter urumque corrosis. Quin potius expe-
y—- —süelur quisque conflixerit, Stoicos, Cyuicos, Peripa-
ι -—icos, hzeresiarchas, propriis armis, propriis quoque
* Juvenalis satira x, de Nestore :
Atque 5005 jam dextra computat annos.
pae etum ex consuetudine veterum, qui vario flexu
dà m αἰϊοταπι numeros indicabant : quos supputatorios
DE qgiorum gesticulos appellat Tertullianus. Totam
9 -—— iem inter Bede opera complectitur libellus , qui
πὰ :meribitur de loquela digitorum. 1, Υ ergo digitis
vU σας. «Qe ad centum numerabant : in centesimo ad. dex-
s9— —mm transibant. Hieronymus in Jovinianum 1 : Cen-
qe πὰρ κε numerus a sinistra transfertur. ad dexteiam.
ἘΠ -Ξ τὸὁ uium igitur grandzvum innuit fuisse : non quod
ΤΕΞΞΞ vera centesimum annum attigisset : est enim hy-
ye 77 wrbole, sed multo verecundior quam illam Nicar-
cx 9h poets in Cotyttarim anum, quam ait aniios $u08
jt «m» mum manu sinistra numerare copisse : quod tum
$« - Hu, cum ad decem millia pervenerant. Sic enim
C9. np:
'H φάος ἀθρήσασα ἐλάφον πλέον, ἡ χερὶ λαιῇ
Γῆρας ἀριθμεῖσθαι δεύτερον ἀρξαμένη.
Qua soles vidit plures quam cervus, Οἱ annos
"
tuos * annos jam dextera numeraverit, sseculo pre-
dicatus tuo, desiderandus alieno , utraque laudabilis
actione decedas, te relicturus externis, tua proximis.
Memor nostri esse dignare, domine papa.
EPISTOLA X.
Sidonius domino pape 5 Aprunculo salutem...
Reddidit tibi epistolas meas, quem mihi tuas offerre
par fuerat : nam frater noster Celestius, nuper ad
te reversus * de Biterrensi, quoddam mihi super
Statu injuriosi nostri vinculum cessionis elicuit. Quod
quidem scripsi, non minus tua verecundia fractus
quam voluntate. Namque nos ultro vestro pudori
quasi quibusdam pedibus obsequii decuit occurrere.
Quocirca me quoque volente posside indultum, sed
€ liberaliter; nec. enim, ut suspicor, plus aliquid hoc
genere solatii vel ipse quzsisti. Quem litteris istis
non commendatoriis minus quam refusoriis, jam
placatus insinuo : sic tamen ut tibi assistat, tibi
pareat, te sequatur; atque 9687 ut si pernaanserit
tecum , neutri nostrum judicetur famulus; si forte
discesserit, quzeratur utrique fugitivus. Memor" nostri
esse dignare, domine papa.
EPISTOLA ΧΙ.
Sidonius domino pape ἃ Lupo salutem.
Propter libellum quem non ad vos magis quam
per vos missum putastis, epistolam vestram non ad
Jam lzevse rursum computat articulis.
b Andemantoni Lingonum episcopo, cui postea ,
cum Arvernos relicta Burgundionum odio pristina
sede migrasset , cathedram suam Sidonius moriens
reliquit.
- lta etiam id nomen scriptum lib. vu, epist. 4.
Gr:ecis Βαίτεραι, quod propius accedit ad. antiquam
inscriptionem Narbonensem , in. qua Septimani Dz-
terrenses lioc modo $9 leguntur :
M. Jutio PuiLippo
NOBILISSIMO CES
PRINCIPI JUVENTUTIS
SEP. BATERR.
« Episcopo Tricassino ad quem cum przecedentiun
librorum volumen misisset ea lege Sidonius, ut ad
alium postea quemdam episcopum perferretur, que-
stusque hoc nomine Lupus esset, facti culpam bac
epistola deprecatur.
621
SIDONII APOLLINARIS
ane magis quam in me scriptam recepi. Ad exprobrata A tatas, 29 Irequenter illustrantur alienz. Hlud his
Tespondep pro zquitale cause, man pro qualitate
facundim ; nuanquam quis nunc ego, aui quantus,
' qui agere praesumam vobis imputaptibgs innocentem?
Quocirca delicto buic, quanjulumcunque est, iater
,principia confestim supplice ignosci, difüdentim
.autum, non et guperbix fassus erroram. Nam cum
mihi rigor censurje juz in [teris aque ut moribus
^51 ambifariam rontremiscendug, fateor tamen
, voluminis ipsius qperisque reseratu, illam mihi fuisse
plus oneri , quam pratenditig caritatem. Nec clira
justum ista conjicio : quandoquidem mortalium
mentibus vis bzec paturalipus inest, ut i quid perpe-
ram fot, minus indujgeant plus auici. Seripseram
librum, sícut pronuntiatis, ;lenum onn&tamique vario
causarum, temporum persouaremque congestu : fa-
ciurus rein videbar iyipudentissimam, si tantum mihi
cuncta placuissent, ni nulla tibi displicitura eonfide-
rem. Huc ijem, quisquis judicii eventus $68 foret,
vidi partibus mais nequaquam pietatis ex solido coi
stareralionem, si non saltem vobis csset anterius
allatum volumen, et si non videretur oblatum :
hioc videlicey temperamento, ut si forte placuissem ,
mon vos arroganlia proeriisse; &i secus, non vos
improbitas expelisse judicaretur. Nec sane mulio
labore me credidi deprecatprum vitatas causas eru-
bescendi. Pariter illud nosse vos uoveram, quod au-
clores ip operibus eylendis pudor potius quam eon-
stontia dece!; quodque teiricis pune!a censoribus ,
tardius procacitas recitatoris, quam trepidaiio exeu-
dit. Alioquin si quis est ille, qui cum fiducia praro--
Uiematis an(e inaudili operam * provulgal :
IL exspectationi publicze, quamvis solverit multa,
p'ura redlibere. Pra:erea quidquid super hujusce
rescripli tenore cengueris, malui faetum confiteri
simpliciter, quam trebacüer difliteri. Disisset alins,
Neminem tbi prztuli, nullas ad nllum pecyliares.
litteras dedi : quem pridajum suspicabore, unius
epistola forma contentus abscessit, atque ea quidem
nihil super presenti negotio deferente. To , qui te
quereris omissum , tribus loq imis paginis fati-
gatus, potius in nauseam concitaris, dum frequeater
insulse lectionis verbis inanibus immoraris. Adde,
quia etiam in hoc, quod forsitan non notasti, reve-
renlim ius meritorumque ratio eervala est, quod
Sicut tu antisiitum caeterorum cathedris, prior est
tuus jn libro titulus : illius nomen vix semel tantuin,
εἰ sibi ascripta pagina sonat : 1uo, przeter tibi depu-
* |n aliquibus libris pereulgat.
5 Autographum exemplar, qued ad te misi. Ilolo-
grapha enim dicuntur, qu: auctoris sui manu scripta,
idiographa, archetypa : ut holographum testamentum,
quod testator ipse perscripsit : holographa epistola
Hieronymo in Rufinum, auctoris manu exarata. lHlo-
lographa etiam. mann scribere, est sua ipsius manu
scribere. Ju veteri codice Canonum Nicznorum ;
Atticus episcopus. ecclesie Constantinopolitane. edidi
canones sanctorum. Patrum. holographa manu a me
subscriptos. taque quod in principnm rescriptis ,
atque in privatoram item epistolis , sub flnem adjici
solet, ei manu divina vel et alia wanu , id perinde
juhge, quod si qui vel causaliter placet , ut per
cousilium meum lectil le quandoque per bene-
ficium tuum; qui. munusculi mei incassum pressus.
invidia, necdum ad facultatem legendi , ut suspicor,
venit,'cum jam diu ipse perveneris ad copiam trans-
ferendi. Aio, tanquam non sit » holographas mem-
hranas arbitraturus ; si tomen quod ante percurras,
vel exemplar acceperit : neque enim in iis quz tra-
€taveris ulla culpabitur aut distinctiopuim raritas, aut
Jrequentia barbarismorum. Nempe ad extremum pa-
lam videtur etim tibi transmissa proprietas, eui usus
absque temporis fixi prasscriptione yransmissu« est,
quique supradicló (ahdid poles uti libello, ut. eain
non amplius zotfiecula tu», quam memoria includat.
B Hzc et his plura fors aliquis. Ego vero cuneta prz-
tereo, et. malo precari veniam quam reatum, si hoc
esse creditur, deprecari. Presentum quoque negli-
geotiam litterarum nune nec excuso : primum, quod
εἰδὶ cupiam , parum cultius scribere quco : dein,
«quod libellari opere cenfectb, animus tandem feria-
Iurus, jam quo propalare dissimulat, excolere de-
Wectat. At tamen eum satis libi, et quidem merito
(quidnam enim simile)? in omnibus cedam, quippe -
qui in alio genere virtutum , jam per quinquennia
decem, non xequzevis sacerdotibus tanlum , vérum δὲ
anliquis quoties eollatus antelatusque sis; noveris
volo, quamvis quzestibus quatias astra, atque. majo-
rusa cineres favillasque in testimonium !esz caritatis
470 implores, pedem me eonflictui tuo, si. mutuo
super amore certandum est, non retracturum : quia
cum in ezteris rebus, tum feedissimum perquam est
in dilectione superari. Qu: velis nolis eerta profes-
5io conviciis 1uis illis, cuncta sane blandimentorum
mella vincentibus, non przeter zsequum reponderatur,
Ecce habes litteras tam garrulas fermo, quai requi.
rebas : quanquam eunt omnes (si que uspiam tamen
suni) loquacissimz. Namque in audemiam sermoci-
nandi quem non ipse compellas, qui omnium (de me
enim taceo) litteratorum , liceggoculi affectent, »ie
ingenia producis, ut solet aquam terrz in visceriius
absconditam per atomos bibulos radius extraire s0-
laris? Cujus lucis acu'en non sola peneiratur aut
arena subtilis, aut humus ses-ilis; sed si saxei im:
oppressu fontium conditorum vena celetur, aperit ar-
conum liquentis elementi secretorum coelestium) na-
tura violentior. Jta si quos, vir sacrosancte, studip-
sorum senseris , nut quietos , aut verecundos , aut in
sonat atque Aolographa manu : quia in hujusmodi
epistolis h.e solum claus:l v auctoris j»ang porigrip.
At holographa epistola, tola al
auctore. Obvia sunt exempla. Ut Novella Yalentiniani
de epscoporum ordinatione : Et manu divins : Di-
winitas te servel per wulios annos , parens carissime.
Augustinus epistola xtv ad Armentarium οἱ füpa-
rium : Et alia manu, Gaudeamus de vobis i! ghindaii
gralia. Christi , domini eximii, meritoque honorat files
ac desiderabiles filii. Sic enim est in optimis manu-
scriptis. Sed in vulgatis exemplaribus, illa. diversde
-manus adnotatio, et hoc lorq, et in aliis passim ϑῃμά
, Augustinum etalios, librariorum temeritate omissá est.
ὶ
69
EPISTQLARUM LiB. 1X.
630
ebseuro jacentis fam» recessu delilescentes; hos A compluribus anteponendum. Crederem Ubi , si nop,
eloquii tui earitas , arüce confabnlatu dum com-
pellat, et publicat. Sed quorsum ista, quid morarum
esi? redeamus ad causam, super eujus. abundante
blateratu, quia pareo, preeor ut errata confessum
veni; clementis indultu placatus imperlias : licet
quie letitia tua sancta, quaeque communio, copiosius
hilarere, si mex culpz defensio potius libi scripta .
feratur quam satisfactio. Memor nostri esse dignare,
domine papa. -
271 EPISTOLA ΧΗ.
Sidonius * Üresio suo salutem,
Venit in nostras a te profecta pagina manus, que
trahit multam similitudinem de sale llispano in jugis
czso Tarraconensibus. Nam recensenti lucida ct
salsa es', nec tamen propter hoc ipsum mellea*ni- B
nus : sermo dulcis et pr«positionibus acer; sic enim.
oblectat eloquio, quod turbat imperio : quippe qui
parum metiens quid ordinis agam , carmina a nobis
nune novat petat, Primum ab exordio religiosz pro-
fessionis, huic principaliter exercitio renuntiavi :
«uia nimirum facilitati posset acrommodari , si me
enccupasset levitas versuum, quem respicere coeperat
gpravias acüonum. Tum preterea constat omnem
«Operam, si longa intercapedjna quiescat, egre resumi.
«(Quisnam euim ignoret cunctis aut artificibus aut ar-
m sbus maximum decus usu venire? curoque studia
«c €usueta non frequentantur, brachia in corporibus ,
s s venia pigrescere in aptilua t Unde cst et ilüd, quod
ag «710 correpius aut raro, pus arcus manui, jugo bos,
«- «νυ. freno rebellat. lgsuper desidiz postra: vere- [^
c 95a comes ad hoc sentenliam inclinat, ut me,
y «quam in sile io decurri tre. olympiadas, tam pu-
di ez 2t novum poema conficere, quam pigeat. Hoc item
m διε, etiam difficilia factu tibi negari, cujus affectum.
τῶι κα lo minus decipi decel, quanto constantius nil re-
pessum veretur. Tenebimus ergo 972. quippiam
ma es«ium ,: et sicut epigrammata recentia modo nulla
di «- tàbo, ita litteras, si wu jacebuni versu refertz,
il ante praesentis officii necessitate , mittam
ὍΔ»: petens ne tu sis eatenus justiie pravoricator,
ut mneopineris nupquam ab hujusmodi conscriptioue.
leti peratarum. Neque enim suffragio tuo minus au-
£c2 rr, si furte digueris jam modestum potius quam
um egistimare. Vale.
EPISTOLA XIII.
Sidonia b Tonantio suo salutem.
Fs) quidem , fateor, versibus meis sententia toa
'àm) plyusibilis olim , tam favorabilis, ut poetarun)
"^6 quibusque lectissimis comparandum putes, certe
ad Fortuna-
ως Δινεῖο : qui Quzstiones. convivales scripserat,
'e Macrobio lib. vir, cap. ucestiones, inquit,
tetivaléf propanaá vel ipse tissolvas. Quod genus ve-
*$ ia lubricum mon pularuni, ut. εἰ Aristoteles de
ullum sapis, ita quoque multum me amares..
Hinc est, quod de laudibus meis caritas tua mentiri
potest, nec potest fallere. Przter hoc poscis, ut
Moratiana incude formatos Asclepiadeog tibi quos-
piam, quibus inter bibendum pronyntiandis exer-
Ceare, transmittam. Pareo injunciis, lice! si unquam,
modo masime prosario loquendi genere districtus
occupatusque. Denique probabis cirea nog plurima
ex parte metrorum studia refrigescere. Non enim.
promptum est , unum eumdemque probe facere ali-
q el raro.
Jam dudum teretes hendecasyllabos,
Attrito ealamis pollice lusimus,
273 quos cantare niagis pro choriambicis
'xcusso poteras mobili e.
Sed tu per Calahri trai
vi
aggerem
Ὧν
Juneto Leshiaco; sve
Yernans per vari
Verborum violi:
ida veniam) "s
is difti ;le est, ditlieile et mihi,
versa sonans 08 epigrammata,
Nil crebras titubet propter epistolas,
Quas cautü ac mod.ilis luxuríantibus
Lascivire vetat mascula dieti
Istud vix Leo, rex Cas
Vix hunc qui sequitur La uprl
Declamans gemini pondere sub atyi
Coram discipulis Durdegalensibus.
Hoc me, teque decet, parve, precor, jocis,
guwo pollicitam servet ad-extimum
ratoris opus cura modestiam :
ino vil deterius, si faerit simul
[Ἢ primis rigidus, mollis in vlumis.
Quinimo quotics epulo mensz lautioris bilerabere,
religiosis, quod magis approbo, narrationibus vaca :
his proferendis confabulatio (frequens, his redicendis
sollicitus auditus inserviat. Certe si 97/4 saluberri-
mis avocamentis, ut qui adbre juvenis, tepidius in
flecteri«, a ὁ Platonico Madgurensi saJtem formulas
mutuare convivalinm quiestionum : quoque reddaris
instructior, has solve propositas, bas propone solven-
das, iisque te studiis, el dom otiaris, exerce. Sed
quia mentio conviviorum semel incidit; tuque sic
Carmen nobis vel ad aliam causam pemsonamque
compositum sedulo exposcis, ut me ejus edendi diu-
tius liabere non possis hzesitatorem; suscipe libens,
quod temporibu& Angusti Majorianj, cum rogati eu-
jusdam sodalis ad. cosnam conveniremus, in 4 Petri
librum magistri epistolarum subito prolatum subitus
effudi, meis quoque contubernalibus, dum rex con;
ixi cirea ordinandum moras neeti oxygarum ,
* Domnulo, Severiano atque Lampridio paria pangen-
ipsis aliqua conscripserit et Plutarchus, et vester Apu-
leius. ntonem addit Jo»pnes Saresberiensis, qui
Macrobii verba repetit Polycratici vu, 40.
ἃ Majoriani Augusti : quo 100 legato et interprete
Majorianus przsidium wilitum Lugduno impositum
urbe depulit, ut est in panegyrico Majoriani sub nem»
Eidem praterea panegyricum ipsum obtuli car.
mine 3.
* De Domnulo dictum lib. iv, epistola uliima. Se-
verianum iterum laudat epistola 15, ei carmine 15
ubi praestantem. tuba, hioc est grapdiloquuin, vocal.
4
051
tibus (jactanter hoc dixi, imo meliora), quos undique A
urbium ascitos imperator in unam civitatem, invita-
- tor in unam coenam forte contraxerat. ld morz tan-
tum, dum genera metrorum sorte partimur. Placuit
namque pro caritate collegii, licet omnibus eadem
scribendi materia existeret, non uno tamen epigram-
mata singulorum genere proferri : ne quispiam no-
strum, qui ezteris dixisset exilius, verecundia primum,
post morderetur invidia. Etenim citius agnoscitur in
quocunque recitante, si quo czeleri metro canat, an
eo quoque scribat ingenio. Tu vero tunc opportunius
subjeeta laudabis, cuni totum tc socio indulseris. Non
enim justum est, ul ceusor incipias cum severitate
discutere, quod non potuit amicus eum serietate
dictare.
975 Age convocata pubes,
Locus, liora, -nensa, causa, -
Jubet ut volumen istud,
Quod et aure et ore discis,
Studiis iu astra tollas.
Petrus est tibi legendus,
[n utraque disciplina
Satis institutus auctor.
Celebremus ergo, fratres,
l^ia festa litterarum.
Peragat diem cadentem
Dape, poculis, choreis,
Genialis apparatus.
HRutilum toreuma bysso,
ltutilasque forte blattas,
l'ecoquenie quas alieno
Meliboea fucat unda ;
Opuléutet ut meraco
Bibulum colore vellus.
Peregrina det supellex
Ctesiphontis ac Nipbatis
* Juga texta, belluasque
Rapidas vacante pauno,
Acuit quibus furorem
Bene ficta plaga cocco,
Jaculoue ceu forante
Cruor incruentus exit.
Ubi torvus, et per artem
HMesapina flexus ora,
It equo, reditque telo,
Simnulacra bestiarum
l'uziens, fugansque Parthus.
Nive pulchriora l.na
Gerat orbis, atque lauris,
Hederisque, yampinisque
Viridantibus tegzatur.
Cytisos, crocos, amellos ,
(.asias, ligustra, calthas,
Julium opinor Severianum, cujus artis rhetorica
priscepta syntomata leguntur. Lampridium vero
rhetorem, cujus obitum luxit epist. 40, lib. vin, ca-
thedram Burdegal:e tenuisse hic locus ostendit.
! * Quz belluata tapetia in Plauti Pseudolo, Ζωωτὰ
Graecis et Zoów c. Nee abs re Ctesiphontis ac Nipla-
tis mentionem injecit, ut Babylonica designaret. Ba-
bylon enim, auctore Plinio, colores diversos vestium
pictufoe intezere maxime celebravit, et nomen impo- :
suit. Babylonicz vero picturz:e argumentum, bella aut
venatio. Ammianus Marcellinus rerum gestarum lib.
xxiv, Juliani Áug. mansionem in agro Ctesiphontino
describeus: Diversorium, inquit, opacum et amaenum,
gentiles picturas per omnes dium parietes ostendens,
regis bestiasvenatione multiplici trucidantis. Nec enim
apud p pingitur vel fingitur aliud, preter varias cedes
et Delia.
.P Statius Papinius lacrymis Hetrusci :
.... tu messes Cilicumque Árabumque
Merge rogis.
* Barthius Advers., pag. 489, monet se in Trevi-
rensi vetiistissimo codice legisse criminipla succo :
Jum, Quis non videat, inquit solers criticus, CARMINA
SIDONII APOLI iNA RIS
052
Calathi ferant capaces,
Redolentibusque sertis
Abacum, torosque pingant.
Manus unela succo amomi
Domet hispidos capillos,
b Arabumque messe pinguis
Petat alta tecta fumus.
Yeniente nocte nec non
'" Numerosus erigatur
Laquearibus coruscis
Camere in superna lychnus ;
Oleumque nescientes,
Adipesque glutinosos,
Utero tumente fundant
Opobalsamun locerns.
Geruli caput plicautes
Anaglyptico metallo
Epulas superbior: s
Humeris ferant onus is.
Paterz, scyplii, lebetes,
Socient falerna nardo :
Tripodasque , cantharosque
B Θ᾽ Rosa sutilis coronet.
uvat ire per corollas
Alabastra ventilantes,
Juvat et vago rotatu
Dere fracta membra ludo,
Simulare vel trementes
Pede, veste, voce Bacclias.
Bimari remittat urbe
Thymelem, Palemque doctas
Tepidas ad officinas
Citharistrias Corinthus :
Digiti quibus canentes,
Pariter sonante lingua,
Vice pectinis fatigent
Animata fila pulsu.
Date et sera fistulata
Satyris amica nudis :
Date * ravulos choraulas,
Quibus antra per palati
Crepulis reflanda buccis.
Gemit aura tibialis ; |
! Date carminata socco, '
Date dicta sub cothuruo,
Date quidquid advocati,
Date quidquid et poetze
Vario strepunt in actu :
Petrus liec et illa transit.
Opus editum tenemus,
Bimetra quod arte texens,
]ter asperum, viasque
l.abyrinthicas cucurrit.
Sed in omnibus laborans
Et 80 omuibus probatus,
apit liinc et iade palmam.
l'er et ora docta fertur.*
Procul hiu2 et Hippocreneu ,
Aganippicosque fontes,
Et Apollinem canorum
Tibullus item lib. iv, in laude Sulpicii :
Cuitor odoratze dives Arabs segetis.
Arabum messis et seges, omnis gemerms odora
menta qux in Árabia nascuntur. Hinc prompta emen.
datio versus Orientii, qui viros doctos exercuit, si
Arabum lega:, non arrum. Sic enim scribit, de ca.
daveribus qus aromatibus condiuntur :
Non modo quz tumülis bene condita saxa reservant,
Aut Arabum solidans pulvis odorque tenet.
Arabum pulvis ct odor, nota figura, pro pulvcre
odorato Arabiz.
* Qui tibias in chpro inflant: quos pulcherrime
itidem describit Cyprianus de spectaculis : Alter cum
choro et cum hominis canora voce contendens spiritu
&uo, quem de visceribus suissuperioribus nitens hauserat,
tibiarum foramina modulans, nunc effuso, et mumc intu«
recluso ac represso, nunc certis foraminibus | emisso,
atque in. aerem. profuso : item. in, articulorum. sonum
frangens, loqui digitis laborat, ingratus artifici qui lin-
guam dedit.
APTA SOCCO veram esse lectionem ἢ BauNtus Sirmond.
editor. prifat. ad tom. 1, καὶ 44.
---
ΞΖ
«32
6^3 | SIDONII APOLLINARIS | 60
quam ediderat, Cosaris Julii. Qux: materia tam Α
grandis est, ut siudentum αὶ quis fuerit ille copio-
sissigus, nibil amplius in ipsa debeat cavere, quam
ne quid minns dica. Nan sj. omittaptur quo titulis
dicjalaris juyicti scripta * Patayipis sunt. volumjni-
hys; quis opera Syelopii, guis Juventii Martialis
biatoriam, quisye ad exiregum * Balbi epheseridem
fapdo ^de quavegit? Sed tuis. ceris hac reservamus.
Qfflcii moqgis nostri egt auditoribus $camna compo-
nere, e$ preparare ayres fragoribus intonaturis :
dumque virtufeg μὲ dicis alienas, nos moliamur 290
tyas dicere. Neque yereare me quospiam judices Ca-
touianos advocaturum, qui modo inyidiam, modo
'iRarantiam Suam fire severitatis velamine tegant :
quanquam imperiis yepia debetur. GCzterum quis-
quis ija malus egt, ur intelligat bene scripta, nec B
tamen laudet, hunc beni intelligunt, nec tamen lau-
dant. Proinde rurag. tuas boc metu absolvo : faven-
tes audient cuncti, cuncti. foventes, gaudiisque quae
fdies recitaturus, uua fruemur. Nam p'erique lauda-
bunk facundiam tuam, plurimi ingenium, toti pudo-
rem. Non enim sinus laudi ferejur, adolescenjem,
vel quod est pulchrius, pene adhye puerurm, de pa-
lxagya publici examinis tam morum referre suffragia,
quam ljgrarum. Vale.
EPISTOLA XV.
Sidonius Gelasio suo salutem.
Probas, neque deprecor, me deliquisse . deliqui
quippe , qui necdum noinine tuo ullas operi meo lit-
teras junxerim. Sed tamen scribis tum quod erraye- C
rim veniabile fore : si quod et ipse decantes mittam
sb exemplo : quia scilicet, Tonantio ineo , ad parem
cAusam futuras usui litteras bimetras miserim. Prz-
ter hoc quereris pagiuagm meam, si resolvatur in
lusum , sólis. hepdecasyllabis frequentari. Qua de
re trochaica garrulitate suspensa, senariolos aliquos
plus requiris, Servio injunclis : tu modo plaeidus ac-
cipias : si veodam hanc ipsam mavis vocare, sive eclo-
gam. Nam metrum dip infrequentatum durius texitur.
Jubes, amice, nostra per voluming
381 Modis resuliet in^itatlorlbus Lb
Perox ue D et trochzeus bactenus,
grasque bigas et quaterna tempora
S pondus addat, üu OR YO Ucripes
Habeat parum per insitam trimelria :
^ Nondum enim perierat pars illa operis Liviani : D
de qua et Symmachus lib. iv, epist. 17 : Priscas
Gallorum memorias deferri in manus tuas. postulas :
revolve Patavini scripjoris extrema, quibus rés C. Ca-
saris explicgnjur.
b Quidam, Viventii. Idem fortasse qui Ggrgilius
Martialis : qim inlcr auetüfed qui Cbssfum bs in
p eras miserunt. raudro, e Vopiscus in Proho, et
mpridius in Alexaodro, cujns ziale vixij. Quan-
quam, bié Cangius quoque salis. ibis ab
Aguniliano, Sotvio οἱ Cássiodoro, qui ejus étiam de
cgra boriorum libros conimemorsur.
€ Julii Cxsaris de rebus suis Ephemeridem citant
Plutarchus et Serrius ad xi /Eneidos.. Ad fialbum
item es Hirtii liber *ui, guem ad reliquos vi Com-
mentariorum Cesaris adjecit. Balbi autem Epbemte-
ridis qu:e C. Cx»esaris gesta explicaret, mentio nobis
extra bunc jocum apud veteres non occurrit.
Resonetque mixtus ille pes celerrimus,.
Bene nuncupatus quondam ab arte Pyrricha,
Loco locandus undecunque in uftimo ?
Spondam daturus et sul/inde versul,
Modo in priore parte, nunc fn extinia,
Ansprestus, ipse quanquam et absolutius
Pronuntietur, cum secuta tertia
Gemin:e brevique longa adhzsret syllaba.
Qu*e teinperare vix callet gregarius
Poeta, ut ipse cernis esse Solllam,
[n pectine errat, nec per ora coricava
ngua flexum competenter explicat.
istud aptius paraverit
Leo, Le »vs aut secutus oPbitas
Cantu in Latino, enm prior sit Attico,
Consentiorum qui superstes est pau,
Fide, voce, metris, ad ffaenta Pegasi
Cecinisse dictus o'nniforme canticütn ;
Quotiesque verba Gr»ia carminaverit,
Tenuisse celsa junctus astra Pindaro,
Monteinque victor isse per biverticem
Nulli eecundus inter asifa Delphica.
At uterque vatum, si lycz? poetice
Latiare carmen aptét 3bsque Doríco,
292 Tenusina Flacce plectrg ineptus exseros,
τ fapygisque verna cyenus Aufidi,
d Álacem tonsre cum suis oloribus,
Cana et canora colla victus ingemas.
Nec ista sola sunt. perita pectora,
Licet et peritis h:ee perittora sint :
Severianus ἰδίᾳ rhetor altius,
Afer vaferque Dompulus politius,
Scholasticusque sub rotundioribus :
Petrus c menis dictitasset acrius :
Erístolaris usquequhnque nec stylus
Virum vetaret, ut stupenda pa.rgerct
Potujisset ista semper efficacius,
Hunio atque gente cretus * in Ligustide
Proculus, melodigs insonare pulsibus,
Limans faceta quzque sic poeuata,
Venetam lacessát ut favore Mantuám :
Homericmque par et ipse gloris,
ltotas Maronis arte sectans compari.
Kgo corde et ote jure despicobilis,
Quid inter hosce te rogante garriam,
Loquacitatis impudentiam [.robons,
Animique f vot destituta lItteris ;
Sed quid negabo, nec pudore territus?
Amor litnere nescit : inde parui.
Mgnosce desueta repetenti, atque ob impleta qua
jusseras, nihil arpplius quam raritatis indulgentiam
prastolajuro. Ceterum mibi similia post si jusseris,
quo que3m magis (ieri obsequens , curabis ad vicem
carminis, uj dictare qu: cantem, aut saltare quie
rideam. Vale.
Vaga li
Epos S
3 EPISTOLA XVI.
Sidonius Firmino suo salutem.
Si recordaris, domine fili, hoc tnihi injunxeras, ut
hie nonus libellus, peculiariter tibi dictatus, czeterig
octo copularetur, quos ad Constantium scripsi, vi-
rum singularis ingenii, salutaris consilii certe in tra-
d Qui fluvius Narbonem alluit : patriam Leouis et
Consentii. Fortunatus :
xc pit hinc Narbo, qua liuora plana regocdens
F Mitis Alax hodan: moll er ihirat Mas.
Ma Id est, easdem quas Rhodanus. Cycno se post
Pindarum comparavit Hlorgtius lib. » earminum.
Sidonius ergo Átacem cum Aufido Apulie cjmpeni,
Narbonenses hos poctas cum Horatig.
* De hoc, ut mouui, Ennodius lib. 1 cargsiagig , iu
pr:fatione Proculi nepotibus dicta :
Horum Pindareus fulimipa viocit 3rus.
Docta Camoariafi cecinit qui ἐδ’ πιά plectro,
Cujus Apollinei nll tacuere chori.
* Male hactenus, vota distent ut a litteris. Certa ei
necessaria emendafio : in. qua. tamea diviggnduu
fuit, cum. manuscript nihil juvareut. Sensus. est
apertus. Destituta. euim litteris vela. dicuntur, ejus
qui velit quidem, - ed ob imperitiam non possil.
es EPISTOLAR
et»stibus publicis ezteros eloquentes, seu diversa, ἃ
sive paria decernat, prastantioris facundiz dotibus
antecellentem, Spogsio impleta est, nop quidem
exacte, sed vel instanter. Nam * peragratis forte
Vkecesibus , eum domum veni, si quod sohediur te-
mere jacens chantaljs patribus ac verernosi conti-
nebat raptim coactipque translator festinus
, tempore hiberno nil retardatus, quin actu-
tum jussa complerem; lieet autiquariau) moraretur
insiceabilis gelu pagina, et calamo durior gutta,
quam judicasses imprimentibus digiti: non fluere,
sed frangi. Sic quoque tamen compotem officii prius
agere curavi, quam duodecimum nostrum, quem
Num mengem vos nuncupatis, Favonius flap te-
poro, pluviisque natalibus. maritarci. Restat ut te
Arhitro nop reppscomus res omnino discrepantist
mas, maturitatem celeriiatemque. Nam quotiens
liber quispiam seribi εἶτα jubetur, non tantum ho-
norem spectat auclor a merito, quantum ab obsequio.
Die reliquo, quia Jibi nuper ad Gelasium virum sat be-
nignissimum missos iambicos placuisse pronuntias, per
hás Ve quoque Mitylenz] oppidi vernulas mgngrabor.
timuit fluento
m.
leg Lalta vela,
Palmulam ponit manus, atque transtris.
-ittori junctis, petit osculandum
UM LID. IX. 858
Nil tamescentes veriti procellas,
Sistimus portu, b gemipze potiti
Fronde Au H
Quam mihiindulsit populus Quirini,
Wilatufer vel quam tribuit senatus,
Quam peritorum dedit ordo consors
ὃ ἡαϊεϊοτυπὴ.
'um meis poni ^ statgam perenuem
Nera πέος vill dire
Inter auctores utriusque fixam.
Winliofhete. Wann i
Quamque post visus prope post bilustra
"Tempus, ac:epi capiens honorem,
Qui patrum ac plebis simul anus olim.
Jura gubernat.
Pretet heroos, jocs multa multis
Texot pannis; elegos frequenter
Sunbditos senis pedihus rotavi
ἃ Commate b Bo.
Nunc per uodenss equitare suelus
Syllabas, lusi celer; atque metro
Sappli co creher cecini, citato
eir ambo, ᾿
lec recordari quen quanta quodam
Scripserim primo Juvenis calore :
Unde pats m»jor utinam taceri
Possit et abi. —
Nam senectutis [ ropiore meta,
Quidquid estremis sociamur snris,
pudet, si qui! leve lusit zta8,
Nunc reniuisei.
Quod perhorresceps, ad epistolarum
'fangtuli esiltum gefyis omne cura :
δας ται ἕω petulmtiore,
Sim reus acu.
jen puter solvi per amana dicta,
fclemp si chart s phalerasque jungam :
lerici ne quid maculet rigorem
Fama poete.
Denique ad quodvis epigramma posthac
Non ferar pronus, teneroque metro,
Ti
N
S: Vel gravi, yylli ἡ inc
wes Peter, Po Poir Pt
Prodat irritu rabiem canino, eren nisi reet jun
i 'orsitan dicam, meritoque colum
Mr bor itur, pain c Martyres mortis [i parasse.
Vérberànt pubpem, " ΝΣ
Ventil 286 X auibus primm nihi
Arti S doi satt eb E
Sibils lagos. De gradu summo eapltoliorum* .
Nos tamen recjam comite axie proram, . Precipilalum,
* Hic dicceses posuit pro paroci
lib. vut, epis. 6 : mula in desolatis cura diecesikus pa-
rochiisque. lbi enim. dicecesim ρῷ noijope dixit qua
hodie sumitür, pro tota episcopi lictione. Ínter-
dum vero latius porrigitur ad gram provinciam
archiepiscopi, u& Remensis ac Senanensig dior
in Chronico Flodoardi anno 92. lmo etiam ac pri
115. administrationem, qux multas vincias com-
plectitur, ut lib. vi Capitularium, et'In epist;
xe ad Michaelem imp. Nonnunquam etiam con-
Wrahitur ad curias sep parnchias, quz mulie jn una
ajiccesi, ut hoc loco, e Gregorium Turon.,
Arivitessi diecesis lib. v ioteses Ruthe-
si, ut Vivariansis. parocbi
ποίοις Kre'ese ΕΝ
Ξιξρε pro integra di
dn enini εἰ Suessionensis Rothaldo in epi-
3910] ad Nicolaum. Capitularium libro eodem : Unus-
euisque episcoporum habeat sue parochi potestatem.
ἊΣ Hincmarus Nicolao : Quia mon solum digcesis , erum
«eliam parochia meq inter duo regna sub duabus regibus
€aabeisr divisa : id est , non solum provincia, verui
tiam episcopatus Remensis.
» Stalu;e serez, et pr;efecturoe urbang. Illas enim
«oronas vocat, ut sequentia declaran].
* Statmam. Sidonio positam fuisse sub A:
Za rgümento est, quod slaluz hujus memi epi-
rame ad Priscum Valérianum, quod. superstilg
yio, et calente adhuc panegyrici memoria, scri-
1um patei; idque miror viros doctos non 3nimad.
Te ertisse, qui sub. Majoriano posjiam volunt. Pre
τ gros adlem ab Antbiemjo n cousule adepjus esi,
xS
$8. S
Aug.
€um Romam iterum venisset, post annos circiter de
cem, quod est Sidonio, tempus prope üluatre.
Rursum duplici Apa 4anitum Sidonium, upa ig
Graeca, altera in La i .
tissimus Lipsius 1 cap. 10 de bibli
auetor est Sidonius, non solum hoc loeq, sed in eo-
dem etiam garping ad Valerianum, πῃ ρα,
i 'imirum, qua iter ad utranique
enim ai E
Nil vatum prodest adjectum laudibus illud,
Ulpia quod rutilat porticus ere meo.
4 Alioqui vitiosum est pentameirum, visi duplici
D commate congtet, gnorug parli sit, uf loguitur Te-
rentianus, finis utrique suus. ldem hünt improl
Inter nostros gentifis oberrat equus, quia colá di
non habet : et Hoph:estion illum Callimaehi, Ἱερὰ vov
δὲ διοσκουρίδεω γενιτή.
* Saturninum primum Tolosatum antistitem. 84-
lurnini nomen respuebat meiri ratio, scd car
legem sprevit, ne $ancti viri memoriam pra
Quod ipsum in. hujusmodi noi
ports : ut in alio ejusdem. nom
dei im martyres Cesiraugusanos, in Eari
rtialis lib. ix, 12, in pariambo Terentianus. Vetug
itaphium Romz duplici li:
e
φιλήτῳ τόδε σῆμα κατοιχομένῳ συνομεύνῳ
᾿Αθασκχαντὶς γαμετὴ μνημοσύνης ἕνεκεν.
Moc est :
Phileto hune tuuulura defuncto morte marito
Abascauiis con;unx grati animi offieio.
ean
iret.
possim
659
Queni negatorem Jovis ac Minervs,
Et crucis Cliristi bona confitentem,
Vixit ad tauri latus injungati Ὁ
Plebs furibunda :
Ut per abruptum bove concitato,
Spargere cursus lacerum cadaver,
Cautibus tinctis calida soluti
Pulte cerebri,
Post Saturninum, volo plectra cantent,
Quos patronorum reliquos probavi
Anxio duros mihi per labores
Auxiliatos.
Nam ectasi usus est auctor in Phileto, in Abascantide
pleonasmo. Religiosior in Itinerario suo Numatianus,
qui cum Venerii Rui Volusiani verum nomen,
est ultimum, salvis metri legibus versu complecti non
posset, satis habuit desiderium suum testari :
|
Hic prefecturam sacra? cognoscimus urbis
Delatam ineritis, dulcis amice, tuis.
Optarem verum complecti carmine nomeu :
Sed quosdam refugit regula dura pedes.
Cognomen versu Veneri carissime Rufi,
lo te dudum pagina nostra canit.
SIDONIL APOLLINARIS
648
Singulos quos nunc pia nuncupati
Non valent versu cohibere verba,
Quos tamen chord nequeunt sonare,
Corda sonabunt.
Redeamus in finem ad oratorium stylum, mate-
riam przsentem proposito semel ordine terminatur :
ne si epilogis musicis opus prosarium clauserimus,
sccundum regulas Flacci, ubi amphora coepit institui,
urceus potius exisse videatur. Vale.
Alloquitur enim, ut dixi, Volusianum, Albini filium,
cujus proprium nomen Volusianus, cognomina Vene-
.rius Rufius. Idem paulo superius : ,
Rufius Albini gloria magna patris,
Qui Volusi antiquo derivat stemmate nomen.
Urbanz vero Volusiani praefecturze, quam ei delatam
gratulatur, testis est Volusiani ipsius P. V. Edictum
adversus Carlestium hzereticum. Itaque Numationi lti-
nerario, nostra quidem conjectura, redintegrandus est
titulus, AD RUFIUM VENERIUM VOLUSIANUM. .
C. S. APOLLINARIS SIDONII
CARMINA.
98/7 CARMEN PRIMUM.
PRAEFATIO * IN PANEGYBICUM DICTUM ANTHEMIO AUGUSTO
BIS CONSULI.
Cum juvenem supér astra Jovem natura locaret,
Susciperetque novus regna vetusta deus,
Ucrtavere suum venerari numina numen,
Disparibusque modis par cecinere sophos.
Mars clangente tuba patris przconia dixit,
Laudavitque sono fulmina fulmineo.
Arcas, et arcitenens fidibus «trepuere sonoris,
Doctior hic eitharz: pulsibus, ille lyra.
Castalidumque chorus vario modulamine plausit,
Carminibus, cannis, j ollice, voce, pede.
988 Sed post celicolas etiam mediocria fertur
Cantica semideum sustinuisse deus.
Tunc faunis Dryades, Satyrisque Mimallones aptz,
Fuderunt lapidum rustica turba melos.
Alta cicuticines liquerunt Mzxenala Panes,
. Postque chelyn placuit fistula rauca Jovi,
Hos inter Chiron ad plectra sonantia s3sltans,
Flexit inepta sui membra facetus equi :
Senivir audiri meruit, meruitque placere,
Quamvis hinnitum dum canit ille daret.
. 104 “ Panegyricorum Sidonii preposterus est
ordo. Hecta series eral, ut primo loco appareret
panegyricus Aviti, tum deinde Majoriani, postremo
Anutdliemii, qui Majoriano post Severum successit,
ἀνὴρ, ut Theophanes in Chronico scribit, Χριστιχ-
νιχώτατος xxi εὐσεθῶς τὴν βασιλείαν ἰθύνων. Vir chri-
stianissimus, εἰ qui cum pietate imperium rezit. Ex quo
Damascii vanitatem redarguas, qui in vita lsidori
AEgyptii Anthemium finxit impium, atque £Xxvógpova,
et qui occulta de renovando idolorum cultu consilia
inente agitaret. Quie autem occasio οἱ causa Sidonio
Ergo sacrum dives et pauper lingua litabat,
Summaque tunc voti victima cantus erat.
Sic nos, o Czsar, nostri spes maxima ssecli,
Post magnos proceres parvula thura damus,
Audacter docto 5 coram Victore canentes,
Aut Phoebi, aut vestro qui solet ore loqui.
Qui licet aeterna sit vobis quzstor in aula,
Ater nuin nobis ille magister erit. —
Ergo colat variz te, princeps, hostia linguse :
Nam nova templa tibi pectora nostra facis. .
CARMEN |li.
PANEGYNHICUS QUEM ROMA SIDONIUS DIXIT ANTHEMIO
AUGUSTO BIS CONSULI.
Auspicio et numero fasces, Auguste , secundos
Erige, et effulgens trabealis mole metalli
Annum pande novum, consul vetus, ac sine fasta
Scribere bis fastis : quanquam diademate crinem
289 Fastigatus eas, humerosque ex more priorum
Includat Sarrana chlamys, te picta togarum
Purpura plus capiat : quia res est semper ab avo
Rar, frequens consul. Tuque, o cui laurea Jane
Annua debetur, religa torpore soluto
Quavis fronde comas, subita nec luce pavescas
fuerit panegyrici Anthemiani, docuit nos epist. 9
lib. 1. Ex ea enim Rom dictum constat calendis
Januariis, cum Anthemius Aug. imperium nuper
adeptus, consulatum alterum (priorem quippe adhue
privatus Constantinopoli egerat) solemni principum .
Inore auspicaretur, anno Christi 468. Quare ab hae
jteratorum fascium gratulatione laudationis ducit
exordium.
- b Alii, doctore, ut vulgati. Sed cum in plerisque
victore legeretur, non dubitavi quin id ejus nomen
essel, qui $acri palatij quaestor fu** Antliemio,
6
Principis, aut rerum credas elementa moveri.
Nil natura novat : sol hic quoque venit ab ortu.
Hic est, o proceres, * petiit quem Romula virtus,
Et quem vester amor : cui se ceu victa procellis,
Atque carens rectore ratis, respublica fractam .
Intulit, ut digno melius flectenda magistro,
Ne tempestates, 5 ne te, pirata, timeret.
Τὸ prece ruricola expetiit, te feedere junctus
Assensu, te castra tubis, te curia plausu,
Te punctis scripsere tribus, collegaque misit
Te nobis, regnumque tibi; suffragia tot sunt,
Quanta legit mundus : fateor, trepidavipus omnes,
Ne vellet collega pius permittere voto
Publica vota tuo; credet ventura propago,
In nos ut possint, princeps, sic cuncta licere,
De te non totum licuit tibi. Facta priorum
Exsuperas, Auguste Leo; nam regna superstat
Qui regnare jubet; melius respublica vestra
Nunc erit una magis, qua sic est facta duorum.
Salve sceptrorum columen, regina Orientis,
* Orbis Roma tui, rerum mihi principe misso,
jam non 3 Eoo solum veneranda quiriti
Imperii sedes; sed plus pretiosa, quod exstas
^ Legationis qua Romani, mortuo Severo, principem
^ Leone postularunt, meminit Evagrius lib. i, cap. 16:
Ex πρεσθείας δὲ τῶν ἑσπερίων "Popuaicw ᾿Ανθέμιος
βασιλεὺς τῆς Ῥωμαίων ἐχπέμπεται. Theophanes τῆς
συγχλήτου πρεσθδείαν, senatus legationem vocat. Dela-
lum autem a Leone imperium Antliemio testantur
omnes, et Leo ipse in novella Je bonis vacantibus : C
ubi et filium 10B suum ea causa, quod purpurz
auctor illi fuisset, nominat Antlhemium. Hinc illa
ulriusque principis concordia, quam toto poemate
s zedicat : cujusque index aureus nummus, in quo
40 et Anthemius consertis inter se manibus, et.
za cis numen ascriptum.
J^ De Genserico Vandalorum regc, quem piratam,
g»s- donem, latronem appellare solet.
«— Constantinus cum urbem a se conditam omnibus
osr-sm mamentis Roma zquasset, quod reliquum erat,
Has z lege adjecit, ut Constantinopolis nova Roma
«dH ia exretor, ut narrat Socrates lib. 1 dMist., cap. 12.
(Ge mr tant exinde scriptores in utriusque Roma com-
pa m-— zione. Gregorius Nazianzenus in carmine de Vita
δι πεν .. adeo oquales facit, ut situ tantum ac loco
diss -«— repare dicat. Julianus vero Augustus in encomio
420 am χὰ siantii novam veteri longe postponit. Πόλιντε,
PERCEE UKRGBil, ἐπώνυμον αὐτοῦ κατέστησεν ἐν οὐδὲ ὅλοις ἔτεσι
Bé «-ῶὑς, τοσούτῳ τῶν ἄλλων ἁπασῶν μείζονα, ὅσῳ τῆς
"E'ca» goals; ἰλαττοῦσθαι δοχεῖ, ἧς τὸ δεύτερον τετάχθαι
γε ςΞ»»- φοῷ βέλτιον ἔμοιγε φαίνεται, ἡ τῶν ἄλλων ἁπασῶν
μβεαε. «wx xai πρώτην νομίζεσθαι.
cii
5€* B3 3, u:, aut structura orationis. Nam si Quirini legas,
ἃ ἐπα a | viro docio placuit, sententia corrumpitur, et
cr ἀσυνάρτητον Inanet. Eoos ergo Quirites vocat
3 V «2 Constantinopolitanos. Sequitur ,enim, si Con-
"m SSic legendum, non Chalcidici, hic monet Sir-
cs "Nm dus. At^ Heribertus Rosweydus in notis ad
- WM a3ulinum, pag. 860. « Receptam, inquit, scri-
VA Cb aciem tuentur omnes scriptores antiqui, et diserte
““«ς M» banus in καρχηδών. Nec movere multum debent
DECUS exemplaria, «um certo constet. pleraque
ἐν Rina quz ^ adjunctum habent, diversimode scribi,
e Fa. szpe transponi. Sic invenias etiam in vetustis-
pr" 3s; exemplaribus Chariago pro Carthago; item
*$ €on pro Python; sic οἱ Cherintus nro Gerinthus;
CARMINA.
À Imperii genitrix. Rhodopem qua portat et Hemum,
Hxc vetus ei vera lectio, nec aliam patitur.
642
290 Thracum terra tua est, heróum fertilis ora.
Excipit hic natos glacies, et matris ab alvo
Artus infantum molles nix civica durat.
Pectore vix alitur quisquam, sed ab ubere tractus,
Plus potat per vulnus equum : sic lacte relicto,
Virtutem gens lota bibit; crevere parumper, :
Mox pugnam ludunt jaculis; hos suggerit illis
Nutrix plaga jocos; pueri venatibus apti,
Lustra feris vacuant; rapto ditata juventus
Jura colit gladii; consummatamque senectam
Non ferro finire pudet : tali ordine vitz
Cives Martis agunt. At tu circumflua ponto
Europa atque Asi: , commissam carpis utrinque
Temperiem ; nam Bistonios Aquilonis hiatus
B Proxima * ' Cachidici sensim tuba temperat Euri.
Interea te Susa tremunt, ac supplice cultu
Flectit Achemenius lunatum Persa tiaram.
Indus odorifero crinem madefactus amomo,
lu tua luera feris exarmat guttur alumnis,
Ut pandum dependat ebur : sic truuca reportat
Dosphoreis elephas inglorius ora tributis.
Porrigis ingentem spatiosis incenibus urbem,
stantinopolis nova est Roma, ut incole Quiriteq
dicantur.
* Bvzantiis Eurus spirat e proxima Calchedone.,
Caleliidicum ergo disit pro Calchedonio, ut Paulinus
Natali x1 :
Et quo Calchidicis Euphemia martyr in oris
Signat virgineo sacratum saoguine littus.
Nam Calchedone passam esse S. Euphemiam nemo
nescit. Sic Apollonium Stoicum philosophum, Marc: el
Lucii Caesarum magistrum, alii Calchedonium a,.pel-
lant, ut Capitolinus in Marco, et Eutropius lib. viti,
alii Calehidicum, ut Eusebii interpretes Hieronymus
in Chronico, et Cassiodorus in Fastis. Et Capitolinus
idem in Autonino Pio Apollonium Calchide accituimn
ait, quod alii dicerent Calche.ione. Aliud est Calchi-
dicus a Calchide Eubo ; aliud Calchidicus a Cal-
chide seu Calehedone Bithyniste. Qu:in quidem Chal-
cedonem hodie scribunt omnes, et Graci Χαλχηδόνα,
quo etiam modo scribendam ceusuit Stephanus. in
voce Καρχηδών. Sed qui antiqua monumenta tractant,
aliam in omnibus scripturam observant. Quarta
denique ipsa synodus oxuimenica in vetustissimis
exemplaribus non Chalcedonensis, sed Calchedonen-
sis nuncupatur. Et quod fidem prxcipue facit, nun-
quam aliter veteres nummi. Vidimus.sane complu-
res, 106 tum Casarianos, tum antiquiores alios :
atque in. his unum, in quo parte adversa caput est
Apollinis, cujus templum in ea urbe fuisse teslis est
in Pseudoimante Luci»nus, in aversa tripus cum in-
scriptione KAAXAAONION, quie ipea eadem est in
omnibus aliis. Calchedonensium vero plurimi visun-
tur, quorum alii Mercurium habent impressum, alii
Lyram, alii Χορεύοντας, alii alia.
itidem Cheruci pro Ceruchi. A nummis quoque nullum
cerium argumeutom hic sumi potest, cum et in iis
variatum sit. In Thesauro rei antiquario lIluberti
Goltzi, in nummo Sabine Tranquillin:e habes
XAAKHAQONIQN; in alio nummo XAAKEAQNON; in
nummo Aunie Faustina KAARHAQNON. In Gracia
ejusdem Goltzii exstat in duobus numismatibus
XAAKEAQNON. ». Vide Harduini Nummos aniiquoi
pag. 235. — Bauwius Sirmond. editor, praefat. ad
toin. 1, δ 41.
4
645
SIDON APOLLINARIS
e
Quám tar3en angustam populus facit : * itur in iqüor A Assyri» : stupuli primis se Parthus in amnis
Molibus, et véterces tellus nova contrahit undás.
Namque Dicarcliez translatus pulvi. àrenz
[ntratis solidatur dquis, duiátaque massa
Sustinet advectos péregrinó Ii gutgiie campos.
Sic te dispósitàri, spectantemiqué undique portis,
Vallatam pelago, terrarum conimoda cingunt.
Fortunata satis, Romat partita triumphos. — —
99] Et jai non querimur, valeat divisio reghi :
Concordiril lancis párics, dui ponderá nostrá
Suscipis, xqudsti. b TaTi tà civis ab urbe
c Procopio géhitore mleás : éui priscá propago
Augustis véhít a prohéfe, duéhi dicere digno
Non datiir elóquio, nec si 11030 surgat Averni
Qui catitu fle&t scopulos; digitisque canoris
Compulit aurltás ad plectrum cufrere silvas,
Cum stareill flebili falices, cursuQue liyato
Fluminis attoniti càrmieri rhspi& unda sitiret.
4 Huic quondam jüveni reparatio credita pacis
᾿ ^ De amplitudine ac frequentia urbis Constantino-
politanz, ejusque :edificiis mari impositis, Z simus
lib. 11. Historize. Sidouius moles i las pulvere Puteo-
lano congesta« fuisse signilicat, quem ad stiueturas
qui in aqua fiebant, transferri solitum docet Vitruvius
lib. v, cap. 12, e regionibus qu:e sunt a Cumis eon-
tinuatsi ad promontorium Minervie. E-t autem pulvis
Iteolanns similis arena. !deo ἄμμον appellat Stra-
bo, et jutcia voce ἀμμοχονίαν. Noster arenam Dicar-
chaam, id est l'uteolanam. Puteolorum enim vetus
nomen, Plinio teste, Diciearchia, Auxotxoysix, quod
poetis est Dicarehia, Dic.rehis Pe :0nio.
b Constantinopolitanum domo fuisse Anthemium
docemur etiam ex libello περὶ χτισμάτων ΚΙΙ. de zedi- (? divinaruin rerum per:ti οἱ adminisiri ;
ficiis Constanivopolitanis : in quo legimus Anth«-
minm, :xdes suas Constantinopoli, cum inde discede-
rei, consecrasse in. ilsuuie templum, gerocomitiin et
lavacrum eondidisse. Sic enim hábet : τὰ "Avy'spiov,
οἶχος ἦν ᾿Ανθεμίου μαγίστρου ἐν τοὺς χρόνοις Μ΄ ρκιανοῦ τοῦ
βασϑέως, ὃν ἔστεψῖν ἡ πόλις, καὶ ἀπέστειλεν εἰς 'Ῥώῤην
βασιλέα" ὁ αὐτὸς δὲ ᾿Ανγέμιος ἔχτισε τὸν οἶχον αὐτοῦ ναὸν,
xai γηβοκοβεῖον ἀνήγειρε, καὶ λοῦμα.
c 1} laudibus. patris. avique πιδίογι laudes
subjungit. Pater fuit Procopius, regio sanguiri*
oriundus, à Procopio nimirnm Cilice, eui de purpura
el imperio cum Valente. contentio : quem Jul:ani
Augusti. propinquum cognátumque Constaniii fuisse,
auctor est Marcellicus libro xxvi. At [datius noster
Proeopil fratrem, non filium appellat Anthenlium :
De Constantinopoli, inquit, a Leone Augmito Authemi&s
[rater Procopii cum Marcellino , aliisque comitibus
viris electis, et cum ingenti multitudine. exercitus,
copiosi ad Italiam Deo ordinante directus ascendit.
d A Procopio Antliemil patre pacem cum Per:is
renovátam aít : eumdem, mox magistrum militum
per Ürientem creatum, »tque patrieium. Pacis de-
scriptio tota est e Claudiano 1 in Stiliconem. [dem
enim argumentum. Pdcis foedus cum Persis satixerat
Siilico, sanxit et Procopias. N:m pax fer illa temi-
pora bis facta cum Persis. Prinum a Theodes.o
magno cum Artaverxe, sive alius rex (uit, Richre-
mere et Clearcho consulibus, auno Christi 384. Le-
gationis Persicce qua pacem a Theodosio postu aruut;
meminere lacatus in panegyrico, Socrates ᾽ν}. v, et
Marcellinus comes consulibus suprascriptis, et alit.
Appendix ad. Victorem : μη Pers:s quoque peti.us
pacem pepigit. lila ext qun Stilico legatus compo-
suit, 107 eleganterque et copiose describit Clau-
dianus. Iterum ἃ Tlieodosio minore cum Vararane
rege, post acre ac multiplex bellum, icta est Houo-
rio xin Theodosio x coss., anuo 420, ut. adnotant
D
Cousiliüm non ferre senis: conterritus hzsit
Quisque sedet sub rege Satraps ; ita vinxerat onines
Legati geiilüs; tremueruüt Médica rura,
Quzque drácónigen:w. portas non clauserát li. sti,
'Tum demu: Babylon nlinis est sibl visa patere.
Partibus át postquam statuit nova foFinula fadus,
e Procopio dicránte Magis ; juratur ab illis
! [gnis et inda deus ; nec noi rata pácra futura,
llic divos téstatur avos. Chald:zeus in etis
Pontificum do móre senex arcanà peregit
Murnmura ; geminántem pateràm rez ipse retélitans,
Fudit thuricrémis eirchésià cernuus áris. — —
v Suscipit hiné redüceni dujilicati culinen lioloris,
Patricius, Wéc non péditumque equitumque indgis er,
Praeficiur éistris, ubi Tauri élaustra coeréers,
Athiopasqne vagos belli terrore releg^ns,
Gurgite p3éato faniulum spectaret Oróhteni.
à Huic socer Artheinius jirzeféctus, cónsul et idem,
idem Socrateset Marcellinus. De liac loqui Sidonium
nulla est controversia, cum Theophanes et Cedrenus
Pro^opió si'ctor: factam confirment.
e Vulgati hactenus, Procopio dictante : magis jura-
tur, etc., nullo sensu. Locum interpunclione corre-
ximüs, nomine fágis reddito. Cláudianus de paca
Siiliconis:
Thuris odorati cumulis, οἱ messe Sal 288
Pacem conciliant are, rituque juyencos .
Chaldao strávere Magi : rex ij se micantem
Inclinat dextrà psteram, secretaque Bell
Et vaga testatur volventem sidera Mithrsm.
Magi enim Pergarum e:ant iheoint et sacerdotes,
quod vocem
ipsam sonare docet Porpliyrius epi &moxüc τῶν
ζώων, lib. nf: Παρᾷ μὲν γε τοῖς Πέρσαις ol περὶ τὸ θεῖον
σοφοὶ, xai αὐτοῦ ὑεράποντες, Μάγοι μὲν ὀνομάζονται.
τοῦτο γὰρ κατὰ τὴν ἐπιχώριον διἄλεχτον σημᾳίνει ὁ
Μάγος. In pénultimo versii Claudiani Beli restitui, pro
belli. Belum enim intelligit, quem ut. deum inuuici-
petii colebànt Chaldiri, ul vbse: vant Minucius Felix
in Octavio, el Sulpietis Severus Ilstorig: i.
* Hos enim pro diis hahuisse Persas compertum
cst, Herod-tus Thalia : Πέρσαι θεὸν νυμίζουσιν εἶναι τὸ
πῦρ. ldem etiom ecdem ljhro de àqua testatur, εἰ
Stráto lib. xv. l'iógenés Láeriius in proueuiio er eris
sui. Sed pricipua ignis véneratio. Clrysos omus
᾿Ανδριάντων Y: Θεὸς παρὰ τοῖς Πέρσαις νομίζεται τὰ
πῦρ, καὶ τιμῶσιν αὐτὸ μετὰ πολλῆς θερᾳπείας οἱ pap.
Inte sacrà il'orcfn πυρεῖα; etl apud Socr»tem ef Eva-
grium in castris Isdigerda et Ὁ] στ δ" regüni σεδαστὸν
πῦρ. Nam ignem in sacris foculis perpetyü vi circ uni-
ferebant. fteligiaiisor:ginem ethirei scriptóre. Persd
aseribunt : nostri Nembroto Cliàni nepoti, ul Martfüi
Victor lib. nr in Genesin. .
, * Procopins post faedus Persicum magister {|| π8-
que wnifitiib, δὸς pátriciu& factus est a Theodosio :
quod tesiatur Tlicodosii jpsius lex 36 cod; Théod, dà
Erdga:tone anhoiie 1nlítaris, cuim. inscriptione δέο-
copio magis'ro militum per. Orientem, Victore consulte
data, hoe est blenmio post. pacem. ΜΑΙ militue,
in Uiientali imperio per diceceses a Theo fesio magna
divisi trés fuere per Orientem, per Thracias, pet
Ilyrienm. Diteceseos Orienti& caput Astlochia ad
Urontem , limes vero, ut Marcellinus lib. xw doeet,
ἃ Tauri mortis jugo tipisque Euphratis ad Nilum vit
que porrigebatdr. Quare. Zthiopum quoqwe fiirég
attiugebat. 108 f1à nec brevius, nec apttus ^ Sido-
iio comprehendi protuit tota administrétlo magistHt
militum pet Orientein.
" Maternus Anthemii. Aug. avus. fuit Antliemius,
645
CARMINA.
6ie
292 Joficiis populos atque annum nomine réxil. A Nunc tremulum tenero jaculum torquere lacerto,
Purpureos foríuna viros cum murice semper
Prosequitur, solum hoc tantum matatür in illis,
Ut regnet qui consul erat ; sed omittimus olinàé.
Jam tu ad plecira veni, tritus cài casside crinis
Ad diadema venit; rutilum cui Ciesaris ostrum
Deposito thorace datur, sceptroque replendà
Mucrofie est vacuáta manus; cunabula vestra
Imperii fulsere notis, et przscia tellus
Aurea convei'sb promisit secula fetu.
Te nageente, ferunt, ezorto flumina melle
Dulcatis eunetata vadis, olelque liquores
1586 per attonitas bacca pendente trapetas.
Protulit wdastem segetein sine semine cáthpus :
Et sine se natis invidit pampinus uvis.
lliberfist rnbhiere-ros:e, Spretoque rigóre
Lilia permixtis tnsultavere pruinis.
Tale pawfpertum q-otiens Lucina resolvit,
Mus eleientorám tedit, regntqae futüri
Fit rerum novitate files ; €&nisse béátós
Sic loqdttih sàtirá deos; euncráutis bei
L:mbebtirit tererüs tricéhdlà blànda càpillós.
Astyages Cyró fjelléndus * forte nepoti,
Inguinis expavit difftsü) vité ra6émum.
Prabuit intrepiuó uarias lupá Jet Quirino.
Julius iu lucein venil, ^ dum laurea flagra!.
Magnus Alexander, nec non Augustus, liabentur
Concep!i serpente deo; PhebumqQue, Jovemque
Divisere sibi : παι πα fiori quxsiit ühus
Cinyphia sub Syrte patrem : ^ macu:is geuitricis
$93 Alter Phobigenam sese gaudebat haberi,
Péeonii jdctans Epidauria sigia draconis.
Multos cinxerunt aquila, subitumque per orbeln
Lusit venturas famulatrix penna corouas.
-Asl fiuuc; egregii proceres, ad sce;.tra vocari |
Jam (uim nosse datum esl, laribus cum forte paternis
Blli'rotulit éxeisus jam ton sua germina palmes.
BF τ ρον ver illud erat ; sub iniagine frondis,
Pextrà per áiétitem florebant ómnia virgam.
At postquam primos infaus exegerat anuos,
Illiepiahat super arma patris : quanquam areta terebat
— lilliina cekifétm, gemina cortiplexus ab ulna,
— vida laxaiis intrabat ad. oscula cristis.
mundus erat puero raptas ex lioste sagittas
ἀππασ κ να tràctáre manu, captosque per arcus
Aillitexo reluciantes in cornua trudere hervos.
" ἰδεῖν et Consul sub Arcadio : is nimirum, qi
EN i| moriem Arcadii totam imperii molem pre Theo-
Ks «0 adfiuc Imipubere suis hurreris sustinuit. Μέγας
Smue^joc Syaan-)D, τῶν τότε ἀνθρώπων φρονιμώτατης
πᾶν «crai, πιπ|115 et ekimlis laudibus oruátus ἃ Chry-
mpzlofio epist. 147. Consulatüm cum Stilicone gessit
à ino 105. Préfectaram per annos 15 continuavit.
"^" De hoc prodigio in Ju'ii Caesaris ortu, qui preter
«n Bil onu sct'ibat, haud facile rep.:rias. Neqéie,tameu
* — δγ lidem minuam. Quam multa enim apud S do-
ἜΣ m sunt quis alibi hodie nou leguntur!
Hxc verba divelli a superioribus debent, ut cum
7 «XE entibus cobxreant, et ad Augusiniil rp'etamntur,
CO» wr» ad Alexandrum. De Olyaipiadé enim Alexaudri
: Veram scripturam esse sonrE, ail. Barthius Ad-
«CC m. pag. 874, significari quipye oraculum cujus me-
Inque fréiheritis equi dorsum cum pondere conti
Induiaó clialybuin saltu. traüsferre catenas,
Inventa$ ágitare feras et fronde latentés
QiXérete, deprensas modo élaudere cássibus arctis,
Nunc loFto penetráre vetu; tum szpe fragore
Lauddri comitum, frendens cum bellua ferrum
Fette!, et lntrátos cxirent ariía per arinos.
Conde Peletlifüfiios, alacer puer et venator
JEacida, titulós : quanquam subjecta magistri
Terga prerneris, ét ob hoc sécurus lustra perérràus.
Tu potius Fégelélis equo ; ἤδη principe noitro
Spicula direxit inelius Pythüina super&tarié
Pzan, curi €ácuá türbatus péne pharélia,
294 Figeret inndrmiéfis nurierósa vólüiiiiia telis.
B Nec minus bzé inter veieres audire sophistas.
Mileto quod créte Thalés vadimonia culpas, -
Lindie quod Cleobule canis, iiodus óplimils. esto,
Ex Ephyra totum meditaris quod Periànder,
Attice quodve Solon finem bcne respicis aevi,
Prie;nse Bia, quzd pia tibi turba malorum esi,
Noscere quod tempus, Lesbo sate Pittacé, suades,
Quod se nosse omnes vis ex Lacedzunone Chilon.
Préterea didicit varias nova dogmata sectas,
Quidquid laudavit Seythicis Anacharsis in àrvis,
Quidquid !egifero profecit Sparta Lycurgo,
Quidquid Erichiheis * Cynicoram turba volulat
Gymnasiis, imitata tuos Epicure sodales :
Quidquid ui! verum statuens Academia duplex
Personat, arroso quidquid sapit ungue Cleanthes,
Quidquid Pythagoras, Democritus, Heraclitusque
Deflevit, risit, tacuit ; quodeunque Platonis
Ingenium, quod in arce fuit, docet otdine teruo.
Qe vel Aristoteles partis membra loqueridi,
Argumentosis dat retia syllogismis.
Quidquid Anaximenes, Euclides, Architaà, Zenon,
Arcesilas, Chrysippus, Anaxagorasque dederun!,
Socraticusque animus post fatum in Phxdone vivus
Despiciens vastas tenuato in crure catenas,
Cum tremeret mors ipsa reu, ferretque venei.
Pallida securo lictoris dextra magistro.
Preterea quidquid Latiaribus indere libris
Prisca zxtas studuit, totum percurrere suétus :
Mantua quas acies, pelagique pericula lusit,
2985 Smyrneas imitata tubas : quamcunque loqaendi
D Arpinas dat consul opem; site fine locutus
matre nemo scribit in corpore ejus relietaní fuiste
maculam a serpente ex quo conceperat. De Atia
Augusti matre scripserit Asclepiades Mendesius, ex
quo narrat Tranquillus cap. 95.
c Si utriusque sect:e. originem spectes, antiquior
Epicuro Autisthenes Cyuicoruin pareus; si dogmata,
longe dissimillima, precipue circa finem bonorum.
Quomodo ergo Cynici Epicureos seciati? Docet Anga-
stinus 49 de Civitate, fuisse qui cum voluptatem cttin
Epicureis summum bonum pradicarent; Cyotel tà-
men, quod eorum habitu et consuetudine uterentur,
appellari solerent. De his loqui videtur Sidonius de
quibus ei Origenes lib. xv in Exedum.
minit llerodotus. — Bavics Sirmond. editor praefat
: ad tom, 1, 8 11.
-
617
Fabro progenitus, spreto cui patre polita
E!oquiis plus lingua fuit; vel quidquid in evum
Mittunt Euganeis Patavina volumina chartis :
Qua Crispus brevitate placet, quo pondere Varro,
iuo genio Plautus, quo fulmine Quintilianus,
Qua popa Tacitus, nunquam sine laude loquendus.
llis hunc formatum studiis, natalibus ortum ;
Moribus imbutum, * princeps, cui mundus ab Euro
Ad Zephirum tunc sceptra dabat, cui nubilis atque
Unica purpureos debebat nata nepotes, :
Elegit generum ; sed non ut deside luxu
Fortuna soceri contentus, et otia captans
Nil sibi deberet : ^ comitis sed jure recepto
Danubii ripas, et tractum limitis ampli
Circuit, hortatur, disponit, discutit, armat.
Sic sub patre Pius moderatus castra parentis,
Sic Marcus vivente Pio, post jura daturi,
innumerabilibus legionibus imperabant.
^ Πΐης reduci datur omnis honor, et ὁ utrique magister
Militi, consulque micat : conjuncta potestas
Patricii, celerique gradu privata cucurrit
Culmina conscenditque senum puer ipse curulem,
Sedit et emerito juvenis veteranus in auro.
d Jamque parens divos ; sed vobis nulla cupido
a Marciauus Augustus. [5 enim filiam Anthemio
desponderat. Evagrius lib. t, Ὦ Μαρχιανὸς ὁ πρῴην
βεβασιλευχὼς τὴν olxtixy χατεγγύησε παῖδα. lt: fere
omnes, cum de Anthemii creatione agunt, Marciani
generum dicunt. Sidonius £uphemiam infra vocat,
eamque unicam patri filiam fuisse docet, quod alii
scriptores non produnt. ΝΣ
b Anthemiwn ait comitiv:ie. insignibus ornatum
fuisse, cum ad tuendum Danubii limitem inissus est.
Quod quidem non est inelligendum de comitiva
Urientis, cui nihil est cum Danubii tractu commune.
Sed qualis erat comitum rei militaris, qui cuam primi
ordinis comitiva militaribus copiis pralici a principe
solebant, et provinciarum ducibus -:equabantur.
Tlicodosius junior cod. de Comitibus rei militaris :
Eos, inquit, qui sub comitive primi ordinis dignitate
peculiariter ad quamlibet provinciam vel provincias de-
fendendas milite credito auctoritate nostri numinis de-
stinantur, 309 ducibus ade quamus. Erat is quasi
gradus ad mititum magisterium, ad quam postea pro-
vehebantur. Marcellinus lib. xxvi : Equitius . I/lyri-
ciano prarponitur exercitui, nondum magister, sed co-
mes ; et post alia : Valentinianus Equitio aucto ma-
isterii dignitate repedare ad Illyricum destinabat.
Quomodo et Constantium, Douifacium, Aetium, prius
SIDONIl APOLLINARIS n
ΙΑ Imperii : longam diademata passa Fépufsdrie
Wo
4Á 648
Insignem legere virum, quem deinde legefEm
Spernere non posses ; soli tibi contulit uni
Hoc fortuna decus, quanquam te posceret ordo,
9996 Ut lectus princeps mage, quam videare relictus.
Posi socerum Augustum regnas; sed non tibi venit
Purpura per thalamos, et conjunx regia regno
Laus potius quam causa fuit; nam juris habenis
Now generum legit respublica, sed generosum.
Fallor, bis gemino nisi cardine rem probat orbis.
Ambit te Zephyrus, rectorem destinat Eurus,
Ad Boream pugnas, et formidaris ad Austrum.
Ante tamen quam te socium collega crearet,
Perstrinxisse libet, quos Hllyris ora triumphos
Viderit, excisam qua se * Valameris ab armis
B Forte ducis nostri vitio deserta gemebat.
C
comites, deinde magistros fuisse legimus ; et Ànthe- -
mius noster post hanc expeditionen continuo utrius-
que militie magister creatus est,
€ ᾿Αρχαϊκῶς dictum, pro utriusque. Nam vetustis-
simi, teste Prisciano, omnem genitivuu in ius desi-
nentem i etiam littera termiuabant. Caecilius. comi-
cus : Nulli ahi rei, nisi amicitie corum causa. Afra-
nius in Suscepta : Adeo ut te satioscaperet toti familia.
.Poterat οἱ utraeque dici, antiqua etiam consuetudiue,
quam secutus est Fortunatus ad. Bodegisilum : de
bonitate tua lis est regionis utraque.
4 Sic optisa. exemplaria. Ne: dubitandum quin
ita scriptum sita Sidonio. Nam vulgata editio, paris
divos, ridicula est ct nulli rei. Divos parens Marcia-
nus post mortem dicitur, αἱ divos Julius, et divos
August.nus in nuininis, et divos Trajanus in hoc an-
tiquie inscriptionis fragmento, quod paucis abhinc
annis erutum est in agro Hicinensi.
DIVOS TRAJANUS,
AUGUSTUS
Haud aliter, c::sus quondam cum Caepio robur
Dedidit Ausonium, subita cogente ruina.
Electura ducem post guttura fracta Jugurthz,
Ultun Arpinatem Calpurnia fcedera lixam
Opposuit rabido respublica territa Cimbro.
llic primum ut vestras aquilas provincia vidit,
Desiit f hostiles confestim horrere dracones.
llicet edomiti bello, pr:edaque carentes,
CONCESSA TUSCILI
NOMINATI HEREDITATE
REIPUB. RICINENSI
BALNEUM ET PLATIAS
....ω. patrio vestiri murice natam
Gaudeat Euphemiam sidus divale parentis.
Jam, inquit, defuncto sine mascula prole Marciano,
imperium tibi ob conjugem ejus filiam debebatur.
Sed tu regnandi minime cupidus, Leonem tibi prz-
ferri passus es, quo ipse postea non generis, sed
virtutis praerogativa, in regni societatem vocarere.
llacienus ergo gesta superstite Marciano. Quse se-
quuntur, ad Leonis tempora pertinent, ut duplex
belium Anthemii, Gothicum et HIunnicum.
* Belli Gothici auctor fuit Valamer Ostrogothoram
rex, is qui cum Theodemire et Vindemire fratribus
Attilam bel!o Gallico secutus, post ejus interitum se-
des in Pannonia cum annuis muneribus obtinuit a
Marciano. Quz: cum lentius deinde przstarentur a
Leone, lilyricum pene totum , ut Jornandes in Geti-
cis narrat, populando vastavit. Ideo populatores a
Sidonio vocantur, 1 10 repressique Anthemii viribus
dicuntur. Coacius tamen imperator consueta munera
largiri, pacis obside Theodemiri filio Theoderico, qi
Itali: postea rex fuit, a Gothis dato, sub anpum , ut
ex Theoderici xtate quam Jornandes notat, conm-
D jicio, 462.
t *Non quod dracones inter Romana signa non fue.
rint, sed quod eorum proprium ac princeps aquila
Nam, ut primum signum, Vegetio euato teste, te-
tius legionis aquila, sic dracones singularum cohor-
tium. Atque ut in cestris aquilifer, qui aquilam por-
tabat, sic draconarii, qui dracones. Themistius ora-
tione 6: Οὐ χρυσοῦς ἀετὸς, οὐδὲ δράκοντες λεπτῶν
ὑφασμάτων; et Prudentius de militibus qui Christiaai
fiebant :
Csxsaris vexilla linquunt, eligunt signum crucis,
Proque ventosis draconum qu: gerebant palliis,
Proferunt insigue lignum quod draconem sabdidit.
Sidonius ipse in panegyrico Majoriani :
.«.« jam textilis anguis
Discurrit per utramque aciem,
Romanam et Vandalicam.
e19 ! CARMINA. 650
Mox ipsi tua preda jacent : sed omittimus istos
Ut populatores : * belli magis acta revolvo.
Quod bellum non parva manus, nec carcere (racio
Ad gradiaturam tu Spartace vincte parasti :
Sed Scythicze vaga turba plagz, feritatis abundans,
Dira, rapax, vehemens, ipsis quoque gentibus illic
Barbara barbaricis, cujus dux llormidac aique
Civis erat, queis tale solum est, murique, genusque.
b Albus Hyperboreis Tanais qua vallibus actus,
Riphaa de caute cadit, jacet axe sub urs
$97 Gens animis membrisque minax : ita vultibus
[ipsis
Infantum suus horror inest; consurgit in arctum
Massa rotunda caput ; geminis sub fronte cavernis
Visus adest oculis absentibus ; acta cerebri
In cameram vix ad refugos lux pervenittorbes,
Non tamen et clausos : nam fornice non spatioso,
Magna vident spatia, et majoris luminis usum
Perspicua in puteis coinpensant puncta profundis.
Tum ne per malas excrescat fistula duplex,
Obiundit teneras circumdata fascia nares,
Ut galeis cedant. Sic propter przlia natos
Maternus deformat amor, quia tensa genarum
Non interjecto fit latior area naso.
Cztera pars est pulchra viris; stant pectora vasta,
Ineignes humeri, succincta subilibus alvus.
Forma quidem pedit! media est, procera sed exstat,
Si cernas equites, sic longi szpe putantur,
Si sedeant. Vix matre carens ut constitit infans,
: Mox przebet dorsum sonipes ; cognata reare
Membra viris , ita semper equo ceu fixus adhzret
- Rector. * Cornipedum tergo gens altera fertur,
"1536 habitat; teretes arcus, et spicula cordi ;
Terribiles certeque manus, jaculisque ferenda
* Hunnici belli, quod Anthemio duce adversus
Bormidacem ad Serdicam in Dacia gestum est, mc-
- moria omnis apud alios auctores interiit. Falluntur
enim qui cum CaroloSigonio bellum hoc esse putant,
jn quo Arnegislus magister militum cum Attila
ans in Dacia Ripense occisus est, ut Marcelliuus
es et Jornandes narrant. Quis non videt de bello
bic agi in quo dux hostium Hormidac, non Attila;
magister militum Antbernius, non Arnegislus? Dis-
crepant. etiam tempora. Nam Arnegislus Theodosio
vivente occubuit , Callepio et Ardabure consulibus ;
Anthemius vero Leone, ut dictum cst, regnante haec
essit.
: b Comporanda hsc Hunnorum prosopographia
eum iis qu» de illius gentis origine, forma, moribus-
que scribunt Marcellinus lib. xxx, Zosimus lib. iv,
et omnium accuratissime Jornandes ex Prisco rhe-
tore, Theodosii ad Attilam legato. Pleraque enim
sont Sidonii verbis simillima.
* Pessime antea vulgati. Sed de hujus loci emen-
«latione jam monui ad epigramma 94 Ennodii. Aliz,
inquit, gentes equis subinde uli solent, hzc in illis
Nhabitat. Adeo enim in equis assidui erant Hunni, ut
Apedites nunquam cernerentur. Zosimus supra : Ἐπὲ
—Uüpiy ἵππων χαὶ διαιτώμενοι xal χαθεύδοντες. Marcellinus :
-AEquis prope affixi funguntur. muneribus consuetis. In
"epsis quivis in. hac natione pernox et perdius emit et
"Weendit, cibumque sumit et potum : et inclinatus cervici
«anguste jumenti in altum soporem ad. usque varictatem
eeffunditur somniorum.
.À Mortis (ixa fides, et non peccante sub ictu,
Edoctus peccare furor. Gens ista repente
Erumpens, solidumque rotis transvecta per Istrum
Venerat, et sectas inciderat orbita lymphas.
llanc tu directus 4 per Dacica rura vagantem
Contrahis, aggrederis, superas, includis; et ut te
Metato spatio castrorum Serdica vidit,
29996 Obsidione premis; qui te sic tempore multo
In vallo positum stupuit, quod miles in agros
Nec licitis, nec furtivis excursibus ibat.
Cui deessct cum szpe Ceres, semperque Lyaus,
. Disciplina tamen non defuit; inde propinquo
Hoste magis timuere ducem ; sic denique factum est,
Ut * socius tum forte tuus, mox proditor, illis
Frustra terga daret, commissae tempore pugna :
B Qui jam cum fugeret, flexo pede cornua nudans,
Tu stabas acie solus, te sparsa fugaci
Expetiit ductore manus, te Marte pedestri
Sudantem repetebat eques ; tua signa secutus
Non se desertum sensit certamine miles.
| nunc, et veteris profer przx:conia Tulli
AEtas cana patrum, quod pulchro hortamine mendax
Occuluit refugi nutantia federa Metti.
Nil simile es!, fallique tuum tibi non placet hostem.
Tunc vicit miles, dum se putat esse juvandum :
Hic vicit, postquam se comperit esse relictum.
Dux fugit, insequeris : renovat certamina, vincis ; .
Clauditur, expugnas ; elabitur, obruis ; atque
Sarmatic:e paci pretium sua funera ponis.
Paretur, jussum subiit jam transfuga lethum,
C Atque peregrino cecidit tua victima ferro.
Ecce iterum, si forte placet, conflige vetustas *
Hannibal ille ferox ad poenam forte petitus,
Et si non habuit jus vite, fine supremo
dicam urbem, quam a barbaris occupatam obsidione
cinxit Anthemius. Serdicam Eusebius in Chronico,
lüineraria, et synodi Niczenz subscriptiones, Dacia
urbem cum Sidonio faciunt : Socrates οἱ Iermias
Sozomeni, ubi de synodo Serdicensi agunt , Illyrici.
Piolemzxus Thraci:, quo etiam spectat et vetus in-
scriptio, in qua Diogenes miles natione Thraz, civi-
(ate Serdica. Qux quidem vera sunt omnia , quia
Dacia magni lllyrici pars fuit, ut dicetur ad panegy-
ricum Majoriani : unde et Serdicam Theodoretus
μητρόπολιν vOCal Δαχίας ἐν Ἰλλυριοῖς. Dacie rursum
attributa fuit ora Thracie, qua Serdica olim conti-
nebatur. Duplex enim fuit Dacia provincia. Vetus
Trojani, trans Istrum ; altera Aureliani, quam priore
omissa revocatis cis Istrum militibus, in utriusque
D Mosis et Thracix finibus constituit : qux sola deiu-
ceps appellata est Dacia. Sed hanc porro in duas di-
visam ex imperii Notitia liquet : Ripensem, qux pet
praesidem regebatur; et Mediterraneam, in qua Ser-
dica, qu: per consularem. Paulinus de obitu Nicetz.
Et Gete currunt, et uterque Dacus,
Qui colit terre medio, vel ille
Divitis multo hove pelleatus
Accola rips.
e De transfuga socio Anthemii, qui ad Hunnos iu
ipsa pugna defecit, in tanta illius zetatis scriptorum
aucitate nihil habemus. Ex Sidonio constat ab ipsis
Darbaris ex pacis foedere cxsum fuisse. ldeo enim
cum llannibale confert, qui Romanis a Prusia rege
3 Belli aream in Dacia fuisse ostendit Ὁ Ὁ 1 adSer- — dedendus erat, nisi veneno supplicium antevertissct,
PATROL. LVIII.
Δι
651
Certe habuit mortis ; quem σου δ carcer et uncus,
Et quem spectabat fracturus guttura lictor,
Hausit Bebrycio con-tantior hospite virus.
299 Nam te qui fugit, mandata morte peremptus,
Non tam victoris periit quam judicis ore.
* Nunc ades, o Pzan, lauro eui gryphas obuneos
Docta lupata ligant, quoties per frondea lora
Flectis penniferos hederis bicoloribus armos ;
Huc converte chelyn; nou. est modo dicere tempus
Pythona exstinctum, uec bis septena sonare .
Vulnera Tantalidum, quorum tibi funera servat
Can:us, et xlerno vivunt in carmine mortes.
Vos quoque, Cistalides, paucis quo numine nobis
Venerit Anthemius, gemi..i cum fcedere regni,
Pandite : pax 1erum misit, qui bella gubernet.
Auxerat Augustus 5 nature lege Severus
Divorum numerum ; quem mox Oeuoitria casum
Vidit ut aerei de rupibus Apenniui,
Pergit exrulei vitreas ad Tibridis zdes,
Non galea conclusa genas, nec sutilis illi
Circulus impactis loricam texuit hamis,
Bed nudata caput ; pro crine racemifer exit
Plurima per frontem constringens oppida [almes,
Perque humeros teretes, rutilantes perque lacertos
Pendula gemmiferzx mordebaut suppara bull:z.
Segaior incedit genio, venerandaque membra
Viticomam retinens baculi vice flectit ad nlmum:
. Sed tamen ubertas sequitur ; quacunque propinquat,
Incessu fecundat iter, comitataque gressum.
Lia per impressas rorat vindemia plantas.
SIDON APOLLINARIS
llicet ingreditur 'l'iberini gurgitis antrum.
Currebat fluvius residens, et arundinis altse
Coucolor in viridi fluitabat silva capillo.
00. Dat sonitum mento unda cadens, licet hispida
[setis
Suppositis multum sedaret barba fragcrem.
Pectore rugtabat latices, lapsuque citato,
Sulcabat madidam jam torreus alveus alvum,
Terretur veniente dea, manibusque remissis
Reunus et trna cadunt : venie tum verba paranti
lila prior : Venio viduatsm przesule nostro
Per te si placeat lacrymis inflectere Romam,
Expetat aurors partes, fastuque remoto
Hoc u:um przstet, jam plus dignetur amari.
Instrue quas qu:erat vires, orbique jacenti
B Quo poscs& dic orbe caput : quemcunque creavit
* Àxe meo natum, confestim fregit in illo,
Imperii forluna rotas : 4d hinc Vandalus hostis
Urget, et in nostrum numerosa classe quotannis
Militat excidium ; conversoque ordine fati .
Torrida Caucaseos infert mihi Byrsa furores.
Praeterea * invictus Ricimer, quem publica fata
Respiciunt, proprio solus vix Marte repellit
Piratam per rura vagum, qui prelia vitans,
Victorem fugitivus agit : quis su(ferat hostem
Qui pacem pugnamque negat? nam fcedera nulla
Cum Ricimere jacit : quem cut nimis oderit, audi.
Ince:tum crepat ille patrem, cum serva sit illi
Certa parens : nunc ut regis sit fllius, effert
Matris adulterium ; tum livet quod Rieimerem
^ Pars altera panegytici, qus imperii auspicia (7 provincias assiduis incursionibus populari non desiit
continet, quam poetico genio pertractat. Fingit enim,
mortuo Severo, ltaliam, cum principe eareret, ad
Tiberis fontes venisse, ac rogasse uti Roma persua-
dea!, ut ad Auroram pergat, principemque ab ea pe-
fat ; Auroram vero Ánthemium Roma precibus con-
cessisse. Itaque horum omnium personas et congres-
$us poetico more describit. .
b Libius Severus (sic enim vocant veteres nummi)
post cx:dem Majoriani, Ricimeris opera imperium
tenuit ex 4. p. xir calend. Decemb. 461; deinde
uarto post anno ejusdem, ut fama erat, Ricimeris
olo exstinctusest xvin calend. Septemb. Cassiodorus:
Herminerico et Basilisco coss. His consulibus, ut dici-
tur, Ricimeris (raude Severus Roma in palatio veneno
emplus est. Alii sua morte functum tradunt, ut
aulus diaconus lib. v1. Quod Sidonius quoque iniel-
ligi voluit, cum natura lege mortuum ait: sive quod
Ita crederet, sive ut Ricimerem Anthemii generum ab
ea nota vindicaret. Incidimus im brevem indiculum,
Justiniani temporibus scriptum, in quo principes
omnes ab Augusto quot annis regnarint, ubi et quo
enere leti perierint, paucis explicatur. 119 De
vero autem sic habet ; Severus Rome imperavit an-
nis ἃ, ibique religiose vivens decessit.
* Duplex causa cur principem ab Oriente posci
velit. Una quod brevi atqJe inauspicato regno usi
sint indigenz omnes, qui superioribus annis regna-
rant, Maximus, Avitu;, Majorianus et Severu;.
Altera, quod lticimer, qui post Severi obitum per
Inlerregnum rempublicam moderabatur, Genserico
solus resistere non possit. Quare maturandum ut
jiinc imperator renuntietur, qui diu et feliciter regnet
Vandalosque coerceat.
4 Gensericus ex quo Carthaginem cepit, sed post -
excessum precipue Valentiniaui, otriusque imperii
tanta sui fiducia, ut interrogante aliquando nauclero,
ecquo vela dari juberet, respondisse feratur, Quo
Deus impulerit. Ex quo nimirum: patet, cur pirata
vagus Sidonio dicatur, ct hostis repentinus Theodo-
rico regi apud Senatorem 1 Variar, 4, et repentinus
ejus incursus εἰ fortuita depredatio, cunctis littoribus
ormidanda, Novelle Valentiniani, qux est 90 inter
heodosianss. Quia igitur prier. morem est, ut ab
Africa irruant Scytlize, lioc est Vandali et Alani, quos
alibi Caucasigenas vocat, hinc est quod ait,
Conversoque ordine fati
Torrida Caucaseos infert mihi Byrsa forores.
Et carmine 23 eadem antithesi, Gensericum dixit
Africans
''elluris Janaiti um rebellem.
* Quod Ricimerem laudat Sidonius, Anthemii qui
generum illum asciverat gratie imputandum est.
Alioqui parum causz habuit cur hominem amaret, a
quo Ávitum s»cerum purpura exatum meminerat.
Erat is patricius οἱ magister militum : vir, ut Jor-
nandes scribit, egregius et in re bellica tum prope
Singularis, sed qui nimia potentia barbaro ingenio
abusus est. Nam non solum Avitum imperio dejecit,
sed Majorianum occidit, et Severum, si vera fuit
fama, clam sustulit. Anthemium quoque socerum
ipsum bello adortus, Roma capta, necavit : nondum
&cilicet a principum sanguine destiturus, nisi quadra-
gesimo ipse post soceri necem die interiisset. Mixtum
illi genus , sed regium utrinque , patre Suevo, matre
Gotba, Valli regis fllia, eoque nobilior quam Gen-
sericus, qui Gundegisclo quidem rege, sed se.tre
serva spurius natus est.
CARMINA.
aum duo regna vocant : nam patre Suevus,
itrice Getlies; simul et reminiscitur illud,
Tartessiacis ἃ avus hujus Vallia terris
licas turmas, et juneti Martis Alanos
Siravit, et occiduam texere cadavera Calpen.
'eteres narrare fugas, quid damna priorum?
gentini recolit dispendia campi.
arit, quod se docuit satis iste nepotem
8886 viri, quo viso, Vandale semper
dabas : nam non Siculi illustrior arvis
rcelle redis, per quem tellure marique
| Syracusios presserunt arma penates :
| * cui currum Curti. superare, Metelle,
nit, ostentans nobis clephanta frequentem ,
jiger albentes tegere! cum mole jugales,
remque suum celaret pompa triumphi.
icus Ustrogothum quod continet , iste timetur :
quod Rheni Martem ligat , iste pavori est.
* eonsanguineo me Vandalus hostis Alano
tit radente, suis hic ultus ab armis.
umen unus homo est, nec tanta pericula solus
'é, sed differre potest : modo principe nobis
Pug armato, veterum qui more parentum,
nandet, sed bella gerat; quem signa moventem
vel unda tremant , ut tandem jure recepto,
la desuetas moderentur classica classes.
liit illa pater, simul annuit; itur in Urbem
nuo ; videt ipse deam, summissus adorat,
8 et exertam tetigerunt cornua mammam.
atas fert inde preces, quas diva secuta
rat ire viam : laxatos torva capillos
git, el incluse latueruut casside turres.
| laurus erat : bullis hostilibus asper
eat ἃ Iva surgentem balteus ensem.
Inseritur clypeo victrix manus; illius orbem
jenz, lupa, Tibris, amor, Mars, llia, complent.
allix regis de Vandalis Alanisque ad Tartessum
Ipen victori ab ldatio et Isidoro repetend:e
Narrant enim Valliam sub annum Christi 418
alos Silingos in Bxtica delevisse; Alanos vero
wivisse, ut cum Vandalis qui 113 in Gallzcia
erico regi parebant, unum postea in regnum
erint. Nec dubium quin de his bellis loquatur
llus.
Jladis Siculze, qua Gensericus ipse a Ricimere
rigentino littore profligatus, illum Vollize Van-
um) quondam victoris nepotem esse sensit, Ávito
or imperante. Missum enim ab Avito adversus
alos cum exercitu Ricimerem auctor est Priscus
cerptis legationum. C:xesam etiam Ricimeris co-
civeumventione Vandalorum multitudinem, qu:
iagine cum tO navibus solverat, inter Avili res
8 adnotat idatius.
)uidam, Curium curru : quod eamdem habet sen-
am. Primus elephantos de Pyrrho triumphans
tat Curius Dentatus anno U. C. 427, sed paucos,
wer duntaxat, ut docct Eutropius. At L. Metel-
ia triumpho quem de victis in Sicilia Peenis egit
) U. C. 505, centum duxit et viginti, Livio au-
δ, ut est in Epitome 19, et Seneca de Brevitate
eap. 14. Idem, inquit, narrabat Metellum victis
delia Penis triumphantem unum omnium Roma-
I ante currum 100 et 20 captivos elephantos du—
& Vicit ergo Curii currum Metellus; nec Curii
lo, sed alioruu, quotquot postea triunpharunt,
054
Α Fibula mordaci refugas a pectore vestes
Dente capit; micat hasta minax, quercusque tropsis
Curva tremit, placidoque deam sub fasce fatigat.
f Perpetuo stat plania solo, sed fascia primos
Sistitur ad digitos, retinacula bina cothurnis
Mittit in adversum vincio de fornice pollex,
Quz stringant crepidas, et concurrentibus ansis
Vinclorum, pandas texant per crura catenas.
Ergo sicut erat liquidam transvecta per zethram,
Nascentis petiit tepidos Hyperionis ortus.
Est locus oceani, longinquis proximus Indis,
Axe sub Eoo, Nabathzur tensus in Eurum,
Ver ubi. continuum est , interpellata nec ullis
Frigoribus pallescit humus; sed flore perenni
Picta peregrinos ignorantarva rigores. -
B tlalant rura rosis, indescriptosque per agros
Fragrat odor : violam , eytisum, serpylla, ligusirum,
Lilia, narcissos, casiam, colocasia, calthas,
Costum, malobatrum, myrrhas, opobalsauia, thura,
Parturiunt campi, nec non pulsante senecta,
Hine rediviva petit vicinus cinpama phoenix.
Hic domus Aurora rutilo crustante metallo,
Baccarum priefert leves asprata lapillos.
Diripiunt diversa oculos, et ab arte magistra,
Hóc vincit quodcunque vides; $ed conditur omnis
Sub domina prz»sente decor, nimioque rubore
Gemmarum varios perdit, quia possidet , ignes.
Fundebat coma pexa crocos, flexoque lacerto
303 Lutea depressus comebat tempora pecten.
Fundebant oculi radios, color igneus illis,
C Non tamen ardor erat : quamvis de nocie recussa
Excepti soleant sudorem fingere rores.
Pectora bis cingunt zonz, parvisque papillis
Invidiam facit ipse sinus : pars extima pepli
Perfert puniceas ad crura rubeutia rugas.
Sic regina sedet solio; sceptri vice € dextram
d Barbarorum terror est Ricimer. Quod enim Os-
trogothi per Noricos in ltaliam , Franci, alizeque gen-
tes Germonice per Rhenum iu Gallias non'irrumpunt,
ejus metu continentur.
* Alanos unam in geutem cum Vandalis in,Hispa-
nia coaluisse jam dictum est. Quare una in Áfricam
trajecerunt: quod notat Possidius in Vita S. Augu-
stini; et Gensericus, ac posteri, Vandalorum simul
Alanorumque reges appellati : ut apud Victorem
Vitensem, in praecepto Hunerici ad episcopos ortho-
doxos, cujus haec est inscriptio : Rex Hunericus Van-
dalorum et Alanorum universis episcopis homousianis;
itemque in edicto quod legitur lib. μι. Inde ergo vi-
dere est, cuf consanguineos et juncti Martis Alanos
cum Vandalis, Roman:eque direptionis socios dicat.
t Soles. Genus id cothurnorum describit quod in
antiquis statuis videre est : in quo, ut Gellii verbis
utar, plantarum oalces tantum infime teguntur, cae-
tera nuda, et teretibus habenis vincta sunt. Solum
ergo pro solea posuit, ut Plautus, Martialis, aliique.
Fornicem vero, pro parte devexa, et cavo pedis op-
posita, quam lib. vii, epist. 14, cameram dixit,
fasceata pariter calceamenta describens, in quibus
vinculorum concurrentibus ansulis, reflexa ad crus per
cameram catena surgit. Sunt tamen codices qui non
fornice, sed fomite legant.
5 1314 Aurorz facem sceptri vice tribuit : quod
ex vetere consueludiuve ductum est. Nam cuu faca:
. pingebatur : unde λαμπαδηψόρος quoque appellata.
D
SIDONII APOLLINARIS .
Α Sub ditione tua, tanquam tu miseris illuc
Insignem cum patre Titum. Tibi Cypria merces |
Fertur : pugnaces ego pauper laudo Catones,
Dorica'te tellus, et Achaica jura tremiscunt,
Tendis et in bimarem felicia regna Corinthum :
Dic : Byzantinus quis rem tibi Mummius egit?
€ Sed si forle placet veteres sopire querelas,
Anthemium concede mili; sit partibus istis
Augustus, longumque Leo; mea jura gubernet
Quem petii ; patrio vestiri murice natam
Gaudeat Euphemiam sidus divale parentis.
Adjice pr:eterea privatum ad publica foedus.
Sit socer Augustus genero Ricimere beatus;
305 Nobilitate micant: est vobis regia virgo,
Regius ille mihi ; si concors annuis istud,
B Mox Libyam sperare dabis : circumnspice taedas
Antiquas, par nulla tibi sic copula praesto est.
Proferat bic veterum thalamos discrimine partos
Gracia, ni pudor est : reparatis Pisa quadrigis
Suscitet OEnomaum, nat: quem fraude cadentem
Cerea destituit resolutis axibus obex. . -
Procedat Colcliis prius agnita virgo marito
Crimine, quam sexu ; spectet de carcere circi
Pallentes Atalanta procos, et poma decori
Hippomenis jam non pro solo colligat auro.
Dejanira tuas Aclicloiis gymnade pinguis
Illustret t:edas, et ab Hercule pressus anhelo
Lassatum foveat rivis rivalibus hostem.
Quantumvis repetam veteris connubia saeccli,
Transcendunt hic heroas, heroidas illa: ]
C Hos thalamos, Ricimer, virtus tibi pronuba poscitgB 8.3» 56.
Atque Dionz:am dat Martia laurea myrtum.
Ergo age: trade virum non otia pigra foventem,
Deliciisque gravem; sed ἃ quem modo nauticus urig.i I SCETI
AZ:stus, Abydenique sinus, et Sestias ora
Hellespontiacis circeumelamata procellis :
Quas pelagi fauces non sic tenuisse vel illum
Crediderim, cui ruptus Athos, cui remige Medo
padis hasta replet : nox adstat proxima divae,
refugos conversa pedes, ac pone tribunal
mit lux summum vix intellecta cacurmen.
ic Romam liquido venientem tramite cernens,
»iluit propere, et blandis prior orsa loquelis.
Quid, caput o mundi, dixit, mca regna rcvisis :
didve jubes? Paulum illa silens, atque aspera miscens
dtibus, liec coepit : Venio ( desiste moveri,
lec multum trepida) non ut mihi pressus Araxes
imposito sub ponte fluat, nec ut ordine prisco
Indicus Ausonia potetur casside Ganges ;
Aut ut tigriferi pharetrata per arva Niphatis
Depopuletur ovans Artaxata Caspia consul.
* Non Pori modo regna precor, nec ut hisce lacertis
Frangat Ilydaspeas aries impactus Ervthras.
Non in Bactra feror, nec committentia pugnas
Arsacias non quiero domus, nee tessera castris
In Ctesiplionta datur : totum huuc tibi cessimus axem,
Et nec sic mereor nostram ut tueare senectam?
Omne quod Euphratem "Tigrimque interjacet, olira
Sola tenes : res einpta mihi est de sanguine Crassi :
30 Ad Carras pretium scripsi, nec inulta remansi,
Aut periit sic emptus ager ; si fallo, probasti
b Ventidio mactate Sapor ; nec sufficit istud :
Armenias Pontumque dedi, quo Marte petitum,
Dicat Sylla tibi; forsan non creditur uni :
Consule Lucullum. Taceo jam Cycladas omnes.
- Acquisita meo servit tibi Creta Metello.
Transcripsi Cilicas : hos Magnus fuderat olim.
Adjeci Syrie, quos nunc moderaris, Isauros :
Hos quoque sub nostris domuit Servilius armis.
Concessi Atolos veteres, Acheloiaque arva,
Transfudi Attalicum male credula testamentum.
Epirum retines; tu scis qui debeat illam
Pyrrhus ; in lilyricum specto te mittere jura ,
Ac Macetum terras : et habes tu, Paule, nepotes.
AEgypti frumenta dedi; mihi vicerat olim
Leucadiis Agrippa fretis. Judza tenetur
eoque habitu passim cernitur in antiquis monumen- — illo ipso die quo ante annos 15 Crassum ad Carrasg ss 3f
s. Ovidius v Fastorum : per Surenam occiderat, a Ventidio ipse cssus est. 3 488.
Postera cum roscam pulsis Hyperionis astris
In matutinis lainpada tollet equis.
Et Sidonius ipse carmine 9 Indos dixit
Auror: face civica perustes.
Quare Crassianam c:dem Pacori cxde pensatam aig s “421
lorus lib. iv, 9.
c Pro tot, iuquit, Romani juris provinciis, quage mms
imperio Constantinopolitano transcripsi , principenrzm 39. 8
mihi Anthemium concede : Euphemiam filiam, ejus ses
uxorem Augustam videat divus Marcianus : adde €
D Ricimeris nuptias cum filia Anthemii. Quae omnia exe———
aliis Sidonii locis nota, preter nomen Euphemis. — f;
uod huic uni loco debemus. De hac tamen Hob
oltzius antiqui nummi profert inscriptionein, in quaz
Fl. Mareiana Augusta vocitatur; quod si verum est — 895
Fl. Euphemiam Marcianam appellatam oportuit EE à
Cseterum ex Anthemio et Euphemia nati sunt, praeteg 3
incerti nominis filiam qux Ricimeri nupsit, tres filij 85. 3!
Marcianus , Romulus et Procopius , de quibus multz. 39!
Theodorus Lector in Collectaueis, Malchus Sophistz—99
in Dyzan!iacis, et Candidus Isaurus lib. n Historiam. -
4 Significat Anthemium, quo tempore ad imperiun
accitus est, lellesponticze classi 13385 prazfuisse. ——4
quam in ejus freti portubus habere solebant impera-
tores Orientis. Eraut cnim et classes alie toto illas
mari ad varios usus dispersa, ut Carpathia, Seleu— 4
cena, Alexandrina, quaruimm mentio in legibus Au
gustis.
* Sic legendum censui, non Pharii, ut in vulgatis.
Regnum Pori ultra Hydaspem erat : in cujus ripa,
ut Curtius lib. vir narrat, victus est, prohibere trans-
itu frustra conatus Alexandrum. Verum Ervthras
Jonicas, Breoticas, /Etolicas legimus : Ilydaspzas,
hoc est Indicas, nusquam. Erythrzos enim Bacchi
triumphos Martialis, Erythra:sas geminas et smarag-
dos Claudianus et alia alii, non ab urbe aliqua, sed
ab Erythrzeo mari, quod Indiam alluit, nuncuparunt.
At Sidonius urbis nomen esse existimavit , easque
Illydaspieas, sagittiferas, tepidas Erytbras appellare
Eolet, uL a exteris distinguat.
b |ta libri omnes. Atqui Parthorum regi quem oc-
eidit Ventidius, non Sapori, sed Pacoro noinen fuit.
Bed Sapor Sidonio dici potuit quivis rex Parthorum,
ut Arsaces. Ita enim in Panegyrico Aviti legitur in
optimis mss. , Parthicus ultro restituit mea signa Sa-
por, cum restituerit Phraates. Pacorus Orodis ülius
φ
e
9 SIDONII APOLLINARIS
Jussisti placido victor ut essem animo,
erviat ergo tibi servati lingua poetz,
Atque mez vitze laus tua sit pretium.
Non ego mordaci fodiam modo dente Maronem,
Nec civem carpam, terra Sabella, tuum.
Res minor ingenio nobis, sed Caesare major :
Vincant eloquio, dummodo nos domino.
CARMEN V.
PANEGYRICUS JULIO VALERIO MAJORIANO AUGUSTO DICTUS.
Concipe preteritos, respublica, mente triumphos :
Imperium jam consul habet, quem purpura non plus
Quam lorica operit, cujus diademata frontem
Non luxu sed lege tegunt, meritisque laborum
Post palmam palmata venit : decora omnia regni
Accumulant fasces, et ^ princeps consule crescit.
Personat ergo tuum coelo, rure, urbibus, undis,
Exsultans Europa sophos, quod rector haberis,
Victor qui fueras : fateor, trepidaverat orbis,
Dum non vis vicisse tibi, nimioque pudore
Quod regnum mereare doles , tristique repulsa
409 Non moderanda subis, qux» defendenda putasti.
b Sederat exserto bellatrix pectore Roma
Cristatum turrita caput, cui pone capaci
Casside prolapsus perfundit terga capillus.
Lztitiam censura manet, terrorque pudore
Crescit, et invita superat virtute venustas.
Ostricolor pepli textus, quem fibula torto
Mordax dente vorat : tunc quidquid mamma refundit
Tegminis, hoc patulo concludit gemma recessu.
Hinc fulcit rutilus spatioso circite levum
Umbo latus : videas hic crasso fusa metallo
Àntra Rhez, fetamque lupam, quam fauce retecta
Blandiri quoque terror erat, quanquam illa vorare
* [n panegyrico Aviti :
Emerita trabeis diademata crescunt.
Imperatores enim, cum ceteras dignitates infra se
ducerent, consulatus tamen infulas non solum fortu-
D2 su: congruere, sed nomini quoque Auxsusto, ut
Valentinianus in Novella ad Sporatium loquitur, decus
addere existimarunt. Ideo hunc solum ex omnibus
?ssumebant. Claudianus in Eutropium 4 :
Hunc accipit unum
Aula magistratum : vobis patribusque recurrit
Hic alternus honos.
Libanius rhetor iu Julianum : Μόνη γὰρ ἥδε τιμῶν καὶ D
λέως ἥρμοσε τύχη. Julianus ipse in encomio Euse-
ke Auguste : Οὗτε ἐδιώτης, οὔτε βασιλεύς ἐστιν ἡ
» ὃς οὐ ζξηλωτὸν ἐνόμιζεν ὕπατος ὀνομασθῆναι.
audianus idem in Siliconem 2 :
Titulumne levem parvique decoris
Credimus, Augusti quo se decorare fatentur?
b Rom: prosopographia, elegans imprimis, 117
et quz Claudianz in consulatu Olybrii et Probini,
ad cujus exemplum efficta videtur, parum debeat.
Porro panegyrici hujus partes pracipus sunt dux»,
qua: um alteram fere occupat Afric oratio Romam
exorantis, ut Majorianus adversus Gensericum ultor
. veniat : alteram poeta ipse suapte ex persona lo-
quens. In illa Majoriani laudes ex iis ducit qux im-
perium antecesserunt; in liac reliqua persequitur ad
adventum usque Lugdunensem.
A Martigenas et picta timet; pare proxima Tibrim
Exprimit ; hic scabri fusus sub pumice tophi,
Proflabat madidum per guttura glauca soporem.
Pectus palla tegit, quam neverat llia conjux,
Liquenti quze juncta toro vult murmura Iymphis
Tollere, et undosi somnum servare mariti.
Ista micant clypeo ; cuspis trabe surgit eburna,
Ebria exde virum : propter Berlona tropzeum
Exstruit, et quercum captivo pondere curvat.
Consurgit solium saxis, qux cxsa rubenti
/Ethiopum de monte cadunt, ubi sole propinqao
Nativa exustas afflavit purpura rupes.
Jungitur hic Sinnas, Numadum lapis additur isthic
Antiquum mentitus cbur : post caute Laconum
Marmoris herbosi radians interviret ordo.
B Ergo utse mediam solio dedit, advolat omnis
Terra simul ; tum qu:zeque suos provincia fructus
310 Exposuit: fert Indus ebur, Chaldzeus amomum,
Assyrius gemmas, Ser vellera, thura Sabxus,
Atthis mel, Pbenix palmas, Lacedzemon olivum,
€ Arcas equos, Epirus equas, pecuaria Gallus,
Arma Chalybs, frumehta Libys, Campanus lacehum,
Aurum Lydus, Arabs guttam, Panchaia myrrbam,
Pontus castorea, blattam Tyrus, era Corinthus.
Sardinia argentum, naves [lispania defert,
4'Fulminis et lapidem ; scopulos jaculabile fulgur
Fucat, et accensam silicem fecunda maritat
Ira deum : quoties ccelum se commovet illic,
Plus ibi terra valet. * Subito flens Africa nigras
Procubuit lacerata genas, et cernua frontem
C Jam male fecundas in vertice fregit aristas.
Et sic orsa loqui est : Venio pars tertia mundi,
[nfelix felice uno , famula satus olim
Hic prxedo, et dominis exstinctis, barbara dudum
ar EN
ax EID,
c Vulgati, Argos ; sed veteruin librorum consensuge 5. «35ut
Sidonium Arcas scripsisse persuadet. Alioqui laudan— sr S sa3n-
tur etiam equi Argolici, ut Arcadici. Strabo lib. τς 3 s ail;
Ἔστι δὲ καὶ τὸ γένος τῶν ἵππων
διχὸν, γχαθάπερ καὶ τὸ ᾿Αργολιχὸν.
ἱππόβοτον dicitur, ἵππιος ᾿Αργὸς Euripidi, aptum
Argus lloratio.
χράτιστον τὸ 'Apxa— zc» zexa-
t Homero 'Apyog ζ΄ 7
equis ib ms κῇ
Cerauniam gemmam. Claudianus in laude Serene. mE 52.
Pyreneique sub antris
Ignea fulmineis legere ceraunia Nymphee.
Solinus Polylistoris cap. 56, et Isidorus Originuncas wr sm
16, non in Pyrenei jugis, sed in Lusitania legi Lra- a&z Ὁ
dunt. Duo enim faeiunt genera cerauniorum : unun aw SN
quod Carmania mittit, crystallo simile, qued splende; 95Ξ-» Bie
tamen czruleo, et sub dio positum splendorem rapi 5. 4&!
siderum ; alterum e Lusitanis Mispaniz littoribus, ame-9,
cui color est prope rubentis. Alludit Ruricius lib. n, ^
epist. 14 Cerauniw : Ut possis, inquit, secundum nomeu “-
tuum cum illa beatorum (urba vera splendere cerawnis ,,.
el vocabuli (ui auctor. existere. Nomen inde, ἢ
,
4
alibi quam in locis κεραυνῷ, id est fulmine, tactis, non ss 99^
inveniatur.
e Africz icon et oratio, quze non parum etiam habet. 29 1
e Claudiani Gildoniacis. lbi queritur illa se a Gildone
oppressam; hic a Genserico, qui Vaadalis in Africa
imperans, barbara, ut ait, sceptra tenebat; nobilibus
lhonoratisque, quod Prosper et Victor observant,
pracipue infestus. Romam etiam triennio ante hze
captam suis opibus spolizrat.
gp
2
CARMINA.
À Quid mare formidas, pro eujus sspe triumphis
à tenet tellure mea, penitusque fügata
ate furens, quod non est, non amat hospes.
. eopite vigor tua menia ridet.
| cessisse suis : non concutis hastam?
'0 me vel capta doles? [0 nempe putantur
e fata malis, et celsior esse ruina.
eius, quo terror? abit : jam vincere restat
nas, ut victa soles. * Porsenna superbum
nium impingens, complevit milite Thusco
lum quondam ; sed dum perrumpere portas
one parat, totam te pertulit uno
δ in elypeo; presserunt millia solum
rirum, pendente via ; nec ponte soluto
Cum caderet, cecidit, Rex idem denique morte
jitus$ Beribzx didicit sibi bella moveri,
lum cum bella forent; mox pace petita,
num rediit, non tam feriente fugatus,
flagrante viro : steterat nam corde gelato
la, et apposito dextram damnaverat igni,
lix peccante manu, cum forte satelles
't, eonstante reo, Lrormentaque capti
get, qui tortor erat. Brennum tremuisti
ielior : quodcunqne tuum est, quodeunque vo-
[ caris
Mus Tarpeius erat; sed reppulit unus
uoque totam aciem, Senones dum garrulus anser
it, et vigilat vestrum sine milite fatum.
oque (da veniam, quod bellum gessimus olim)
rebiam Cannasque comas : Romanaque tecta
bal ante meus, quam necstra Scipio vidit.
nerui ? fatis cogor tibi bella movere,
'olo, cum nolo : trepidus te-territat hostis,
itus claudente freto, velut hispidus alta
rope tesqua jacet, claususque cacuminat albis
rum telis gravidum, circumlatrat ingens
eanum, si forte velit concurrere campo: —
r objectos vepres tumet atque superbit,
uis, fortisque loco, dum proximus Eia
or de colle sonet : vox nota magistri
iam reparat rabiem : tum vulnera cxcus
it sentire furor. Quid przxlia differs ἢ
nod Porsenn:e, Brenno, Hannibali quondam ac-
ut a Romanis post maximas clades terroresque
f'arentur, idein nunc Genserico eventurum
et, si Majorianus in eum arma convertat : quasi
is sit illum, quod ait, venturum excidio Libyz,
mque ex ea post Scipiones cognomen relaturun.
rbs est Pannoniz ll, in qua et Sirmium provin-
bput. Acineus eodem, non Acinthus scribitur
apud Marcellinum, et in ltinerariis, atque in
ἃ, in qua et Acincenses milites sub magistro
imm per Gallias. Jam hoc quoque certum est,
i nomen posterioribus szeulis imperii, 118
inlus in: Hadriatici maris ora provincix finibus,
m, clausum fuisse; sed ad plurimas cireumqua-
rovincias pertinuisse : quod magnum Illyricum
usonio epigrammate 1. Festi ltufi evo 17 pro-
i$ complectebatur; post etiam 19, quarum alia
Imperii divisionem qu:xe in Notitia describitur,
δὶ post Arcadii et Honorii tempora, Illyrico Oc-
erthias Advers., pag. 1626, sic scribi vult :
ani plus morte (nefas!) nam alioqui absonum
esse, plus nefas facere pro majus scelus perpe-
Et caelum pugnare solet? Quid quod tibi princeps
Est nunc eximius, quem przescia szecula clamant
3149 Venturum excidio Liby;, qui tertius ex me
Accipiet nomen ? debent hoc fata labori,
Majoriane, tuo : quem cur conscendere classem,
Ac portus intrare meos, urbemque subire,
Si jubeas, cupiam, paucis ex ordine fabor.
Fertur Pannonizx qua 5 Martia pollet Ácincus,
lllyrieum rexisse solum eum tractibus Istri
Hu/us avus; nam Theudosius quo tempore Sirmi
Augustum sumpsit nomen, per utramque magistrum.
' Militiam, ad partes regni venturus 6045,
Majorianum habuit. Latíis sunt condita fastis
Facta ducis : quoties Scythicis illata colonis
B Classica presserunt Hypanim, Peucemque ri;
Monte $alutatis irrisit lixa pruinis?
Hunc socerum pater hujus habet, vir clarus, et uno
Culmine militi: semper contentus, ut unum
Casibus in dubiis junctus sequeretur amicum.
Non semel oblatis tentavit fascibus illum
Aetio rapere aula suo; sed perstitit iile
Major honoratis : ccepit pretiosior esse,
Sic pretio non capta fides ; erat ille quod olim
Qu:estor consulibus, tractabat publica jure
JEra suo, tantumque módum servabat, ut illum
Narraret rumor jam rebus parcere nati.
Senserat hoc sed forte ^ ducis jam livida coajux;
Augeri famam pueri, suffusaque bili,
Coxerat internum per barbara corda venenum.
C Ilicet explorat caelum, totamque vo'utis
Percurrit mathesim numeris, interrogst umbras,
Fulimina rimatur, fibras videt, undique gaudens
2313 Secretum rapuisse Deo : sic torva Pelasgum
Colchis in aplustri steterat trepidante marito :
Absyrtum sparsura patri, ὁ facturaque czsi
Germani plus morte nefas, duin funere pugnat,
Et fratrem sibi tela facit : vel cum obruit ignem
Taurorum, plus ipsa calens, texitque trementem
Frigida flamma virum, quem defendente veneno
Inter flagrantes perhibent alsisse juvencos.
cidentali attributs. sunt, ut Noricum, Pannoni:s,
Dalmatia : ali: Orientali, ut Meesia superior, Dacia,
Macedonia ,. Epirus et ale, quas in eadem Notitia
videre est. Non male ergo Sidonius Pannoniam iri
Ὁ l!lyrico locat. Sed Majoriani magistri militum pote
sias extra Illyrici etiam fines porrigebatur. Hypanis
etenim fluvius Scythiz, et Peuce insula Istri ostiis in
Moesia inferiore adjacens, ad Thracise diceceseos pro-
viucias per!inent, non ad lllyricianas. Nondum vide-
licet magistri militum a Theodosio divisa fuerat po-
testas : qui primus, Zosimo teste, lib. 1v hanc ita
distinxit, ut alius in Illyrico, alius in Thracia mili-
tum,magister esset, cum unus antea omnibus pre-
esset. |
c Aetii uxor. Nec temere conficta, quz de illius in
Majorianum juvenem odio dicuntur, quasi timeret
ne is preeterito filio principatum consequeretur. Re-
vera enim Gqudentio filio imperium parabat Aetius.
(rare, — BauNws Sirmond. editor, praefat. ad tom. Ι,
$ 11.
$65
SIDON!I APOLLINARIS
Ἢ
Ergo animi dudum impatiens, postquam audiit isti A Donec ad anfractum met: jam jamque relictus
Imperium et longum s!atuj, laniata lacertos
Ingreditur qua strata viri, vocemque furentem
llis rupit. Secure jaces oblite tuorum,
O piger, et mundo princeps (sie secula poscunt)
Majorianus erit ; clamant hoc sidera signis,
Hoc homines votis : isti quid sidera quzro,
Fatum aliud cui fecit amor? nil fortius illo.
Et puer est cupidus nunquam, sed parcus habendi.
Pauper adhuc jam spargit opes, ingentia suadet
Consilia, et sequitur; totum quod cogitat, altum est.
Urget quod sperat : ludum si forte retexam,
Consumpsit, quidquid jaculis fecisse putaris,
Jstius una dies : tribus hunc tremuere sagittis
Δ Anguis, cervus, aper; 5 non sic libravit in hostem
Spicula, qui nato serpentis corpore cincto,
Plus timuit, dum succurrit, dum jactibus iisdem
Interitum vitamque daret, stabilemque teneret
Corde tremente manum, totamque exiret in artem
Spe propiore metus, dans inter menibra duorum
Unius mortem : libeat decernere czstu,
Cessit Eryx Siculus, simili nec floruit arte
314 Sparta, Therapnza pugilem cum gymnade pin-
[ guem
€ Stratus Bebryciis Amycus suspexit arenis.
Qui vigor in pedibus? frustra sibi natus Ophelte
Sicaniam tribuit palmam, plantasque superbas
Haud ita per siccam Nemeen ἃ citus extulit Arcas,
Cujus in /Etolo * volitantem pulvere matrem
Horruit lHippomenes, multo qui cespite circi.
Contemptu prxmissus erat, cum carceris antro
Emicuit pernix populo trepidante virago,
Nil toto tactura gradu, cum pallidus ille
Respiceret medium post se decrescere campum,
Et longas ad signa vias , flatuque propinquo
Pressus in hostili jam curreret anxius uinbra,
* Hec iterum comniemorat. carmine 15, exstat-
que de eadem rc vetus distichum lib. 1v epigram-
matum, quod Pitheus Sidonii ipsius esse conje-
etabat :
Cervus, aper, coluber, non cursu, dente veneno
Vitarunt ictus, Majorione, tuos.
b Alcon hic Cretensis : de quo et Phalero filio Ma-
nilius v Astronomicon, et Valerius Flaccus Argonau-
ticon 1. Nec minus eleganter Graecus poeta Antholo-
gie lib. vi, 11.
Παῖδα πατὴρ "A)xev ὁλοῷ σφιγχθέντα δράχοντι
᾿Αθρήσας, δειλῇ τόξον ἔχαμψε χερί.
Θηρὸς δ᾽ οὐκ ἀφάμαρτε, διὰ στόματος γὰρ ὁ ctos
Ῥἰξεν τυτθοῦ βαιὸν ὕπερθε βρέφους.
Παυσάμενος δὲ φόνον, παρὰ δρυὶ τῇδε φαρέτραν
Σῆμα xai εὐτυχίης θῆγε xai εὐστοχίης.
e Contrarto sensu vulgati, stratum Amycum, Amy-
eus enim is est qui pugilis Therapnzi, seu Lacedze-
monii Pollucis vires suspexit, cutu. ab eo prostratus
essel, qui c:eteros vincere solebat.
4 Parthenopzus Atalantze, de qua mox, filius ex Mi-
lanione. Arcada Parthenopzum vocat. etiam Statius,
cursuque in Nemea silva victorem facit libro v1 The-
baidos; et 1 19 Apollodorus lib. m belli Thebani
duces enumeraus , Παρθενοπαῖος Μειλανίωνο; 'Apxág :
Parthenopeus Milanionis filius, Arcas. De quo iterum
post alia, ἐγέννησε δὲ éx Μείλανίωνος ᾿Αταλάντη ΠΟαρθε- '
Concita ter sparso fregit vestigia pomo.
Qui videt hunc equitem, Ledzum spernit alumnum,
Ac juvenem Stheneboea tuum , cui terga vetustas
Pennaii largitur cqui, Lyciamque Chimzram
Quem superasse refert , vulnus cum sustulit upum
Tres animas : vitam tum si tibi fata dedissent,
Majoriane ferox, vetuisses Castora frenos,
Pollucem c:xstus, Alconem spicula nosse,
Bellerophontzis insultaturus opimis.
Si clypeum capiat, vincit Telamone creatum,
Qui puppes inter Graias, contra Hectoris ignem,
Ipsam etiam infidi classem defendit Ulyxis.
Missile si quanto jaculetur pondere quzris,
Segnius insert:e trepidans pro fasce Camiilze
B Excussit telum Metabus, nec turbine tanto
Stridula Pelidze per Troilon exiit ornus :
315 Nec sc heroum tardantem busta Creontem
Atticus /Egides rupit Marathonide quercu :
Nec sic intortum νἱοϊδί Phoebados ultrix
1n Danaos fulmen jecit, cum Grzcia Trojze
Noctem habuit, similemque facem, fixusque Capharei,
Cautibus inter aquas flammam ructabat Oileus.
Parvaloquor: quid quod quoties tibi bella gerun-
[ἐν
Discipulus nou miles adest? et fingit alumnum,
ZEmulus econtra spectat ? quod viceris odit,
Et quos vincis amat : totus dormitat ad istum
Magnus Alexander, patris quem gloria torsit.
Quid faciam infelix? nato qua: regna parabo,
C Exclusa sceptris Geticis, respublica si me
Proterit, et f parvus super hoc Gaudentius hujus
Calcatur fatis? istum jam Gallia laudat,
Quodque per Europam est : rigidis hunc abluit undis,
Rlienus, Arar, Rhodanus, Mosa, Matrona, Sequana,
[5 Ledus,
yoraioy , ὃς ἐπὶ OxiGac ἐστρατεύσατο. Genuit ex. Mila-
nione Atalanta Parthenopecum , qui Thebanam cxpedi-
lionem secutus cst.
* Atalantam. Antea Martem legebatur, nullo sensu.
l'aque certa est et necessaria, licet unius tautum et
alterius, nec optimorum codicum, emendatio. Filii
occasione matrem commemorat, ut et Statius eodem
loco :
Nota parens cursu : quis Mznali:e Atalantae
Nesciat egrezium decus, et vestigia cunetis
Indeprehensa prozis?
f Filiorum Aetii, quorum quidem memoria exstat,
alter de avi materni nomine Carpilio appellatus est.
Actii namque uxor mccerti nominis, filia fuit Carpi-
lonis ex comite domesticorum, ut auctor est apud
Gregorium Turon. Frigeridus. Sidonius Gothicam
illi regiique sanguinis stirpem fuisse significat ; alio-
qui exclusam se ἃ sceptris Geticis non quereretur.
Alter Gaudentius , de quo hic sermo, avo item sed
paterno cognoimninis. Aetio enim pater fuit Gauden-
tius, comes et magister equitum , quem Prosper in
Galliis a militibus occisum notat. Hunnicz legationis
qua functus est Carpilio filius, testis est Priscus in
excerptis legationum, et Senator 1 Variar., 4. Gau-
dentium vero hunc Urbe capta in Africam cum Va-
lentiniani filiabus abductum a Genserico narrat
ldatius.
€ In hoc elencho fluviorum Galli , quos Majoriani
Pd
| CARMINA. 666
Maris, Atax, Vachalis, Ligerimque bipenni — A Hic quoque monstra domat, ὁ rutili quibusarcecorcbri |
n per frusta bibit ; cum * bella timentes
t Turonos, aberas : post tempore parvo
lis pariter, Francus qua^ Cloio patentes
um terras pervaserat : hic coeuntes
ant angusta vias, arcuque subactum
Helenam, flumenque simul sub tramite longo
uppositis trabibus transmiserat agger.
posito, pugnabat ponte sub ipso
nus eques : fors ripx colle propinquo,
cus resonabat hymen, Scythicisque cboreis
t flavo similis nova nupta marito.
os ergo, ut perhibent, stravit; crepitabat ad
[ictus
et oppositis hastarum verbera thorax
| squamis, donec conversa fugatus
erga dedit : plaustris rutilare videres
ei vada festa tori, conjectaque passim
, Captivasque dapes, cirroque madente
pronatos redolentia serta lebetas.
ierescit Mavors , thalamique refringit
lens Bellona faces ; rapit esseda victor,
»mque nurum, non sic Pholoetica monstra,
'elethronios Lapitbas Semeleius Evan
AZEmonias dum flammant orgia matres,
rem Martemque cient, ac prima cruentos
ünt ad bella cibos, Bacchoque rotato
lela putant, cum crudescente tumultu
Emathium sanguis Centauricus Othrim.
j nubigenum celebrentur jurgia fratrum.
onibus lustratos ait, pauci sunt qui non sta-
oscantur. Nam Elaris sine dubio noster est
Cxsaris Commentariis notissimus, qui per
rum plana decurrens, collectis utrinque ali-
nibus, in Ligerim paulo infra Nivernum evol-
edus in Septimania e Cemmenis montibus
as Arecomicos et Montem Pessulum in mare
ἢ decurrit. De Cliti unica est controversia :
plerique Papyrio Massono assentiuntur, qui
Pictonum esse docuit. Olitis certe Theodu!fi
ensis, de quo aliis placuit, in hunc locum ,
ato versu, recipi non potest.
iebant, opinor, a vicinis Armoricis, qui ad
m jam dudum, ut ex Zesini lib. vr patet,
es, aut ltomanos armis appetebant ipsi, aut
antur : ut quo tempore bellum adversus illos,
bsente, llunnis auxiliantibus gessit Litorius ,
ἢ panegyrico Áviti, sub annum, ut ostende-
liber unus : quod certe aptius videtur 190
20d in aliis : Pugnastis pariter Francis, qua
rancicum autem hoc bellum, in quo ab Aetio
riano cum Clodione rege pugnatum est, pleri-
nes ad Felicem et Taurum consules , Christi-
um 427 referri volunt ; quod eo anno Pro-
Cassiodorus partem Galliarum propinquam
[uam Franci occuparant, Aetii conitis armis
n tradant. Verum qui poluit Majorianus tunc
et tam acriter dimicare, qui 30 post annos in
) consulatu juvenis erat? Deinde prior illa
o ad Rhenum, hac nostra ad Atrebates et
a vicum, cujus nunc quoque in pago Atrcba-
Caucium amnem vestigia restant ; nam Iledi-
lus vocant. Certius ergo, hxc gesta videri
num Christi 445, quo tempore narrant cum
Ad frontem coma tracta jacet, nudataque cervix
Setarum per damna nitet, tum lumine glauco
Albet aquosa acies, ac vultibus undique rasis,
Pro barba tenues perarantur pectine cristz.
Strictius assutze vestes procera cooreent ὁ
Membra virum; patet iis altato tegmine poples,
Latus et angustam suspendit balteus alvum.
Excussisse citas vastum per inane bipennes,
Et plàg:e przscisse locum , clypeosque rotare
Ludus, et intortzs przecedere saltibus hastas,
Inque hostem venisse prius : puerilibus annis
Est belli maturus amor; si forte premantur ἡ
317 Seu numero, seu forte loci, mors obruit. illos,
Non timor; invicti perstant, animoque supersunt
B Jam prope post animam. Tales te teste fugavit,
Et laudante viros : quisnam ferat? omnia tecum,
Te sine multa facit ; 4 pugnant pro principe multi,
Quam timeo ne jam iste sibi; si regna tenebit,
Ifuic vincis, quodcunque domas; nil fata relinquunt
Hic medium : percussor enim si respuis esse,
Servus eris; certe recto si tramite servat
Sidera Chald:us ; novit si gramina Colchus,
l'ulgura si Thuscus, si Thessalus elicit umbras,
Si Lycix* sortes sapiunt, si nostra volatu
Fata loquuntur aves, doctis balatibus Hammon
Si sanclum sub syrte gemit, si denique verum
Phoebe, Themis, Dodona canis, post tempora nostra
Julius hic Augustus erit. Conjunctus amore
C Przterea cst 9 juveni grandis quem spiritus armat
Gregorio et,Sigeberto Annales nostri, Clodione κα
Thoringorum finibus egressum , protritis Romanis
qui cis Rhenum erant, in Carbonariam silvam ve«
nisse, Tornacum et Cameracum urbes, aliaque mox
omnia ad Somonam usque fluvium occupasse. Con-
stat enim urbes illas Atrebatum agris proximas esse.
Quare cum in lios quoque postea pervaderent Franci,
ab Aetio inhibitos, et hac quam Sidonius laudat vi-
ctoria repressos conjicic.
€ Graphica veterum Francorum descriptio; qua
non solum oris habitum cultumque omnem perse-
quitur, procera corpora, rutilos crines, cssios ocu-
los, pronas in frontem tonso occipiti comas, tenues
raso vultu barbas, vestes strictas et singulos arius
exprimentes, nudos poplites, latos balteos; sed pro-
pria etiam eorum arma, pugnandique modurm, et in--
fractos hellis animos commemorat. Armorum genera
Francis eadem tribuit Agathias lib. 11, secures scilicet
et breves hastas, quas anconas vocabant. Dici:e et
secures ips: ab eorum usu francisca, ut notat lsido-
rus, et Gallici Annales in Clodov:ei rebus ostendunt.
Dellicam vero Francorum viriutem asserit οἱ Julia-
nus imp., qui bellicosissimos Germanorum Francos
et Saxones facit in encomio Constantii, de Magneutio
loquens, in cujus castris utrique militabant : "lixo-
λούθουν δὲ αὐτῷ χατὰ τὸ ξυγγενὲς σύμμαχοι προθυμώτα-
τοι Φράγχοι xai Σάξονες, τῶν ὑπὲρ τὸν Ῥῆνον γαὶ τὴν 'Ea-
περίαν θάλατταν ἐθνῶν τὰ μαχιμώτατα.
4d Locus antea obscurus vitio interpunctionum.
Pugnant, inquit, omnes pro principe : pro sc jam pu-
ghat Majorianus, ut pote. princeps futurus. Quod si
princeps futurus est, jam illi serviunt omnes victo-
rix Luo.
e Ricimeri, Valliz, ut in Anthemiano dictum est,
regis Gotborum ex filia nepoti. ME
6£7
Regis avi : quo te verlas? ad culmina inundi
Hic fatum fert, ambo animum : consurge, simul-
| [que .
Aggredere ignaros ; neutrum mactare valebis,
Si jubeas utrumque mori ; sed necte dolosas
Dlanditias uni, ferro tamen.iste petatur.
Quid loquor incassum? nihil est quod tanta cavemus,
Ut regnet, victurus erit. Commotus in iras
Aetius, sic pauea refert; Compesce furentis
.mpia vota animi; mortem mandare valebo
Insontis, taceam nostri? quisquamne precatur
Ut sine criminibus crimen fiat bene nasci ἢ
Ad ponam quis fata vocet ? tua viscera ferro
Majoriane petam ? Phoebus si nocte refulget,
318 Luna die, duplex ponto 8i plaustra novatur
Parrhasis, Atlantem Tanais, si Bagrada cernit
Caucason, Hercinii nemoris si stipite lintris
Texta Nabathzum pro Rheno sulcat Hidaspem,
Si bibit Hispanus Gangem, tepidisque ab Erythris
Ad Tartesiacum venit Indus aquator lberum :
Si se Pollucis perfuudit sanguine Castor :
Thesea Pirithoi, Pyladem si stravit Oreste
Vel furibunda manus, raperet cuin Taurica sacra
Matricida pius. Sed nesprevisse dolorem
Forte tuum videar, vivat, careatque parumper
Militia : heu nobis potuit, nisi triste putasses,
Fortunam debere suam. Sic fatur, et illum
Rure jubet patrio suetos mutare labores,
Fatorum curreute rota, quo disceret agro
Quid possessorem maneat, quos denique mores
Jus civile paret, ne solam militis artein
Ferret ad imperium. Suspenderat ilicet arma
Emeritss juvenis, sterilis jejunia terree
Vomere fecundans, sic quundam consule curvo
Vertebas campos, paulum si pace sequestra
Classica laxasses, fortis cui [νὰ regebat
Stivam post aquilas, humi i duin juncta camino
Vietoris fumum biberet palm»ta bubulci,
b Principis interea gladio lacrymabile fatum
Clauserat Aetius : cujus quo tutius ille
Magna Palatinis conjungeret agmina turmis,
Evocat hunc precibus; sed non se poena moratur
Sanguinis effusi; numerum collegerat ergo,
* Quem occidi suadebat uxor, sat's habuit Aetius D
Majorianum militia privare, domumque remittere :
1291 unde in aulam postea, mortuo Aetio, evocatus
est a Valentiniano. Ita saluti illi fuit, quod ejus exitio
parabatur.
b Cosus est ἃ Valentiniano Aetius anno 454 , 86-
quenti anno Valentinianus ipse ab Actii familiaribus.
jam tum ergo regnare, inquit. poterat Majorianus.
Sed felicitatis fuit tantisper differri, ne illo regnante
a Vandalis Roma caperetur. Fuit et gloria imperium ἃ
Majoriano prius restitui quam suscipi. Nam Cesares
plerique relictum sibi ab aliis solium occupant, hic
novum quodammodo post varias clades fccit, ut olim
Vespasianus.
* Genserici : quem amplius metuendum negat, ut
qui luxu cum suis, tanquam llannibal ad Capuam, -
jam fractus et enervatus, sola Afrorum militum vir-
tute nitatur. Hoc enim est quod queritur Africa, iu se
armari viscera sua, se parere quos potiatur. Aliter
aliis visum sentio, qui h;ec ad. Bonifacii proditionem
SIDONII APOLLINALUIS
À Non animum populi ; ferri mala crimina ferro
,cum Tripoli provincia, in qua Leptis est Magna :
visendam ci prius Galliam esse, qux ab interitu Ya»
“ | . (08
319 Solvit, et in nostram plus concidit ille ruiuam,
Jam tunc imperium prasentis principis aurea
Volvebant bona fata colu; sed publica damna
luvidiam fugere viri : quicunque fuerunt
Nomen in Augustum lecti, tenuere relictum
Casaribus solium ; postquam tu capta laboras,
Hic quod habet fecit. Trajanum Nerva vocavit
Cum pignus jam vietor erat; Germauicus esset
Ut titulis, meritis fuerat ; res ordine currit,
Ilanc ambit famam, quisquis sic incipit. Olim
Post Capreas Tiberi, post turpia numina Cai,
Censuram Claudi, citliaram thalamosque Neronis,
Post speculi immanis pompam, quo se ille videbat
Hinc turpis, quod pulcher Otlio, post quinta Viteli
B Millia, famosi ventris damna!a baratro ;
llis titulis princeps lectus, similique labori
Vespasiauus erat, ^ Sed ne fortasse latronis *
Me clausam virtute putes, consumpsit in illo
Vim gentis, vite vitium : Scythicam feritatem
Non vires sed vota tenent, spoliisque potitus
Immensis, robur luxu jam perdidit omne,
Quo valuit dum pauper erat; mea viscera pro se
In me nunc armat ; laceior tot capta per annos
Jure suo, virtute m&a ; fecundaque poenis
Quos patiar pario; propriis nil conficit armis,
Gztulis, Numidis, Garamantibus, Autololisque
4 Arzuge, Marmarida, Psyllo, Nasamone timetor
Segnis, el ingenti ferrum jam nescit ab auro.
ipsi autem color exsanguis, quem crapula vexat,
Et pallens pinguedo tenet, ganeaque perenni
390 Pressus acescentem stomachus non explicat
[auram.
Par est vita suis : non sic Barchzus opimam
Hannibal ad Capuam periit, cum fortia bello
Inter delicias mollirent corpora Baice
Γι se Lucrinas qua vergit Gaurus in undas,
l'r:chia Massylus jactaret nigra natator.,
At ie ideo hinc dominum saltim post secula tanta
Ul.orem mihi redde, precor, ne dimicet ultra
Csrtbago Italiam contra. Sic fata, dolore
Ingemuit, l-crymisque preces adjuvit obortis.
* His hxc foma refert. Longas succinge querelas,
S4
.
« ἘΞ:
referunt, et ad filios Genserici, quorum jugum ali— 5 B
quando passura sit. Sed de quibus loquatur, ostend.B - & » n
Lilycarum gentium enumeratio qu: sequilur.
* Arzugum regionem Orosius eamdem ait. fuisse» a zs:
Aem. ιἃ
Quamvis, inquit, Arzuges per longum Africae limiteneem 79 "en
generaliter. dicantur. Quod sane verius puto; cuaru» scum
Arzuges a Tripolitanis perpetuo distingui videam, υ ms 0
in synodo Africana €an. 16 οἱ 19, et ab Augustingo» «3 na
epist. 48, qui interiores ad meridiem esse docet, hoc» «^» 4c
est, in limite ipso Africa. Publicola Augustino epist, 25 5l.
453 : In. Arzugibus, wt audivi, decurioni qui Hmitm m s 51
priest, vel tribuno solent jurare barbar, jurantes per^» €
demones suos, qui ad deducendas bastagas pacti fue. — 9^
rint. In Aurelii vero episcopi Carthaginiensis epistola Yes
contra Celestium et Pelagium Azuritana provincia di
legitur pro Arzugitana.
* Africe precibus Roma ita respondet, ut ventu- -—
rum ad ipsam liberandam Majorianum spondeat, sed -.
CARMINA.
wa mihi : vindex tibi homine divum
anus erit; sed paucis pauca retexam.
uo Theudosius communia jura fugato
lit auctoris fratri, cui guttura fregit
| se vertenda manus, mea Gallia rerum
lur adhuc dominis, ignaraque servit.
; multum periit, quia principe clauso,
iid erat miseri diversis partibus orbis,
i solemne fuit : qus vila placeret,;
»ctor moderandus erat? contempta tot. annos
as jacuit : pretium respublica furti:
it invidiam. Princeps li:ec omnia noster
it, atque tuum, vires ex gentibus addens,
lur per bella venit; nam maximus isse est,
ignasse labor : terimus cur tempora verbis?
üt; et vincit. Tali sermone peracium
ium est, verbisque dez famulante metallo,
concordes traxerunt fila sorores.
me, quos cecini, Rom: Εἰ γα labores
Vota hominum docuere loqui ; b jam tempus
E [ad illa
pedem, qui& fanda mihi vel Apolline muto
ausis Mars vester erit. Conscenderat Alpes,
imque jugo per longa si'entia ductus,
Ὁ exierat populato trux Alamannus,
ue Cani quondam dictos de nomine.campos,
dam centum novies dimiserat hostes :
δ magister cras, Durconeimn dirigis illo,
, comitante manu; sed sufficit istud,
ugnare jubes; certa est victoria nostris
ani junioris per annos 66 legitimum principem
| viderat : ubi tacite Honorii, et Plac. Valenti-
ocordiam insimulat, qui Ravennz fere moni-
:lusi, barbar;s jrovincias lacerantibus omnia
idederunt, cum alter ob inertiam, alter ob
1 moderateribus egerent.
| superius, et Claudianus passim, metri causa;
nscriptio Coustantinopoli supra Auream por-
6 loca Tlieudosius decorat post fata ryraoni.
rea szxcla gerit qui portam construit auro. ,
Theodosii auctor est. Gra'ianus, a quo impe-
iccoperat : auctoris frater Valentinianu-, cui
qui fregit Arbogastes, idem sibi postea, cum
io tyranno vietus a Theodosio, mortem consci-
ptimo lere post anno quam Valeutinianus a
0 fugatus imperio per Theodosium restitutus
, Auctores ergo dicti, qui vel generis, vel
51 honoris parentes aliis fuissent. Sic Hadriani
em Trajanum appellat Spartianu:, Juliani Con-
im Senatus apud Marcellinum lib. xxi per quos
erium evecti fuerant. Sidonius ipse Apollina-
'um auctorem suum vocat in epistola qui ejus
&ium continet. Panegyristes vetus in Genoe-
Maximiani, Jtidemque, Mazrimiane, Hercules
(ΠΟΥ, cum inter homines esset, terras omnes et
ἃ pacavit. lia enim legi debet. Auctorem Maxvi-
Herculem facit, ut paulo ante Diocletiani Jovem,
ib illis orti videri voluerint. Symmachus deni-
. x, epist. 22 et 57, cum Theodosii ejusdem
em commemorat, ejus patrem intelligit Theo-
| comitem, quem Africanum et Britannicum
hominat, ob bellicas lauros quas ab utraque
'etulerat. Verum hic generis auctor Theodosio,
i Gratianus.
lec pars altera panegyrici, in qua redit ad par-
Α Te mandasse acies; peragit fortuna triumphum,
Non populo, sed amore tuo; nolo agmina campo
Quod mittis paucos ; felix te respicit Iste
Eventus belli : certatum est jure magistri,
Augusti fato. ἃ Nuper [0st hostis aperto
Errabat lenius pelago; simul ordine vobis
610 .
Ordo omnis regnum dederat, plebs, curia, miles,
Et collega simul. Campanam flantibus austris
Ingrediens terram, securum milite Mauro
Agricolam aggreditur; pinguis per transtra sedebat
Vandalus, opperieus przdam, quam jusserat illuc
Captivo capiente trahi; sed vestra repente
Inter utrumque hostem dederant sese agmina planis,
Quz pelagus collemque àecaut, portumque reducto
Efüciunt flexu fluvii, Perterrita primum,
B Montes turba petit, trabibus qux clausa relictis
Pr:edze praeda fuit, tum concitus agmine toto,
In pugnam pirata coit : pars lintre cavata
Jam dociles exponit equos, pars ferrea texta
Concolor induitur, teretes pars explicat arcus,
399 Spiculaque infusum ferro latura venenum,
Qua. feriant bis missa semel ; * jam textilis anguis
Discurrit per utramque aciem, cui guttur adactis
Turgescit zephyris; patulo mentitur hiatu
lratain pictura famem, pannoque furorem
Aura facit, quoties crassatur vertile tergum
Flatibus, et nimium jam non capit alvus inane.
At tuba terrisono strcpuit grave rauca (ragore,
Responsat elamor lituis, virtusque repente
Ignavis vel parva furit ; cadit undique ferrum,
C emersit ex privata fortuna, exsequitur; ac primum
duplicem ejus victoriam : unam de Alamannis, qui
per Alpes lzetias delapsi nongentos e suis ad predam
immiserant. [105 Majorianus nondum imperator, sed
jam magister militum, directo in eos Burcone profli-
gavit. Res itaque peracta mense Martio anni 457. Nam
ex incerti clironici auctore patet, Constantino et ltufe
coss., pridie calendas Martias magistrum militum
factum fuisse, purpuram deinde calendis Aprilibus
suscepisse.
c Campi Canini in ea Rztize ora fuerunt qux Li-
gurie cantermina est. Situm docet item Marcellinus
lib. xv : Ad quem procinctüm imperator egressus, in
Rietias camposque venit Caninos.
t ne ambigi queat,
indicio est Bilitio, vetus castrum in his campis posi-
tum, hodieque non obscurum. Gregorius X Histor.
m: Olo duz ad Bilitionem castrum in. campis situm
Caninis imporiune accedens, jaculo sauciatus cecidit
ei mortuus est.
D
d Altera Majoriani palma de Vandalis Maurisque,
quos ex Africa in Campaniam 'advectos Majorianus
jam imperator, non solum prada quam collegerant
spoliavit, sed gravi attritos clade in fugam egit. Pugnao
locum ita designat, ut perspicue Sinuessani tractus
planities indicari videatur, qux» a Lyris ostiis ad Vul-
lurnum porrecta, hinc mari, illinc Massici montis jugo
clauditur. 193 Mauros ergo, quia a Vandalis sub-
acti fuerant, captivos vocat, et predam quz per illos
agebatur, eaptivo capiente capi argute dixit, ac paulo
post, pr:edae praedam fuisse, cum Mauri a Majoriani
copiis fugati et navium aditu exclusi, a' Campanis
ipsis quos ceporant capti sunt.
e Gregurius Nazianzenus orat. 1 in Julianum :
Ocact συνθήματα δρακόντων yo6spoic χάσμασιν ἐμπνεό-
» 4 1
μένα ἐπ᾽ ἄκρων δοράτων αἱονρουμένοις, καὶ διὰ
τῶν
ici, in ἁλχῶν ῥιπιξόμενα φολίσιν ὑφανταῖς χαταστίχτων, ἥδιστόν
is poeta, et reliqua Majoriani gesta, postquam τε ὁμοῦ xal φριστὸν θέαμα προσπίπτει ταῖς ὀψέσι.
- πον
en
2 Hinc tamen in jugulos. Hunc torta falarica jactu
Praterit, ad mortem vix cessatura secundam :
Hunc conti rotat ictus, equo ruit aclide fossus
llle, veruque alius; jacet hic simul alite telo,
Absentem passus dextram ; pars poplite secto
Mortis ad invidiam vivit ; partemque cerebri
llic gale: cum parte rapit, fortique lacerto
Dissicit ancipiti miserabile sinciput ense.
Ut primum versis dat tergum Vandalus armis,
Succedit c:edes pugnx discrimine nullo.
Sternuntur passim campis, et fortia qux que
Fecit iners trepidante fuga ; mare pallidus intrat,
Et naves pertransit eques, turpiquce natatu
De pelago ad cymbam rediit. Sic tertia Pyrrhi
Quondam pugna fuit, cxsis cum millibus illum
Dentatus premeret ; lacerze vix fragmina classis
Traxit in Epirum, qui Cliaonas atque Molossos, :
Qui Thracum, Macetumque manus per littora nostra
Sparserat, et cujus vires OEnotria pallens,
Ipsaque, quie petiit, trepidaverat uncta Tarentus.
3239 Hostibus expulsis, campum qui maximus exstat
Jam lustrare vacat : videas hic strage sub illa,
'trorumque animos ; nullus non pectore c:esus,
Quisquis vester erat ; nullus non terga foraius,
lllorum quisquis ; clamant hoc vulnera primi
b Predonum tum forte ducis, cui regis avari
Narratur nupsisse soror, qui pulvere cxco
Clausus, et elisus pilis, vestigia turpis
Gestat adliuc probrosa fug: ; sic agmina vestra
Cum spoliis campum retinent, et Marte fruuntur.!
* [nterea dujlici texis dum littore classem
Interno superoque mari, cadit omnis in zquor
Silva tibi, nimiumque diu per utrumque recisus
Apennine latus, navalique arbore dives,
Non minus in pelagus nemorum, quam mittis aqua-
' [rum,
Gallia continuis quanquam sit lassa tributis,
lloc censu placuisse cupit, nec pondera sentit,
* À parte Majoriani. Utrinque, ai!, tela. jacieban-
lur, sed qux ab hac parte, jugulos petebant, et letha-
les ictus infligebant, non item qux a Vandalis.
b Sersaonis, ut conjecit Savaro, ex Victore Vitensi,
qui eum Genserici regis cognatum vocat.
€ Declassico in Africam Majoriani apparatu, quem
Bidonius sic extollit, ut cum Agamemnonis, Xerxis,
Antonii et Cleopatra: navalibus copiis conferre non
dubitet, scribunt Procopius, Idatius οἱ Cassiodorus.
Procopius sane maximum exercitum fuisse testatur.
At tanti conatus irritus fuit eventus; quia per pro-
ditores commoniti Vandali, naves in portubus lHispa-
nix, priusquam solverent, diripuerunt. Ita frustratus
belli Vandalici spe. Majorianus. Nec tamen omnino
frustratus : quia Gensericus, ut auctor est Idatius,
pacem ab eo postca petiit et impetravit. -
4 Rhomano et Alricano. Sperabat futurum Sidonius
ut qui exitus post Acliacam pugnam Cleopatrze regno-
que ejus fuerat, idem nunc esset Genscerico, lioc est,
ut eo victo cxsoque, Africa in Majoriani potestatem
veniret. Inter eadem enim regna, Romanis scilicet
Alrisque certamen : par Genserici luxus οἱ Cleopa-
trz?, nec minor Majoriani virtus quam Augusti.
* Quod supra obscure posuit, vires ex gentibus ad-
dens, quid sit explicat barbararum gentium quc sub
Msjoriani signis erant enumeratio. In his Bastarna
SIDONII APOLLINARIS
A Qux prodesse probat : non tantis major Atrides
672
Carpatbium texit ratibus, cum Doricus hostis
Sig:eas rapturus opes, Rhorteia clausit
Pergama ; nec tant: Seston juncturus Abydo
Xerxes classis erat, tumidas cum sterneret undas,
Et pontum sub ponte daret, cum stagna superbo
Irrupit temerata gradu, turmzxque frequentes
Hellespoutiaco persultavere profundo.
Nec sic Leucadio classis Mareotica portu
Actiacas abscondit aquas, in bella mariti
Dum venit a Phario dotalis turba Canopo :
Cum patrio Cleopatra ferox circumdata sistro,
Milite vel piceo fulvas onerata carinas,
39244 Dorida diffusam premeret Ptolemeide gaza.
lloc tu non cultu pugnas, sed more priorum,
B Dite magis ferro, merito cui subjacet aurum
Divitis ignavi : tales ne sperne rebelles,
Et si non acies, decorant tamen ista triumphos.
Nec me Lagzam stirpem memorasse pigebit
Hostis ad exemplum vestri : namque auguror 4 isdem
Regnis fortunam similem, cum luxus in illa
Parte sit ?equalis, nec pejor Cesar in ista.
« llicet aggrederis, quod nullus tempore nostro
Augustus potuit : rigidum septemplicis Istri
Agmen in arma rapis; nam quidquid languidus axis
Cardine Sithonio sub Parrhase parturit ursa, -
lloc totum tua signa pavet : Bastarna, Suevus,
Pannonius, Neurus, Chunus, Gcta, Dacus, Alanus,
Bellonothus, Rugus, Burgundio, Vesus, Alites,
Disalta, Ostrogothus, Procustes, Sarmata, Moschus,
C Post aquilas venere tuas; tibi militat omnis
Caucasus, et Scythic:e potor Tanaiticus undae.
Quid faciat fortuna viri? quascunque minatur,
Has tremuit jam Roma manus : modo principe sub te
Ne metuat, prope parva putat, nisi serviat illi,
Quod timuit regnante alio. Jam castra movebas,
Et te diversis stipabant millia signis :
f Obsequium gens una negat, qux nuper ab lstro
supra Daciam sedes habuerunt, non procul a Roxo-
lanis, quibus in Tiburtina zEliani inscriptione copu-
lantur : apud Capitolinum item in Marco. Horum co-
loniam centum uillium iu Thraciam in Romano solo
translatam a Probo memorant Vopiscus, et Zosimus
lib. 1. Supra hos Neuri, Dorysthenis fonte et fabulosa
in lüpos metamorphosi nobiles. Licentius in carmine
ad Augustinum :
Solstitio Neuros, bruma sectaberis Istrum.
Alit: videntur, quos Plinius Alutas in lllyrico nomi-
na!. Bellonotos ctiam in castris Attilze numerat in
panegyrico Aviti. Valerio Flacco Dallonoti lib. vi,
apud quem οἱ Bisalix Scythix: populi supra Henio-
chos. Procustes Attici latronis nomen fuit seu potius
cognomen, 1944 ἃ re ductum, ut narrat Diodorus
lib. v Rerum Antiquarum. Sidonius gentis nomen
facit.
t Hunnorum, opinor, quos triplici nota designat :
quod ab Istro profecti, quod in Italiam redeant, quod
dominis per bella careant : que omnia Hunnis con-
veniunt : qui in Italiam paucis ante annis cum Attila
venerant, et post Attüilz:e mortem, ut Jornandes in
Geticis refert, orta inter Attil:e (ilios contentione,
dum imperare cupiunt omnes, simul .imperium per-
didere, pulsique a Gepidis e Pannonia, juxta littus
CARMINA.
À Aut rex, aut populus, castris modo clausus, aprica
, indomitum solito truculentior agmen, -
ominis per bella caret, populoque superbo
plectendas in prelia suggerit iras.
vix armis positis, iterum arma retractas.
des veluti Ciconum cum forte pruinas
gygiis complent thyasis, seu Strimonos arvis,
per Rhodopen, seu qua nimbosus in zquor
Hyperboreis in cautibus Ismarus Hebrum :
nno vaga turba, simul lassata quiescunt
et ad biforem reboat nec tibia flatum.
Juies : jam ponte ligant, rotat-enthea thyrsum
is, et maculis Erythrz:e nebridos horrens,
. Odrysios ad marcida tympana mystas.
ien hanc differs poenam, sed sanguinis auctor
», dum parcis, eras : non pertulit ultra
670
Vel sub pelle jacet : nos anni vertimus usum.
Quod jubet hie, lex rebus erit; non flectitur unquam
b Acceplis, damnuinque putat, si temporis iras
Vel per damna timet; qua dicam gente creatum,
Quem Scytlia non patior? cujus lac tigridis infans
Hircana sub rupe bibit ? qux sustulit istum
Axe meo gravior tellus? en vertice summo
Algentes cogit turmas, ac frigora ridet,
Dum solus plus mente calet; cum classica regis
Arctoi sequerer, Romani principis arma,
C:xsareumque larem luxu torpere perenni
Audieram : dominos nil prodest isse priores,
Si rex hic quoque fortis erat. Majora parantem
Dicere, de scopulo verbis accendis amaris.
Ὁ le plus cauta manus, vestrumque pudorem B Quisquis es, oppositi metuis qui lubrica clivi,
t pro vobis ; primi cadit hostia belli,
e rebellis erat; predam quoque dividis illis,
levota quibus fuerat, quz territa servit
lo, gaudet pretio. Pharsalica Czesar
etens, subitas ferro compescuit iras :
ἃ membra secans, et causa mole coactus,
guos perimit; vestris hx;ec proficit armis
'ς quodcunque jubes, nisi barbarus audit,
lit, ut miles timeat, ^ Jam tempore bruma
marnmoreas, atque occurrentia juncto
olo, rupesque vitri, siccamque minantes
»pulos pluviam, primus pede carpis, et idem
ἃ proemisso firmas vestigia conto.
at ad rupis medium, qux maxima turba est,
) squalere gclu, quod colle supino
is conclusa viis, reptare rigenti
)Xterat revoluta solo : fors unus ab illo
e, canentem cujus rota triverat Istrum,
aat : Gladios malo, et solemne quieta
Quod frigus de morte venit; mea torpor inerti
"a rigore ligat; quodam mihi corpus adustum
is igne perit ; sequimur sine fine labori
lem juvenem ; quisquis fortissimus ille est,
i maris ad Istri ostia consederunt. Horum ergo
nem rcbellium ez:de compressam, dissimilem
t fuisse qux in castris Cesaris áccidit descri-
ue a Lucano lib. v Pharsalici, quia Caesariana
m erat Romanorum, quorum interitu ejus vires
bantur : hzec barbarorum, quos obsequium de-
ates ad militum terrorem plecti juvabat. lta
$4, tametsi in Majoriani exercitu merebant,
3 non vocat ; quia milites proprie sunt Romani,
iarbaris auxiliaribus feederatisque distinguun-
it novella Valentiniani de reddito jure armo-
Magister militum Sigisvultus tam militum quam
Morum tuitionem urbibus ac littoribus non desinat
ire, et Sidonius ipse passim in epistolis.
linc coguosci potest, quod initio przefati sumus,
ianum consulem anno jam vertente in Galliam
e. Et vero ex ejus novellis constat illum Ra-
:hon ante idus Novembres discessisse. Qux
sequitur Seytlizs militis ob Cinisii montis (de
(im sermo) asperum gelu conquerentis incre-
&eu ges!a res est, seu ficta in gratiam Majoria-
spectat, uL eximiam in illo imperatori:e virtu-
dolem demonstret. Quare cum Attila, quem
um regem vocat, aliisque Scytbicis o:im duci-
1i$, adversus frigora et labores duratis, a Scy-
Frange cutem pendentis aque, ὁ scalproque levata :
Sit tibi lympha gradus, turpes depone querelas ;
Otia frigus habeut : nunquid mili membra biformis
Hlyl:i natura dedit? num Pegasus alis
Adjuvit quidquid gradior? pennasque volanti
Dat Calais Zetusque mihi, quem ninguida cernis
Calcantem jam dorsa jugi? vos frigora frangunt,
Vos Alpes; jamjam studeam pensare pruinas,
/Estatem sub Syrte dabo. Sic agmina voce
Erigis, exemploque levas, primusque labores
39" Aggrederis quoscunque jubes ; tum czetera paret
Turba libens, servit propriis cum legibus auctor.
J Qui tibi przterea comités, quantusque magister
Militi, vestrum post vos qui compulit agmen,
Sed non invitum ? dignus qui cederet uni
Sylla acie, genio Fabius, pietate Metellus,
Appius eloquio, vi Fulvius, arte Camillus.
ο Si praffecturt; quantus moderetur honorem
Vir quaras, tendit patulos qua Gallia fines.
Vix habuit mores similes, cui teste senatu,
In se etiam tractum commiserat Ulpius ensem.
Qui dictat modo jura Getis, sub judice vestro
Pellitus ravum praeconem suscipit hostis.
tha comparatur. At Majorianus delicati barbari igna--
viam ridens, post hibernas Alpium pruinas, :estivog
Syriium, quo tendebat ardores, hoc est post summa
frigora summos calores praedicit.
Iu aliquibus editionibus, Α ceptis.
€ Savaro et Labbeus, scalptoque fluento.
d Principis laudibus trium ejus comitum laudes
adjungit, magistri militum , praefecti przetorio Gal-
liarum, et Petri magistri epistolarum : quem solum
nominat, de aliis quinam fuerint divinandum. De
magistro enim militum quzri potest, an Ricimerem
intelligat, quem magistrum militum in Italia fuisse
docent novella: Majoriani; an Nepotianum, qui ma-
ister militum hoc item anno in Gallia dicitur ab
datio nostro.
e Qui Basilium przfectum prztorio significari pu-
tant, non animadvertunt Basilium lialixte praefectum
fuisse; hic vero agi de przxfecto Galliarum. Certior
fortasse conjectura 1295 fuerit de Magno Narbo-
nensi, cujus prxfecturz jam exacte meminit lib. 1,
epist. 11, in epulo Majoriani, hoc est triennio post
hanc panegyricum. Gothorum vero rex, qui pra-
fectum hunc reverebatur, Theodoricus junior, de quo
epistola 2.
675 , SSIDONII APOLLINARIS e16
Quid loquar hic illum ^ qui scrinia sacra gubernat?
Qui cum civilis dispensat partis habenas,
Sustinet armati curas, interprete sub quo
Flectitur ad vestras gens effera conditiones.
Quid laudare Petrum parvis temeraria Clio
Viribus aggrederis? cujus dignatur ab ore
Csesar in orbe loqui, licet et qu:xstore diserto
Polleat ; attamen hic nuper, placidissime. princeps,
Obside percepto, 5 nostr: de meenibus urbis,
Visceribus miseris insertum depulit hostem.
Ft quia lassatis nimium spes unica rebus
Venisti, nostris petimus succurre ruinis :
Lugdunumque tuam, dum pr:eteris, aspice victor.
Otia post nimios poscit te fracta labores;
Cui pacem das, redde animum; lassata juvenci
Cervix deposito melius post sulcat aratro
Telluris glebam solid: : bove, fruge, colono,
2398 Civibus exhausta est; stantis fortuna latebat
Dum capitur, νῷ quanta fuit ? post gaudia, princeps,
Delectat meminisse mali; populatibus, igni
Et si concidimus, veniens tàmen omnia tecum
Restituis : fuimus vestri quia eausa triumphi,
8 Petrum magistrum epistolarum Majoriani quanti
fecerit Sidonius, docuit editio panegyrici οἱ epi-
stola 13 lib. ix. Serinia sacra sunt scrinia principis, -
et in glossis nostris σχρινιάριοι, ol χαρτογύλαχες τῶν
Duxé&v χαρτίων, scrinia Augusta Symmacho lib. ix,
epist. 55. Alia enim erant scrinia pr.ctoriana, l. 13
cod. Thiéod. De indulgentiis debitorum : alia patrici.e
sedis, οἱ in antiqua iuscriptione, quam protulimus ad
epist. 9.
b Ex hoc loco intelligi licet, Lugdunenses, cum C
imperium Majoriani detrectarent, ejus armis sub-
actos captosque fuisse; prz:idium etiam militare
quod capt:» urbi, ut eam in fide contineret, fuerat
impositum , Petri interventu acceptis obsidibus re-
motum. Et quia inulüs iucommodis attriti hoc bello
fuerant Lugdunenses, tributorum laxationem per Si.
donium postulant ; qui et ipse pavlo ante veniam
participate defectionis impetrarat. De hac itaque ve-
nia paulo inferius capiendum est quod ait, memini,
cum parcere velles, Hic tibi vultus erat, et illa in prze-
fatione panegyrici :
Sic mihi diverso nuper sub Marte cadenti
Jussisti placido victor ut essen: animo.
e Sic aliquot mss.; alii vesties. Quare aut metri
legem neglexit, aut conjugationem mutavit, ut evenat
Ennius «pud Nonium, et fodent pro fodieut Foriu-
natus lib. ix. Versu proximo Ciuyphium Bocchum
figurate dixit Gensericum, qui Mauritaniam quoque D
Docchi reguum tenebat.
d Savaro, Án te tamen vicisse, mihi quod lumina
flectis.
* Alii, certum. WMud potius a Sidonio scriptum vide-
tur : hoc e-t recto et irretorto gressu, ἀνεπιστρόνως :
ut vere fugiant, qui fugam simulare solent et fugiendo
jaculari. Panegyrico Aviti : .
Aut cum diffugiunt fugiendos tum mage Persas.
Cxterum cassa hzc vota Sidonii, quibus exitus non
respondit. Majorianus enim biennio partim in Gallia,
[ortim in Hispania consumpto, classeque a Vanda-
is, ut dictum est, dissipata, in ltaliam reversus, a
Ricimere imperio spoliatus, ac necatus est vir idus
Augustas anno 461. Hlumili conditum sepulcro testa-
tur epitaphium quod iuter Ennodii opera legitur in
bunc modum :
A Ipsa ruina placet. Cum victor scandere currura
Incipies, crinemque sacrum tibi more priorum
Nectet muralis, vallaris, civica laurus,
Et regum aspicient capitolia fulva catenas :
€ Cum vestes Romam spoliis, cum divite cera
Pinges Cinyphii captiva mapalia Bocchi :
Ipse per obstantes populos raucosque fragores
Priecedam, et tenui, sicut nunc, carmine dicam,
Te geminas Alpes, te Syrtes, te mare magnum,
Te freta, te Libycas pariter domuisse catervas :
4 Ante tamen vicisse mihi. Quod lumina flectis,
Quodque serenato miseros jam respicis ore,
Exsultare libet: memini, cum parcere velles,
Hic tibi vultus erat, mitis dat signa venustas.
Annue, sic vestris respiret Byrsa tropzis.
B * Sic Partus rectum fugiat, Maurusque timore
Albus eat : sic Susa tremant, positisque pharetris
Exarmata tuum circumstent Bactra tribunal.
CARMEN VI.
PRAFATIO Í PANEGYRICI, QUEM DIXIT € AVITO AUGUSTO
SOCERO SUO ROMAE.
Pallados armisonz festum duni cantibus ortum
Cum perstat gravior, bus'um fortuna petitum
Contulit exuviis, Majoriane, tuis.
Nunc indignis pyramidum fors prospice mole :
Vilia principibus linque sepulcra piis.
126; Panegyricus Aviti Romz, ut legenti statim
liquét, dictus est in auspiciis consulatus, hoc est calen-
dis Januariis, qux imperii ejus exordium secstse sunt
anno Christi 456. lllas enim fascibus suis dicavit.
Retinent hactenus Aviti consulis memoriam non so-
lum fasti Idatiani, quos commodum nuper nacti sumus,
sed duo etiam Rom: lapides antiqui : quorum unus
in basilica Lateranensi, his verbis.
DEP. TIMOTHEA
IN PACE D. KAL. NOY
CONS. D. N. AVITI
Alter in &de S. Agnes via Numentana sic babet :
LOCUS GERONTI PRESB
DEPOSITUS XIV KAL. JUL
CONS. EPARCHI AVITI
Neque enim de posteriore, .quimvis imperii notam
non h»beat, ambigi debet, quin is' sit Avitus imp.
Nam si hunc neges, quis ille alter Eparchius Avitus?
ut omittam quod character &vo congruit, et Eparchii
nomen Gallis in usu fuisse docent, tum Eparebius
episcopus Árvernorum Sidonii decessor, tum
chius Engolismensium abbas, quorum meminit Gre-
gorius Turonensis. Quid ergo caus:z csse dicemus
cur Aviti consulatus apud alios nulla sít mentio, cum
in Fastis Grecorum, et apud Marcellinum comitem,
Cassiodorum omnesque antiquos, non Avitus, sed
Vararis et Joannes hujus anni consules describantue?
Savaro inde factum putat, quasi Avito post abdicatum
imperium su(fecius sit Varares. Sed hoc refeliunt, ul
aliud uihil dicam, et lapides iidem, qui consulem
Avitum post relictam purpuram notant : et Martiani
Aug.
€ Filiam Aviti imp. in matrimonio sibi sociasse
Sidonium, auctor est Gregorius Turon: lib. u, cap.91.
Inde Sidonius ipse aulam socemw sui nominat car»
mine 25, et purpureum socerum in Propemptico-
Avituin designans. Tot gitur indiciis testatum habe-
mus, non solum Aviti filiam Ini;se Papianillam uso,
rem Sidonii, sed nuptias has eo anno quo Avitas
re, navit copulatas videri.
DM
MT.
RENE
"55
wu
ME
CARMINA.
A 330 Quod si maternas laudes cantasse favori est,
nat Ismario "füracia vate clielys,
t dum Mopsojy ium stipantur per Marathonem,
teterant fluvii, quzeque cucurrit humus :
1um quatitur fidibus dum pectine murmur,
ierhibent laudes laude probasse deam. —
igantzi fudit quam tempore belii
itus partus vertice dividvo :
ieque Deliacis peperit Latona sub antris, .
ra errantem Cyclada pignoribus.
p Cadm:is pariens Alciden in oris,
»ndit triplici nocte puerperium.
jus pluvio turris madefacta metallo est,
matrem implerct filius aurigena.
cuin trepidum spectaret Phlegra tonautem,
ilít'excussam vertice ruptus apex.
e deos solz& traherent in przelia vires,
usui valde te sine robur erat.
t ut mox te patrius sapientia vertex,
| mage vicerunt cum te habuere dei.
pter cessit manibus constructa tremendis,
prope per rutilum machina tensa polum.
,» Otlirys, Pholoe, dextris cecidere Gigantum,
dit et Rhoeti jam gravis Ossa manu.
ur &gzon Driareus, Ephialta, Mimasque,
as sueti lambere calce rotas.
dus patri jacuit, fratrique Typhoeus,
olcam hic rupem sustinet, hic Siculam.
ese ad totam genitricem transtulit Orpheus,
locuit chordas dicere Calliopen.
'exeruunt Muss sub laude Sororis,
jMlacuit dive carmine plus pietas.
-ongtitutio cod. de episcopali audientia, in qua
88 cum Joanne Martio mense, hoc est ante
abdicationem, consul appellatur. Unde constat
0$ in Oriente (oto anno consules fuisse, quam
im et Joannem, quos Martianus crearat; nec
in Occidente quam Avitum. At Consularium
iecorum auctores eonsulatus Aviti, ut ambigui
pis, rationem non habuerunt. Nec alia qux-
ratio cur pretermittatur, cum codeta. modo
»mnes incertorum principum consulatus omit-
Omnes enim qui purpuram affectarant, et suos
ynsulatus inibant, et alios suarum partium con-
&reabant, Quod videre est in libello de przefectis
quem 197 in lucem protulit Cuspinianus, in
lagnentii consules eduntur, itemque Maxentii ;
ie tamen ἃ Cassiodoro aliisque pari silentio
tor. Rursum exstat in D. Pauli basilica Dativze
yilig sororum epitaphium, in quo depositze di-
r CONSULATU JOANNIS AUG., que.) nemo
ibitur illum esse qui mortuo llonorio Ravenna
t imperium anno Christi 425, tum deinde anno
mo, ut principum mos erat, consulatum. Et
! Joanneifi hunc inter consules nulli fasti reci-:
, Quin eodem ex fonte paria consulum inter-
| nonnunquam ,. et uni consuli collegam hic
i, alibi alium copulari videas. Verbi gratia, in
) Equiti Roma Eutycbii cujusdam e.t epita-
8, in quo consules comparantur THEODOSIUS
. Mi ET AUG. P. N,, id est, ut interpretor,
vius princeps noster, is nimirum qui occupato
gasti factione principatu, in Italia eo anno domi-
ur, editoque consulatu collegam $e Theodosio
dixerat, cum a Theodosio in Oriente dictus esset
dautius, quem consulem fasti omnes agnoscunt,
ugenio tacent. Et in Greca epigraphe Trevi-
, quam ad eyisiolam 9, lib. v, exposuimus,
618
Nec valeo priscas zquiparare fides :
Publicus hic pater est, vovi eui carmen, Avitus :
Materia est major, si mihi Musa minor.
CARMEN VII.
PANEGYRICUS AVITO AUGUSTO SOCERO DICTUS.
Phoebe, peragrato tandem visurus in orbe,
Quem possis perferre parem, da lumina cce!o,
Sufficit hic terris : nec.sce jam signifer astris
Jactet, Marmaricus quem * vertice conterit Atlas.
Sidera sunt istj, quz sicut mersa nitescunt,
Adversis sic Roma micat : cui fixus ab ortu
Ordo fuit ercvisse malis, modo principe surget
Consule, ^» Nempe, patres, collatos cernere fasces
B Vos juvat, et sociam sceptris mandasse curulem.
Credite, plus dabitis currus : jam uecte bifrontes
Anceps Jane comas, duplicique accingere lauro.
Principis anterior, jam consulis iste coruscat
Annus, et emerita trabeis diademata crescunt.
Incassum jam, Musa, paves, quod propulit Auster
Vela ratis nostre, pelago quia currere famae
Copimus, en sidus, quod nos per cxrula servet.
€ Forte pater superum prospexit zthere terras,
Ecce vigel, quodcunque videt : mundum reparasse
Aspexisse fuit, solus fovet omnia nutus.
Jamque ut conveniant superi, Tegealicus Arcas
3931 Nunc plantis, nunc fronte volat; vix contigit
| | [arva.
Et toto descendit avo ; mare, terra, vel aer,
C Indigenas misere deos. Germane tonantis
Honorio viii consuli collega tribuitur, non Theodo-
slus i1, sed Constantinus tyrannus, qui in Galliis tum
regnabat, et consulatum eo anno gerebat. Unde in
publicis acis mouumentisque, in Gakia consules
ascrihbebantur lHonorius vii. et Constantinus ; in re-
liquis vero provinciis qux: Constanti.:0 non parebant,
non Constantinus, sed Theodosius 11 consul cum
Honorio componebatur.
* Euripides in lone 1.
w [] 5 , 4 *
At)ag ὁ χαλχέοισι νώτοις οὐρανὸν
- * 4 [2
Θεῶν παλαιὸν οἶχον ἐχτρίδων.
» Significat Avito delatum ἃ Senatu. cum imperio
fuisse consulatum. Avitusenim, ut Sidouius ipse nar-
rabit, post. mortem Petronii Maximi, vacante aula,
D linperator, a Gallis primum levatus est, deinde, quod
ab ldatii chronico docemur, a Romanis evocatus et
$isceptus, cum Martian» etiam, ipso annuente, 80-
cietatem junxit imperii. Idatius : Im Galliis Avitus
Gallus civis ab exercitu Gallicano, et ab honoratis, pri-
mum Tolosc, dehinc apud Árelatum Augustus appel-
latus, Roman. pergit el. suscipitur; et post. pauca :
198 Per. Avitun, qui a Romanis et evocatus et su-
sceptus. fuerat. imperator, legati αὐ Mariianum pro
unanimitate mitluntur imperii : rursum post. ali :
Martianus et Avitus concordes principatu Romani utun-
(ur perti
c Mulia sunt in poematis Sidonii ad exemplum af-
ficta Claudiani, ad cujus imitationem argumentorum
similitudinem ducebatur. llujus generis est prosopo-
peia urbis Roms hoc loco. Nam uterque Roinam
neglecto atque incompto corporis cultu supplicem
Jovi facit. Sed postulationis apnd Claudianum summa,
ut reprimat Gildonem : apud Sidonium, ut .priuwepeu
concedat.
$19
Prime venis, viridi qui Dorida findere curru
Suetus, in attonita spargis cito terga serenum.
Humentes Nymphas Phorcus comitatur; ibique
Glaucus Glauce venis : vatum et certissime Proteu
Certus eras; longo veniunt post ordine divi,
Pampinceus Liber, Mars trux, Tirynthius hirtus,
Nuda Venus, fecunda Ceres, pharetrata Diana,
Juno gravis, prudens Pallas, turrita Cybele
Saturnus profugus, vaga Cynthia, Phoebus epliebus,
Pan pavidus, Fauni rigidi, Satyri petulautes.
Convencre etiam coelum virtute tenentes,
Castor equo, Pollux czstu, Perseius harpe,
Fulmine Vulcanus, Typhis rate, gente Quirinus.
Quis canat hic aulam coeli, rutilantia cujus
Ipsa pavimentum sunt sidera? Jam pater aureo
Tranquillus sese solio locat; inde priores
Consedere dei ; fluviis quoque contigit illo
Sed scnibus residere loco : tibi maxime fluctu
Eridane, et flavis in pocula fracte Sicambris
Rhene tumens, Scythizque vagis equitate catervis
]ster, et ignotum plus notus Nile per ortum.
Cum procul erecta coeli de parte traliebat
Pigros Roma gradus, curvato cernua collo
Ora ferens ; pendent crines de vertice tecti
Pulvere, non galca ; clypeusque impingitur zgris
Gressibus, et pondus, non terror fertur in hasta.
Utque pii genibus primum est affusa tonanis :
Q34 Testor, sancte parens, inquit, te, numen et
[illud
Quidquid Roma fui, summo satis obruta fato,
Invideo abjectis : pondus non sustinet ampli
Culminis arcta domus, 8. nec fulinen vallibus instat.
Quid, rogo, bis seno mihi vulture Thuscus aruspex
Portendit 7 jaciens prim: cur menia genti
Omnibus jam celsa fui, dum collis Etrusci
ἃ Vulgati, flumen, male : quid enim flumini magis
insitum quam ut in valles decurrat? At fulmen mon-
tes ferit, non valles. Seneca choro 4 Hippolyti : Hu-
mida vallis raros patitur fulminis ictus.
b Jta olim restituimus, ms.unius vestigia secuti, et
Claudianum in Siiliconem 1. Et Gir, inquit, notissi-
mus amnis /Ethiopum, simili mentitus gurgite Nilum.
Alii cum vulgatis Tagum habent, cui nihil cum ZEthio-
pia commune. Gir vero, Γὰρ Ptolemxo, Libyz inte-
rioris /Ethiopumque fluvius. Item Gira metropolis,
a qua Girzi seu Girrei populi Claudiano in idyllio
de Ni!o.
Hunc bibit effrenis Garamas, domitorque ferarum
Girr:»us, qui vasta colit sub rupibus antra :
Qui ramos cbeni, qui dentes vellit eburnos.
Male enim vulgo Cirieus : nec melius quod substituc-
bat Scopas, Candeus, cum utraque gens ab his locis
procul absit.
€ {τὸς constans veterum librorum lectio. Et qui-
dem Asiagenes, ᾿Ασιαγενής, Vox Grzeca et proba, Sed
quid cause habuit cur L. Scipionem sic appellare
mallet, cum versus nihilo minus claudicet, quam si
Asiaticum scripsisset? Antonius Augustinus de fami-
his Romanorum in Cornelia, ex indiciis prim: edi-
tionis Sidouian:e, in qua Asie gentes legebatur, scri-
ptum conjecit Asiagetes : quod ita primum in Gracia
dictum existimet L. Scipionem; ejusque cognominis
exstare etiam ail vestigia in nummis, et in antiquis
exemploribus Livianis. Mihi vero in Livii libris aliud
SIDONI APOLLINARIS
A Fundamenta jugis aperis mihi, Romule pauper t
B
Plus gladio secura fui, cum turbine juncto
Me Rutulus, Veiens, pariterque Auruncus, et Equus,
llernicus et Volscus premerent ; sat magna videbar
Et tibi, dum rumpit vitiatum femina ferro
Corpus, et ad castum remeas pudor erute vulnus ;
Jam cum vallatam socio me clausit Etrusco
Tarquinius : proh Muti ignes! proh Coclitis undse!
Proh dolor! hic quonam est, qui sub mea jura redegitz- .
Samnitem gurges? Volsci qui terga cecidit
Martius, et Senones fundens dictator et exsul?
Fabricii vitam vellem, mortes Deciorum.
Vel sic viucentem, vel sic victos ; mea redde
Principia : leu quo nunc pompz, ditesque triumphi,
Et pauper consul? Libycum mea terruit axem
Cusp:s, et infido posui juga tertia Peeno,
Indorum Ganges, Colcliorum Phasis, Araxes
Armenix, " Gir Zithiopum, Tanaisque Getarom,
Tribunum tremuere meum. Me Teutone juneto
Quondam fracte subis Cimber, gladiisque gravatas
Ante manus solas jussi portare catenas.
Va mihi qualis eram, cum per mea jussa juberent S? erm
Sylla, « Asiagenes, Curius, Paulus, Pompeius,
339 Tigrani, Antiocho, Pyrrho, Perse, MithridaU € B em
Pacem, regna, fugam, vectigal, vincla, venenum? 4
Sauromatem taceo ac Moschum, solitosque cruentum s.s 3
Lac potare Getas, ac pocula tinguere venis,
Vel cum diffugiunt fugiendos tum mage Persas.
Nec terras dixisse sat est: fulgentibus armis
Tot maria intravi, duce te, longeque remotas
C Sole sub occiduo gentes; victricia Cesar
D
Signa Caledonios transvexit adusque Britannos.
Fuderit et quanquam Scotum, ἃ et cum Saxone Pa “ἜΣ
᾿ [etum, « «
Hostes qu:zsivit, quem jam natura vetabat
hactenus videre non contigit quam Asiaticus ; nung» 3&J
morum vero hac in re levissima semper visa est conrm «c»
jectura. Unde enim in nummo Romano et Grecum e» — 48
insolens vocabulum? deinde cum in his, Fulvio Urs *
sino teste, aut L. SCIP. ASIA. G. excusuui sit, aus aM
sine interpunetione ASIAG., prius illud ad rem nib ex-88 1h
facit, posterius nihil habet, unde Asiagetes potius less BE. le
gas quam Asiagenes. Potuit tamen, ut viro doctissim es WE WX
visum est, a Sidonio scribi hoc loco Asiagetes, potur sms
ct Asiagenetes : quod ea forma pro Asiagenes
diceretur, quo Eugenetes pro Eugene, apud Euncc» -0-
dium et Senatorem; et Ἐρισθενέτης pro Ἐρισθενίωε το,
apud Apollinarium. .
4 Manifesta prolepsis hoc loco. Sic enim loquit ame —Ur
quasi Picti, Saxones et Scoti, Britanniam jam tuse amm
incolerent, fusique a Cz:esare forent, cum Britauni. mx 2
bellum intulit. At certum est Britannis vicinas quidem. ——m
has gentes tum fuisse, sed illis semper infestas. Quar-ae» ^4
innuens vetus panegyristes Constantii, Britannos —Üáà
ante Cxsaris adventum, Pictis modo et Hibernis, & "»Ὡμ᾿
est Scotis hostibus assuetos. Hiberniam enim οἷσιν
habitabant Scoti, ut Picti Thulen, Saxones Orcadass 95*-
Unde illa Claudiani de quarto consulatu Honorii :
Maduerunt Saxone fuso
Orcades, incaluit Pictorum sanguine Thule :
Scotorum cumulos flevit glaciolis Hiberne.
Sero tandem, nec uno tempore, sedes in Britanniau- 3"
tonitulerunt, primum Picti, tung Saxones, postre T si
oti.
CARMINA. ᾿ B.
we plus homines; vidit te frangere Leucas,
Auguste, Pharon; dum classicus Actia miles
à quatit, profugisque bibax Antonius armis
am vacuat patrio Ptolemzxida regno.
ue prius quererer stricto de cardine mundi,
imes nunc ipsa mihi. Plus summe deorum,
usto tibi visa potens, quod Parthicus ultro
lituit mea signa pavor, positaque tiara
ἃ Crassorum flevit, dum purgat, et hiinc jam,
dolor! excusso populi jure atque senatus, .
timui, incurri : sum tota in principe, tota
pis, et fio lacerum de Czsare regnum,
juondam regina fui. Caprcasque Tiberi,
igas Caii, Claudi censura secuta est,
morte Nero tristi. Pisone verendum
n sternis Otho, speculo qui pulcher haberi
'aptas, ego turpis eram : mihi foeda Vitelli
ingluvies ventrem, qui tempore parvo
ns sero perit ; lassam post inelytus armis
Yespasianus habet. Titus hinc : post hunc quo-
- [que frater.
uem tranquillus vix me mihi reddere Nerva
, adoptivo factus de Caesare major.
iade venit, quo formidata Sicamibris
ina fuit, fortis, pius, integer, acer.
capta precor. 'Trajanum nescio si quis
iaret, ni fors iterum tu, Gallia, mittas,
ncat. Lacryma vocem clausere precantis,
dquid superest luctus rogat. Undique coeli
"unt proceres, Mars, Cypris, Romulus, et qui
res tibi Roma dei: jam mitior ipsa
Ar, atque iras veteres Saturnia donat.
iter ista refert : Fatum quo cuncta reguntur,
e ego, non licuit frangi ; sat celsa laborant
r, et elatas nostro de muncre vires
lit fortuna sibi ; sed concipe magnos
uam fracta animos. δ᾽ te Porsenna soluto
muit de ponte tremens, si moenia capta
renni videre fugam; si denique dirum
Mem, juncto terrx coelique tumultu,
limus, cum castra tuis jam proxima muris
t, Collina'fulmen pro turre cucurrit,
illic iterum timuit natura paventem
hlegram pugnare Jovem; torpentia tolle
A Lumina, detersam mentem caligo relinquat.
Te mirum est vinci : incipies cum vincere, mirum
Non erit, utque tibi pateat quo surgere tandem
Fessa modo*possis, paucis cognosce, docebo.
4 Est mihi, quz Latio se sanguine tollit alumnam,
Telius elara viris, cui non dedit optima quondam
245 Rerum opifex natura parem ; fecundus ab urbe
Pollet ager, primo qui vix proscissus aratro,
Semina tarda sitit, vel luxuriante juvenco
Arcana exponit piceam pinguedine glebam.
Assurrexit huic, coxit quod torridus Auster,
Niliacum Libyeumque solum ; collataque semper
Arida Mygdoniz damnarunt Gargara falces.
Apulus et Calaber cessit : spes unica rerum,
Hanc, Árverne, colens, nulli pede eedit in armis,
B Quosvis vincis equo : testis mihi Caesaris esto
llic nimium Fortuna pavens, cum colle repulsus
Gergovis, castris miles vix restitit ipsis.
[1058 ego tam fortes volui, sed cedere Avitum
Dum tibi Koma paro; rutilat cui maxima dudum
Stemmata complexum germen; palmata cucurrit
Per proavos, gentisque suz, te teste, Philagri,
Patricius resplendet apex. Sed portio quanta est
Ilzc laudum laudare patres ? quos quippe curules
Et praefecturas constat debere nepoti.
Sunt aliis, per quos se posthuma jactet origo,
Et priscum titulis numeret * genus alter, Avite,
Nobilitas tu solus avos. Libet edere tanti
Gesta viri, et primam paucis percurrere vitam.
Solverat in partum generosa puerpera casti
G Ventris onus: manifesta dedit mox signa futuri
Principis, ac totam fausto trepidi patris aulam
Implevi augurio; licet idem grandia nati
Culparet fata, et pueri jam regna videret.
Sed sibi commissuin tanto sub pignore cerneus
Mundi depositum, ne quid tibi ltoma periret,
3396 Juvit fortunam studio : lactentia primum
Membra dedit nivibus, glaciemque ! irrepere plantis
Jussit, et attritas parvum ridere pruinas.
Surgentes anni Musis formantur, et illo
Quo Cicerone tonas : didicit quoque facta taorut*
Ante ducum ; didicit pugnas, libroque relegit
Qux gereret campo ; primus vix coperat esse
Ex infante puer, rabidam cum forte cruentis
iidam, ut ante monui, Sapor, ut pro quovis D neribus infestam esse ait. Invidiz ergo imputat, quoà
rum rege ponatur. Restituit enim Phraates.
) vero ponenda tiarz in supplice cultu reguin
rum expressit etiam] Cicero pro Sextio, et
chus in Pompeio de Tigrane : Kai τέλος ὡς πρὸς
ἦλθε Πομπήϊον, ἀφελόμενος τὴν κίδαριν ὥρμησε πρὸ
δῶν θεῖναι.
Miquum poema in Jovis oratione consumitur,
ipiter ipse designati a se priucipis laudes exse-
, ejusque patriam, genus, institutionem, res
elloque gestas, imperii denique a Gallis delati
aia describit.
lii natura, sed illud rectius puto. Elegans di-
Magnarum opum eversio alien: vulgo invidic
solet. Apollodorus comicus:
ὃς γὰρ τὸ λαμπρὸν ὁ φθόνος βιάζεται,
λει B κείνους οὺς ἂν ὑψώσει τύχη,
us fortunam ipsam sibi invidere, suisque inu-
PATROL. LVIII
P. Syrus levitati : Levis, inquit, est fortuna : cito re-
poscit quod dedit.
d Aviti patria, Arverni. Gregorius Turon. lib. 11,
11 : Avitus unus ex senatoribus, et ut valde manifestum
est , civis, Árvernus. In Arvernia duo laudat : soli ferti-
litatem, de qua dictum lib. 1v, epist. 21, ct bellicam
virtutem, cujus testes etiam Grzci, quibus ᾿Αρούερνοι
iUvos μαχιμώτατον, Arvernigetns bellicosissima, dicun-
tur. Sidonius argumentum ducit a Gergovi:x obsi-
dione, ἃ qua Cesarem cum ingenti clade repulerunt,
ul narrat Caesar ipse lib. vir.
130 * Locus antea. depravatus, et sine sensu;
nuuc, ut restitutus est, perspicua sunt omnia. Aliis,
inquit, decori et glori: sint majores : tu 1najoribus
3uis, quamvis clarissimis, prx*eluces : per te illi nobi-
litantur.
f Savarus et Labbeus, irrumpere.
[S
"-
685 SIDÓNII APOLLINARIS 6H
A * Eligitur primus, juvenis, solus, mala fractse
Rictibus, atque escas jejuna fauce parantem,
Plus catulis, stravit (fuerant nam fragmina propter)
τὰ Arreptam de caule lupam, fractusque molari
Dissiluit vertex, et saxum vulnere sedit.
Sic meus Alcides, Nemex dum saltibus errat,
Occurrit monstro vacuus, non robora portans,
Non pharetras : stetit ira tremens, atque hoste pro-
[pinquo
Consuluit $olos virtus decep!a lacertos.
Parva quidem, dicenda tamen : quis proinptior isto
Tensa cateuati submittere colla molossi?
EX lustris recubare feras interprete nare
Discere non visas, et in aere querere plantas ?
Jam si forte suem latratibus improbus Umber
Terruit, albentes nigro sub gutture lunas
Frangere ludus erat, colluctantique lacerto
Vas!a per adversas venabula cogere praedas.
Quam pulchrum, cum forte domum post lustra re-
[vertens
Worrore splenderet apri, virtusque repugnans
Proderet invitum per fortia facta pudorem.
Sic Pandioniis caste Tritonidos arvis,
Hippolytus roseo ^ sudans radiabat ab ore,
Sed simul a gemino flagraus cum Cressa furore
337 Transiit affectu matres, et fraude novercas.
Quid volucrum studium, dat quas natura rapaces,
In vulgus prope cognatum? quis doctior isto
Instituit varias per nubila jungere lites?
Alite vincit aves, celerique per ethera plausu
Hoc nulli melius pugnator militat unguis.
Nec minus hsc inter civilia jura secutus,
2 Legendum arrepta. Sensus enim est lupam, dum
sibi et catulis escam quaerit, obviam factam Avito,
ab eoque, cum arma alia deessent, saxi quod inter
vicinze rupis fragmenta forte oblatum cst, ictu pro-
stratam. Itaque τὸ propter hoc loco adverbii vice po-
situm, ut infra, rer atque magister propter constiterant.
b Savaro aliique, sudum.
€ Prima hzc Aviti legatio, cum ab Arvernis suis
evandi tributi causa missus est δὰ Honorium Aug.
In hujus enim aula Con-tantius comes, cui nupserat
Placidia ejus soror. Quo anno peracta, vel quibus
tum cladibus fracta fuerit patria, non liquet. Sed le-
gatum oportuit ante annum 421, quia hoc demum
anno Constautius in consortium imperii ab Honorio
ascitus est.
4 Theodorico seniori, qui Gothorum in Gallia post
Valliam rex fuit. Gregorius Turon. Theudonem vo-
cat, Sidonius Theuderim et Theudoridam. Gothicum
autem hoc foedus, in quo dati sunt obsides a Gallis ;
atque in his Theodorus Aviti propinquus, post Are-
latensem, ni fallor, obsidionem intelligi debet, eum
Theodoricus, ut Isidorus in Chronico scribit, regno
Aquitanico non contentus, eam urbem obsedit, do-
nec imminente Aetio liberata est, anno, ut Prosper
notat, 425. Dignus enim venia Sigonius, qui mendo-
sum nactus codicem in quo regis nomen deformatum
erat, ad Valliam regem qui jam pridem obierat, re-
ferri hzec posse censuit.
* Regis Gothorum. Auctor carminis de Providen-
tia, quod Prosperi operibus insertum :
Quod si forte lupos, lyncasque, ursosque creatos
Disj/licet, ad Seyuilcos proceres, regesque Getarum
Respice, queis ostro contempto et vellere Serum,
Exümnius decor est tergis horrere ferarum.
e— 0. Lm n e,
Alliget ut patrie, poscatque informe recidit
Vectigal ; procerum tum forte potentior illic,
Post etiam princeps, Constantius omnia prsestat,
Indole defixus tauta, et miratus in annis
Parvis grande bonum, vel in ore precantis ephbebi
Verba senis. Ducis hinc pugnas et federa regum
Pandere, Roma, libet. Variis incussa procellis
Bellorum, 4 regi Getico 'ua Gallia pacis
Pignora jussa dare est : intcr quze nobilis obses
Tu, Theodore, venis, quem pro pietate propinqui
Expetis in media * pelliti principis aula
Tutu;, Avite, fide ; probat hoc jam Theuderis altu sem
Exemplum ofticii : res mira et digna relatu,
Quod fueris blandus, regi placuisse feroci. .
B Hinc te paulatim pr:elibat sensibus imis,
Atque animis vult esse suum ; sed spernis amicum
Plus quam Romanum gerere : stupet ille repulsasummmmm
E: plus inde places : rigidum sic, Pyrrhe, videbas
Fabricium, ingestas animo cum divite fugit
Pauper opes, regem temnens, dum supplice censu
Pignus amicitix vili mendicat ab auro.
' Aetium interea, Scythico quia sepe duelio
338 Edoctus, sequeris; qui quanquam eelsos in amm
(mis
Nil sine te gessit, cum plurima tu sine illo.
€ Nam post Juthungos et Norica bella, subseto
Victor Vindelico, ^ Belgam, Burgundio quem, trux
Presserat, absolvit junctus tibi ; vincitur illic
Cursu Herulus, Chunus jaculis, Francusque natat sm
C Sauromata clypeo, Salius pede, falce Gelonus,
1
ac
f Duplex expeditio bellica, in qua utraque AeSit-
duci comes fuit Avitus. Una adversus Juthungo- —*
altera adversus Burgundiones. Cum Juthungis r——m
gesta sub annum Christi 450, ad quem Prosperi
theeani verba sunt : Aetius Juthungorum gentem ἀφίει Ὁ
intendit. Cum his autem Vindelicos jungit et Noriecamest
qi tunc una fortasse rebellarant. idatius nostemEE"
uthungi per Aetium debellantur et Nori: et post paum. «&—
de nece Felicis patricii : Aetius dux utriusque milia" a
Noros edomat rebellantes.
δὰ ex antiquis correximus, pro Vithungos. Q9 «s
eliam modo castigandus videtur panegyricus Ce»
stantii 331 Caes. Nam Vitbungorum alibi και 8.14
est mentio. Juthungi autem, ut Marcelligus docamst,
Alamannorum pars, Retiüs contermini, quas proigam dé
crebio vexabant. Ambrosius de legatione sua 3€
Maximum : 15 medio Romani imperii sinu. Juthwus. ame
populabantur Retias : et ideo adversus Juuhunqum EP amn-
8us accitus est. Olim etiam inde pulsi a Juliano 8 «€
rant per Barbationem comitem, ut idem narrat Mi ar
cellinus lib, xvi. Nunc in iisdem oris per Aetium — «s
bellati. Fuere tamen etiam inter feederatos Juthummt
sub duce Syris, et sub comite rei militaris per £z 187
ptum, ut est in Notitia.
h Hiec memorabilis illa elades qua Bergundiom 190
universa pene gens per Aetium deleta, quarte, "'
Prosper et Cassiodorus notant, Valentiniani
latu, anno Christi 435. Idatius . Burgendiones
rebellaverant a Romanis, duce Aetio debellantur. Yd. 9"
auctor est c:esa. in hoc pralio fuisse 90 millia "
gundionum ; Gothorum, qui eis auxlliabautur, .
millia. Sidunius vero, cam multas gentes quae in & 3
rum, castris erant enumeret, de Gothis studio dont
ΒδΌϊΔι. LN
[In
CARMINA.
vel si quis plangit, cui flesse perisse est,
| perarasse genas, vultuque minaci
icatricum vestigia defodisse.
am tum donatur celsus honore,
18 et rutilis etiamnum livida cristis
ins. ^ Vix arma domum sordentia castris
at; nova bella iterum, pugnamque sub ipsis
rie muris periturus commovet hostis.
Seythicos equites tum forte, ^ subacto
wemorico, Geticum rapiebat in agmen
88, Arverne, tuas ; qui proxima queque
^, flammis, ferro, feritate, rapinis
t, * pacis fallentes nomen inane,
"ἢ famulum quidam truculentior horum
ende feris; ruit ille, et tristia fata
)idat domino absenti, partemque futuram
e moriens Stygium spe portat ad amnem.
ama viro turres portasque tuenti,
avidi? plebis perfert scelus actum.
ir, restat, pallet, rubet, alget et ardet,
Bet multas vultum variata per unum
facies ; vel qui mos szxpe dolenti,
iat exstincium ; tandem prorumpit, et arma,
rma fremit, pinguisque etiamnum sanguine
[fertur
obtusus per barbara vulnera contus,
ub assiduis dentatus czedibus ensis.
ΒΌΓΡΔΒ Ocreis, capitique micantem
galeam, fulvus cui crescit in altum
et iratam jaculatur vertice lucem.
scandit equum, vulsisque a cardine portis
; assistunt socio virtusque dolorque,
i; armatas pilo petit impiger alas,
do pugnam quzrens, pavidumque per agmen
m interitu compensat, quod latet unus.
ygium Amathia victorem cuspide poscens
$, 62550 luctum [renavit amico,
rtes tot, Troja, tuas, jam vilia per se
, eontentus ruere, strictumque per amplos
Ὁ gladium populos : natat obruta tellus
ve, dumque hebetat turba grave ezedua telum.
ndionico bello successit Gothicum alterum,
em Theodorico : quod cepit ab obsidione
ensi anno 436 , Tolose peractum est, capto
, et pace composita 439. In hoc bello Hunno-
xilio usos Romanos testantur Prosper. Cas-
i$, Jornandes et Salvianus lib. v1 de Provi-
Horum ergo turmas cum ab Armoricis per
os duceret Litorius, atque illi barbara feritate
iam vastarent, exortus est Aviti in illos impe-
singulare cum Hunno equite certamen , quod
iio tanta pompa describitur. Que quidem Si-
ip libris de Occidentis imperio, non male ad
451 refert : pessime autem direptionem Ar-
m, quae Hunnis tribuenda erat, Gothis impu-
versus hosce, qui de Avilo scripti sunt, ad
wiceum detorquet.
5» monuimus in panegyrico Majoriani Armo-
abellionis causa crebro a Romanis appetitos.
rgo a Litorio subacti; post decem circiter an-
Aetio, per Eocharicumregeu Alanorum, quem
cJomandos iimisit, teste Constantio in Vita
inani lib. 15, cap. 9, etsi eo loco
PO 5. AL
A Absens in cuneto sibi vulnere jam cadit Hector.
Proditus ut tandem, tanti qui causa tumultus,
Inquit Avitus, Age, Scytliica nutrite sub arcto,
Qui furis, et czeso tantum qui fidis inermi ,
Congredere armato : multum tibi przsiitit ira
Jam mea, concessi pugnam, jubeoque resistas .:
Gertantem mactasse juvat. Sic fatur, et :equor
Prosilit in medium : nec non ferus advenit hostis.
Ut primum pectus vel cominus ora tulere,
Ilic ira tremit, ille inetu. Jam cztera turba
Diversis trepidat votis, variosque per ictus
Pendet ab eventu; sed postquam primo, secunda,
Tertiaque acta rota est, venit ecce, et celsa cruentum
40 Perforat hasta virum, post et confinia dorsi
Ceditl transfosso ruptus bis pectore thorax :
B Et dum per duplicem sanguis singultat hiatum,
Dividua ancipitem carpserunt vulnera vitam.
Hzc post gesta viri, temet Styx livida testor,
Íntemerata mihi 4 przfectus jura regebat :
Et caput hoc sibimet solitis defessa ruinis
Gallia suscipiens, Getica pallebat ab ira.
Nil prece, nil pretio, nil milite fractus agebat
Aetius; eapto terrarum damna patebant
Litorio , in Rhodanum, proprios producere (ineg
Theudoridze fixum, nec erat pugnare necesse,
Sed migrare Getís; rabidam trux asperat iram
Victor, quod sensit Scythicum pro moenibus hostem,
Imputat,, et nihil est gravius, si forsitan unquam
Vincere contingat, trepido. Postquam undique nul.
[lum
C Praesidium, ducibusque tuis nil, Roma, relictum est,
Foedus, Avite, novas; szvum tua pagina regem
Lecta domat; jussisse sat est te, quod rogat orbis.
Credent hoc unquam gentes, populique futuri?
Littera Romani cassat, quod barbare vincis.
Jura igilur rexit; namque hoc quoque per fuit, ut
[tem
Assertor fieret legum , qui nunc erit auctor;
Ne dandus populis princeps, caput, induperator,
Casar et Augustus, solum fera przelia nosset.
Jam prsfecturz perfunctus culmine tandem
Alamannorum rex scriptum est pro Alanorum, quod
Erici monachi versus docent.
c De hac auxiliarium Hunnorum perfidia, et ho-
stili grassatione, queritur item Paulinus lib. vi de
Vita S. Martini :
D
Cum subito pavefacta metu, graviore periclo,
Auxiliatores pateretur Gallia Chunos.
199 Nam socium quis ferre queat, qui durior host
Exstet, οἱ annexum fadus feritate repellat ἢ
ἃ Renovatze cum Theodorico pacis laudem tribuit
Avito, tum przfecto prxetorio Galliarum. liujus enim
maxime litteris inflexum ad pacem post victoriam
suam ait , tum scilicet, cum Litorius comes qui se-
cunda ab Aetio potestate Hunnis auxiliaribus prae-
erat, pugna cum Gothis ad Tolosam temere conseria,
victus captusque eamdem urbem hostium, ut scribil
Salvianus, quam eo die victorem se intraturum praze-
sunpsit, captivus intravit, anno, ut jam indicavi.
mus, 439. Quare in. eumdem incidit Aviti praeíc-
eura.
SIDONII APOLLINARIS
lederat ruri; nunquam tamen otia, nunquam
idia imbellis, studiumque et cura quieto
norum semper ; ^ subito cum rupta tumultu
*baries totas in te transfunderat arctos,
&1 Gallia; pugnacem lRugum comitante Gelono,
»pida trux sequitur, b Scyrum Burgundio cogit ;
hunus, Bellonotus, Neurus, Basterna, Toringus,
ructerus, ulvosa quem vel ! Nicer abluit unda,
'rorumpit Francus; cecidit cito secta bipenni
ilercinia in lintres, et Rhenum texuit alno.
Ut jam terrificis diffuderat Attila turmis
In campos se, Delga , tuos; vix liquerat Alpes
Aetius, tenue et rarum sine milite duceus
Robur in auxiliis Geticum male credulus agmen
Incassum propriis prz:sumens adfore castris.
Nuntius at postquam ductorem perculit, llunnos
Jam prope contemptum propriis in sedibus hostem
Kxspectare Getas, versat vagus omnia secum
Consilia, et mentem curarum fluctibus urget.
Tandem cunctanti sedit sententia , celsum
Exorare virum , collectisque omnibus una
Principibus, coram supplex sic talibus infit.
Orbis, Avite, salus, cui non nova gloria nunc est,
Quod rogat Aetius; voluisti, et non nocet hostis :
« Vis? prodest ; inclusa tenes tot millia nutu,
Et populis Geticis sola est tua gratia limes.
Infensi semper nobis, pacem tibi pr:estant.
Vietrices i prome aquilas : fac, optime, Cliunos
Quorum forte prior fuga nos concusserat olim,
Bis victor prodesse milii. Sic fais, et ille
Pollicitus votum, fecit spem. Protinus inde
Advolat , et famulas in przlia concitat iras.
bant pellit post classica Romula turma,
Ad nomen currente Geta ; timet ΓΘ vocari
^ Duplex alia legatio Aviti. Prior ad Theodoricum
eumdem, cum irruente in Galliam Attila Tolosam
Aelii rogatu profectus est, ut Gothos in belli Hun-
nici societatem pertraheret.
b.Vulgati olim, Scotum : scripti Scerum legunt,
aut Scoerum, quod pro Scyro ab antiquariis scribi
solitum, ut goerum pro gyrum apud Ausonium. Scy-
ros autem Seythicam gentem, Alanorum partem
fuisse docet Jornandes, eosque post Attilae. mortem
in Moesia consedisse, tum postea Odoacrem in Italiam
secutos.
ς Olim, inquit, cum tibi victorem Theodoricum
ad pacem hortari libuit, desiit nocere : nunc si vis
iterum rogare, proderit suis auxiliis. Sic ergo legen-
dus, et distinguendus hic locus. Nam sententia in
vulgatis nulla erat. Nec minus elegans clausula ora-
tionis, qua optat Ilunnos qui bello Gothico, cum
auxiliares essent, victi nocuerant, cladisque Lito-
. rianx auctores fuga sua fuerant, nunc cum hostes
sunt, iterum vinci atque ita bis victos prodesse.
4 Varro apud Censorinum de die natali cap. 17
narrat , audisse se ex Vettio augure, si i(a esset, ut
traderent. historici de Romuli Urbis condende auspi-
ciis, ac 12 vulturibus quoniam 190 annos. incolumis
wlerisset populus ltomanus, ad 1200 perventurum.
ujus vaticinii memores loinaui, Alarico in Italiam
$rruente, ut Claudianus de bello Getico scribit, Ur-
! lladríanus Valesius Rer. Francic. lib. v, pag. 221,
Wcribi vult Vicer. (Vide infra notam ad carm. 25, v.
A 349 Dirutus, opproprium non damnum barbarus
[horrens
Ilos ad bella trahit tum jam spes orbis Avitus,
Vel jam privatus, vel adhuc. Sic cinnama busto,
Collis Erythrzi portans Phobeius ales,
Concitat omne avium vulgus : famulantia currunt
Agmina, et angustus pennas non explicat aer.
4 Jam prope fata tui bissenas vulturis alas
Complebant (scis namque tuos , scis, Roma, laboree πο οὶ
* Aetium Placidua mactavit semivir amens
Vixque tuo impositum capiti diadema, Petroni :
Illico barbaries, nec non sibi capta videri
Roma Getis, tellusque suo cessura furori,
Raptores ceu forte lupi, quis nare sagaci
Monstrat odor pinguem clausis ab ovilibus aurancurm em r3?
B Irritant, acuuntque famem, portantque rapinz
In vultu speciem, patulo jejunia rictu
Fallentes ; jam jainque|tener spe [frangitur agnus aescs e s nU
Atque absens avido crepitat jam prada palato, - 9.
Quin et Arermoricus piratam Saxona tractus 4s
Speralat, cuí pelle salum sulcare Dritannum
2«»0-
Ludus, et assuto glaucum mare findere lembo.
Francus Germanum primuin, Belgamque secundeus E» e» gsun
Sternebat, Hhenumque ferox Alamanne bibebas an sze«B b:
Romanis ripis, et utroque superbus in agro
f Vel civis, vel victor eras. Sed perdita cernens --«κ-Ξῃῇ
«Esas tu
Terrarum spatia, princeps jam Maximus, unum
Quod fuit in rebus, peditumque equitumque magzas2 €€* ἃ
[strum 4ἘΠ8Ξ 5 ἜΓΙ
'Te sibi, Avite, legit : collati rumor honoris
C Invenit agricolam , flexi dum forte ligonis
Exercet dentes, vel pando pronus aratro
3443 Vertit inexcoctam per pinguia jugera glebam gz«9À ba,
Sic quondam ad patri* res fractas pauper arato*-" «» 3 fito-
bis ruinam metuebant, etsi annorum numerum nor 4? $9fon.
dum explerant. Jupiter Sidonianus augurii eventurs &» 9 "ἀπ
sub Aetii et Valentiniani czedem impendere denumm 6.5 S^un.
tiat, quo tempore urbs Roma mille ducentos pauci&i -» cis
tnnis excesserat.
* Tempus notat, causamque delati Avito per r»*-E Pe-
tronium Maximum militi: magisterii, πὸ enirm 8 4 Shim
post Aetii necem Valentiniano, eum Maximus pos ss «4-Dur-
puram induisset , continuo exorti sunt in Gallia var 415 rii
motus Gothorum, Saxonum, 1393 Francorum & «— ..
Alamannorum. Ad quos sedandos nihil consulüiuks Ε΄ ἘΠ}:
visum Maximo, quam ut Avitum peditum equitumque» 5. ἘἰΒ6
per Gallias magistrum crearet.
! Alamannorum enim sedes in Suevia trans Rhea» «e 9 he-
num. Nunc Rheno trajecte citeriorem quoque Roc» 9 10-
manorum r;pam infestabant. Itaque in hac, id esg ame “31,
in Gallicana victores, in Germanica quam dudum ex.s9 um
incolebant, cives erant. Sed non multo post in Gall f Bf lli.
canam quoque immigrarunt, totamque illam Maxim ex we
Sequanorum parlem occuparunt 405 ἃ Rheno amme 86
Juram usque montem porrigitur : cui et πον Alz EE h-
manniz nomen fecerunt. De qua quidem Cisrhenawmm» 443
seu Gallica Alamannia, tum alii passim , tum Gres — **-
orius Turonensis in Vita SS. Lupicini et Romaui 48 ^! :
lla Jurensis deserti secreta, que inter Burgundia. a9 *^
Alamanniamque sita, Áventice adjacent civitati.
3) Dauxtus Sirmond. editor, prefat. ad tom. ; ἢ
P d
EE MEE -
A. “οὖ
, *
iate venis, veterem cum te induit uxor. -
»ves trabeam , dictatoremque salignze
re fores, atque ad sua tecta ferentem
on persevit, turpique e fasce gravat»
umphalis portavit purpura semen.
rimum ingesti pondus suscepit honoris,
]ui veniam poscant, Alamaune, furoris.
5 incursus cessat, ἃ Catthumque palustri
Albis aqua : vixque lioc ter menstrua totum
idet. ^ Jamque ad populos et rura feroci
Getze protendit iter, qua pulsus ab zestu
$, refluum spargit per culta Garumnam,
ien currente mari : transcendit amarus
fluenta latex, fluviique impacta per alveum
eregrinum sibi navigat unda profundum.
| disposito laxantes frena duello
rum proceres raptim suspendit ab ira
, 4 succincto referens diplomate Avitum
yicas intrare domos, positaque parumper
iagisterii, lcgati jura subisse.
uere duces pariter Scythicusque senatus,
uere suam pacem ne forte negaret.
ilus Phaethonta levem cum carperet axis,
llente die, flagrantique excita mundo
mentorum fureret, vel sicca propinquus
t per stagna vapor, limusque sitiret
eo ponti fundo ; tunc unica Phoebi
im clemens exstinxit flamma calorem.
& Hic aliquis tum forte Getes, dum falce recocia
informat, saxoque cacuminat ensem,
romptus caluisse tubis, jam jamque frequenti C
yepulturus terram, non hoste sepulto,
. ut primum nomen venientis Aviti,
iat : Periit bellum, date rursus aratra.
replico priscze bene nota quietis,
tnel iste mibi ferrum tulit : o pudor ! o dii !
0 posse fidem ! quid feedera lenta minaris,
est Francum. Catthi enim populi Germanis
enum, inter Francicas seu Francici imperii
censebantur; quos etiam Marcomere duce
rum adversus Arbogastem olim militasse scri-
, Gregorio teste, Sulpicius Alexander libro
datis aliarum gentium motibus, reliqui crant
ad quos pacandos Avitus ipse profectus est.
CARMINA. JM 2
690
Α In damnum mihi fide meum ? compendia pacis
Et praestare jubes nos, ct debere : quis unquam
Crederet? en Cetici reges parere volentes,
Inferius regnasse putant; nec dicere saltin:
Pacem fortis amas ; jam parteis sternit Avitus ;
Insuper et Geticas przmissus continet iras
Messianus : adhuc mandasti, et ponimus arma.
Quid restat, quod posse velis? quod non sumus hostes,
Parva reor ; prisco tu si mihi notus in actu es,
Auxiliaris ero, vel sic pugnare licebit.
Hzc secum rigido Vesus dum corde volutat,
Ventum in conspectum fuerat. Rex aique. magister,
Propter constiterant ; hic vultu erectus, at ille
L:etitíia erubuit, veniamque rubore poposcit.
* Post hinc germano regis, hinc rege retento,
B pattadiam implicitis manibus subiere Tolosam.
Haud secus insertis ad pulvinaria palmis
Romulus et Tatius fedus f jecere, € parentum
Cum ferro, et rabidis cognato in Marte maritis
Hersilia inseruit Pallantis colle Saliuas.
9&5 ^ Interea incautam furtivis Vandalus armis
Te capit, infldoque tibi Durgundio ductu .
Extorquet trepidas mactandi principis iras,
Heu facinus ! in bella iterum, quartosque labores
Perfida Elissex crudescunt classica Byrsax.
1 Nutritis quod fata malum ? Conscenderat arces
Evandri Massyla plialanx, montesque Quirini
Marniarici pressere pedes, rursusque revexit
Qu: captiva dedit quondam stipendia Barche.
Exsilium patrum, plebis mala, principe c:eso
Captivum imperium ad Geticas rumor tulit aures,
Luce nova veterum coetus de more Getarum
Contrahitur ; stat prisca annis, viridisque senectus
Consiliis ; squalent vestes, ac sordida macro
Lintea pinguescunt tergo, nec tangere possunt
Altatzx: suram pelles, ac poplite nudo
Peronem pauper nodus suspendit equinum.
tegit, cum proximus Theodorico ztate fuerit, testa
Jornande, a quo Theodorici senioris filii ordine nu-
merantur, Thorismundus , Theodoricus, Fridericus,
Euricus, Rotemeris οἱ Himmericus. T horismundus
patri in Mauriacensi pugna mortuo successit, tertio-
que post anno a Theodorico et Friderico fratribus
necatus est. lia 13/4 regnum iniit Theodoricus,
ad quem hiec legatio. Post Theodoricum regnavit
asterior, quam dixi, ejus legatio, ad Theodo- D Euricus; quia Friderlcus ad quem successionis ordo
juniorem superioris filium : cujus hortatu,
olosze una essent, audita Maximi Aug. nece,
um suscepit.
8805 dimidiata voce dicit Wisigotlhos, sive,
id veterem Horatii interpretem, Jornandem
:$ legitur, Vesogothos, quasi Vesi pars tue-
othorum. In panegyrico Majoriani : Geta, Ve-
vvibus litteris Aviti quas adventus sui nuntias
serat per Messisnum, Tertullianus Apolog.
ἃ : O nuntios tardos ! o somniculosa diplomata,
& vitio excessum imperatoris non ante Cybele
it ! Messianus vero is est quem postea in prin-
patricium sibi allegit. Vetus chronicon in-
iuctoris : Capius est. Avitus Placentie a ma-
militum BRicimere, et occisus est Messianus pa-
ejus.
riderico. llunc enim esse arbitror qui cum
lorico rege n;edium Avitum, lionoris causa nro-
pertinebat, paulo ante, ut Idatius refert, in Armoricis
occubuerat. De hoc ipso Friderico Hilarus papa in
epistola ad Leontium Arelatensem.
f Aliqui libri, icere.
$ Parentum nomen ad Sabinas referri debet, qux
bello Sabino Romuli Hersilia duce ausze, ut loquitur
Livius, 85 inter tela volantia inferre, hinc patres
hinc viros orando, diremere infestas acies ducesque
ad foedus faciendum permovere.
h Copsentiunt omnes, Petronium Maximum, nun-
tiato Genserici adventu, in ipsa fuge trepidatione
occisum : de auctore necis mira scriptorum varietas.
Prosper ab Eudoxiz regine famulis dilanistum, Cas-
siodorus a militibus exstnctum , Jornandes ab Urso
milite Romano interemptum tradit, Theophanes a .
suis. Μάξιμος, Ínquit, φυγῇ ἐχρήσατο" οἱ δὲ συνόντες
αὐτῷ ἀνεῖλον αὐτόν. Sidonius Burgundionis alicujus
fortasse de schola protectorum ductu czesum docet,
i In editione Wouweren. nsiristis.
SIDONII APOLLASARIS
uam in concilium seniorum venit honora
ies, pacisque simul rex verba poposcit :
ι: 8 Optassem patriis securus in arvis
iam fateor semper fovisse quietem,
0 b militia post munia trina, superbum
(γᾶ apicem quarto jam culmine rexi.
jum me nostri princeps modo Maximus orbis
rum, absentem, procerum post niille repulsas,
lituos post jura vocat, voluitque sonoris
xconem mutare tubis, promptissimus istud
ripui officium, vos quo legatus adirem.
edera prisca precor, qux: nunc meus ille teneret,
ississem si forte, senex, cui semper Ávitum
JG Sectar! crevisse fuit ; tractare solebam
tes Geticas olim : scis te nescisse frequenter
Qus suasi, nisi facta. Tamen fortuna priorem
Abripuit genium ; periit quodcunque merebar,
Cum genitore tuo * Narbouem tabe solutum
Ambierat (tu parvus eras), trepidantia cingens
Millia, in infames ja jamque coegerat escas;
Jam tristis propriz credebat defore pr:ed:e,
Si elausus fortasse perit; cum nostra probavit
Consilia, et refugo laxavit moenia bello.
Teque ipsum (sunt ecce senes) hoc pectore fotusa
Ha flentem tenuere manus, si forsitan altrix
Te mihi, cum nolles, lactandum tolleret. Ecce
Advenio, et prisci repeto modo pignus amoris.
Si tibi nulla fides, nulla est reverentia patris,
1 durus, pacemque nega. Prorumpit ab omni
Murmur concilio * fremitusque et przlia damnans,
Seditiosa ciet coneordem turba tuinulium.
Tum rex effatur : * Dudum, dux inclyte, culpo
Poscere te pacem nostram, cum cogere possis
Servitium, trahere ac populos in bella sequaces
Ne quaso invidiam patrio mihi nomine inuras:
Quid mereor, εἰ nulla jubes ? suadere sub illo
Quod poteras, modo velle sat est, solumque moratur,
Quod cupias, nescisse Getas: mihi Romula dudum
Per te jura placent : parvumque ediscere jussit
Ad tua verba pat r, docili quo prisca Maronis
Carmine molliret Seytliicos mihi pagina mores.
Jam pacem tum velle doces ; sed j.ercipe, quie sit
Conditio obsequii, forsan rata pacta probabis.
Α 347 Testor, Roma, tuum nobis venerabile numen,
Et socium de Marte genus, vel quidquid ab sevo,
(Nil te mundus habet melius, nil ipsa senatu)
Me pacem servare tibi, vel velle abolere
Qua noster peccavit avus, quem fuseat id unum,
Quod te, Roma, capit : sed dii si vota secundant,
Excidii veteris crimen purgare valebit
Ultio przsentis, si tu, dux inclyte, solum
Augusti subeas nomen. Quid lunrína flectis ?
Invitum plus esse decet ; non cogimus istud,
Sed contestamur. Romz sum te duce amicus,
Principe te miles ; regnum non pr:eripis ulli,
Nec quisquam Latias Augustus possidet arces :
Qua vacat aula, tua est: testor, non sufíficit istud
Ne noceam, atque tuo hoc utinam diademate flat
B Ut prosim ! suadere meum est , nam Gallia si te
Compulerit, qu:e jure potest, tibi pareat orbis,
Ne pereat. Dixit, pariterque in verba petita
Dat sanctam cum fratre fidem. * Discedis, Avite.
Moestus, qui Gallos scires non posse latere,
Quid possint servire Getze te principe ; namque
Civibus ut patuit trepidis, te [aedera ferre,
Occurrunt alacres, ignaroque ante tribunal . -
Sternunt : utque satis sibimet numerosa coisse
Nobilitas visa est, quam f saxa nivalia Cotti
Despectant, variis nec non quam partibus ambit
Tyrrheni Rhenique liquor, vel longa δ Pyrenei
Quam juga ab Hispano seclusam jure coercent,
Agzreditur nimio curarun) pondere tristem
Gaudens turba virum ; procerum tam maximus unusa, aeescy α s 10$,
C 348 Dignus qui patriz personam sumeret, infl*-
Quam nos per varios dudum fortuna labores,
Principe sub puero, laceris terat aspera rebas,
l'ors longum, dux magne, queri, cum quippe delenturcugacs 8 etum
Maxima pars fueris, patrix:: dum vulnera lugen
Sullicitudinibus vehementibus exagitaris.
Illas nobis inter clades ac funera mundi,
Mors vixisse fuit; sed dum per verba parentum
]gnavas colimus leges, sanctumque putamus
Rem veterem per damna sequi: portavimus umbrancm &z 78 ran
Imperii, gencris contenti ferre vetusti mE
Et vitia, ac solitam vestiri murice gentem
More ma;is quam jure pati ; promptissina nuper
[ dd
* Aviti oratio sic eflicia, quasi adhuc viveret D ab Alarico admissum , Genserici, qui Urbem per eo«»23» tos
Maximus, de cujus interitu nihil dum cognorat.
b Cave cum iis seutias qui ex hoc loco Avitum ter
magistrum militum, quater praefectum przetorio fuisse
auguraniur. Neque enim lioc dicit; sed sibi, cuin
triplici jam bello non siue honoris titulo militasset,
quarto loco pr:efecturam obtigis-e. Qua ratioue et de
magisteria mi:itum dicere nunc poterat, quinto se
illam culmine adeptum ; nec tamen sensus esset Ανὶ-
tüm quinquies magistrum fuisse.
* jhitlo belli Gothici, ut dictum est, auno 456. Ne-
ue enim obscurum est de ea obsidione agi de qua
per, Isidorus, Paulus diaconus et alii, cum a Li-
torio comite famis periculo liberatum Narbonem scri-
bunt. Avitus consilio suo solutain a Theodorico fuisse
obsidionem commemorat. .
d Theodoricus Ávito non soluin pacem, vcrum etiam
belli adversus Vaudalos societatem spondet, si modo
se imperatorem, vacante per Maximi c:edem aula, de-
liei patiatur. ]ta enim fore ut lkom:r vetus excidium
dies iterum spoliarat, vindicta expietur. .
* Aubiisse purpuram Avitum non dissimulat Gre &»^7 *r'€-
gorius Turon. lib. n, cap. 14, nec abest ab ca sengm 5»-6n-
"lentia quod scribit Isidorus , Theodoricum Avito su sr.» 4&9 5u-
mendi imperialis fastigii cum Gallis auxilium prse ;
buisse. Hanc ergo labem ut cluat Sidonius, [3-- 2615
imperium moesto et invito de'atun ἰησαβιυθδιαὺ» «s ἘΠῚ
aflirmat. Jam prefati sumus ex Idatio, Avitum Tolo-a* la
s;e primum, deinde Arelati Augustum fuisse a 115. «ὧς B
tum, Quod cum Sidonio cohieret, Tolosa: enirn, u ΞΟ
putet, acta sunt qux: de Aviti cum Theodorico con sz 50-
gressu, capessendique imperii consiliis hactenus ce 2 T
cinit; conionem vero Gallice nobilitatis, qua ἐπε 1
red'tu exceptus. inauguratusque describitur, in Are»
latensium castro coii:se mox docebit.
f! Alpes Co'ti:e : sed harum nomine reliquas etiam —
intelligi voluit qu;e Galliam ab Πι41Π| secludunt.s 87^
Cotti: autem iediz sunt inter Graias et MarltimaszsE ^^
* Alii, Pyrene.
e oe.
*
CARMINA. 694
A Portat in exsanguem Boreas jam fortior ÀAusurum ;
Hic tibi restituet Libyen per vincula quarta.
Et cujus solum amissas post ssecula multa
c Pannonias revocavit iter, jam credere promptum est,
350 Quid faciet bellis : o quas tibi ssepe jugabit
Inflictis gentes aquilis! qui maxima regni
Omina privatus fugit, cum forte vianti
Excuteret prz:pes plebeium motus amictum.
L:tior at tanto modo principe, prisca deorum
Roma parens, attolle genas, ac turje veternum
Depone : en princeps faeiet juvenescere major,
Quam pueri fecere senem. Finem pater ore
Vix dederat, plausere dii, fremitusque cucurrit
nditio, proprias qua Gallia vires
»t, trepidam dum Maximus occupat urbem,
ΜῈ potuit, si te sibi tota magistro
eformasset. Quis nostrum Belgica rura,
remorici, Geticas quis moverit iras,
tt; his tantis tibi cessimus, inclyte, bellis.
n sumnia vocant ; dubio sub tempore regnum
it ignavus : postponitur ambitus omnis,
um claros quzrunt: post damna Ticini
jise trepidans raptim respublica venit
um, Cannas celebres Varrone fagato,
imque euam turgentem funere Poenum
dectus fregit ; captivus, ut aiunt,
Urbe jacet, princeps perit, hic caput. omne
ibet imperium ; petimus, conscende tribunal,
Concilio : felix tempus nevere Sorores
Imperiis, Auguste, tuis, et consulis anno
B Fulva volubitibus duxerunt s:zecula pensis.
lapsos; non hoc modo tempora poscunt,
am plus alter amet : ne forte reare
eregno non esse parem; cum Brennica signa
m premerent, scis, tum respublica nostra
millus erat, patri: qui debitus ultor
mantes hostili strage favillas.
i centurias aurum populare paravit,
do venales numerosoque asse redemptze
"unt ad puncta tribus : :uffragia mundi
mit; pauper legeris, quod sufficit unum,
itig dives: patrie cur vota moraris,
jet, ut jubeas ? h:e est sententia cunctis,
nus fis, liber ero. Fragor atria complet
ij, quo forte loco pia turba, senatus
at vim, vota, preces. Locus, hora diesque
imperio felix; ac protinus illic
m excubias gaudens sollertia mandat.
a lux refugis Hyperiona fuerat astris :
"unt proceres, ac milite circumfuso
Ὁ composito staiuunt, ac torque coronant
δἰ moestum, donantque insignia regni.
us induerat solas de principe curas.
io quondam vultu Tirynthius heros
! suscepit cceli, simul atque noverca,
byca se rupe Gigas subduceret, et cum -
Herculeo sedisset machina dorso.
tibi, Roma, dedi, patulis dum Gallia campis
Augustum plausu, faustumque fragorem
CARMEN VIII.
EDITIO PANEGYRICI 4 AD PRISCUM YALERIANUM
PRAEFECTORIUM.
Prisce, decus semper nostrum, cui principe Avito
Cognatum sociat purpura celsa genus,
Ad tua cum nostra currant examina nugz,
Dico, state, vagat, quo properatis? amat.
Districtus semper censor qui diligit exstat :
Dura fronte legit inollis amicitia,
Nil vatum prodest adjectum laudibus illud,
Ulpia quod rutilat portieus ere meo
Vel quod adhuc populo simul et plaudente senatu,
Ad nostrum reboat concava Roma sophos.
Respondent ill: : Properabimus, ibimus, et nos
C Nonretines: tanto judice culpa placet.
351 Cognitor hoc nullus melior, bene carmina
[pensat,
Contemptu tardo, judicio celeri,
Et quia non potui temeraria sistere verba,
Hzc rogo ne dubites lecta dicare rogo.
CARMEN ΙΧ.
* EXCUSATORIUM AD V. C. FELICEM,
Largam Sollius hanc Apollinaris
Felici domino, pioque [ratri,
Dicit Sidonius suus ealutem.
Dic, dic quod peto, Magne, dic amabo,
ant exemplaria. Quadam Thierni legunt , D περιτραχήλιον ἑαντοῦ στρεπτὸν λαθὼν, τῇ χεφαλῆ Ioue
nine appellant hodie vetus castrum et oppi-
vernorum quod Gregorio Turonensi et aliis
ernum. Sed Thierni nomen nec metro, nec
agruit. In aliis erat Vierni, ex quo feci Uger-
» more contra Bagocasses apud Ausonium
qui Baiocasses. Fuit aut Ugernum, Οὔγερνον
Hu notissimum olim castrum Arelatensium, de
»xyorius idem lib. vir et ix, et Cyprianus Cae-
yeípulus in ejus Vita. Porro jam docuit nos
Avitum Augusti nomen. Arelati suscepisse.
1emo repugnabit quin certa sit emendatio.
jesta terra in speciem tribunalis, quod cespi-
fibunal appellat Vopiscus in Tacito. Torque
disdematis vice coronatos legimus etiam Ju-
Parisiis, et Firmum in Africa, de quibus
inus lib. xx et xxix. Alios item, ut flypatium
iXtinopoli, de quo Marcellinus comes Lampadio
le coss. De Juliano Socratis verba sunt : Ὡς δὲ
ς βασιλικό; οὐ παρῆν, tic τῶν δορυγόρων ὃν εἶχε
λιανοὺ περιέθηχε.
c Evectus ad imperium Avitus, Romamque, ut ex
ldatio diximus; evocatus, iter, opinor, flexit per Tre-
viros ubi ea contigerunt qux de Lucii Senatoris con-
juge narrat Aimoinus lib. 1», cap. 3. Inde in Germa-
niam et Noricum transgressus, Pannonias a barbaris,
ut innuere Sidonius videtur, sine armis recepit. Ro-
ma susceptus imperator cousulatum edidit, in cujus
auspiciis dietus est panegyricus. Quod de legatis ad
Martianum missis Martianique concordia cum Avito
subdit [datius, id post initum ab Avito consulaium
accipi debet, cum alios in Oriente consules [uisse
probaverinius.
4 Hoc carinen editio est panegyrici superioria, cui
proinde iu antiquis libris pr» ponitur, ut. monui ad
carmen 3. De Valeriano autem, et de slatua. τὉΠπὺ
Sidonii dictum partim epistola 4U, li». v, partim ul-
tima lib. 1x.
136 * Carmen lioc reliquorum «quie. sequuntur
--!
695
Felix nomine, mente, honore, fama,
N.4tis, * conjuge, fratribus, parente,
Germanis genitoris atque matris,
Et P summo patruelium Camillo,
Quid nugas temerarias amici,
Quas sparsit tener: jocus juventa,
In formam redigi jubes libelli ?
Ingentem simul et repente fascem
Conflari invidix, et perire chartam?
Mandatis famulor, sed ante testor,
Lector quas patieris hic salebras.
Non nos currimus aggerem vetustum,
Nec quidquam invenies, ubi priorum
Antiquas terat orbitas Thalia.
Non hic antipodas, saluinque rubruim,
359 Non hic Memnonios canemus Indos,
Auror: face civica perustos :
Non Artaxata, Susa, Bactra, Carrhas,
Non coctam Babylona personabo,
Qua largum fluvio patens alumio,
Inclusum bibit * hinc et inde Tigrim.
Non hic Assyriis Ninum priorem,
Non Medis caput Arbacem profabor :
Nec quam divite, cum refugit hostem,
Arsit Sardanapalus in favilla.
Non Cyrum Astyagis loquar nepotem,
Nutritum ubere quem ferunt canino,
Cujus non valuit rapacitatem
Vel Lydi satiare gaza Crossi :
Cujus nec feritas subacta tunc est,
Czsis millibus ante cum ducentis.
est prooemium ac veluti przfatio. Rogarat enim Fe-
lix Sidonium, ut poematia qu:e variis occasionibus
scripserat, in unius libri formam redigeret ac publi-
caret. In quo elsi non ignorabat quam grave foret
alieni judicii aleam subire, amici tamen desiderio
deesse non potuit. ltaque editionem suam parendi
studio excusat : unde et carmini titulus in libris an-
quis : ENXCUSATORIUM AD V. C. FELICEM. Felix ergo
15 est ad quem aliquas epistolas vidimus, Magni
consulis ex Majoriani epulo noti filius, a quo et cog-
nomen tulit; nam Magnus Felix appellatus est. Con-
$ul tamen non fuit, sed pr:efectus tantum prxtorio
et patricius. Prius enim quam ad consulatum perve-
niret, seculum reliquitet religiosam vitam amplexus
est. Quo tempore insignem ad ipsum, qua exstat,
epistolam scripsit Faustus episcopus Reiensis , qua
nuper ἀποταξαμένῳ penitentie. formam tradit. Gen-
nadius in Fausto : Scripsit postea ad Felicem profe-
ctum prelorio, et patricie dignitatis virum, filium Ma-
gni consulis jam religiosum, epistolam ad Domini timo-
rem horiatoriam , convenientem. personis pleno animo
penitentiam agere. disponentum. Utriusque przterea
distincte meminit in. Propemptico.
* Attica nomine. Ea enim videtur de qua Romx
vetus olim erat epigramma in ecclesia S. Laurentii
in Damaso, in qua nescio quid operis suo sumptu
construxerat " 1 P^ .
Quisquis plena Deo mysteria mr ente requiris,
Uc accede : domus religiosa patet.
Hsec sunt tecta pio semper devota timori,
AÁuditumque Deus commodat hic precibus
^ Ergo lethiferos propera compescere sensus,
, Jàm propera sacras letus adire fores,
Ut transacta queas deponere crimina vila,
Et quidquid scelerum uoxius error habet.
SIDONII APOLLINARIS
Α In vallis Scythics coactus artum,
B Regnis principibusque principantem,
4
Orbatz ad Tomyris veniret utrem.
Non hic Cecropios leges triumphos,
Vel $i quo Marathon rubet duello ;
Aut cum millia mille concitarent
Inflatum numerositatc Xerxen ;
Atque hunc fluminibus satis profundis
Confestim ebibitis adhuc sitisse ;
Nec non Thermopylas, et Hellis undas,
Spretis obicibus soli salique,
Insanis equitasse cum catervis,
Admissoque in Athon tumeute ponto
Juxta frondiferz: cacumen alpis
Scalptas classibus isse per cavernas.
3553 Non prolem Garamautici tonantis,
Porrectas Asiz loquar 4 paterno
Actam fulmine pervolasse terras.
Et primum Darii tumultuantes
Prefectos satrapasque perculisse :
Mox ipsum solio patrum superbum, u
Cognatosque sibi deos crepantem, 04
Captis conjuge, liberis, parente,
In casus hominis redire jussum.
Qui cum maxima bella concitasset,
Tota et Persidis undique gregatze
Uno constituisset arma campo, NE «
Hoc solum perhibetur assecutus,
Dormire;ut inelius liberet hosti.
e Non vectos Minyas loquente silva
C Dicam Phasiaco stetisse portu,
ATTICA FELICIS MAGNI clarissima conjux,
: Sumptibus hoc propriis zedificavit opus.
b Hunc Magni consulis fratris filium fuisse doeuit.8 ge»
epistola ultima, lib. 1. Nos Magni Felicis Ennodü&B É»«
patrem eonjecimus ad Ennodii epistolam 95, lib. 1v. 2 w^ i
€ [mo Eupliratem, ut histori:t& omnes tradunt, ets 2»
Propertius lib. 11.
Duxit et Euphratem medium qui condidit arces.
137 Quare Tigrim posuit pro Euphrate.
4 Summa celeritate tot gentes debellasse. Apellessze» S f:
Alexandrum xepavvogópoy , fulmen tenentem, pinxit. 3 ἃ 2x 4
Quod etsi ad fabulosam Jovis patris originem referreem»-m-s e
potuit, constat tamen nulla re unquam aptius illi ful—8 «s B
men convenisse, quam cum ortus obitusque, ut cumrem 6553
Papinio loquar, fuimimaret, hoc est, pari pernicitatez»-S3 am-8
atque impetu opprimeret. Propterea sacri quoquein—am & £
terpretes nostri Alexandrum Macedonem a Daniele» S e» 8.
D propheta cum pardo. alato comparatum docent: quiasz 8 6.5 K
id genus fer: concitatissimum, et Alexandri victo — «»S-
ria, ut Hieronymus notat, nihil fuit velocius. -
* Argonautas. Seriem temporum Sidonius etiamg «» 4:
in mytlicis observat. Nam si ab Argonautis unde or—^7&«*
ditur, ad Odvsseam usque in qua desinit, percurrag as a8 $87
eodem omnia narrat ordine quo gesta finguntur. — 79 ΕΞ
X povuxii ergo μεθόδῳ usus est. At Lucianus τοπιχῇ CON
tentus, in dialogo περὶ ᾽ορχήσεως, post ea quae ad Bos
deos spectabant, 40:5 primo loco cominemorat , reli- —-
quam omnem mytihologiam locis: ac regionibus
distinxit, Atticam, Thebaicam, Corinthiacam, Ztbio- —7 ^
picam , Laconicam , Eliacam, Arcadicam , Thessali- 7
cam, et ceteras quas hoc filo persequitur. Ad Thes-
salicam autem refert Argonautas, τὴν ᾿Αργὼ, τὰν λάλο
αὐτῆς τρόπιν, Argo navim et garrulam ejus carinam,
CARMINA.
Α Vivum pignoribus fuit sepulcrum :
ercita cum ducis Pelasgi
rabidos virago tauros,
| territa, cum suus colonus,
uis domiti satos molares,
; tÀremebundus inter herbas,
in segetem stuperet hostem
intibus hinc et hinc aristis ,
elliferas madere glebas,
5 viridi cruore fratres.
ic terrigenam loquar cohortem,
| mage vividam veneno,
er speciem modo carentem,
corporibus voluminosis
te squamea crura porrigerites,
ia fauce desinebant.
m2 triplicis procax juventus,
1 pede proterens voraci,
| eapitum stupenda gressu ;
rlassica numinum sonabant,
ira tonitrus resibilante
superos ciere planta.
gra legis ainpliata rura,
m volitant per astra moites,
Pelion, Ossa, Olympus, Othris,
15, gregibus, feris, pruinis,
ntibus, oppidis, levati
um spatiosiore dextra.
hic Herculis excolam labores,
cerva, leo, gigas, Amazon,
taurus, Eryx, aves, Lycus, fur,
Libs, juga, poma, virgo, serpens,
races equi, boves Ilberz,
fluvius, canis triformis,
que polus polum dederunt.
ic Elida nobilem quadrigis ,
tam minus omnis ex amore
osequar, ut per ima ponti —
fluat, atque transmarina
j| cadat unda conjugales.
€ Tantaleam domum retexam,
um Pelopea per parenteni est
(8 ΒΟΙΟΓ, novoque monstro
genuit pater nepotem.
Nil moestum hic canitur ; nec esculentam
ingimus ad dapem Thyeste,
rimine qui miser voratis
i2, 8i rem spectas, gigantibus duplex; si nu-
iriplex : quia pube tenus homines erant, czxe-
ventes; sed geminus cuique serpens pro
xedum. Hinc form: triplicis dicti Sidonio,
Pelori gigantis a Marte occisi, anima Clau-
ique uno ternas animas interficit ictu : quia
edibus erant, tertia in reliquo corpore.
ulis labores vicenos ternos enumerat, nec
| carmine 15. Nam 12 qui celebrantur, prz-
legitimi fuerunt, ab Eurystheo imperati :
38, qua πάρεργα τῶν ἄθλων Greci vocant,
Sed ἄθλους hoc loco 11 tantum commemo-
88 stabulo pretermisso, quod ipsum etiam
robasse dicitur Eurystheus; πάρεργοι vero
ibus gigas est Halcyoneus, hospes Busiris,
Eus, juga Calpo et Abyla, virgo Hesione,
098
Cum post has epulas repente flexis
Titan curribus occidens ad ortum,
Convivam fugeret; diem fugaret.
Nec Phryx pastor erit tibi legendus,
Decrescens cui Dindymon reciso
Fertur vertice texuisse classem ;
Cum jussu Veneris patrocinantis
Terras Ochalias, et hospitales
Raptor depopulatus est Amyclas,
Prxdam trans pelagus petens sequacem.
Sed nec Pergama, nec decenne bellum.
Nec sz: vas Agamemnonis pbalangas :
Nec perjuria persequar Sinonis,
Arx quo Palladio dicata signo,
B Pellaci reserata proditore,
Portantem pedites equum recepit.
Non hic Mzonizx stylo camenz,
4 Civis Dulichiique Thessalique
Virtutem sapentiainque narro.
Quorum hic Peliaco putatur antro,
Venatu, fidibus, palestra et herbis,
Sub Saturnigena sene institutus.
Duin nunc lustra terens puer ferarum,
Passim per Pholoen jacet nivosam,
Nunc prasepibus accubans amatis,
Dormit mollius in juba magistri.
3596 Inde Scyriadum datus parenti,
Falsx nomina pertulisse Pyrrhze,
Atque inter tetric:e choros Minerva.
C Occultos Veneri rotasse thyrsos.
Postremo ad Phrygix sonum rapinz
Tractus laudibus Hectoris trahendi.
Ast illum, cui contigit paternam
Quartum post lthacam redire lustrum,
Nec Smyrn:e satis explicat volumen.
Nam quis continuare possit illos
Quos terra et pelago tulit labores?
Raptum Palladium, repertum Achillem,
Captum przpetibus Dolona plantis,
Et Rhoesi niveas prius quadrigas.
Xanthi quam biberent fluenta, tractas?
Ereptam quoque quem deus patronus,
Philocteta, tibi dedit pharetram ? .
Ajacem Telamonium furentem,
D Quod sese ante rates agente causam
luctator (luvius Achelous : reliqua sunt notiora.
e ld rectius quai quod in vulgatis, notam nimis.
Elidem ait non minus notam esse ex fabulosis Al-
phei et Arethusz amoribus quam ex ludis Olympicis.
Utrorumque meminit etiam Lucianus. Sed Alphel
amnis fabulam, ᾿Αλφειοῦ ἔρωτα, καὶ ὕφαλον ἀποδημίαν,
non Eliaez, ut πρώτους τῶν Ὀλυμπίων ἀγωνιστὰς, sed
Arcadice iribuit mythologie : eo quod Alpheus,
138 licet Elida pr.eterfluat, fontes tamen primum -
que cursum ducit ex Arcadia. .
4 Ulyssis et Achillis. Verum Achillis gesta levius
delibai, nee aliud attingit quam ejus sub Chirone
Centauro educationem, et latentem inter Lycomedis
filias moram, qu ᾿Αχυλέως ἐν Σχύρῳ παρθένευσις di-
cta Luciano. Ulyssis contra historiam fere univer-
sam, tum belli jum errorum, accurate persequitur,
SIDUNII. APOLLINARIS
οἷα tulit eloquens coronam ἢ
m hinc Polyphemon, atque Circen,
egtrigonii famem tyranni?
pomaria divitis Calypsus,
185 pereuntibus placentes,
tas tenebras, facemque Naupli,
seyllae rapidum voracis inguen,
. Taurominitana quos Charybdis
ctato scopulos cavat profundo?
Non * divos specialibus faventes
gris, urbibus, insulisque canto,
[5.7 Saturnum Latio, Jovemque Cretz,
unonemque Saino, Rhodoque Solem,
llenne Persephonem, Minervam Ilymetto,
Vulcanum Liparz, Papho Dionem,
Argis Persea, Lampsaco Priapum,
Thebis Evhion, llioque Vestam,
Tymbrz Delion, Arcadem Lyco, .
Martem Thracibus, ac Seythis Dianam:
Quos fecere deos dicata templa,
Thus, sal, far, mola, vel superfluarum
Consecratio c:remoniarum.
b Non cum Triptolemo verendam Eleusin,
Qui primas populis dedere aristas
Pastis Chaonium per ilicetum,
* Non Apin Mareoticuin sonabo
Ad Memphitica sistra concitari.
" ΄ . . . .
δ Municipes deos appellat Minucius Felix qui pe-
culiari cultu in singulis civitatibus vel provinciis
consecrati sunt. ]lorum catalogos texunt etiam Ter-
tullianus Apologetici cap. 21, Lactautius lib. 1, Pru- C
dentius in Symmaclum 11. Sidonius, qua excellit
brevitate, binos singulis versibus conclusit : vetus
epigramma singulos singulis, in hune modum :
Dodone tibi, Juppiter, sacrata est,
Junoni Samos et Myceua Diti,
Undz T:znaros :equorisque regi.
Pallas Cecropias tuetur arces,
Delphos Pythius orbis umbilicum,
Creten Delia, Cynthiosque colles,
Faunus M:enalon, Arcadumque silvas.
Est tutela Hliodos beata solis,
Gades Herculis, humidumque Tibur,
Cyllene celeri deo nivosa.
Tardo gratior :estuosa Lemnos.
Ensez Cererem nurus frequentant.
Raptam Cyzicos ostreosa divam,
Formosam Y eneret Cnidos, Paphosque.
b Cererem. Firinicus Maternus de Erroribus pro-
fanarum relig., cap. 7 : Ad Attice urbis locum perve-
nit. lllic hospitio recepta incolis incognitum a4huc
triticum dividit. Locus cx patria, et ex adventu mulieris
nomen accepit. Nam Eleusin dictus est, quod illuc
Ceres relicta Enna. venerat, Sed. verendam Eleusin
Sidonius dixit non urbem Atticz, in qua Ceres cole-
batur, sed Cererem ipsam, Claudianum secutus lib. 1
de Raptu :
Sanctasque faces attollit Eleusin,
Angues Triptolemi sirident.
6 Memphitarum proprium numen. Clemens Alexan-
drinus Protreptico, inter ἄλογα τῶν ζώων apud ZEgy-
pUOS κωμηδὸν xai χατὰ πόλεις consecrata, Ileliopolitis
ichnieumonem ascribit, Saitis et Thebzeis ovem, Lyco-
politis lupum, 139 Cynopolitis canem, hircum
Mendesiis, Meinphitis Apin, id est ZEzyptiorum lingua
bovem. Tibnilus lib. 1, elegia 7, eumdein facit ac
Osirin.
Te canit, atque “τ pubes mirutur Osirin
Barbara, Mempliiten: vlaugere docta bovem.
À Non dicam Laced:emonis juventam
Unctas Tyndaridis dicasse luetas,
Doctos quos patriis Palem Therapnis
Gymnas Bebrycii tremit theatri.
4 Non sortes Lyciasque, Caritumque,
e f'esponsa aut Themidis priora Delpbis.
Nec qu: fulmine Thuscus expiato,
Septum numina quzrit ad bidental.
Nec quos Euganeum bibens Timavom
Colle Antcenoreo f videbat augur
Divos Tliessalicim movere pugnam.
Nec quos Amphiaraus, et Melampus.
Ex ipsis rapuit deos favillis,
Per templum male fluctuante flamma,
358 uidens lumine perdito Metellus.
B Nou hic Cinyphius canetur Ammon,
Mitratum caput clevans arenis,
Vix se post 6. liecatombion litatuin
Suetus promere Syrtium barathro.
Non le Din]yma, nec crepante buxo
Curetas Derecyntliiam sonantes,
Non Bacchum tricterica exserentem
Describam, et tremulas furore fegto
Ire in Dassaridas, vel infulatos
" Àram ad thuricremam rotare imnystas.
Non hic llesiodea pinguis Aserse
Spectes carmina, Pindarique chordas,
Et Apin Osiridis animam ess», ex sacerdotum quoqua
mysteriis tradit Plutarelius. Ex Osiri porro et Api a
Scsostri r: ge, ut Clemens idem narrat, factus Berapis, — IB.
Quare Serapis, Osiris et Apis, unus idemque Mem- —— ZGn-
phitarum deus.
d Lvceias sort s, Virgilii exemplo, dixit aliud genus — zumme ans
oraculi, quod per Apollinem in Lycia reddebatur. | —— “ἘΠΕ.
At C:eritum sortes proprie fuerunt, ut Praonestins,
Autiatin, Falerine, Aponine; tabelle nimirum
ligne, litteris inscriptae, quas oraculi vice consule- —— ΞΞΞΞΞ-
baut, ἡραυματεῖα vocat Plutarchus, de Falerinis amem cmme !sS
agens in Fabio. Qvo genere qui utebantur, sortibus amm acis
sublatis aliquid agere dicebantur. Antiqua inscriptio απ» — —9&0
Mediolani, SACO SUSCI TO, SOUTIBUS SUBLATIS. Cicero«a—» τ πὸ
de Divinatione Deorum n, de Prznestinfs : ΕΣ ἡ απ "tem la
olea arcam esse factam, in eaque conditas, quee hodi
Fortune monitu tolluntur.
* Qua prima omnium Delphis vaticinata fingitur. —ENEBEET,
Apolliuenique ipsum docuisse. Orpheus in hymno — .
"ll πρώτη κατέδειξε" Booroig μαντήζον ἁγνὸν,
Δελφίχῳ ἐν χευθμῶνε θεμιστενονσα θεοῖσε
Πυθίῳ ἐν δαπέδῳ, ὅτι Πυθοῖ ἐμθασίλευσεν"
"Il xal πρώτη Φοῖζον ἀἄναγταὰ θεμιστοσύνας ἐδίδαξε.
——
9?
t Cornelius sacerdos , qui pugnas Pharsalicas ima— απ
ginem absens, qua hora pugnabatur, repente
menle eonspexisse atque enuutiasse fertur. Lucanusge 9 -
lib. 11; Gellius lib. xv, c. 18; Julius Obsequens cap- »
64 : C. Cornelius augur. Patavinus eo die, cum avem- ΞΕ
ad mitterent, proclamavit rem geri, et vincere Cesarem. 99 0
€ Sie liber optima not». Rectum erat ut heca
Lomboeeum diceretur, quod est ἑχατόμβοιον, ut Eubgs,, «9 9
Stheneboa, Boeotia. Sed in oi diphthongo, ut. poste- -
riorem interdum litteram auferri mos est, ul eroiwnasse9" ^
poema, ποιητὴς poela : sic priorem contra elidi noms «99
insolens fuit evo inferiore. Ita enin solicismum apud 7
Ausonium, et miras infra carinine 15, et. meiicos ing —
panegyrico Aeduo legimus, quod Graece est aojecug 7
μὸς, μοῖραι, μέτοιχοι,
CARMINA. .
Α Quod post Cimbrica turbidus tropas,
: socciferi jocos Menandri,
ji Archilochi feros iambos,
) Stesichori graves camenas.
)d composuit puella Lesbi.
od Mantua contumax Homero,
Latiaribus loquelis,
sibimet subinde livens
'arthenopem Maroniano.
pd per satyras epistolarum, 9
iumque sales, novumque epodon,
rarminis, ac poetica m artem,
laudibus et vage Dianze
ptis voluit sonare Flaccus.
σὰ Papinius tuus, meusque,
abdacios sonat furores.
n forte pedum minore rhythmo
remmea prata silvularum.
Non quod Corduba praepotens alumnis
um ciet, hic putes legendum.
1 unus colit hispidum Platona,
mque suum monet Neronem.
ram quatit alter Euripidis,
facibus 4&schylon secutus,
ustris solitum sonare Thespin,
t pulpita trita sub cothurno
nt olid:: marem capella.
1 tertius ille Gallicani
5813, ut gener socerque
à impulerint in arma Romam.
| dans lacrymas suis Philippis,
lat Cremera levem ruinam,
| eenseat Alliam dolendam,
nni in trutina Jovem redemptum :
1at Trebiam, gravesque Canhas,
n nec Thrasimericam loquatur.
Scipiadas pudet silendos,
arlesiacus rctentat orbis :
lem taceat male appetitum,
"um el madidas cruore Carrha:,
1$ Sp»riace consulum solebas
| gladios fugare sica,
nec fleat ille plus duellum,
iisdem Mariialis lib. 1, cap. 62, ad Licinianum:
Juosque Senecas, uniceumque Lucanum
"acunda loquitur Corduba.
ntuli Getulici exstant. Grxca epigrammata in
ogia. Martialis inter llascivos poetas numerat,
. inter viros graves qui ludicra scripsere lib. v,
». Meminit ejusdem Sidonius lib. r, epist. 10.
um vero Marsum ct Pedonem, epigrammato-
8 quoque annumerat idem Martialis. Sed Marsi
prater Cicut:e fragmentum, nibil superest ;
onis Albinovani aliquot elegi leguntur ; Sul-
quam Martialis quoque laudat lib. x, satira
le temporibus Domitiani.
ratres fuerunt Vespasianorum temporum poc-
e tragicus, ille satiricus, de quibus Martialis
» Cap. 141. Turni e satira. distichum profert
interpres Juvenalis; Sczevze Memoris Herculem
liam citat Fabius Fulgentius de prisco ser-
Stell» autem poet laudes et epithalamium
| Papinius. De A. Septimio lyrico Sidonius ite-
1 epistola ad Polemium carmine 14,
103
Et vinctum Nasamonium Jugurtham,
Dum quzer:t Mithridaticum triumphurn,
Arpinas voluit movere Syll». .
b Non Geetulicus hie tibi legetur,
360 Non Marsus, Pedo, Silias, Tibulfus.
Non quod Sulpiciz jocus Thalia
Scripsit blandiloquum suo Celeno.
Non Persi rigor, aut lepos Properti,
Sed nec centimeter Terentianus.
Non Lucilius hic, Lucretiusque est.
«c Non Turnus, Memor, Ennius, Catullus,
Stella, et Septimius, Petroniusque,
Aut mordax sine fine Martialis.
Non qui tempore Caesaris secuadi
B terno incoluit Tomos reatu.
Nec qui consimili deinde casu.
Ad vulgi tenuem strepentis auram,
lrati fuit 4 histrionis exsul.
Non Pelusiaco satus Canopo
Qui ferruginei toros mariti,
Et musa canit inferos superna.
Nec qui jam patribus fuere nostris
Primo tempore maximi sodales.
e Quorum unus Bonifacium secutus,
Nec non przcipitem S$bastianum,
Natales puer borruit Cadurcos,
Plus Pandionias amans Athenas.
Cujus si varium legas poema,
Tum Phoebum, vel Hyantias pucllas,
C Potato madidas ab Hippocrene,
Tunc Anphiona, filiumque Maiz,
Tunc vatem Rliodopeium sonare
Collato modulam e arbitreris.
Non tu hic nunc legeris, tuumque fulmen,
361 0 dignissime * Quintianus alter,
Spernens qui Ligurum solum et penates,
Mutato lare Gallias amasti,
Inter classica signa, pila, turmas,
Laudans Aeuum, vacansque libro,
]n castris hedera ter aureatus.
& Sed nec tertius ille nunc legetur,
à Juvenalis. Ovidium ergo ab exsilii loco designa.
vit; Juvenalem ab auctore calamitatis, Paride panto-
mimo ; Claudianum a patria /£gypto, et Proserpinz
raptu carminis argumento.
* Cadurci hujus poet: qui Bonifacio comiti ejus
que genero adhzesit, nomen ignotum. Przcipitem
autem Sebastianum appellat, ob varia et subila con-
silia, quse sepe variavit. Prinium enim, ut auctor est
ldatius, post mortem Bonifacii, cui successerat, al
aula per Aetium pulsus ad palatium Orientis naviga-
vit. Inde post aliquot annos, cuin res novas woliri
coepisset, fugere coactus, ad Theodoricum Gothorum
regem in Galliam venit, Barcinonemque repente ho-
stis factus invasit. (ua ejeetus ad Vandalos migravit
et Gensericum ; a quo tandem haud multo post feli-
ciore exitu, quam vita, quia fidei catholices odio, ut
Victor «cribit, necatus est.
( Diversus hic a Proculo, Ligure item poeta, de
quo dictum lib. ix, ep.st. 15, ad Gelasium.
& Vide an Merobaudes. Fuit enim hic poeta, et
ortu Hispanus, ut tradunt, οἱ Asterii, quo consule
Sidonii pater prifecturam gessit, gener, et statuis
105
Bsetin qui patrium semel relinquens
Undosa petiit sitim Ravenna :
Plosores cui fulgidam Quirites,
Et carus pepularitate princeps,
4 Trajano statuam foro locarunt.
Sed ne tu mihi comparare tentes,
Quos multo minor ipse plus adoro,
Paulinum, ^» Ampeliuraque, Synnnachumque,
c Messalam ingenii satis profundi,
d Et nulli modo Martium secundum,
Dicendi arte nova parem vetustis,
Petrum et cum loquitur nimis stupendum,
Vel quem municipalibus poetis
Preponit bene Villicum senatus.
Nostrum aut quos retinet solum disertos
Dulcem Anthedion, et mihi magistri.
* Musas sat venerabiles Hoeni:
Acrem Lampridium, catum Leonem,
Prestantemque tuba Severianum.
Et sic scribere non ininus valentem,
Marcus Quintilianus ut solebat.
Nos valde sterilis modos Camenz
Rare credimus hos, brevique chartz,
869 Qu» scombros merito piperque portet.
- Nam quisnam deus hoc dabit rejects,
donatus. Idatius in Chronico : Afturio magistro utrius-
fv militie gener ipsius successor ipsi mittitur Mero-
audes, nalu nobilis, et eloquentiae merito, vel maxime
in poematis studio veteribus comparandus : testimonio
etiam provectus statuarum. Hujus est de Christo breve
carmen ; quod editum est cum aliis Christianorum.
* Quo in loco et Sidonio ipsi 1. 4.1 positam didi-
cimus ex epistola ultima, et ex carmine 8, aliasque
aliis positas docent antiqux« inscriptiones vulgatze ;
quibus addi h::c etiam potest non inelegans nondum
edita, quam Rom: observavimus in Hortis Montalti-
uis in Exquilino.
FL. PEREGRINO SATURNINO.
A PRIMIS ADULESCENTLE SUAE ANNIS
PACE BELLOQUE IN REPUBLICA DESU
DANTI POST JUGES EXCUBIAS MILITL/E
TRIBUNO MILITUM C€OMITI ORDINIS
PRIMI MODERANTI INLUSTREM SACRI
PATRIMONII COMITIVAM SECUNDO URBI
PILEFECTO. CUI. 0B TESTIMONIUM MORUM
INTEGRITATIS ATQUE JUSTITI/E
SINGULARIS INLUSTRIS URBAN/E
PRAEFECTURAE GEMINAM DIGNITATEM
SACRO JUDICIO ETERNI PRINCIPES
DETULERUNT MERITORUMQUE INSIGNIUM
CONTEMPLATIONE AD POSTERITATIS
MEMORIAM DECORANDAM STATUAM SUB
AURO FULGENTEM IN FORO DIVI TRAJANI
ERIGI COLLOCARIQUE JUSSERUNT.
. 5 L. Ampelii ad Marinum fragmenta quzdam pro-
lixioris operis exstare Divione in bibliotheea S. Be-
nigni docuit nos olim P. Pitliceus, et przefationeimn
ostendit. ldemne an alius fuerit ab hoc Ampelio
non affirmem.
. * Hunc vero dulcem illum poetam esse non du-
bito quem przterea a gencris, honorum, vit2: ac lit-
terarum splendore laudat Numatianus, de Tauri
Thermis agens, lib. 1 ltinerarii :
H:ec quoque Pieriis spiracula comparat antris
Carmine Messalz nobilitatus ager.
Inyrantemque capit, discedeotemque moratur
SIDONII APOLLINARIS
Α Ut vel suscipiens bonos odores,
10$
Nardum, ac pinguia nicerotianis
Qua flagrant alabastra tincta succis, '
Indo cinnamon ex rogo petitum,
Quo phoenix juvenescit occidendo,
Costum, malobatrum, rosas, amomum,
Myrrham, thus, opobalsamumque servet?
Quapropter facinus meum tuere,
Et condiscipuli tibi obsequentis,
Incautum, precor, asseras pudorem,
Germanum tamen ante sed memento
Doctrin: columen ! Probum advocare :
Isti qui valet exarationi
Districtum bonus applicare theta.
Novi sed benc, non refello culpam,
B Nec doctis (lacet impudens poeta.
Sed nec turgida contumeliosi
Lectoris nimium verebor ora,
Si tanquam gravior scveriorque
Nostre Terpsichores jocum refutans,
Rugato 5 Cato Tetricus labello
Narem rhinoceroticam minetur.
Non te terreat hic nimis peritus :
Verum δὶ cupjas probare, tarita
Nullus scit, mihi crede, quanta nescit.
Postibus affixum dulce poema! sacris.
Hic est qui primo seriem de consule ducit,
Usque ad f'ublicolas nobilitatus avos.
Hic et prz fecti nutu przetoria rexit,
Sed menti et lingus gloria major inest,
1e docuit qualem poscat facundia sedem,
Ut bouus esse velit quisque disertus erit.
Praefecturam cjus pretorianam, quam Theoduro
consule sequentique anno gessit, testantur varia
leses codicis, et Syninachus aliarum simul ejus lau-
dum astipulator, libro vit, epist. 80 et sequentibus.
149 FL. VALERIUM MESSALAM appellat vetus
Homa inscriptio.
4 [n Narbone Martium Myronem commemorat.
Sed ille Gallus, hic Romanus. Quare distinguendi
sunt. D« Villico etiam pocta quaerendum. Hteliqoi
enim ex aliis:jam locis innotuere. Petrus magister
epistolarum Majoriani, Antliedius Vesunnicus, Lam-
pridius rhetor Burdegale , Leo Eurici consi iarius,
οἱ Julius Severianus auclor pr:ceptorum artis rhe-
toricae.
ο Sic legendum. Idem enim huic nomen, quod T.
lloenio Severo consuli sub Antonino Pio, cujus et
colleg:t consulatus in ara antiqua e marmore Porio
Rom: ascriptus cst.
SILVANO AYG.
SACRVM
C. IVLIVS
CASTRENSIS
EX YOTO.
Ad latus :
DEDIC. VIlII. KAL. IVN.
T. IHOENIO SEVERO COS
M. PEDYC/EO SILOCA .
! Eulalix: maritum, ad quem epist. 1, lib. iv.
8 Veteres lib., tertius. Juvenalis satyra 9, Tertius
e celo cecidit Cato. Tertius Cato ea proverbii forma
dicitur qua Sapieutum octavus Horatio. et apud
Ausoniuin, ἡ ἐνάτη λιριχῶν, ᾿Αονίδων δεκάτη. Nona inter
lyricas, Aonidum decima, "U
CARMINA,
A Ceu templum lusit Veneri, fulmenque relinquens,
*
463 CARMEN X.
ATIO EPITHALAMII RURICIO ET IBERLE DICTI.
l1: cum festa nurus Pagasza per antra
sub AEmathia Pelion explicuit ;
bat humum superum satis ampla supellex,
bant gazis, hinc polus, hinc pelagus.
que choros, viridi prope tectus amictu,
e: palla concolor ipse socer.
i quoque in thalamos veniens de gurgite nuda,
li cepit inembra timere viri.
vum quicunque aderat, terrore remoto,
quis pollebat lusit in officio.
r emisit tepidum sine pondere fulmen,
xit, melius nunc Cytherea calet.
tum cazstu laudatus, Castor liabenis,
s tum cristis, Delia tum pharetris.
clava, Mavors tuin lusit in hasta,
s tum virga, nebride tum Bromius.
Pimpliadas induxerat optimus Orpheus,
dis, voce, manu, carminibus, calamis.
osus Hymen totas ibi contulit artes :
208 iogenio, fors placuit genio.
nina lamen non sunt admissa, priusquam
uit solita noster Apollo lyra.
36/4 CARMEN XI.
EP,THALAMIUM RURICIO ET IBERLE DICTUM.
yaneas Ephyrzxa cacumina cautes ,
per Idalium levat Orithion in zthram
sale montis apcx, ubi forte vagantem
agit, et fixit trepidus Symplegada Tiphis,
reeurrentem ructatum ad rauca Maleam,
1 Istbmiacum pelagus claudentibus alis -
am de rupe sinus; quo sxpe recessu,
1quam toto coeat de lumine coeli,
ur collecta dies, tremulasque per undas
itur secreta vadi ; transmittitur alto-
us splendore latex, imiroque relatu
ba bibit solem, tenuique inserta fluento
at arenti radio lux sicca liquorem.
fecit studio spatium ; nam Lemnius illic
» monui ad epistolam 16, lib. iv, Ruricium
3886 qui postea episcopus fnit Lemovicum ; quod
iore accipiendum est. Duo enim hujus cathe-
ntistites lhuricii fuere, quorum alter alteri, hoc
0 nepos successit. Fortunatus lib. 1v utrumque
omplexus est epitaphio; in quo hzc post alia :
uricii gemini flores, quibus Aniciorum
Juncta parentali culmine loma fuit.
cui, mente, gradu, spe, nomine, sanguine nexi,
Exsultant pariter hinc avus, inde nepos.
ergo Sidonius, cum uxorem apud Arvernos
€t, nuptiale 1459 hoc carmen cecinit. Duxit
| lberiam, Ommaui nobilis viri filiam: quae sz-
uris se postea, ut Deo religiosius serviret, una
Ruricio marito abdicavit, ut docent Fausii
isis epist. 6 et 7.
ἰθίωψ Graecum accentum secutus est, non quan-
m. /&thiopici aulem marmoris color e-t purpu-
ln panegyrico Majoriani : Nativa exusias afflavit
ta rupes ; ek saxa genuino fucata conchylio, lib.
Barthius in adeersar., pag. 1550, legit ingenii
106
Hic ferrugineus fumavit sape Pyracmon,
llic lapis est de quinque locis, dans quinque colores,
b /£thiops, Phrygius, Parius, Peenus, Lacedsemon,
Purpureus, viridis, maculosus, eburnus et albus.
Postes chrysolithi fulvus diffulgurat ardor,
Mirrhina, sardonyches, ametlystus, Iberus, iaspis.
Indus, Calehidicus, Scythicus, beryllus, achates,
Attollunt duplices argenti cardine valvas,
Per quas inclusi lucem vomit umbra sinaragdi.
365 Limina crassus onyx crustat, propterque hya-
|cinthi
C:erula concordem faciunt in stagna colorem.
Exterior non compta silex, sed prominet alte
Asper ab assiduo lympharum verbere pumex.
B interiore loco simulavit Mulciber auro
Exstantes late scopulos, atque arte magistra
! [ngenti cultu naturz inculta fefellit.
Huic operi insistens, quod necdum noverat illa,
Quas pro Lenmniacis damnavit furta catenis.
Squameus huc Triton, duplicis confinia dorsi
Qua coeunt, supra sinuamina tortilis alvi,
Inter aquas calido portabat corde Dionem.
Sed premit adjecto radiantis pondere conchze
Semiferi Galatea latus, quod pollice fixo
Vellit, et occulto spondet connubia tactu.
Tum gaudens torquem£e joco, subridet amator
Vulnere, jamque suam parcenti pistre flagellat.
Pone subit turmis flagraotibus 3gmen Amorum.
Hic cohibet delphina rosis, viridique juvenco
C Hic vectus, spretis pendet per cornua frenis,
Hi stantes motu titubant, plantaque madenti
Labuntur, firmantque pedum vestigia pinnis.
Mla reeurvato demiserat ora lacerto
Mollia : marcebant viole, graviorque sopore
Coperat attritu florum descendere cervix.
Solus de nümero fratrum, qui pulehrior ille est,
Deerat Amor, dum festa parat celeberrima Gallis,
« Qu:e socer Ommaiius, magnorum major avorum,
Patricieque nepos gentis, natze, generoque
Excolit auspiciis faustis : sed fulsit ut ille
it, ep. 2. Phrygii, hoc est Sinnadici, puniceus et ma-
culosus. Statius in Dalneo Etrusci :
Purpura sola, cavo Phrygiz: quam Sinnados antro
Ipse cruentavit maculis lucentibus Atys.
Parii albus. 1n Burgo Leontii : Gandentem jam nolo
Paron. Punici seu Numidici eburneus. Panegyrico
eodem:
Numadum lapis addjtur istis,
Antiquum menditus ebur.
Laconici viridis. Prudentius in Symmachum . .
Que viridis Lacedseemon habet maculosaque Sinnas.
Statius : Hic dura Laconum saxa virent. De iisdem
omnibus in Burgo Leontii.
* ]|beri pater, ad quem est Sidonii carmen 17.
Hujus nomen Ruricius, ut mos erat, in filio postea
renovavit, Filio enim Ommatii nomen imposuit, ut
videre cst in ejus epistola 18, lib. r, et 27. lib. n. Ex
quibus hoc etiam colligere est, Ommatium filium
patre superstite in clerum allectum, presbyterique
gradu ornatum fuisse.
cultu.
701
Cujus fax, arcus, ἃ corytus pendebat : at ille
Cernuus, et lev: pendens in margine palma,
Libratos per inane pedes adverberat alis,
Oscula sic matris carpens, somnoque refusz
Semisopora levi scalpebat lumina penna.
Tum prior his alacer coepit. Nova gaudia porto
Felicis preda, genitrix; calet ille superbus
Ruricius nostris facibus, dulcique veneno
Tactus, votivuin suspirat corde dolorem.
Esset si priesens ztas, impenderet illi
Lemnias imperium, Cressa stamen labyrinthi,
Alceste vitam, Circe herbas, poma Calypso.
Scylla coinas, Atalanta pedes, Medea furores,
Hippodame ceras, cycno Jove nata coronam.
Huic Dido in ferrum, simul in suspendia Phyllis,
Evadne in flaminas, et Sestias isset in undas.
llis hzc illa refert, Gaudemus, nate, rebellem
Quod vincis, laudasque virum ; sed forma puellz est,
Quam si spectasset quondam Sthenebovius heros,
Non pro contemptu domuisset monstra Chimerz :
Thermodooniiaca vel qui genitrice superbus
Sprevit Gnosiacz temeraria vota novercs,
Hac visa occiderat, fateor, sed crimine vero.
Et si judicio forsan mihi quarta fuisset,
Me quoque Rhotea damnasset 5 pastor in lda,
Vincere vel si optae, istam da malo puellam
Dixerat, banc dederam formam pro munere forie :
Tantus honor geniusque genis : collata rubori
Pallida blatta latet, depressaque lumine vultus
367 Nigrescunt vincto bacearum fulgura collo,
Te quoque multimodis ambisset Iberia ludis,
Axe Pelops , cursu Hippomenes , luctaque Achelous,
JEneas bellis, spectatus Gorgone Perseus.
Nec minor hzc species , toties cui Juppiter esset
* Delia , taurus, olor, satyrus, draco, fulmen οἱ au-
[rum.
Quare age, jungantur ; nam census, forma, genusque
Conveniunt; nil hic dispar tua fixit arundo.
Sed quid vota moror? Dixit, currumque poposcit,
Cui dederant crystalla jugum, quz frigore primo
Orbis adhuc teneri, glacies ubi Cauca:ou auget,
Strinxit Hyperboreis Tanaitica crusta pruinis,
Naturam sumens gemmz, quia perdidit undz.
Perforat hanc fnlvo formatus temo metallo :
Miserat boc fluvius, cujus sub gurgite Nymphze
* Duas priores in goryto corripuit, przeter etymi
rationem. Nam gorytus est γωρυτὸς, proprie τόξου
θήχη, ut pharetra sagittarum, sagma scuti. llomerus
lliad. 9 : Atvuro τόξον αὐτῷ γωρυτῷ. Hic pro pharetra,
ut apud Statium : Celestibus Ímplet gorgtum telis; et
in Glossis, gorylus βελοθήχῃ.
. Paris. Iberiam , inquit, Helen: przetulisset Pa-
ris ; istamque sibi, si optio foret, » me dari maluisset.
* Diana, sive ut in Polemii epithalamio, Dictynua :
Jamque Jovem in formas mutat, quibus ille renere
Mnernosynem, Europani, Semelem, Ledam, Cynosuram,
Serpeus, bos, fuuneu, cyenus, Dietynna solebat.
Quo ex loco patet quonam hic referri singula de-
t, preter Satyruim, qui ad Antiopam. Grecum
C ..... -
SIDON!I APOLLINARIS
466 Forte dies, matrem celeri petit ipse volatu. — A Mygdonium fovere Midam, qui pauper in auro
Ditavit versis Pactoli flumina votis.
Splendet perspieuo radios tota margine cingens
Marmarice de fauce ferz, dum bellua curvis
Dentibus excussis gemit exarmarier ora.
Misit et hoc munus, tepidas qui nudus Erythras
Concolor Athiopi, vel crinem pinguis amomo
Fluxus odoratls vexat venatibus Indus.
Illa tamen pasci suetos per Cypron olores
Vittata stringit myrto, queis cztera tensis
Lactea puniceo sinuantur col!a corallo.
Ergo iter aggressi : pendens rota sulcat inanem
Aera, et in liquido non solvitur orbita tractu.
llic triplex uno comitatur gratia nexu,
Hic redolet patulo fortunz copia cornu,
B 268 Hic spargit calathis sed flores Flora perennes
Hic Cererem Siculam Pharius comitatur Osiris,
Hic gravidos Pomona sinus pro tempore portat,
Hic Pallas madidis venit inter prela trapeiis.
Hic distincta latus maculosa nebride Thyas
ludica Echionio Broinii rotat orgia thyrso.
Hic et Sigzsis specubus qui Dindyma ludit,
Jam sectus recalet Corybas, cui gutture ravo
lgnem per bifores regemunt cava buxa cavernas.
Sic ventum ad tbalamos : thus, nardus , balsama ,—
. |myrrb:ze
Hic sunt, bic phoenix busti dot cinnama vivi.
Proxima quin etiam festorum aftlata calore,
Jam minus alget hiems, speciemque tenentia verpsymsm
Hoc dant vota loco, quod non dant tempora mundo —
Tum juvenis dextram Paphie dextramque puella:
Complectens, paucis cecinit solemnia dictis,
Ne facerent vel verba moram; Feliciter evum
Ducite concordes, sint nati, sintque nepotes,
Cernat et in proavo sibimet quod pronepos optet.
CARMEN Xll.
d AD V. €. CATULLINUM, QUOD PROPTER HOSTILITATENE
BARBARORUM EPITHALAMIUM SCRIBERE NON VALERET.
Quid me, et si valeam, parare carmen
Fescenninicolz jubes Diones,
lnter crinigeras situm catervas,
Et Germanica verba sustinentein,
Laudantem tetrico subinde vultu,
369 Quod Burgundio cantat esculentus,
Infundens acido comam butyro? )
D Vis dicam tibi quid poema frangat?
epigramma :
Ζεὺς xüxvo;, ταῦρος, σάτυρος, χρύσος δε €pe
Λήδης, Ἐὐρώπης. ᾿Αντιόπης, Δανάης.
4 Catulliuum virum illustrem, et commil
sibi familiarem dixit epistola 14, lib. 1. Ab hoe
gatus ut epithalamium scriberet, negat se posse i
Burgundiones , cum quibus v ter. Hos «
crinigeros vocat , ut reliquos Germanos Lucanu
Claudianus. [nsuaves przeterea et asperos eorum
tus notat : quales Transrhenanis tribuit item Juli
in Misopogone : Ἐθεασάμην μέντοι τοὺς ὑπὲρ "Ῥῆνον
δάρους, ἄγρια μέλη λέξει πεποιημένα παρκπλύήσεα
κλαγγαῖς τῶν τραχὺ βοώντων ὀρνόϑων ἀσμενίζοντα
εὐφοαινουένους ἐν μέλεσι-
709 CARMINA. .. 740
Ex hoc barbaricis abacta plectris A Hic capita, ut vivam, tu mihi tolletria. .
Spernit senipedei stylum Thalia,
Ex quo * septipedes videt patronos. Has supplex famulus preces dicavit,
Felices oculos tuos et aures, - Responsum opperiens pium ac salubre,
Felicemque libet vocare nasum, Ut reddas patriam, simulque vitam,
Cui non allia, sordidzque cep, Lugdunum exonerans euis ruinis.
Hoc te Sidonius tuus precatur.
Ructant mane novo decem apparatus.
! Sic te Sidonio recocta fuco,
Quem non ut vetulum patris parentem,
Nutricisque virum, die nec orto, Multos purpura vestiat per annos,
Tot tantique petunt simul Gigantes, Sic 4 lustro imperii perennis acto ,
Quod vix Alcinoi culina ferret. Quinquennalia fascibus dicentur.
Sed jam Musa tacet, tenetque habenas Bic rip duplicis tumore fracto,
Paucis hendecasyllabis jocata. Detonsus Vachalim bibat Sieamber.
b Ne quisquam satyrain vel hos vocaret. -Quod si contuleris tuo poetze ,
Mandem perpetuis legenda fastis;
Quscunque egregiis geris triumphis.
Nam nunc Musa loquax tacet tributo,
371 Qus pro Virgilio Terentioque,
Sextantes legit unciasque fisci ,
* Marsyzque timet manum ac rudentem,
Qvi Phoebi ex odio vetustiore
Nunc suspendia vatibus minatur.
CARMEN XIII.
* EPIGRAMMA QUO AB IMPERATORE MAJORIANO TRIUM
CAPITUM REMEDIUM POSTULA VIT.
Amphitrioniadem perhibet veneranda vetustas
Dum relevat terras, promeruisse polos. — —
Et licet in nuda torvus confregerit ulna
Jlle Cieoneg guttura rauca fera.
Et quanquam ardenti gladio vix straverit hydram,
Cum duplices pareret vulnere mors animas : Sidonius f Polemio suo salutem.
370 Captivumque ferens silva ex Erymanthlde Dum post profectionem tuam, mi Polemi, frate:
[monstrum amantissime, mecum grauditer reputo, quatinus in votis
Exarmata feri riserit ora suis. tuis philosophi fescennina cantarem , obrepsit maleria ,
Collaque flammigen:z dirumpens fumida furis qua decursa facile dignosci δὶ valet , magis me doctrine
Tandem directas jusserit ire boves : quam caue Lum habuisse rationem. Omissa. ilaque
Taurus, cerva, gigas, hosp:s, luctator, Amazon, epithalamii teneritudine, per asperrimas philosophia et
Cres, canis, lHesperides sint monimenta viri. salebrosissimas regulas stylum trazi. Quarum talis ordo
Nulla tamen fuso prior est Geryone pugna, C est, ut sine plurimis novis verbis que, pre'[ata pace pluri-
Uni tergeminum cui. tulit ille caput. morum eloquentum, specialiter ibi et compla:onicis tuis
Hzc quondam Alcides; at tu Tirynthius aller, nola sunt , nuge ipse non valuerint expediri. V ideris
Sed princeps magni maxima cura Dei , utrum aures quorumdam per imperitiam temere men-
Quem draco, cervus , aper, paribus sensere sagittis, — tionem centri , proportionis, diastematum, clin:atum,
Cum dens, cum virus , cum fuga nil valuit. vel à mirarum, epithalamio conducibilem non putent.
Geryones nos esse puta, monstrumque tribulum : lllud certe consulari viro vere magno, questorio viro
* Burgundio septiges, lib. 1x, epist. ad Lampridium. ^ Marcellini 15 : Arelate hiemem agens Constantius
Varro 1 hebdomadum , modum dixit sunimum ado- — post theatrales ludos atque circenses ambitioso. editos
lescendi humani corporis septem pedes. Kinartus — apparatu A. D. vi idus Octobres, qui «imperii. ejus
lamen justum censuit. Sic enim de Carolo Magno — annum 30 terminabat. Designal cnim trieennalia, Cae-
scribit: Statura fuit eminenti, qug tamen justam non — terum 1445 Majorianus quintum imperii annum at-
€xcederet.. Nam septem. suorum. pedum proceritatem — tigit. tautum , non absolvit. Quare cassa fuere vota
«um constat habuisse figuram. Sidonii.
b Ut Peonius, de quo lih. 1 epistola 14. Eo enim e Marsyx statua erat in foro Romano, ad quàm
:alludit. Quare Majoriani temporibus hzec scribebat. lites agebantur, de qua lloratius 1, Sermonum 6,
ς De hoc dupticis metri acuto, eleyzantique t, obeundus Marsya ; et Martialis 11, 65 ; |
igrammate dubium non est quin Majoriano tum D
«oblatum sit cum is Luzdunum post receptam illam Fora litibus omnia fervent
wrrbem venit. Qua de re dictum est in Panegy- Ipse potest fieri Marsya causidicus.
aico: lhemedia tribatorum sunt indulgentia, Enno-
«dius in Vita Epiphanii : Fessis urbis habitatoribus re- — Scite ergo Marsyani, hoc est vadimonium, sibi poete,
"eediorum utilitate prospexit. Nam directa legatione — si tributa differat , metuendum ait, quod poetis
«ad Odoacrem quinquennii vacationem fiscalium tributo- — propter Apollinem qui victo pelle detraxit, infestus
"wm impetravit, Capita quorum remediumquazrit, sunt — sit Marsyas. |
Wributa quz in singula capita indicebantur. Gloss:e f Polemio eidem biennium jam przfecto Galliarum
wweteres, Tributum capitulare ,— ἐπικεφάλαιος φόρος. postea scripsit epistolam 14, lib. v, ex qua itidem ut
WPanegyristes Aduus : Septem. millia capitum remisi- — ex hac ipsa, Platoniez philosophis studiosum fuisse
aii, quartam amplius partem. nostrorum censuum. Si- — patet : ut non immerito Sidonius in pangendo ejus
«lonius tria, qua suo vel suorum nomiue debebat, epithalamio , dum philosophicum lemma tractat,
alibi remitti postulat. ejus se doctrina potius quam causz ratiouem ha-
4 Hinc videre est quinquennalia , decennalia, et — buisse dicat. |
«tera id genus, non ineunte sed peracto ultimi anni € Savaro et Labbeus, valeret.
circula cetebrari consuosse. Quod docet etiam locus Vide infra aduotetionein ad vers. 66.
(^ P9.
711
SIDONII APOLLINARIS
73
Domnulo, spectabili viro Leone ducibus audacter a(fir- A Audit pacta Pelops, nec insequentem
mo, musicam el astrologiam , que sunt infra arithme-
ticam consequentia membra philosophie , nullatenus
posse sine. hisce nominibus indicari. Qu si quispiam
ul Gra:ca, sicut sunt, et peregrina verba contempserit,
noverit. 879. sibi aut super ejuscemodi artis mentione
supersedendum, aut nihil omnino se , aut certé non ad
assem, Latiari lingua hinc posse disserere. Quod si ali-
quis secus alque assero, rem se habere censuerit, do
quidem absens obtrectatoribus manus; sed noverint sen-
lentiam meam discrepantia sentientes sine Marco Var-
rone , sine ^ Sereno, non Septimio, sed Sammonico,
sine Censorino , qui de die natali volumen illustre cou-
fecit , non posse damnari. Lecturus es hic etiam novum
verbum, id est , essentiam : sed scias hoc ipsum dixisse
Pallens Hippomenes ad ima mete
Tardat Scheenida ter cadente pomo. i
Non hic Herculeas videt palzstras
AKtola Calydon stupens ab arce,
Cum cornu fluvii superbientis
Alcides premeret, subinde fessum
Undoso refovens ab hoste pectus.
Sed doctus juvenis, decensquoe virgo,
€ Oriu culmina Gallia tenentes :
Junguntur ; cito Diva necte chordas ;
Nec quod detonuit camona major ,
Nostram pauperien silere cogas.
At tedas Thetidis, probante Phoebo,
Et Chiron cecinit minore plectro :
Ciceronem. Nam b. essentiam , nec. non el indoloriam p Nec risit pia turba rusticantem,
nominavit , addens , Licet enim novis rebus nova no-
mina imponere : el recte dixit. Nam sicut ab eo quod
est, verbi gratià , sapere et intelligere , sapientiam et
intelligentiam nominamus, regulariter et ab eo quod est
esse, essentiam non tacemus. lgitur quoniam tui amo-
ris siudio inductus homo Gallus, schol sophistice in-
troinisi materiam, vel te potissimum facti mei depreca-
torem requiro. Illi Venus , vel Amorum commeniitia
pigmenta tribuantur, cui defuerit sic posse laudari.
Vale.
CARMEN XIV.
PRAEFATIO EPITHALAMII POLEMIO ET ARANEOLJE DICTI.
Prosper connubio dies coruscat,
Quem Clotho niveis benigna pensis,
Albus quem picei lapillus Indi
Quem pacis simul arbor et juvente,
373 ternumque virens oliva signet.
Eia, Calliope, nitente palma ,
Da sacri laticis loquacitatem,
Quem fodit pede Pegasus volanti,
Cognato madidus jubam veneno.
Non bic impietas, nec hanc puellam
Donat mortibus ambitus procorum.
Non hic OEnomai cruenta circo
ἃ Sereni ergo.inter scriptores duo. A. SEPTIMIUS
SEBENUS, lyricus poeta, Vespasianorum avo cla-
rus. Neque enim, quod iu concinnandis veterum
tarum historiis , corumque fragmentis vulgo (it,
ptimius a Sereno distingui debet: cum Sidonius
reclamet, et Marius Victorinus lib. m de Ratione
Quamvis szepe senex biformis illic
Carmen rumperet hinniente cantu.
37/4 CARMEN XV.
EPITHALAMIUM POLEMIO ET ARANEOL/E DICTUS.
Forte procellosi remeans ex arce Capharei,
Phoebados lliacz raptum satis ulta pudorem.
Pallas, Erichtheo Xanthum mutabat Hymetto :
Aurato micat ΓΘ caput, majusque serenum -
Deterrore capit : posito nam fulmine necdum
Cinyphio Tritone truces hilaraverat artus.
Gorgo tenet pectus medium , factura videnti
Et truncata moras: nilel insidiosa superbum
Effigies, vivitque anima pereunte venustas. — . -
C Alta cerastarum spiris caput asperat atrum
Congeries ; torquet maculosa volumina mordas
Crinis, et irati dant sibila tetra capilli.
Squameus ad mediam thorax non pervenit alvuu 4 5.4.9 1
Post chalybem pendente peplo; tegit extuma 4 lirs& E
Circite palla pedes, qui cum sub veste moventur, «(Ἢ
Crispato rigide crepitant in syrmate rugse.
Levam parma tegit, Phlegrzi plena tumultus.
Hic rotat excussum vibrans in sidera Pindum
Enceladus, rapido flt missilis Ossa Typhoeo.
neca, ut recle observavit Muretus lib. xv Voriarums s9^*
extremo. ldem mox non indoloriam, sed indolentiams αν Ὁ:
scribendum censet, quod ita Cicero non semel usur 6.965 *
parit, Nos eum veteres Sidonii 3/446 libros
plures viderimus , unicum nacti sumus in quo ind S»
lentia legeretur, in reliquis omnibus indoloria : quas E»
carminum, ac Terentianus ipse, qui utroque nomine p vox apud Ciceronem quoque lib. i1 de Finibus : as
appellat, rurisque opuscula e Septimio citat, quorum
auctorem alii Serenum nominant. Alter Q. SEnENUs
SauxoNICUS, qui Severi Aug. ziale floruit, ct a
Caracalla ejus filio , ut Lampridius narrat, necatus
est. Cujus quidem libri plurimi olim fuerunt : nuuc
unicus restat libellus metrice conscriptus de Medi-
cina. Macrobius Sammonici Herum reconditarum
libros laudat lib. m Saturnalium, quos ἃ Sidonio hoc
loco intelligi verisimile est. Filium is cognominem
reliquit Serenum Sammonicum , praceptoreu Goi -
diani minoris , cui morieus patris sui. bibliotliceam
legavit , qu:e ad 62 millia librorum censcebatur. Que
ideo fusius explicanda fuerunt, quod hunc contrario,
quam in Septimio Sereno, errore nonnulli cum Sam-
monico patre confurdant.
b Esseuti:e vocabulum M. Tullio asseruit etiam Se-
quibusdam antiquis exemplaribus exstare dicitum &9-9
ubi vulgati indolentianm legunt.
c Prima e nobilitate Galli». Polemii originem 455:
Cornelio usque Tacito repetiit epistola suprascripu.5«4*
Araueolzx€ proavum consulem infra ostendet. .
4 Obliquo vestis (lexu ac circuitu. Hl:ec optimi ΠΡ: s E
lectio, qux: aptior videtur quam si cum aliis lie Ὁ
legas. Limus enim genus vestis quale a Servio de €»
ieribitur, ab unmibilico ad pedes propendens, non saw 415
convenit Minerva, nisi forte limum dici quis vel e»
eam eju; palle partem. quz 8018 infra thoracem is €
star limi apparebat. Circitem aute: pro circulo alii B 4
etiain locis dixit : ut Marius victor lib. ur de Iride.- ——9
Effundam radios, et pulchrum circite sosnmo
Arcum curva milii decorabit Solis imago.
CARMINA.
"714
ion Pangza rapit, Rhodopenque Adamasthor A Si quos ergo chelys, si quos lyra, tibia si quos
, Ediderint cum voce modos, exemplar ad istud
io cum fonte levat, veniensque superne
'alidum restinguit flumine fulmen.
as Pallanta petit, cui Gorgone visa
solidum jam lancea tarda cadaver.
ie Lemnon pro fratre Mimas contra zgida
[torquet,
mque quatit jaculabulis insula coelum.
8 hic Briareus populoso corpore pugnat,
m portans aciem, cui vertice ab uno
ramosis palmas fruticare lacertis.
eies solas monstris, dedit arte furorem
r, atque ipsas timuit quas finxerat iras.
dextra tenet, nuper quam * valle Aracynthi
i posita Pallas protraxit oliva.
lerat genio, super ut vestigia divse
6 teneat Maratlionia bacca trapetas.
80 templa micant, quorum supereminet unus
tis, sic sede locus, qui continet alta
tes ratione viros, quid machina cali,
llus, quid fossa maris, quid turbidus aer,
ietis lweisque vices, quid menstrua lunz
nta parent, totidem cur damna sequantur.
ic summi resident septem sapientes,
rabilium primordia philosophorum.
Mileto genitus vadimonia damnat,
tu Cleobule jubes modus optimus ut sit,
itans totum decoras Periandre Corinthon,
inde Solon ne quid nimis approbat unum,
y Bis, plureis ais esse malignos,
reae satus cognoscis Pittace tempus,
) sese ipsum Chilon Spartane docebas.
hie Samius post docta silentia lustri
was, solidum priuceps quod musica mundum
et, et certis concentum reddat ab astris,
i6 Zodiacus quz circulus axe suprenio
erna quater retinet, proprio non currere motu,
inter se spatiis tamen esse locata.
) Ssignifero pariter quoque cernua ferri,
sumque etiam septem vaga sidera cantum
re, perfectus numerus quod uterque habeatur :
mero affirinans, hoc ordine cuncta rotari.
$ 5 Cronon ire senis per summa polorum,
contiguum, medio Jove, pérgere sidus,
5, jam quarto se flectere tramite solem,
:idam Paphien servare diastema quintum,
1m sexto, lunam sic orbe supremo
enas tropico prope currere climate miras.
ntis Boeotiz : unde Aracyntbias dea. lhianus
ABL μοι εὐχάων ᾿Αραχυνθιὰς εὐπατέρεια.
yoyr« Kpoyov, id est Saturni stellam.
idam seras reponunt, μοίρας : ut apud Cen-
n cap. 8. Et quidem ita res exigebat, et Graeca
»hgus. Sed de hoc genere scripturze supra car-
jam dictum est ad hecatombion. Sunt autem
Bl μορία Graecis astronomis, quae partes signo-
'& gradus Latinis. Ambrosius in hexaemeron
ri ia portiunculas, quas μερίδας vocant, unanm-
te duodecim illorum distribuunt portionem.
P^TBoL. LVHI.
Ld
Ponderibus positis, quantum proporiio suadet,
Intervalla sequi septeni sideris edit.
Harmoniam dicens etiam, quod quatuor istis
Sic sedeant elementa modis, ut pondere magnis
Sit locus inferior : media tellure quod autem
*"Perfecte medium est, imum patet esse rotundi,
Hinc fleri, ut terram levior superemicet undas ;
Altior his quoque sit, qui purior eminet aer;
Omnia concludat ccelum levitate suprema,
Pendeat et totum simul boc ab origine centri.
Thales hic etiam numeris perquirit et astris,
Befectum ut Phobi, nec non lunzque laborem
Nuntiet anterius ; sed rebus inutile ponit
B Principium, dum credit aquis subsistere mundum.
«n
Hujus discipuli versa est sententia, dicens
Principiis propriis semper res quasque creari.
477 Singula qui quosdam fontes decernit habere
JEternum irriguos, ac rerum semine plenos,
Hunc etiam sequitur qui gignere cuncta putabat
Hunc aerem, pariterque deos sic autumat ortos.
Quartus Anaxagoras Tbaletica dogmata servat. -
Sed divinum animum sentit, qui fecerit orbem.
Junior huic junctus residet collega ; sed idem
Materiam cunctis creaturis aera credeus,
Judicat inde Deum faceret quo cuncta tulisse.
Post hos Arcesilas divina mente paratam
Conjicit hanc molem, confectam partibus illis
Quas atomos vocat ipse leves. 4 Socratica post hunc
Seciá micat, qux de nature pondere migrans
Ad mores hominum limandos transtulit usum.
llanc sectam perhibent summuni excoluisse Platona,
Sed triplici formasse modo, dum primus et unus
Pliysica vel logico, logicum vel jungit ad ethos.
Invenit hic princeps quid prima essentia distet
A summo &extoque bono; cum denique saxa
Sint tantum, penitusque nihil disi esse probentur :
Proxima succedant, quibus esse et vivere promptum
[est,
Addere quis possis nil amplius arbore et herba ;
Tertia sit pecorum, quorum 6.56 et vivere motu
Non caret et sensu ; mortales quarta deinde
Resyiciat factura suos, quibus esse, moveri, ᾿
Vivere, cum sensu dator, et supereminet illud
Quod sapiunt, veroque valeut discernere falsum :
Quinta creaturas superas substantia prodat,
Quas quidam dixere deos, quia corpora sumant
d Secundam produxit, ut Prudentius hymuo 10 in
Hippocratica tertiam : quia in Socrates et llippocra-
tes easdem produceban!, Graecum accentum secuti,
Σωχράτης, Ἱπποχράτης. lta enim et Maximianus ele.
gia 1:
Hoc quoque virtutum quondam certamine magnum
Socratem palmam promeruisse ferunt.
Et Paulinus auctor Eucharistici : Dogmata Socratus,
εἰ bellica plasmata Homeri. Hujus generis et alia
passim apud Sidonium : ut Athiops et Euripides
penultima lopga : Aratus, Phadonis, diasteuia, ma-
thesis, Heraclitus, sapphirus eadem brevi.
28
715
SIDONII APOLLJNARIS
Contemplanda homini, paulo post ipsa relinquant, — 4 Undabant bic arte sinus, fictoque tumore
378 inque suam redeant, si qua est tenuissima,
[formam :
Sic fieri ut pateat substantia summa creator :
Sexta tamen, supraque nihil, sed cuncta sub ipso.
Hoc in gymnasio Polemi sapientia vitam
€xcolit, adjunctamque suo fovet ipsa Platoni.
Obviet et quanquam totis Academia sectis,
Atque neget verum, veris hunc laudibus ornat.
Stoica post istos, sed concordantibus ipsis,
Chrysippus, Zenonque docent przecepta tenere.
Exclusi prope jam Cynici, sed limine restant,
Ast Epicureos eliminat undique virtus.
At parte ex alia texirino prima Minerva.
Palla Jovis rutilat, cujus bis coctus aheno
Serica Sidonius fucabat stamina murex.
Ebria nec solum spirat conchylia sandix :
Insertum vam fulgur habet, filoque rigenti
Ardebat gravidum de fragmine fulminis ostrum.
Hie viridis patrio Glaucus pendebat amictu :
^ Turbato antea sensu, pafer qua consul. Àraneo-
lx: proavus, qui et patris avus, Agricola consul fue-
rat. Optabat illa palmatam patri texens, ut pater item
consul Gieret, quo filii deinceps non abavum solum,
sed avum etiam suum consulem ciere possent. Agri-
cola Honorio imperante 147 consul cum Eusta-
. ^hio fuerat anno 421. Praefecturam idem pretorii
Galliarum przecedentibus annis administrarat : qued
patet ex edicto ipsius, et Palladii praefecti iati: de
exsilio Pelagii ac Ceelestii, quod insertum est Anna-
libus ecclesiasticis; et ex constitutione imperatoria (Q
ad Agricolam praefectum Galliarum de agendo singu-
lis annis Arelate conventu 7 provinciarum, quam in
lucem primi dederunt Nicolaus de Cusa lib. μι Con-
cordi: catholice 35, et Josephus Scaliger iu Lectio-
nibus Ausonianis lib. 1, cap. 24, sed falsa uterque
inscriptione. Est enim, nou Constantini Magni, ut
Cusanus censuit, neque Coustantini tyranni, ut Sca.
ligero visum est, sed Honorii Augusti, vel Hincmaro
tete in epist. 6 et codice antiquo Arelatensi, ex quo
integrum constitutionis exemplum, quod V. C. Ni-
colai Fabricii Pereschii senatoris Aquensis beneficio
pactus sum, lioc loco subjiciam, quod in eo non
pauca sint, quam in hactenus editis, meliora et au-
ctiora.
HONORIUS ET THEODOSIUS AUGUBT. V. 1. AGRICOLA
PRAFF.CTO GALLIARUM.
Saluberrima magnificentie (ue suggestione inter re-
liquas reipubl. utilitates evidenter insirucii, observanda
provincialibus. nostris, id est per septem provincias,
mansura in evum aucteritate decernimus, quod. spe-
rari plane ab ipsis provincialibus debuisset. Nam eum
propler privatas ac publicas necessitates, de singulis
civitatibus, non solum de provinciis singulis, ad exa-
men magnificentie tug vel honoratos confluere, vel
milti legatos, aut possessorum utilitas, aut publicarum
ratio exigat functionum : maxime opportumum et con-
ducibile judicamus ul, servata posthac annis singulis
consuetudina, constituto tempore in metropolitana, id
est. in. Arelatensi urbe, ineipianl septem provineig ha-
bere concilium. In quo plane tam singulis quam omni-
bus commune congulimus. Primum ut optimorum eon-
ventu sub illustri preesentia pra(eciura, si id tamen ra-
tio publice dispositionis obtulerit, saluberrima de siu-
gulisrebus possint esse consilia. Tum quidquid tractatum
[werit. εἰ discussis ratiociniis constitutum, nec latere
poliores provincias poterit, eL parem necesse esl inter
absentes aquitatis formam justblieque servari. Ac plane
*
Mersabat pandas tempestas texia carinas.
Amphitryoniadi seurgebat tertia vesiis :
Parvulus hic gemino cinctus serpente novercee,
Inscius arridet monstris, Judumque putando
Insidias duni nescit amat, vultuque dolentig
Exstingui deflet quos ipse interficit angues.
Przterea sparsis sunt hac subjecta figuris,
Sus, leo, cerva, gigas, taurus, juga, Gerberus, hydra,
Hospes, Nessus, Eryx, volucres, Thrax, Cacus,
(Amazon —
Cres, fluvius, Libs, poma, Lycus, virgo, polus, Oete. ᾿
lloc opus, et si quid superest, quod nomina nescit,
479 Virgines, posuere manus ; sed in agmine tote
Inter Cecropias Ephyreiadasque puellas
B Araneola mic.t : proprias conferre laborat
Ipsa Minerva manus, calathisque evicta recedens,
Cum tenet hzc telas, vult hzec plus tela tenere.
Hic igitur proavi trabeas imitata rigentesg,
^ Palmatam parat ipsa patri, qua consul et idem
prater necessitates publicas, etiam humane: ipei cou
versationi non parum credimus commoditatis aceedere,
quod in Constantina urbe jubemus annis singulis cas
concilium. Tan!a enim loct opportunitas, tanta est co-
pia commerciorum , lanta. illic frequentia commean.
tiufn, ut quidquid »squam nascitur, illic commodis
distrahatur. 148 Neque enim ulla provincia ua
peculiari fructus sui felicitate letatur, «t non hec pro-
pria Arelatensi: soli credatur esse fecunditas. (Quidquid
enim dives Oriens, quidquid odoratus Arabe, quidquid
delicatus Assyrius, quod Africa fertilis, quod epeciosa
Hispania, quod fortis Gallia potest habere praeclarum,
ita illic affatim exuberat, quasi. ibi nascantur omnia,
jo ubi jue consiat. esse magnifica. Jam vero decursus
hodani, et Tirrheni recursus, neceise est. μι vicinung,
[acian!, ac pene conterminum, vel quod iste nreterfiuit,,.
vel ille quod circuit. Cum ergo huic servat. civitatim-
quidquid habel terra pracipaum, ad hanc velo, remo,
vehiculo, terra, mari, flumine deferatur, quidquid sin——
gulis nascitur : quomodo non multum sibi Gallie 10——
stre prestitum credant, cum in ea civitate precipianrumm
esse. conventum, in. qua divino quodammodo muneremm
commoditatum et. commerciorum opportunitas laniam-m
praestatur ? Siquidem hoc, rationabili plane probatoquemm
consilio, jam el vir illustris prefectus Petronius ob»er——7
vari debere preceperit : quod. interpolatum vel incuriam.
temporum, vel desidia iyrannorum reparari selita pra—am
dentie nostre auctoritate decernimus, Agricola paren m
carissime atque amantissime. Unde illustris magmifi-2mm
centia (ua ei hanc praceptionem nostram, et priorem
sedis sug dispositionem secuta, id per provinam
cias in perpetuum (aciet custodiri, ut ab idibus Augu zum
sti, quibuscunque mediis diebus, in idus Septembris.
in. Arelatensi wrbe noverint honorati vel. possessoresme-
judices singularum. provinciarum, annis. singulis conmmren
cilium esse servandum. 1ta ut de Novempopulana emm
secunda Aquitania, que provincie longius constituas
Sunt, si earum judices certa occupatio lenwerit, gciaremme
legatos juxta. consueiudinem esse. mittendos. Qug. pre» —
visione plurimum εἰ provincialibus nostris gratie nca
intelligimus utilitatisque prasiare, et. Arelatensi urb. «αὖ
cujus fidei, secundum testimonia alque suffragia . pomme
rentis. patriciique nostri, mulia debemus, non parum-—3
adjicere nos constat ornatui. Sciat autem magni ——
tia tua quinis auri libris judicem esse multandum, terum
nis honoratos vel curiales, qui ad constitutum. locum
intra definitum tempus venire disiulerini. Data xv cu ———^
Maias, accepa Arel. x cal. Junias. DD. NN. Honc——
rio xn et Theodosio vi Augg. coss.
*
CARMINA.
A Quod noster jubet ille senex, qui non piger hausit
am contingat avum, doceatque nepotes
iwi solum, sed avi quoque jungere fasces.
at tamen et chlamydes, quibus ille magister
"esiacas conspectus splenduit urbes,
us ingestze sub tempore.przfecturze
05, sanctas se reddit przsule leges.
n in trabea segmento luserat alto,
rriscis illustre toris. Ithacesia primum
, Dulichiique lares formantur, et Ipsam
pen tardas texit distexere telas.
in bic frustra, bis rapta conjuge, pulsat
fidibus, legem postquam temeravit Averni,
lesse putans, iterum non respicit umbram
ret Alceste przlato cenjuge vitam
re : quam ceruas Parcarum vellere in ipso
n pernftam, fato prestante salutem.
t natarum Danai locebat in auro,
iaginta enses genitor quibus impius aptat,
concordem discordia jussa furorem.
Iypermnestre servatus munere Lynceus
, aspicias illam sibi parva paventem,
dimisso tantum pallere marito.
» Jovem in formas mutat, quibus ille tenere
Mnemosynem, Europam, Semelen, Ledam,
[Cynosuram,
i$, bos, fulmen, cygnus, Dictynna solebat.
8 opas in turrem Danaz, pluviamque metalll
! hic alio stillabat Juppiter auro. .
TgO aspiciens vidit Tritonida verso
5, doctisenas spectare libentius artes :
alat commota manus, ac pollice decto
5 * philosophi vietricem ' Laida ccepit,
yflici per menta feri, rugosaque colla,
doretam redolenti forcipe barbam.
4 Pallas, castoque hzc addidit ore :
stra ulterius ridebis dogmata, virgo
plio nuptura meo; mage flammea sumens,
ater sine texat opus. Consurge sophorum
um Po:emi decus, ae nunc stoica tandem
mpercilis, et Cynicos imitatus amantes,
8 iterum parvum mihi ferre Platona.
lem tali compellat voce magister ;
libens, neu tu damnes fortasse jugari
lit annus Christi Dionysianus 418. 1n altero
Antisiodorensi eadem constitutio factum ap-
ir, ab flinemaro edictum. Ex ipsis autem ejus
, Ut alia desint argumenta, facile est colligere,
166 ad Constantinum tyrannum referri posse,
vjus aliorumque tyrannorum desidiam notet ;
, Constantinum Maguuin, quamvis hic primum
ensium urbi Constantine nomen imposuerit,
nfra ejus statem non solum Petronius et
Agricola przfecii, verum etiain septem Gal-
»vinciarum divisio fuerit.
ogenis, a quo Laidem uxorem ductam prodit
085, ᾿Αληθοῦς Ἱστορία: 11. Διογένης μὲν ὃ Σινωπεὺς
ον μετέθαλε τοῦ τρόπον, ὥστε γῆμαι Λαΐδα τὴν ἑταί-
Ἰχεῖσθας τί ὑπὸ μέθης ἀνιστάμενον καὶ παρονεῖν.
bricius Bibl. Gr. tom. 111, pag. 497, miratur
ndum ad lunc Sidonii lo:um adnotasse Lai-
i uxorem ductam a Diogene Cynico ex Luciani
Nurina condemnans Anyto pallente venenum.
Dixerat ; ille simul surgit, vultuque modesto
Tetrica nodoszx* commendat pallia clavs.
Amborum tum diva comas viridantis olive
Pace ligat, hectlt dextras, ac foedera mandat,
Nymphidius qu: cernat avus, probat Atropos omen,
Fulvaque concordes junxerunt fita Sorores.
381 CARMEN XVI.
b EUCHARISTIOUM AB FAUSTUM REIENGEM EPISCOPUM.
Phoebum et ter ternas decima cum Pallade Musas,
Orpheaque, et laticem simulatum fontis equini,
Ogygiamque chelyn, qui saxa sequacia flectens
Cantibus, auritos erexit carmine muros,
B Sperne fidis; magis ille veni nunc spiritus oro
Pontificem dicture tuum, qui pectora prisez
lotrasti Marise, rapiens cum tympana siccus
Israel appensi per concava gurgitis iret,
Aggeribus vallatus aquz, mediasque per undas
Pulverulenta tuum clamaret turba triumphum.
Quique manum Judlih ferientem colla Holofernis
Juvisti, exciso jacuit cum gutture truncus,
Et fragills valido latuit bene sexus in ictu.
Expresso vel qui complens de vellere pellem,
Inficiensque dehinc non tacto vellere terram,
Firmasti Gedeona, tubis inserte canoris,
Spiritus, et solo venit victoria cantu.
Quique etiam assumptum pecorosi de grege * Jesse
Afflasti regem, plaustro cum faderis arcam
C Imponens hostis, nullo moderante bubulco,
Proderet obscenum turgenti podice morbum.
Quique trium quondam puerorum in fauce sonasti,
Quos in Chaldzi positos fornace tyranni,
Roscida combusto madefecit flamma camino. -
382 Quique volubilibus spatiantem tractibus alvi
Complesti Jonam, resonant dum viscera monstri
Introreum peallente cibo, vel pondera ventris
Jejuni, plenique tamen vate intemerato,
Ructat eruda fames; quem singultantibus extis
Esuriens vomuit suspenso bellua morsu.
Quique duplex quondam venisti in pectus Elisei,
Thesbiten cum foete senem jam flammeus axis
D »De Fausto Reiorum Apollinarium episcopo di-
i
ctum ad epist. ὅ, lib. ix. nunc gratias agit du-
plici de causa, tum quod germani fratris sui adole-
sceniiam, id est amicam vitiis statem, disciplinze
sus commissam fideliter rexerit; tum quod seipsum
Reios olim profectum amanter exceperit, ad ma-
tremque salutandam deduserit.
« Memoriz lapsus. David enim coram arca cecinit,
et saltavit cum illa ex aedibus Abinadab ad Obed- Edon,
indeque in urbem deducta est. I1 Regum, vi. At Pui-
listmi ante Davidis, imo ante Saulis regis iuaugura-
tionem, fado illo vulnere pereussi, arcam plaustro
sine reotore vectandam imposuerant : quo tempore
cum in agre sponte constitisset, illata est in
Abinadab. I Kegum, vi et vii.
᾿Αληθοὺς Ἱστορίας lib. 11, quasi vere hoc contigi
cum in iis libris narrationes fictas scripserit Lu-
cianus.
"s
719 | SIDONII APOLLINAIUS
"Lolleret, et scissam linquens pro munere pellem. — A
126.
Hzc igitur prima est vel causa, vel actio laudum,
Mispidus ardentes auriga intraret habenas.
Quique etiam Eliam terris missure secundum,
Zacharizx justi linguam placate ligasti,
Dum faceret serum rugosa puerpera pawem,
Edita significans jusso reticere propheta,
Gratia cum fulsit, nosset se ut lex tacituram.
Quique etiam nascens ex virgine semine nullo,
Ante ullum tempus Deus, atque in tempore Christus,
Ad corpus quantum spectat tu te ipse creasti.
Qui visum czecis, gressum quoque reddere claudis,
Auditum surdis, mutis laxare loquelam
Suetus, ad hoc etiam venisii, ut mortua membra
Lecto, sandapila, tumulo consurgere possint.
Quique etiam poenas suscepta in carne tulisti,
Sustentaus alapas, ludibria, verbera, vepres,
Postremo mortem, sed surrecturus, adisti,
Eripiens quidquid veteris migraverat hosiis
In jus, per nostrum facinus, cum femina prima
Prxceptum solvens culpa nos perpete vinxit.
. Qui cum te interitu petiit, nec repperit in te
39683 Quod posset proprium convincere, perdidit
! [omne,
Quod lapsu dedit Eva suo : chirographon illud,
Quod mihi germani, dun lubrica volvitur ztas,
Servatus tecum domini per dona probatur
Nec fama titubante pudor; te respicit istud
Quantumcunque bonum ; merces debebitur illi,
lile tibi ; sit laus, si labi noluit, ejus :
Nam quod nec potuit, totum ad te jure redundat.
Preterea, quod me pridem Reios veniente,
Cum Procyon fureret, cum solis torridus ignis
Flexilibus rimis sitientes * scriberet agros,
Hospite te nostros excepit protinus aestus
Pax, domus, umbra, latex, benedictio, mensa, cubile .
Omnibus at!'amen his sat przstat, quod voluisti
Ut sanctze matris sanctum quoque limen adirem.
$84 Dirigui, fateor, mihi conscius, atque repentcz—
D Tinxit adorantem pavido reverentia vultum.
Sortem, vincla, crucem, clavos, fel, missile, acetum, .
Nec secus intremui, quam si me forte Rebeccze
Israel, aut Samuel crinitus duceret Anna.
Quapropter vel te votis sive fine colentes,
Affectum magnum per carmina parva fatemur.
Seu te flammat:xe Syrtes, et inliospita tesqua,
Seu ceno viridante palus, seu nigra recessu
Incultum mage saxa tenent, ubi sole remoto
Concava longzvas asservant antra tenebras.
Seu te przruptis porrecta in rupibus Alpis,
Quo pervásus homo est, h:ec compensatio rupit.
Expers peccati, pro peccatoribus amplum
Fis pretium, veteremque novus vice fenoris Adam
Dum moreris de morle rapis; sic mortua mors est,
Sic sese insidiis quas fecerat ipsa, fefellit.
Nam dum indiscrete petit insontemnque reosque,
Egit ut absolvi possent et crimine nexi.
Quique etiam justos ad tempus surgere tecum
Jussisti eineres, cum tectis tempore longo
]rrupit festina salus, infussquce raptim
Excussit tumulis solidatas vita favillas.
Da Faustum laudare tuum, da solvere grates
Quos et post debere juvat. Te magne sacerdos,
Barbitus hic noster plectro licet impare cantat.
Succinctos gelido libantem cespite somnos,
b Auachoreta tremit, que quanquam frigora portet, 28 29»
Conceptum Christi nunquam domot illa calorem. .
e Qua nunc Elias, nunc tc jubet ire Joannes,
Nunc duo Macarii, nunc et Paplinutius heros,
C Nunc Or,nunc Ammon, nunc Sarmata, nunc Hilariom «» 8
Nunc vocat in tunica nudus te Ántonius illa, *
Quam fecit palma foliis manus alma magistri. -
4 Seu te Lirinus priscum complexa parentern est, «
Qua tu jam fractus pro magna szpe quiete
Discipulis servire venis, vixque otia somni
Vix coctos capture cibos, abstemius «vum
Ducis, et insertis pingis jejunia psalmis.
Fratribus insinuans, * quantos illa insula plana
8 Lib. 11, epist. 2, hiulcis arentkam rimarum flexibus
ferra perscribitur. Quod genus tropi antiquis usitatis-
simum. Varro Marcipore : Astrologi non sunt qui con-
scribillarunt pingentes celum. Virgilius :
12. Quo spectans Gregorius Nazianzenus in A«0lo :i sme
post reditum, Ἡλίου, inquit, περιενόουν τὸν Kappziowsm»
xai Ἰωάννου τὴν ἔρημον. Ἐ 56) καὶ τῶν οὕτω pomo, oi^
t0) τὸ υπερχοσμιον. -
4 Notissime sunt in mari Gallico insul:e ἀπ", 45
regione Antipolis oppidi provincie II Narbonensis »
D Lero et Ler:nus. llla Λήρων Straboni, Δηρώνη Ptole
mao : hzxc Lerina Plinio; utramque nominant Athi-
.,.Versà pulvis inscribitur hasta,
Lycophron : Πτεροῖσι χερσὸν αἰετὸς διαγράφων.
b Aut vocandi casu dixit, aut. Anaclioronia legen-
dum : cujus lectionis hiarent note in quibusdam -
libris. Anachoronia autem, ἀνα χωροῦντα. ea forma di-
cere potuit qua Juvenalis et Sidonius ipse Chirono-
monta.
* Etsi non defuere inter /Egypti monachos qui his
nominibus censerentur, tamen cum hos czteris om-
nibus przponat, dubium non videtur quin Eliam pro-
phetam et Joannem Baptistam designet : quos insti-
tuti sui duces ac principes przedicaht anachoret», ut
Hieronymus in Pauli Vita testatur, et Socrates lib. 1,
! Huic Sidonii locuin de insula Lerinensi sunt imi--
tati Cxesarius Arelatensis οἱ Ennodius Ticinensis. [lle
quidem tlomil. 25 (Bibl. PP. Paris. tom. 1l, pag.
$48): Beata, inquit, et feliz insula. Lirinensis, qum
.cum"^ parvula et PLANA. esse. videatur, innumerabiles
cus in ltinerario, et Ennodius in Vita Epiphanii :
Tolosa, inquit, regrediens sinqula sanctarum habita:io-
num loca visitavit. Medianas insulas, Stechadas, Lerum
ipsamque nu'ricem summorum montium planam Liri-
num. llli hodie nomen a S. Margarita, huic a S. IHo-
nnrato, qui in ea prin:us celeberrimi olim tot: Gallia
ceenobii fundamenta jecit; cui tertius ab Hono:ato
abbas prefuit Faustus, quem propterea priscum Li-
rini patrem voca!, quia hoc tempore non abbas, scd
episcopus erat Reiensis.
(amen ΜΟΝΤῈΒ ad calum misisse cognoscitur. Iste vero
in Vit. B. Epiphauii Ticin. (inter opp. Sirmondi tom.
l, pag. 1668), Medianas insulas, ait, Stoechudas, Le-
fum, ipsamque nutricem. summorum MONTIUM PLANAM
Lerinwun adiit. |
CARMINA.
A Concionaturum ! plebs sedula circumsistit,
, eeelum montes : 488 sancta ^ Caprasi
j, δ juvenisque Lupi: qus gratia * patrem
onoratum ; fuerit ? quis Maximus ille,
| cujas monachosque antistes et abbas
cessor agis : celebrans quoque laudibus illis
zucherii venientis iter, * redeuntis Hilari.
mmissus populus tenet, et minor audet
! tumidos majorum temnere mores.
llicitus curas, qua languidus esca,
regrinus vivat, quid pascat et illum,
'rura cui tenuat sub compede carcer.
» funeribus mentem distractus humandis,
functi si pauperis ossa virescant
ium fers ipse ad busta cadaver.
inspiculs ^ gradibus venerabilis ΔΓ
722
Exposite legis bibat auribus ut medicinam.
Quidquid agis, quocunque loci es, semper mili
(Faustus,
Semper Honoratus, semper quoque Maximus esto.
CARMEN XVII.
INVITAT j OMMATIUM Y. C. AD NATALEM DIEM $UORUM.
Quattuor ante dies, quam lux Sextilis adusti
Prima spiciferum proferat orbe caput,
Natalis nostris decimus sextusque coletur,
Adventu felix qui petit esse tuo.-
Non tibi gemmatis ponentur prandia mensis,
Assyrius murex nec tibi sigma dabit.
Nec per multiplices abaco splendente cavernas
n religiose vite magistrum habuit Honora- B ctores docent. Prud2niius de S. Hippolyti ecelesia ,-
um, ut in llilari Arelatensis Vita scriptum
lica in insulis conversatione degentem. Venera-
, Eucherius in libello de Laude eremi ait,
veteribus sanctis parem.
copi postea Tricassini. Éucherius ibidem, de
isula : [Tec habuit reverendi nominis Lupum,
illum ex tribu Benjamin Lupum retulit.
»ensis monasterii, ut diximus, auctorem. '
is de eadem insula : Digna que MHonorato
undala sit ; que tanti instituti tantum nacta sil
apostolici spiritus vigore el vultus honore ra-
: digna qua: illum suscipiens, ita emitteret : ad
m scilicet Arelatensem, ad quam ab insule
ira evectus est.
orati in monasterii praefectura Successor,
5 inde Reiensis. Eucherius de IHlonorato :
mc successorem ejus tene(. Maximum nomine
quia pos; ipsum meruit ascisci. Faustus de
: Dignus cui primus ille fundator gubernacula
is navis post se moderanda committeret. Haec
seudepigrapha Eusebii Emiseni howilia de S.
, quam ut fausto vindicandam putem: hic
18 inter czetera persuadet : Merito, inquit, se
»utet beata illa insula ex hoc uno atque. unico
licet multum erubescat ex altero, Significat
rinum insulam duos lteiis episcopos dedisse :
m, de quo jure gloriari possit, et Faustum
e quo erubescat, Qua: verba de Fausto preter
) ipsum nemo usurpasset.
cessit enim Maximo Faustus, primum in mu-
batis, cum Maximus a Lirinensi pricleciura
nsen cathedram ascitus est. Deinde iterum
opátu, eum mortuo Maximo Reiorum episco-
abbate creatus est. lta ergo et monaciios
, et urbem ejus post illum rexit.
1 Lugdunensis postea episcopi. Lirinensis suz
onis testis est Eucherius ipse in libello de
1$ eremi. Equidem, inquit, cunctis eremi locis
rum illuminantur secessu, reverentiam debeo :
e tamen Lirinum meam honore com lector, qu&
si nau[ragiis mundi e[fusos piissimis ulnis rece-
wientes. —
scopi Arelatensis. Innuit Hilarium Lirinensem
j,bis incoluisse ; quod verum est. Primum :
n Honorati precibus evictus eo secessit , ibi-
jusndiu vixit cum Honorato. Quem deiude ad
Bsenr cathedram translatum cum ipsius rogatu
insula secutus esset, pristino taudem eremi
captus, Lirinum rediit, quo tempore Euche-
ántem de laude eremi libellum Hilario scri-
lí haec omnia confirmat : et Hilarius ipse ho-
5 sancto flonorato.
ie enim sedentes in cathedra tribunali concio-
iebaut : quod ritualium quoque librorum au-
Fronte sub adversa gradibus sublime tribunal
Tollitur, antistes przdicat unde Deum.
Eumdem etiam Grxcis morem fuisse, et hodiernus
eorum mos ostendit, et quod de Chrysostomo a So.
crate et aliis, ut peculiare proditum est, illum in
ambonem conscendisse ut a plur bus audiretur.
Concionabantur ergo pro gradibus arz, intra cau-
cellos, qui βῆμα seu ἑερατεῖον, loc est. tribunal, sive
sacrarium dirimebant a capso, quod illi ναὸν appella-
bant. Hunc enim locum indicat Gregorius theologus,
cum de Constantinopolitanis concionibus suis loquens
in.oratione ad episcopos 150, cancellos ab auditorum
sese impellentium turba vim passos scribit, his ver-
bis : Χαίρετε τῶν ἐμῶν λόγων ἐρασταὶ, xai σύνδρομοι
συνδρομαὶ, καὶ γραφίδες φανεραὶ, καὶ λανθάνουσαι, καὶ ἡ
βιαζομένα κιγχλὶς αὕτη τοῖς περὲ λόγον ὠθιζομένοις.
i Neque hoc przttereundum eam olim fuisse diviui:
verbi reverentiam, ut stantes, non sedentes, quod
C passim hodie fit, sacras conciones audirent. Áuctor
imprimis Augustinus, in sermone de honestate cle-
ricorum, et homilia 260. Et colligi licet ex libro 1v
Optati Milevitani, qui populum in ecclesia negat ha-
bere sedendi licenuam. ita et Constantinum Magnum
Eusebius libro Vitas 1v, ὄρθιον ἑστῶτα, stantem inter
ceteros, oranti sibi aures dedisse testatur, cum.
sequum diceret, ut stando divina audiantur, ἑστῶτα
γὰρ ὑπαχούειν τῶν θείων ὅσιον. Nec tamen inficias eun-
dum sua etiam auditoribus sedilia olim fuisse in
quibusdam ecclesiis. Hoc enim docet, aptiusque ad
attentionem judicat idem Augustinus in libro de Ca-
techizandis rudibus, cap. 15. Longeque, ait, consul-
tius in. quibusdam transmarinis ecclesiis, non solum
. antistites 354 sedentes. loquuntur. ad. populum, sed
ipsi etiam populo sedilia subjacent , ne quisquam in-
firmior stando lassatus a saluberrima intentione aver-
latur, aut ctiam cogatur abscedere.
| Ommatium Ruricii socerum docuit nos carmen
41, quoloco Arvernum illum fuisse monuimus. ldem
de Ommatio juniore, qui Turonorum antistes fuit ,
monet Gregorius lib. x Historie. Hunc vero Sido-
nius suorum natalem celebrans invitat pulcherrimo
epigrammate : quod quidem Martino Dumiensi olim :
episcopo ita probatum est, ut triclinio suo, paucis
inutatis, describendum curarit in hunc modum.
B. MARTINI DUMIENSIS EPISCOPI.
- ]N REFECTORIO. |
Non hic auratis ornantur prandia fulcris,
Assyrius murex nec tibi sigma dedit.
Nec per multiplices abaco splendente cavernas
Ponentur nitidse codicis arte dapes.
Non seyphus hic dabitur, rutilo cui forte metallo
Crustatum stringat tortilis ansa latus.
Vina mihi non sunt Gazetica, Chia, Falerna,
εἰρη Sbrapteno palmite missa bibas.
Sed quidquid tenuis non cuthplet copia mengse,
Suppleat lioc petimus grátia piena tibi.
185
Argenti nigri pondera defodiam.
Nec scyphas hic dabitur, rutilo cui forte metallo
Crustatum stringat tortilis ansa latus.
Fereua sunt nobis mediocria, non ita facta,
386 Mehsure ut grandis suppleat ars pretium.
Non panes Libyca solitos ftavescere Syrte
Ac(ípiet * Galli rustica mensa tui,
Vina mihi non sunt 5 Gazetica, Chia, Falerna,
Quaque Saseptano palmite missa bibas.
€ Pocula non bic sunt illustria nomine pagi,
Quod posuit nostris ipse Triumvir agris.
Tu tamen ut venias , petimus : dabit emnia Christus
4 Hic mihi qui patriam fecit amore tuo.
CARMEN XVIII.
* DE BALNEIS VILLE 804 SUPRA LACUM POSITA.
8i quis Avitacum dignaris visere nostram,
Non tibi displiceat : si quod habes placeat,
ZErula Baiano tolluntur culmina cono,
Parque cothurmato vertice fulget apex.
Garrala Gauranis plus murmurat unda fluentis,
Contigui collis lapsa supercilio.
Lucrinum dives stagnum Campania nollet,
JZEquora si nostri éerneret illa lacus.
Iifud piniceis ornatur littus echinis,
Piscibus in nostris hospes utrumque vides,
Si libet, et placido partiris gaudia corde,
SIDONII APOLLINARIS
A Quisquis ades, Baias tu facia hic animo.
724
387 CARMEN XIX.
TETRASTICHUM SUPRA PISCINAM.
Iptrate algentes post balnea terrida fluctus,
Ut solidet calidam frigore lympba cutem.
Et licet hoc solo mergatis membra liquore,
Per stagnum nostrum lumina vestra nalant.
CARMEN XX.
1 AD SORORIUM $UOM ECDIGIUM.
Natalis noster nonas instare Novembres
Admonet : oecurras non rogo, sed jubeo :
Sit tecum confux, dno nunc properate ; sed illud
Post annum optamus tertius ut venias.
CARMEN XXI.
DE PISCIBUS NOCTE CAPTIS.
Quattuor hac primum pisces nox insuit hamis.
Inde duos tenui, tu quoque sume duos.
Quos misi sunt majores : rectissimus ordo est.
Namque animg nostra portio inajor eras.
988 Solis Apollinaris Sidonius Pontio Leoniie
salutem.
Dum apud €& Narbonem quondam Martium dictum,
sed nuper factum, moras neclo , subiit animum quos-
piam secundum amorem tuum hexametrós concinnare,
quibus lectis oppido scires , etsi utrique nostrum dispa-
* |d est ὑοῦ Legdenensis. De Sidonii enim parra — mus enim ex Dionis 46 Lugdunensis coloni; dedu.
cogor a doctissimo Savatoné qui Arvernum facit, C cends triumviros fuisse Silanum, Lepidum et Plan-
dissidere. Cum religio sit aliter sentire quam Sido-
nius ipse sinifiet, qui sé passim Lugdunensem te-
staimr, ut lib. 1. epist. 5 οἱ 8; lib. tv, épist. 25, car-
mine &, 15. Apollinaris avi tumulum non in Arvernis,
ut eidem videbatur, sed in Lugdunensi agro fuisse
jam ostendimus ex epist. 12, lib. m. Numc Árvernum
orte Sidonium nos foisse hic locus indicot, cum
Galluin se nominat, diversam sibi, quam Ommatio
Arverao, id est Aquitano, patriám signifléans. Aqui-
tanog enim a Gallis itla setas distinpguebat. Sulpicius
Beverus Historie nu: Sed im nostris, idquit, id est
Aquitanis, Gallis ac Britannis. indecens virum. Au-
. Sonius in Arelate,
| ^» populos alfos et menia ditas :
Gallia queis fruitur, grémloqué Aquítauia lato.
Eoque spectat, quod in AEthici Hinerario descriptum
iter est de 19 Aquitania in Gallias, a Burdegala
Augustodunum. Hoc itaque sensu, Gallam se Sido-
uius, quia Lugdunensis; Ommaiium vero, qoia Ar-
vernus erat, Áquitanum quideu, sed non Gallum
vult intelligi : quemadmodum apud Severum eumdem
In dialogis , quidam re ac nomine Gallus, ait se ho-
minem Gallum inter Aquitanos verba facturum : quio
nimirum Aquitani ea quam dixi notione Galli noa
Tan e.
b Gazetum vinum Isidoro, a regione unde defertur,
hoc est a Gaza Palzstinz : ut Sareptanum a Sarepta
SNidoniorum, qued Σερεφϑῖνον οἶνον appelfat Alexan-
d«r Trallianus. Utr&mque eelebrant Corijpus lib. ni
et Fortunatus lib. iv de Vita Martini. Gazetam vero
Gregorius Turom. de Gloria eonfessorum 65, et Se-
nator xit Variar. 19.
- * De Arvernorum vinis non loquitur. Alioqui quo-
modo if Arvernis vina nou essent, qud Arvernorum
erant? sed de Lugdunensibus patrize sug. Quemnam
vero Lugdunensium pagum vinetis celebrem dicat,
Cui Triumvir nomen imposuit quc&rendum est. Sci-
cum, et multa ab illis potuisse nomina derivari.
ὁ Apud Arvernos, Alibi ergo natus, qui luc pos ea
migrarit. Quare maneat Sidonium ortu Logdunen-
sem, conjugio et cathedra Arvernum fuisse. Mec in-
dignentur Árverni nostri non totum sibi concedi,
qui meNore illius parte potiti sunt eum ez fuerit Si-
donii dignitas et splendor, quo non utiicam patrizm
illustrari par era!.
€ Avitacum villam, ejusque balneas et piseinam
copiose descripsit epist. 2, lib. it.
f Ecdicii soróre fuit Papianilla, uxor Sídónii. Sidonii
ergo sororius Eedicius; Ecdicii vero cognatus Si.fonins.
Sororius enim proprie frater uxoris, c tus vir
sororis. Quare inter se opponuntur, ut in antiquo
lapide Brixiz: : CocNATUS DULGISSIMUS SOROBIO ANAN-
TISS1MO.
€ Vetus inscriptio nondum vulgata Narbone, in q'a
singulares littere Coloniam Juliam Paternam Narbo-
nem Martium denotant. His enim nominibus in aliis
quoque monuuientis ornatur :
C. MANLIUS C. F
PAP RUFÜS UMBER EXS.
DECURIA LICTORUM VIATO
RUM QUAE EST C. I. P. N. M
FECIT SIBI ET SUIS
Sed Juliam Paternam de Julii C:esaris nomine, qui
coloniam eo, ut Suetonius narrat, iterum deduxit,
appellatam fuisse ambigit nemo. De Martii autem
cognomento , qui a Q.
primum colonia fuerat, derivahdum cénset, et mani-
festis, ut alii docuere, rationibus revimcuntur, et δὰ -
versantem habent hoc loco Sidonium , quí non olj-
.Scure ad Martem refert. Eo eniti spectans, Narbo-
nem reipsa Martium nuper factum ait, com acerri-
mam Gothorum obaidionem de que iterum earmine
sequenti, fortissime sustiguit.
artio , quo consule deducta -
CARMINA,
726
juo. pinaculum locie lar (amiliaris colitur, nan A Sudati de rere meri : egpul aurea rumpunt
(am nobis animum. diesidere quam patrinm..
mgo hie Dionysium. μον triuwnphi Indici obla-
a marcentem ; habes et Phoebum, quem tibi jure
inquilinum (actum consiat ex. wumine : illum
Phebum, * ÁAnthedii mei perfamiliarem, cujus
vir pre(íactus, non modo musicos quosque. ve-
Um geometras, ariihmaticos et astrologos diss
ríe supervenit. Siquidem nullum hoc exacius
um habere censuerim, quid sidera zodiaci obli-
tid. planetarum vaga , quid exolica sparsa pra--
Jam ita, ul sic dixerim, his membris philoso -
wet, u! videatur mihi Julium Firmicun, Sam-
n, Julianum Vertacum, Fullonium Saturninum,
majheseos perilissimos conditores absque inier-
Cornua, et indigcnam jaculantur fulminis ignem.
Sumpserat hoc primum nascens, cum Lransiit olim
In patrium de matre femur ; fert tempus utrumque
Veris opes , rutilosque ligat vigdemia flores.
Cantharus οἱ thyrsus dextra Levaque feruntur :
Nec tegit exsertos, sed tangit palia lacertos,
Dulce natant oculi, quos si fors vertat in hostem,
Altonitos solum dum cernit inebriat Indos.
Tum salebris saliens quoties se concutit axis,
Passim deciduo perfunditur orbita musto.
Bassaridas, Satyros, Panas, Faunosque docebat
Ludere Silenus , jam numine plenus alumno,
Sed compius tamen ille caput; nam vertice nudo
- Amissos sertis studel excusare capillos.
igenio lantum suffragante, didicisse. Nos vesti- B Corniger inde novi Ganges fit pompa triumphi.
iring: ipsius adorantes , coram canoro cycno
anserem profitemur. . Quid te amplius moror ?
(nam, quo jure amicum decuit , meam [aci :
8.9 sciens , vel smnaieriam tibi esse placiturau,
t£ solido poema displiceat.
CARMEN XXII.
* BURGUS PONTI LEONTII.
iik i!abulum regis , Busiridis oras,
«e mensas, et Taurica regna Thoantis,
aei iagenio fraudatum luce cyclopem ,
"ἢ frentis campo per concava montis
pe tramíosei tenebrosum luminis satruwm,
à, siquis Dargum taciturus adisti :
ian carmen non passim laxet habenas
'» €& hie tétis non paadat carbasa faadi ;
Tamen tantes nén laudand ere penates
y Mepieeris : resonat sine voce voluntas :
| te tacitum livere silentia elamant.
age, Pieriae Erato mihi percute chordas :
sat Satyri, digitumque pedemque moventes,
et tremulo non rumpant cantiea saltu.
| ferte Dryas, vel quidquid llamadryas ua-
[quem
5 sibimet festuni plausere Napzis,
nt inodo, Burge, tibt, vel Naidas istic
& Chorus ainie doce, cue forie Gatumna
sente venis, pontumqnue in flumine eulcas.
"itur causas Erato, laribusque sit ede
ἔθ : tentum non est sine praesule culmen.
sagitiferas Evan populatus Erythras,
isuratas cogebat ad eseeda tigres :
duplicem qua temo racemifer arcum ,
woidus ipse sedet curru : madet ardua cervix
pr poetam alibi dizit; bic poetarum collegio
im facit.
ra zodiacum posita. Tres enim Sidonio stel-
&es : planet», qui suis im orbibus vogantur ;
»diaci, qu:» duodecim ejus signis contineu-
reliqua extra 20discum , qua propterea exo-
inat, quasi ἔξω τοῦ ζωδιακοῦ.
* Burgi Paulinian:e, quam hoc idyllio descri-
jen antiquum hodie manet; Burgum enim
vocant, ad Duranii fluminis ripam, non pro-
- -
Cernuus impexam faciem stetit ore madenti , et
Arentes vitreis adjuvit fletibus undas.
Conjectas in vincla manus post terga revinxit
Pampinus ; hic sensim captivo bumore refusus
Sponte refrondescit per brachia roscida palmes:
Nec non eti rapti conjux ibi vincta mariti
]t croceas demissa genas, velitaque recondi
Lampade, cum solis radiis aurora rubebat.
Adfuit bie etiam post perdita cinnama phoenix,
Formidans morlem sibi non superesse secundam.
Succedit captiva cobors, quz fercula gazis
: Fert onerata suis : ebur hic, hebenusque, vel aurum,
Et nivez piceo rapta dé pectore bacca
39.1 Gesntur; quicunque nihil sustentat odoris,
C Mittitur in nexus. Videas hic ipsa placere
Supplicia, es virides violis lialare catenas.
Ultima nigrantes incedunt praeda elephanti.
]nformis cui forma gregi ; riget hispida dorse
Vix ferrum passura culis : quippe improba cratem
Nativam neo tela forant, contracta vicissim
Tensaque terga feris crepitant, usuque cavendi
Pellunt excussis impaetum missile rugis.
Jamque iter ad Thebas per magnum vietor agebat
Aera, et ad summas erexerat orgia nubes :
Cum videt Aonia venientem Delien arce.
Grypas et ipse tenet : vultus his laurea curvos
Fronde lupata ligant, hederis quoque cireunplexis
Pendula lora virent ; seneim fera subvelat alcs
Aerias terraque vias, no forte citate
Alaram strepitu lignosas frangat habenas.
.JEternum nitet ipse gonas : crevere corymbis
Tempora , et auratom verrit coma cencoler axem.
L:zva parte tenet vasta dulcedine rsuesm
€:lato Pithone lyram, pars dextra sagittas
cul ab illius e& Garumae coafluentibus. De Leontio
autem , in cujus gratiam bxc scripsit , dietum epist.
41 et 12 lib. vin. Burgi vocis Grzca est origo. Glossa-
rium vetus : Πύργος, fnis, burgts. Inde Yvo-
carunt Romani turres seu turrita. propugnacula in
limitibus constita. Ab his porro, similia omnia mn-
nitiora loca burgorum quoque nomen tuleruut. Neque
ralio alia irenda eur ita Burgum suam appellarit
Pontius Paulinus conditor , cum banc ipssm prodat
tota ejus descriptio. ν
791
Continet , atque alio resonantes murmure nervos.
lbant Pimpliades pariter, mediumque noveno
Circumsistentes umbrabant syrmate currum.
Pendet per teretes tripodas Epidaurius anguis,
Diffusus sanctum per colla salubria virus.
^ [lic et erinisatas jungebat Pegasus alas,
Portans doctiloquo facundum crure Creontem.
Ut sese junxere chori , consurgit uterque
Fratris in amplexus; sed paulo segnior Evan,
399 Dum pudet instabiles, si surgat, prodere plantas.
'Tum Phoebus : Quo pergis? ait : num forte nocentes
Bacche petis Thebas? te cretus Echione nempe
Abnegat esse deum; linque iis, rogo, mcenia, linque;
Et mecum mage flecte rotas; despexit Agave
Te colere, et nosmet Niobe ; riget inde superbum,
Vulnera tot patiens, quot spectat pignora ventris.
Optantemque mori gravius clementia fixit.
Parcere 8806 malum est , sensumque inferre dolori.
lpsa autem nato occiso Pentheia mater
Amplius ut furiat, nunquid vesana futura est?
Ergo nec Aonios colles habitare valemus,
Cum patris exstincti thalamis potietur adulter ,
Frater natorum, conjux genitricis habendus ,
Vitricus ipse suus. Cordi est si jungere gressum ,
Dicam, qua pariter sedem tellure locemus.
b Est locus, irrigua qua rupe Garumna rotate,
Et tu, qui simili festinus in :equora lapsu
Exis, curvata Durani muscose saburra ,
Jam pigrescentes sensim confunditis amnes.
Currit in adversum hic pontus , multoque recursu
Flumina quas volvunt, et spernit et expedit undas.
Αἱ cum summotus lunaribus incrementis
Ipse Garumna suos in dorsa recolligit zestus,
Precipiti fluctu raptim redit, atque videtur
In fontem jam non refluus, sed defluus ire.
Tum recipit laticem, quamvis minor ille, minore
Stagnanti de fratre suum, turgescit et ipse
Üceano, propriasque facit sibi littora ripas.
Hos inter fluvios, uni mage proximus unde est
393 /Etbera mons rumpens, alta spectabilis arce,
Plus celsos habiturus heros, vernamque senatum.
Quem generis princeps Paulinus P^ntius nlim,
Cum Latius patrie dominabitur , ambiet aliis
Monihus, et celsze transmittent aera turres.
Quarum culminibus sedeant commune micantes
Pompa, vel auxilium ; non illos machina muros
Non aries, non alta strues, vel proximus agger,
Non quz stridentes torquet catapulta molares,
Sed nec testudo, nec vinea, nec rota currens,
Jam positis scalis unquam quassare valebunt.
Cernere jam videor quz sint tibi, Burge, futura.
Diceris sic; namque domus de flumine surgunt,
Splendentesque sedent per propugnacula therm:».
Hic cum vexatur piceis aquilonibus zestus,
Serupeus asprata latrare crepidine pumex
^ Rectius alii, Hic et crinisatas :
Pegasi crinibus natas.
155 ^ Topothesia conflueniiumn Duranii et Ga-
rum, ubi sitam diximus Burgum in ripa Duranii
tanquam ex ipsis
SIDONIL APOLLINARIS
À Incipit; at fractis saliens e cautibus nitum
Ὁ
Excutitur torrens, ipsisque aspergine tectis
Impluit, ac tollit nautas, et sepe jocoso
Ludit naufragio; nam tempestate peracta
Destituit refluens missas in balnea classes,
Ipsa autem quantis, quibus aut sunt fulta columnis Ὁ
Cedat puniceo pretiosus livor in antro
Synnados, et Numadum qui portat eburnea saxa
Collis, et herbosis 40:8 vernant marmora venis.
Candentem jam nolo Paron, jam nolo Caryston.
Vilior est rubro qux» pendet purpura saxo.
Et ne posteritas dubitet, quis conditor exstet ,
Fixus in introitu lapis est : hic nomina signat
Auctorum; sed propter aqua, et vestigia pressa
3944 Quas rapit , et fuso deterget gurgite ceenum z
B Sectilibus paries tabulis crustatus ad aurea
Tecta venit, fulvo nimis abscondenda metallo.
Nam locuples fortuna domus non passa latere ,
Divitias prodit cum sic sua culmina celat.
Jigc poet aesurgit, duplicemque supervenit sjedenrm
Porticus, ipsa duplex, duplici non eogaita plaustrem
Quarum unam molli subductam vertice curvae
Obversis paulum respectant cornibus 815.
. Ipsa diem natum cernit sinuamine dextro,
Fronte videns medium, lz:vo visura cadentem.
Non perdit quidquam trino de cardine coeli,
Et totum solem lunata per atria servat.
Sacra tridentiferi Jovis hic armenta profundo
Pharnacis immergit genitor; percussa securi
Corpora cornipedum, certasque rabescere plagas
C Sanguineo de rore putes ; stat vulneris horror
Verus, et occisis vivit pictura quadrigis.
Ponticus hinc rector numerosis Cyzicon armis
Claudit ; at hinc sociis consul Lucullus opem fert,
Compulsusque famis discrimina summa subire,
Invidet obsesso miles Mithridaticus hosti: -
Enatat hic pelagus Romani militis ardor, '
Et chartam madidó transportat corpore siccam.
Desuper in longum porrectis horrea tectis
Crescunt, atque amplis angustant fructibus sedes
Huc veniet calidis quantum metit Africa terris ,
Quantum vel Calaber, quantum colit Apulus acer,
Quanta Leontino turgescit messis acervo,
—.. Quantum Mygdonio committunt Gargara selco ,
Attica Triptolemo civi condebat Eleusin ,
Cum populis hominum glandem linquentibus olim
Fuiva fruge data jam s:ecula fulva perirent
Porticus ad gelidos patet hinc zstiva triones.
Hinc calor innocuus thermis biemalibus exit,
Atque locum tempus mollit ; quippe illa rigori
Pars est apta magis; nam quod fugit ora leonis;
Inde Lycaoniz rabiem male sustinet ursz.
Arcis at in thermas longe venit altior amnis,
Et cadit in montem, patulisjue canalibus actus,
^
sive, ut Gregorius ad hodiernum fere sonum lib,
viii nuncupat, Dorononia. Nunc enim Dordoniam υἱ.
cunt.
7298
3955 Quantum, qua tacitis Cererein vencrata chour«it
CARMINA.
ifert clausum cava per divortia flumen.
duum ad solem, post horrea, surgit opaca
minis hiberna domus; strepit bic bona flamma
tas depasta trabes; sinuata camino
is perit unda globi, fractoque flagello
, ^ lentatum per culmina tota vaporem.
iata dehinc videas, quz conditor ausus
; Palladiis textrina educere templis.
Isi quondam conjux veneranda Leonti , .
n ulla magis nurus unquam Pontia gaudet
; pro sorte viri, celebrabitur zede
jas vacuasse colus, vel serica (ila
inas torsisse leves, vel stamine fulvo
intis fusi mollitum nesse metallum.
us post hinc rutilat quz» machina junctis,
eutitorum primordia Judzorum.
ium pictura micat, ríec tempore longo
iata suas turpant pigmenta figuras.
is ad I:evam ? te porticus accipit ampla
Virectis curvata viis; ubi margine summo
et arctatis stat saxea silva columnis.
lubilibus patet hinc ccenatio valvis.
euripus propter; cadit unda superne
res pendente laco, venamque secuti
inveniunt nantes ccnacula pisces.
s erigitur vel prima, vel extima turris.
it hic dominis hibernum sigma locare ;
onspicuo residens in culmine, szepe
n nostris musis simul atque capellis
m montem lauri : spatiabor in istis
999, hic trepidam credam mihi credere -
[Daphnem.
orte gradus geminam convertis ad Arcton,
88 in templa dei, qui maximus ille est :
redolent junctis apotheca penusqne.
ltus tu frater eris. Jam divide sedem,
5 mihi fonte meo, quem monte fluentem
multicavus spatioso circite fornix.
t hic cultu, dedit huic natura decorem.
im placuisse placet, non pompa per artem
sultanti non comet malleus ictu
iec exesum supplebunt marmora tophum.
| Castalize nobis vice sufücit unds,
dives habe : colles tua jura tremiscant.
780
A Captivos hic solve tuos, et per juga Burgi
L:eta relaxat: fiant vineta catensg.
Confirmat vocem jamjam prope sobrius istam
Silenus, pariterque chori cecinere faventes.
Nysa vale Bromio, Phoebo Parnasse bivertex.
Non illum Naxus, non istum Cyrrha requirat :
397 Sed mage perpetuo Burgus placitura petatur.
Ecce, quoties tibi libuerit pateris capacioribus hila-
rare convivium, misi quod inter scyphos εἰ amystidas
[uas legas. Subveneris verecundiam mee, si in sobrias
aures isla non venerint ; nec injuria hoc ac secus atque
equum est flagito : quandoquidem Baccho meo judi-
cium decemvirale passuro, tempestivius quam convenit
tribunal erigitur. Si quis autem carmen prolixius eate-
nus duxerit esse culpandum, quod epigrammatis exces-
serit paucitatem, istum liquido patet, neque balmeas
Etrusci, neque Herculem Surreniinum, neque b. comas
Flavii Earini, neque Tybur Vopisci, neque omnino
quidquam de Papinii nostri silvulis lectitasse : quas
omnes descriptiones vir ille prejudicatissimus , non
distichorum aut. tetrastichorum. stringit. angustiis, sed
potius, ul [yricus Flaccus in. artis poetice volumine
precipit, multis iisdemque purpureis communium pan -
nis semel inchoatas materias decenter. extendit, Heec
me ad defensionis exemplum posuisse sufficiat, ne hee
ipsa longitudinis deprecatio longa videatur. Vale.
CARMEN XXIII.
C * NARBO. AD CONSENTIUM V. C. CIVEM NABBONENSEM.
Cum jam pro meritis tuis pararem
Consenti , columen decusque morum,
398 Vestro laudibus hospitalitatis.
Cantum impehdere pauperis cicutze ;
Ultro in carmina tu tubam recludens ,
Converso ordine, versibus citasti
Suetum ludere sic magis sodalem.
Paret musa tibi; sed impudentem
Multo cautius hinc stylum movebit.
Nam cuní carmina postules diserte,
Suades scribere, sed facis tacere.
; Nuper quadrupedante cum citato
Ires, 4 Phocida, Sextiasque Baias
' tubulos nimirum parietibus impressos , ut J) bilissimos et doctissimos tulerit, hunc ipsum ad quem
'Seneca epist. 90. Atque ita legendus , Intel.
ique Plinius junior lib. n, epist. 17 : Adhe-
titorium membrum , transitu interjacente ; quod
tm εἰ tebulatum, conceptum. vaporem salubri
mento huc illuc digerit et ministrat.
reposui, pro Cumas ΕἸ. Sabini, quod antea
if. Neque dubia emendatio, cum Silva Papi-
b. i ' argumentum sit Coma Earini : de qua
alis exstat epigramma, lib, rx.
)nius Narbonem olim profectus, cum liuma-
ceptus habitusque esset a Consentio, decre-
piti suo gratiam suis versibus rependere;
lor ille aliquot carminum eclogis Sidonium
vit. Tum ergo carmen hoc ad illum misit, .
'bonem mirilicis laudibus, sed non alia re
ommendat, quam quod Consentios cives no-
scribit, et ejus patrem : qüorum utriusque merinit
lib. ix, epist. 15; ad filium autem data est epist. 4,
lib. vin.
4 Massiliam et Aquas Sextías. Massiliensium urbem
ἃ Phoczensibus Ásiz populis conditam constat. Aliud
autem fuerunt Φωχαεῖς, Phocxenses, a Phoczea urbe
Asiz ; aliud Φωκεῖς, Phocenses, a Phocide, qu:e regio
fuit in Hellade. Sed multi, etiam antiqui, Phocenses
et Plhiocidem nuncuparunt, ex qua orti Massilienses,
vel nomuia confundentes, vel historiam. Balas autem
calidas omnes aquas dicebant, ab illis Campanis
omnium, ut Eunapius scribit, toto orbe nóbilissimis.
Quare Aquis Sextiis, quod in iis thermz essent, id
etiam nomen obtigit. Sextias autem a Sextio Calvino
dictas, qui primus urbem illam muro cinxit, omnes
consentiunt, Ejus porro colonis qus metropolis
est provinci»e 1 — Narbonensis, egregium — hoc
18ὶ
Jilustres titullsque prolilsque
Urbes, per duo consulum tropea
(Nam Martem tulit ista Jultantm,
Et Bruto: dace nautitum fürotem ,
Ast liec "Teatonicas eruentx pugmas,
Erectum et Marium cadente Cimbre);
Misisti mihl multiplex poema,
Doctum,, nobile, forte, delicatum.
]bsné hesametri superbientes ,
EX vestigia juncta, sed minora,
Per quinos eligi pedes ferebant.
Misisti et triplicis metrum troehai,
Spondoo comitante, daelyloque ,
Dulces hendecasyllabos , tuumque
Blande fesere Sollium ligasti.
Usoram petimurque , reddimusque.
New qued carmine pro tio rependo,
Hoe centesima laudum tuarum est.
Quid primum veneror, eolamque pro te?
$99 Ni fallor, pastrism, pairemque juxta.
Qui quanquam sibi vindicare summum
Possit jure locum, tamen necesse est
làm vineere, que parit parentes.
. Selve, Narbo, potens salubritate,
Uzrbo et rure simul bonus videri,
Muris, civibus, ambitu, tabernis,
Portis, porticibus, foro, theatro,
Delubris, capitoliis, monetis,
Tbhermis, arcubus, horreis, macellis,
Pratis, fontibus, insulis, salinis,
Stagnis, flumine, fiércó, pénto, pento.
Unus qui venerere jure divos,
lenezum, Cereret&, Pulém, Minervam
Spicis, palmite, pescuis, erpetis.
Solis fise viris, té& éxpetitó
Nature auxilio, proeut felletis
Promens montibus altius excgmen,
Non te fossa patefts, iíec hiepidarum
monimentum exstat Roma in antiqua basi status.
L. ANTONIO
EPITYNCHANO
LICTORI DEC. CURIA
TI QU/E SACRIS
PUBLICIS APPARET
. COLLEGI FABRUM
NUARTORUM OSTIS
SEVIRO AUG. IS PROVINC
NARBONENSI COLONIA
AQUIS SEXTIS
^'f'estulis in varios eolores tincti5, quales in
rotis pavimehtis, de quibus Statius in Tiburtino
Opisci, et Plinius lib. xxxvi, cap. 20 : Sosas Per-
ni slaluit. quem vocant asaraton &con, quonium pur-
famen σῶμα in pavimento, queque everri olent, ve-
Inti relicta fecerat parvis testalis linctísin varios colores.
b 'Tlieodoricus Ju«lor, Theedorici Magni fllius, de
480 epistola 2. Gothi enim cum Ataulfo duce Gallias
ingressi Narbonem quoque occupassent, inde sub-
moti sunt a Constantio eomite, anno, ut ex Okosio
et [datio colligitur, 446. Post h:»c Theodoricus pater,
Aquitania nou contentgs, Narbonem longa illa obsi-
dione cinxit, qux hoé loco describitur, sed repulsus .
1
SIDONII APOLLINARIS
A Oljeciu sudium coronat agger.
Non tu marmora, braeteam, vitremque,
Non testadinis Indic: nitorem,
Non si quas eboris trabes refractís
Rostris Martarici dedere boerri,
Figis maeibus, sufessqwe portas
Exornas * asareWeis lapillis.
Sed per semirutes superbas. arcee,
Ostendensg veteris decus duelli,
Quadsatos geris ictibus molares,
A400 Laudandis petiosfor. ruinis.
Sint urbes alix sit minaces,
Quas vires hamites per alta condwnt,
Et per przeipites locata cristas
Nunquet facia cs»sa glorlentur.
B Tu pulsate places, fidemque fortes
Oppugnatie possa pablieavit.
b Hinc te Martias ille rector, atque
Magno patre friof detus Getsrum,
RomdtH* columen saletque gentis,
Theodoricws sut, Sibiqane fidum
. Adversos prébat snée fer semultus.
Sed nou hiné vileufé lorte Urrpis,
Quod te meehina crebta perforsvh.
Namque in corpére fortium virorum
Laus est »niphor smplior, eiedtrit.
In castris Murathéhiis fniéretteny
Vulnus noti Habuisse, grándé protraw en.
Inter PubHeof tatit (eroees,
Trunco Muefüs ertíinef δον δ.
C valet Ciessris opprithénte Magie,
Inte τοὶ faeies ab hoste tutas,
Lustüs Θένα fuit tfragis decoras.
Laus est árdus ΘΑ sudtiner?.
]gnavis, titidis, et Hfiprobaus
c Multum fftipittt- otiosa. νἱρι δὲ.
Quid quod Cuexitribug feráx. creatis,
Felix prole vifttm, Simul dedisti
4 Nato cüff genitore phincipittes?
est tandem a Litori i i i
Aviti. Demum ΝΥΝ Theodoricus olii
sibi pet Agrippinum eensmRenm ite Nitbonend
D est anno, ut ex idasio eodem patet, 468. Qoare post
liunc annum, sed ante 466, quo mortuus est Theodo-
ricus, a Sidonio scriptum hot catmen dici necesse
€ [n aliis Áingitur. Horatius :
Paulum sepulte distat inertise
Celata virtus.
4 Chrinom et Namertnum eie Coro pitre. Quin-
quam de Cári Ang. parror milit certi. faisse &ncet
Vepiscus, et quod mirere, inter varias opiniones nen
matminit Narbonis. Sed Narbone genitum, ante Si-
donium prodidere e Grzecis ius in Chronico,
e Latinis Sextus Victor, Eutropius et Orosius, Jose-
phus Scaliger ad Eusebium, quia Carum ín Illyrico
natum quidam scripserant, ut Fablus Ceriifanus , fta
rem componit, ut Narbonx natum affirmet, noh in
Gallia, sed in Htyrico. ubi Natbonam item oppidum
e$-& contendit nominis ejusdem. Verem Ditmatiss
ido, quod S«aliget designat, hoWen fuit nón
árbona, etsi mendose ita legitur apud Ptolehzeum,
sed Narona, quomodo if epistola Vatitiit àpt. Ciee-
CARMINA. Lol
is Persidis expeditionem ,'
iut victricia castra przteribit
incipis, et perambulatum
s legionibus Niphatem :
um fulmine captus imperator,
ulminibus parem peregit ?
u civibus, urbe, rure pollens,
nli, mihi gignis alme patrem,
cui nitidi sales, rigorque
I8 fuit Attico in lepore.
ilesius et Thales stupere
1 potuit, simulque {πα est
ui Cleobulus inter arces,
qui Periandre de Corintho es,
quem dederat Bias Priene,
"tace Lesbius sophistes,
qui tetricis potens Athenis
Yocraticas Solon palzstras,
yndareis satus Therapnis
legifero prior Lycurgo.
' δἱ voluit, vacante cura,
, sideribus notare cursus,
; Arato vias cucurrit.
nc cum geometricas ad artes
composuit, sequi valebat .
ὃ spatium sciens olympi.
nc, si voluit rotare rhythmos,
f proposito virum morari .
pus potuissel ex acervo.
) Amphionix studebat arti,
, pollice, voce, tibiaque,
hrax vates, deus Arcas, atque Piocbus,
»rmine post erant, et ipsas
)on ità musicas putares.
iyrmate cultus et cothurno,
L semel Atticum theatrum,
nt Sophocles et Euripides.
dpita personare socco
15 voluisset, huic levato
tu digito dares, Menander.
1 senipedem stylum polibat,
«€ vice doctus officinz,
à se histori:e dabat severe,
Yix poterant locos tueri
Herodotus, tonans Homerus.
) potior fuisset olim,
iIdieniam movebat arté
taveam tumultuosus ,
rum raperetur in Philippum,
ppellatur; itemque apud Plinium et Aethi-
ia Tabula Peutingeri.
sentium patrem laudst a philosophicis poeti-
lisciplinis, tum Grxcis, tum Latinis.
b Lucanum et Statium. Lucani enim uxor
a Árgenlaria, et mortuo Lucano, Statii, ut
ipse iu Silvis docet. Quidam libri pollidat le-
bex et fastorum nomen consulatum denotat
Ihius Advers. pag. 489 legit ex antiquo libro,
lsos , Senecas loquar ; fuisse enimvero prieter
À Causam seu Ctesiphonts aeuteret ,
Vir semper popularitate crescens,
Et juste residens in aroe fandi,
Qui fabro genitore procreatus,
Oris maluit expolire limam.
Quid vos eloquii canam Latini
Arpinas, Patavine, Mantuane?
Et te, comica qui doces, Terenti?
Et te, tempore qui satus severo,
Graios Plaute sales lepore transis *
Et te multimoda satis verendum
Scriptorum numerositate, Varro?
A403 Et te qui brevitate Crispe polles?
Et qui pro ingenio fluénte nulli
Corneli Tacite es tacendus ori?
B Et te Massiliensiuni per hortos
Sacri stipitis, Arbiter, colonum
Hellespontiaco parem Priapo ?
Et te carmina per libidiuosa
Notum Naso tener. Toimosque migsum ;
Quondam Casarez nimis puelle
Ficto nomine subditum Corinnz.
! Quid celsos Senecas loquar, vel illum
Quem dat Bilbilis aa Martialem,
Terrarum iudigenas Hibericarum ?
Quid quos duplicibus jugata taedis
Argentaria * Polla dat poetas?
Quid multos varii styli retexam,
Argwi, teneri, graves, dicaces?
Si Consentius adfuit, latebant.
C Huic summi ingenii viro, simulque
Summe nobilitatis atque forma,
Juncta est femina, qux domum ad marit
Prisci ὁ insignia transferens Jovini,
Implevit trabeis larem sophista.
Sic intra proprios tibi penates,
: Consenti, patri: decus superbum,
Fastis vivit avus, paterque libris.
Hxc per stemmata te satis potentem,
Morum culmine sed potentiorem,
Non possita merit sonare laude :
Nee 8i me Odrysie canens in antro,
A Qua hate trepidantibus ffuentis
Cautes per Ciconumi resultat Hebrus ,
Princeps instituisset ille Yaturb,
D Cum dulces animota saxa eherdte
Ferrent per Rhodopen tralente cantu,
Et versa vice fontibus ligatis,
" Terras currere cogeren; anhelas.
ΕἼ. Valentis Jovini, quem Lupicino collega sub Va-
lentiníano seniore gessit, cum equitum magister esset
per Gallias, ét Álarnannos ingenti strage in Catalaunis
profligasset, ut Marcellints narrat I. xxvn. De quo
etiam scribit Flodoardus τ Historie 6, et antiquos
versus profert a Jovino positos in S. Agricolz hasi-
lica quam Bemáis fundarat. Hujus itaque fitit €on-
sentio seniori nuptam sit. Que vero pequumtur, de
juniore Consentio, ad quem scribit, eapi deBent.
Cornelium, et alios Celsi nomine celebres. — Bae
Ius Sirmond. editor, praefat. ad tom. 1, $ 11.
750
Nec non Ismara solibus paterent ,
Aurita chelyn expetente silva,
F1 nulli resolubiles calori
Curvata ruerent nives ab Ossa,
Stantem aut Sirymona Bistones viderent ,
Cum c»rmen rapidus latex sitiret.
Nec si Peliaco datus bimembri
Ad Centaurica plectra constitissem,
Hinnitum duplicis timens magistri.
Nec si me docuisset ille fari ,-
Jussus pascere qui gregem est clientis,
Amphrysi ad fluvium, deus bubulcus,
Quod ferrugineos Cyclopas arcu
Siravit sub Liparensibus caminis,
Vibrans plus grave fulmen in sagitta.
Jam primo tenero calentem ab ortu,
Excepere sinu novem sorores,
Et te de genitrice vagientem.
Texerunt vitrese vado Hippocrenes. "
Tunc hac mersus aqua loquacis undz,
Pro fluctu mage litteras bibisti.
Tunc tu jam puer aptior magistro,
Quidquid rhetoriez institutionis,
AQ5 Quidquid grammaticalis aut palestr:» 68],
Sicut ja"! tener hauseras, vorasti.
Et jam:te aula tulit, ^ piusque princeps
Inter conspicuos statim locavit, ^ —
Consistoria quos habent , tribunos :
Namque et purpureus in arce regni
Przesse officiis tuis solebat,
Mores nobilitate quod merebant.
Tantum culminis et decus stupendum
Scripti annalibus indicant honores.
Hinc tu militiam secutus amplam,
Castrensem licet ampliare censum
Per suffragia justa debuisses.
Solemnis tamen abstinens lucelli,
Fama plus locuples dumum redisti,
Solum quod dederas tuum putando.
Tum sí forte fuit quod imperator
a Plac. Valentinianus, a quo tribunus et notarius
in consistorio Consentius creatus est. In consistorio
enim principis militabant tribuni et notarii. I. 9 cod.
Theod. de Primicerio et notariis. Inscriptio stature
Petronii Maximi , PRIMAEVUS IN CONSISTORIO
SACRO TRIBUNUS ET NOTARIUS MERUIT.
SIDONIL APOLLINARIS
ΑΝ Eoas soceri venire in aures
Fido interprete vellet et perito,
Te commercia duplicis loquelze
Doctum solvere protinus legebat.
O, sodes, quoties tibi loquenti
DByzantina $ophos dedere regna?
Et te seu latialiter sonantem ,
Tanquam Romulea satum suburra,
Seu lingux Argolic:e rotunditate
Undantem, Marathone ceu creatum :
Plaudentes stupuere Bosphorani,
Mirati minus Atticos alumnos.
Hinc si foedera solverentur orbis,
06 Pacem te medio darent feroces
Chunus, Sauromates, Getes, Gcelonus.
B Tu ! Tuncrum, et Vachalim, Visurgin, Albin,
Francorum et penitissimas paludes
Intrares, venerantibus Sicambris,
Solis moribus inter arma tutus.
Tu Mootida, Caspiasque portas,
Tu fluxis equitata Bactra Parthis
Constans intrepidusque sic adires,
Ut fastu posito tumentis aul, —
Qui supra satrapas sedet tyrannus,
Ructans semideum propinquitates ,
Lunatum tibi (lecteret tiaram.
Tu si publica fata non vetarent
Ut Byrsam peteres, vel Africanze
Telluris Tanaiticum rebellem :
Confestim posito furore Martis,
C Post piratica damna destinarct
Plenas mercibus institor carinas;
Et per te bene pace restituta ,
Non ultra mih? hella navigarent.
Jam si sería forte lerminantem
Te spectacula ceperant thearrí,
Pallebat chorus omnis histrionum ,
Tanquam si Arcitenens, novemque Musse
Propter pulpita judices sederent.
Coram te * Caramalus, aut Phabaton
clamosum, expositio tacita ; et incertus auctor de Pas A
tomimo :
Tot lingue quot membra virc : mirabilis ars esc,
Quz facit ariiculos ore silente loqui.
Artis auctores Roma , Augusti temporibus , Pylades
» Theodosii junioris Aug..flliam Eudoxiam duxe- D et Bathyllus. Nam cum veteres ipsi eanerent et sal-
rat Valentinianus. Ad Theodosium ergo in Oriente
legatum a Valentiniano Consentium ait, et idoneum
fuisse qui ad Francos item, Persas, Vandalos aliosque
reges mitteretur.
e Nobilium pantomimorum nomina ; quorum alte-
rum , id est Caramallum, laudat etiam Aristizenetus
epistola 26, et Leontius. Scholasticus lib. iv Antho-
logie 25. Pantomimi,, ὀρχησταί, ore tacito gestibus
omnia explicabant. Cassiodorus lib. iv : Ürchesta-
rwm log&acissime manus, linguosi digiti, silentium
! Hadrianus Valesius, Rer. Francic, lib. v, pag*291,
non Tuncrum, flumen omnibus , ut ipse ait, geogra-
phis et historicis ignotum, sed Vicrum legit. « Est au-
tem Vicer, inquit, Franci transrhenanz ainnis, ops
pidum sui nominis attingens, vulgo Zuidergeüm, hoc
tarent, hi chorum et fistulam sibi przcinere fecerunt,
ut tradunt Lucianus Περὲ ὀρχήσεως, Eusebius iu Chro-
. nico, Zosimus lib. 1, et alit. Pantomimorum autem
tot erant argmnenta quot. fabulee poetarum ;. nula
enim erat quam non repr:esentarent. ltaque Sidcniws
multas hoc loco recenset; longe plures Lucianus «'ia- '
Jogo suprascripto. Cyprianus de spectaculis : Nulla:
enim obscenis molibus membra distorquens desaltarit
est paludem Austrinam, dietum; quem a Claudio
Ptolemzo in Germania inter Rhenum et flumen Ami
sium positum, vitio exemplarium Vidrum pro Vicro
appellari, et hodieque Vectum vocari animadverto. »
— MBaunivs I. c,
e
i
CAMNMINA.
A llirtan dorsa feram, repanda tela
faucibus, et loquente gestu,
rure, genu, manu, rotatu,
| schemate vel semel latebit.
jive JEetias, et suus Jason
ntur ibi, ferusque Phasis,
ctos super arva Colcha dentes
ι, fruticante cum duello
»picula mixta fluctuarent.
randia quis refert Thyeste
stros Philomela torva planctus,
Xum aut puerum, cibumque factum :
n conjugis innocentioris.
ptus Tyrios, Jovemque taurum
fulmine fronte plus timendum.
rris Danae refertur illic,
jultum pluvio rigata censu est,
(lus aurea furta quam metalla.
dam quis agit, Pbrygemque epliebum
; ad cyathos, facit tonanti
neclaris esse dulciorem.
irtem simulat modo in catenas
3 Lemniacas, modo aut repulso
m imponit apri, caputque setis.
jum asperat, hispidisque malis
pcurvat ebur, vel ille fingit
reensium Plac. Valentiniani nummum vidimus
icennalium ejus nota. Sed ii publici et so-
; ludi erant, hi vero privati; sicut privatum
ai spectaculum, 158 in quo Lampridius
junxisse illum camelos quaternos ad currus -
Ὁ. Ín publicis agitare solebant promiscui au-
actionum circensium ; in privatis nobiles ple- (ὦ
ie ac principes ipsi exercebantur, ut lioc loco
5 aulici.
yrtes in circo ad electionem ducebantur, tum
lum quadrigarum. De quadrigarum electione
achus testatur, lih. x, 92. Malo, inquit , fremi-
'urtie vallis exponere , atque illam quadrigarum
utionem , in qua sibi cum fortunatus videretur
ctionem moz urna tribuebat par vel potior erat,
sors fecisset exiremum. Quottes sequenti. primus
? Dubia est enim optio, cum de similibus judica-
bi aperte optionem sorte datam dicit ; sed qua-
ἃ Theodosio missas adeo praestantes omnes
, ut sors primo nihil conferre videretur, cuin
ibiguam redderent optionem. Sed quadrigarum
) non semper fuit in usu; loci nunquam omissa.
ipud Homerum lliad. 95, Sophoclem in Electra,
m Thebaidos vi, quia Heroes antiqui suos ipsi
; agitant, solius loci fit sortitio. Item apud Vir-
| in. ludrico navali /Eneidos v, Tum loca sorte
. Loca autem hac in circo erant ostia ipsa et
es equorum : ita ut primus, aut secundus locus,
liud fuerit, quam primum aut secundum ostium.
ntius ergo, quem primum urna vocarat, et
, hoc est quadrigas eligit, et primum ostium
litnr : post eum reliqui alia deinceps suo quis-
rdine. Cur autem in capiendis locis sors adbi-
i causam innuit, non explicat Donatus ad Vir-
erba, quz proxime citavimus : Non est , ait,
labor in singulis locis ; et inde sors adhibetur, ut
onsuevit in circo, ne sit in ordinatione contentio.
uim non idem est labor? ldeo nimirum, quia
dem erat a singulis ostiis ad metam spatium :
primo rectum ac brevissimum ab ultimo lon-
ióm. Quare qu» quis remotior a primo cursuin
, hoc longiore spatio erebatur, et vie ac laboris
iabebat. Ex quo eran patet, cur in Dioclis agi-
δ laude ponat vetus in:criptio, quod suMMA QUA-
1788
At ritu assiduo cacuminantem.
Seu Perseia virgo vindicata
Illic luditur harpe conjugali,
Seu quod carminis atque fabularum
Clausa ad Pergama dat hilustre bellum.
Quid dicam citharistrias, choraules,
Mimos, schoenobatas, gelasianos,
A408 Cannas, plectra, jocos, palem, rudentem,
Coram te trepidanter explicare?
Nam * Circensibus ipse quanta ludis
Victor gesseris intonante Roma,
Lziam par fuit exarare musam. :
Janus forte suas bifrons calendas,
Anni tempora circinante Phoebo,
B Suinendas referebat ad curules.
Mos est Caesaris hic die bis uno
(Privatos vocitant) parare ludos.
Tunc cetus juvenum, sed aulicorum,
Elei simulacra torva campi
Exercet spatiantibus quadrigis.
Et ^ jam te urna petit, cietque rauca:
Acclamatio sibilans corona.
Tum qua est * janua, consulumque sedes,
DRIGA, ET OSTIO QUARTO MISSUS vicerit. Nam cum qua-
terni fere agitare solerent, quatuor tantum priis
ostiis utebantur. Unde qui quarto exibat, is sunima
et ultima quadriga certabat, cujus difficillima erat vi-
ctoria. Quo etiam sensu dicium sit ab Ovidio πὶ Amo-
rum, 2: )
Hoc mihi contingat : sacro de carcere missis
Insistam forti mente vehendus equis.
]dem, enim est ac si dicat : Te favente non dubitem
vel e sacro, id est ultimo sextoque ostio missus cer-
tamen inire, ac palmam sperare.
159 * !n prima circi fronte janua erat qua in-
gressus in circum. Janux latera hinc inde septa car-
ceribus, senis utrinque, quos cryptas vocat, qued
absidati esseut, pariete in quo carceres erant in for-
niccs inflexo, atque ut loquitur ipse, fornicato. Dicc-
bantur et port», janua, ostia circi, quoniam liis ostiis
ad cursum mittebantur equi ; ut contra, carceres di-
ctos docuit Varro, quod iis coerceantur, ne inde
exeant, priusquam mittat magistratus. Portas vocat
P. Victor, cum ait eirci maximi duodecim portas
fuisse. Januas auctor epistolce v'e viro perfecto iuter
pseudepisrapba Hierouymi : Adhuc, inquit, prior illa
astat in januis, cui eque sua spatia debentur ; et Pau-
linus epist. 2: Non decursus sladii, sed ingressus; nec
p ut meta, sed janua est, Eodemque medo θύρας Greci.
Gloss nostra : Carceres, θύραι ἱπποδρόμον. Πύλας
Himerius :- ἐκ πυλῶν εἰς νύσσαν δρόμον ἐθύνατε. Ostia
Senator lib. i1, 51. Bissena ostia ad duodecim signa
posuerunt; ei sine controversia Ausonius in epistola
ad Ursulum, senarium numerum sigbificans :
Ostia quot pro parte aperit stridentia circus,
Excepto medium quod patet in suadium.
De his enim carcerum ostiis loquitur, non de januis,
quas per circi ambitum sibi fingunt interpretes do-
eti- simi. Ostia enim carcerum, ut dictum est, in circo
maximo fuetunt omnino 12, sed sena utrinque, quod
pro parte dixit Ausonius. Septimumautem ostium quod
excipit, ipsa est circi janua, qux? in medio carcerum
sita, in mediam circi latitudinem patebat. Supra
januam pórro, consuluu sedes, aliorumve magistra-
tuum qui ludis prasidebant. Nom ut consulum sedes
hic dicitur, sic Pretorum sedes Suetonio, Neionis 12,
799
Ambit quam paries utrinque senis.
Cryptis, carceribusque fornicatus,
Uno e quattuor axe forte lecto,
Curvas ingrederis premens habenss.
]d collega tuus, simulque vobis
Pars adversa facit : * micant colores,
Albus, vel Venetus, virens, rubensque :
Vestre insignia, continent ministri
Ora, et lora manus, jubasque tortas
Cogunt flexilibus latere nodis,
Hortanturque obiter, juvantque blandis
Ultro plausibus, et voluptuosum
Dictant quadrupedantibus furorem,
Illi ad claustra fremunt, repagulisque
A09 incumbunt simul, ac per obseratas
Transfumant tabulas, et ante cursum
Campus flatibus occupatur absens.
Impellunt, trepidant, trahunt, repugnant,
Ardescunt, saliunt, timent, timentur,
Nec gressum cohibent, sed inquieto
Duratum pede stipitem flagellant. .
b Tandem murmure buccinz strepentis,
Suspensas tubicen vocans quadrigas,
Effundit celeres in arva currus.
et pretoris tribunal eidem , Augusti 45. De qua et L:-
vius lib. xuv : Ludorum Bomanorum die, C. Licinio
consuli ad quadrigas mitlendas descendenti tabellarius
reddidisse laureatas litteras dicitur.
ἃ Circi factiones tunicarum coloribus distincts.
Erat enim factio albata, russata, prasina, veneia :
quomodo nominantur in Dioclis inscriptione :
λευκῇ, x«i πυῤῥᾷ σχευῇ χρώμενοι, x«i τῇ πρασίνων, καὶ
οὐενετίων ἃ Dione; βενέτων, πρασίνων, pougi»v, λεὺ -
xów, μέρη xxl δῆμοι, in Anthologia epigrammatum
Grecorum, Ab his diversorum colorum tunicis, ut
Plinius junior vocat (στολάς Dio, πέπλους vetus epi-
m discolor agmen »gitatorum dicitur Ovidio..
tebanturque ut hinc liquet, noi solum in publicis
Judis, verum etiam in privatis : quod et Commodi at-
que Heliogabali exempla docent, qui prasino domi
aurigantes usi memorantur.
Effossa est paucis ab hinc annis, cum Romz esse-
mus, via Prenestina, tertio ab Urbe lapide, vetus
altera duplex inseriptio, quz Polynici et Tatiani filii
.agitatorum in singulis factionibus palmas enumerat,
senis versibus Grzcis adjectis, quorum «duo
tantum primi restaut incolumes. Sic enim habent:
M. AUR. POLYNICES NAT. VER
NA. QUI VIXIT ANN. XXIX. MENS
IX. DIERUS V. QUI VICIT PALMAS
N. DCCXXXIX. SIC. IN RUSSEO N
DCLV. IN PRASINO LV. IN VENE
TO XH. IN ALBO N. XVll. PRJE
MIA XXXX. N. Ill. XXX. XXVI. PU
RA. N. XI. OCTOJUG. N. Vill. DEC. N
VillI. SEJUG. N. ili.
Pari jugo cum superiore.
M. AUR. MOLLICIUS TATIANUS
NATIONE VERNA QUI VIXIT ANN
XX. MENS. VIII. DIEBUS Vil. QUI
VIC. PALMAS N. CXXV. SIC. IN RUS
SEO LXXXVIII. IN PRASINO XXIII.
IN VENETO N. V. IN ALBO N. VII.
PRJEMIA XXX. N. 1].
Θρέψε πάτρη Ρώμη χλυτὸς ἡνίοχος Πολυνείκης
Yié δύο μάκαριν (sic) Τατιανόν τε χάσιν.
ΒΙΌΟΝΙΙ APOLLINARIS
Α Non sic fulminis impetus trisulci,
ot C
JD longe ab ostiis : primas metas
Non pulsa Scythico sagitta nervo,
Non sulcus rapide cadenjis astri,
Non fundis Balearibus rota!a
Unquam sic liquidos poli meatus
Hupit plumbea glandiurm procella
Cedit terra rotis, et orb tarum -
Moto pulvere sordidatur aer.
Instant verberibus simul regentes,
Jamque et pectora prona de covinno
Extensi rapiuntur, et jugales
Trans armos feriunt, vacante tergo :
Nec cernas cito, cernuos magistros
Temones mage sufferant, an axes,
Jam vos ex oculis velut volantes,
B * Consumpto spatio patentiore,
Campus clauserat arctus arte factus :
Per quem longam, humilem, duplamque muro
Euripus sibi maehinam retendit.
4 Ut meta ulterior remisit omnes,
A10 Fit collega tuus prior duobus,
Qui te transierant ; ita ipse quartus
Gyri conditione tum fuisti.
* Curz estid mediis, ot ille primus
b Mittendis quadrigis signum dabat magistratus
prolatoque signo, carceres illico δι! omnes pan-
debantur. 1d siguum Romz projecta mappa dari mos
fuit. At Sidonius mappa omissa, qux in privatis for-
tusse ludis locum non habuit, solius tabx:: meminit
quse meppam sequebatur : quam solam norant ati-
c
qui. Sophocles : χαλχῆς ὑπαὶ σάλπιγγο: ὅξαν. Vir-
gilius,
Inde tíbi clara dedit sonitum tuba.
Statius,
Insonuit eontra Tyrrhenum mormur.
* Circo figura eadem qua obelisco jacent. Itaque. .
prima sni parte qua cursum inibaat, latior erat, spa-
tio a carceribus ipsis paulatim decrescente; c-rci
porro longitudo bifariam, septo seu pariete ieer-
jecto, in :2:qua. utrinque latera dividebatur, binc dez-
trum, illinc νυ), dextris levisque ostiis opposi-
tum. Per hxc autem laterum spatia procurrebat Eu-
ripus, structilis aqu: fussa per circi gyrum) acis,
excepta ea parte qua carceres eraut, ut. describit
Dionysius Halicarnasseus lib. ui.
4 Meta enim duplex fuit. Ulterior in imo circo,
quam interiorem dixit Statius, ἐσχάτην στήλην So-
hocles; altera citerior, in prima ejus fronte, noa
] sppelist Ter-
tullíanus, Inter utrasque paries ille porrectus qui
circi latera dirimebat. Àd primam metam curriculo-
rum spatia incipiebant et desinebant, ad ultimam
fleetebantur; ideo Grieci a flexu illo χαμπτῆρα voca-
rünt, campterem Pacuvius in Atalant. Sidonius ergo
totam Co.sentiani certaminis scenam boc modo de-
signat. À primo, inquit, flexu Consentii socius omnes
anteibat, proximi 80 eo adversarius uterque; tum
denique Consenüius ipse e primo postremus; sed
equos studio inhibeus, ac septimo spatio integros
reservans. Hoc ordine secundum, tertiun, quartum
spatium peregere. Quinto curriculo socius ille fessis
equis currum avertit, ac primum locum cessit adver-
sariis. Qui sextum jam spatium emensi, palma
proximi videbantur, cum subito citatis equis Con-
sentius ambos antevertit, οἱ sepümo spalio victor
evasit.
* Cum in circo initium currendi ducerent a dextro
74m
CARMINA.
Α Elatas seinel impetu quadrigas
dexteriore concitatu,
ii patefecerit sinistram,
podium ferens habenas,
vtereatur intus aceto.
mine duplicatus ipso
4 quadrijogos, et arte summa
ἢ bene septimum reservas.
t alii manu atque voce,
et deciduis in arva guttis
m, alipedumque sudor Ibat.
corda ferit fragor faventum,
)518 pariter viris equisque
u calor, et timore frigus.
semel, itur et secundo,
lertius, atque quartus orbis.
'ircite, non valens sequentum
ferre prior, retorquet axem,
lloeibus imperans quadrigis,
0s sibi senserat jugales.
to reditu perexplicato
et premia flagitante vulgo, -
ntraria nil timens tuam vim
prior orbitas terebat;
um subito sinu lupatis,
pectoribus, pede ante fixo,
n auriga suos solebat ille
aptans OEuomaum tremente Pisa,
ἴα rapidos teris jugales.
compendia flexuosa metze
im premit, incitatus a te
ere, seu dextra serie carcerum, hiuc fiebat ut Q
ibus aurigis ad l:»:vam semper essent πιο,
» et secundum quas decurrebanL : ad dextram
et cunei spectatorum. Quare cursus siniste-
»rior ac brevior erat, dexter exterior, longio-
infractus. Atque hoc sensu poete dextram in
s perpetuo damnant. Virgilius : ᾿
) tantum mihi dexter dbis?
rgitur in gyros, dexterque exerrat Arlon.
ientii adversarius Sidonio :
tter sub cuneis nimis cucurrit.
Ὁ Cursu antecedit, si quando ad podium et
, hoc est ad dextram deflectat, tum curz, in-
it sequen!i zemulo, ut introrsum parte sinistra
M et. preterveliatur. Quomodo GConsentius,
Iwersariis snis posterior esset, utrumque tan-
"eteriit, οἱ Menelaum Antilochus Homeri, et
Maronis Cleantlius. Quo spectam et illa, Suc-
t! vicit, in Dioc!is inscriptione.
ptem gyris cirei agon peragebatur; ct qui
D préeibat victor eiat, quamvis prioribus ces-
Quare artis erat lentius principio enrrere üe
m vires 3nte septimum spatium exhaurirentur.
sudatar ab Ausonio Phosphorus equus Valen-
properaotar agens primos a caréere cursus.
wa, Silii Cyrmus ab iis jure damnatur, queis
' €ira et prudentia circi altior, quod primo cer-
| habenss effunderet. Quo factum ut lassstis
Mox prateriretür, sieut hic. Conseutii collega
! coactus,
iod velocibus imperans quadrigis,
.haustos sibi senserat jugales.
"i3
Juncto non valuit plicare gyro.
Quem tu, quod sine lege Qreeteriret,
Transisti remanens, ab arie resatans,
Alter dum popularitate gaudet,
Dexter sub cuneis nimis cucurrit.
Hunc,-dum obliquat iter, digque lentus
Sero cornipedes cita4 flagello,
Tortum tramite transis ipae recto.
Hic te incautius assecuuis hostis,
Sperans anticipasse jam priorem,
Transversum venit impudens in axem.
Incurvantur equi, protarya orurum
Intrat turba rotas, quaterque terni
Arctantur radii, repleta donec
B intervalla crepent, volubilisque
Frangat margo pedes : ibi ipse quintus
Curru precipitatus obruente,
Montem multiplici facit ruina,
Turpans prociduam cruore frontem.
Miscet cuncta fragor resuscitatus,
Quantum non cypariessifer Lyesus,
Quantum non nernorosa tollit Q4s9,
Crebras irrequieta per procelles :
Quautum nec reboant voluus ab austro
Doris, Trinacris, aut voraginoso
A19 Qus vallat sale Bosphorum Proponti:.
Hic mox prxcipit equus imperator,
Palmis * serica, torquibus ooronas
Conjungi, et meritam remunerari,
b Priecipuus agitatorum labor et industria, metam
apte cireumflectere, quod est εὖ περὶ τέρματ᾽ ἑλισσέμεν
]lomero. Artis caput, INrE&RIUS FLECTERE, non spa-
tioso, sed breviore gyro, et proximo mete : quod
adversarius i«te Consentii ab eo incitatus przestare
non potuit. Ovidius.
1692 Me miserum! metam spatioso circuit orbe.
Quid facis? admoto proximus axe subi.
Silius Italicus :
Non unquam effusum sinuebat devius axem,
Sed lvo interior stringebst tramite metam.
Et pulchre Seneca eo spectans, de Tranquilli(ate
animi 41: Nen in cursu. tanium. ejrcique ceriamine,
sed in his epaliis vitas interius flectendum est, gv ug-
TAM VITABE, h& Ad eam hxrerent, currumve frange-
rent in occursu. Unde evitata rotis meta dicitur Ho-
ratio. Theocritus in Heracliseo.
Ἵππους δ᾽ ἐξελάσασθαι ὑφ᾽ ἅρματι' xol περὶ νύσσαν
᾿Ασφαλέως χάμπτοντα τροχῷ σύριγγ & φυλάξαι.
Homerus in Nestoris ad Antilochum preueptico :
λίθου δ᾽ ἀλέασθαι ἑἐκανρεῖν,
Μήπω ἵππους τε τρώσῃς, κατά θ' ἅρματα ἄξης.
Et huc periter allndens Cicero pro Calio : In &oc,
inquit, flexu quasi etatis, fuma adolescentis paulum
hosit ad metas notitia nova mulirris.
ς Vietoris elreensis premia, palmae et coronz ;
quibus interdum honoris causa fasciole, seu lem-
nisci, 6 serico vel auro addebantur : unde lemniacatsm
corona , aut palin dicebantur. De coronis Plinius
lib. xx1 : Accesserunt et lemnisci , quos aqjici ipsurum
coronarum honor erat , propter Eiruscas 4 quibus jungi
nis aurei non. debebant. palma Ausonius Pau-
inus :
Kt qua jam dudum tibi palma poctica pollet.
Lemnisco ornata est, quo mea palma caret.
149
Victis * ire jubeus, satis pudendis,
Villis versicoloribus tapetas.
b Jam vero juvenalibus, peractis
Quem te pr:ebueris sequente in aevo,
Intra ^ aulam soceri mei expetitus
Curam cum moderatus es palati,
Cliartis posterioribus loquemur,
Si plus temporibus vacat futuris.
Nunc 4 quam diximus hospitalilateim,
Paucis personet obsequens Thaiia.
O dulcis domus, o pii penates !
Quos res difficilis sibique discors,
Libertas simul excolit pudorque.
ὁ convivia, fabul:e, libelli,
lisus, serietas, dicacitates,
Occursus, comitatus unus idem
Seu delubra Dei colenda nobis,
Sive ad pontilicem gradus ferendi,
Sive ad culmina Marcii Myconis,
Tecta illustria seu videnda Livi :
Sive ad doctiloqui Leonis sedes,
Quo bis sex tabulas docente juris,
Ultro Claudius Appius taceret,
Claro obscurior in decemviratu.
At si dicat epos, metrumque rhiythuis.
Flectat commaticis, tonante plectro,
A13 Mordacem faciat silere Flaccum;
Quamvis post satiras lyramque tendat
llie ad Pinddrieum volare cycnum.
Seu nos, Magne, tuus favor tencbat,
Multis przdite dotibus virorum,
Forma, nobilitate, mente, censu.
Cujus si varios eam per actus :
Ceutum et ferrea lasset ora laudc.
Constans, ingeniosus, eflicaxque,
l'rudens arbiter, optimus propinquus,
Nil fraudans genii sibi vel ulli,
Personas, loca tempus intuendo.
Seu nos atria vestra continebant,
Marcelline meus, perite legum;
* Nou solum victori, sed victis etiam praemium
aliquod solatii causa dari mos fuit. Ambrosius lib. t
de Poenitentia, cap. 5: Nam sepe in hoc athletarum
seculari certamine etiam victos .quorum fuerint certa-
mina probata, vulgus hominum cum victoribus coronare
consuevit , mazime «uos viderit, aut forte dolo aut
SIDONII APUOLLINARIS
Α Qui verax nimis, et niniis severus,
178 |
Asper crederis esse nescienti ;
Αἱ si te bene quispiam probavit,
Noscit quid velit ipse judicare.
Nam nunquam metuis loqui quod s&&quum est,
Si te Sylla premat, ferusque Carbo ;
Si tristes Marii, trucesque Cinnz,
Et si forle tuum caput latusque
Circumstent gladii triumvirales.
Seu nos Limpidii lares habebant,
Civis magniflci, virique summi,
Fraternam bene regulaio sequentis ;
Seu nos eximii simul tenebat
Nectens officiositas Marini,
Cujus sedulitas sodalitasque
B terna mihi laude sunt colendz ;
A14 Seu quoscunque alios videre fratres
Cordi utrique fuit, quibus vacasse
Laudaudam rcor occupationem.
Horum nomina cum referre versu
Affectus cupiat, metrum recusat.
liuc nos ad propriam domum vocabas,
Cum mane exierat novum, et calescens
Horam $ol dabat alteram secundam.
Hic promens teretes pilas trochosque,
Hic talos crepitantibus fritillis,
Nos ad verbera tractuum struentes,
T»nquam Naupliades repertor artis,
Gaudebas hilaretn ciere rixam.
Minc ad baluea non Neroniana,
C Nec quz Agrippa dedit, vel ille cujus
Bustum Dalwmatice vident Salons :
Ad thermas tamen irc sed libebat,
Privato bene prazbitas pudori.
Post quas nos tua pocula, et tuarum
Musarum medius torus tenebat :
Quales nec statuas imaginesque,
JEre, aut marmoribus, coloribusque
Mentor, Praxiteles, Scopas dederunt :
Quantas nec Polycletus ipse finxit,
c Aviti imperatoris, cujus curam palatii gessit
Consentius, ut Equitius olim Valentis, Constautée2s
Honorii , Aetius Joannis, Quo munere quí fungeba/s —
. tur, curopalatze postea summa cum auctoriiaie dicE.s
sunt in aula Orientis, τὴν φυλαχὴν τῆς αὐλῆς ἐμπεκι-““"
στευμένοι, ut scribit Evagrius lib. v, 1. et in Francia
fraude exclusos victoria. Ita fingunt in certaminibus D majores domus. Fredegarius : Waradonem in Ebroini
suis llomerus , Virgilius, Statius , Silius. Et scenicis
ludis Julii Caesaris, in quibus Laberius et Publius
Byrus mimorum poeta certarunt, cum superatus esset
Laberius, Cesar Syro victori palmam, victo annu-
lum dedit, αἱ est apud Macrobium lib. n Saturna-
ium 7.
* Juvenili ἰδία. Plane quod sequitur, sequente. in
&vo, &alis hanc inlerpretationem con(ürmat , doctis-
simorumque virorum errorem redarguit, qui Juve-
nales ludos hoc loco suspicati sunt ; cum meminisse
preterea. debuerint Juvenalia diversi a circensibus
generis ludos fuisse. Juvenalia ergo Sidonio dicuntur
ju*enilia, juvenilis aatis studia. Utrumque enim
promiscue scribebint antiquarit; et apud Sidonium
ipsum lib. 1, epist. 2, juvenali rubore , non juvenili ;
lib. iv, 13, juvenali sanitate ; lib. tx, Ὁ, facili-
tate ;uvenali scriptum est in fibris plerisque.
Livii insignis ejus avi poete,
locum majorem domus constituerunt. Erat W«radoni
filins, qui vice patris curam palatii gerebat, nomine Gis-
lemarus.
d [l:ec enim illi, ut przefatus est, seribendi carmi- -
nis fuit occasio. Laudibus porro Consentii more suo
amicorum elogia breviter adjungit , clarorum civium
Narbonensium. Inter quos Leo , Magnus et Marcelli-
nus, ex aliis locis noti sunt ; Myronis, Lympidii et
Marini, nunc primum nomina celebrantur. Itemque
quem laudat euam
auctor vitz Hilarii Arelatensis, cur ITilarii veu-
tiam peritissim!s ait tune temporis auctoribus s:ecui
desperationem intulisse. 7n tantum, inquit, u£ hujus
temporibus Livws poeta et auctor insignis publice pro-. .
clamaret : Si Augustinus post Hilarium [uisset, judica-
retur inferior.
CAHMIN V.
A Vivens e tumulo micat potestas.
Phidiaco figura coelo.
am te veniam loquacitati
ti bendecasyllabi precantur.
!, et si placeat, poema longuin cst.
n sufficit, ipse et impediris,
in carmine perlegens amicum,
aRt.bus otiosiorem.
15 CARMEN XXIV,
ἃ PROPEMPTIC N AO LIBELLUM.
888 foribus meis, libelle,
ervare viam precor memento,
»Stros bene ducit ad sodales,
n nómina sedu us notavi.
us tibi nec teratur agger,
er epatium satis vetustis
| b. Casareum viret columnis.
nsim gradere, ut moras habend^
Im ve:erem noves amicis.
rimum Domiti larem severi
is, trepidantibus camenis :
ensorius laud feit vel ille,
ri$ $56 semel ferunt in av^,
iudere potes rigore docto :
te probat, omnibus placebis,
e &uscip et benigna Brivas,
qui f vet ossa Juliani :.—
ua mortua mortuis putantur,
ropemptieum carmen dix't, quo librum emittit,
lemq: e peromnia amicorum domicil a Narboneim
jy rosequitur. lloc enim Gr:ecis est προπέμπει».
lim fuit propempticum Pull;onis, quod Helvius
scripscra!, teste Charisio, et propempticum
lit 2.» Πόσο editum. Tale ct Metii Celeris
nMcum, quod legitur apud Sia'iun lib. ui
uim.
codice Thcodo.iano, de itinere muniendo !.
5.1 wt nos instructionem vig public et pontium,
wmque operam, t'tul s magnorum principum dedi-
, inter. sordida munera muneremus. Lapides seu
n3 qua in viis poblicis millia passuum npota-
ali: solos milliarium numeros habebant, 5l:e
. etiam et nomina princpum, per quos vel
m :evo vi;:e refectze rcstitutzeque fuerant, Hu us
8 illam, quam Savaro jn orjginibu. Claromon-
»didit, c vía militari eruta, qu:xe Augustonemejo
nerum Lugdunum olim ducebat :
ΤΙ. CLAUD. DRUSI F.
U/ESANR. AUG. GrH
PONT. MAX. TIUS
POTEST. V. IMP. XI.
PP. COS. Ill. DES. 1v.
AUG. M. P. XXI.
Es hzc asitera in finibus Arvernorum Gabalo-
ΙΒ, ante aliquot annos effossa, quv lucem
im vidit, sed mendosa, vereor, ad nos pervenit.
IMP. CAES
M. CAS. LAT
POSTUMO
P. F. AUG. COS.
M. P. GABALL. V.
lie Sidonii locus iliustratur in Mémoires de
. des Inscript. Vom. 1M, pag, 260, dans l'Hist.
nhiinus Valesius in Not, Gallim, pag. 544, ait,
PaTRoL. LVIJgM.
prafectori et Papiani
146
Hinc jam dexteriora carpis arva,
' Emensusque jugum die sub uno,
Flevum crastinus aspicis Triobrem.
Tum terram Gabalum satis nivosam,
Et quantum indigenae volunt putari,
A16 Sublimem in puteo videbis urbem.
llinc te temporis ad mei Laconas
Justinum rapies, suumque fratrem,
Quorum notus amor per orbis ora
Calcat Pirithoumque, Theseumque,
Et lidum rabidi sodalem Oreste.
Horum cum fueris sinu receptus,
Ibis * Trevidon, et calumniosis, —
Vicinum nimis leu jugum Rutenis.
B ilic docti invenies patrem Tonanu,
Rectorem columenque Galliarum,
Prisci Ferreolum parem Syagti :
Conjux P'apianilla quem pudico
(.uras participans :uvat labore,
Qualis nec Tanaquil fuit, nec illa
Quam ta, Tricipitine, procreasti,
Qualis nec Phrygix dicata Veste, .
Qu:e contra satis Albul .m tumentem
Duxit virgineo ratem capillo.
Ilinc te Lesora, Caucasum Scytharum
Vincens, aspiciet, citusque Tarnis
Limosum et * solido sapore pressum
Prior millia p:ssuum ab Augostonemeto numerat :
posterior a Gabalis, ques inferior sias ad morem
hediernum deflectens, Gebaldanenses appellavit, ut
in Joannis 8 epistolis videre est.
c Libello suo decem stativa mansionesque des:-
nat. Primam Domitii. Grammatici, ad quem ejis:.
, lib. u. Secundam Brivatem, qom hodie duplex
est ; nova nobili Canonicorum collegio clara, et ve-
tus quam vocant, de qua Sidonius. Tertiam Gabalo-
rum urbem, emenso prius jugo, et Triobre fluvio.
qui nunc etiam Trobris vovitatur, e jugis Gabalum
defluens 1n Ruthenos. Quartam Sacerdotis et Justini
frairum; quorum domicilii sedem) reticet ; utrique
aujgem scribit lib. v epistolarum. Quintam Ferreoli
le eju-, spud Trevidum in
nibus Ruthenorum. Sextam Apollinaris, apud Vo-
roangum 'ejus villam, de qua lib. u, epist. 9 , ubl
Lesorz victni montis meminit, Rem: quondam, ut
Plinius lib. x*, cap. 48, refert, précipua casei laulle
noti, nunc trajectis litteris Lesersm nominant. Me-
minit et Tarnis fluvii auriferi, qui e Cebennis ortus,
per Aquilaniz Narbonensisque fines evolvitur jn Ga.
rumnam. Septimam Aviti apud Cottium, ad quem
epist. 1, lib. ij, Octavam Fiduli, sed quo 1qco uon
dicit, Ncc. Fiduli hujus alibi ulla mentio; nomen
D tamen .Galtis 8on ignotum. Floruit enim haud multo
post Sidonium, Theodorici regis temporibus , S. Fi-
dulus Arvernus patria, et apud Tricssses abbas, qui
eum pr&cipua veneratione babent, et S. Falum vo-
cant. Nonam Thaumasti , ad Tresvillas. De Tliau-
masto antem et Apollinare ejus fratre, szepius dictom
in epistolis. Decimam Magni et P:licis ac Probi
filioraim. Et Magnum quid:m domo Narbonensem
fuisse, didicimus ex carmine 23. Probi vero copju-
gem Euloatiam, Sidonii propinquam ex hoc loco nota-
vimus ad epist. 1, lib. iv.
harum vocum solido sa, ore pressum, tolerabilem scn-
sum nullum esse; itaque legendum haud dubie, sto-
lido sopore pressum. At nobis correctio h:ec minus
28
141 . CORONIS SIDOMANA. 716
Piscem persp.cua gerens in unda. A Hinc tu Coition ibis, atque Avito
111: Zeti et Calais tibi adde peunss, Nostro dic's ave, dehinc v..leto
Nimbosumque jugum fugax caveto, '* Debes obsequium viro perenue :
Namque cst assidu: ferax procellx. Nam dent hinc veniam mci propinqui,
Sed quamvis rapido ferare cursu, - Non nobis prior est parens amico.
Las-um te! Voroangus obtinebit. flinc jam te Fidulus decus bonorum,
Nostrum hic invenies Apollinaroam, Et nec Tetradio satis secunds,
Seu contra rabidi leonis aestus Morum dotibus aut tenore recti,
A17 Ve:tit frigore marmorum peu:tes : Sancta suscipit hospitalitate.
Sive hortis spatiatur in repostis, Exin terde gradum, Tribusque villis
Qual s mellifera virent in llybla, &18 Tliaumastum expete, quemlibet duorum :
Quales Coricium senem beantes Quorum junior est nihi sodalis
Fuscabat picei lates Galesi. - Et collega 5 mu!, grasduque frater.
Sive inter violas, thymum, ligustrum, Quod si fors seuior tibi iuvcnitur,
Serpyllum, casiam, erocum a!que ealtham, lunc pronus prope patruum saluta.
Narcissos, hyacinihino que (lores B inc ad cousu!is ampla tecta Magui,
Spernit, quam pretii petitor ampli Felicemque tuum veni, libelle.
Glebam thurifer advehit Salzeus. Et te bibliotheca qux paterna est,
Seu ficto potius specu quiescit, , Qualis nec tetrici fuit Philagri,
Collis margine qua n«m is reflexum Adimitti faciet Prohus probatum.
Nativam dare porticam laboiraus, I! e sepe Eulalie mez le;eris,
Non lucum arboribus facit, sed antrum. Cujus Cecropize pares Minervae
Qu's pom ria prisca regis ludi Mores, et rigili scnes, et ipse
llic nune coniparet, aureasque vites, . . Quondam purpureus socer tímebant.
Electro viridante pampinatas, Sed jam sufficit, ecce linque portum,
Cum Porus posuit erepante gaza Ne te pondere plus premam saburize.
Fulvo, ex palinite vineam metalli, Mis in versibus ancoram levata.
Gemmarum fluitautibus racemis?
Y
necessaria "idetur. Quidni enim illius ἤν! pisces — haud v.lde arridet. — BauwiUs Sirmond. editom»
lauJentur ob c nem solidam et pressam, eoque gra-— prafat. ad tom. 9, 8 11.
tioris saporis, eun. in iultis piscibus sapor dilutior ! Vid. 1. c. Mémn.ires, pag. £61.
sit ob. mo' itudivem? Deinde piscium sopor stolidus
— A —— — M —M M ——— PREPARED ti ta -
— MM τα τ UP a EORR me cat RE, ἀνὰ
CORONIS SIDONIANA.
De loci praerogativa : quisve interior dicatur, quis exterior ; quid tegere latus, aul μέφον, ἔχα axo :
dextrame potior, an sinistra.
Studio huc ἀνε binos versus, quibus avitum C; nunc sinistrum, eodemque modo exteriorem '
Sidonius in Gothira legatione medium inter Theode- — circo sane interior lzevus erat, sed ideo quia umm
ricem regem ei Fridericum regis fratrem incessisse — currentibus ad levam, et in l:vam ad eas 6-τ
divit. Fac contra in dextram flecti, omuia eruut conmmmm!
Post liinc germano regis, hinc rege retento, ria : jam interior dexter erit, et sinister exterior. τ:
Palladiam imp*icits mauibus subire Tolosam. in illa quadriga evenisse necesse est, quam name
| ] Solinus cap. 46, excusso auriga, relicto certamms—3i!
Non quod multis demonstrandum sit honoris causa — ad Capitolium prosiliissc, Jovemque Tarpeium temm!
id facium fuisse, cum ambigat nemo, ubi tres una. dextratione lustrasse ; et in diurno cceli siderunmme—i
sint, honoratissimum locum medium esse; sed ut — motu, quz et ipsa dextro gyro polum, quasi pe— 4/X
extremo libri spatio liberius evagari, et quz dein- tua quadam dextratione, circumagunt , Cyno- sur;
terioris exteriorisque loci notione, de lateris prote- — !lelice interior est, et tamen dexterior. Nec alitez 7 4
ctione, dextra ac sinistra in honoris prierogativa — hoc de illa versu e Ciceronis Arato, Nam cursu sFAz-
discrimine, commentati olim sumus, ac paulo fusius — riore brevi convertitur orbe, interiorem eursum ca pere
exponere, ac nolis hisce vel coronidis saltem loco — possis, quam dexteriorem. Quid multis ? nam quot
addereliceat. Parergum enim id fortasse, necabuuo, — d.e videmus in bigis, cum ad vicorum eapia lectus,
Sed opere non poenitebit si vel extra lineam quid — aut in bubus, cum arant et alternos sulcus ducus, e
dixero, quod philologis probari, bonisque scriptoribus — duobus vel bubus vel equis, interiorem in flexa esse
lucem aliquam afferre possit. Non igitur ex eo quod — nunc dextrum, nunc sinistrum. Quodque in bis vide.
verbi gratia in ludicro Gircensi, ne ab auctore nostro ,, mus, idem in hominum incessu conecssmque mer.
amus, carmine 95 dezteriorem concitatum ap- D mare est. far enim est causa, cum eadem qu 46 —
pellavit exteriorem, et currum intus actwu, quiin — nominum sit ratio. Ut enim in eireo flexuque meis,
sinistram partem actus esset ; propterea ex similibus — is dicitur interior qui adversarium inter metamque
locis colligi statim debet, quod viros doctos fefellisse — propius flectit ; sic in ingressu, si duo simul ambu.
mirum est, ioteriorem ubique sinisteriorem esse, aub — lent, interioris erit qui interiore loco incedet, hoe
dexteriorem semper exteriorem : cum cerium δὶ est medio inter comitem exteriorem et aedes, aive
interiorem, prout res ferant, nu»c dextrum esse, — aliud quispiam , quod ejus alterum latus clauda,,
SIRMONDI ELUCIDATIO DE PROPR. NOMIN., ETC.
sensu, interioris notio A noris locum interiorem semper fuisse, licet is dexter
. Alia, meo quidem
isimis versibus Ovidii v Fastorum . cum
'em hunc a junioribus habitum scribit ut
illi duo essent, medius incederet ; ei unus,
Jias jJuveaum, non iodignantibes illis,
, et interior si comes unus erat.
xterioris, ejusque qui latus tegere dicatur,
tyra 5, lib. n.
-... N6 tamen illi
Bes exterior, si jusserit, ire recuses.
tegam spurco Dam: latus?
n summi ingenii viro Justo Lipsio ia men-
, uL interiorem eum dici vellet, cui exterior
in parie prairet honoris gratia : aut qui ipse
c enim postea interpretari inaluit) alterum
vereor ne argute magis et ingeniose fictum
verd. Nam ut non dicam [erimirum videri
"idiculum, sí tres sint, omnes pari juzo am- B
εἰ comitum recedat unus, alterum mox de
| exsilire, ut senein modice antecedat aul
, perspicuum est, in ea sententia. nec la:us
ib eo tegi qui dicitur exterior, nec quidquam
interior potius dici debeat quam auterior.
tra interpretatione plana omnia, ceria el
Interior vere qui inter comitem zdesque
mbulat, exterior plane qui exteriore loco:
latus tegere interioris jure dicitur : ut qui
tus claudit, quod intectum alioqui et nudum
m alterum ab xdibus protegatur. Quo sensa
pist. 22: Nudum erit latus? incomitata (ecüi-
im latus dixit, quod exterior comes nullus
Minucius Felix. eontra, ejus qui inter duos
edest, protegi ab utroque latera scripsit in
Et cum dicio, inquit, ejus assedimus, i'a. wt
ibus medium [lateris ambitione prolegerent.
quere dextramne semper teneat in-
t Lipsio et aliis visum est , an siui-tram, ut
nsi ; Cuin satis conà:et interiorem in incessu,
ut ceteris ἰὼ rebus, nunc dexirum esse,
istrum ; neutrumque ad vim noininis perti-
1 fortuito evenire, prout ad dextram aut lz-
uerit, cui propior is est qui dicitur interior.
'o, dicet quispiam, si contingat, ut ad laevam
nteriur ambulat, eumne honestiore loco am-
ices?* Sane, inquam , cum interior sii qui
noris : cum exterior sit alter, cjusque latus
iod iuferioris ei bonorem deferentis. Denique,
ὁ complectar, iia ceuseo, Á pud veteres lioma-
hodieque apud Gailos nostros et plerasque
Mes, in incessu consessuque priecipuum bho-
130
non semper easet. Clare id quidem ac sine exce-
ptione, Ovidius et Horatius, et frustra sint qui pro
dexira tantuin, aut pro sinistra pugnare velint. Ne-
ue tamen dexirz praerogativam suam detraxerim.
Deitra honori hoc datum liquet. Primum ut quando :
proximum nihil erat, unde interior alter altero, vel
latus ei tegere diceretur, tuti dexteram semper sini-
etre prxferrent: quomedo apud Tranquillum Tiberii
eap. 6 »elatus haud dubie Marcellus, qui in Actacíi
triumphi pompa dexterioré invectus est equo, eum
Tiberius siuisteriore veheretur? Deinde in ipso inte-
rioris loci obsequio contenderent, quoad (ieri pos«et,
ut cum 60 loco dextras simul honor jungeretur, ita
ut idein dexter atque interior esset. Quo speetans He-
lenius Acre, exteriorem in Oratii versu sinisteriorem
expoauit ; et Eutropius lx:evum incedere, quod Tran-
quillus de Claudio imperatore scripserat, illum Plau-
to in Capitolium euati latus texisse : non quod ne-
cessirio hac ita semper conjuncta sinl, sed quod
lerumque ita leri mos esset. Cseterum ubi res non
erebat, ut interior dexter esset, tum ad eum plane
modum quo solemus in Gallia, interioris poti
liabuisse rationewu : ut cam locum honoratis potius
cum iva tribuereat, quam eum dextra. exteriorem.
lta et sinistrae suus nonuunquam honos fuit, sed tom
scilicet quando interior erat; ε( dextra nunquam
non priselata, nisi cum in'erior 6586 non potuit. Iate-
rioris autem loci praecipuas. semper ae perpetea di-
gaitas; non quia dexter aut sinister, quia .
rior, quia prier, quia medius quodammedo : medius,
inquam, inter comitem, et. illud quidquid es! quod
alterum latus claudit. Sic enim Graci μέσον ἔχειν,
μέσον λαθεῖν, etiam de duobus dicunt, enm alter in-
teriore loco recipitur : ut Plutarclius in Catone Dti-
ceusi, quem ait Philostrato, cum una deamhularent,
exteriorem incessisse ob honorem philosophis.
Φιλόστρατον ἐν Σεχελίᾳ μέσον εἶχε περιπατῶν, dni τιμᾷ
e, οἱ vetus interpres Juvenalis versum ex-
C ponens satyre ὅ :
Divitis liic servi elaudit fatus ipgenuorum
Filius.
Aut in medium, inquit, sereum mittit, aul. in- sinistra
ambulat. Quibus verbis totam pr:eterea sententiam
nostram mirifice contirmat. De duobus eain sermo
est, ut apsd lloratium, cujus umbra hoc loco Juve-
nilis. Quare duo hac ita distingu't, ut in medium
m Uere δὲ interi rem lccum dare, sive l»va. sive
dextra , in sinist/a ambulare, tum scilicet quando
neuter locus inteiior est, et solius dextrae hono:
restat, qui potiori deferatur.
SIRMONDI ELLCIDATIO
DE PROPRIIS NOMINIBUS MEDLE ETATIS,
UNDE 8UMI SOLITA, ET QUID A PRISCO ROMANORUM USU DISCREPARINT.
wninibus mediz ztatis jam prefati ad Enno- D cam csetera. nomina communia haberent, iuter se
imus, et Rom:ie post eversa rempublic..m,
'ovinciis morem obtinuisse, ut cuni. multis
uinibus nobiliores uterentur, proprium tameu
wique nomén esset, quod postremum semper
'ent. Qua de re iterum n»bis, quia Sidonii
nomen adinonet, fidemque obstrictam memi-
paulo uberius lioc loco disserendum. Neque
wenrum est, Sidonii nomen ex hac lege post
ejus omnia positum fuisse, uL proprium.
' enin proprium nomen posterior zetas czete-
iibus postposuit. lu quo sane a veterum Roma-
usu et consuetudine deflexit. Romanis enim
'epablica proprium id nomen fuit quod pri-
id est prenomen : quo nimirum fratres ipsi,
disiinguebantur: ut. P. Cornelius Scipio, et L. Cor-
nelius Scipio fratres, itemque M. Tullius Cicero, et
Q. Tullius Cicero fratres. Postea vero non primis,
sed ultimis nominibus ut propriis uti ac distingui
ecpere : ut Salvius Otho, et Salvius Titianus, iteiu
Flavius Vespasianus, et Fiavius Sabinus fratres apud
Suetonium. Quo spectans Suetonius idem, in Vitelliis
fratribus tanquam pcculiare not:t, solis eos przno-
minibus distinctos fuisse, quod cert» reipublicze 4em-
poribus novum non fuisset : tum quippe fratres, ut
dixi, non aliter distinguebantur. llinc et illa Plutar-
chi cum Posidonio disceptatio. Quod enim íaitio vite
Marii Posidonium reprehendit Plutarchus, qui pro-
prium Romanís primum nomen fuisse docuerat, cum
c. . tJiam (quod
751
PERPETUI TURONENSIS
193
ipse tertiam dici mallet; ita. prorsus accipiendum A in singulis prope capitibus variabant) a parentibus ut
est, ut Posidonium accommodate ad. florentis reip.
tempora locutum intelligamus; Plutarchum ad sua,
- hoc est ad Caesariaua, quibus non jam primum, ut
elim, sed ultimum nomen cuique proprium erat.
Proprium, inquam, et quo uno (quod ad Ennodium
quoque monuimus) si quando pluribus abstinere pla-
. euisset, unumqtiemque designabant, quodque uni-
. eum saepe in fastis, in nummis, in marmoribus, in
librorum titulis adnotabant, In. fastis euim, ut hoc
exemplo utamur, collega Domitiani Aug. ia noo
ejus con»ula u, nune Rufus. tantum, nuuc omnibus
. mominibus, ut ex lapide Romano didicimus, Q. Peti-
lias Rufus scribebatur. ltem. Philippi colleg: sub
Ianorio, nunc Baffus, nunc An'cius Auchenius Bas-
sus. Et Postumi Augusti nummi, alii solum hoc ejus
nomen exhibent, alii M. Cassium Latienum Postu-
mum vocant. In lapidum denique, librorumque in-
scriptionibus, caeterisque antiquis monimentis , ea-
sein est observare. Quanquam de librorum titulis
dissimulandum non est nonnihil videri in quibusdam
aberratuin. Etenim Palladium Rei rustiex scriptorem
.Anquam proprio nomine appellamas, qui verius
, Ziuilianus, quomodo eun Isidorus xvii. Üriginun
. nomiuat, appellandus esset ; quia ul imum hoc ejus
nomen est, cum Omnia expronmuntur, hoc modo,
. Palladius Rutilius Taurus /Emitianus, Rursum quem
. Maerob um dicimus, Avienus in ep'stola quam /E£so-
.picis suis fabulis pr:efixit, et. Boetius Theodosium
vocant ; nec dubium quin hoc verum ejus nomen fue-
r4, quod postremum est, cum adjectis exteris Ma-
erobius Ambiosius Aurelius Theodosius nuncupatur.
Quare quod Variarum auctori accidisse consiat, ut
. Cassiodorus pro Senatore ab iis primum vocaretur,
qui Senatoris nomen non proprius, sed epitbetum
, esse suspicabantur : id ipsum bis duobus et aliis non-
hullis, librariorui osc.tantia. evenisse credendum
est, ut cum unicum illorum nomen brevitatis studio
ipsorum libris ascribere instituissent, pro ultimo
quod proj riui erat, id potius quod primo loco oc- C
currebat, imperite diligerent. Sed exploratx cert:e-
que rationi paucorum hic error (raud4 esse non de.
bet. Maneat ergo. i. ferioris xvi hominibus proprium
nomen id fui-se quod ultimum, quod illi proinde,
nt ex hist ric Augusta scriptoribus videre est, nune
verum, nuuc Vfoprium nomen appellabant ; interdum
aleriani Aug. de Probo apud Vopiscun
£pistola declarat) nomen absolute, cum extera qua
praibant, v. 1 preuomina, vel cognomina, promiscue
£t suiwe discrim.ne vocitarent. Reliquum est, ut un
deua peti adque imponi ab. illis nomina. solerent,
. el quid hac etiam iu parte ab. autiquis discreparent,
ine -tigemus. In quo rursum indicio nobis erunt no-
Anita et exemp:a Sidoniana. Ex tiis enim docemur,
posterioribus seculis impunendorum nominum hunc
pariter morem fuisse, ut tum propria cujusque, tuii
adjuncta seu € gnomina, seu przenomipa (4φυ omuia
^ Et Cassiodorus Divinarum Lectionum 11.
b [n editione. posthiuma, cura Labbei : Q. Fabius
Memmius Symmachus, ex quibus Fabii cognomen ia-
certum ex quo Memmii αὐ avo, etc. At Juretus, qui D
-«-- 0. — P
plurimum coguati:que, patribus, patruis, avis, pro-
avis, reliquisque affec:ibus mutuarentur. Quod sane
verum est. Verbi gratia, Fulgentii episcopi pomina
fuerunt Fabius Claudius Gordianus Fulgentius, ex
quibus Claud us patri, Gordianus avo proprium no-
men fuerat. Et Symmachi, oratoris filii, nomina fuere
b Q. Fiavianus Memmius Syminachius, ex quibus Fla-
viani cognomen a patruo, Memmii ab avo materno
Memmio Orfito sortitus est. Ita et Apollinaris nomen,
quod Sidonii avo proprium fuerat, Sidonio ipsi inter
cmtera est prn. men. Itemque apud Sidonium, Ma-
guo. Felici prenomen est, quod Magno patri proprium
(omen fuerat ; et contra 'Tonantio nomen, quod Te-
nantio Ferrveolo e.us patri prenomen. Rursum Majo-
rianus et Anthemius materni uterque avi nomen ge-
rit, lHimerius vero paterni. Denique won alia in
posterio is ::vi nominibus norma quiereuda e-t. Ne-
que enim certa et stata, ut olim, generis ac familia
vocabula in usu tunc fuerunt, quz et fratribus com-
munia essent, et ad posteros transirent : ut cum
Corn: lii aut Jul.i omnes dicebantur qui e geute Cor-
nelia aut Jul à. nati essent ; et Scipiones item aut
Cicerones, qui in domo et familia Scipionum aut Ci-
ceronum. Sed omnia mos cum occa nreipublicze notari
sensim 86 labi ceejerunt. Ut quanquam initio a..tí-
qui moris aliqua h:zeserint vestigia iu gentilitiis nomi-
nibus qu:e ἃ aonnullis fainilíis retinebantur, sicut in
Satviis Flaviisque docent exempla quas protulimus ;
postmodum tamen hoc ipsum quoque neglectum sit:
aleo ut nullum tandem familie, nullum ge.tis cer-
(um nomen fucrit, filii etiam a patribus et fratribus
inter se omuibus siepe nomivibus aut. fere omnibus
discreparint. Quod videre est, ut paucorum exemplo
de cxteris fiat conjectura, in Flavio Avito Marinia.:0,
Aselepiodoti collega in consulatu: eujus filius Rufius
Prietextatus. Postumianus appellatus est, con-ul et
ipse, Sidonio puero, cum Zenone. ltem io Q. Clodio
Hermogeniano Ulybrio, et Faltonio Probo Alypio,
qui Theodosii ν᾿ [r;tres fuerunt : eodemque mod«
in aliis. Cxterum in hac ipsa diversi nominum usus
v.rietate, hoc nihilomizus quod dixi ob:ervabant, ut
ea fere omnia, aut pleraque ἃ consanguineis cogna-
tisque desumerent ; nonnulla etiam tanquam familiz
u i atoria. crebrius iterar.nt. Quo seansu Trebellius
Pull o Cen-orini tyranni faiiliam Censorini nomine
Irequentatam scribit, et Cassiodori vocabnlum fami-
1 sux proprium asserit Senator 1 Variarum, 2, non
quod esira has familias Censorini aut Cassiodori
nulli vocarentur, sed quod in his duabus 26 nomina
frequentius usurparent. Ut rem paueis concludam,
medi: ztatis nominum duplex quodammode lex fut.
Un, ut proprium cujusque nomen ultimum in locum
conjicerent; altera, 81 tum proprium loe nomen,
Un cetera, interdum quidem aliunde pro arbitrio,
ut plurimum. viro a propinquis affectibus deducta
Inmpouerrent.
Syamnachi epistolas notis illnstravit, contendit Sym-
machi, oratoris filii, nomen fuisse Q. Flavium Metm-
immiuin Symmachum.
EPISCOPUS TURONENSIS,
NOTITIA EX CAVI.
cui sanguine erat propiuquus, in sede Tur. ncs anc-
eess t. Eodem anno e. nc o Turonensi 1, anno. 465
Perp tuus, gente Gallus, genere senatorio, patre
qu andivitt or 4$, anno 46T vel precedente, Eutochio
199
CEREAIAS CASTELLENSIS EPISCOPI
456
corum defensionem robuste sus-ipere sicut ceep'sti, A res Christi, egeni mendiei, mgri, vidum, orphan';
equum meum parabilem, et mulum quem clegeris do,
- lego. Memor esto mei, fili dilectissime, Amen.
Ecclesi: S. Petri peristromata qu:e ei ad utendum
in Natali ejusdem sspe concessi, omnino et absolute
do, lego.
Tibi (ratri et eonsacerdoti carissimo, de quo Do-
minus providebit regendz post discessum meum Ec-
clesix:: nune me», tune tue, aut potius nec mea nce
tu:e, sed Christi, do quidquid ad usum episcopalem
de rebus meis volueris eligere in camera et sacrario
vicino. Quod nolueris, haeredem meorum nominan-
dorum esto. Presbyterum de Malleio, eumque de Or-
bona ad gradus unde merito dejecti sunt, nanquam
restitue. Sportulam tamen habeant quandiu vixerint
vos, inquam, h:redes meos scribo, dico, statuo.
His quz supra detractis, quidquid in bonis habeo,
sive in agris, pascuis, pratis, nemor.bus, vineis, man-
sis, hortis, aquis, molendinis, sive m auro, srfento,
et vestibus, czlerisque rebus de quibus me dispo-
suisse non constabit, hzredes csse vos jubeo. Et ut
omnia per discretionem admivistrentmr, volo ut
distrahanter quamprimum obiero, et fleri poterit, et
in pecuniam redigantur, cujus tres partes fiant. Ho-
minibus egenis du: distribuantur, ut placuerit Agra-
rio presbytero, et comiti Agiloni. Tertia viduis εἰ
pauperibus feminis, uti placuerit virgini Dadolenr,
distribuantur, volo, rogo, statuo.
Testamentum hoc manu propria seriptum relegi et
super parie redituum meorum de Preslaio; quod su- Bj subscripsi ego Perpetuus, ealend. Maias post consu-
pererit, cum parte illa quam utendam fruendam illis
concessi, postquam obierint, et tibi utendum fruen-
dum relinquo : post discessum tuum Ecclesise me:
do, lego. At !u, [rater et consacerdos carisime,
presbyteros, diaconos, clericos, virgines, meos, tuos,
ama, exemplo juva, benevolentia proveni; fac εἰ
sciant se tibi filios, non servos ; te illis patrem, non
dominatorem, rogo, volo, statuo.
At vos viscera mpa, fratres dilectissimi, eorona
mea, gaudium meum, d: mini mei, filii mei, paupe-
latum Leonis Minoris A. lllud tu, Delmati fili, apod
te depositum serva; et cum alio simili mea pariter
manu seriptum et subscriptun, quod spud Dadole-
nam deposui, Agi'oni comiti coram íratribus meis
presbyteris, diaconibus et clericis aperiendum et le
gendum trades, in nomine Domini volo, rego, statuo,
fixum ratumque sit. Benedic, Domine : veni Christ.
Jesu.
Ego Perpetuus i in nomine tuo, Amer.
EPITAPHIUM PERPETUI EPISCOPI.
Culmina sublimi tollunt qux vertice cristas
Eximius meritis Perpetuus dederat
Domno Martino, cujus sub marmore pausont
Ossa, veneratur quas pia plebs precibus.
Hizredem scripsit Christum, atque aurea multa
Sacrando Domini vasa eruore dedit.
Trausmisit ccelo , que plurima cessit egenis, -
Fecit et ante suas scandere divitias.
C Clarus avis, atavisque poteus, fuit atque senator :
Clarior at sua dum pauperibus tribuit.
Sed neque Marjiuo soli tam grande sepulcrum
Construxit, tumulum fecit et esse suum.
Et licet an'e pedes Martini contumuletur,
ln coelo simili gaudet uterque loeo.
Respice de superis super hoc, bone pastor, ovili,
Perpetuusque tuam perpetua patriam.
(Epistolam Sidonii Apollinaris ad Perpetuum videsis supra inter opera Sidonii lib. vit, epist. 9.)
ANNO nOMINI] CCCCLXYXYIV.
CEREALIS
CASTELLENSIS EPISCOPUS.
NOTITIA EX GENNADIO.
Cerealis episcopus natione Afer, interrogatus a D Quam ille in nomine Domini suffragante sibi veritate,
Maximiano Africanorum episeopo si posset vel paucis
divinse Scriptura testimoniis absque ulla disputatio-
bis duntaxat assertionc, fidem catholicam assignare.
non paucis testimouiis sicut Maximianus irridens pe-
tierat, sed copiosis tam Veteris Testamenti quas; Novi:
approbavit, et libeilo edidit.
757
LIBELLUS CONTRA MAXIMINUM ARIANUM.
758
CEREALIS EPISCOPI
CONTRA MAXIMINUM ARIANUM LIBELLUS.
— aa
INTRODUCTIO.
Cut Carthaginem Cerealis sancte catholica fidei
Castellensis episcopus venit, et quia vicinior est illis
civitatibus qux Dei furore in:rserunt, regales pul-
savit aures ejus adventus. Et cum ab eo requírerent,
quibus erat injunctum, si vera sint quz fama jactavit,
ex ordine cum enarraret, Maximinus Arlomanitarum
episcopus supervenit, et ait episcopo Cereali : Vide-
tis qu:e vestra faciunt peccata ? ideo deseruit Deus
vos. CrnEALIS. Quare nos deseruit, et non potius vos,
qui animas sub Christiani nominis stylo jngulatis, nec
veram fidem teneti; ? MaxiuiNUs. SÍ veram fidem te-
nelis, proponam tibi quastionés vestrz fidei , ut si
veram liabes fidem, «olo ut ad unam propositionem
excludendau duo vel tria testimonia adducas, CEnE:-
A idco dixit, quia alius est Filius. Sed uium sunt Pater
et Filius, Neque enim dividitur Deus, cum ipse Filius
dicat: Ego im Patre, οἱ Pater in me est. Quia vero
non solum unum $unt Patcr et Filius addito Spiritu
sancto, subter liabes demonstratum, unum autem ad
sncictatem pe:rti:.et Patris et Filii, unum autem ad
δοίη Dominum periinet, quia et Pater, et Filius, ct
Spiritus sanctus. Item ipse Dominus In Evangelio ,
Omnía que habet Pater, mea sunt. ltem ipse Filius iu
Evangelio ad Pawem dicit : Omnia mea tua sunt, et
(ua omnia niea sunt. Et lterum : (Qui non honorifica,
Filium, non honorificat Patrem. |tem in Evangelio :
Qui me odit, et Patrem meum odit. Item. in. Epistola
Joannis : Qui negat Filium, nec Patrem hubet ; sed qu;
confitetur. Filium, et Filium habet et Patrem. lem ir
C18. Non duo vel tria, sed plura adducarm testimonia. B Salomone : Splendor est [ucis eterne , εἰ sp:culun
Maximinus. Primo doce :
Quia equalis est Patri Filius.
De wnitate; quia tnus est Deus Pater , et Filius, ei
Spiritus sanctus.
Quomodo Pater miserit Fil un,
Quomodo Pater clarificet Filium.
Quia omnipotens est Filius.
Quare dizit Filius: Pater major me es!. Vel quare
dictum : quod. Pater tradidit Filium.
De libera Filii potestate.
Contra id quod dicunt : Auctor est qui generat, vident
principium Putri, etc.
Contra id quod. dicunt : Patrem. imperasse Filio ut
[aceret creaturam,
Quia Deus est Spiritus sanctus.
Quia creator est Spiritus sanctu:.
Quia vivificator est Spiritus sanctus.
Quia et ipse propri& polestaiis est et voluntatis et
omnipotens.
De Trinitate vel unitate.
Quia inv.sibilis est Filius.
Contra id quod dicunt : Ez Putre Filium, et Spiritu
sancto [zt oninia.
Contra id. quod dicunt : Quare prius Puter, deinde
Filius nomnatur.
Couira id quod dicunt ; Quod Pater subjecit illi omnia.
INCIPIT LIDELLUS.
CAPUT PRIMUM.
Cznx. Lis. Qdiía qualis est Patri Filius, sic docet
ap»stolus Paulus dicens : Hoc sentite in vobis, quod
et in Christo Jesu, qui cum in forma Dei esset, non
rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo (Philip. wn).
Qui est in forma Dei Patris, non potest esse minor,
qui non rapuit quod non liabuit, quia in forma Patris
semper fuit. ]h Evangelio Joannes ait: Propterea
Judei volebant eum.inter ficere, qnia non solum solvebat
sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Deum, aequalem
δε faciens Deo (Joan. v). ltem ipse Dominus dixit :
Qui me videt, videt et Patrem. lem in Evangelio : Ego
et Pater unum sumus. Hic unum pro :equalitate dixit,
quia aquales sunt , qni unum sunt. Sumus autem
sine macula. Dei majestatis, et imag» bonitatis. illius
(Sap. vn). Hoc de Filio dicit. Item in Evangelio:
Sicu' habet Pater vitam in semetipso, sic dedit et Filic
habere vitam in semetipso. Quod autem dicit, dedit,
genuit intelligitur. Aut si postea dedit vitam jam ge-
nito Filio Pater, ergo genitus Filius sine vita erat.
Et quomodo dicit ipse in. Evangelio : Ego sum via,
veritas, et vita? ltem ad Hebreos sic de Filio dieit
Aposto'us : Qui cum sil , inquit, splendor glorie, et
figura substantie ejus, gerens quoq»e omnia verbo vir-.
(utis st (Hebr. 1). Ergo splendor glori, et figura sub.
stantiz ipsius teneat splendorem, id e:t, veritatem?
Figura autem Dei eq»alitas dicitur Dei. ltem aposto-
lus Paulus ad Colossenses de Filio dicit : In ipso in-
C habitat, inquit, omnis plenitudo Divinitutis corporaliter.
Si in Christo habitat omuis p'enitudu Divinitatis, ct
quomodo iinor est Flius ?
CAPUT I.
Quod unus Deus Pater, et Fi ius, et Spiritus san-
ctus, sic docetur. Ipse Dominus in lege dicit: Audi,
Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est. Et Aposto- .
lus dicit : Nullus est Deus, nisi unus. Item ipse dicit :
unus Deus, una fides, unum baptisma (Eph. ww). ltem
apostolus Jacobus dicit: Tu credis quia unus est Deus,
bene facis; et demones credunt el contremiscunt (Ja:.
i). Hane fidem contremiscunt demones quam veram
esse m luerunt. Ipse Dominus dicit: Ego sum Deus
ct non est alius preter me. Kem in psalm. xxvii: Quis
Deus preter Dominum, aut quis Deus prater Deum
nostrum? Et ipsi confitentur quia et Filius Deus est.
Ostendant mihi quomodo unus est, nisi quia Patcr,
et Filius, et Spiritus sanctus unus est.
CAPUT ΙΗ.
Quomodo miscrit Pater Filium, sic docetur : Missio
Filii incarnatio est Filii; testificatur apostolus Pau-
lus et quis missus sit, utrum Filius Dei, àn Filius
1:9
CEREALIS CASTELLENSIS EPISCOPI
760
hominis, dice s : Misit Deus Filium suum, factum ex A liens a regalibus sedibus. (uis , in mediam extermin i
muliere, factum sub lége, ut eos qui sub lege erant re-
dimeret (Gal. 1v). Ergoqui ex muliere factus eat, ipse
missus qui est, etiam sub lege (uit , sicut dixit ; nam
Deus condidit legem. ltem ipse apostolus dicit de
Chri-to: Semetipsum exinanivit [o mam servi accipiens
(Philip. πε). Quando semetipsum exinanivit, tunc se-
imetipsum misit; nam et ipse Filius dicit: Ego veni
querere et salvare quod perierat. Mic non dicit, missus
sum , sed veni. Nam et Spiritus sa"ctus misit eum,
sicut scriptam, ipso docent", est in Isaia propheta :
Et nunc, inquit, Dominus misi! me, et Spiritus ejus
(Isai. xy.vin). ltem dicit ipse Filius: Spiritus Domini
super me, propter quod unxit me, evangelisare paupe-
ribus misit me, etc. Ergo major est Spiritus sanctus
Filio, si major est qui mitfit , quia Spiritus sanctus
misit Filium Dei. Deus utique ubique est, quia ait :
Colum et terram. ego. imyleo, Et alibi dicit : Caelum
mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum.
Quomodo igitar mittitur. Filius? aut quomodo mittit
Pater, si in ccelo et in. terra ubique unus est Deus ?
item audi ubi non solum sequales ab zqualibus, sed
et majores mittantur a minoribus , sicut legimus an»
gelum esse missum a Tobia, et Cliristus missus est
^ Pilato ad Herodem. Nunquid humiliavit se angelus,
quia perrexit quo missus est a Tobia? ant liuwiliavit
s6 Christus, qui a Pilato missus est ad Herodem? Vis
scire, quia ub:que est Filius, nec est ubi mittatur, audi
quid dicit ipse Filius: Nemo ascendit in. celum, nisi
qui descendit de celo ; Filius hominis, qui est i celo.
Nen enim dixit, qui fuit in coelo, sed qui est n celo,
et tomen in terra loquebatur; sed et in. terra. tuuc
lomo fuit et Ders. Nam si Deus norm foit in terra,
quomodo angeli il!j ministrabant, sicut scriptum est :
Εἰ discessit diabolus , ct venerunt angeli, et. ministra-
bant ei (Joan. xvii).
CAPUT Iv.
Quomodo clarificet Pater Filium, sic docetur. Nam
et Filius clarificat Patrem, sicu! scriptum est in Evan-
gelio dicente ipso Filio a P. trem : Ego te clarificavi
euper terram. lterum ipse Filius dicit : Pater, clarifi-
ea Filium tuum, wt et Filius tuus clarificet te. Et ipse
Bpiritus sanctus clariflcat Filium, quia scriptum est :
lH pse me clarificabit, quia de meo accipiet , εἰ annun-
terram. prosilivit (Sap. xvin). Ergo et rex. est qui
regales obtinet sedes. Item in Apocalypsi : Hec dicit
Filius Dei, qui est et qui fuit omnipotens Deus,
]n Evangelio : Omnia quecunque Pater facit, hec et
Filius similiter (acit (Joan. v). Mtem in Evangelio :
Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, sic Filius quos
vult vivificat. lu 1saia Filius d.eit : Ecce ego mittam
manum meam super vos et depredabuntur. qui depre-
daverunt tos, el scietis quia Dominus omnipotens sum,
et qui misit me Dominus omnipotens est.
Jeremias propheta dicit : Magnus est, et non habet
finem, excelsus et immensus h'c Deus noster;"et non est
alius. Et ut appareat de Christo dici, sequitur : Postea
in terris visus est, et cum hominibus conversatus est.
Itcm Apostolus : Nos autem, inquit, praedicamus Chri-
stum, Dei virtutem, et Dei sapientiam, em ipse cum
de Judzis loquitur : Quorum patres, in qnit, et ex qui-
bus Christus. secundum carnem, qui. est super omia
Deus benedictus insecula. Amen.
CAPUT Vi.
Quare dixerit Filius : Pater major me est, vel qua:e
dictum 8't quod Pater tr-didit Filium suum, docetur.
Seriptum est in psalmo, Filio dicente ad Patrem:
De ventre matris mee Deus. meuses tu ( Psal. xvi).
E'go de ventre matris est Deus ejus Pater, ct ideo
major est Pater. liem ipse Filius in psalmo dicit : 0
Domine, ego serrus tuus, ego. servus tuus et filius an-
cille tuc (Psal. cxv), id est Marim. Ipse est servus,
et inde maje«r est Pater. Item : Deus, Deus mens, re-
spice in me ; quare me dereliqu'sti (P. al. xxi) Y Et ite-
ruin ; Salvum me fac ex ore leonis. llxc ad hominem
pertinent; nain et ipse ait: Potestatem habeo ponendi
animam meam , et potestatem habeo iterum sumendi
eam ; nemo eam tollit a me, sed ego pono eam & me, el
iterum sumo eam (Joan. xx). 1n psalin. : ἔσο dormivi
el somnum. cepi, et resurreti, quia Dom nus. suscepit
me. Et Apostolus, quia se ipse Filiu. tradidit, s c ait:
Qui me dilexit, inquit, et tradidit semet psum pro me.
ltem ipse Apos'olus : Qui dilezit, inqnit, Ecclesi .m
suam, et tradidit semetipsum pro ea, mundans eam la-
vacro aque n verbo. ltem in Epi«tola Paulus ad Eplhe-
slos : Sicut et Christus, inquit, dilexit nos et tradidit
semetipsum pro nobis. l'em in psa!mo ipse dicit : Ut
tiabit vobis, Si ergo clarificat Spiritus sanctus Filium, p faciam voluntatem tuam, Deus meus, volui. Homo di-
nunquam major est Filio Spiritus sanctus. Et ipse
Filius dicit in psalmo : Sacrificium laudis honorifica-
bit me. Ergo sacrificium landis holocaustum passionig
accipitur; in passione ergo clarificatur homo, nam
"eus semper est gloriosus, Vis scire quia non solum
" emper g'oriosus fuit Filius, sed et Deus glori:e fuit et
est, apostolus Paulus dicit de Judzis: Si enim cogno-
eissent, nanquam Dominum gloria crucifizissent. Nunc
ergo qui mori potuit, ipse et glorificari potuit, bomo
tantum, Nam audi quid dicat ipse Filius, quomodo se
ipse sanctificat: In veritate, dicens, sanctifico meipsum.
CAPUT Y.
Quod omnipotens est Filius, sic docetur. In Salo-
monc legítur : Omnipotens sermo (uus, Domine, exi-
eit in psalmo: Deus meus, quomodo superius dixit :
Deventre matris m & Deus meus es (tu, Et tamen po-
stea sequitur, quando dixit : Ut faciam voluntatem
tuam, Deus meus, adjunxit, voluit ; quia voluit, fecit;
ip:e enim est de quo dicitur : Omnia quecunque volnit
fecit. Ipse nasci voluit, ipse mori voluit, ipse omnia
pati voluit, et esurire, et sitire, et lassari, et tamen
secundum hominem. Nam vis scire qualis sit Filius
Dei? Isaias dicit : Deus eternus, qui fecit e&t rna terree,
won laboravit neque exariit, etc. ; de Filio dicit, de
quo dictum est : Omnia per ipsum [acia sunt. Nam
Deus nihil mali, ac laboris pat! potuit, cui d'citur τη
p-alino xx : Non accedent ad te mala, et flagellum non
approvinqiabit tabernaculo (wo.
761
CAPUT Vil.
dicit : Pater, volo ut u'i ego. aum, et isti aint mecum
(Joan. xvii). Non dixit, peto. Non dixit in Evangelio
ad leprosum, peto, sed volo, mundare (Matth. vui).
: Mtem in Evangelio ad Petrum, dum se peteret ut am«
bularet super aquam, ait Jesus: Veni. Non rogavit,
sed veni dixit. ltem ad Cbanauzam mulerem dizit :
Non sum missus nisi ad oves qua perierunt. domus
Israel (Matth. xv). Gentilis erat mulier, tamen quia
voluit, praestitit beneficium et sanavit filiam ejus, ad
quam 66 missum non esse dixerat. Non enim ad gen- -
tes, sed ad Judoos erat destinatus Christus ; tunc
dixit: O mulier, magna est fides tua, fiat tibi sicut vis.
Et sanata es! filia ejus ex illa hora. Ad quam se wis-
sum non esse dixerat, quare concedebat beneficium
ei? Ergo vides quia quee voluit fecit, non qua alius
imperavit. Item. in psa'mo de Christo dicit: Omnia
quecunque Dominus voluit fecit in. caelo, et in terra,
in mari et omnibus alyssis. Non dixit, quzcunque pe-
tivit.
CAPUT Vill.
Contra id quod dicit: Major est qui gener.t, niinor
esi. qui generatur. Hac temporibus cognoscuntur;
in Christo autem nulla eunt tempora, ger quem om-
hia f.cta sunt. Non est enim ex tempore sempiter-
nus, qui ante tempora noscitur generatus, s:cut legi-
mus quia Adam a nullo genitus est, et tamen ipse
et filius ejus 3mbo erant pares et :xequales, quia ambo
erant homines. Major et minor temporibus fiunt,
qu'a unus senescit, et alius crescit. Sed apud Deum
nunquam fuerunt tempora.
Ipsa enim tempora per Filium facta sunt, e! n'hil in
Deo temporsle est. Tolle ergo tempora, et ostende
mihi majorem et minorem. Quemadinodum minor sit
Filius non solum Patre su^, sed et angelis, apostolus
Paulus ad llebrzos de ipso dicit : Nunc , inquam,
modico minus ab angelis minoratun vidimus Jesum.
Quare? Sequitur: Propter passionem mortis (Hebr.n).
CAPUT IX.
Contra id quod dicuit; Auctor est qui generat, vi-
dent principium. l'atri non est auctoritas, ubi volun-
(25 nulla est. Pater en m nec volens nec nolens ge-
puit, sed natura. Nam si volens genuit, ergo ipsa
voluntas Patris Filius est, sicut legimus. Quia ipse
est verbum et virtus et δ} ientia ; ipse est et voluntas
Patris. Si aliquando von. fuit Filius , aliquando non
guit Pater, 4:15 Pater esse non potuit, si Filium non
babuissel. Sed sicut later xternus est, ita et Filius
Seternus est, de quo scriptum est : In prin. ipio erat
Verbum, εἰ Verbum erat apud. Deum; εἰ Deus erat
Verbum, hoc erat in. principio apud Deum (Joan. 1).
Non eapitur tempore, non habet initium, nee inclu-
ditur sd:eulis. Et in psalwuo dicit Filius ad Patrem :
Ego semper. tecum sum. Si enim semper cum Patre
"tuit Filius, quomodo auctor est Pater, qui ante nun-
quam fuit ? ltem de ipso dicitur, Priusquam fierent
montes, et fingeretur. terra, et orbis terrm, a. seculo
urque in &cculum In cs. Si igitur voluntas cst. Patris
LIBELLUS CONTRA MAXIMINUM ARIANUM.
| À Filius, dieatir mihi quom:do auctor est Pater, sine
De libera Filii potestate sic docetur. ἴῃ Evangelio '
16?
40 nunquàm [ Filius, quia Pater sine voluntate
esse nen potuit? Quod dicitur Pater, propter Filium
dicitur, et ille Deus dicitur de Deo. Sed quia dixit
Filius, et quod dicitur Filius, propter Patrem dicitur.
Nam Ego in Patre, et Pater in me, non separatur,
sed idee unus est Deus. Sed si minor est Filius a Pa-
tre, quare dizit Pa'er in me est?. Nunquam majorem
pote t capere minor.
CAPUT X.
Contra id quod dicunt Patrem imperasse Filio ut
faceret creaturam, respondetur. Cuin. utique et ipse
Pater fecerit, nam scriptum est: Faciamus hominem
ad imaginem et similitudinem nostram. (Gen. 1). Ubi
ostenditur pariter operatos, ut unum Deum esse
B monstraret. Sequitur Scriptura : Et fecit Deus homi-
nem ad imaginem et similitudinem suam. Non dixit fe-
crunt dii, cum dixisset faciamus hominem ; sed dixit :
δεῖς [ecit. hominem αὐ imaginem εἰ similitudinem
sua . ltem si Pater non fecit creaturam, et quomo a
dicit Filus ; Pater meus usque modo operatur, et ego
eperor ? ltem si Pater non fecit creataoram, et quo-
niodo dicunt aposto!i ad Patrem : Tu es, Domine, qui
(ccisti celum et terram, mare et omnia qua im eis aunt,
qui per os sancli pueri twi David dixisti : (Quare fre-
wuerunt gentes, e! populi meditati sunt inania ? Astite-
runt reges terra, εἰ principes convenerunt. in unum ad-
veraus Dominum, et adversus Christum ejus ( Psal. n).
Conveuerunt enim in veritate in civitate is'a super san-
ctum puerum iuum Jesum Christum, quem uuzisti, He-
C rodes εἰ Pontius Pilatus cum g-ntibus, εἰ toto Isrqgl,
el fecerunt aicut manus (ua εἰ consilium tuum pre finie- ,
tat (Act, 1v). Ergo de. Christo loquebantur ad fa-
trem, qui dicebaut : Tu es, Domine, qui fecisti celum
et terram, mare et omnia qua in eis sunt. Leg in Ac-
tibus Apostolorum, et invenies de Filio dici ad Pa-
trem istam sententiam.
CAPUT XI.
Quia Deus est Spiritus sanctus, sic docetur. Petrus
ad eum qui subtraxerat de pretio ville dixit : Quid
est quod implevit Satanas. cor tuum. mentiri Spiritui
sancto? Et postmodum adjunxit : Non es mentitus
hominibus, sed Deo (Act. v). ltem in Actibus Apostolo-
rum scribitur, Peito cogitan'e et Biasitante de visu,
dicit Spiritus sanctus : Ecce viri uerunt te; exsurge,
εἰ descende, el vade cum illis nihil dub.lans, quia ego
illos misi ad te. Et veniens Petrus ad Cornelium diait ;
In veritate scio quia non est perscnarum Deus. acce-
ptor (Act. x). Ad gentilem enm. missus ab Spiii:u
sancto, quia adhuc gentibus non pradicabatur Evan -
gelium, sed *olis Judzis. Item in. Evangelio : Jesus,
autem Spiriru sancte plenus regressus est α Jordane.
An non est Deus qui implet Deum? Ergo Deus erat
in Christo, quo plenus est regressus a Jurdane. ltem
Apostolus : Nescitis quia corpora vera templum in
vobis es! Spiritus sancii ? Seculus est : Glorificate ergo.
Deum in corpore vestro. lem in. Salomone : Spiritus
Domini replecit orbem t.rrarum. Item Esaias yrophe-
ia : Et Dixit Dominus ad me : Vade, di« populo huic,
163
CEREALIS CASTELLENSIS EPISCOPI
765
Aure audiet:s, et non intelligetis, εἰς. Quem dicit Deum A ire in Bithyniam, et non eos passus es! Spiritus sanctus.
Esaias, ip-um dicit Spiritum sanctum Apostolus. Si
Deus spiritus est, quomodo Spiritus sanctus Deus
non est ; si non est Deus Spiritus sanctus, quomodo
dicit apostolus Paulus : Divisiones autem. donationum
sunt, idem. autem Spiritus; et. divisiones operationum
sunt, unus autem Deus, qui operatur omnia. irf omni-
bus, qui dividit propria unicuique prout vult (I Cor.
xii) ? Ipse est Spiritus sanctus, de quo dicit propheta
Esaias : Spiritus, inquam , sapientie et intellectus ,
conailii et fortitudinis, scientie εἰ pietatis, οἱ timoris
Domini.
CAPUT Xil.
Quia et ereator est Spiritus sanctus, sic docetur.
ln Job legimus : Spiritus divinus est qui fecit me. In
Ecce apostolis imperat. Item in Salomone dicit : Spi-
ritus sanctus mihi Sapientia, id est in Christo. Spiri-
tus S. unicus, multiplex, subtilis, immobilis , incoin-
quinalus, certus, securus, amans bonum,omnia potens,
omnia presciens, et qui capiat omnes spiritus intelligi-
biles, mundus subtilis. Ecce qualis est Spiritus S. Item
in Evangelio : Et regreseus est Jesus in virtute Spiritus
in Galileam. lu virtute Spiritus ambulat Chris'us.
Item in *ctis Apostolorum legimus : Quia loquehen-
tur apostoli quemadmodum dabat eis pronuntiatio.
Spiritus dabat apostolis quemadmodum loquebantur.
ltem apostolus Paulus ostendit quze tribuat Spiritus
sanctus dicens : Fructus autem Spirilus est , caritas ,
gaudium, pax, longanimilas, benignitas, bonitas, fides,
psalmo : Emitte spiritum tuum εἰ creabuntur. ( Psal. B mansuetudo, continentia (1 Joan. ιν). Et legimus in
cui). In Evangelio : /nventa est Maria habens de Spi-
- ritu sancto. Cui fuerat dictum : Spiritus sanctus. su-
perveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Matth,
1). In psalmo : Verbo Damini coli firmati sunt, et Spi-
ritu oris ejus omnis virtus eorum (Psal. xxxn). Si in
utero virginis Spiritus sanctus Filium Dei fecit, quid
Deo defuit quod non creavit ? In Evangelio : Si quis
non renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest
videre regnum Dei. Amp'ius ex& enim regenerare
quam creare : ecce Spiritus sanctus regenerat, quando
in baptismo renascimnue per ipsum.
CAPUT ΧΗ.
Quia viviflcator est Spiritus, sic docetur. Apostolus
dicit : Littera occidit, Spiritus autem vivificat (/ Cor.
n ltem in Evangelio : Spiri'us est qui vivificat,
caro autem non. prodest quidquam (Joan. vi). In Eze-
chiele ad ossa arida filiorum Israel mandatur et di-
citur, per prophetam : Dabo Spiritum meum in vobis,
el vivetis. Item Apostolus dicit : Si autem Spiri-
ius ejus qui suscitavit. Jesum Christum ἃ mortuis
habitat in. vobis, vivificabit et mortalia corpora ve.
sira per habitantem Spiritum ejus. in vobis (Rom.
viti, 11). Ergo mortalia corpora vivificantar a Spiritu
£ancio. ,
CAPUT XIV.
Quia et ipse proprix potestatis et voluntatis sit, et
omnipotens sit Spiritus S. sic docetur. Apostolus di-
cit : Alii datur manifestatio Spiritus ad utilitatem , alii
datur per Spiritum sermo sapientie, alii sermo acien-
Joanne apostolo : Quia Deus caritas est. Si Deus ca-
ritas, qualis est Spiritus sanctus, cujus est ipsa cari-
tas? Sic enim habes supra : Quia fructus. Spiritus
sancti est &fritas (1 Joan. iv).
CAPUT XV.
De Trinitate οἱ Verbi divinitate, Si Trinitas non
est, quare dictum e:t : Jte, baptistate omnes. gentes,
in nomine Patris, εἰ Filii, et Spiritus sanct? Si unitas
non est, quare in uno nomine dictum est, et non in
nominibus? Si Trinitas non est, quare dicit Domi
nus: Ego sum Deus Abraham, Deus lsaae, et Dem
Jacob ? Si unitas non est, qvare dicit tertio Deus, .
et non pariter Deos appellavit ? Si Trinitas non est,
quare dicunt in Esaia Seraphim laudantia : Sanctus,
C Sanctus, Sanctus, Dominus Deus Sabaoth ( Esai. v).
Ubi et Trinitatem ostendunt et unitatem, quia Deum
dicünt et non deos. Si Trinitas non est, quare dicit
Apostolus : Ex ipso, el per ipsum, et in ipso sunt om-
nia. Àut si Trinitas non est aut unitas, quare sequi-
tur, ipsi, glcria, ct non ipsisgloria, si p'ures sumi
dii? Quod si de Patre hoc volunt aliqui accipere,
ergo non calumnientur Filio, quoniam sicut Pater
Filium, sic per Filium facta sunt omnia. liaque Deus
non numeratur, non augetur, non indiget, quia non
minuitur. Si Deus est utique. Filius, non admittit ista
in se, nam ipse dicit ad diabolum tentantem : Non
tentabis Dominum Deum t«um. (Matth. 1»). Et Tho-
mas apos'olus dicit, cum palparet loca vulnerum
ejus : Dominus meus εἰ Deus. meus. Inseparabilis
tie secundum eumdem Spiritum, alii fides in eodem D quippe est Trinitas. Neque enim locutus est ubi non
Spiritu, alii donatio curationum ih. uno Spiritu, alii
operationes sanitatum, alii prophetia, alii judicatio spi-
eituum, alii genera linguarum : haec autem omnia ope-
ratur unus atque idem Spiritus, dividens propria uni-
cuique preut cult (1 Cor. xu).
Ecce quod operatur unus atque idem Spiritus ut
vult, non quz ei imperantur. Ipse Dominus in Evan-
gelio dicit : Spiritus ubi vult spirat (Joan, wm). In
Actibus Apostolorum jubet Spiritus Philippo ut se.
eunacho Candacis reginz conjungeret. Jtem Spiritos
dicit : Segregate mihi Barnabam εἰ Paulum in opere.
sancto, auo vocavi illos. Ecce Spiritus sanctus segre-
gat apostolo: et vocat. Item de apostolis : Tentabant
sit. Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, ubique si-
mul sunt, nec separantur locis, quia non est corpo-
reus Ueus, nec numeratur Deus, quia non subjicitur
numeris, Deus igitur noster unus est. Nam cum Pa-
ter, et Filius, et Spiritus sanctus »it, nemo Christia-
nus tres Deos poterit dicere, quia in nullo a se divi-
na distat natura. Numerus siquidem ordinem sufficit,
z qualitas non amittit, alter enim primum sequitur,
alteri tertius applicatur. Sed cum gradus fieri non
possint ex paribus qui subdi possint quemadmodum
numeratur, unus ergo erit, quia non habet sccundum,
secundus quippe minoris ordinem tenet, et minor
alterum facit, alter posteriorem indicat, posterior
765 LIBELLUS CONTRA MAXIMINUM ARIANUM. 166
imparem signat. Remove distantiam, et quod nume- A
res non habebis. Proplieta dicit : Sapientie ejus non
est numerus. Si sapientia ejus nop numeratur, quo-
modo Filius numeratur, qui est Sapientia Patris,, si-
eut Apostolus dicit ?* Quare post Pairem secundus di-
citur Filius, cum sapientia non numeretur, quia est
sapientia Patris.
CAPUT XVI.
Quia invisibilis est Filius, sic docetur: Neuno novit
Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius,
et cui voluerit Filius revelare. là Apostolo de Christo
scriptum est * Hic invisibilis primogenitus totius crea-
ture. ltem : Christus Jesus venit in. hunc. mundum
peccatores salvos facere, quorum primus ego sum; sed
ideo misericordiam consecutus sum , μὲ in me primo
ostenderet. Christus Jesus omnem longanünitatem in
formationem eorum qui credituri sunt illi in vitam c-
ternam : regi autem. srculorum immortali , invisibili ,
soli Deo honor et gloria im secula seculorum. lnvisi-
bilis est ergo Filius, qui venit peccatoraisalvos fa-
cere. Si viJelur Filius, videtur et Pater, quoniam
scriptum est : Qui me videt, videt et Patrem.
CAPUT VII.
Contra id quod dicunt : ex Patre per Filium in
Spiritu sancto esse omnia. Audi quia non solum ex
Patre, sed et ex Filio, et Spiritu sancto facta omnia
invenies dietum. Apostolus ad Epliesios sic dicit de
Filio : Veritatem autem facientes in caritate augeamur
in illo per omnia, qui est caput Christus, ex quo totum
corput connexum eti compactum. Ecce ex Filio : audi
et ex Spiritu sancto : Si quis non renatus fuerit. ex
aqua et Spiritu sancto, non polest videre regnum Dei.
Et iterum in Evangelio legitur : Sic est omnis qui
natus est! ex Spiritu.
CAPUT XVIII.
. Contra id quod dicunt : Quia Pater perhibet testi-
monium Filio. Ipse Christus dicit in Evangelio : Ego
sum qui testimonium perhibeo de me. Ergo ipse testi-
ficatur de se. Prophet: perhibuerunt Filio testimo-
nium, nunquid majores sunt prophete Fiiio? Apo-
stoli perhibuerunt testimonium Filio, nunquid majo-
res sunt apostoli Filio Dei? Sed cum ostenderinm
quia ipse sibi perhibuit testimonium, non erit quod
ab adversariis respondeatur : Ego sum, inquit Fil;us,
jui testificor de me.
Ὁ
CAPUT XIX.
Contra id quod dicunt : Quare prius Pater, deinde
NFilius nominatur, Audi et Filium priorem nominari
za Patre. Apostolus dicit ad Galatas : Non ab homini-
4bus, neque per hominem, sed per Jesum Christum ct
4 Deum Patrem. ltem ad Thessalonicenses ipse dicit :
Mi pse uutem Dominus noster Jesus Chris'us et Deus Pa-
δεν noster, qui dilexit nos, et dedit consolationem cter-
aeu, etc. Ecce prior est Filius nominatus. Audi et
"Rapiritum sanetum priori loco nominari. Apostolus
«icit . Üaum corpus et unus Spiritus , sicut vocati es:is
m «xe spe vocationis vestrae, unus Deus , una. fides ,
"Wgsnmt baptisma, unus Deus εἰ Pater omuium. Ecce
Werius Spiritum, et posteo Parrem nowinavit. Sed di-
co, nunquid quia legimus in Levitico proprio loco
sub una sententia nominatum Jacob, secundo Isaac ,
tertio Abrabam, ideo dicendum est meliorem fuisse
Jacob ab 1s3ac, aut majorem Isaac Abriham paure
800, sicut enim scriptum est : Et numorabor testa-
menti Jacob, dicit Dominus, et testamenti [sagc, et te-
siamenti Abraham. lominibus non przP;udicatis, taxa«
tio Deo prajudicium cur infert, si forte alicubi prior
taxatur Pater a Filio, aut Filius ἃ Spiritu sapcto -
priori loco a Pate taxatum.
CAPUT XI.
Cont«a id quod dicunt : Pater illi omnia subjecit.
Apostolus ad Corinthios icit de Filio : Oportet, im-
quit, illum regnare, donec ponat omnes inimicos suos
sub pedibus suis (Cor. xv). Et ad Philippenses : Unde
eliam exspeciamus Domiuum Jesum Christum Salvato-
rem nosirum ; qui ^ransfigurabit corpus humilitatis nó-
stro con[ormans corpori glorie sue secundum opera:
lionem, ul possit sibi subjicere omnia (Philip. 1). ltem
Apostolus dicit, quia Filius tradet regnum Deo Patri
$00; scriptum est enim de Christo : Cum tradiderit
regnum Deo ei Patri. Ergo major est Filius ἃ Patre,
quia ipse tradet Patri suo regnum? Hac sunt qux
tantisper comme u:orare potui et decerpsi ; multa au-
tem praetermissa sunt impedimento velocitatis, qua
legens poterit invenire. Hoc tantum lector teneat,
Dominum Deum minime numero subjacere, minime
separari : quod enim minimum est, Deus non est :
scd quod Deus est, Filius, et Spiritus sanctus uterque
perfectus [ professus] est. Hac est autem vera
perfectio, quam nou subjicit alterius comparatio ,-
nec remanet quod possit accrescere. Deus spiritus
est, non caro; intellectus est, non est globatio;
" internum lumen est, non materies cireumfusa. [60
non dividitur Pater, et Filius, et Spiritus sanctus,
quia non est tali:, qui se paret incidi ; et tamen Pa-
ter, Pater est; Filius, Filius est; Spiritus sanctus,
Spiritus sanctus est; et ulique siue invicem non
sunt : quia uuus est qui intelligi potest , separari uen
potest. Non sunt conglobàti, quia non suut velut -
vrei; non sunt divisi, quia sine iuvicem non sunt.
llc est ve-a et catholica fides, quam Christus do-
cuit et tradidit, 5postoli docuerunt, et omnes sancti
patriarchze et propliet.e. fideliter cecinerunt. Propo-
silionibus tuis 9uvante Pat:e, οἱ Filio, et Spiritu
sancto, de Novo et Veteri Testamento respoudi, nunc
vero pro catbolica, qua ubique eit fide, alia testi-
monia proposui , quibus respondere debeas. Iu libro
Sapienti:e : quia sicut Deus sapientia, qu: est Filius
Dei, sic et Spiritus sanctus novit consilia Patris.
h eodem libro: quia omnipotens est Filius, per
quem [8618 sunt omnia, In eodem libro : quia Spir.-
tus sanclus etiam Filius, qui dicitur virtus Dei. In
codem libro diciiur de Spiritu sancto, qui incorru-
ptibilis est. In codem libro : seeundum formam su-
scepte humilitatis visibilem dicit Christum, secun-
dum formam vero deitatis non visibilem, sed iuvisi
bilem pronun!iat. Quod enim videtur, homo, quod
non videiur, Deus aguoscitur. In eodem libro dicituc
107
8, EUGENIUS CYRTHAGINENS./S EPISCOPDS,
799
quia Filiu$ Dei de substantia est Patris. In Cantico & ctus : Spiritus veritntis, quem mundus non potes! ac-
Canticorum, ubi Christum dicit es e Regeni, cum
ad eum Ecclesia loquitur. [ἡ Ecclesiastico : qu'a in-
numerabilis est magnitudo. Det. Unde docetur quia
blasphemi sunt qui Trinitatem separando, ac gradi-
bus et numeris credunt esse suadeiidam. In psalmo
cxvit similiter de Sapientia, quae est Filius Dei, sic et
Spiritus sanctus novit consilia Patris : Consilium autem
(uum quis sc:L, nisi Iu dederis Sapientiam, εἰ miseris
Spiritum de ultissimis? In eodem libro qu'a omnipotens
est Filius, per quem facta sunt omnia : Non enim, in-
quit, impossibilis erat omnipotens manus (ua, que creavit
omn a, et orbem terrarum ex materia informi. In eodem
libro : quia Spiritus sanctus etiam Filius est: disper-
si per Spiritum sanctum viriutis tux persecuttonem
cipere, quia mundus non videl eum, nec cognoscit eum ;
vos autem cognoscitís eum, quia apud — os manebit, el
in vobis erit. In Canticis Christum dicit esse Regem ;
cum Ecclesiam loquitur: /Introduxit me rez in cubi-
culum suum, exsullemus et jucundemir in te. Item si-
militudines auri faciemus tibi cum distinctioni' us
argeuti, quousque rex sit in recubitu suo. In Eccle-
siastico : quia innumerabilis est magnitudo Dei. Unde
docetur quam blasphemi sint in Trinitatem Dei qui
, Separando grad bus ac uumeris suadenda zstimant:
el quis. investigavit magnitudinis ejus imperium, et
magnitudinem ejus quis denumeravit? [n psalmo xx eit,
similiter de Sapientia, quz 651 Filios Dei, dictum
est : quia sapien:i:e ejus nom est numerus : Magrus
passi ab ipsis factis suis. In eodem libro de Spiritu B Dominus noster, et magna virtus ejus, et sapieut'ee
sancto quia. incorruptibilis est : Incorruptibilis enim
Spiritus tuus in omnibus est. 1n eodem libro, ubi se-
cundum formam suscept:e humilitatis visibilem dicit
Cliristum, secundum formam vero deitatís non visi -
bilem, sed invisibilem pronuntiat dicens : Videntes
illum quem olim negabant , Den agnoverunt verum.
ln eodem libro: quia Filius -Dei de substantis est
Patris: Pro quibus angelorum esca cibasti populum
tuum, εἰ paratum panem de. celo praestitisti illis sine
labore, omne delectamentum in se habcntem, et omnis
saporis suavitatem ; substanriam enim tuam et dulcedi-
nem quas in Filio habeas ostendebas. In Evangelio
secundum Joannem : quia invisibilis est Spiritus san-
ejus non est numerus. Propositionibus istis Maximinus.
Ariouita nihil valens ad respondendum, differelat de
die in diem. Cereslis vero dixit illi, qui intrerat,
cui erat infünctur : Propositis ab eo quaz-tionibos
sdjuvanie Deo respondi, cur ineis propositionibus
non respondet? Supra memoratum igitur Mazimi-
num, cui erat iujunctum, cum conveniret, tacuit. Et
ait Cereali : Vade tibi in propriam Ecclesiam, quia
conventus a me Maximinus no!uit respondere, hine
intelligitur quia non valuit, whi tacuit, et tuis propo-
sition/bus respondere holuit. Jam inter vos. Dens.
audit.
umm
EODEM TEMPORE.
S. EUGENIUS
CARTHAGINENSIS EPISCOPUS.
NOTITIA EX CAVE.
E-geulus, gente Afer, anno 480 a catholicis, qui- C quasi adhue vivente loquitur Gennadius in Catalug1
hus lunericus Vandalorum rex Zenonis imp. et
᾿ Wlacidiz precibus exoratus eligendi episcopi veniain
concesserat , episcopus Carthaginensis constitutus,
postquam sedes Arianorum szvitia per 24 annos va-
€averat,. Anno 484, collecia. apud Cartliaginem ab
llunerico. episcoporum Arianorum turba, qui. dispu-
tationem cum catholicis committerent, Eugenius lu-
enlentam fidei professionem regi obtulit, tanta ratio-
nis vi munitam, ut hzreticos ad silentium pariter ac
rabiem adigeret. Paulo post ab Hunerico Tamallu-
nensem civitatem in confinio Tripolitanz sitam relc-
gatur, et Antonio loci episcopo, lixzretico ferocissimo,
excruciandus committitur. Postea, si Gregorio Turo-
nensi (Hist. Franc. lib. v, cap. 5) fides, Albigensem
scriptorum (cap. 97), quem isto anno contexuit.
Exstat libellus seu prolixa fidei Confessio nomine
episcoporum Africanorum Hunerico regi oblata,
apud Victorem Vitensem (cujus integrum librum ter-
tiun constituit) De persecutione Vandalica lib. wi,
pag. 53. Ejus enim esse, licet id non dicat Victur,.
extra omnem controversiam ponit Gennadius loco
citato. llabetur Concil. tom. IV, pag. 1128, et iu Bi-
b'iotheca Patrum tom. VIII, p:g. 053. Scripsit prz-
terea, teste eodem Gennadio, qua interierunt, epi-
stolas ad plebem sue cure commissam, paulo anie
exsilium missas; altercationes quas cum Arianorum
presulibus per internuntios habuit, Hunnerico regi
uhancupatas ; preces denique pro quiete eatliolicorum
Galliarum urbem asportatus est, ubi auno circiter D apologiarum ad iustar, cidem oblatas,
495 vc! paulo post vitam tiniisso vid tur. De co euim
309
EXCERPTUM EX GREGORIO TUHON., DE s. EUGENIO, ETC. ΄
1170
PROFESSIO FIDEI
EPISCOPORUM CATIIOLICORUM AFRIC/E
EUGENIO CARTHAGINENSI
REDACTA.
(Hane Professionem fi.lei, quie librum tertium h'storl e Persecutionis Vandalic:e constituit, videsis supra,
col. 919 )
EXCERPTUM EX GREGORIO TURONENSI
S. EUGENIO CARTHAGINENSI
ET ALIXS CONFE-SORIBUS QUI $UB HUNERICO REGE PASSI SUNT.
J]. Vandali a (oco suo digressi cum Gunderico rege A cratissimo nomine casi sint, ab hominibus non potest
in Gallias ruunt, quibus valde vastatis Hispanias ayppe-
tunt. Hos se. uti. Suevi, id est Alamani, Galliciam ap-
prehendunt.| Nec mu'to post scandalum inter utrum-
que oritur populum, quoniam propinqui (Colb., ibi)
sini erant....... Post hec prosequentibus Alamannis.
usque ad Traduc'am, transito mari Vandali per totam
Africam ac Mauritaniam sunt dispersi.
11. Sed quoniam eorum tempore persecutio in Chri-
s'ianos invaluit , videtur ut aliqua ex his que circa Dei
Ecclésias intulerunt, vel quemadmodum de reg'.o ex-
pulsi sunt , memorurem. Defuncto igitur * Trasimundo,
post scel.ra qug in. sanctis. Dei exercuit, llonoricus
menle crudelior Africanum occupat regnum , atque ex
electione Vanda!orum ipsis pra ponitur , cujus sub tein-
comprehendi. Testis est (amen. Africa qu& misit, et
Christi dextera que gemmis immarcessibilibus corona -
và. Lejimus tamen quorumdam ex ipsis martyri
passiones , ex quibus quedam replicanda sunt , ut. ad:
ea qu& spopondimus veniamus.
111. Igitur Ciro'a , [also vocatus episcopus, hareli-
corum (unc mazimus habebatur assertor ; cumque ad
persequendum Christianos rex per diversa transmitte-
ret, sunctum Eugenium episcopum, virum inenarrabilis
sanciila:is, qui tunc ferebatur magne prudentie esse in
suburbano civitatis suc reperi. persccutor. Quem ita
violenter rapuit, ut nec Ὁ ad cohortandum grrgew
Christi locum hobere permitteret. Ille. vero cum se
viderct abduci, epistolam civibus suis pro custodienda
pore quan i Christianorum populi pro ipso Christi sa- B fide catholica hoc modo transmisit :
EPISTOLA
S. EUGENII CARTHAGINENSIS-
AD CIVES 8UOS, PRO CUSTQDIENDA FIDE CATHOLICA.
Dilectissimis et in Christi amore dulcissimis filiis εἰ C; tis abundcque obtestor per Dei mojcstatem. et p.r tre-
filiabus Ecclesie mihi c a Deo commíssg , Eugenius
episcopus. Π' σαί ΐε emanavit auctoritas, et pro *gercen-
da fide catholica edicto nos? ad Car.haginem venire
pracepit. Et ideo ne abiens a vobis Ecclesiam Dei in
ambiguo, hoc es! in suspenso dimitterem, aut. oves
Christi non verus pastor silentio relinquerem ; necessa-
rium duzi has pro me vicarias vestre dirigere sanctitati,
in quibus non sine lacrymis peto, hortor, moneo, el sa-
* Legendum Genserico.
. v Sie Colb. At edit., ad horiandum gregem Christi
- silum abire permitteret. Legendum forte, tl[um abire,
eic. lteg., Christicolam abire permitteret.
* Sc codex Regius et editi alii; mss. duo, in Do-
mino ; ex quibus alter, commiss's.
4 Sic iss. 2; editi habent a. Carthagine. Baronius
ad cun. 454, a Carthagine.
mendum judicii diem, atque adventus Christi te r.bilem
claritatem, ut fixius teneatis catholicam fidem, asseren-
tes * Filium Patri esse &qualem, et Spiritum sanctum
eamdem habere cum Patre et Filio deitatem. Servate
itaque. unici baptismatis gratiam, custodientes ἴ Clii-
smatis wnctidnen, Nemo post aquam, revertatur. ad
aquam, renatus ex aqua 5. Nutu enim Dei sal in aqua
con"citur, sed si in aquam redactum | fuerit, omui;
e Ms. 1, asserentes Patrem, et. Spiritum. sanctum
eamdem habere cum Filio deitatem.
f! Salvianus ejusdem zvi auctor lb, m de Guber-
natione Dei, bona qux Chri«tianis Deus assignat, re-
censens, commemorat sancti bap'ismatis gratium, di-
vini chrismatis unctionem, «uod chrisma ecclesiasticunt
paulo post appe:lat.
4 Colb. addit et Spiritu sancto,
111
8. EUGENIUS CARTIIAGINENSIS EPISCOPUS.
112
species ejus con[estim evacuawr.. Unde non. immerito A los ponens, me pratereun'e cum reliquis excluma ἐπ
Dominus ἐπ Evangelio ait : Si taf ἃ infatuatum fueril,
in quo salietur ? Et utique hoc est infatuari, velle se-
cundo condiri eum semel (actum sufficint. Non audistis
Christum dicentem : Qui semel lojus est, non. habet
necessitatem iterum. lavandi (Joan. xin)?" Ideoque,
[ratres, ei filii, filieque mee in Domino, non. vos con-
tristet absentia mea : ὃ quia si catholice discipline ad-
harealis, ego vos nec. longinquitate aliqua obliviscar,
aec morte a vobis divellar. Scitote quia 5 quodcunque
fecerit me. dividi a vobis, mecum est palma. Si ad ex-
silium abiero, beati Jounn's. evangeliste exemplum
d habeo ; si ad mortis exitium, Mihi vivere Christus est,
εἰ mori lucrum (Philipp. 1, 21). Si rediero, fratres,
inplebt Deus. desiderium. vestrum. Attamen. sufficit
magna virtute, dicens : Te, beatissime Cirola nostre re-
ligionis antistes, deprecor ul respiciens manifestes glo-
riam ac virtutem (uam, ut. ocules meos aperiens, me-
rcar lucem. videre quam perdidi. Qui jussa complens,
resid.nsque in platea, transeunte horetico cum sanctis
Dei, iste qui Deum irridere * cogitabat, exclamat in
magna virtute, dicens : Audi me, beatissime Cirola, audi
me, sancte sacerdos Dei : respice cecitatem meam, Ex-
periar ego medicamenta que sepe ceci reliqui a [6 me-
ruerunt 5, que leprosi experti sunt, qua ipsi etiam mor-
(ui persenserunt.. Adjuro te per ipsam vir(iutem quam
habes, ut mihi desideratam restituas lucem, quia rari
sum caecitate percussus. Veritatem enim nesciens verum
dicebat : quia cecaverat eum cupiditas, et virtutem Dei
modo, quod vobis non lacui, monui el instruzi quomo- B omnipotentis irridere per pecuniam estimabat.
do potui, ideoque. immunis sum a sanguine onmium
pereuntium ; scio quia adversus e.s legentur littere iste
ante tribunal Christi, cum venerit reddere unicuique se-
cuudum opera sua. Si reversus fuero, fratres, videbo
tos iu hac viia; si reversus nou (uero, videbo vos in fn-
tura. Dico tamen vobis, Valete, orate pro nobis, et je-
jsnate : quia jejunium eteleemosyna semper Dominum
ad misericordiam deflexzerunt. Mementote esse scriptum
iu Evangelio : Nolite timere eos. qui occidunt corpus,
animam aulem non possunt occidere ; timete autem eum
qui postquam occiderit corpus, h bet potestatem. et ani-
mam perdere, εἰ mittere in gehennam (Matth. x, 28).
Explicit Eugenii epistola, ad suum redit thema Gregorius.
IV. Ducius itaque sanctus Eugenius ad regem cum (ἃ
illo Arianorum episcopo, pro fide catholica decertavit.
Cumque eum de sancte Trinitatis mysterio potentissime
devicisset, et insuper. mullas per eum virtutes Christus
ostend. ret, in majorem insaniom idem e, iscopus invidia
inflammunte succenditur. Eraut enim tune tempori: cum
sancto Eugenio vivi p:udentissimi atque. sanciissimi,
V indemialis et Longinus episcopi, pares gradu, et vir-
- 4u'e non impares. Nam sanctus Vindemial s eo tempore
ferebatur mortuum. suscitasse, Longimus autem mulis
infirmis salutem tribuit; Eugenius quoque non solum
visibilium oculorum caecitatem, sed. ctiam mentium de-
pellebat.
V. Quod cernens ille nequam. Arianorum episcopus,
tocatum cd se quemdam honiinem, ab illo quo ipse vi-
vebat errore deceptum, ait : Non patior quod hi episcopi D
inulta in populo signa depromunt, illosque cuncti, me
neglecto, sequuntur. Acquiesce nunc his quc precipio,
et acceptis quinquaginta. aureis, sede in platea. per
quam nobis est transitus, et manum super clausos ocu-
* Apud Matth. v, 15, et Luc. xiv, 94, habetur evanuerit;
et Marc. xiv, 50, insulsum. AL Ari legebant infatuatum,
ut patet ex Augustino de sermone Domini in monte.
b Sic ex ms. reposuiinus. Ediu cum Colb., Quin si
catholice discipline adluereatis, ego vos nec..... obli-
- viscor...... divellor. Rey., quasi, etc.
ς Sic eidem Colb. At edit cum regio ms., Quocunque
me [ecerint dividi agones. Davon., agone.
4 Sic Baron. ; sed Co.b., profere. Alius ms , constat
exemplum.
* Colb., cogitavera! exclamavit voce. magza, tola
VI. Tunc hereticorum episcopus paululum se diver-
tit quasi in virtute triumphalurus, elatus vaniate alque
superbia, posuit manum suam super oculos ejus, dicens:
Secundum fidem nostram, qua recie Deum credimus,
aperiantur oculi (ui. Et moz ut hoc ne;/as erupit, risus
mulatur in planctum, et dolus episcopi est patefactus in
publico &. Nam tantus dolor oculos miseri illius inte-
sit, u! eos digitis viz comprimeret, ne creparent. Deni-
que clamare cepi! miser, ac dicere : Ve mihi misero!
quia seductus sum αὖ inimico legis div ne. Vat mihi,
quia Deum per pecuniam irridere volui,et quinquaginta
aureos accepi, ut hoc facinus perpetrarem, Ad episco-
pum autem aiebat : Ecce aurum tuum, redde [umen
meum, quod dolo tuo perdidi. Vosque rogo, gloriesis-
simi Christiani ne despiciatis miserum, sed velociter
succurrite pereunti. Ve e enim coguoii quia Deus non
irridetur (Gal. vi, 7).
VW. Tunc sancti Dei misericordia moti : Si, inquiunt,
credis, omnia possibilia sunt credenti. Αἱ ille clamabat
eoce magna : Qui non crediderit Christum ΕΠ μαι Dei
et Spiritum sanctum aequalem habere substantiam atque
deitatem cum Deo Patre, hod:e qu& ego pe: fero patia-
tur. Et adjecit ; Credo Dium Pa'rem omnipotentem,
credo Fili. m Dei Christum Jesum cequalem Poiri, credo
e" piritum sanctum Patri et Filio consubstantialem atque
comternum. Haec illi audientes, et se invicem honore
muluo prevenientes, oritur inter eos sancta contentie,
quis oculis ejus signum beatas crucis imponeret. Vinde-
mialis vero ac Longinus Eugenium; ille autem e contra
eos exorat ul manus inponerent caico. Quod. cum {ἐ-
cissent, et manus suas super caput ejus tenerent, sancius
Eugenius crucem super oculos caci fa iens, ait: In ne-
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti veri Dei, quem
trinum in una. &qualitate atque. omnipotentia. confite-
virtute : Audi me, sancte, e:c.
! Colb. addit ac. ipere.
& Simile quid huic rei contigit Leovigildi tempori-
bus in [lis;.ania, nti memorat idem Gregorius Tur -
nensis lib. de Gloria Confessorum, cap. 15. Ubi rege -
conquerente quod sus sec!:e epi copi nulla ederent
miracula sicut apud catholicos fleri solebant, unus
ex illis hominem, qui p cunia corruptus ccu se
fingerct, curar. s mulavit, sed Dei nutu ille revera
c.veus effeeius dolum patefecit.
71 EXCERPTUM EX GREGORIO TURON., DE S. EUGENIO, ETC.
714
mur, aperiantur ocu? (ui. Et atatim ablato dolore, ad Δ propr.is se morsibus laniabat, in quo ctiam cruciatu
pristinam rediit sanita:e:n *. Manifest/ssime autem pa-"
(uit per hujus cecitatem, qualiter hereticorum episco-
pus oculos cordium misero assertionis suc velabat ami-
ciu, ne veram lucem iliis liceret fidei oculis contem-
plari. O miserum ! qui non ingressus per januam, id
€ t per Christum, qui est janua vera, lupus magis gregi
quau ejus custos e[fecius, εἰ pacem fidei quam in «re-
dentium cordibus debuerat, accendere, pravitate cordis
sui conabatur exstinguere. Sancti vero. Dii alia signa
in populis mulla fecerunt, et erat vox una populi dicen-
tis : Verus Deus Pater, verus Deus Filius, verus Deus
Spiritus sanctus, una fide colendus, uno timore me-
twendus, eodemque honore venerandus. Nam ea que
Cirola asserit, falsa 6.46 cunctis est man festum.
᾿ vel ipsius, vel sociorum ejus passio narrat.
vitam indignam justa morte finivit. Huic 1 Childericus
successit, quo defuncto Gel simiris regnum suscepit.
Ipse quoque a. republica superatus, vitam principatum-
que finivit, et sic regnum decidit Vandalorum.
X. Huic crypte, in qua sereabatur sancti Amarandi
corpus, sociatur et ille Honorificicne [Hunericianz]
persecutionis martyr Eugenius , sacerdotalis. insule
mazimum decus, quem in hac urbe detrusum exailio,
Hic cum
magnis in seculo polleret virtutibus, et jam victor de
tormentis martyrialibus. exstitisset, tempus vocationis
sug, quo accerseretur ad gloriom, Domino revelante
cognovit : illud precipue quod populis cccultabatur,
manifestum noscens, se martyri Amarando socium esse
VIII. Videns autem. Honoricus rex assertiones aas B futurum, ad ejus sepulcrum. dirigitur, prostratusque
per sanctorum fidem gloriosam Ὁ totaliter denudari, nec
erigi seclam erroris, sed potus. destrui; [raudemque
pontificis sui in. hoc scelere fuisse detectiam : sanctos
Dei post mulia tormenta, post € eculeos, post flammas,
post ungulas, jussit. interfici. Beatum vero Eug nium
decollari jussit, sub ea specie, ut si in ea hora qua
. ensis super cervicem ejus incumbebat, non reverteretur
ad hereticorum sectam, non occiderelur, ne eum pro
martyre excolerent Christiani, sed exsilio damnaretur :
quod ita factum esse manifestum ext. Nam cum immi- -
nenti morte interrogatus [uissel si mori pro fide catho.
lica 4 destinaret, respondit : Hec enim est sempiterna
vita, pro justitia mori. Tunc suspenso gladio ,. apud
e Acbigensem Galliarum urbem exslio depulatus est,
solo diutissime orationem fudit ad Do».inum : dehinc
expansis per pavimentum brachii, spiritum celo direzit,
qui a Christianis collectus, in ipsa qua diximus crypta
sepulture mandatus est. |Tunc * omnes qui circa eum
stabant, sua (undentes pectora, dantes mugitus p-ocla-
mabant : O mors dira, cur tantos hodie perimis, dum
a nobis aufers sancti nostri presentiam? Longum est
enarrare per singula, quanta . εἰ qualia inibi sine inter-
missione almi antistitis Eugenii hactenus. cernimus co-
ruscuare. O quanta miracula et quantam dignitatem Do-
minws ostendit ad sepulcrum ejus ! /Eyri veniunt el
sanantur, demoniaci veniunt et liberantur, leprosi
veniunt εἰ miindantur, elingues veniunt et. loquuntur,
febricitantes veniunt et sananiur.]
ubi et (inem vit presentis (ecit. Ad cujus nunc :epul- Ο ΧΙ. Ad cujus festivitatem cum tempore quodam in-
erum mulie virtutes εἰ creberrime o:tenduntur. San-
cium vero Vindemialem gladio percuti pracepit, quod
et ! impletum est in. hoc ceriamine. Octavianus vero
archidiaconus οἱ mujta millia virorum ac mulierum
hanc fidem. asserentium, interempla atque 8 debilitala
sunt. Sed pro amore glorie nihil erant hec supplicia
con[essoribus sanctis, qui in pacis vex:ti, iu multis
bene se noverami dispouendos, juxia illud Apostoli
/Rom. vii, 18) : Quia non. sunt. condigneg passiones
hujus temporis ad (utusam gloriam, qua revelatur in
nobis ^.
IX. Multi tunc errantes ἱ a fide accipientes divitias
inseruerunt se doloribus multis. In[liz autem quidam
epis. opus nomine Revocalus, eo lempore est revocatus
«4 fide catholica. Tunc el sol teter apparuit obscuratus,
δία vl vix ab eo purs vel tertia eluceret, credo namque
gro tantis sceleribus εἰ effusione sanguinis innoceniis.
alonoricus vero post tantum (acinus, arreplus a da-
wone, qui diu de sanctorum sanguine pastus. [uerat,
* Hanc czci historiam memorat Ilermanrus Con-
tractus in. Clirouico ad annum 489, ubi Lorginus
episeopus appellatur ongwinus,
cr ms. 4. Àt. Edit., taliter, e& Colb.,
« Baron. , aculeos.
4 Colb., disponeret.
* Cod, reg. .,. Albanensem.
f Mss. 9, impletum est. In hoc autem. certamine
Üct ivianus, etc.
denudatas.
nwneri populi convenissent , negotia mulla. in atrio
protulerunt ; puella vero una ex habitatoribus loci sta-
lionem adiit, quasi aliquid co-mptura, speciemque sibi
aptam aspiciens a. negotiatlore suscepit, et statim dicte -
citius porrectam alteri, negal se accepisse. Negotietor
vero inteute aiebat : Mea eam libi manu protuli, tuque
rimandam sollicite accepisti. 1llaque negante, ait ne-
goliator ; Si tibi tanta est pertinacia, avar tia stimulante,
negandi, judicet illud beatus. | martyr. Eugenius, ad
cujus sepulcrum si cum sacramenti interposil one dixc-
ris te non accepisse, damni mihi nihil es'imo quod
amisi. At illa pollicita se posse ex hoc exui sacramento,
vadit ocius ad sepulcrum, eleiatisque manibus ut jura-
ret, extemplo membris " dissolutis irriguil, planeque
D ejus infixe sunl pavimento, voz hasit in guttire, tan-
(um os patulum a scrmone nudum hiabat. Quod xego-
tiator cernens cum reliquo populo, ait : Pros t tibi, in-
quit, virgo, hec species quam (ul:sti mihi. Sufficit iibi —
ultio data per hunc pontificem. Enugen'um, | Et .hac
€ Ms. 4, necata.
h Ed., sanctis.
i Eamdem African: Ecclesie. cladem. deplorat
Felix paya, ut dicemus infra cap. 10.
1 Colb., [litldericus.
k Qux ansulis inclusa 8:1}, ex cod, Colb. de:cri-
psimus. — ^
! Colb., con[essor.
" C. Ib., dis:o ula diriguit.
S. FAUSIUS IIEGIENSIS.
loco recessit. Hla vero in hoc torm.nto diutis- A detrimentum patiatur? aut quam dabit homo commuta-
tenta, tandem martyre jubente locuta; palam
3 est quod clam latere voluerat. '
Quid ayis, o infelix avaritia ! Quid petendis
alienis succumbis mens feminea, non virilis ? Ut
irmam loricam mentis modica transverberas sa-
cupiditatis ? Quid congregas, o homo, auri rubi-
i talenta, cum iis arsurus in gehenna? Quid tibi
inl peritura lucra, que eterne vite pariunt detri-
a, jwxia illud Domiui verbum : Quid prodest ho-
. $i telum mundum (lucretur, anime autem sug
tionem pro anima sua ?
Xlll. | O fratres dilec:issimi, spem in sole Redem-
ptore figite, et ad eteruam patriam mente trangite. Si
enim nihil in hoc mundo amanda possidetis, eliam μοι»
sidendo cuncta reliquistis, ipse nobis gaudia eterna
concedat, qui nobis eterne pacis remedia contulit Jesus
Christus Dominus noster, qui cum eterno. Patre ὁ.
Spiritu sancto vivit et regnat in. secula seculorum
Amen.] '
ANNO DOMINI CGCCCLYXXXV.
SANCTUS
FAUSTUS
RHEGIENSIS EPISCOPUS.
PROLEGOMENA.
NOTITIA.
(Ex Bellarmi». de Scriptor. eccle.)
Faustus ex monacho Lirinensi factus episcopus Rhe-
gi^nsis. in Gallia, vixit. medio tempore inter sancium
Prosperum et sanctum. Fulgentium : scripsit de Spi-
titt sancto, εἰ contra Arianos , et Macedonianos, que
no exsiant ; scripsit preterea libros duos de Gratia, et
Libero Arbitrio, qui exstant, et quos Gennadius in lib.
de Viris illustr. miris laudibus effert ; sed Gelasius papa
in decreto de libris apocryphis omnino rejicil ; «ut etiam
rejiciunt , et refellunt sanctus Fulgentius, Petrus Dia-
conus , Alchimus Avitus, εἰ alii. Ado Viennensis in
Chronico ad annum 43} s'c loquitur : Faustus ex. ab-
bate monasterii Lirinensis apud Regnum Gallia epi-
copus factus, Pelugianorum dogma destruere conatus,
in errorem labitur : unde qui ejua sensus in hac parte
B propter a'iquis, qui nostro tempore Faustum. catholi-
cum fuisse contendunt.
(Ex indice expurgat r.o M. S. P.latii.)
Gennadius (quem constat fuisse plurimum Semipela-
g:anis, eosque in suo illo libro de Viris illustribus ple.
rumque laudibus extulisse) opus istud Fausti de Gratia
et Libero Arbitrio appellat egregium, quod etiam mi-
rum in modum laudasse reperitur S. Sidonius Apolii-
naris lib. 1x, epist. 9; sed viro sancto. atque sincero
nondum comperta [uisse videbanter techuee et impostu-
τ Fausti. Certissimum enim est Faustum [nis e Se-
mipelagianorum antesignanum , et. scriptionem istan
ejus hic positam nwulis. Pelagianorum erroribus refcr-
tam. ld quod diserte adnoturunt 8. Isidorus libr. d:
Víris illustribus, cap. 14; S. Ado Viennensis episcogu:
catkolicos predicant, sicu! Gennadius de Viris illustri- C in Chronico anno- Domini 499. Scripserun! adveis «
bus acribons omnino errant. [ta enim liberum arbitrium
tam Augu tinus. quum ceteri. catholici in Ecclesia Dei
docent, ut illuminatio, virius, et salus. ill| a Christo
per Christum, et iu. Christo sit. Faustus vero. iste ita
liberum Christianorum arbitrium docere conatur, ut il-
[«minatio, virtus, el sulus non a Christo, sed a nalura
sit : contra hunc scribit beatissimus. Avitus Viennensis
episcopus lucidissima fide , ejus redarguens arrorem ;
simi.iter ct Joannes vir eruditissimus Antiochenus pres-
byter.
Isidorus de Viris illustibus in. Fulgentio, dicit a
Fulgentio scriptos libros septem con:xra Faustum , qui
mira calliditate catholicus videri volebat , cw Pelagia-
nus esset. Auctor quoque Vite sancti. Fulgen:ii cap.
hoc Fausti opus de Gratia Dei ez professo S. Cersariu:
Arelatensis episcopus, S. Fulgentius H: spensis episco-
pus, S. Alcimus Avitus Viennensis episcopus, Petrus
diaconus. Et ex hereticis Joannes Maxentius. Porro
S. Gelasius primus in decre'o de libris sacris, Fausti
opera omnia inter apoc ypha rejicit. S. Hormisdas
etiam Roman. pontifex ep st. ad possessorem Africanum
episcopum hec ait * Hinc vero quod vos de Fausti ex-
jusdam Galli antistitis consuluisse litteris indicastis, hia
sibi respousum habeant : neque illum, neque quemquam,
quos in auctoritatem Patrum non recipit examen catho-
lice fidei, aut Eccl.siasticm discipline, ambiguitaie.n
posse gignere, aut. religiosis prejudicium cemparare,
Tantum ille. Et ex his plene perspectum. habeas quam
93 testatur a sancto Fu'geutio refutatos libros duos D caute scripta. ista Fausti siut tibi perlegenda, in quibas
Fausti de Gratia et. Libero Aibitrio. Et. l'gtrus diaco-
nus in libro de Incarnatione et Gra ia Christi, cp. ul-
tfjmo anathema di-it libris l'austi. ΠΟ admonere volui
in errores multos Pelagiani dogrsatie plerumque effen-
des. Si eos. aves collectos. insp'cere, censule Joannem
M urentium in. respousione ad epistolam lormisde pa-
PROLEGOMENA.
118
ossessorem. Sciendum tamen. epistolam hanc A revocandum, haud existimamus indignum; cum tamen,
nd Lucidum presbyterum, approbatam tot epi-
m subscriptione im concilio Arelatensi, et epi-
lucidi presbyteri ad. episcopos congregatos in
Lugdunensi, que. ambe operi Fausti premit-
sanas esse atque catholicas, judicio duarum
um:eonfrmetas. Neutiguam tamen ullus ob id
tab utroque concilio approbatos tres libros Faw-
retia, ut ipse mendaciter innuere videtur in ea
' subjicitur pre[ateria epistola a4 Leontium
un Forojuliensem. Consule plenius de his omni-
rentem. Baronium tom. V1 Annal. eccl. anno
190.
(Ex Cauisio.)
de ejus scriptis immo(e maneant sententie: Patram.
Quod enim usque ad hec tempora nostra. eumaem
Faustum continuit inter sanctos martyrologium Galli-
canum, & quo ipsum Molanus primum expunzit : quod
etiam , μέ accepimus, Ecclesia Rhegiensis in. Gallia,
ubi ipse sedi qntistes, semper eum ut sanctum coluerit,
celebrans ejusdem natalem 17 Januarii ; ibique. in
ejus memoriam antiquius erecta basilica, ejus nominis
titulo insignita, hactenus ejus cultu a fidelibus frequen-
tetur; quodque tot. seculis Christiano orbe spectante ,
Ecclesia Romana tacente, nemine penitus (quod sciatur)
contradicente , ista eidem Fausto exhibita. intelligan--
(ur, opinari non prohibemur de eodem Fausto accidere
. potuisse (quod de multis viris sanctis. asseritur) quod
cire volet, quis Faustus, quis Ruricius , qui B delinquens erraverit ; cum questio illa fuerit auctoritate
i, ed quos scripte ho epistole, vel qui ad alios
unt, ille videat Sidonium Apollinarem , et Ve-
| Fortunatum, quem integrvym notisque accurate
«m dedit Christophorus Browerus Societatis
ideal item illustrissimum Baronium. Nos hic
kie attexere non. volumus. Tantum de Fausto
tii, qui in ms. appellutur sanctus, hzc notanda
r que Baronius de hoc ipso habet in appendice
ad tomum V 1, anno 490 (Col. 1422) : « Porro
s ipse cum (a) — ibi — miramur ab aliquibus
enter sane inscribi Sanctum — his hec adde —
tdem priori editione ex adductis diversorum
efirmasse , non indecens quidem fuit. At vero
' cognitis et adductis, rursus ad judicium ipsum
cus tomi sexti quem hic retractat. Baronius
sabet : Porro. Faustus. ipse, cum ejus fallacie
, €81eni quibus conatus est revellere Pelagianas
sedis apostolice definita, et ejus opinio aliorum Patrum
sententia condemnata, ipse suum errorem fuerit scriptis
contrariis detestatus, quce potuerint, uL alia quamplurima,
periisse ; vel i ipsum ante scriptorum factam ab Ecclesia
damnationem diem obiisse (incerius est enum ejus obitus
annus) habentem in animo in his sequi quod sequendum
doceret. Ecclesia. Ita quidem ipsum compositum animo
fuisse, aliisque innotuisse, iude facile potest. intelligi,
quod semper (ul indicant acta conciliorum Arelatensis
et Lugdunensis) communicationem habuit cum sanclissi-
mis orthodozis Galliarum episcopis. Maneant igitur
Fausto integra jura sua, nec ex nostri scriptis sentiat
prajudicium : neque privato judicio novitati liceat con-
vellere antiquitatem. » Hec Baronius.
scrobes in lapsum simplicium, abalienavit a se animos
episcoporum, atque decessit inglorius; quem miramur
ab aliquibus imprudenter sane inscribi SANCTUM. EoiT.
JACOBI BASNAGII
ANIMADVERSIONES CRITIC/E
DE S. FAUSTO RHEGIENSI,
ERIT $EMIPELAGIANUS ET AN!IMAS MATERIALES DOCUERIT ; AN VERSIPELLIS , EPISTOLAS LUCIDO
ET BINIS CONCILIIS SUPPOSUERIT , ETC.
€
ive13a gaudet et laborat fama Faustus Rhegien- C saltem plurima qua interpreiatione benigna prorsus in-
ppe qui a plurimis inter divos recenseatur, su[-
e Ecclesia cujus (uit episcopus. Nam in ejus
m diem festum hactenus celebrat. Nutaverat olim
us, qui illum versipellem vulpeculam appellabat.
clesie Rhegiensis precibus, cujus auctoritati mul-
rahebat annalista celeberrimus, impulsus, pristi-
utavit sententiam, ut legitur in pra(afione Cani-
juam hic descripsimus integram (Yide superius iu
a pag.). In varia abeunt tum veteres tum recentiores.
audare videtur Sidonius Apollinaris, in littqyis ad
scriptis ; sed an jocari voluerit, et nimium Fausti
n circa philosophiam eteloquentiam, quam sectari
(ur, ridere, aut laudare, dicere nolim. Occurrunt .
ParTROL. LVIII.
digent. Reformidabat Sidonius acerrimum Fausti inge-
nium, qui ab eo litteras exspectabat, et receptas cen-
sure subjiciebat : « Idque votivum mihi granditer [wit
ac peroptatum , ut. epistola. injuncia nec denegaretur
scripta amicitie, nec subderetur lecta censure. » Quid
sonent. illa verba, viderint interpretes. « (Juin potius
animam male sibi consciam el per horas ad pamalis vite
debita contremiscentem frequenlissimis (uis illis et va-
lentissimis orationum numerare su[fragiis, precum pe-
ritus insulanarum, quas de palestra congregationis
eremitidis , et de senatu Lirinensium cellulariorum in
urbem quoque, cujus ecclesia sacra superinsp'cis, trans-
tulisti, nihil mutatus abbate. » Videtur Sidonius ridere
^W 9
* Vm ". * 5
-—
719
8. FAUSTUS RHEGIENSIS.
tum senatum cellulariorum, tum disciplinam monasti- À notata, et nature nostrze ad fldei initium et alia plus
cam, quam tumido nimis animo Faustus ad dignitatem
episcopalem promotus , et inde saera. superinspiciens
obeervabal, wt plebi ceterisque facilius imponeret, ab-.
stinentissimam vitam professus , et non secretam
erecem, sed publicam vanitatem jaciantia ventosi
tumoris exaggeraos , quantum potuit venenatam dis-
putationem, velut indeclinabilis virtutum servator,
induxit, inquiebat Avitus ep. 4. Hanc firmat conjectu-
ram controversia, quanquam levissima, inter Sidonium
et Faustum nata. Miserat Faustus Riochatum mona-
chum οἱ antistitem ad. Britannos, Contribules suos, et ei
Libellos duos, in Aquitania celandos, Britannis solum
"legendos, commiserat, Remansit apud Sidonium Rio-
ehatus per bimestre, propter motus iunc lemporis in
Gallia concitatos ; et qui de Fausto «epius loquebatur,
de Scriptis ipsi commissis tacuit penitus. Sed in itinere
postmodum Riochatum , inquit Sidonius , cito profe-
etum, cum quipiam de viatoribus prodidissent, my-
stic:e gaz: clausis involucris clam ferre thesauros,
pernicibas equis insecutus abeuntem, qui facile pos-
sent itineris pridiani satia przvertere, capti hospitis
genua complector, jumenta sisto, frena ligo, sarcinas
solvo, quzxsitum volumen invenio, produco, lectito,
magna ex magnis capita deírustans. Jade Sidonii
amarissime fluxerunt querele ad Faustum ipsum, an
supercilium tanquam rigidi plosoris extimescebas * an
ideo me fastidiendum negligendumque curasii, quia
contemneres juniorem ? quod parum credo ; au quia
indoctum ? quod magis fero, etc. Hec atrictissimam
non sapiuut amicitiam. Intra muros peccatur ct extra.
Non debuit umicum celare, si Faustus [uit amicissimus,
scripta qua mittebat in Angliam ; nec Sidonius festinan-
tis monachi vestigia sequi, ut ea ecripta sibi vindicaret.
Autumant plerique hec scripla [uisse duos de Grutia el
Libero Arbitrio libros ; sed Mauguinus prases non potuit
sibi Sirmundum tanquam suffragantem indicare ; quippe
qui in notis hec opera Fausti periisse tuetur, ea. potis-
simum ratione, quod Sidonius, qui hoc opus operosissi-
mum legerat, bipartitum sub dialogi schemate, sub cau-
sarum themate quadripartitum fuisse affirmet ; qua libris
de Gratia non conveniunt.
Inter veteres Fausto refragantes. recenseri. debent
Avilus, Viennensis praesul, εἰ Ado (Chronicon ad an.
492), ejusdem urbis episcopus , qui scribit, dum Pela-
gianum dogma destruere conaretur, in errorem esse la-
psum, et ideo liberum arbitrium docuisse, ut illuminatio
ejus et salos non sit a Christo, sed a natura. Eum
denique virsm profunda calliditatis appellat Isidorus
Hispalensis. —
* 11. In diversa plane abcunt recentiores, prout partium
s(udio abripiuntur. « Quis equo animo ferat Faustum
vexari passima multis, traducique lanquam hereticum?
inquit Sirmundus. Culpam criminis rejicit in. Mazen-
tigm, Scytham monachum, qui longas habuit lites circa
gratiam, de quibus alibi. Deinde inducit viros, eo tem-
pore celeberrimos , Hilarium Arelatensem, Gennadium,
Maximum, et Hilarium pontificem. Nec diffitetur tamen
οὐ Avito Viennensi et Fulgentio plura in scriptis Fausti
aliquanto tribuere visus eet quam par erat (Sirmsndi
Historie predest. cap. 8). Sed hujus eententian vindices
appellat Patres Grecos, imo ipsum Augustinum, ante-
quam mentem mulasset, uL celera omittam.
Stat ab altera parte Mauguinus praeses, vir doctiss
mus, Predestinatiang (fabula confutator, qui non modo
Faustum deprimit, sed in eum invehitur ut versipellem
vulpeculam ei impostorem , qui Lucidi epistolam,
et subscriptiones conciliorum finxit, ut aliis facilims
illuderet.
111. Mediam tenemus beatorum viam.Peccat Sirmun-
dus, quantumvis eruditissimus, cum Fausti patronos,
Hilarium , Gennadium , e'c., Semipelagianos, laudat.
Deinde Fulgentii et Aviti Viennensis objectiones frivola
B ratione conatur. eludere. Peceat Maughinus, qui mulia
velut fictitia Fausto tribuat, Miramur (amen Faustum —
inter catholicos et sanctos recenseri.
. Primo binos de Libero Arbitrio et Gratia libros Füs- —
stus edidit, quos. laudavit Fulgentius, εἰ damnavit Ge- —
lasius pontifex. Initium ducebat a Pelagianis, quos ab -«
exordio confutare videbatur, sed. poetmodum , tacito «α
Augustini nomine , gratia pravenientis eb pradestine- —
tionis gratuite assertorcs vehementius ezagitavit. Late- —
δαί haresis, secundum Baronium, ut [atot. anguis eub “«
prominentibus floribus. Εἰ revera hec habei ipse Fan- —
stus : « Sicut omni homini manum oculumque donavit. Ἔ
Deus, ila similiter omni homini voluntatem , «t eam a
versaret, indulsit justitia. Ergo in homine non perse- —
nale, sed generale et publicum munus est. Aditus cayes-
sende salutis, quasi fons quidam in medium hujus
mundi expositus, et in commune conceigus ad haxrien-
dum wniversis patet, wt largiori merito reus sit, qui
haurire neglexerit. » Attamen nec plus equo nature tri-
buisse negat Sirmundus.
Altera de materialitate animarum sententia legitur. —
in. epistola 16, quam publici juris fecit Canisius. Pro- —
bat scilicet. Faustus. nihil preter Deum infinitum, este —
spirituale, et animam esse corporalem , cum sit localis. —
« Licet. enim, inquit, mon pronuntiemus nomuullas am
esse spirituales substantias, ut angeli, archangeli, c&- —
lereque virtules, ipsa quoque anima nostra, vel corte Ξαι
aer iste subiilis , tamen incorpore& nullutenus esti- —
mande sunt; habent enim secundum se corpus, licet 3
multo incomparabiliter tenuius quam nosira sunt cor- —
pora. » Hec extenuare poterunt. Origenis eeterorum- -
que Patrum, qui talia docuerunt auctoritate, quicunque “5
voluerint. Legatur tamen hic epistola 17, in qua loca- -
les εἰ materiales tum animas tum. ang^los esse. vehe-
menter contendit, Nos igitur uni litantos veritati, qe-
nuinam Scriptoris mentem. elucidamus, ἐξ sequimur
Mamertum. Viennensem, qui, tacito Fausti nomine,
sententiam ejus de animabus, scripto mex edito con-
futavit, eadcm. methodo. wsus, cujus insentor tamen
' dicitur Certesius.
]V. Fuit igitur Faustus Semipelagianismi defensor
acerrimus, et animas material.s docuit, et lites veho-
mentiores habuit cum. Forojuliensi episcopo, cujus
abbas jura sibi vindicabat, et ea ratiene damnatus et
PROLEGSMRNA.
WEB
Mlalenti concio, μὲ polebil. inferius. Eamdem Δ, scriptis adhuc vindicapi , ut probaturi summis adversus
patriam, Britanniam acilicet , quam Pelagius,
& apud Gallos uterque trans(retavit. Philosophi-
ttum. incubuerat. studiis, quippe philosophiam
edissequam et lateri comitem ingeparabilem
bat Sidonius Apollinaris. Deinde forenses agi-
7WSGS ; nam, ipso Sidonio teste, paloestris exey-
r urbanis; postmodum monasticam | professus
Lirinensis monagterii , tunc famosissimi, crea-
abbas, anno 453. Non enim Baronii sequenda
s£ vestigia, qui circa Fausti tempora plurimum
it. Honorato abbati , qui ad sedem Arelatensem
fus ést. successit Maximus, anno 426. Rezit ab-
| Maximus per annos septem , quibus. peractis ,
em Rhegiensem translatus est anno 453. Super-
Gaulmingm , ea concilia tanquam a Fauso supposita
rejicientem.
. V. Epistolas Fausti εἰ Lucidi, tamquam. hominis
persongti , et. subacriptiones. duodecim episcoporum ,.
quas epistole sue ad Lucidum apposuit Faustus, quiu-
imo Arelatense εἰ Lugdunense concilium , quorum sen-
tentiam inerpretari jussug erat, ficiitia, es ab homine
heretico, qui , ut loquitur Baronius, versipelle vulpe-
cula supposita , magnis cenatibus contendit vir cele-
berriwus, et. Mauguinus. prases autumat, hac ratione
posse vindicari facilius causam quam μείων, Augu-
stinianam , εἰ nuljatenys. ejurata. fuit a. Lucido, nec
damnata suffragiis episcoporum Gallicanorum. Pen-
deant quantum volyerint alii, e! fidem pendere faciant
Hur ut Faustus, quj Mazimo successit, abbag Bb ab hominum auctoritate, fidem historicam violare nen
y fnerit eodem anno 455. Viginti duo aut circi«
serum. spatio, abbatiam Lirinensem gessit, et eo
re im logwm Mazimi de[uncii episcopus. δες
euffecius est. Ad annum 472 ejus episcopotum
Bgronius ; sed errat, ex calculo superius. indj-
)ebuit enim episcopus ordinari anno 456, quippe
les de jurisdictione agitarentur. inter. Leoytium
mag, ei Mamertum — Viennensem. an. 465,
wu pontifex , Faustum εἰ Auxanium, coepisco-
petres wostros, judices et concilii presides. de-
. Letaque αὐ üs sententia, idem papa eodem
» episcopis definita roboravit ; inde concluditur
privs quam Baronius conjecit, episcopum fnisse
mt, Sed calculus noster ex eo confirmari debet ,
patimur, ut fucum (aciamus posteritati e. presentibus.
Nec inde patitur aliquod. detrimentum fides que ab
auctoritete divina pendet.
Vl. Hec sunt precipua. Maüguini argumenta :
1* Gennadius ipse, Semipelagianus, nec Avitus, errori
infensus, nec ullus, preter Faustum, de personati Lu-
cidi ejuratione binisque conciliis mentionem fecit.
2" Verisimile nom est tot Ecclesim Gallicae presulea
celeberrimos Augustini dogmata damnasse, Semipela-
gianismumque caículo suo probasse. 5" Ex codice ws.
quem. descripserat Canisius patet. illus. subscriptiones
additas epistole Fausti ad Lucidum:, el variant sepius
nomina praesulum subscribentium. 4* Quinimo Leontii
nomen, qui preesse debuit Arelatensi concilio, abest
Mazimus adfuerit Arelatensi concilio, in guo € i in codice Hincmari, apud quem. Leucadius subjicitur.
& comiropersia inter Faustum, abbatem Liri-
9, e& Theodorum , episcopum Forojuliensem ,
jjadicata. Oraverunt Patres praesulem μί ad
nda satis(actionum remetia festinarel, εἰ Fau-
ibbatem , indulla culpe venia , in pristina pace,
ritalis affectm reciperet , et ad insulam ac con-
ensm ipsi , Deo dispensanie , commissam , cum
;tia et caritate remitteret. Ad(werunt igitur con-
relutensi m, tum. Maximus, tum Faustus, qui
orojuliensis episcopi usurpare conabatur, et ideo
iate ipsi conumissa segregatus, Dubitan eruditi
impare congregalwm fuerit. illud cencilium; sed
) lanlum distant. Binius, qui an. 458, et Pagi,
o 455 habitum fuisse. conjiciunt. Sed potuit
Denique verum non est. Lucidum epistolam, qua pro-
truditur, exarasse. Argumenta plurim : minus probantia
silchtio premimus, ne librum animadversionis loco
confíciamus.
VII. Nos Faustum ut tante. fraudis reum damnare
Aen possumus. Vir profunde calliditatis, ab Isidoro,
4, vulpecula & Baronio appa lari potuit , et Semipela-
gianismum summa cum calliditate propugnare. Sed
quid opus eret df Lacidum, privatum hominem, ab
errore revocalum, in scenam inducere, aut nova concilia
fingere? 1" Habetur epistola Fausti, et abnegatio Lu-
cidi , nec ullo possunt argumento rejici. Probabiturne
talis conjectura simplici suspicione calliditatis ? Quis
enim credat episcopum celeberrimum, jam senio pro-
sequenti diem suum obiisse, et deinde, elapsis B ectum , hanc .([raudem incassum finxisse? 2* Episco-
: mensibus, Faustus ejus obire vices. Quidquid
nant. omnes adversus Baronium , qui nec au-
4 ubi Prosperum Aquitanum , qui nunquam fuit.
»us, Mozimi, Faustum vero Prosperi successo-
icit. Per triginta quinque annos εἰ ultra sedem
yalem tenuisse conjici potest, non modo ea ra-
mod mirarentur omnes quod Faustus nec sene-
nec obirel, sed quia Gennadius, qui scripsit anng
sentem adhuc Faustum referebat, « Viva voce,
ille, doctor egregius Faustus creditur et proba-
Et revera ad hunc usque diem vitam protraxissé
quia conciliis Arelatensi εἰ Lugdunensi ad[uit ,
liem eorum. jussu, eorum canones et. decre'a
porum siyilla non (uerunt primum epistole Fausti ap-
posita, solus enim subscripsit; sed potuerunt ab eo
lempore praesules -rogati eun subsignare, ut tunc tem-
poris sapius facium est. Hoc verum est , omnes episco-
pos qui hic memorantur ea. etate vixisse, et (uisse no-
tissimos. Variare possunt nomina in variis codicibus ;
sed et hoc alibi sepius evenit. incuria vel oscitantia
apographorum. 9" Major occurrit difficultas circa bina
concilia quat indican!ur; ob silentium (um. Gennadii,
(um. Aviti. Sed nec omuia notantur ab historicis, el
argumenta adversantia cause guam tu. batur Avitus,
potuit. silere. presul Viennensis, binos. scilicet. cactus
paucorum episcoporum, a quibus vulnerata fuit veri-
785
5, FAUSTI RHEGIENSIS
TRA
tas. (Quidquid sit, habetur epistola Fausti ad Leon- Α bantur, in Semipelagianismum propendere. Unde non.
tium, Arelatensis concilii pra sidem. Quis credat ausum.
fuisse talia scribere, vivente. Leontio? viventibus. aliis.
episcopis, a quibus fraudi et mendacii mota tam facile
ipsi potuisset inuri? Hec autem. leguntur in. epistolg
Fausti ad Leontium Arelatensem : |
«Quod pro sollicitudine pastorali, beate Pater Leonti,
in condemnando predestinationis errore , concilium
summorum antistitum congregastis, universis Galliarum"
episcopis consuluistis; quod vero ad ordinanda que
collatione publica doctissime protulistis, operam infir-
mnis humeris curamque mandastis, parum sancta existi-
mationi consuluistis, et judicio caritatis vos periculo
electionis onerastis. » Et his verbis epistola clauditur ;
« In quo quidem. opusculo , post Arelatensis concilii
mirum. videlur concilia non equidem ccumenica, sed
provincialia Ecclesia Gallicanc huic errori auctoritatem
conciliasse, Faustumque, qui tot. annos vizit , ea que
pollebat subtilitate, conciliorum decreta mon ὁ modo suf-
(ragio, sed εἰ argumentis suis probasse, ut patet es
epistola ad Leontium, que negari non potest. (Quisquis
synodorum genio. indulseril, hanc veriiatem exemplis
plurimis probaturus est. 2" Lucidus presbyter, qui
partes Augustini tuebatur, mazima suspicione labora-
bat, tum apud Faustum versipellem, tum apud ceteros
his partibus addictos, ut fieri solet. Ideo timore per-
culsus, εἰ epistola Fausti impulsus, dum mens terriia
remanere! dubia, quam parlem amplecteretur, Fausto
obsequi et anathematismis ipsi oblatis subscribere coa-
subscriptionem , novis. erroribus. deprehensis, aliqua B ctusest. De libertate vel coactione sibi imposita judicium
subjici synodus Lugdunensis exegit. » Sic Faustus
Leontio, testi eculato, Arelatensis concilii prasidi, el
F,ugdunensis conscio. Nollem ego tali scripto denegare
fidem, nec verisimile fit hunc episcopum, eo tempore
philosoph:cis stwdiis, etate et doctrina, quantumvis
erronea, celeberrimum, scripsisse tanta cum fiducia, el
comtaneo sibi Leontio dixisse, « illum concilium sum-
sorum antistitum congregasse ut damnaretwr. error
predestinationis. » Hac enim [uit origo controversia-
rum, quippe qui predestinationem, quanquam gratui-
tom, necessitatem. actionibus et humana: voluntati im-
ponere contenderent. Semipelagiani. Nec mirum est
episcopos Ecclesie Gallicane eam amplexos sententiam,
quam plerique tuentur hodierno die.
nobis ferre non licet. Hoc unum conjicimus, dejeratio-
mem cui subscripsit Lucidus, Fausti manu scriptam a
[uisse, ut fieri solet ab iis qui triumphos agere voluM 73
adversus fidei pristinam defensores. 5" Hincmarus er- —
ravit, qui luec concilia anno A51 ascripsit; sod debent 1
in posteriores annos rejici. Sunt qui ad an. &75; Peri sm
vero ad 490 annum assignavit.
Hac sunt nomina praesulum qui subscribere debue- — -
runt : Leontius Arelatensis, sed. alii legunt. Auxanius;
Faustus, Paulus, Eutropiws, Pragmatins, Petieu, — -
Megetius, Claudius, Leucadius, Julianus, qui omnes oe 56
relegisse dicunt, excepto Ew[ranio, qui addit : Et ad- —
miratus sum plenitudinem sanctam. Lucidus vere «m
tanquam abneéljator subsignavil. Subjicitur mos epistola m
ΤΠ]. Hactenus de conciliis habitis dum nonagena- C. Fausti ad. Lucidum, quam omiserat. Canisius et ea um
riumageret aumum Faustus. Nuicde Lucido, quem fidem
pristinam abnegasse contendunt plurimi, negant alii.
II ec nobis verisimilia saltem videntur :
1* Tunc. in.
Aquitania praesules qui e monasterio Lirinensi elicie-
Sirmundo reponitur (Vid. infra col. 857), ut totem «m
rei. seriem percipiant lectores. Sed admonitio Fassti. A
hic premittenda (lam nos inter sermones edidiioua eg
infra col. 887).
(Confer si placet, caput 8 Historia pradestinatiana, Patrologiz nostrz tor. LIII, col. 685.)
' SANCTI FAUSTI
DE GRATIA DEI ET LIBERO ARBITRIO«
LIBRI DUO. "^
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM.
Quod Pelagii sensus qui gratiam negavit primo loco ne-
cesse sit. destrui.
De gratia. Dei et tenuitate liberi arbitrii, illumi-
nante saneto Spiritu, juxta evangelicas disciplinas,
et apostolicas regulas tractaturi, primo loco Pelagii
blasphemias, scilicet jamdudum Ecclesixw catboliez
fidc proditas, eruditione confusas, auctoritate calca-
tas, brevi et necessario sermone prostringendas esse
credidunus. Pro eo quod inter reliquas dogmatis sui
»bomiuationes, etiam I«borem hemiuis valerc posse
D sine gratia, elatione damnabili affirmare conatus esi —-
Et ideo nefarios sensus suos vel ex parte aliqua Ὁ
medium proferre curabimus, ut sollicitus quisquam
cognoscat, multo aliud esse salutari grati: offciure
laboris adjungere, aliud vero nudum absque patro-
cínio gratiz laborem temeritateuna asserere. Hic ergo
dum altius humanam fragilitatem, inmnemor divini
timoris, extollit, judicii sui perdidit sanitatem. Ita
ex parte alia cecidit, dum arbitrii libertatem inte-
gram pradicat et illesam, sicut illi qui eam ex toto
- asserunt fuisse cvacuatam, Hoc itaque luco gemini
DE GRATIA DEI, ETC., LIB. 1. | Tu0
' eolluctantur errores, quorum unus solam A Quia sine me nihil potestis [acere (Joan. xv)? Ad cujus
, alter solum laborem, relicto tramite atque
8 veritatis, insinuat. Sectarum genere dispa-
d impietate consimiles. Diverso quidem sta-
ὲ spiritu unius serpentis insibilant. Quorum
| est, solius gratis przdicator, prima quidem
enenum suum sub specie pietatis occultat ;
d est laboris assertor, protinus exstantem
m improba elatione manifestat. H:ec profes-
inuando solum laborem ipso sui titulo dete-
; iiia magis sub religioso eolore metuenda est.
vilegium suum ipsis suis auribus prodit, illa
sum imis visceribus, pene antequam sentia-
andit. Duos angustum obsidere fretum scopu-
»$, quorum unus subdeprimitor in profundum,
inatur in ccelum. Unus iufestus navigantibus B
^, alter exca naufragia improvisus operatur.
liam loquitur, hic laborem. Utrumque eloquia
'oRÁrmant. Si dissidentes removeas, el dicta
ias plena fidei sinceritas apparebit. Sed quia
waerarii remiges sine magistro inexplorato
sla committunt, ac temperare moderamina
t, et gubernacula tractare non norunt, hic
B in Scylle male dextrum fertur periculum,
evum Charybdis tendit abruptum. Et quid
w luec facere oporteat, 81] requiras; provi*o
More navim fluctibus credant, medium teneant
, θὲ ambo flatu dextro perducentur ad portum.
us eei impietati geminum hunc errorem assi-
vel conferre possimus. Pari modo in petram
i effendunt, vel illi qui Christum Dominum
Deum, vel illi qui solum hominem, amíssa
onis luce, asserere prsesumpserunt. Pene utra-
pietas, dum discretionem atque discrimen
nescit, quale crimen incurrit. Proiode qui
m solum hominem dixerit, negavit auctoris
im ; qui solum Deum, perdidit misericordiam
yXtoris. Ac sic, qui unam in Domino salvatore
tiam confitentur, in hanc constringentur ne- .
em, ut aut solum hominem coelo lapeum, aut
Deum cogantur dicere crucifixum. Sed non .
Mortem enim nec solus Deus sentire, nec
0mo superare potuisset. Et ideo eam pro ge-
itione substantize, bomo suscepit et Deus vicit.
partibus proprietates suas reddas, et Chri-
eum simul atque hominem credas et asseras,
eat ac si gratiam cum labore conjungas, et
torio Dei conatum hominis non repellas. Ita
ut adnitentis devotioni, elationis culpam pe-
9 admisceas. Quia quantum detrimenti est
orare, tantum perieuli de labore przsumere.
rgo Pelagius, quod ad obtinendam salutem
bominis sibi sola sufficiat. Ita hic pestifer
Mfirtnat, quasi adhuc factura conditionis no- .
| Statu suo illibata permaneat. Ego arbitror
bertas arbitrii sibi sola sufficere sine przsidio
δοῃ potuerit, etiam antequam privilegium il-
nagressio violaret. Quomodo vero nunc potest
la sufficere, ad cujus arroganttam dicitur :
presumptionen) divinus sermo dirigitur : Nisi Domi-
mus cdificaverit domum, in vanum laboraverunt qui
edificaut eam (Psal. cxxvi)? Quod utiqueelationi sine
gratia perfcere denegatur, humilitati vero cum gratia
implere conceditur. Pirosequitur adhuc Pelagius
Adam mortalem factum, qui sive peccasset, sive non
peccasset, esset moriturus. Sed cum dicit Apostolus,
Propterea, inquit, sicut per unum. hominem in. hunc
mundum peccatum intravit, el per peccatum mors(Rom..-
v), intelligis quia si peccatum non przcessisset, niors
secuta non esset, et donata immortalitas perdurasset,
quam vtique manifestum est sub proposita lege prz-
stitam, ct cum conditione collatam, ut si non reces-
sisset superbus ab obedientis, permaneret ziernus
in gloria. Nam cum interdictum ecleste sanxisset
dicens : In quacunque die comederitis de ligno scientie
boni et mali, morte moriemini (Gen. 1), inclyti gustus
male suasa proesumptio facta est ex accidenti mortis
occasio. Morte, inquit, morieris. Si nibil largientis
contulit gratia, quid est quod abstulit damnantis of-
*fensa? Mors itaque, id est, peregrinum et adventi-
tium malum, non est ordo nature, sed poena sen-
tenti. Quoniam, inquit, Dominus mortem non fecit
(Sap. 1). JEterniatem creditam fuisse homini, livor
ipse testatur inimici. Et quia ei immortalitatem de-
jectus invidit, ideo causam mortis ingessit, dicendo:
In quacunque die comederitis de ligno hoc, aperientur
oculi vestri, et eritis sicut dii (Gen. i). Si hoc tautum
dixisset : Cum manducareritis, satietatem de cibi
suavitate capietis, usque ad concupiscentise catnalis.
illecebram transgressio pervenisset. Cum vero hane
preevaricationis proposuerit finem dicendo, eritis sicut
dii, edaeitatis culpa usque ad divinitatis ambitum, et
usque ad crimen majestatis accessit. Facti sunt ergo
sicut dii, dono grati: coelestis exuti et de beatze sta-
tionis culmine protorbati. Àc sic callidus serpens
pro superbia: malo ejectus e coelo, machinas sibi ad
hominem subruendum de casu proprio, lapsuque
disposuit, et quomodo cecidit, sic decepit. Quid vero -
aliud intelligendum est, etiam in ipsa qua homo con-
ditus est, Dei imagine nisi perennitatis insigne?
quam perennitatem non solum animz non adem-
ptam, sed etiam corpori sgnoscis resurrectionis vir-
tute reparatam, Quapropter immortalitatem homini
commissam non dubites ante culpam, quam reddi
perspicis etiam post ruinam. Asserit ergo Pelagius
Sive peccasset, sive non peccasset, omnibus modis
fuisse moriturum. Et hoc ex ipsa pravitate descen-
dit, quia negat originale delictum. Dum enim aflir-
mare eontendit mortalem necessitatem conditionis
fuisse, non transgressionis, vult videri originem hujus
debiti; non a servo, sed a Domino; non a contem-
ptore, sed ab auctore cepisse, ut mortis lex ordina-
tionis credatur essc, non criminis. Et hanc lugendam
contritionem super humanum genus, non pravari-
cator putetur transmisisse, sed conditor. Et ubi est
illud : /neidia autem diaboli mors introivit in orbem
terrarum (Sap. n). Dum autem peccatum originis
C Ju
90
8, FAUSTI RHEGIENSIS
denegàt, tollit omriino causam qua Redemptor adve- Á num, inquit, tollitur originale peceatum, de duobus
nerit. Videamus utrum per volumittem Dei a& per
homiais pravitatem infelix et deflenda conditio ini-
tium sumpserit, Audi quid taba peridonet veritatis.
Prepterea, inquit, sicut per utum hominom in hunc
eundum peseaiaum intravit, e per peccutum mers, ita
in omnes homines mors pertransiit, ir quo omnes pec-
caverunt (Rom. v). Dicendo Petagies Adam mortalem
faetum, in primo (δείσασα ordine constitait mottem,
quam pro noza prsevaricationis tertio gradu constat
impositam. Homo enim opus Dei, peccatom opus
diaboli : mors, poena peccati.. Nam Apostolus non
dixit : voluntas Dei mors, sed stipendium peccati mors
(Rom. vi). Dolos ergo ejus in profundo latentes, sol-
licitius inspiciamus. ldeo mortem applieat conditori,
baptizatis nati, Qebent hoc carere peecato. Quomodo,
inquit, míttunt ad postéros, quod ips iti se fainhmo
habuerunt? Quibus faclle fesporndeteue dass esse n2
tivitates, dé quara aita. peccati et genersatiis vo-
leptato transmitttur; ex alit autetn, saactifiettio de
regünerantis adoptione donster. Quomiudo, Meet,
miuunt ad posteros, quod !psi in se mime babue-
rami? Qosm irrationsbilis et. plera Iniquftatis obje-
etio! Non vis ut transfundaat ín pesteróé qued
msturm est, et viy αἱ eis possint velut. 4 suo con-
fette quod graue est? De qua natura. Apottefes di-
eit : Eratis, inquit, natura fili iris (Eph. n). Mortto
quasi de proprio dare nequeutit, qood de detsum et
extrinseeta actóperunt. Impradetiissime per paren-
ut, de quo potissimum malo initium ducat, non pos- f$ ses. filii. innocenti puritatem Pelegies dari eredi. -
s sgaosci; ac sic liberius affirmat infantes nexu
origihis non teneri. Quod eum dicit, dupliel impie-
tate blasphemat, dum et mortem ad auctoris invi-
diam revocat, et negando originale vinculum, gratiam
reparatoris evactmt. taque at possit asserere parvu-
loa beptismo non egere, generale peocatum negavit. ^
Qwe negato, bic ordo erroris sui fuit, ut unde mors
esset generata nesciret. Quid mirum si arborem il-
lam in fruetibus non agnoscat, quam noluit in radice
cognoscere? Quandoquidem esusam vulneris suppri-
mit, et abscondit gladium quo vulnus iaflictam est.
Stipendium, inquit, peccati mors. (Quia intelligere
neglexerit tanti principem mali, ideo ignoravit inrpo-
sitam mortis conditionem, pedissequam esse peecati.
Ad parentum ministeriam nativitas séecanda nott per- ——
tinet. Officium velt esse hominis quod Dei ssunes mm
est, ut velut quodam hereditario orditte pet honíinum mm
currat posteritatem qued ertrü fumshem ὅσα! i
esse substantiam, Originale αὐ δὶ peccatum, ev —ma
parentibus etiatn baptizatis per éutniy orien sd. Siml
filios transire non dwbtum est, dicentibus nobis quo- —-
tidie eum Propheta ; Kcce enim in inigaitetibés óon- —— -
cepius sum, et in defictis peperit me iater mod (Py. 1). — 4.
Siem et Apostolus istud issenebile plüculenm ot uno. «x76
jn omaes homines pertreusisbo cosfirmet. Sed diek. 2D
Pelagius ideo non esse originale pectateto , quia mmm
jpsa concupiscentia generationis ex Deo sM. Unde emm
autem veniat nerus i$to, qui per ρου trahitur, 4-77
De qua prefati sumus. stipendium. peccati mors. Di- Q si requiras? sime dubio per intemüvemt wielofictp «m
gnam secundum tale opos mercedem recepit, tale
stipendium ieruit qui diabolo militavit, Unde vas
electionis evidentissime rationem redemptionis osten-
dit et praedicat dicens : Quid enim. cum adkuc infirmi
essemus, Christus pro impiis mortuus esi? Vix enim pro
justo quis. moritur (Rom. v). Hoc est dieere : Si
abendesset in terris justitia, non fnisset e costis trans-
miesa medicina. Sed ut adveniret uniea sanitas, ge-
neralis exegit inürmitas. Inter bsc eum Pelagius
tantis sacrilegiorum vinculis illigewr, non irum si
per reprobum sensum multiplici tradatur errori, qui
per solum laborem putat posse salvari. Merito eontra
bujes arrogantie prsxsumptionem sermo divinus
vim suse auetoritatis vel inerepationi9 exeruit. Nemo,
generaionis ardorem, et per illetebrosum utriusque «παρα
parentis amplexum. Nam eum iitem solem videns sb. «xil
origiesli immunem esee Cuhntsgiono, qui Ben corno. ae
δὲ spiritu, nec erubescanda passione, sad smupends sm E
bemedietione conceptus est, sgwoste ewusam mali m EI
originalis de eblectarmento natum conceptionis, οἱ de «em»
vitio voluptrtis, Propterea. etiam Adam et Evam in. amen
origine ssa obnozios conditio ista non tene, quia a. amm ἃ
duorum ministerio eerem quoqoe ortus alienus, Bes -——d»
cebram in sui nativitate et éreatione neseivit. Sod fium
forsitan requiras, quare in conmeepta sit positem amu
originate delictum. laitiom totius reium, obediens mm 4
fuit. Primum enim exaltates homo, postoa humilia. --
tus est εἰ confusus. Et quia cum ín honore amet, non ume αἰ
inquit, venit ad me, wisi Pater attruger eum (Joan. D iniettexit, ideo comparatus est. jumentis énsipientibus, a 7"
vi)b. Bt iterum : Nen volentis, neque currentis, sed
miserentis est Doi (Rom. 1x). Qued merito ad se dictum
esse repulavit, qui salotom susm tum Pelagio pre-
prio in voluntate ac virtute constituit. Quod utique
llli objiei non necesse est, qui non de solo labore
przsumit, sed conatibus suis quoiidianam Dei mise-
ricerdiam et jugem gratiam implorandam esse cog-
noscit, et auxilium Domini pervigili obsecratione
deposcit. |
CAPUT 1i.
Contra. observationem Pelagii, qua dicit, parvulos 6a-
εὖ pismo non egere.
Atlendat etiam lioc Pelagius : Si per baptismi do-
$-— -—Á
εἰ similis factus est flic ( Psal, εἰναι). Quandia ergo ama
cirea auctoris ebsequiem iumilius reverentiam ἰε- ———
nuit, nuditatem oowseiemtie immacuiuta den semsit; z- ^
cum vere illo anime wt Deus egest, pestem eibi le- — *
Vialis appetit, et damnandam cepidiuMom in eubi- —— ^
tum majestatis extendit , immemor tegis es insode- “τα
torwm legis , rébellis malctatar ia iewpugaatiu e"
membrorum. Et dum squalitstem Demiai sui pe- —*
eumit, corporis sui perdidit potestatem. De superbia 4545
namque na!a est racontinentia. Nam quid ia eo per
cussum eiset ostendit, quando vereeunda eontexit.
Prescessit elatio, secuta confusio est. Divinitetis aur
4
a?
P nm
. bitiesus , libidinis ccepit esse cajtivas. Sed fersiba — ^
17 .
789
DE GRATIA DEI, ETC., LIB. 1.
T00
dicas : dum hsec asseris nuptjas damnare deprehen- À partem subsidia orationis excludunt, Quid enim ultra
deris. Non ita est. Ordinatio nuptialis ex benedietione
coit ; generatio corruptionis ex ᾿ transgressione
ccpit. Interim nasptiarum munus adbuc in paradiso
& Creatore concessum, et earum usus exira paradi-
sum jam sumpsit exordium. Peccatum in medio fuit
jeter generalionem et concupiscentiam. Quidquid
przceptio divina constituit, hoc laudo, quidquid bu-
maus przvaricatio adjecit hoc reprobo. Quomodo si
aliquis atro inquinamento candorem nBivex vestis
aspergat, non displicet factura, sed macula. Vesti-
menti nop amisil usum , etsi perdidit dignitstem.
Futura erat indubitanter casta et sincera geueralio,
si nou intercessisset inimica transgressio. Sed im-
maculatos thoros caro maledictioni addicta macula -
vit, et superbis syiritws, simplicem corrupit affe-
ctum. Et sicut immortalitatis privilegium, ita donum
perdidit puritatis. Non in querelam vocatur nuptialis
grsUa, sed obscena passionis injuria. Non aurum in
culpam venit, sed quidquid auro obryzo adulterinum
fraus iniquitalis aduiscuit, sicut Pelagii spiritum ad
meliora studia a Deo conditum, corruptione pesti-
fera nequitiz auctor infecit.
CAPUT 1l.
Contra koc quod dicunt, quia per solam gratiam omnis
homo sine ullo labore salvetur.
Nunc veniendum est ad illos qui, dum gratiam
alis dari, aliis negari asseruut, munus gratie cum
Pelagio perdiderumt. Dicunt ergo ad cultum Dei
atque famulatum, etiam post baptismi salutare do-
num devotz servitutis obedieutiam non requiri, sed
solam pcr se gratiam effectum liumanz salutis ope-
rari. Totum, inquiunt, solius est gratize. Istud melius
a nobis po'er:t dici, boc magis nostris partibus con-
venit applicari : qui non in partem, sed in totum
genus humanum grati beneficia fatemur extendi :
sic tamen ut ei vigilantie humana studium per
omnia judicemus adjungi. Nam qui negat gratix as-
sociandum famulati laboris conatum, subtirahit ho-
mini servitutis officium. Nescio ubi aut quando ab
opere feriari, quando otio debeat derelinqui , qui
etiam in paradiso jubetur operari. In quo (sicut
legimus) ita est constitutus, wt operayetur et custod:-
ret. illum (Gen. u).
CAPUT IV.
Contra eum. sensum, qui dicendo « Unus ad mortem
preordinatus, alter ad vitam predestinutus e;t, » re-
us ipeis spem inlereludit orando.
Cum dixerint : totum gratie Dei est : quis non ad
tom reverendum nomen omni cordis inclinetur affe-
cto? Sed cum respondérimus : totum plane gratiz
est, sed omnibus ea offert atque ingerit ad :alutem
omnium conditor ac redemptor. Ad hac illi longe
a pietatis tramite recedentes , respoudere presu-
munt : Non eam Salvator omnibus dedit, quia nec
pro omnibus mortuus est. Ecce statim in secundis
apparet gratie impugnator, qui, imprimis putabatur
assertor. Objiciunt nomen gratiz, ut abominandum
wensum operiant blasphemi:e. lu alterutram itaque -
speret, quem jam gratia suum fecit? lu quo e can-
trario yon desperet, quem przx(nilio violenta da-
muavit. ln boc culpa, in illo gratia locum non babet.
Periclitabitur in utroque justitia. Remunerabitur sine
fidei merito, assumptus damnabitur sive proprio .
erimine derelictus. Salus illi ingerenda est non quz-
renti, buic auferenda laboranti. Sed dicis : ideo orare
debet , quia ex qua parte sit nescit. Quis non putet
rationabiliter ac sapienter fuisse responsum? Sed
quid orare homini proderit in una harum duarum
conditione omnimodis constituto? Nam etsi ad quam
partem fuerit deputatus ignorat, utramque tamen
partem defixam esse et immutabilem non ignorat.
Quid refert si nondum noverit locum suum, qui de-
B finitissime novit quia nullam jam recipiat vel dextera
periculum vel sinistra profectum? Quod si adhuc
tam confusa persuasio orationem necessariam putat,
indubitanter agnoscat quia contra delinitionem suam
el de salute ad perdiüonem, οἱ de perditione trans-
ire poterit ad salutem. Si ergo orandi usum pra-
termittendum esse nop xstimat, studium non exclu-
dat operandi. Quid e&t hoc? pulsare debere me ju-
dicas, et aperiendum mihi esse desperas. Alterutrum
ergo faciat , aut fructum orationis neget, aut legein
διδίυι 88 perditionis excludat. Videmus itaque quia
bzc plena erroris assertio, dua causam intercludit
orandi de luce gratiz incipit, et finis ejus in tene-
bras sacrilegii incurrit ac deficit. Sic diabolus calli-
ditate veteris artificii ac multiformis ingenii, condit
C plandimenta peccandi. Sic etiam malefici facere $o-
lent qui mortiferos herbarum temperant succos in
condito, aut aliquo dulci poculo nescientibus pro-
pipaturi gustum mentita suavitate componunt, virus
amaritudinis obscurant fraude dulcediuis. Provocat
primus odor poculi, sed prafocat inclusus sapor ve-
neni. Mel est quod ascendit in labia , fel est quod
descendit in viscera. Dicunt quod in alterutro rerum
$tatu illos sibi mors vindicet , istos vita defendat,
qus cum dicunt, qui unuim in origiue perditum, al-
terum in przdestinauone aflirmat electum, vide quo
improba persuasione declinet. Quid enim aliud dicit,
nisi quod adjutorio orationis neuter indigeat ? Nam
jam przeordinatis ad vitam necessaria non erit, de-
putatis ad mortem prodesse mon poterit. In isto su-
pervacua, in illo infirma judicabitur. Beneficia sup-
plieationis qui in acquisitione pra»destinationis est
non requirit; qui vero in perditionis parte, non re-
cipit. Quod si curam impendendam aestimat rationi,
indubitanter iutelligat ea quz imminent posse mu-
tari, secundum illud Evangelicum : Vigilate et orate,
ane intreiis in. tentationem (Marc. xv). ltem : Vigilate
itaque omni tempore, orantes ut digni habeamini fugere
ista omnia qug (utura suni , et stare ante Filium homi-
nis (Luc. xu). Et iterum : Hoc genus demenii non eji-
citur nisi per orationem et jejunium (Matth. xvir). Quod
si Oratio necessaria non est, cur ipse qui exorandus
est , formam orationis instituit et oravit ? lu e»'ergo
qui indoctis auribus solius gratia assertione blandi
191 S. FAUSTI RHEGIENSIS . 79
tur propheticum illud implebitur : Malignus, inquit, A Jesu credimus, ut justificemur ex fide Christi , et non
nocet, cum se commiscuerit justo. Auri species primo
. colore prz fertur, sed plumbi vilitas intrinsecus la-
tere deprehenditur. Quomodo si sub przlato mentiti
civis habitu subito hostis appareat, aut si se inimici
dolosa subtilitas transfiguret in angelum lucis, ita
sub pietatis fronte gentilitatis malum, et intra gratiz
vocabulum , absconditum erit fatale decretum. Si
ergo unus ad vitam, alter ad perditionem (ut asse-
runt) deputatus est (sicut quidam sanctorum dixit),
non judicandi nascimur, sed judicati. Neque ulla
sibi juxta hzc poterit zx quitas constare judicii. Nam
si nihil Deus famulo dedit, a famulo quid reposcit?
CAPUT V.
Legis opera destruuntur, et gratie commendantár, vel
ex operibus legis. Propter quod ez operibus legis mon
justificabitur omnis caro coram illo (Gal. n). Ac sie
evacuari operà error impius dixit, sed quee illa es-
sent dolosa calliditate suppressit. Nunc ergo patieris
intelligendi difficultatem, si personarum vel operum
intellexeris distinctionem. Ad δυάδος enim dicitur :
Non justificabitur ex operibus legis omnis caro. Ad
Christianos vero jam in Christo renatos, ita instru
ctionis sermo dirigitur : Operemini bonirm ad omnes,
maxime autem ad domesticos fidei (Gal. vi). Et iterum,
Itaque, (ratres mei dilecti, stabiles estote et immobiles,
abundantes in opere Domini semper, scientes quod (a-
bor vester non est inanis in Domino (II Cor. xv); ad
Christianos, inquam, dicitur: Sic [uceat (uz. vestra
contra hoc quod indoctissime testimonia pro solius B coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glo-
gratie assertione proponunt.
Legimus, inquiunt, ad Romanos: Si enim Abraham
es operibus justificatus est, habet gloriam, sed non apttd
Deum (Rom. 1v). ltem : Ei autem qui operatur, merces
non imputatur secundum graliam , sed secundum debi-
tum (Ibid;). Ei autem qui non operatur, credenti au-
tem in eum qui justificat impium , reputatur fides
ejus ad justitiam. Addunt etiam : Si autem gratia non
ex operibus , alioqui gratia jam mon est gratia (Rom.
Xi). Quibus respondendum est, duo esse genera
operum, quorum unum post adventum Domini re-
movetur, aliud improbatur. Nam dicendo : ei vero
qui non operatur, credenti autem in eum qui justi-
ficat impium, reputatur fides ejus ad justitiam, aperte
rificent Patrem vestrum, qui est. in celis (Matth. v),
id est, ut non tam otio resolvamur, quam de operi-
bus bonis, non in nobis, sed in Domino gloriemur.
Ad Christianos dicitur : inm veritate comperi quoniam
non est personarum acceptor Deus, in omni gente qui
timet illum et operatur justitiam acceptus est illi (Act. x).
CAPUT VI.
De eo quod ait, Gratia Dei sum id quod sum.
Audi Apostolum laborem cum gratia humili con-
fessione miscentem : Gratia autem Dei sum id quod
sum, et gratia illius in me vacua non fuit, sed abundan-
tius illis omnibus laboravi : non. ego autem, sed gratia
Dei mecum (1 Cor. xv). Vide quomodo ad gratie do-
num semper subjungit laboris obsequium : Mon ego
fidem legis operibus anteponit. Neque enim aposto- C autem. Quia mentionem solius laboris intglerat, cito
lorum testimonia compugnantia et contraria sibi
esse dicemus , cum alius apostolus dicat : Fides sine
operibus mortua est (Jac. 1). Et iterum : Ostende mihi
fidem tuam sine operibus, el ego ostendam libi operibus
fidem meam. Tu credis quoniam unus Deus est, bene
facis; et demones credunt. el. contremiscunt. ltem :
Sicut enim corpus sine spiritu mortuum est, ita et fides
sine operibus mortua est, Sed nec ipse doctor gen-
tium Paulus diversus sibi et contrarius apparebit ita
dicens : In omnibus exhibeamus nosmetipsos, sicut. Dei
ministros, ia mulla patientia, in tribulationibus, in ne-
cessitatibus , in angustiis, in plagis, in carceribus , in
seditionibus, in laboribus (LI Cor. v1). Et iterum:
Unusquisque propriam mercedem accipiet. secundum
suum laborem (1 Cor. 11). Qux imperitis et indoctis,
et his qui veritati obstinato spiritu reluctantur, dis-
cordantia videbuntur. Verum juxta catholicam re-
gulam, opera legis evacuantur, qua secundum litte-
ram sunt, et ea qus post gratiam comitante gratia
gerenda sunt, asseruntur. Videamus si hoc ita esse
rebus ipsis approbare valeamus. Opera legis destrui
legimus, cum Judaeorum comprimit elationem di-
cens : Ubi est, inquit, gloriatio tua? exclusa est. Per
quam legem? factorum? non, sed per legem fidei. Ar-
bi:ramur enim. justificari hominem per fidem sine ope-
ribus legis (Rom. wm). Similiter et ad Galatas dicit :
Scientes, inquit, quod mon justificatur homo ex operi-
bus legis , nisi per fidem Christi Jesu, nos in Christo
quasi ad amplexum matris gratie recurrit dicens :
sed gratia Dei mecum. Gratia, inquit, Dei sum. Primas
partes soli grati» pie subjectus ascripsit , media
quaeque labori magister obedientise deputavit. Ctrom-
que in consummatiene moderatus, gratiam laborem-
que conjuuxit. Non dixit ego sine gratia vel gratia
sine me, sed gratia Dei mecum.
Qus prius singillatim distincta protulerat, quam
bene in sermonis fine connexuit. Ac sic apud rege-
neratos, quando gratia sine labore, vel labor sine
gratia in Scripturis ponitur, supprimitur non separa-
tur. Cum unum sine alio dicitur, tacetur alterum,
non negatur; secündum illam regulam , antistes Au-
gustinus insinuat : Non omnia quz tacentur negaa-
tur. Sed et alio loco dicit Apostolus : Castigo corpus
meum et in servitutem redigo, ne forte cum aliis pre-
dicaverim , ipse reprobus efficiar (1 Cor. xix). Kece B.
Apostolus jam Christo acquisitus; jam vas electionis
effectus, nequaquam sub nomine predestinationis et
gratis : otio manus relaxat, sed cum Dei beneficiis
conatus 8008 jungit, et dicit : Castigo corpus meum et
in servitutem redigo. Ecce jam partis dextrae miles
est, et vide quomodo periclitari meruit jam probatus,
quomodo reprobari pertimescit electus. Jam vicito-
riam in manibus habet, et necdum arma deponit. Jam
perductus 6:1 ad triumphum, et adhue nilitize perti-
mescit eventum. Quz cum ita sint, perspice te noa
contra infirmam guamcunque personam , sed contra
"illnauntaailtltui
^ .vuwits&*"auwtMtM Lait lini.
"195
. DE GRATIA DEI, ETC., LIB. Ι,
7A
summi Apostoli (Eph. n) doctrinam armis impii À novaus, seduntatéjh. operis, et curam laboriosse
erroris insurgere, et Christo qui intra eum loquitur
contradicere. Dumque laboris servitium et orandi
eausas adimis, januam salutis humano generi in-
tercludere te agnosce. Et dum Pelagii impietatem
- mescis refugere, ad Manichzeorum dogma pestiferum,
qui liberum arbitrium totum denegant, te intellige
declinare.
CAPUT VII.
Quomodo intelligendum sit : « Gratia, inquit, salvi facti
estis per fidem , et hoc non ex vobis, Dei enim do-
mum est, non ex operibus, ne quis glorietur; » ubi εἰ
fides intra opera numeratur, el cibus legis perire,
cibus gratie manere describitur.
Sicut inter opera legis, et fidei desidiz amicus, et
discretionis ignarus, ab intelligentiz tramite deviasti,
servitutis indicit, ut quod sine labore accepimus ,
opitulante adjutorio cum labore servemus, Apostolo
commonente, Videte , inquit, ne in vacuum gratiam
Dei recipiatis (11 Cor. v1). Agnosce distinctos esse
gradus vocationis, et consummationis. Fidem exspe-
ctat a. parvulis, opera etiam cum fide a confirmatis
requirit, ita tamen ut credulitatis affectuin proficien-
tibus augeat, et laborantibus adjutor quotidianus as-
sistat. |
CAPUT VIII.
. Contra hoc quod dicunt, liberum arbitrium ex toto
[uisse sublatum. ΄
Hujus improbs persuasionis assertor, hominem
intellectu locupletatum, ratione praeditum, divinse
ita inter duo gratis tempora persuasionem tuam pes- D imaginis honore decoratum , brutis animantibus et
simum ducem secutus, lucentem catholicze fidei re-
gulam perdidisti. Tempus gratie, quo redempti su-
mus, merita hominum non exspectavit, opera penitus
non quzsivit, sola Deus fidei nostrz devotione con-
tentus fuit, secundum illud Apostoli : Credidit Abra-
ham Deo, et reputatum est illi ad justitiam (Gal. n),
sieut et alio loco dicit : Justus autem ez fide mea vi-
vet , quod si subtraxerit se, non placebit anime mea
(Hebr. x) ; justum eum et ex fide vivere asseruit, quia
ei fidem et justitiam quzrenti contulisse se meminit.
Sed dicendo : Quod si subtraxerit se, cun ad. devia
voluntarius declinavit, non periit quasi derelictus ,
qui se ingerenti misericordie subtraxit ingratus. .
Item ád Hebraos : Credere autem oportet accedentem
ad Deum quia est, et inquirentibus se remuneralor fit.
Quam bene et Domini officium conjunxit et famuli,
dicéhdo, et ingwirentibus se remunerator fit. Sicut
enim ad Deum largitio remunerandi, ita a! hominem
.defotio respicit inquirendi. Sed dicis fidem ipsam
oinnibüs posse competere. Non mirum si homini, ad
quóm denegas opera pertinere , etiam fidem studeas
detogare, quam manifestum est inter opera deputari,
sicut habemus in Evangelio : Operamini non cibum
qui perit, sed qui permanet in vitam eternam (Joan.
vi) ; ubi cibus, id est, intellectus litterze perire, cibus
vero grati:e, id est fides permanere , describitur, et
ita continuatus sermo consequitur ; Dizerunt ad eum
Judai : Quid faciemus ut operemur opera Dei? Re-
- spondit Jesus et dixit eis : Hoc est opus Dei ut creda-
tis in eum quem misit ille. Advertis quia nihil in fa-.
mulatu Dei sine opere geritur, quando et is qui cre-
dere videtur operatur? Item in Apostolo. Neque cir-
cumcisio aliquid valet, neque preputium, sed fides que
᾿ per caritatem operatur (Gal. v). Similiter et ad Thes-
salonicenses secunda, Dignetur vos vocatione sua Deus
et impleat omnem voluntatem bonitatis, el opus fidei in
vobis (11 Thess. κι). Et de Abraham in epistola apostoli
Jacobi : Vides quia fides cooperabatur operibus illius, et
ex operibus fides consummata est (Jac. τι). Geminum hic
officium recognosce , et operationis , et fidei. Gratia,
anquit, salvi facti estis per fidem (Eph. n). Prima ita-
«pue vocatio compendium fidei requirit a nobis, se-
«uentis vero temporis gratia redemptis , ablutis, in-
jumentis insipientibus zstimat comparandum, ut ad
viam recte nullo suo ductu, sed violento tantum
auctoris imperio pertrahatur. Quo genere eum etiam
insensibilibus assimilare contendit elementis : ut sicut
de ratione terrarum, quz nihil ubertatis arbitrio suo
proferunt, qui proprie fecunditstis ignarz sunt,
quibus sensus alicujus nec libertas suppetit , nec vo-
luntas, frugum tamen proventus ex his cultore ope-
rante capiuntur : ita ex homine ab omni exercitio
virtutis otioso, justitizte fructus ac bonarum rerum
appetitus atque profectus, solo Deo insistente 50»
mantur, et quasi jn nullo vel sentiat vel consentiat,
ita cum appetierit gesseritve, in nullo ad conatum
ejus ac studium pertinere judicentur. Et sicut mare. .
magnum, quod huc atque illuc ventis agitantibus vo-
lutatur, ità ad quodcunque bonum vel facinus , sine
: ullo affectu suo, solo divinze potestatis impulsu, mens
humana versetur. Qux cum ita sint, si hominem a
sinistra mali non revocat intelleetus, si ad dexteram
boni non excitat ambitus, jam non hominis tenebitur
conditione, sed pecudis. Eece harelicus sub prse-
textu grati: , qualem vult hominem esse post gra-
tiam. Itaque si liberum arbitrium ex toto periit, quod
utique in amore innocenti: , vel operatione justitise,
vel in corporis sanctificatione consistit, si hoc ex toto
in primi hominis przvaricatione sublatum est , quo-
modo legimus : Justitiam discite, qui hobitatis terram
(Esa. xxvi); et iterum : Justus autem ex fide mea vivil
(Hebr. x); et: Justi hereditate possidebunt terram(Ps.
xxxv, 11); et: Oculi Domini super justos, et aures ejus in
preces eorum (Ps. xxxii)? Nunquid penitus interiit inno-
centia, quia in primo ejus gradu possessor ejus stare
neglexit? Non opinor, quia scriptum est: Jnnocentes et
recti adheserunt mihi(Ps. xxv). Et iterum : Quis stabit
in loco sancio ejus? innocens manibus, e! mundo corde
( Ps. xxii). Et iterum : Dominus non privabit bonis am-
bulantes in innocentia (Ps. ,xxxin).. Nunquid sancii-
ficatio corporis ex toto amissa esse credenda est, quia
membris in servo rebelli suam non servantibus ser-
vitutem, discussa cst primz dignitas puritatis? Non
uJique, quia legimus : Ut exhibeatis corpora vesira
hostiam vivam, sanctam, placentem Deo. Et iterum;
Sancti estote, quia ego sanctus gum (Lev. xix). lta hoq
8* FAUSTI RIIEGIENSIS
796
genere bonorum, illorum quse male secutus paradisi Α est, bonus esse contendat, et supplicans dicai : et ex
incola a benigno auctore susceperat, non perlit actio,
etsi est amissa perfectio. Non inquam, harum virtutum
periit castitas, etsi est temerata virginalis integritas.
CAPUT ΙΧ.
Qualiter infirmitas liberl arbitrii intelligenda sit.
Sed interrogas et ais : Quomodo intelligendum est
infirmatum human: montis arbitrium? Attenuata li-
bertss ejus ita gratize adminicala plus requirit , sicut
- homo longa infirmitate confectus , adjutoriis ac sola-
tiis gressu tituhante magis indiget. Igitur sicut post
inveteratam luxurix consuetadinem, reparatio conti-
nentiz? multo labore constabit : et sicut longo temu-
lenti: usu captivata, sobrietas cum violentia rigida
crucis vix recipitur, qua prius cum illzesa teneretur,
parvo negotio servabatur (siquidem cum voluptate
quadam inviolata conscientia possidetur), et quem-
admodum post diversa carnalium blandimenti vitio-
rum, qua facile prima setas δἰ. ("πῇ suum retinens
talcare potuisset, cum magno luctamine, velut con-
tra srdui montis ascensum ad virtutis viam reditur,
ita humanl arbiwii a Deo concessa libertas florem
wigoremque gratie sus perdidi!, tamen ipsa non
periit, ut divina munera non tam interdicta δ: δ] sen-
tat, quam cum summo labore ac sudore per adju-
torii patrocinium sibi repetenda esse cognoscat. Audi
legislatorem de voluntatis arbitrio disputantem , cum
dicit : Posui ante faciem tuam vitam et mortem, bo-
mum et malum; elige vitam ut vivas (Deut. xxx ). Et
Merum : Viam veritatis elegi :judicia tua non sum obli-
fati, vel impositie perditionis necessitas, ubi compe-
tit eligendi potestas? Neque enim in unsm partem
trahit. praedestinatio, ubi utriusque partis defertur
electio. ltem : Fiat manus tua. wt saleum me faciat,
Qguia mandata tua elegi (Psal. cxvni), hioc est dicere :
Sellicitabat me quidem in sinistram partem perniciosa
munji voluptas, sed in dexteram mandatorum tuo-
rum troxit utilitas. Itaque cum gentes ipse ad mali
bonive judicium insito sibi dirigantur arbitrio, qnanto
magis moderari ad bonam partem voluntatis suse
libertate potest humilis Christianus, qui possibilita-
tem suam in Dei adjutoris virtute constituit. Ad quem
dicitur : Si vis perfeetus esse, vade, vendc que habes
(Matth. xix). Et iteram : Vis. sanus fieri (Joan. v, 6)?
conscius quantum cordi humano potens factor indide-
:rit, voluntatem ipsius quem cst sanaturus interrogat.
Nam et alio loco populum ambulantem coinces:a ar-
bitrli libertate sic arguit : Educ foras populum cecum,
et oculos habentem , surdum el aures ei sunt. ( Isai.
EXLm). Hic quod surdus et excus est, contumacix
esse intelligitur, non naturz. Et in Evangelio aperte
ostendit inditum esse homini bons voluntatis affe-
etum. Si quis, inquit, vult post me venire, abnegei
seipsum sibi, οἱ tollat crucem suam el sequalur me
(Luc. 1x). Hoc est dicere : Mex miserationis est ut
woceris, sed tuz voluntatis commissum est uL se-
quaris. Videainus si per otium ad se invitet hominem
Deus. Abneget, inquit, seipsum sibi, id est, qui malus -
bant esse, sed non erant. Quis auterh sanum de sane
voluntate mea confliebor illi, Jubetur. unusquisque
ex voluntate converti , né peccator fortasse desperet
in melius se posse mutari. Si quis, inquit, eut post
me venire, abneget seipsum sibi, id est, alter effieiatur
ex altero. Patientia vincat iracundiam, temperantia
refrenet concupiscentiam , humilitas extarbet soper-
biam, crux conterat voluptatem, Quis hzc sine la-
bore cordis, sine afflictione caruis, sine magno ho-
minis utriusque luctamine dormienti sibi per solam
graiiam :estimet. conferenda? Abnegei seipsum sibi, ^
lioc est dicere : Ὁ hemo, non putes te ita ab auetore
tuo conditum, ut de iniquo justus, de luxurioso ca-
stus, de malevolo benignus esse non possis. Quod ut
consequi valeas non factura in te est mutanda, sed
B vita. Nunc ista dicentes, non laborem gratie cog- —
quamus, sed omnino gratiam sine comporatione pre- ——
ponimus.
CAPUT X.
Quomodo intelligendum sit : « Non volentis ueque cur- ———7-
rentis, sed miserentis est Dei; » vel illud: « Non veni di umi
vocare justos, sed peccalores in poenitentiam. »
Sed dicis : In tantum nihil est hominis, sed tsn— sm
wm grati» Dei, ut Apostolus dicat : Non volentis, ὦν um,
neque curreniis, sicut sibi arrogst Judaeus ex lege, "^,
vel Pelagius ex liberi arbitrii presumptione, sed licet et
cum hominis servitute, totum tamen miserent:$ es. ams
"Dci, non volentis neque currentis (Hom. 1x). Hie illumar mr ut m
evidenter notat et arguit, qui solum se sibl sufficere, e
sine manu adjuvantis existimat. Cxterum ad eumm sw
tus (Psal. cxvin). Vides quod neminem hic premit €
qui cum miserantis auxilio conatus suos jungit, nong-m 4}
dirit, non volentis neque currentis, sed multo aliter adii » ame
eum loquitur. Sic, inquit, currite, ut comprehendatis.— ται. ὯΙ
Et iteram. Tam bene currebatis, quis vos impedivit ve— 77e
ritati non obedire? Si non est etiam volontas ezspe-— ΞΡ κα
ctanda currentis, quare dicitur : Ego ἐλ ΠᾺΡ sic curro, «7» Ὁ,
non quasi in incertum ; et iteram : Cursum consgm-— 1m-
mari, fidem servavi? Non volentis neque. currentu.. am. 8s.
Jpse sibi abtexit errorum tenebras, qui in Seripture & —ri
-sanctis vel personas nescit interrogare, vel causas. 2s eM.
floc loco Apostolus gentium asserens fidem , Judso- «ca» -o-
rum superbiam coercet et comprimit , qui sibi justi- β΄ --
tiam de legis operibus arrogabant, ac Dei rmiseri- 5ὶ “ἘΠῚ:
cordiam et gratiam respuebant, qui suam, ut dicia —»cil
, Apostolus, querentes statuere. justitiam, justitie Dc» «ὦ
D non sunt subjecti (Rom. x). Quos et alio loco simulatz 55 ana
justificatione, et obliqua per ironiam voce condemn»e — «t
dicens : Non veni vocare justos, sed peccatores a. 7 πα
penitentiam (Matth. ix), Justos, id est, qui κἰ δ .. 7^
'przsumptione justitize blandiuntur. Sicut et aliu lec* 77
justiffeantem respuit Phariszum, et accusamem *e — ^
suscepit publicanum. Non reni, inquit, vocare justos ^ —
sed peccatores ad parnitentiam, id est, non veni vocat ——
Judxos ex lege sibi justiti;m. privilegia vindieantes σ
sed potius gentes requiro ex flde peccatorum poni-
tentiam profitentes. Nam ob ipsorum elationem et
alio loco ita dicit : Non est opus sanis medico, sed qui
male habent. Jud vi autem justos et ssnos se jacet»
DE GRATIA DET, ETC., LIB. 1. 798
re auderet quando universitas generis hu-
Berpentis morsu percussa languebat? Una
pes sanitatis inürsao, si se coram medico
Mirmom. Dignum vero sst ut remedio ca-
gritudinem suam scire dissimulat. Et pro-
gis gaudii erit angelis in celo super uuo
penitentiam agente, quam super nonaginia
ís, qui non indigent ponitentia ( Luc. xv).
boc loco vere justos essc credat hos qui
nt peevitentia ? Sed nemo magis eget salute
se non intelligit indigere. Et ideo inagis
pastor exsultat super una ove qua ab er-
ata est, quam super nonaginta novem ovi-
on erraverunt. Et quis eo mortiferi erroris
possit immunis cum propheta testetur :
| quasi oves erravimus ; unusquisque in. viam
inavit (1sai. 1i)? Quam dolenda cacitas
viam negato Salvatore perdiderat, et
wum scire nolebat. Hic ergo sermo di-
. appellatione justorum, sine prejudicio
Prius magis Judzorum notat atque increpat
m. Nam cum denarius et centesimus nu-
tos perfectosque designet , nonus et nona-
njustos et peccatores ipsa imperfecii nu-
ne. designat. ltaque hoc loco Judzi ela-
Jul se ex lege juslificans , Redemptoris
liat repudiaverat, Apostoli doctrina casti-
0 : Non volentis. Quia in humili Christiano
lentia et subjectio cursus est et ascensus,
datione lapsus est et decursus. Non, in-
itis meque currentis. Quomodo vox ista per-
test ad fidelem ct Christi legibus suhdi-
uem dicitur : Et in lege Domiui [nit volun-
« quod przfati sumus : Si quis vult post me
Voluntarie sacrificabo tibi, Domine; et, Qui
imam suam salvam facerc, perdet illam ; et
rit animam suam propter me, inveniet illam?
! magnum opus et quam arduum perdendze
ndz anim: etiam in hominis voluntate con-
propterea ita conclusit : Filius enim homi-
us est in. gloria Patris sui, et tunc reddel
secundum opera sua. Adverte quia dum
| sua, salutem hominls non in przdestina-
yris, sed operatione famulantis largitor gra-
avit. Ergo hic non conditio bominis , sed
lo designatur ; et ideo alio loco dicit : Omnes
mte tribunal Christi, ut referal unusquisque
wporis, prout gessit, sive bonuni sive malum
). Agnosce hoc loco non aliena generis vel
iala, sed propria corporis gesta novissimo
la judicio. Quapropter ex homine qui in
esatus est, non quod natus est, sed quod
est. Si ergo actus hominis non est etiam
, quomodo dicit : Si volueritis el me audie-
| terre comedetis (1s. 1, 19)? ltaque conditor
,Id est, exterioris hominis Deus, sicut poten-
*poris humani membra disposuit, ita ordina-
ihihisterium usumque menibrorum, hoinini
ispensáre permisit. Εἰ sicut dextrain in oni
À homine ipse formavit, sed et in potestate Vominis
posuit , ut eam quo vellet extenderet , et sd diversa
conferret , pari uiodo &ensum rationis , et arbitrium
voluntatis ip unamquankue animam inseruit , inspi-
ravit, infadit, sed eam in manu humeni consilii mo-
derandam et exe: cendo m reliquit, ejusque officia jurí
bominis dominioque commisit, ut si malum depra-
vatus appeteret, io arbitrii libertate permissum sibi
Bciret , licere nesciret. Si sutem benum cuperet,
actionem el perfectionem ejus a Conditore deposceret,
ad mercgdem vero illius ofüciosa devotio pertimeret.
Et ideo hominis lormator et rector, bonsz voluntatis
lhomipi deputavit usum, sibi reservavit effectum. Non
ergo zquum jesiumque, uni velle concessi, et alteri
denegavit. Sed sicut omni homini menum, oeulum,
gressumque denavit , ita. similiter omni bomini vo-.—
luntatem, ut eam in quamlibel partem versaret, in-
dulsiL Justitia ergo in homine non personale, sed
generale et publicum Dei munus, esi aditus capes-
senda salutis. Quasi fons quidam ia medium mundi
hujus expositus, et in commune toncessus, ad hau-
riendum universis patet, ui largitori merito reus sit,
qui haurire neglexeriL, Omnibus itaque oblatum est,
quod ab omnibus reposcendum esi, Nam δὶ cirea bo-
m'nis (ut dicunt) salutem specialis est dispensatio,
- nescio quomodo generalis poterit esse discussio. Sed
cum dical : Omnes nos manif[estari oportel ante tribunál
Dei. Nou eam ab omnibus terribiliter exigeret , misi
omnibus misericorditer obtulisset. Igitur iu proeimetu
c militi: constitutum ita Apostolus adbortatur : Labera
quasi bomue miles Christi. Nemo militans Dco, implicat
se negotiis sacularibus , «ul ei placeat cui sa probavit.
Nam el qui in agone contendit , nom coronatur , nisi
legitime certaverit (1 Cor. 1x). Et iterum : Laborantem
agr:colam. oportel primum fructibus accipere (11 Tim.
1). Audi et alio loco Apostolum non tua otia pra-
dicantem. De catero , inquit, fratres, confortamini in
Domino , et in potentia virtutis ejus. Induite vos arma-
turam Dei , ut possitis stare adversus insidias diaboli,
quia non est nobis colluctatio adversus carnem e$ son-
guinem , sed adversus principes et potesiates, adversus
mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritalia ue-
quitic in celestibus. Propterea accipite armaturam Dei,
ut possilis resistere in die walo, εἰ in omnibus per(ecti
5 s'ure, State ergo succincti lumbos vestros. in verifate,
induti lorica justitie, et calciati pedes im prarparatione
Evangelii pacis; in omnibus sumentes acutum fidei , in
quo possitis omnia (ela nequissimi ignes exstinguere
(Eph. vi). Cum dicat, ut possitis stare adversus insi-
dias diaboli ; οἱ iterum, ut possitis resistere in die malo;
et in consequenti, sumentes scutum fidei, in quo pos-
sitis omnia tela nequissimi ignea exstinguere, apertis-
sime ostendit a Deo possibilitatem arbitrii omni ho-
wini fuisse concessam, qua ei promptum esset non
$olum carni sux resistere, sed etiam diabolo repu-
gnare. De quo et alio loco dicit : Vigilate , inquit,
quia adversarius vester diabolus tanquam (eo rugiens,
circuit querens quem devoret (1 Petr. v). Si huic, adver-
s^riu Jam certos quosque impositos, quomodo 8520.
799
ris , originis necessita3 deputasset ,
quos deciperet, nec deputatis vigilare prodesset. Sed
non ita est. Nam sicut hostis omnibus admovetur,
ita omnibus przsidii et adjutorii dextera non negatur,
et orantibus ac vigilantibus misericordiz benignitate
guccurritur. Quas utique pulsantibus, magis ex devo-
tione quam ex przdestinatione defertur. Itaque inter
ista, qui dicit solam gratiam sine exercitio operis et
laboris posse sufficere, nonne tibi videtur in hanc
blasphemi:x vocem alienata mente prorumpere? Nemo
vigilet; nemo jejunet; nemo luxurie impugnationem
abstinentiz contritione castiget , nemo bellum vitiis
mortificatione exteris indicat , nemo interioris curae
plagas salutifera affliciione contendat, nemo libidini
contradicat , nemo criminibus remedia per laborem .
S. FAUSTI RHEGIENSIS
non quareret Α dere beneficia? Quomodo mihi dicitur: Deci: 1a a malo
800
et (ac bonum (Psal. xxxvi) , si jam malum declinare
non possum? Cur Apostolus loquitur : Mortificete,
inquit, membra vestra (Coloss. m) ; et iterum : Eratis,
inquit, aliquando tenebre ; nunc autem [ux in Domino,
ut filii (ucis ambulate (Eph. v). Quomodo mihi muta-
tionem mei legis prsedicator insinuat , si inimitabi-
lem legem factor imposuit : Ezspoliantes, inquit, vos
veterem hominem cum actibus ejus , induentes novem.
Quomodo concretam peccati labem inseparabiliter
ad originem et conditionem pertinere contendis,
quam deponi et exui posse cognoscis , intellige eon.
trario te spiritu adversus sanctum Spiritum loqui,
qui legis et prophetarum sacramenta, qui evangelica
veritatis oracu!'a mundo in adjutorium dedit, et prs—
macerat carnis inquirat, nemo hostem illecebris ob- B cepta divina per laboriosze servitutis officia, gratiim «
scenze voluptatis armatum crucis viribus repercutiat,
sed contra ignea inimici jacula nudum pectus expo-
nat, nemo debita :eterp:e morti obnoxia , eleemosy-
narum sacrificiis redimat, nemo per opera misericor-
die atque justitis curam vulneribus ferat , sed inte-
7a ea ad diem judicii perferat. Ecce hic qui paulo
ante assertor grati: putabatur, intercludendo viam
salutis humanas , impugnator gratie, per quam salus
ipsa collata est invenitur, et in diaboli transisse con-
silia adjutor perditionis ostenditur.
CAPUT XI.
Contra hoc quod dicunt, ad malum tantum liberum ar-
bitrium promptum esse homini , ad bonum prorsus
non esse.
Ubi est illud prophetz : Audite me , qui sequimini
quod justum est, et quaeritis Dominum (Ign. vi). Vel
illud Apostoli : Nescitis quoniam cui exhibuistis vos ad
obediendum , servi estis ejus. cui obedistis , sive peccati
ad mortem , sive obeditionis ad justitiam (Rom. vi).
Dum ergo Apostolus ab homine studia meliora depo-
scit, inesse ei facultatem bon:e voluntatis ostendit,
quam cum przferimus , aperie ordinátionem atque
mirabilem dispositionem sui przedieamus auctoris,
quam ad justa officia preparatam idem apostolus de-
monstrat dicens : Non ergo regnet peccatum in vestro
morlali corpore , ut obediatis zencupiscentiis ejus , sed
neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis peccato ;
sed exhibele vos Deo tanquam ex mortuis viventes , et
membra vestra arma justitie Deo (Rom. vi). Tem :
Humanum dico propter. infirmitatem carnis vestro.
Sicul enim exhibuistis membra vestra. servire immun-
ditie , εἰ iniquitati ad iniquitatem , ita nunc exhibete
membra vestra servire justitia in sanctificationem (Ib.).
Nonne hic ipsum eumdemque hominem ad bouorum
operum studia provocat , quem prius malis deditum
fuisse manifestat ? Igitur dum liberi interemptor ar-
bitrii in alterutram partem omnia ex praedestinatione
statuta et definita esse pronuntiat, etiam suprema
remedia poenitentize sensu abruptz impietatis evacuat.,
Et quomodo predicat gratiam qui misericordiam ne-
gat? Quomodo videtur asserere Dei donum , cujus
tollit auxilium? Quomodo audet de Scripturis presu-
Bgere testimonia , qui Scripturarum conatur exclu-
cooperante servantibus, regnum celeste promisit.
Quapropter honorem sancti operis ac laboris de prz ——
mii magnitudine ac dignitate metire , cojus pslmamenra
tu pariter et coronam vilem absque dubio judicas, sl «
eam sine laboriosa contritione apprehendi posse eaa .
firmas. Nunquid potes! sine magna operis intentiones
mandatum illud diving przceptionis impleri? Noli, 3i
inquit, vinci a malo, sed vince ín bono malum (Rom. m
xi). Vcl illud : Nolite seduci , corrumpunt mores bo——
nos colloquia male (1 Cor. xv). Et quomodo inter heemm
asseris acceptum gratia donum nullo modo pericli — 3s
taii, cum legas, insitum moribus bonum a malo posses.
corrumpi ? Num qui docuerit ut obtineatur quodi
Apostolus dicit : /n omnibus tribulationem patimur, 7
C sed non angusiamur; aporiamur, sed non destituimurzs, ^
persecutionem patimur, sed non derelinquimur ; dejici— "8
mur, sed non perimus (11 Cor. iw). Et quod alio locom
dicit : Mihi autem mundus crucifizus est, et ego mundoum
(Col. v1). Si h:ec atque hujusmodi, quibus Seripturaemm
&21c!x* plenze sunt, per otium comparantur, cur aos
a^ omnibus obtinentur *? Multum et remunerantiammi
glorie, et remuneratoris justitie derogabitur , siam
summi et illustres viri per quietem et desidiam eo—«
ronantur. Et ubi est illud propheticum : Propierem-
verba labiorum tuorum ego cuslodivi vias duras ( Pset.— "8
xvi) ? Si procuratio inquirendze salutis otiosum nego—-«t
tium est, communis , et generalis, et lata est virtotiammsi
via , ergo mentiuntur Evangelia qux» dicunt : Quassmmm
angusta porta et arcla via est que ducit ad vitam, eam
pauci sunt qui inveniunt eam. Si opera cessabunt, ho— «
norem merita non habebunt. Si nihil fuerit in laborem
arduum , nihil erit in virtute pretiosum. Sed σαν
ardua via ostendit ignavos, et labor deterret otioso: ——-
Non ergo violentia przscientis, sed inobedientia pec——
cantis in causa est, sicut legimus : Perierunt proper
iniquitates suas velut somnium exsurgentis (Ps. vxxn)—
Et iterum : Disceditea me, omues qui operamimi in:quita-
tem (Ps. vi). Et alio loco : Non custodierunt testamentum
Dei, et in lege ejus noluerunt ambulare (Ps. .xxvn). Noa
ergo iimpossibilitas ab opere justitize hominem revocat,
sed iniquitas et voluntas. Cum autem Apostolus dicat:
Peccantem coram omnibus arque (1 Tim. v), nulla ratio
est qua vel arguendus sit vel condemoandus qui delin-
801 DE GRATIA DEI, ETC., LIP. I. | 802
quit invitus. Sed non itaest. Nam per prophetam suum Α melius non posse mutari deteriorem hominis statum,
Dominus dicat : Ünumquemque secundum vias suas
jwMicabo domus Israel ; quicunquo succubuit passioni,
nen praescientia urgente superatus est, sed peccato
blandiente seductus est. Adhuc negantes conatum
jJaboris humani , testimonium istud opponunt : Nisi
Dominus cdificaverit domum, in vanum laborant qui
edificant eam (Psal. cxxvi). Qui hoc imperite obji-
ciunt, et totum homini denegandum credun!, primum
secundum sonum littera, intellectum suum expedire
. Bon possunt. Nunquid enim Dominus per se tantum
velut solitaria procuratione salutem humani generis
administrat. Non utique. Sed cum corpus per mem-
bra dispositum capitis exsequatur imperium, ταδί
domum suam per Eeclesise prz: les: tque pastores, per
hoc illic futurum creditur post vit:e hujus excessum,
ubi jam nec emendatio , nec mutatio erit apud iufe-
ros. Czeterum usque in finem, et ad justitiam transire
pessimi, et periculum possunt timere perfecti. Sicut
legimus : Qui slorificant me glorificabo eos ; qui au-
tem contemnunt me erunt ignobiles (I Beg. "). Quare
iste honoratur, et ille despicitur? Propter hoc utique,
quia et ille Deum glorificare potuit qui intulit contu-
meliam, et iste contemnere qui detulit gloriam. Quia
placere Domino Deo suo et potuit nolle qui voluit, et
potuit velle qui noluit. Nec putes hic naturze esse
distantiam , ipse est qui vult, ipse est qui non vult.
Quisque ergo renatus in Christo, nisi prius fuerit vas
malitiz per culpam propriam, vas offensz et ira» essc
eos qui dicunt : Dei enim adjutores sumus(1 Cor. wi, 9). B non, poterit. Et e contrario, ut [fiat misericordiz,
Qvi enim curam suscipit salvandi hominis, adjutor est
redemptoris, /Ediflcat ergo domum hanc Dominus per
82netos suos, et sancti per Dominum suum. Adificatur .
Ecclesia per eum qui dixit : Ut sapiens architectus fun-
damentum posui (Ibid. 10). Nunquid aliter zdificat et
cognoscit Ecclesiam, quam per labo:es et offieia s1-
cerdotum, per ministeria et exempla sanctorum, per
apostolorum virtutes et martyrum mortes? Sed inter
bec cum usque ad omnium malorum tolerantiam vi-
tzque jseturam laborare debeat famulus, ad Domi-
num tamen semper est referendus laboris effectus.
Qui vero vel initium operis sibi przsumit arrogare,
vel finem , ad illum inerito dicitur : Nisi Dominus
edificaverit domum, in vanum laborant. qui aedificant
eam. Caeterum sicut ab homine indefessa: servitutis G
exspectanda devotio est , ita operis consummati Do.
mino est deputanda perfectio, cujus dona ille solus non
habuit, qui servare neglexit. Nani et ille servus se ac-
cepisse cognovit, qui commissum sibi talentum negotio
salutis duplicare contempsit,sed terrx» potius otio lan-
guente mandavit (Matth, xxv). Sed etSaul (1 Reg. ix)
squatiam Dei a Samuele unctus accepit , et munificen-
tiam specialem , regalemque potentiam , sub condi--
tione hac, ne a' preceptis Dei declinaret, obtinuit. Et
qui lucos et fana cum pythonibus suis magistro s3-
«erdote subverterat , defuncto eodem , cum 1nagistro
fidem perdidit, et ad pythonissz postmodum responsa
Wallentia convolavit, qui se ad Deum pertinere po-
Waisso idolorum subversione monstravera!.
CAPUT XII.
Contra eum sensum qui dicit quod vas in coniumeliam
90n possit assurgere, ut sit vas in honorem.
Aiunt vas contumeliz in vas honoris transire non
posse, eo quod dixerit Apostolus : An non habet po-
testatem figulus [uti ex eadem massa. facere aliud vas
in honorem, aliud vero in contumeliam ? Hoc loco pro-
cedentes causas, quibus vel in honorem, vel in con-
tomeliam homo transeat, conclusa locatione suppres-
sit. Nam cum homo per gratiam esse ceperit vas
honoris, invigilandum est ut acceptus honor divina
cooperatione servetur, ne acquisitus homo, postmo-
dum in vas contumelis culpa existente veriatur.
Quod autem dicunt ab ineunte aetate prefinitum , in "
prius futurus est vas obedientiz , ut praecedentibus
causis justi judicis sententia subsequatur. Ostenda-
mus vas contumeli in vas honoris adjutorio Dei et
studio suo posse transire. Si, inquit, direro impio :
More morieris, et egerit penitentiam a peccalo suo,
feceritque judicium εἰ justitiam, vita vivet et nom mo-
rietar. Quid est impius , nisi vas contumelie? Ecce
per remedium poesitentia subito honoratur candore
gratie , et induitur decore justitie , ut peccatorum
fzece detersa, confidenter possit d.cere cum Propheta :
Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor ; lavubis
me, el. super nivem dealbabor. Audi Apostolum quo-
modo dealbari posse pronuntiat maculas conscientia,
ut de vase iniquitatis , vas sanctificationis appareat.
In domo, inquil, magna, non solum sun! vasa aurea et
argentea, sed et lignea et fictilia (Rom. ix). Quid eniim
alia sunt vasa in. honorem, alia vero. in contumeliam?
Attolle cor liberum ab immutabili necessitate, hu-
mana conditio , et agno:ce circa salutem hominis
Domini tui ineffabilem bonitatein. Cum dixisset, alia
qui lem in honorem, alia vero in contsimeliam , manut
spei fidelibus aperuit ac dilatavit ita dicens : Quod
si quis- se ex his expurgaverit , erit vas in. honorem
sanctificatum (11 Tim. 1). Vis ergo cordis utriusque
rei capax es! , et quod in se ante permisit infundi,
facile potest prioris propositi mutatione vacuari, ut
ipsum atque idem vas in sc et apud se effusa iniqui-
tate permaneat. Itaque vas ad substantiam hominis,
quod vero in vase conditur , ad genus ac diversita-
tem pertinet voluntatis. Et alio !oco ostendit Domi-
nus perditum restitui posse, cum dicit : Non sum
missus nisi ad oves qu& perierunt. domus lerael. Et
iterum : Epulari et gaudere oportet, quia hic filius
meus mortuus fuerat, εἰ revixit; perieral , et inventus
est. Non ergo in natura ejus fuerat facta perditio, sed .
qui recedendo contemptu mortuus fuerat, revixit dc-
siderio revertendi. Nam sicut sui criminis est quod
longe pii parentis refugit oculos, ita sux est devotío-
nis, quod per insitum sibi bonum deliberans, et as-
surgens, ad paternos recurrit amplexus. Sed gratia
qui? pulsaverat peregrinantem, ipsa suscepit reverteu-
tem. Recedat bine originalis definitio vel fatalis. Ecce
mortuus vivificatur , et perditus ]nvenitur : sicu! et
dracbmam, id est, rem vel cujuscunque muneris vel
salutis, lucerna ingGirit atcensa, et ad gratia oleum
apponit studium suum , et cum Dei adjutorio jungit
se requirentis intentio. Ác sic quod intus perdiderat,
'jntus invenit. Si quando ergo homo ex bono malus,
vel ex malo bonus effici arbitrio mentis adnititur,
voluntas qu: libera est, a Deo data corrigitur , non
vis przedestinationis operatur. Et quotiescunque in
sacris paginis legeris : In quacunque die conversus in-
gemueris, tunc salvus eris (Ezech. xxxn). Et iterum :.
Nolo mortem impii, sed ut revertatur impius a via sua
εἰ vivat. Convertimini a viis pessimis. Et iterum : Im-
pietas impii nom nocebit eum, in quacurque die conver-
sus (uerit ab injustitia sua. Et illud : Auferle velus
S. FAUSTI RHEGIENSIS
mulier evangelica (Luc. xv) qux amissam in domo Δ
nam partem hominis arbitrio palel (nisse commis
sum.
Inter hzc sollicite nobis apud hareticos requirens»
dum £st, uirum homo bonum nop possit ap nolit, ia»
sita bomini bonz semina voluntatis. Quod evidenter
assignat ita dicens : Si volueris , mandaja conserse-
bunt te; et, Noli deficere adisciplina Domini ; uoli abs-
linere beue facere egent; e&, Noli fabricare in amicum
(uum mala; ei, Nolite fieri sicut equus e mulus, im
quibus uon est. intellectus ; eA, Noli repudiare cemáilia
matris tuc ; et, Noliintendere (alleci mulieri ; e&, Noluit
intelligere ut bene agerel ; et, Noluerunt accipere disci-
plinam. Cui nolle objicitur, velle in promptu fuisse eri-
denter ostenditur. Et plura similia sgnt in eloqujisVe-
terisTestamenti,qua omnia ipsam specjaliter constrin-
fermentum, μὲ sitis nova. conspers'o (1 Cor. v). Et g gunt, et convincunt voluntatem. In libris etiam npvis
quoties homo ad meliora, deterioribus repudidtis,
gratia juvaate convertitur , toties de vase contume-
lie vas honoris efficitur. Ut vero de bonis mali
efficiantur, hoc facilius in se recepit humana fragili
tas, ut de vase honoris , Ín vas contumeliz transeat.
Bicut legimus in Abacuc: Et esce ejus electm. De
quibus etiam dicitur : Aurs&m ut paleas reputabit.
Jeremias quoque : Quomodo obscuratum est aurum,
mutatus est color optimus (Thren. 1v)? Sicut et Aposto.
lus dicit : Tollam ergo membra Christi, εἰ faciam
membra meretrícis (I Cor. v1)* taque manifesta senten-
tia est, de Chifsti corpore posse hominem in partem
diabel: pet culpam propriam commutari. Sicut et
alio loco absolutissinie docet de optimo pessimum
evangelicis et apostolicis, quid aliud nisi libertas τὸ: —
luntatis ostenditur, ubi dicitur : Nolite thesanrisore —
(hesauros in terra; ct, No'ite eos timere qui occidunt. 3m
corpus. Sobrii estole, justi , el nolite peccare. Et ad
Timotheum : Noli negligere gratiam que iu. t€ eU, m
nec bonum tuum velut ex necessilale sil, sed ex volun- ——
late. Et alio loco : Nolite in personarum acceptione mm
habere fidem Domini nostri Jesu Christi. Nolite detre- ——:
here in alterutrum ; et, Nolite errare. Deus non irrid:.- —
lur. Que enim. seminaverit homo, hec et. metet. Et, uu.
Nol.te diligere mundum, neque ea que in mundo sun. —
Videmus ergo et in bonam, et in contrariam partem a
posse lumang. mentis transire consensum. Kt idee «m»
alio loco dicit : Bonum, inquit, facientes, non defiia- ——
fieri, et templum Dei posse violari, ita dicendo : (ἡ gnus; tempore enim suo metemus non deficientes. — 3
Vos estis templum Del , Spiriius. Dei habitat in vobis.
Si quis autem templum Dei, violaverit, disperdet illum
Deus (11 Cor. vin). Ecce jam templum Dei esse di-
noscitur , jam a sancto Spiritu possidetur, et tamen
per incuriam violari atque corrumpi , et ab indigno
hoapite eccupari posse memoratur. Sicut et propheta
increpat animam , Dei gratia sponte vacuatam : Ego
plantavi te vineam electam, omne semen verum ; quomo-
do conversa es in amaritudinem vitis aliene (Jerem.
n)? Eece vineam Deo a nobili radice plantatam, stu-
dio cultorís electam, proprio o:tendit crimine depra-
vatam. Et ideo de ea in Isai cantico loquitur : Ex-
spectavi ut (aceret vineam, fecit autem spinas. Exspecta-
tio increpantis agricolze ostendit hauc vineam dare
Üperemur ergo bonum ad omnes, mazime autem. ad Vim
domesticos fidei. Nolite , inquit, düigere mundum : “Ξ.
nisi ei bonum ad meliora contulisset affectum , insli 8.
ei non interdiceret appetitum , et ideo in sinistram amm
crimine suo trahitur , qui a Domino suo vocatur ad Alit»
dextram. Et! propterea iterum dicit : Noli vinci aum
malo, sed vince in bono malum. Aperte mali neces- ——
sitate non premitur cui victoria de boni electione se»
promittitur, Non enim in devia lex originis trahit, e 3
quem auctor in bivio collocavit , ac sic cui voluntasame
indita est, ut vincere malum possit, si forte adversa-——
rios vocet, si animus ei pugnandi defuit, eventus non su
defuit obtiuendi. Legimus ad Hebrzos : Voluntarie zm
enim peccanlibus nobis post acceptam motitiam werita- ——
fructus potuisse justitizs. Et «gm stantem cadere D εἰς, jam non relinquitur pro peccatis hostia. Secun- —
testetur posse ; cum dicit : Et qmi se existimat stare,
videat ne cadat. Et e contrario, ad jacentem loquitur :
Nunquid qui cadit non resurgit ? Potens est emim Deus
statuere illum. (1 Cor. x). Aperte ostendit statum ho-
minis in diversa non pro constitutione Dei , sed pro
aibitrii libertate posse versari. Sed et Maias eviden-
rer affirmat depravata corrigi , et dilui posse imma-
rulat2, cum ad peccatores loquitur dicens: Lava-
mini , mundi estote , aeferte malum cogitationum ve-
&trarum ab oculis meis.
CAPUT Xll!.
]tem, velle et nolle, sieut ad malam , ita eiiam ad bo-
dum hzc, si libertatem arbitrii von babemus, quo-
modo eum voluntate peccamus ? Qua eausa , si reus
sit requiras, quia post acceptam notitiam veritatis
ad spiritum declinavit erroris. Pos acceptam, inquit,
notitiam : intellige eum accepisse gratiam, et per
negligentiam perdidisse; et iterum : Zrritam faciens
legem Moysi sine ulla miseratione, duobus vel tribus
testibus moritur, quanto magis putatis deteriora mereri
supplicia qui Filium Dei conculcaverit , et sanguinem
testamenti pollutum. duxerit , in quo sanctificatus. est,
εἰ spiritui. gratie. contumeliam fecerit ? Cur sub duo-
Dus aut tribus testibus accusatur, et quasi proprii
criminis reus moritur si jam iuevitabili ad peccan-
DE CRATIA DEI, ETC., LIB. I.
itarm lege deprimitur? Sed ideo absque dubio A manifeste hic sub interroganti vel objicientis per.
w ponam, quia potuit, et noluit custodire
an. Qua vero eausa in (tanto bono ezutus sit
Was, quia, inquit , spiritui gratie contumeliam
Miaosce hoc loco quia gratia non tam negata
i defuit , sed homiuem prius ab eodem dereli-
contempta , deseruit benignitas dantis. Cum
B dolore increpat contumeliam respuentis , ae
à ad devia voluntarius declinavit , non periit
4us , qui se ingerenti misericordie subtraxit
is. Similis eífecius illis de quibus Psalmista
Miat : Et benedixit eoe, εἰ multiplicati sunt ni-
8. Gvi). EL in sequenti, causas amisex benedi-
. giMendit. Et seduxerunt, iuquit, eos vana ipso-
! seduxerunt eos in invio ed non in via. lie prava-
'iandati ideo apparuit reus, quia ad malum ma-
56.108 est quam coactus. Similiter et ad Galatas
ressionis nozam ad hominis retorquet offen -
ΙΔ dicens : Sed lunc quidem ignorantes Deum,
RGl/ura nonsunt dii serviebatis (Gel. 1v). Secun-
ΙΒ26 naluram Deus est Christus, cui servire
imur. Sequitur : Nunc autem cum cognoreriiis
imo. cogniti sitis a Deo, quomodo convertimini
irme (4 egena. elementa , quibus denuo. servire
Non dixil, boni esse non yotestis , sed mali
giis : nisi in bono potuissent stare correcti,
guerentur ad deteriora prolapsi. Ad quos ite-
ieit : Filioli mei, quos iterum parturio, donec
yr Christus in vobis. Ecce istos qui de fide ge-
e fuerant abortivi, ascerit adhuc posse ad
| imaginem reformari , et dum perditos adhuc
'Otat, pravaricationem sine desperatione con-
4, docens et reparari perdito, et auferri posse
. Nam cum alio loco he:eticus Apostoli sen-
5 praedestinaüonem Dei vel preünitionem in-
ΘΠ esse, cum legitur : Miserebor cui voluero,
ricordiam pr»slabo cujus miserebor (Rom. 1x),
gandus es!, utrum quod vult Deus, ordinatum,
rdinatum , justum., an injustum sit? Cum id,
jecesse est, justum esseresponder t, d.cendum.
Puto hic verba esse justitiz , quia voluntas di-
istitia est. Et ita bsec elocutio intelligenda est,
bor cui voluero, id est, quem justuin esee co-
Ὃ Cujus proinptam fidem videro, quem prace-
ejs obedire perspexero, quem meam facere pro-
) voluntatem. Et misericordiam , inquit ,. pyae-
"wjms miserebor : quod ita intelligendum est,
dl»tam a Deo misericordiam subdita et sollicita
servaverit, ampliorem misericordiam conse-
'* sicut alio loco dicit : Qui enim habet, dabitur
superabundabit, id est, quia acceptum Dei do-
am vigilantia et cordis timore custodit, magis
gis gratie ipsius capiet augmentum, ut ei pro-
ipse pariat incrementa profeetuum ; sicut alio
ici: Et sanctus adhuc. sanctificetur. Quod au-
t illud ad prefinitionem Dei putant esse refe-
5, quod Apostolus dicit : Ergo cujus vult mise-
el quem vult. indurat : Dicis itaque mihi, quid
queritur? voluntati. enim. ejus. quis. resistit?
sona contrarium sensum Apostolus intromittit, quem
ex adverso propositum sequenti inerepatione ecasti-
gat, dicens : O home, iu quis es qui respondeas Deo?
An wen habet potestatem. figulus luti ex cadem massa
facere aliud vas in. honorem ,. aliud vero in contume-
liem ? Hic infidelis euriositatem, argumentis aoetori-
tate compescit ; ei eum dicit : Án non habet potestatem?
hic ealumnianti &olam Del objicit potestatem , con-
vincens eum ratione, qui universos humanos actus
divine ordinationi indoete et Inüdeliter ascribebat.
An non habet potestatem Áigulus luti ex eadem massa
(acere aliud vas in honorem, aliud veroin contumeliam ἢ
Inter hee dum dieit, ex eadem matin, quicunque
duas humani generis masses esse arbitrabaris, unam
Bj sacra ex lectione cognosce. Duas autem facit pravi-
ias siudiorum et diversitas voluntatum. [ta pro earum
qualitatibus, noa pro impulsu Dei , unusquisquo aut
contomeliss vas , aut honoris elücinwr.
CAPUT XIV.
Ubi sibi gratia Dei et voluntas humana testimoniorum
aesertione sociantur , et de pareulis inanis calumnia
Iranseundo perstringit.
Si bene intendas animum , aperte espioseque eo-
gnesciá quomodo per ssnctarum peginas Scriptura-
rum nuoc asseratur grati virtus, nune humana vo-
luntatis ascensus. Fragilitatem arbitrii demonstra-
mus, cum ad Deum diciinus: Pone, Domine, custodiam
ori mee, el ostium circumstantiee labiis mela (Psal. cxt).
]ten jubet sermo divinus ut. aliquid vigor possit ar-
C brii ; dum ad hominem dicit : Cehibe linguam tuam
a malo, οἱ lebia iua ne loquantur dolum (Psol. xxxi).
Arbürium commendat Sepientis sermo, cum dicit :
Omni custodia serva cor (uum (Prov. τε). 8od Aposto-
lus sine divino adjutorio hoe ieri hom posse mani-
festat cum dicit : Dominus eustodiat corde vestra et
intelligentias vestras. in. Christo Jesu (Philip. ww). As-
serit in propheta voluntatis proprie facultatem de
semetipso dicens : [nclinavi cor mcum ad faciendas
justificationes. tuas (Psal. cxwn). Sed nihil de solis
ejos viribus intelligit preesumendum cum proclamat
ad Deum: 1nclina, inqui, cor meum in Lestimonia (ua,
el non in. avaritiam. Propter liberum arbitrium indi-
citur nobis, rectes cursus (ec pedibus tuie , εἰ vias tuas
dirige. Sed nos ad gratiam confugientes, pro iaürmi-
D tatis conscientia supplicamus. Dirige in eemepectu (wo
viam megm, et. perfice gressus. meos in semitis tuis
(Psal. v). Imperat nobis, qui proprie voluntatis ge»
merali dispensatione jus tribuit, illuminare vobis
. Jumen sei ntise. Pro eo vero quod totum ad auctorem
gratie referendum est, legimus ; Qui docet hominem
scientiam (Ps. xcu), vel Dominus illuminat cacos (Ps.
cxuv), ct iterum : lH lumina oculos meos ne unquam dor-
miam in morte (Ps. xu); et, beatus homo quem tu eru-
dieris, Domine, et de lege tua docueris eum. Apostolus
arbiteii preedietor , libértatem ejus ita incitat dicens :
Custodite animas vestras. Sed misericordiam Dei prote-
statur, ila commemorans : Dominus custodial introitum
(uum et exitum tuum (Psal. xc). Per haec itaque quibus
807
S. FAUSTI RHEGIENSIS
modo arbitrii libertas asseritur , moao coelestis lar- Α tur. Hunc. ve;o persuasionis tu: reprobum sensum
gitas demonstratur, nunc homo de concessis viribus
admonetur, ne de sola gratia speret otiosus ; nunc de
gratia sperare praecipitur, ne de solo labore sit se-
curus. Sed dicis : Si praedestinatio non est, cur in
p;rvulis alii baptizantur , alii sine baptismi sanctifi-
catione rapiuntur? Serpentinz fraudis est, ad tene-
brosas cavernas relicta luce transfugere, cum per
omnia volumina sacre litterse evidenter liberum lo-
quantur arbitrium. Quid rationis est ut. interrogare
velis occulta, cum sollicitadini tu:e plenissime videas
respondere manifesta ? Quid utilitatis est certa omit-
tere , et incerta. consulere , de quibus nihil invenis
catholica lecHone conscriptum? Non intelligis quod
jn veritatis injuriam perscrutaris, quidquid veritaà
catholica detestatur Ecclesia. Ideo, inquis , genitali
quamlibet unda perfusi munus baptismi non acei-
piunt, quia ad baptismum in(ideliter veniunt. Non
ita ést. Adverte quia hoc ipsum ad baptismum ve-
nire , et salutem desiderare, jam fidei-est. Quieun-
que, inquis , post baptismum pereunt , in Adam pc-
reunt, quia in baptismo non crediderunt. Reetius
diceres ideo eos periisse post baptismum, quia ad
gràti& donum jungere noluerunt laboris officium,
quia eos consgetudinis negligentia, cordisque' deaidia
ἃ vigilantia operis, et a sollicit: servitutis revocavit
industrie. Quod si culpa incredulitatis causa est per-
ditionis, quid de parvulis sentiemus , quibus in pa.
rentum devotione, et in lactentis infantis simplicitate.
scire te noluit? Materiam de liberi arbitrii ratione B integre fidei pervigilia deputantur, qui absque ullo»
proponis, et ad discutiendum infantis statum perni-
cioso errore dilaberis, in quo nullum penitus vesti-
gium liberi arbitrii, nullum apparere potest propria
voluntatis indicium.
᾿ς CAPUT XV.
Contra hoc quod dicunt , eos qui post. baptismum
pereunt, in baptismum penitus non credidisse.
Hoc loco respondendum est, in quo auctore lioc
legis: de quo doctore hocasserere prxssumis ? Et cum in
baptismo aboleri peccatum originale non deneges, et
firmum esse baptisma comprobetur, ubi indivisa
Trinitas invocatur, da causas quibus baptizatus ad-
huc intra debitum originale consistat ἢ Et ipsi , in-
quis, in Adam pereunt , quia in baptismum non cre-
dideruut. Nonne tu paulo antc diceLas, ad capescenda
Dei dona studium hominis non requiri? Ecce tu ipse
manifestissime profiteris sine accipientis devotione
irritam esse munificentiam largientis. Tu, inquam,
ipse confirmas sine merito fldei, id est , sine coope-
ratione voluntatig humana , gratiam nihil prodesse,
et quomodo dicis, totum Deus sibi de statu hominis
reservavit , et nihil homini dedit? Ecce etiam secun-
dum sententiam tuam nec ipsum sibi regenerationis
potest constare mysterium , nisi homo juxta benedi-
ctionis donum adhibuerit credulitatis affectum. Cui
negas conatum, quid ab ilio requiris assensum? Cum
autem propbeta dicat : Exibunt aque vive de Jeru-
salem (Zach. xiv), in quibus vitalis undze sacramenta
designat , quomodo fleri potest ut innovatus homo
deletam veteris hominis cautionem secum retineat?
quomodo fieri potest ut cum debito Adz in Christo
absolutus resurgat? Quomodo fleri potest ut de sacri
fontis irrigao cum adoptivo Dei adhuc mortem vita
parturiat, cum dicat Apostolus : Quicunque in Christo
baptizati estis , Christum induwistis (Gal. n1)? quem
utique nullus induere potest , nisi indumenta primss
nativitatis exuerit. Cui autem ad baptismum sponte
venienti, baptismum non profuisse poteris edocere,
cum etiam lieretico, in Trinitatis nomine regenerato
tantum per se virtus ipsa mysterii conferat, ut si
posumodum ad Cbristi fidem transeat , baptismatis
iteratione non egeat ? Sed ita operante gratia ablutus
judicetur , ut tantum benedictione chrismatis indua-
e
infidelitatis periculo immaculata regenerationis mu——
nera consequuntar , et multi eorum processu zetatiemum
]n mortis przcipitia demerguntur? Quz íd ratio agit, -
nisi quia expugnari se patiuntur ignavia resolveate HE"
Et causam eur fraeti viderentur exposuit. Propter —«
incredulitatem, inquit, fracti sunt, non utique proptermm -
przsceientiam. Non specialem esse circa credentem
Dei munificentiam docet , quando et eos quos incre—«&
dulitatis arguit, credere potuisse demonstrat. Qua-m
genere etiam infideles copiam fldei accepisse mani— 3i
festat , et dum de naturalibus fractos dicit , przsu—m
mentes salutifera castigatione compressit : δὲ, in- em
quit , naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibs δ
parcat. Et subdidit, Et illi, inquit, si non permanse — Ὁ
rint in. incredulitate, inserentur ; potens est Deus ite- m
rum inserere illos. Magnanimitatem itaque hic et Βη--- ἀκ!
militatem cordis alloquitur. Humilitatem, ut et quE s.s
incertus est frangí timeat ; magnanimitatem, ut spenumm
remunerationis, et qui fractus est, non deponat. Sicz»i
ovem perditam pastor sedulus inquisivit, et inventanrum
subjectis ad ovile bumeris reportavit. Quomodo se— *
quentem relinqueret, qui sequitur etiam relinquen—
tem ? “
| CAPUT XVI.
Cont α hoc quod dicunt, Christum uon pro omnibus
. mortuum.
Dominum nostrum Jesum Christum aiunt humanam
carnem non pro omnium salute sompseisse , nec pro
omnibus mortuum esse. Hoc omnimodis catholica de-
testatur Ecclesia. Nam si ita esset, quomodo Aposto-
lus diceret : Sicut in. Adam omnes moriuntur , ita in
Christo omnes vivificabuntur (1 Cor. xv)! Hic dici non
potest pro parte totum. Nam sicut pars prima sen-
tenti.e , omnes in Adam moriuntur , cvidenter osten-
dit sine dubio iioc quod sequitur, in Christo o» nes
vivificabuntur, nihilominus ad omnes in Christo vivi-
ficandos, non ex parie, sed generaliter pertinere
Apostolus indicavit. lidem etiam impii per virtutem
resurrectionis Christi resuscitandi esse creduntur,
. licet etiam non judicandi , sed puniendi resurgant.
Cum autem Apostolus dicat : Qui est salvator omnium
hominum, maxime fidelium (1 Tim. 1v) : quod dixit,
.. omnium hominum ,- ad propositum divinz bonitatis
DE GRATIA DEI, ETC., LIB. /.
810
tit. Quod autem dixit, maxime fidelium , itlos A meminit corruisse. Qu:e cum ita sint, dic mihi quem
oco pronuntiavit atque distrinxit, qui per fidem,
bbedientiam , per subditam voluntatem Redem-
s munera susceperunt. Pro universis sutem ve-
Christum idem Apostolus declarat : Caritas,
t, Christi urget nos judicantes hoc, quoniam si
pro omnibus mortuus est, ergoomnes mortui sunt :
o omnibus mortuus est Christus, ut εἰ qui vivunt
on sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est et
rexit (11 Cor. v). Quia ergo resurrectio genera-
d virtutem pertinet redemptionis , si rederoptio
ad omnes perlinet , nec ad omnes resurrectio
nebit. Et ideo quia sicut omnes resurgemus, licet
mnes immutabimur , ità Dominum Redemptorem
generalis misericordiae beneficio venisse testa-
. et si illud infidelitas , quia noluit, non recepit.
Deum quolibet tempore qui quasivit , invenit,
ii invenisse non visus est non quzsivit. Quod si ,
3admodum abrupta blasphemat impietas , alii ad
em proordinati , alii priedestinati videntur ad
2, nullam Christus veniendi causam, nullam mo-
li quam pietas ejus invenit, habuit necessitatem.
im ergo remedium uihil agere potuit sj ante 82-
res humanas definitio vetusta przfixit. Sed quia
is persuasio , qui vim prescientie cogentis in-
l, omnimodis respuenda est, ideo magis et legem
t, ei prophetas mediis temporibus excitavit,
arbitrium voluntatis humanz attenuatum nove-
non ablatum. Quod si ex toto vigor ejus perisset,
nodo legeretur : Etinlege Domini (uit voluntas ejus
1). Et iterum : Voluntarie sacrificabo tibi, Domine.
d Philemonem : Ut non ex necessitate, sed volun-
"e casel bonum tuum. Et cum dicat in Evangelio:
mea est quam ego dabo pro mundi vita (Joan. v1),
tare penitus non debemus quod toto mundo se
nderit , qui plus dedit quam totus mundus va-
. Sicut et beatus Joannes Evangelista testatur :
est enim propilialio pro peccatis nostris, non
v0síris autem tantum, sed et pro totius mundi
on. v). Sed dicis : Quomodo totum mundum re-
it? Ecce videmus liomines in peccatis suis vivere :
Bodo putabimus redemptos , quos videmus per-
ere captivos? Hoc loco intellectum de proposita
litudine colligamus. Verbi gratia : si legatus ali-
vel sacerdos intercessurus pro civitate captiva
a gratia redemptionis exceperit, qui damnat'onis 811»
tique chirographum generale delevit.
CAPUT XVII.
Contra hoc quod. evangelicam. sen!entiam. imperito el
improbo sensu interpretantur.
Nemo, inquit , venit ad me, nisi Pater , qui misit
me, altraxerit eum (Joan. v1). Quis tam immemor sa-
lutis $u:e sit, qui attrahentis misericordiam negare.
przesumat. Sed ille vere impius est qui eam non om-
nibus ingeri, non omnibus testatur impendi. Hoc .
loco attracti salutem attrabentis putat esse violen-
tiam, Apparet illum non nosse nisi catenas obnoxix
servitutis, qui devote nescit vincula caritatis. Hic
autem sermo divinus specialiter increpat lominem
B de propriis sibi viribus arrogantem , et de labore suo
C
impie presumentem. Cum inter liec unus totum
labori , alter totum gratiz judicet deputandum , im-
pletur in utroque Graxca sententia : Nimietates , in-
quit , et inzequalitates sunt similis improbitas; et par
esse probatur impietas , si totum soli gratim , vel si
totum soli ascribatur labori. Quid nos oportet inter
jsta sentire, nisi at semper grati: subjiciamus labo-
rem et semper gratiam cum labcre sociemus ? Sed
ante omnia arrogantiam laboris refugiamus, nec nobis
quidquam de ejus meritis viudicemus, ne Pharis:cum
imitari mortifera jactanti;: prosumptione videamur.
Nam cum ille orans indubitanter verum diceret :
Jejuno bis in sabbato, decimas do omnium quecunque
possideo (Luc. xvii), evacuavit veri fidem, quia veri-
tati miscuit vanitatein. Non ergo operatio, sed cordis
elatio declinanda est, Nemo, inquit, venit ad me, nisi
Pater attraxerit eum. Nunquid velut insensibilis et
inepta materies de loco ad locum movendus est et
trahendus ? Sed assistenti et vocanti Domino famulus
manum fidei, qua attrahatur extendit, et dicit :
Credo, Domine ; adjuva incredulitatem: meam (Marc.
ix). Et ita se duo ista conjungunt, attrahentis virtus,
et obedientiis affectus : quo modo si ayer aliquis
assurgere conetur, et facultas animum non sequatur,
et propterea sibi porrigi dexteram deprecetur. Cla-
mat voluntas , quia sola per se elevari nescit infirmi-
tas. lia Dominus invitat volentem , attrahit deside-
rantem, erigit adnitentem. Quid est autem attrahere,
nisi predicare, nisi Scripturarum cohsolationibus
ius pretium deserat, et universum captivitatis D excitare, increpationibus deterrere, desideranda
ilum de manu cjus recipiat qui belli jura retine-
el omnis omnino relaxetur lex ac necessitas
itutis, et inter ΠΡΟ 5] forte illic aliquos de capti-
vel obleciatio consuetudinis , vel male blandus
lo sollicitet, gratuitum beneficium unusquisque
ntatis sue servus recuset, nunquid minoravit
iam pretii contemptus. ingrati? Nunquid aliquam
volenti: redemptoris intulit diminutionem , qui
uit libertatem ? Non ita est. Quinimo, sicut re-
ptoris gratus potest esse , qui rediit, ita de con-
ptu reus est qui remansit. Volentes enin rede-
voluntatum remunerator. Justus enim arbiter
5. voluntarium cupit redire, quem non invitum
PaTROL. LVIII.
proponere, intentare metuenda, judicium commi.
nari, premium polliceri? Audi Dominum non duris
nexibus, sed manibus attralientem, et dilectionis
brachiis invitantem , sicut ait prophela : Attraxi eos
in vinculis caritatis (Ose. x1). Et illud : Post te in odo-
rem unguentorum (uorum currimus (Cant. »). Et ideo
dicit : Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati
estis, et ego reficiam vos (Matth. xi), ne ullus excu-
sare se possit exclusus, qui convincitur invitatus.
Licet enim non omnes obedientiam exhibituros esse
prznosceret , omnibus tamen et velle et posse dona-
verat. Hoc loco sollicite requiratur utrum quisque
attrahi velit an nolit. Si non vult, assolitan attra-
26
811
S. FAUSTI RIEGIENSIS
hentis benevolentiam non meretur. Si autem vult , A Dei (Rom. wu). Advertis quod Apostolus dicendo, secumn-
ecce jam cum des et hominis consensus operatur.
Nemo, inquit, venit ad me , nisi Pater attraxerit eum.
Quomodo attrabentem vides, eur dissimulas videre
venientem ? et ideo sicut gratizx? est quod attrahitur,
ita obedienti» probitur esse quod sequitur. H:ec at-
trahentis Dei misericordia si dignis datur , advertis
quia jam et studio human: utcunque servitutis im-
penditur ; si vero indignis , consequens est ut eliam
reprobis non negetur, et evidenti miseratione bonitas
Dei indiscrete, et justis et peccatoribus offeratur.
Sed is quem perspicis attrahentem requirit omni-
modis prz»cepta servantem, ut per quamdam volun-
tatis ansulam , comprehendi et attrahi valeat qui vo-
catur. Quod si eurn putas attrahere nolentes, coelesti
justiti:e iniquitatis pondus iimponis. Sed si invenitur
attrahere nolentes , quanto magis complectitur desi-
derantes ! Nam etiam qui siné labore videtur attrahi,
Jaboraturus est ut inh:reat attrahenti. Quanti enim
venerunt et recesserunt, quia a!tràcii in eratia per-
severare desideratore vócante noluerunt ? Sicut in
Evangelio scriptum est : Multi. ex discipulis ejus au-
dientes, abierunt retrorsum, et jam cum illo non axibu-
labant (Joan. vi). Item : Dixit autem Jesus ad duode-
cim : Nunquid el vos vultis abire? Tespondit ei Petrus:
Domine, ad quem ibimus? verba vite eterrie habes, et
nos credimus et cognovimus quia. (u es Christus Filius
Dei (1bid.). li utrisque libera fuit voluntas, ct in
illis ut ingrata mente discederent ; et in Ístis, ut cum
libertate fidei permanerent.
CAPUT XVIII.
Gontra hoc quod dicunt, quia Dei violentia induret
hominem ne venire valeat ad salutem.
Si ipse, ut blasphemus vult, obdurat, quomodo ait
in psalmo : Hodie si vocem ejus audieritis, nolite obdu-
rare corda vestra (Psal. xciv)? Et iterunt : Secundum
duritiam autem (nam ei impwnitens cór, thesaurizas tibi
iram in dieire (Rom. v). Tem in Jeremia : Percussisti
e08 , eL non doluerunt ; attrivisti eos, et renuerunt acci-
sere disciplinam ; induraver«nt facies suas supra. pe-
iram, et iofuüere reverti (Jerem. v). Adhuc Causam ob-
durationis adverte, sécundum sententiam sapientis-
aimi S:lomonis, qui dieit : Impius cum venerit in
pro[nndum malorum, contemnit (Prov. xvin), id est,
de assiduitate peccaridi desperatio nascitur; obdu-
fatio vero ex desperatione generatur. Dum dicit Je-
remias : Noluerunt réverti. Vides quia obduratio cor-
dis crimén est propri:e voluntatis? Inhonestus, cu-
pidus et éruentus , ét cuju-libet facinoris Servus, si
peccatís non reluctétur. Videamus unde obduratio
ista nascatur. Non utique violentía compellentis, sed
clementia relàxantis óbdurationis óccasio est. Dum-
que ad penitentiam susílnet delinquentem infatiga-
bilis bonitas, abutitur behevólétitía temítiéntis elata
seeurítas. 1déo aft béattis Apostolus : An divitias bonftatis
ejus, εἰ patieritid, et longanimitatls contemnis? lynoràás
quoniam benijnitas Dei ad penitentiam te adducit? Se-
eundum duritiam autem tuam. et cor imponnitens, the-
saurizas tibi iram in die ire el revelutionis justi judicii
2 Ezechiel sub verbis Dei ita disserit :
dum duritiam tuam et cor inparnitens, non Deo, sed ho-
mini culpam indurationis cordis ascribit Ignoras , it-
quit, quoniam benignitas Dei ad penitentiam te adducit?
Sceeundum duritiam dutem tuam et impornitens cor tke-
saurisas tibi iram in die ire εἰ revelationis justi judicii
Dei. Agnose quia non austeritas Dei indurat corda
maloruin, sed bonitas, Nam quia tribulationum labo-
ribus ac flagellis pro Dei paiientia non affliguntur,
ideo superbia depravantur. Quod ita esse evidenter
et Propheta commemorat dicens : In labore hominum
non sunt, el. cum hominibus non flagellabuntur, ideo
tenuit eos superbia (Psal. .xxn) eoim. Ac sic dum
pena in judicium reservatur, dumque ad emend.tio-
. nem provocst Doinini longanimitas, in servo con—
B temptum nutrit impunitas. Qui reddit, inquit, unicui—
que secundum opera iia (Rom. n). Certe non imponiul
Deus homini secundum pr:escientiam peccaridl ne—
ces»itatem, a quo secundum opera sua legitur exactu—
rus esse rationem. Peccávi, inquit propheta, et quidzli
accidit mihi triste (Eccii. v)? hoc est dicere : Certumm-
est Deum nescire peccata, qui non accélerat pro ultionem
supplicia. Et iterum : Dicit enim in cordé suo : Oblituam.
est Deus, avertit [uciem suam, ne videat usque in finem. -
Dum ergo dicit oblitus est Dens (Ps. ix), patientiiantt3
remittentis, negligentiam judicat ignorantis, et arbi—
tratur obfitum, quod magnanimus dispensator reservat ai
in posterum. (jio genere metueutem ádmonitio De ——
castipautis emendat , contemnentemi nragis lenitae «
moderantis obdurat, ut putet de Deo impius, quoam-
usque iu (inem ignorantia obscurante non νἱ 68 Ων
quidquid ad praxsens benevolentia sustinentis punire —
dissimulat. Et cum probetur ab insultante eontemamr;
pius, obdurationem putatur operatus. Duni enim iraur
jn'er crebrescentia peccata suspendit, peccatorem ir-wm
sultare permittit.
CAPUT XIX
Contra hoc quod dicunt, Homines voluntate Dei impem
untur.
Si autem , ut dicit haereticus, per voluntatem Denm
trahuntur homiues i in perditionem, quomodo in !
etione Regüm inulier loquitur ad David? Nec rummm
inquit, Deus perire animam , sed retractat cogitans
penitus pereat qui abjeclus est (11 Reg. xiv). ltem |
Multo lab
sudalum est , el non eziit ab ea nimia rubigo ejus , 1 ——-
que per ignem immunditia tua exsecrat iilis ; quia mum ἡ
dare te volui, et non ἐξ munda: a a sordibus tuis (ΕΞ τ
xxiv). Ecce Deus hominem non solum salvari opo. &,
sed pro éjus purgatione multo laboré desudat. Por s^ 9
pro ratione justitize per se effectum medentis cu s4
non péragit, quia voluntatem ejus qui est purgandus
exspectat. Item, defecit sufflatorium, frustra conflacit
sufflator. : mallie enim vestre non sunt consumptle.,
Dum audis sufflatorium, vel conflatoris offlcium, intel.
lige purum meriallum adulterina permixiione corrup-
(um, ét e naturali sinceritate vitiatum. Sí homo in mor.
(em impulsu suo ac voluntate Dei agitur, cur item καὶ
. . Ezechiele imputans, et velut doléns loquitur : Quart
--
DE GRATIA DEI, ETC., LIB. Il.
814
nini , domus Israel ; quoniam nolo mortem impii, A homini, sed consensum hominis voluntati sux de-
Dominus? Reverlimini et vivile (Ezech. xxxi).
»modo eos in mortem, ut blasphemas, impellit,
d vitam nonsolum nutujubentis, sed affectu sup-
tis invitat. ltem : Vivo ego, dicit Dominus ; nolo
n impii, sed ut revertaturimpius avia sua, et vivat
. Xv). Reditum se in potestate habere cognoscat,
Jomino provocatur ut redeat. Vivo ejo, dicit Do-
. Ne de indulgentia reus dubitat, judex clemen-
üam etiam quadam sacramenti iuterposilione
nàt. Sed et per apostoli Petri sententiam vo-
benignissimi insinuatur actoris. Non tardat,
᾿ Dominus promissum suum, sed patienter agit
r tos, nolens aliquos perire, sed ad panitentiam
ul Pet. m). Peccanti ingeritur poenitentia,
; "v 33 . .
. Sed patienter , inquit, agit emendationem
lis, quia jmpatienter desiderat, patienter ex-
t. Item secundum Lucau : Et ut appropinqua-
lens civitatem, [levit super illam dicens : Non
eni in te lapidem super lapidem, eo quod non
eris tempus visitatichis tue (Luc. xix). Hic con-
ndi suit bzeretici. Si Dominus perituris salutis
userat aditum, ergo falso istorum deflevit
n. Si autem eorum perditionem vero (ut mani-
| est) morore perdoluit, non voluntatem suam
fuisse monstravit. Quid mirum si pro salute hoininis
lacrymas fudit, mox sanguinem profusurus ? ltem in
Mattlizo : Jerusalem, que occidis prophetas, et lapi-
das eos qui ad. te missi. sunt, quoties volui corigregare
filios tuos sicut gallina congregat pullos suos sub alas
suas , et noluisti. Duas res hic agit sermo divinus.
Nam dum dicit : Quoties volui, et noluisti, in Deo
propositi bonitas, in homine arbitrii est expressa li-
bertas. Dicendo autem : Jerusalem, que occidis pro-
phelas, εἰ lapidas eos qui ad te missi. sunt, salvare se
eos voluisse pronuntiat, cum evidenter proferat cau-
589 per quas salutem eis negare debuerit. floc loco
duplici genere in servo iniquitas cruenta mentis
ostenditur. In Domino indulgentia benignissimz vo-
conlérenda misericordia locum possit habere B luutatis aperitur. $i Deus perire vult hominem, quo-
modo dicit etiam propheta Mich:eas : /ndicabo tibi,
o homo, quid sit bonum et quid Dominus requirat a
le ; utique (acere judicium, et diligere misericordiam et
sollicitum ambulare cum Deo tuo (Mich. vi). Dum
dicit, εἰ quid Dominus quarat a te, utique facere ju-
dicium, promptam exercendi boni operis voluntatem
non reposceret, si non dedisset. Vides quia sicut Dei
est ut provocans adhortetur, ita obedienu:x liominis
reservatum est ut sequatur.
LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM.
; hoc quod impie asserunt a Deo induratum fuisse
cor Pharaonis.
sensum Scripturae sancta sollicitius perscru-
, et objicientis animum confundamus, utrum
) voleus, an invitus a Domino fuerit indura-
volens, ipsi utique culpam obdurationis assi-
δὶ vero invitus, iniquitatem Dei obdurantis
8. Qu: etiam justitia erat, si quem ipse ob-
rat , ipse puniret? Cum vero Dominus ipse ad
»quatur et dicat : Cur non vis dimittere populum
? vel usquequo non vis subjici mihi (Exod. vn)?
bi divinis testimoniis liberam fuisse in Pha-
agnoscimus voluntatem. Hac ratione Pharao-
dicit Domínus, obdurabo, dum eun mihi in
Q dicit: obduravit cor suum, non passivum est, sed
activum. Vis scire quia divina. moderatione ob cau-
sam indurate mentis operatur? ldem ipse Pharao
in decem plagis positus cum percuteretur, mitiga- -
batur; eum laxaretur, ingravabatur. Ac si impium
divina severitas inclinabat, bonitas obdurabat, et ut
se esse liberi arbitrii demonstraret, castigante Deo
populum dimittebat, parcente revocabat. Perspice
quomodo rebellem spiritum celestis lenitas obdurat.
Accedentibus mitioribus et flagellis recentibus in-
solescit, Agnosce rationem obdurationis, et vim
proprie voluntatis. Hebreum populum , quem egredi
pro imposita sibi contritione nunc prxcipit, el pro
plagarum moderatione nunc prohibet , ad extreinuin
incunbentibus plagis etiam festinus perurget et
plagis, quas a Moyse exoratus removeo, in- Ὦ abire compellit. Non ergo induratur in multa Dei
» permitto. Ego, inquit, obdurabo cor Pha-
. Sic interdum familiariter etiam apud homines
elocutionis vim assumimus, sic interdum con-
bus famulis exprobramus mansuetudinem no-
ità dicentes : Ego patientia mea te pessinium
£o remissione mea malitia tuam superbiam-
srifi, ego te contumacem indulgentia mea
i, ego dissimulatione mea cor taum , ut contra
difretur animavi. Et hoc modo quod bonitate
ἰ virtatis est testimonium, in servi improbitate
1m. Ait autem sermo divinus : Vidensque Pha-
quod dala essel requies, ingravavil cor suum
, viii). Manifestissime hoc loco indulta requies
iaraonis indurasse perscribitur. Hoc enim quod
potentia, sed contemptor efficitur in multa Dei pa-
tientia. Denique inter olternas vices castiyationis
et remissionis flagellatus humiliatur, exaudiius eri-
gitur, liberatus insultat, afflictus obteinperat, et
filios Israeliticos post decimam plagam eiuis:sse co-
guoscitur, ad primam cum emittere potuisse volun-
las postrema testatur. Et cum inter niedias corre-
ptiones profiteatur : Justus es, Domine; ego vero et
populus meus impii (Exod. ix), non se a Deo, :ed a
voluntate propria depravatum conscientiz su: testis
ostendit : et tu Deum circa Pharaonem durum vel
iniquum fuisse presumis asserere, quem circa se
justum et pium ipse sacrilegus non potuit abneg:re ?
Immitem Deum Christum esse consequitur, quem
215
S. FAUSTI RIIEGIENSIS
pium etiam impius confitetur. lloc ergo agit in ho- A gine voluntatis human: genus przscientie. deriv
minibus ccelestis misericordia dispensatio, quod in
terris pluvix supervenientis infusio : ad copiosi im-
bris illapsum cultus et edomitus cespes multipli-
catur germinum fetibus; verum incultus οἱ crudus
inutilibus herbis repletur, et sentibus, ac sic unus
idemque imber duas res diversas atque contrarias
juxta culturze aut studium operatur, aut vitium, Sic-
ut legimus : ferra enim sepe venientem super se
bibens imbrem, et generans herbam opportunam , illis a
quibus colitur, accipil benedictionem a Deo. Proferens
autem spinas ac tribulos reproba est εἰ maledictio pro-
zima , cujus consummatio in combustionem (Hebr. vi).
Agnosce terram sub uno eodemque imbre nunc spi-
nas et tribulos germinantem, nunc fructus benedi-
ctionibus idoneos proferentem. Eodem modo dum
misericordia Dei exspectat el parcit, emendatur
obediens, obduratur impoenitens.
CAPUT 1l.
Quod prascientia Dei nec ad justa, nec aao contraria
humanas violenter urgeat voluntates.
Prascientiam ct pezedestinationem Dei male in:el-
ligunt. astruentes. quod inde humanorum actuum
causa nascatur. Primum quid ex quo pendeat vel
procedat , perspicere debemus. Non propterea homo
quodcunque facturus est, quia eum coactura sit
prrscientis auctoritas, sed magis Deo pra:ciendi
ingerit qualitatem liberlas przsciti hominis ac vo-
Juntas. Ergo non de violentia previdendi imponitur
homini causa peccandi, sed magis de consecuturis
hominum meritis ordo exoritur pr:noscendi. Gene-
ralis itaque prxescientia, qu:x de statu. mundi totius
apud Deum manet, de potentia nascitur, sed circa
&tatum liomin's qualitates οἱ species prinoscendi,
de humani actus inspectione mutuatur. Sed inter
ista, Deo respondes et dicis : O Domine, quomodo
bonum apprehendere valui , quem tu malum futurum
esse prascisti? non ita est. Aliud est quod vult
Deus, aliud est quod permittit Deus. Vult itaque
bonum, et permittit malum, przscit utrumque : justa
bonitate adjuvat, injusta pro arbitrii libertate per-
mittit. De suo est quod dat gratiam, de tuo quod
prznoscit offensam. ΕἸ inde est quod circa iniquos
incessabiliter invenitur prohibere qux providit. Nun-
quam prava hominum studia przciperet ad meliora
converli, si ea sciret non "posse mutari ; et ideo re-
spondebit tibi consequenter divina providentia : O
homo, non te talem feci qualem te futurum esse
prosscivi. Bonum te pro justitizte mex lege formavi, et
ne malum sequercris admonui, malum te pro consecu-
tura voluntatum tuarum iniquitate przvidi. Ubi non
compulsio, sed cunsensiu peccandi deprehenditur in
querela; non auctor, sed pravaricator in culpa est.
Si ad factorem, inquit, o homo, respicit, bonus esse
potuisti, si ad praxcognitorem, tu me pro gestorum
Iioru: ordine ut de (6 nialum praenoscerem com-
pulis. Sed revolvis et dicis : praescientia et prze-
destinatio humanorum actuum atque meritorum
prifigit et excitat causas. Non ita est, magis de ori-
tur. Sed ut aliqui cogitationis sue pravitate ducam
tur, et actus suos in przscientia zstiment inchoarsm
hoc de proprio animi vitio, hoc de inemendabi
obstinatione procedit, dum simulant passionibum
reluctari, et putant se non posse quod nolunt. Lez
gem dicunt esse immutabilis mali consuetudinesm
delinquendi. Sed adhuc dicis quia opera ac volun
tates hominum, de nutu et impulsu prascientize coe-
lestis incipiant. Non ita est. Hoc potiua agnosce-
quod przscientia Dei de materia humanorum actuunm
sumat exordium. Quid de nobis prescire ac praeor-
dinare debeat Deus, quantum pertinet ad futurum
in profectu hominis defectuque consistit. Accipe
illud exemplum, quo przccientia Dei pro humaaz
B se actione convertit. Ad decumbentem Ezecliiam re-
gem mors defertur in verbo tristi, vatis veridiee
annuntjata responso ita dicentis : Ordina domum
tuam , ram cras morieris (1 Reg. xix). At ille conver3
sus ad fletum, ordinavit domuin suam, quia humi
liavit animam suam. Propheta quidem exploratam
sanciitatis agne.scit, sed desperatio spe repellitur"
Oratio inter.licit oraculo, resolvit deprecatio defini 1
tionem : fides plena. dieti Superat veritatem. [nes
vitabilem denuntiat:e moitis causam extrema vincim
deflentis infirmitas. !lwhiliat se fragilitas humana
et vim quamdam patitur divina sententia. Sicut ait
Regnum. celorum vim patitur (Matth. xi). Omnimo «
dis moriturus fuisse!, nisi territus &upplicasset. El:g ἃ
utrum velis, aut. przfixam necessitatem confiter—
mutatam, aut veritatem convince mentitam.
CAPUT Ill
Quia aliud est prescire, aliud prodestinare.
Apostolus ait : Quos prascivit, et preedestinavit ἢ
conformes firi imaginis Filii sui (Rom. vm). Alium
est praescire, aliud. praedestinare. Przescientia itaqu 1
gerenda prznoscit, postmodum przdestinatio re-
tribuenda describit. llla prxvidet merita, haec piaeors
dinat prz:mia. Proscientia ad potentiam , przedesti-
nalio. ad justitiam pertinet. lrascientia de aliena
subsistit actu, praedestinatio autem de judicio suo .
illa facinus manifestat, ista condemnat; illa testis.
lac judex est. Cum illa pronuntiaverit causam,
tunc pronuntiat ista sententiam. Α prascientia qua
sunt nostra produntur, a prx:edestinatione quae sunt
preparautur. Ac sic nisi prxscientia exploraveril,
przdestinatio nil decernit. Oculi autem vicem prz-
$cienti: virtus exercet, et quod se aspectui obtulc-
rit, hoc videbit. Nunquid fecisse creditur, quod
deprehendisse cognoscitur? Cum autem oculi ea vi-
deant, non qu:e ipsi intrinsecus operantur, sed quz
eis extrinsecus offeruntur, si peccantem quempiam
forle conspexerint, non opinor videntis, sed com.
mittentis flagitium judicabitur : ita. non ad przno
scentis, sed ad prxcogniti pertinebil reatum omnt
delictum. Sic et Deus ea aute. diem hominis pravi
det, quie non a se, sed ab. homine facienda sunt
Et sicut materia existents efficit ut eam oculi acie
817
bE GRATIA DEI, ETC., 118. if. .
uia
contempletur, non autem oculus facit ut res. vi- A rit justus qui sine proprio crimine a misericordia
denda nascatur : ita et. praescientia Dei ea qux de
hominum mcritis secutura sunt, non ut eveniant
exigit, sed eventura przcurrit. Et quia sacris eio-
quiis moris est ut per assumptam quamcunque si-
militudinem asserend:e rei aperiant veritatem, sicut
interdum vel grano sinapis, vel fermento mulieris
evangelicz, vel sagen» missz in mare, et quam
plura talia regnum celorum legimus comparari, ita
et nos distinguere cupientes futura, instituti. genus
colligitur presciendi. Quod si prascire compellere
est, qui previdet peccatorem, ergo ipse causa pec-
cati est? Prascit adulierium Deus, ergo ipse ossa
et medullas ignibus obsceni furoris inflammat?
Pr:scit Deus homicidam , nunquid ipse bestiales '
motus perturbatis sensibus suggerit? Ipse ad pera- B. (Psal. c). Et iterum : Misericors Dominus et justus,
gendum facinus gladium cruente mentis exacuit?
Prascit impium, ergo ipse ad profana sacrificia
spiritum dementis instigat? Itane quarum rerum
ultor est, earum et auctor esse credendus est? et
inter πὸ ad malum perurgere judicandus cst ca-
ptive voluntatis assensum , qui nec diabolo com-
pellere permisit invitum? Voluntas est qux:& operatu"
delictum, voluntas est qua meretur auxilium. Sed
dicis : Invenio ubi sola gratia sine societate humanz
voluntatis operetur. Nam in Bethleem omnis inno-
centium populus lam beatam mortem ex sola Dei
praedestinatione consequitur. Non ita est. Nam tum
forsitan solius grati: verteretur operatio, si inno-
centis sanguinis non intercessisset effusio. Quod si
repelluntur. Quod si ambo rei sunt in natura, et in
isto justitia periclitabitur, qui sine merito indignus
eligitur, et in illo tisericordia, qui peritioni sine
peccati judicio deputatur. Qua enim misericordia
honoratur otiosus? qua justitia damnatur innoxius?
Itaque dum imperite tollit homini libertatem, impie
Deo probatur negare justitiam. Si dicas quia tantum
misericors in acquisito, et solum justus in perdito
est, in ut'aque persona . abrupte negabis utramque
virtutem. Nam nec in hoc erit xequitas, si eligat nou
probatum ; nec in illo bonitas, si perdat immeritum.
Nos autem geminum hoc in Dei operibus bonum,
inseparabili consertum fatemur amplexu; sicut legi-
inus : Misericordiam εἰ judicium cantabo tibi, Domine
εἰ Deus. noster. miserebitur (Psal. xiv). Εἰ iterum :
Misericors et miserator, ei justus. Dominus ( Psal.
CxXL). Nam misericors est , et in perditos quos inqui-
rit et invitat errantes, qui diu sustinet delinquentes.
Et sicut solem suum oriri facit super bonos et malos,
et pluit super justos et injustos (Matth. 1), ita utros-
que indifferenter lumine rationis implevit , honore
imaginis suz induit, ad gratiam redemptionis gene-
raliter evocavit. Itane misericors in illo non fuit, in
quem !anta congessit , quem de neglecia et perdita
misericordia judicavit ? Jam illud minoris negotii est,
ut erga acquisitos, sicut misericordem, ita justuin
esse doceamus. Justus, inquam, et circa eos quos
suscipit revertentes, quos non deserit laborantes,
una tunc fuit innocentium causa, cur nou omuis illic C quos dignos efficit libertate, fideliter servientes. Hae-
salvatur infantia? Ab illius enim temporis gloria om-
nis setas alterius sexus aliena est. Si vis pradesti-
nationis specialem per singulos facit conditionem,
cur bic omnes pueri diversis dierum vel mensium
temporibus nati unam obtinent felicitatem? Si vero
promiscua iu genere humano e'ectionis ratio agitur,
cur ab hoc munere omnis status puellaris excipitur?
Mic ergo decreti sorte cessante, mors pueris pro
diaboli iufertur furore, mors vero beatissima pro
.Dei honore confertur. Non ergo eos pradestinatio
morti addixit, sed cause occasio consecravit. Hanc
itaque parvulorum interfectionem , non dispositio
Dei, sed impietas ordinavit inimici. Deus autem,
qui etiam malis hominum bene utitur, perempti glo-
reticus autem ideo cirea malos negat misericordem,
quia non credit oblatam fuisse salutis copiam his
qui delabuntur in mortem. Ideo circa bonos non as-
serit justum, quia nihil eis z*stimat pro humili de-
votione collatum. Migericors ergo est, quia οἱ malis
iugerit rationis intellectum , et. bonitatis affectum.
Justus vero, quia obedienti propouit praemium ; ju-
stus, quia nullum salvat invitum. [taque Apostolus
magnifice ad donum grati» officium laboris adjungit,
ita dicens : Laborantem agricolam oporiet de fructi-
bus accipere (1 Tim. n). Ecce quomodo sibi admira-
bili commercio divina et humana sociantur. Ad
obedientiam pertinet labor, fructus vero laboris ad
gratiam. Et. iterum : Unusquisque propriam :mences
riam de scelere perimentis operatur. Contraria qui- D dem accipiet secundum suum laborem (1 Cor. n); se-
dem malitie disponit inventor, sed bonitatis auctor
in melius consilia adversa componit
CAPUT IV.
Contra hoc quod dicunt, « In istos misericors est quos
acquirit, tn. illos jusius est quos reliquit, » cum et
circa malos misericors, et circa bonos etiam justus
apparcat.
Si hominis statum Deus, sicut blasphemat impie-
tas, non zequitate, sed potestate disponit , ille forias-
si8 qui pulsavit exeluditur, et ille qui non qu:esivit
attrahitur. Ac sic nec circa salvatos misericors fuisse
videbitur, quibus non dedit ut ex officio misericor-
diau iererentir ; nec circa perditos zestiinari pote-
cundum qued in Evangelio dicit : Cum feceritis ha'c,
dicite, Servi inutiles sumus, quod debuimus faccre, fe-
cimua (Luc. xvn). Adverte quia non. excludit . operis
studium, sed operantis requirit obsequium ; nec labo-
rem servitutis recusat; sed humilitatem mentis in-
sinuat. Vitium ergo quo Jaborem imperitigsime refu-
giendum pulas, non in opere, sed in corde consistit.
Totis ergo viribus laboro, sed quidquid de superna
largitate percepero, gratiz, non industria deputabo;
beneficium vocabo, non pretium ; donum testabor.
esse, non debitum ; remunerationem , non retribu-
tonem. lta cum ex officio aliquid agimus, nequa-
quam nos imputare Deo possumus, quia solvimus
- 2 1 ----
B19
S. FAUST! RHEGIENSIS
8920
quod debemus. Tu vero divinz nc ihvidens bonitati, A tate discedere, et ad levem tentationis sestum infirma
si opus quod a me illo adjuvante bene gestum est,
vel etiam accepta perdiderint? Hoc genere nec con-
verti eos permittunt mala procedentis, nec sa-
nari.
CAPUT V.
Contra hoc quod dicunt : Non lam voluit quam. non
potuit salvus esse qui periit, juxta quod legimus : Et
ton poterant credere.
Inter hz::c cum Joannes evangelista commemoret :
Propterea non poterant credere, quia iterum dixit
Isaias : Excacavit oculos eorum , ct induravit eorum
cor (Joan. xn; Isa. vi), hoc loco elocutio conclusa
sic resonat, quasi eis non credendi necessitas imponi
videatur invitis, Sed ex illis causam vel culpam
ineredulitatis exortam in consequentibus lectionis D et vanitatibus adimpletam. Tunc vadit et assumit.
ordo manifestat ita dicens : Verumtamen et ex prin-
cipibus multi crediderunt in eum , sed propter Phari-
$&x0s non confitebantur, ut de synagoga non ejicerentur.
Dilexeruni enim gloriam bominum magis quam gloriam
Dei (Joann. xu). Absolute hic inJicat, sicut οἱ de
Simone legimus, etiam infidelibus vin credulitatis
fuisse collatam : quibus sicut faculias credendi ad-
fuit, ila voluntas defuit confiiendi. Quod credunt,
gratix largitas est; quod professioneth creditis nom
accommodant, mentis improbitas est; et impletur in
eis : Qui autem non habet, etiam quod habet au[ereltur
ab eo (Matth. ιν). Ecee quomodo bonum voluntatis
et fidei admixta malitia depravavit, sicut alio loco
in eodem Evangelio ipse Dominus dicit : Quomodo
potestis vos credere, qui glorium ab invicem accipilis, et
gloriam que a solo est Deo non quaritis (Joan. v)?
Vides ergo quia sicut suppressis causis abseonditur
veritas, ita manifestis removetur obscuritas? qux in
l;ai; testimonio densiores paulo nebulas videtur
obducere, dum eos quos propria nequitia surdos
excosque reddiderat, a Deo asserit obczeatos, ne
forte converso ad Deum corde sanentur. ltaque ut
paululum differamus quod Matthzus apertius elocu-
tus est juxta ipsius sermonis rigorem , qui ex verbis
prophete austerius percutit legentis auditum , altius
requiramus quare hoc loco nolle putetur Dominus ut
sanentur, id est, ne momentanea conversione suscepta
collatis beneficiis abutantur, iram , cum probati fue-
rint, susceptam neglexisse ac respuisse recidiva in-
firmitate medicinam, sicut ille ad quem ipse Dominus
loquitur : Jam sanus factus es , noli peccare, ne dete-
rius tibi aliquid contingat. Adverte bonitate sanitatis
impium przgravari. Sic Pharao insultasse deprehen-
ditur misericordie Dei , quem addictus plagarum
resipiscentem et convertentem , et humiliantem se,
quoties sanare voluit, toties deteriorem esse post
humanitatem clementix deprehendit. Quare (inquam)
jatos sanare dissimulat? ne fiant utique illius similes,
qui supra pelrosa seminalus est, id est, quí ad momen-
tum cum gaudio suscipit verbum, qui ad tempus credit,
et in tempore tentationis recedit (Maith. 1v). Quid est
monmentaneam suscipere sanitatem, id est, ad tempus
credere, et in tempore tentationis »ro animi infideli-
radicedeficere. Videamus quossanare tentaverit, et eis
parum pro consequenti ineredulitate profuerit. Ecce
servo illi in Evangelio magnis debitis et animze lan-
guoribus oppresso, decem millia talenta, qus ei
remissa videbantur, per crimen proprix malitize ad-
jectis crucistibus exiguntur. Ubi et advertendum
est quomodo acquisita perduntur, et beneficia jam
collata revocantur. Sed et ille depulso a se immundo
spiritu ad tempus legitur fuisse sanatus, de quo dicit
sermo divinus : Cum autem immundus spiritus exieril
ab homine, perambulat per loca arida, querens requiem,
el non inveniens ; L»nc dicit : Revertar in domum meam
unde exivi. Et veniens invenit vacantem, scopis munda-
tam et ornatam (Luc. xn), id est, vacuatam virtutibus
septem alios spirilus secum nequiores se, et intrantes
habitant ibi , et. fiunt novissima hominis illius pejoraaemm
prioribus. Ecce cui sanitatem collatam esse non pro——
fuit. In quem multiplicatis malis nocivus languor —3
incubuit et increvit. Sed et alio loco is qui post ac-——
ceptam notitiam veritatis, id est, post collatam (ve- —
ritatem) sibi curam salutis, sanguinem testamenti 3X
pollutum duxerat, in quo sanctificatus est , id est, in
quo sanatus est, graviora mereri supplicia Apostolo «^
attestante. perhibetur. Sie itaque gratia in culpsui
vertitur, nisi custodia subsequatur. Sed in his evau-
gelista Mauhz»us dum incrassatum cor, obturatas
aures , clausosque oculos ad culpam hominis refert,
cur non sanarentur apertiore sensu, et dilucidata
ratione perdocuit, dum (inquam) dicit : Incrassatum
est cor populi hujus, et auribus graviter audierunt , et
oculos suos clauserunt. Nonne tibi videtur velut inter-
rogantibus, cur videntes non videant, et audientes
non intelligant, evidentem protinus dedisse rationein
de causis propter quas non videant neque intelligant?
quia audire et videre, id est, intelligere οἱ obedire
noluerunt. Quia (inquit) non omnes obediunt Evangelio,
quia (ota die expandi manus meas ad populum non
eredentem et. contradicentem ; sicut etiam per se jam
Dominus ioquitur : Filios alui et exaltavi, ipsi autem
me spreverunt. Et iterum : Quonian: dereliquerunt
eenam aquarum viventium Dominum. Et in Actibus
Apostolorum : Videntes (inquit) Judei , repleti sunt
zelo, et contradicebant his que a Paulo dicebantur,
blasphemantes viam Domini (Act. xui). Et iterum : In-
stabat (inquit) verbo Paulus , testificans Judaeis esse
Christum Jesum, Contradicentibus et blasphemantibus
exculiens vestimenta sua. dixit : Sanguis vesler super
capul vestrum erit; mundus ego ex hoc jam ad gentes
vadam (Act. xvni). Contradicentibus (jnquit) ilis et
blasphemantibus. Vide quomoo remedia ingerit me-
dicus, et recusat zgrotus. Quorum duritiam etiam
heatus Stephanus pari auctoritate increpat dicens,
Incircumcisi corde et auribus , vos semper Spirilni
sancto restitistis (Act. v). Ecce quare videre non
possunt : quia Spirítui sancto resistunt , atque a se
clausis sponte oculis lumen veritatis excludunt. Quod
ergo in Evangelio sequitur et dicit : Ne forle oculis
awuutuu: Ln M1 U wA UN n
821 DE GRATIA DEI, ETC., LIB. 1l. 822
videant, et auribus audiant, el corde intelligant ; conver- A et Judzorum przesumptionem omnimodo comprimere
tantur, εἰ sanem eos (Joan. x1), né possipt converti at-
que sanari, obdurati cordis vitium et peena peccati est.
Ne, inquit, convertantur el sanem eos. Non hic sanitatem
volentibus denegat, sed contradicentes se sanare
nolle ; id est, non debere pronuntiat. Ad conferendum
remedium promptissima est bonitas medici , sed in-
temperantia contradicit iufirmi. Nam qui ita jntelli-
gendum putat , quod eos sanare noluerit , absolvit
liominem et damnat auctorem. Nullus ergo excludi-
tur ἃ beneficiis Dei, qui primum de neglectis beneli-
ciis judicandus est.
CAPUT VI.
Quid sit quod ait, Cum enim nondum egissent boni a([i-
' quid aul mali.
studeat, qui improbe de legis operibus intumesce-
hant, non in origine seniorum Isgmaele vel Esau de.
cretum fatale constituit, sed in benedictione Isaac et
Jacob electionem populi minoris ostendit, et propterea
minorem majori non velut potentia Dei, sed pro ju-
stia prztulit, Perinde enim impietatem Jud:rorum,
sicu& obédientiam gentium przvidebat. Quia ergo
dicit : Cum enim nondum egissent boni aliquid aut
puli, non ex operibus , sed ex vocante diclum est, quia
mqjor serviet minvri, ex vocante quidem dictum est,
non lamen ad eompellendos vel repellendos , sed ad
ereditures ei non credituros dictum esse manifestum
est, ut divina sibi coustante justitia, ad hoininis per-
Hineat voluntatem vel renuere, vel observare prz-
Hium vero Apostoli sensum intra gentilis decreti B cepta. Cum ergo audis , ex vocante dictum est, invi-
arctare conantur angustias, quod dicit : Promissionis
(inquit) verbum hoc est : Secundum hoc tempus veniam,
el erit Sare filius. Non solum autem , sed et. Rebecca
ex uno concubitu habens 1saac patrem nostrum. Cum
enim nondum nati fuissent, aut aliquid egissent boni aut
mali, ut secundum electionem propositum Dei maneret,
non ex operibus, sed ex vocan!c dictum est, quia major
serviet. minori , sicut scriptum est : Jacob dilexi, Esau
autem odio habui (Rom. ix ; Mal. 1). In his verbis hoc
vult intelligi gentiliti» persuasionis impietas , quod
Deus absque ullo inter malum et bonum moderatoris
examine, non ordine regentis, sed jure dominantis illum
aifectu dignum reddat, liunc odio, illum recipiat studio,
hunc excludat í ímperio. Et inter duos perditos, nulla
tantem intellige, non cogentem. ltem dum dicit »on
ex operibus, asserit circa eos non legis opera, qua
utique nondum advenerat, sed etiam ante legei di-
vine misericordizm ac munificentie dona viguisse.
Non ez operibus, inquit. Audis legis opera destrui ,
οἱ tu propterea inepto sensu etjam sub gratix lege
viventes, alios sine operibus gratiz credis posse sal-
vari, alios etiam cuin operibus prohibente naturali
nexu el lege fatali janua salutis excludis. Jacob dilezi,
Esuu odio habui. Quomodo hic juxta pravi seusus in-
terpretem circa nondum natos sententia coelestis
exeritur? Nec reus enim esse potest nondum genitus,
nec dilectus : nihil enim meretur nondum productus
in lucem; sed sicut in futurum adhuc erat eorum
consideratio laboris, nulla devotionis habeatur, sed C peposita conyersatio , ita futufa preescientis offensio,
unus sine ratione cessantibus officiis assumatur, alter
sine discretione damnetur. Ac sic dum in alterutro nec
meriti existit materia, nec delicti, aufertur omnino [ι:-
turi cau:a judicii. Quod si hzc rerum tam indigna
confusio etiam a sensu humanz mentis aliena est, sol-
licitius requiramus quid divin: conveniat, Apostolo
disserente, justitie, inter duos populos constitutus
Judzorum doctor et gentium, dum ita ait : quia ma-
jor serviet minori (Gen. xxv), in seniore Judzi arro-
gantia reprobatur, in juniore fides genülis eligitur.
Itaque ipse sibi obducit i ignorantiz nebulas, qui non
tam Scripturis sanetis sequaci sensu se accommodat,
quam Scripturas sanctas ad iuteilectum suum violen-
ter attrahere οἱ presumptive nititur applicare, et id
sibi pro captu suo omissa przcedentium vel sequen- D
tium ratione persuadet, unde penitus loqui Apostolus
non instituit. Quod si ad capituli ipsius de quo agitur
yecurras exordium, omne absque ulla difficultate de-
clinabis ambiguum. Si magis:er gentium de genesi
hominum tractare coepisset, et diceret homini totius
vit:e cursum origine przfinitum, et magis necessitati
subditum, quam libero arbitrio fuisse cominissum, eo
quod Dominus omnium pro potestatis nutu violento,
quo decreto alios relinqueret ad perditionem , alios
eligeret ad salutem, tuuc forsitan velut per lineas
decurrentes, colorem hunc iniqua persuasio possit
asserere. Cum vero Apostolus promissiones Dei, et
vocationem gentium altius repetitis texat exemplis,
futura prznuntiaiur electio. Nam divina providentia
sicut novi judicare de gestis, ita adhuc gerendis scit
prejudicare. Nemo itaque putet quod fratribus non-
dum natis diversoruta necessitas sit przfixa merito-
yum, cum boc post transactam vitz militiam de eis
Malachias propheta commemoret; et de preterigo
eorum statu divinum proferat manifesta zquitate
judicium. Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Quid
pirum est si justitia diligat innocentiam , et respuat
iniquitatem , apud quam etiam futura facta sunt?
Quod autem minor majori ex lege praeponitur, et
Jacob neglecto fraire diligitur, hinc paulo tardioribus
obscuritas nascitur, quod pro!atum dilectionis vel
odii testimonium nondum natis fratribus arbitrantur,
dum et evidentes causz quibus unus displicuerit ,
alter placuerit supprimuntur. In bis ergo duobus noo
naturz jura hominibus przfiguntur, sed de fide gen.
Uuin et infidelitate Judicorum justitiz statuta narran-
tur. Non enim hoc loco juxia litteram personz spe-
cialiter germanorum, sed rerum causs ac mysteria
describuntur, dicente Domino : Due gentes sunt in
utero tuo, e& duo populi de ventre tuo dividentur (Gen.
xxv). Quod si dé przfixa lege originis tractaretur,
quid opus erat ut majoris et minoris zetatem quod ad
rem non pertinebat, insereret, nisi quia apud Judzo-
rum prosapiam semper in duoruin vocatione populo-
rum seniori juniorem antefertur. In qua tamen par-
tium diversitate multi et de Judas reprobis eligun-
δ
S. FAUSTI RHEGIENSIS
tur, et de electis gentibus reprobantur, ut. intelligas A perfectio dedit, quo erudiente justitiie sectator exi-
in utroque populo justum judicem non decreta obser-
vare, sed merita. Sed dicis : Cum adhuc non egissent
aliquid boni aut mali, jam praeüinitis partibus depu-
tontur. Quid mirum si quorum actus przvidit, eorum
exitus przsignavit? Et ideo sicut eos cursum vivendi
pro arbitrio proprio disposituros esse constabat , ita
pro Dei potentia prznoscuntur, pro justitia przeordi-
nantur, hoc totum de eis przdicitur, non przfinitur.
In Jacob ergo fidelis populus describitur, in Esau
incredulus designatur, de quibus utrisque ita dicit :
Quid ergo dicemus , quod gentes qu&& non seciabantur
justitiam apprehenderunt justitiam, justitiam. autem
qua ex fide est ; Israel vero sectans legem justitie, in
legem justitie non pervenit. Quare? quia non ez fide,
sed quasi ex operibus. Offenderunt enim in lapidem ο[-
fensionis (Rom. 1x). Dum dicitur, non ex operibus,
vides quia legis opera destruuntur, et quod gentibus
obedientia viam aperuit ad misericordiam : Judzis
vero pr:cedens iniquitas et incredulitas przeparavit
offensam? Non ex operibus (inquit), sed ex vocante
dictum est. Non illos dicit propriis operibus vacuos,
sed negat ex operibus legis fuisse salvatos. Absit ul
proponi hic damnatio originis estimetur, ubi vocan-
tis benignitas et obtemperantis humilitas praedicatur,
et ubi fidei divitias doctrina generalis inculcat, ac lu-
men credulitatis iusinuat. Non ergo sc lioc loco ini-
quitatis assertio, quz in ipsa conditione partem liu-
mani generis damnatam loquebatur, interserat. Cau-
$38 vero cur Jacob dilexerit Deus, et Esau odio
habuerit, cvidenter Geneseos expressit historia, quo
intelligas non sine operum discussione , nec sine ra-
tione perspicua divinitus pronuntiatum ut Esau odio,
Jacob autem dileciione Dei dignus haberetur. Appa-
ruerunt plane in vita Jacob evidentes cause quie
judicium Domini rectum omniniodis asserant , sicut
Cain dicitur : Sub te erit appetitus ejus et tu domina-
beris illius (Gen. v). Non superposuit hoinini pecca-
tum, sub hac ordinationis 505: lege, sed subdidit.
Ecce piissimus moderator generosam esse cupiens
facturam suain, etiam post ruinam inclinatam, licet
bominis voluntatem totius passionis el concupiscen-
tiz, non famulam jubet esse, sed dominam ; sedu-
ctoris vel amic.tiam vel repulsam in manu hominis
posuit, ad quein ejus judicium collocavit. Videtur
quidem utriusque operis appetitum electione ipsius
permisisse, sed ideo ut mali licentia boni fleret glo-
ria. Sed. sub te erit appetitus ejus, et tu dominaberis
illius. Nulla peccandi necessitate concluditur, cujus
discretioni committitur ut peccato superiore libertate
. dominetur. Degener vero animus, qui cum beneficio
Dei de peccato potest victoriam consequi, mavult
cum offensa Dei servus csse peccati. Qux:e cum ita
sint, post primi hominis prievaricationem, non mors
arbitrii, sed iufirmitas ; nec impossibilitas, sed diffi-
cultas proposito labore successit. Sed et Abel divinis
placere conspectibus , per insitum a Deo generaliter
buuuin, id est, per proprie meruit voluntatis affec-
tum. Hic ergo cui cognomen justi immaculatze vitae
Steret, nisi eum lex visceribus inscripta docuisset?
aut unde placituras 'Deo hostias, et per ignein coeli-
tus absumendas de adipibus et primitiis scisset eli-
gere, nisi fide:, αυξ eum amatorem virtutum fecerat,
inspirasset, sicut legimus : Hide plurimam hostiam
Abel quam Cain obtulit , testimonium perhibente mune-
ribus ejus Deo (Hebr. xi). Quod nequaquam obtinere
potuisset, nisi ad Domini donum famuli accessisset
obsequium. Et tu nihil eum ordinatione Dei habere
judicas proprium, cujus devotioni Dei perhibet testi-
monium? Vides bonum credulitatis non novellum
esse privilegium, sed vetustum, et inter ipsa mundi
coalescentis exordia mentem honiinis sicut intellectu.
atque ratione, ita etiam fide a summo auctore dota—
tam? ltaque jam tum dedit animz notitiam $U3T0 aou
quando ei committere dignatus est imaginem suam. —
CAPUT VII.
Ad cujus imaginem et similitudinem primus homo sim^3
conditus.
Sed dicis : Quid mihi ad libertatem arbitrii jungiamm
imaginem Dei, cum ille eximius conditor futurusme :
secuturis szeculis et redemptor, ad illam magis ima-—4
ginem fecerit hominem, quam per virginem eram 4
assumpturus ex homine? Persuasio hzc ἃ plerisquezm
profertur, sed omni ratione nudatur, quia priorisas
inia imaginem multo posterioris induere nullc».
modo possunt. Aut quomodo nondum creati simili— 8
tudinem is qui primus creabatur acciperet. [ntem «
hzc facilius hoc credi possit, ut ad secundum Adamera
primus Ad.m imaginem suam, pro ordinis ac tem—er!
poris ratione transmitteret. Miniine autem fieri po-«^
terat ut imago nondum existentis subsiantiz dicere- «3
tur is qui ante tot szecula formabatur: et imprudens.ar
assertio probaretur, ut sicut dicunt similitudinis auem s
ctorem ex virgine procreandum, antiquissimi pro«»
toplasti persoua prxcederet. Πὺς accedit quod mui f :
tum res illa humiliaret in homine prima innocentizz -
decus, si immaculatus ad exemplar illius fingeretuam s
qui peccaturi erat maculas curaturus; ut cum trans a
gressio nondum existeret, jain tamen transgressionimE
culpam futuri intercessoris forma pravferret. Conse
quens itaque non erat consummatum atque perfectur a8
ad imaginem 1llius, per quem necesse erat perditums—
reparari, ne sub nomine venturi medici ipso tempor—*
felicis exordii, supplantandi videretur ruiaa praedici 2
ld ergo rationi magis congruit, ut in homine, cui iss
ipsa similitudiue a Deo grati:e res traditur non nz-
turx, imago lioc potius nuncupetur, quod a priore .
el superiore suscipitur. Et de veritate similitudo
fuisse collata plenius judicetur, quam tamen cum
filio naturali pater jure comiuunicat. Deinde et illud
sollicitius advertendum est, quod Dominus nosler
Jesus Cliristus in primo tempore de suo meliora con-
tulit. In secundo autem de nostro deteriora suscepit.
Et propterea quando ex niliilo nos paravit, imaginem
suam factor apposuit. (Quando vero nos perditos re-
paravit, formam servi restitutor assumpsit, sicut ait
Apostolus ; Formam servi. accipiens in similitudiuem
δὼ"
DE GRATIA DEI, ETC., 1.18.1.
820
hominuin fdctus, et habitu inventus ut homo (Philip. n). À substantiam, sine quibus utcunque potest vitali iu
Quod si ad illam exterioris hominis speciem formati
sumus, in cujus membris, visus, auditus, gustus,
odoratus et tactus est, quid erit honoris aut gratiz,
si de illa participemus imagine, quam nobis ex parte
maxima communem scimus esse cum pecude? Gra-
vis ergo corum error est qui arbitrantur primum
bominem juxta illum qui erat sumendus ex Maria,
ab incorporea Trinitate compositum. Neque enim
Pater vel Spiritus sanctus veste carnis et habitu erat
hominis induendus, ut ad ejus quasi imaginis suc
speciem ac facturam primi hominis lineamenta dis-
poneret, ac membra plasinaret, ut possit dicere :
Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem
quam sumpturi sumus ex Virgine. Ideoque ex Deita-
tis similitudine derivatur quidquid homini Trinitas in
commune largitur. Nec sic quidem primus homo
secundi Ads suscepisse imaginem dici posset,
etiam si Filius Dei solus hominem condidisset. Cum
vero unita Trinitas dicat : Faciamus hominem ad ima-
ginem el similitudinem nostram. (Gen. vu), plurali
singulare, et singulari plurale permiscens; et iterum:
Et fecit Deus hominem ad similitudinem suam, ad ima-
ginem Dei fecit illum, toties legis hominem ad ima-
ginem Dei conditum ; et qua auctoritate contra divina
eloquia przsumis asserere juxta servi formam fuisse
compositum ?* Cum ergo imago hzc a Patre et Filio;
et Spiritu sancto conferatur, absque dubio trium per-
sonarum una Divinitas primo homini sux imaginis
tribuit dignitatem. Quz cum ita sint, inesse homini
licet attenuatam voluntatis propria: libertatem mini-
me dubitabis, si primam gratiam, qua a Deo'est
honoratus, inspexeris. Imago ergo Dei dicitur, quia
ei indulgenter ac dignanter inaeruit veritas justitiam,
ratio sapieutiam, perennitas :ternitatem. De imagine
Dei est, quod intelligit, quod rectum sapit, quod
inter malum et bonum judicio examinante discrimi-
nat. Et cum Dei bonitas, misericordia, patientia at-
que justitia sit, quanto quisque magis justus ac
patiens invenitur, tanto magis Deo similis approba-
tur. Cujus utique similitudo, non in vultibus, sed in
virtutibus possidetur. Et propterea de Deo dicitur,
subtilis, simplex, sincerus. Simplex utique, quia
nihil illi extrinsecus adjectitium, nihil aliunde colla-
tum, sed in illo virtus, essentia, atque substantia
esty. Ac sic Deus quod habet, est; homo vero hzc
dona nisi acceperit, non habet. Cum ergo Deus ju-
stus 86 justitia, misericors et misericordia, pius et
pic!as sit, homo justus esse potest, justitia esse non
potest; misericors esse potest, misericordia esse non
potest; pius esse potest, pietas esse non potest, quia
non naturaliter babet ista, sed largiter. Verbi gratia,
ille aurum est, homo vero deauratum vas videri
potest; et in homine gratia est, quod in Deo natura
est; et in hoc creatum est, quod in illo probatur
matura sua vigore subsistere, sine quibus et diabolus
in natura sua manere dignoscitur. Manifeste enim
inveniuntur apposita, dum culpis invenientibus exu-
untur. Solum vero arbitrium et immortalitas, quz
etiam malis insita est, non aufertur, licet dignitas et
beatitudo immortalitatis possit auferri. Quantum
ergo ad libertatem arbitrii et immortalitatem perti-
net, imaginem Dei, licet ese et in se decoloratam,
etiam mali habere possunt, similitudinem nisi booi
liabere non possunt. Quz cum ita sint, cur homines
imagine et similitudine Dei decorati, angeli seu filii
Dei meruerint nuncupari, vel paucis adhuc exemplis
prastringere nos oportet, quanti ante legem litterze,
erudiente lege nature, qus prima (ut diximus) Dei
gratia est, vestibula salutis intraverint, per Christum
ad ips: vitz: penetralia perducendi. Sed hoc quoque
in loco Abel morum ac meritorum similitudine sub-
süitutus, unde profana fratris instituta respueret,
inde meliora potuisset eligere, nisi eum in viam
rectam intellectus et ratio direxisset, qua duce san-
ctas traditiones et prx»dicabiles disciplinas velut Iiz«
reditarium munus transmisit ad posteros, ut ange-
lorum vel filiorum Dei nomine per multas censeren-
tur zetates? Quis dubitet innumeras ejus familias Deo
placitas, libertate arbitrii przditas, et ex gentibus
fuisse salvatas, de quibus pauci admodum, sed clari
atque perfecti ad illuminattionem szeuli sacris pro-
duntur eloquiis? Unde enim Enoch cum Deo anibu-
lare, vel Deo placere potuisset, nisi eum lex visceri-
bus infusa secreto magisterio illuminasset, in tan-
tum, ut nihil terrenum sapiens mirabiliter a terra .
Deo assumente raperetur? Qui dum fidei merito in
prima βου! illius zetate exteros antecellit, fideim
ipsam cum lege natur: sibi traditam fuisse perdocet.
Sicut legimus : Fide Enoch translatus est, ui non vi-
deret mortem, | Ante translationem enim testimonium
habuit placuisse Deo. Sine fide autem. impossibile est
placere Deo. Credere autem. oporlet. accedentem. ad
Deum, quia est, εἰ inquirentibus se sit remunerator
(Hebr. xi. Nisi voluntariam devotionem et iuten-
tionem quzreret, remunerationem honini non de-
ferret, et nisl ei aliquid prius unde possit placere
tribuisset. Dum autem dicit, anle translationem enim^ —
testimonium habuit, placuisse Deo, dubium non est
quod prius vita examinetur, et sic electio subsequa-
tur. In persuasione przedestinationis facile declinabi-
tur error accedens, si interrogetur causa praecedens.
Inquirentibus se remunerator sit, cum magno non
deest crimine non quzrenti, quia dedit uude non
possit inquiri. Qualem quantamque homo a Deo le-
gem prima conditione susceperit, perfecta etiam Noe
justitia declaravit, quia generalia fidei dona speciali
in se studio virtutum sectator excoluit. Cujus tem-
pore cum corrupissel omnis caro viam suam super
ingenitum. Et ideo juxta hanc rationem inagis du- . terram, damnatio secuta non esset, nisi pravari-
plex status hominis apparet, cui hzc ita inseruntur,
ut separentur s:xpius et auferantur. Errant ergo qui
justitam reliquasque virtutes anima putant esse
catio ex arbitrio hominis przcessisset. Sicul ergo
) .
'eulpa poenam merelur, ità culpa penam testatur,
qux pro vquitate moderatoris iofertur. Dum auteui
827 -
dieit sermo divinus
suam (Gen. v1), iniquit ates illius temporis non impo-
site delinitioni, sed voluntarie imputat pravitati.
Legem itaque litterze absque dubio ccelestis dispen-
satio non dedisse!, nisi Jegem natur intezpellasset
usque ad iram diluvii perduc ta transgressio. Ideoque
hzc lex Moysi, qux prima creditur, jam secunda
est. Opus ijaque naturalis Jegis in cordibus hominum
fuisse con:crip:um, etiam beatissimus poptifex Augu-
slinus doctissimo sermone prosequitur, ita dicens :
Utrumque simul currit in isto alveo atque torrente
generis humani, malum quod a parente trahitur, et
bonum quod a creaute tribuitur. ltem nullius quippe
vitium ita contra naturam est, ut naturx deleat
eliam extrema vestigia. Nam hinc et quod etiam
. FAUSTI RIUEGIENSIS
: Omnis caro corruperat viam AÀ hitominus potuisse per studium. Lerle nullum in ilia
848
etate fatalis constitutio locum habuit. Nam quia uni-
versalis fuerat premissa transgressio, universalis est
secuta daimuatio. Quomodo dicis quod assnmatur
unus et alius relinquatur? Vide quemadmodum ex-
cepta justi familia, totus orbis cogente iniquitate
deletur. lllud ergo quod asseris speciale decretum, ᾿
excluditur per generale judicium. Et qui pro unpro- |
hitate damuatur, bonnin facere potuisse convincitur.
CAPUT Vlll.
De eo quod nature legem in. primo homine asserunt
interiisse, nec per posteros viguisse, usque ad Salta—
loris adventum.
Sed dicis naturalia bona commemoranda nop es$eus
quia ante. adyentum Christi nequaquam gentes adili
impii cogitant ΘΙ ΘΓ, ac przdicanda etiam in pri- B salutem pertinuisse mauifestum est. Qui naturam iu
senti s:ecu]o jura constituunt, et iu!ta recte repre-
hendunt , recteque laudant in hominum moribus.
Quibus ea tandem regulis judicant, nisi naturalibus,
in quibus vident quemadmodum quisque vivere de-
beat, etiam si nec ipsi eodem modo vivaut? Quod et
Apostolus ad Romanos evidentius protestatur dicens :
Revelatur enim ira Dei de celo super omnem impieta-
tem et injustitiam hom: num eorum qui veritatem in in-
justitia detinent, quia quod no: um esl Dé manifestum est
illis. Deus enim illis manifestavit : invisibilia. enim
ipsius a creatura mundi per ea qua [acta sunt intelle-
ela conspiciuntur. Sempiterna quoque ejus virtus et
divinitas, ut. sint inexcusabiles. Quia cum cognovisseni
Deum, non sicut Deum glor ificaverunt, aut gratias ege-
bonis suis negat predicari debere, nescit profecjc
ipsum naturx auctorem esse qui gratix est. ljoc qui
imprudentissime negat, negat nature bonum eytram
Dei opificium, et aut numen quod esse arbitratur ἅμα,
fatum. Cum vero ipse sit conditor qui reparajor. 7
unus idemque in utriusque operis przeconio celebra- 4
tur. Jure itaque utriusque rei munus assero, quia me».
scio illi debere quod natus sum, cui debeo quod re- s
natus sum. Et propterea non ideo negabo couditorie :
dona quia perdidi, sed priora ideo sequentibus noma
exaquabo, quia multipliciter in melius reparata su- 4
scepi, Extollam beneficia creantis, sed in iminensumr:
preferam redimentis. Nec hoc quidem videbor iu- a
cautus, si profitcar, quod aliquoties in dispositioni 4
runt, $'d evanuerunt in cogitationibus $uis, et obscura- C bus nostris, non quidem in vit:e nostr primordiis -
tum est insipiens cor eor um. Dicentes cnim se esse sa-
pientes, stulli facti sunt, cl mulaveruni gloriam incor-
ruplibilis Dei in. similitudinem imaginis corruptibilis
hominis (Rom. 1). Nisi enim a lege Dei recessisset
voluntas, iram Dei non sensisset impietas. Εἰ cum
dicat : Quia quod notum est Dei, manifestum est. in
illis; Deus cnim illis manifestavit, evidenter lioc. dis-
serit, per internam doctrinam paginis mentis inscri-
ptam, manifestam illis esse debuisse notitiam Dei, et
per creature magnificentiam creatorem potuisse
cognosci. Inexcusabiles quippe apud Deum non es-
ten', nisi οἱ extrinsecus et intrinsecus copiam per-
cipiendze veritatis habuissent, adjiciente Apostolo :
Quia, inquit, cum cognovissent Deum, non sicut Deum
sed duntaxat in mediis, gratias speciales et ex acce- *
denti largitate venientes, voluntas nostra, Deo {πε
ordinante, przecedat. Utrum ita sit, sacra interroge- :
mus eloquia. Legimus in Evangelio dicentem Domi- i
num : Quid tibi vis faciam? et iterum : Vis fieri sanus
Vides quia non tribuitur munus salutis, nisi prius
interrogetur desiderium voluntatis. Sed et cum ve—
nitur ad baptismum, prius accedentis voluntas inqui—
ritur, ut regenerantis gratia subsequatur. Etin cen—
tnrione Cornelio, quia przcessit voluntas gratiam,
ideo provenit et gratia regenerationem. Nihil hic, u8
opinor, redolet presumptionis, eum et hoc ipsums
incessabiliter asseram, quod Deo ipsam debeam vo—
luntatem, presertim cum in omnibus ejus motipuse
glorificaverunt. Impios ergo et de intellectu quo abusi D ad opus gratiz referam, vel inchoationis initio, vel
sunt damnat, quorum injustitiam in contemptuin
Divinitatis accusat. Famosi autem exundatio vasta
diluvii, quid aliud nisi arbitrium humani generis per
reatum damnati orbis asseruit ἢ Ac sic Noe perfecta
justitia spontaneos sceuli illius et ostendit et con-
demnavit errores, sicut legimus : Fide Noe responso
accepto de his que adhuc. non videbantur, metuens,
aptavit arcam in salutem domus sud : per quam. dam-
navit mundum, et justitie, qug per fidem est, heres
es. institutus. (Hebr. xi). Quare condemnavit mun-
duin ? quia sequi mundi improbitas justitiz neglexe-
rit exemplum. Ac sic inobe:lientis accusat. reatum,
et placuit per obsequium, ct arguit alio. placere ni-
, nondum promulgata legis ostendit,
consummationis extrema. Abraham quoque ex inedia
gentilitate progrediens, non solum cum oinni familias
sua ad salutem vocatur, sed etiam pater multarum
gen'ium testimonio ipsius veritatis efficitur. De Des
bonitate est quod vocatur, de propria voluntate quodS
promptus ob-equitur. Job quoque sine animi libertatez
w.cumbenti in. se hosti non potuisse obsistere, sed!
jungit magnitatem cordis cum auxilio protectoris.
Ac sic justitia remunerantis devotionem pugnantis
ostendit. In. spiritali belle, i:a ad hominis laborem
videtur pertinere conflictus, sicut ad Deum refertur
eventus, Amicos quoque Job ex gentibus venisse
et duin vro eise
DE GBATJA DEI, ETC., LIB. 1].
; precipieute Domino supplicasse, et exaudi- A in eadem Epistola dicit :
memoratur, his quoque adhuc in gentilitate
us salus indubitata confertur. Rahab quoque
m wationis gentilitiie fuit, ut ex gentibus
ande typum preferret Écclesiz. IIoc etiam
m cum omni domo sua fide operante susci-
e qua logimus ; Fide Rahab meretrix non pe-
incredulis. Unde hic exíra legem positi accu-
ncredulitatis : nisi quia Jegem naturv, cui
neta est, servare noluerunt? Unde objicitur
litas, nisi quia in promptu fuit credendi fa -
Liberi itaque arbitrii ratio facit ut remune-
'edens et damnetur incredulus. Legimus in
eneseos : Nondum enim completa sunt. peccata
eorum : prxedicit Dominus filios Israel in terra
330
Cum enim gentes que legem
non hal'ent naturaliter que legis sunt [aciunt (Rom. I).
Non ergo recenti magisterio ad comprehendendam
legem Dei. credatur imbutus, qui id quod naturaliter
liabet in primi utique hominis conditione percepit.
Immutaverunt, inquit Apostolus, gloriam incorrupti-
bilis Dei in similitudincm imaginis, el volucrum, el
quadrupedum, el serpentium ! Rom, 1). Dum impru-
dens abjecta et indigna veneratur, debuisse se omni-
modis cultum: dignioribus profitetur. Dumque lignum
adorat el lapidem, in promptu habuit ut saperet
adorare terrestrium et celestium conditorem. Nam
dum homo colendum esse aliquid probat, ipse intel-
leetus colendi erimen conditoris ostendit. Quomodo
enim religionis habuit censum? invenisset ahsque
humiliandos, atque inde ad perdendas impias Bj dubio Deum, si inqu'rendi apponere voluisset. affe-
5. et percipiendas promissas sedes in signis
eulis educendos, sed loc prius fieri non posse
*, quam gentes quas eis traditurus erat, pec-
ἢ excrescentium magnitudine, flagellis debitis
faciant,- et extendi in se manum afflictionis
??consummate iniquitatis mole compellant.
spectatur multiplicatio peccatorum, pravitas
r voluntatum. Qui gentili absoluto a lege pra-
nponit pro :xquitate sententiam, legem natu-
uit luisse caleatam; simulque longanimitas
ntis justitiam probatur manifestare damnan-
«Do enim moram ex moderatione pr:zcmittit,
pradestinatione punire disponit. Nondum
) impleta sunt peccata Amorrhaorum, Dum in
clum, dicente Domino : Querite. el invenietis. Cum |—
enim mens humana ad videndum ocu'os aperuerit,
slatim se desideranti quzsita lux ingerit. Ideoque
lex inus incerta docuit venerationem, sed negligen-
tia et contumacia invenire non meruit veritatem. Et
prhpterea dum se mortuis simulacris et figuris i in-
sensibilibus figmentum coleste prosternit, injuriam
non solum factori, sed et in se facturze suze intulit, οἱ
erubescendis semetipsum contumeliis, proprize jn-
menior generosilalis affecit, atque ex errore ipso
ponam recepit erroris, sicut ait Apostolus : Et mer-
cedem quam oportuit erroris sui in semetipsis recipien-
tes. Et sicut non probaveruüt Deum habere in notitiam,
tradidit eos Deus in reprobum sensum ( Rom. v ). llic
dine peccaiorum commemoratur perditionis C rebellis sensus sponte corruptus, non violenter abla-
aufertur przfisz necessitatis invidia. Divino
to palientiz? agnosce virtutem. Liberandus et
surus impias gentes, populus Israel inierim in
ite retinetur, donec iniquitas gentium complea-
diu ultionem affert. ira judicii, quandiu cre-
| cumulum mensura peccati. Ut concurrente
nitate et severitate sub uno eodemque tem-
hinc absolutio filii, inde contritio exercea!ur
i.
CAPUT IX.
. hoc quod dicunt, quia aute gratie tempus agni-
tio unius Dei gentibus concessa non [ueril.
randi profundo ignorantix volutantur qui dicunt
inius Dei notitiam habere no: potuerint gentes
alvatoris adventum, cum Apostolus a:serat fa-
Y mundi per facturze su:e magnificentiam potuisse
ici, ita dicendo : Quod notum est Dei, maaife-
8t in illis ; invisibilia enim ejus a creatura mundi
que facta sunt intellecta conspiciuntur, sempi-
quoque virlus ejus el. divinitus, ut sint inexcu-
( Rem. 1). Quomodo tu excusabiles dicis , eo
ilieni fueriut a coelestibus donis, quos Deus ex
excusabiles protestatur, quod abusi probantur
is, et opilicis sublim:tatem sine dilficultate
»otuissent, si opus interrogassent ? Longe est
' omni ratione atque pietate, ut liomo δὰ cog-
idum Deum nuper putetur eruditus, cui uni-
ab exordio rerum testis est mundus, et ideo
tus est. Sicut (inquit) non probaverunt. Deum habere
in. notitiam, tradidit eos Deus in reprobum sensum.
Qui pro causis przcedentibus derelinquitur, non fato
premitur, sed judicio reprobatur. Quod si requiras,
vade indoctis nationibus in illa ingenita feritate
peccatum? Unde nisi per animi motum mentisque
consensum ? Denique pecudes ct bruta animaniia a
peccato omnimodis libera sunt, quia discretionis ne-
scia, et rationis ignara sunt. Tu deteriorem pecude
hominem facis. Cur enim ei relinquis peccatuin , Cui
tollis arbitrium ; aut si eum subdis peccato, noli pri-
vare judicio. Non ergo mentiatur iniquitas sibi, novit
quid in occulto homini dederit cognitor occultorum.
Et ideo quando ab eo quisque pro malo opere cor-
ripitur et condemnatur, bonum facere potuisse con-
vincitur. Magna est ergo vis animi in utramque par-
tem, dum et. super ! "honestatem, fundatur, et super
inhonestate confunditur. Et ideo dicitur per prophe-
tam : Palpebra ejus interrogant. filios hominum, Do-
minus interrogat. justum. οἱ impium (Psal. x ). Quid
me judicis natus interrogat de peccato, si suze'defi-
nitionis est quod delinquo. Itaque qui finxit singilla-
tim corda hominum, vias hominum et emerita con-
scientiarum secretus discussor interrogat. Seil si te
et ipse discutias, si quando in sinistram declinare
voluisti, nonne wepida conscientia ne peccare: ad-
monuit? Nonne te, velut censor occultus, tristis co-
gitatio castigavit? Ac sic homines seipsos latere non
851
se cogitationibus accusantibus aut etiam defendentibus.
Inter hzc si requiras ubi sit libertas arbitrii po:ita,
ubi sit voluntas hominis constituta, et ubi nisi in
intellectu, in ratione atque sapientia? Qus cum ita
sint, prius necesse habebis homini negare sapien-
tiam, auferre rationem, ut adimere liberam valeas
voluntatem. Quamobrem si quando delictum aliquod
anima intra domicilium &uum captiva meditatur, re-
clamant ei cogitationuni secreta, interdicunt ei in-
(rinsecus officia sua, sed vires subtrahit resistendi
consuetudo peccandi. Sed revolvis, et dicis quod
mali et qui ad perditionem trahuntur non accepe-
rint arbitrii libertatem. Primum scire debemus quia
libertas arbitrii, duplici ministerio preedita est, nune
. ad salutem, nunc ad perditionem sui prompta est.
Sed opponis quod voluntatis libertas solis liberandis
eompetat, et in redemptionis beneficio constitutis.
Non ita est. Liberatio ad donum gratiz et ad pro-
positum conseniientis pertinet vit: : libertas vero
arbitrii non est res accedentis munificentiz, sed ng-
8$. FAUSTI RHEGIENSIS.
possunt, testimonium reddeute illis conscientia, et inter A Darium quis ita de Deo sentire et eloqui docuit, nis
vis rationis et legis, cum Daniel Deum conversiene
posse placari edocuit? Unde fuit quod Deum cum
conditione cognovit irasci. Non enim magna illa ci-
vitas jonz eruditione resipuit, nec ejus monitis in-
tellectum petenda salutis accepit, nec docuit populum
propheta, sed terruit : nec misericordiam promisit,
sed immutabilem sententiam nuntiavit, et tamen
urbs illa (sicut. scriptum est) contra spem in spem
credidit (Rom. iw), atqueipsa sibimet remedia quodam-
modo interdicta promisit multum placitura Deo ,
' etiamsi promissa qu:esisset.Quae.quidem remedia, ide«—9
turz. Quzrentibus illam, vel tribuitur, vel conser-
valur, etiam non requirentibus ista confertur. llla
renascentibus ministratur, ita nascentibus. Libertas
ad solam Dei pertinet operationem, liberatio οἱ ad
subditi hominis servitutem. llla bonis confirmata,
ista et malis insita est. llla acquisitis et perseveran-
tibus competit, ista et perditis suppetit. [lla conden-
tis, ista et obedientis est. llla potentiz, ista est mi-
sericordiz. llla originis et generis, ista est muneris
et virtutis.
CAPUT X.
Gentes Deum naturaliter sapuisse.
Plenus Spiritu sancto propheta Daniel, sciens
Deum in sensu hominis appetitum boni malive po-
suisse, ita Nabuchodonosor alloquitur dicens : Quani-
obrem consilium meum placeat tibi, o rez, et peccata
(ua eleemosynis redime, el iniquitates tuas miserationi-
bus pauperum ( Dan. ιν). Et peccata, inquit, tua. elee-
mosynis redime. Prie(ixum videri non potest quidquid
rediini potest. A sanitate itaque non excluditur, cui
remedium persuadetur. Simulque ei arbitrium. non
ncgatur cujus consensus exigitur. Liberi animi offi-
cium non amisit, qui.probatur suscipere potuisse con-
Silium. A salute alienus non invenitur, cui materia
salutis ingeritur. Et cui offert propheta comparanda
indulgentix:e occasionem, jnesse ei voluntatis asse'it
potestatem. Sed et lioc quod Baltasar gentilis argui-
tur, dicente propheta : Laudasti deos argenteos, et
aureos, et ligneos, el lapideos, et Deum in cujus manu
flatus tuus est non laudasti ( Dan. v). Vides quia hic
alienigeua Deum αἱ scire potuit et laudare, sed no-
luit? Inesse homini intellectum Dei pariter et cul-
tum ideo propheta memoravit, quia legem natur:
indiscrete intra omnis hominis sensum vigere cogno-
vit. Et propterea. cum prefato Nabuchodonosor regi
Daniel vim somnii revelasset, Deum se non ignorare
quanilibet profanus ostendit, ita dicens : Vere Deus
interdum ἃ Domino supprimuntur, ut violentius ac —
quisita serventur. Simulque interposita obtinendk 44
difficultate, dum munificentia absconditur, fides pro——«m-
batur, exercetur ombitu:, manifestatur affectus, to— “ὦ
tumque hoc. in homine ignis interior a Deo insitus amems,
et ab homiue cum Dei gratia nutritus operatur. Os- zmes-
tendit itaque gens illa ea quz saluti hominis compe-——dm»e-
tunt, ipsa ordi natione facture Deum intra hominenumr us -m
collocasse, et ante munera Redemptoris, circa ratio- «au—mo-
nabilem creaturam seinper auctoris dona viguisse — s;
a conditore quidem summo proscita per naturam. e wm,
sed confirmauda per gratiam. Per gratiam, inquam eru n,
in cujus tempore prateritorum soius erat consuip-— {“ n-
manda szculorum, quia nihil ad perfectum adduxi sg axi!
lex vel litterz, vel naturz. Ninivitis ergo evidenter zz et
manifestata est clementi: et bonitatis plena vox Do— «Ὁ:
mini ita dicentis : Repente loquar ad gentem et regnum πε αν “ἢ
ut evellam, et destruam, el eradicem, Si gens illa po- —Á—*
C nitentiam egerit pro peccato suo, el ego penitentiam wk τεῦ
D
vester Deus deorum est, εἰ Deminus regum. Sed et
agam super malo quod locutus sum wt facerem. e. — ἐ
(Jer. xvin). Optat judex misericors coelestis de— ——59-
creta consilii pio immutare mendacio, si reus medi —.& 4i
cinam festinet adhibere peccato, invitus homini ponduse s sut
damnationis imponit, qui remedium satisfactionis os- «25:55 «$-
tendit, et seJulzx obsequium servitutis exspectat, ΕΒ ———t
ideo perf:zcta illa providentia, qux? in boc smculae Hilo
virtutum exercitiis delectatur, ordinatissiuum etsa—. 48Ε3-
pientia sua dignissimum judicavit ut hominem con- a7
ditum ad sacre imaginis dignitatem hic prius ago «-3ἢ.ὄ Ὁ:
nibus et conditionibus exploraret, illic vero donis c——9»cl
retributionibus adimpleret : ut cum famulus exhi «-
buisset in labore obedientiam, Dominus ostenderet i» sm in
remuneratione justitiam ; ut cum infirmitas human. e 518
obtulisset humilem devotionem, ineffabilem divin aw s
potentia exerceret largitatem. Jugiter ergo laborans "WS -
dum, sed a gratia non recedendum, et dicendum ΔΒ.
Deus, in adjutorium meum intende ( Psal. xax ).]psuv ams 48
ergo adjutorii vocabulum laboraatis requirit oft ak 3!-
cium. Adjutorii itaque sermo duos indicat, operans WR π΄
tem et cooperantem, petentem et promittentes, puLBE. sl
santem et aperientem, quzerentem pariteret retribuems 8 ^^"
tem. Hoc solum nostrum est, ut qui pro fragilitaums «e
iJonei non sumus, saltem qu:xrendi et pulsandi ium 39 "-
portunitate placeamus. Ubi erit sedulitas miserenuae — '$
Dei, si cum persona nihil mereatur indigni, et a md
hoc desideria accedant otiosi? Et ideo nisi obsez—
quendi studium obedientia indefessa przttulerit, lu
835
DE GRATIA DEI, ETC., LID. Il.
85l
emm remanendi justitia non hapebit. Et. propterea A faciamus astutum. Simplicem, ne malum callidus
sermo divinus in spe laboris sui positum describit
agricolam, ita dicens : Ecce agricola exspectat pretio-
sum terre fructum, ut recipiat lemporivum, et serotinum
(Jac. v). Quid est temporivum? quid serotinum? Tem-
porivi fructus sunt quos stipendiis militize presentis
acquirimus. Serotini sunt quos post emeritam servi-
tutem in illius szculi reiributione capiemus. Tempo-
rivi sunt fides atque sinceritas cordis, benevolentia,
corporis temperantia, contemptus mali, appetitus
boni, tranquillitas mansuetudinis, puritas castitatis,
Serotini fructus sunt acquisitio rerum immortalium,
hzereditas coelestium, proprietas zternorum. De qui-
bus dicitur : Nec oculus vidit, nec auris audivit, nec
in cor hominis ascendit, que praeparavit Deus his qui
inferat; astutum ne incautus. incurrat. Insinuemus
ei affectum boni, intellectum mali, et juxta guber-
nationem nostram permittamus eum in monu consi-
lii sui ac proprii in libertate judicii. Tractat inter
hxc secum sapientia, cui inest et prescientia. Quid
agimus, quod eum arbitrio suo permittimus liberum ?
In peccati devia prxnoscimus transiturum, et prz-
tiosze dona factur» conversurum esse providemus »d
instrumenta nequiti:e. Et ideo si opus in eo nostrum
volumus esse perpetuum, tollamus ei de potestate
peccatum. Dicit justitia : Non ita est. Non competit
legibus nostris ut is quem a contrariis oportet pro-
bari, de viribus suis non possit agnosci. Non com-
petit, inquam, hoc legibus nostris, ut eum quem glo-
diliqunt illum (1 Cor. n). De quibus per apostolos et B rificari etiam ex officio suo volumus, materiam et
martyres dicitur : Non sunt condigna passiones hujus
temporis ad futuram gloriam que revelabitur in no-
bis ( Rom. vii). Temporivi itaque fructus in virtuti-
bus sunt, serotini in remuneratione virtutum. Tem-
porivi sunt quos hic opera capiunt in proceptis ;
serotini quos illic vota consequentur in prazmiis.
Quantum ergo delectetur Deus fieri murum, id e-t,
validissimum contra offensam Dei supplicationis ob-
staculum, sicut fecit ille de quo legimus : Properavil
enim homo sine querela deprecuri pro populo, proferens
servitutis sum scutum, restitit ire οἱ finem imposuit ne-
cessitali (Sap. xv). Qui staret, inquit, oppositus contra
me, propterea, ne. disperderem eam (Ez. xx). Qui
ostendit quomodo ejus ira separetur, quodammodo pla-
catus irascitur. Inter hxc, quicunque a potentissimo
ac justissimo conditore ita faetum hominem dicit, ut
unus in sinistram sine proprio crimine, impulsu
tantum pr.escientie deputetur; alter in dexteram
indiscussis meritis attrahatur, hoc aperte asserere
deprehenditur, inordinatas vel iniquas esse disposi-
tiones et factoris et judicis. Sed hoc loco soll:citus
indat auditor auctori summo, cum hominem plas-
mare disponeret, auctori, inquam, summo in mini-
sterium et consilium hominis fabricandi, quatuor
astitere virtutes. Qux quatuor? Poteutia utique,
bonitas, sapientia, atque justitia. Tu vide quam Deo
ex his quatuor defuisse prxsumas asserere. ltaque
ad intellectum evidentius colligendum, proferant, si
placet, singulz iste virtutes, quasi tractatus et allo-
culiones suas. Potentia dicat : Faciamus post coeli
regnum in secundis mirabilem creaturam, ne in im-
perii nostri possessione, qu:e prima sunt, lic etiam
videantur extrema. ]stam speciosam mundi machi-
nam consummemu;, ut in ea hominem faciamus, et
praliciamus per quem mundus ordinetur, possidea-
Qur, ornetur. Bonitas dicat : Fas non est ut sola
beneficiis nostris celestia perfruantur. Faciamus et
in terra hominem, circa quem abundantiam gratise
nostre exerceamus, circa quem benevolenti» mu-
nera dilatemus, in quem pietatis ingenit:e divitias
profundamus. Sapientia dicat : Non solum faciamus,
sed eliam sensu rationis ac discretionis honoremus,
prudentie lumiue repleamus, faciamus. simplicem.
causam glorie denegemus; ut cum quem cupimus
munerari per nudam gratiam, faciamus de labore
proprio nil mereri. Exerant potius in co singillatim
socie iste germanxque virtutes, exerant partes suas.
Potent:x» sit inter cuncta visibilia, prx*sertim inter
hostes habitaturum creare sublimem, sapientie or-
dinare prudentem, bonitatis adjuvare cerlantem, ju.
stitiaa coronare vincentem. Talem ergo hominem pro
utilitate su, 3c pro nostri dignitate faciamus, quem
in dexteram partem non trahat necessitas, sed volun-
tas ; qui malum ratione intelligat, bonum virtute per-
ficiat. Talem faciamus, cui bonitas in natura, mali-
tia vero extra naturam sit ; qui bonum in voluntate,
malum habeat in potestate; qui bonum natdraliter
velit, malum actualiter possit; qui mandata nostra
custodiant voluntarius, et periclitari non possit invi-
tus; cui prima ista sit laudis occasio, ut peccare et
possit et nolit. Sufficiat autem, quod in quadrupe-
dibus et brutis subjicienda sunt homini, jam fecimus
tale animal, quod dum non est obnoxium culpse,
fructum non potest habere justitiz. Hunc autem non
oportet essc pecudis similem, cui commissuri sumus
nos!re imaginis dignitatem. lInterrogemus ea qu:
['eccati nescia, ac rationis ignara, absque ullo pruden-
ti: honore formavimus. Nunquid proderit pecudi
simplicitas sua, aut arbori fecunditas sua? Erga ho-
minem nostrum non poterimus laudi conferre pal-
mam, si volumus necessitali servire naturam. llunc
ergo conditione subditum, discret-one liberum, ra-
tione perfectum , ita ordinare nos :equum est sub
potestate permissa, et lege proposita, ut. custodia
precep:i, aditus et causa sit praemii, Nam si mali
copiam ac licentiam non habuerit, boni gloriam non
habebit. Si juxta benevolentiam nostram non etiam
suo studio vel labore przdicabilem tenuerit sanita-
tem, non crit. innocentia, sed inertia ; et przeterea
premium perit, ubi meritum non praecedit. Bona no-
sira non potest servare qui nescit acquirere.
Nisi fuerit obedientie prxmissa devotio, grati: vi-
lescit oblatio. Simulque verecundia remuneran is e:t,
si honoretur otiosus , si remuneretur ignavus. Quin
potius cooperante adjutorio ctiam suo opere (i.t
dignus, ct cum bona conscientia sit beatus. Nam nisi
--—ytmc M
895 .
S. FAUSTI RIIEGIENSIS
fuerit tribuentis justa liberalitas, non erit accipientis A cum ita sint, non audeat creatara de Creatoris opere
perfecta felicitas ; et nisi prius explorata fuerit in-
quirentis aviditas , in quo jocundabitur benignitas
largientis? adhue cum justitia verba conserit pre-
scientia, et ipsa ita dicit : Melius est ut non fiat genus
humanum, quam ita fleri videatur ut pereat. Respon-
det bonitas atque justitia: Non ita est. Propter im-
pium Cain Abel pius reus non erit ? Propter crescen -
tem malitiam mundus Noe justitiam non videbit?
Propter Judam non habebimus Petrum ? Propter eos
' qui vitio blandiente vipcendi sunt, in vitam non ve-
nient qui per rigidam magnanimitatem virtutis au-
stere justo judicio coronandi sunt? Propter przeva-
ritatorum multitudinem, pretermittentur in nihilum
justorum saecula, millia martyrum, regnumque san-
ctorum ἢ Propter eos quos «uo criniine pr:enosciius
peecatores, non faciemus eos quos przscimus etiam
suo merito placituros? Si ita est, plus fraudabit po-
tenti:? nostrze precognita quam consummata malitia.
Nocebit siquidem bonis malorum przscita generat o?
nocebit bonis, qui propterea creandi non erunt, quia
creata quandoque soli sibi nocere potuisset? Sed di-
cat bonitas : lia faciamus humanum genus, ut pec-
core non possit. Cui respondeat e contra circonspecta
justitia : Quomodo terrestribus dabimus, quod coele-
sibus indulsimus ? Quomodo habebit fragilitas ho-
minum quud natura non obtinuit angelorum ? Quz
disputare. Potenti itaque fuit at Immortalem ex
nihilo hominem conderet ; sapienti:e, ut capacem rá-
tionis efficeret ; bonitatis, ut ad beatitudimem praspa-
raret ; justiti:e, ut non ante eligeret quam probaret.
Sed inter hzc aliquis persisut, et dieit : Si constat
peceatóres in illo szeulo supplieiis addicendos et
eternmis ignibus mancipandos, sic fleri fiomo debet
ut is omnino peccare non posset. Quid prsecorris,
o homo, auctoris tui díspensationes? quid queris
rem immortalitatis in regione mortis ? quid qu2fim
in malitia quod paretur in gloria? quid ante emera —
tum laborem poscis qux» prxparata sunt post labo “
rem ? Dabitur boc, sed jam in zternum justificatose—-,
quando id quod collatum fuerit perire non possim V
Dabitur hoc, sed in tempore beatitudinis, ubi Jar wr Ὁ
peccatum nec vincere sit necesse, nec scire; ubia ma!
B peccanduin non volun!as, non possibilitas etít; ulx-EF smi
sancle, integre, pie vivere non erit diligentia, nom « νῦν
industria, sed natura : dispensante ita divina mi:eri. i —md-
cordia atque justitia, ut qui hic studuerit integritatis 3 ati
nulla illic ultra poss:t labe corrampi. Dipnum eninecur 3E ín
esse judicavit, ut homo peccare qul noluit Infirmusae ἐκ 1is
non possit :eternus. Sed ut labentibus in immensum w sm
scalis sine metu gaudium, sine ifivido Bermlum — er sm
sine hoste sit regoum.
"- (UMANE
S. FAUSTI RHEGIENSIS
EPISTOL/E
EPISTOLA PRIMA
SIVE. FAUSTI PROFESSIO FIDEI
CONTRA EOS QUI DUM PER SOLAM DEÍ VOLUNTATEM
ALIOS DICUNT AD VITAM ATTRAIII, ALIOS ΙΝ MORTEM
DEPRIMI, HINC FATUM CUM GENTILIBUS ASSERUNT,
INDE LIBERUM ARBITRFUM CUM MANICH.EIS NEGANT.
Domino beatissimo ac reverendissimo Leontio
papz, Faustus.
Quod pro sollicitudine pastorali, beate papa Leonti,
in contemnendo przdestinationis errore concilium
summorum antistitum congreg:stis, universis Gallia-
rum Ecclesiis przestitistis. Quod vero ad ordinanda
ea qui collatione publica doctissime protulistis ,
operam infirmis humeris curamque mandastis, pa-
rum, ul reor, tanto negotio, parum sanctz existi-
maàtioni vestri consuluistis, et me judicio caritatis,
C sine altero erit, aut inhonorus absque servo dominuse «ES
apparebit, aut servus domiui locum, conditionis WE «i
immemor, oecupabit. Recte ergo inteP adjuvanter-ur menm
pariter et adnitentem ordo iste servabitur, ut hie» zi
teneat pleno jure dominatum, et iHe tofa réedia emet
subjectione servitium, Augebitur autem difnitog m?
imperantis, si ei semper praesto ἐΐέ sedulitas obse ———-
quenti:. Socientur ima summis, sicque &oclentur, u amr. it
subjiciantur utique, non zxquentur. Sed sient deess. 2ume56
non convenit gubernatori remigem suum, sacerdop —«ust
ininistrum suum, imperatori militem suum : ἹΙ͂Β (2
oportet gratia alumna obedientie inseparabili ser-wmEr-
vitute connexa sit. Verum quia Pelagius ndum I———— 3"
borem importunius ezaltans, et humanam demermns
infirmitatem sine gratin sibi posse sufficere βιὰ» “9
credidit, impie prasdicavit, elationis türrim in coeluse — 8t
voS periculo electio:is onerastis. Quia ergo et vestram D conatur erigere, blasphemias ojus brevi sermone me
laborare personam sub imposito nobis fasce cogno-
scitis, communem causam hoc loco agitis, si ei quem
opinioni vestiae imparem cernitis, manum suffragii
porrigalis, studium asserend:e gratim competenter
et salubriter suscipit qui obedientiam famuli laboris
adjungit, tanquam si patrono vel domino insepara-
biliter pedissequus minister iuhareat. Quod si unum
prastringere et confutare necessarigm judicavimus *"*
Ne forte is qui donum laboris, id est, preceptumer "ἢ
jubentis excludit, asserentibus nebis quod Del misez—»*-
ricordia flde et operibus promerenda est, cattiolicar mer
vocem ad Pelagii sensum, diserétionis nescius, aps?"
plicare!, et omissa via regia in dexteram cadems, iA»!
sinistram declinare nos crederet, οἱ dum de labores?
EPISTOLAE.
858
ati loquimur, offendiculum ante pedes czci A modo Arianis respondendum sit, qui blasplicmo ore
ise videremur. Cum autem mentionem de
€€ labore fecerimus, prophet» , apostoli,
ste et verbis utemur et sensibus. Quibas si
Mratie presumpserit, non nostra inventa
e, Sed colestia sine dubio jure dissolvere et
ruete fundamenta tentabit. Latius utcunque
in de praescientia et priedestinatione produ-
ut quie putabantur obscura, absolutiora tar-
redderentur. Non autem aliquos qui verbo-
iféris delectantur offendat quod testimonio-
lute contenti, ahsque sublimitate sermonis,
otulimus veritatis. In quo quidem opuscvlo, .
»latensis concilii subscriptionem , novis
s deprehensis, adjici aliqua synodus Logdue -
B rum substantias, aliud rerum nomltva, sicut, ver..i
zegit.
EPISTOLA 1l.
SDEM FAUST! AD LUCIDUM PRESBYTERUM.
épistolam legere est (om. Lil!, col. 681, ubi
fa predestinatiand Jacobi Sirinondi Jainpri-
182 est.)
LEMPLAR EPISTOLJE LUCÍDI PRESBYTERI.
4 beatissimis ei in Christo reverendíssunis
Euftonio, Leontio, Fonieio, Viventio, Ma-
'aüenti, Veriano, Auxanio, Fausto, Paulo,
; Grzco, Eutropio, Leoniio, Claudio, Mar-
0€0, Baselio, Claudio, Ursicino, Pratextato,
0, Theoplasto, Leocadio, Viventio, Juliano,
Joanni, Opilioni et Lycinio episc. Lucidus
r.
pistolam legesis etiam tom. Lill, col. 683.)
4ADNOTATIO IN SEQUENTEM EPISTOLAM.
dfus de hac epistola loquitur, dum ait : Legi
versum. Arianos et Macedonianos parvum li-
R quo coessentialem praedicat Trinitatem. El
xersus eos qui dicunt esse in creaturis aliquid
mm. In quo divinis testimoniis et Patrum
sententiis nihil credendum incorporeum pre-
. Hxc Gennadius, qui duos distinctos libel-
*x hac una Fausti epistola, cujus prima pars
4 Árianos; alia contra eos qui dicunt esse
ris aliquid incorporeum. Neque mirum quoad
( Gennadius. Nam et in Bibliotheca Patrum
2 cdit., tom, IV, fol. 759, illa pars hujus-
le creaturis, quod illis niliil incorporei in-
8 est a prioribus, el separstim edita, cum
ΠΩΠ, quod ego sciam, nunquam viderint.
ram hanc eyistolam damus; hac tamen ad-
5: turpem et graven) errorem esse hunc
órdm:que qui Fausto faverunt (ut videtur
mnadius fecisse), negantium nullam crea-
ie incorpuream. Hefulavii hunc. errorem,
ipsam partem. hujus epistole, ClauJianug
; Véxinze Galliarum episcopus, tribus libris
Bnimat, Patricio el. Sidonio inscriptis, qui
int, Vide S. Th. 1. q. 51 a, 1. 4. 6, de po-
?; el Daronium tom. V] Annal., et in ap-
om. X ad tom. VI.
EPISTOLA III *.
CIPIT EPISTOLA SANCTI FAUSTI b.
d me, reverendissime sacerdotum, quo-
pistola apud Canisium habet numerum X VI.
$., sed vide appendicem tom. X Baronii ad
conantur asserere. Non potest. inquiuut, fieri, n.si ut
junior sit genitus ab ingenito. Juxta qux totum si-
lentium quasi jussus absolvere, nun tam pro rei ln-
síructíone quam pro fidei confessiune pr:ssumam. ld
primitus observans, ne res per se obscuras studio
compositi sermonis involvam, sed quzdam pauperis
sensus indicia, qux non tam ornatoi quam intelle-
ctui videantur servire, depromstin.
Réspondeo ergo sicut respondere discipuli magi-
stris interrogantibus solent. [taque ad preceptum
beatitudinis vestrae loquor, ut discutia8 imperitiam.
Contestor, ut doceas. Nam áptd eruditissimum si re-
Hiceam, vix possum scire quid nesciam.
De ingenito tocuturi, scire debemus aliud esse re-
gratia, cum aurum atque argentum dixeris, nun sta-
tim metallum ipsum, sed metalli vocabula protuli-
sti. Etenim aurum aliud est in proprietate generis,
aliud in appellatione sermonis. Alíud est, cuin illud
nominamus, aliud cum tenemus.
Genitus et ingenitus signiflcatio est Deitatis, non
ipsa Deitas. Nàlura est appellatib, non natura inge-
niti, et geniti huncupatio... Ad boc valet ut quis ex
quo subsistat intelligas, ct non Patrem ex Filio, sed
Filium ex Patre esáe cognoscas prihtipium ex princi-
pio, et unum est, et initio caret. Quomodo si dicas :
Deus ex Deo, non tamen duo Dii, sed unus dicitur.
Genitus ergo, * et iugenitus ex ütraque procedens,
personas indigitat, non natur&s. Majestas enim, que
C Patri est müiscreta eum Filio, él Spiritu ssneto, dis-
tingui nominibus potest; ordinarj gradibus non
potest.
Hoc loco przscius oportet intentionem méntis ad-
moveas.
Dicis forsitan : Quia ex illo est , posterior illo est.
Age ad hi.ec intellectum nostrum aliquibus compara-
tionibus nutriamus. Videamus si aliqua res ex alia
existat, qux tamen illa ex qua existit non sit zetata
posterior; verbi gratia, hoc ipsum filii nómen ex
patris derivari nomine creditar, nec tamen poste-
rius invenitur; quia nisi iste nasceretur, pater ille
non diceretur. Ecce nomen, quod absolute cósvum
illi est a quo est, et cum filius ex patre sit, patri
., nomen f(ilius facit; acquirit genitori vocabulum ple-
D tatis personz nascentis; cum hoc ex illo sit, nec
hoc posterius, nec aliud probatut antiquius. Et cum
brachii nomine lilius ex operum virtutibus nuncupe-
tur, ccee. brachium procedit ex eorpore, et tamen
bracliii aetas, corpus non praecedit. Verbum ex voce
profertur, et tamen cuim cx ore nascitur, voce esse
posterius Don probatur. Ignis et éalor indivisa so-
cielas; sed cum calore indubitanler ex igne esse in-
telligatur, tamen ignis nequaquam calog suo prior
esse dignoscitur. Ecce rem, quic existere videtur ex
iHa, et tamen ei de qua existit sine 5114 temporis
intercessióne conjuhctà e$t.
toin, VI.
* Lege, et ingenilus εἰ ex utroque vrocedens.
- — e»,
859
S. FAUSTI RHEGIENSIS
840
Cum autem ad Deum venimus, hoc est 'genitus A dilexisse, et Esau odio napuisse describitur. Contri-
quod Justus et Justitia, sapiens et sapientia, miseri-
cors et misericordia, absolute ex Deo justo atque
sapiente secundum Apostolum oriri intelligimus ju-
stitiam atque sapientiam. Et sicut nunquam justus
sine justitia, nunquam sapiens sine sapientia fuit ; i'a
Filius ex Patre, sed nunquam potuit esse sine Filio.
Absque dubio Ariani Salvatorem nostrum negare
non audent. Sed dum minorem dicunt, Deum 3sse-
rere non possunt. Deus enim naturaliter pleuitudinis
dignitate subsistit, et eorum impietas unum se Deum
colere prima confessione testatur. Sed qui juniorem
per eum qui putatur senior duos facit, et solid.ta-
tem unitatis intersecat. Naim ipsutà nomen minoris
alterum qui illo sit major ostendit. Quis illo anti-
quior qui de seipso pronuntiat: Ego sum alpha et B
omega, primus et novissimus (1sa. xxiv; Apoc. 1)? Qui
esset interrogatus, ita respondit : Principium, quod et
cum Judzis qui loquor vobis (Joan. vui,25).Qui veridica
per prophetam voce confirmat : Ante me non [uit Deus,
el post me non erit (1sai. xui, 10). Si Pater hoc dicit,
jaferiorem pest se non ecepisse confirmat ; si Filius,
ante se penitus non fuisse pronuntiat. De hoc pro-
pheticus sermo evidenter insinuat : Hic est Deus no-
ster, et non reputabitur alius ad eum (Bar. wi, 56). Et
post haec : inter. homines visus est, el. cum hominibus
conversatus est (Ibid., 58). Secundum luec. ergo in»
ter genitum et ingenitum nec ordo est, quia unus
est ; nec tempus interest, quia primus est ; nec post-
ponendus est, quia solus est; nec minor dicendus
cst, quia plenus est. Ergo dicitur perfectus, simpli- C
cisque nature, inzstimabilis et impassibilis, etsi eum
secundum carnem passum esse pro nobis veraciter
et salubriter confitemur.
Post hzc sequenti loco queris a me quoinodo
juxta substantiam Dei in epistola quadam scriptum
sit : Nihil sensit patiente sensu, sed sensit compa-
tiente affectu *.
Primo hoc, quod nee pliülosophos latuit, scire
promptissimum. In homine divers» affectiones, id
est, justitia, tnisericordio, sanctitas, benevolentia,
pietas, res accedentes sunt, οἱ ideo affectus vocan-
tur. Deus vero lis non possibiliter afficitur, quia ei
inesse jugiter et naturaliter dignoscuntur. Ergo quod
in homine affectus ex gratia, in Deo virtus est ex na-
stari in peccatis nostris οἱ l»tari dicitur in operibus
suis, et affectibus subjacens de se ipse dicit : Peni-
(εἰ me fecisse hominem (Gen. vi, 7). €t de summa
cceli sede pronuntiat : Saule, quid me persequeris
(Act. 1x, 4)? Nam et compatientis ostendere affectum
videtur cum dicit : Esurivi, et dedistis mihi manda-
care ; sitivi, et dedistis mihi bibere (Matth. xxv, 55),
ct reliqua bujusmodi qux ;memoriz abundanter oc-
currunt.
Quomodo ergo, si quisquam sacerdos muliiplici
linguarum scientia przditus, et in medio diversarum
gentium constitutus , Hebreum Hebreo, Gracumm
Greco, Romanum Romano instructurus alloqu&eme
secundum singulorum intellectum verba confirme —
et juxta uniuscujusque sensum oris sui coaptet allcumr
quium, et dissonis unius cordis exspectatas pector——
voces in varios dispenset auditus, ita et Deus cumm a
hemine locuturus, assumere dignatur hominis {ΠΕ
guam, formam etiam suscepturus bumanam per iru
tellectum nostrum sonos ordinationum nostrarurmm s
testatur affectus. Nam dum quinque humanorum serm
suum officia describens, ita dicit: Oculi Domini supem»«u
justos, et aures ejus ad preces corum (Psal. xxxi, 107. m
Et iterum : 0s Domini locutum est (Isai. 1,20). Itein : Fl.
edoratus est odorem suavitatis (Gen. v11,91). Et : Mame.
meu fecil h&c omnia. Celun mihi thronus est, terra ats :
tem scabellum pedum meorum (sai. xvi, 1). Cordibu-ss-
nostris efficientias insinuat rerum sub significationem am
membrorum. Unde pro efficiabili ejus cirea. huma
num genus dignatione, servos, amicos ac filios nO» «
minare et compellare non despicit, ut homo cum «
eodem vicissim humano ore et more collocutus.
Ceteruni Dei ira justitia est, Dei furor severitati Β'
vigor est, Dei jurasse defiuisse est, Dei peenituissema
sententia, tamen sz pch mula; el cum se persequengl e
aliquo, laedi dicit, crimen ladentis ostendit. Intemr z*
cluditur nobis omnimodis orationis ministeriummrm
omnisque ratio, qua dicitur, vel intelligitur, vel pramz-
dicatur, si hxc humani sermonis commercia subtraz ^
huntur. Cur ergo dici inter ista non possit, sed sem
sit compatientis affectu?
Si ergo discutienti magistro simplex et aperta re—8
sponsio satisfecit, transeamus ad tertiam quzstionenr wa
qua * ut respondeam ὦ pr:ecipis : Quse in rebus bee
tura. Nam quod dictum est : Nihil sensit patientissensu, D manis corporea, quzve incorporea sentienda sint
sed sensit compatientis affectu, cur quisquam illo sensu
dicere non praesumat, quod etiam propheticum comme-
morat : Domine, ne in ira (ua arguas me, neque in fu-
rore tuo corripias me (Psal. v1, 9; xxxvi, 1). Et : Ju-
ravit Domnus, nec ponilebit eum (Ps. cix, 4). Et ite-
rum : Jraius est Dominus populo suo, et abominatus est
h« reditatemsuam (Ps. cv). Et item diverso affectu Jacob
8 [loc dictum exstat infra in epist. ad Gratum.
b Forte mutata.
« Ab hoc verbo qux sequuntur, in modum sepa-
rati libelli seu epistol:s, exstant tom. IV Bibl. PP., 3
edit., fol. 759, Turpis sane error hic Fausti, de quo
vide adnotationenm in hanc cpist.
Ad hzc aliqua non pro sensus mei prz:sumptiom me
promam, sed pro sanctorum opinione seniorum
Przsertim cum hzc animum ledere non possint, et
&d fidem nutrire possint, et usque ad id, quod Patri
Filius aequalis appareat, contra Arianas armare
* atque regere valeant pravitates. Ergo quando de
tractatu altiori ccllatio est, ad subtiliorem intelle-
4 [n margine ms. codicis adjuncta erant aliqua qua
hunc sensum videutur reddere (neque enim alio in-
seri possunt, nisi huc, et quidem signo apposito), et
respondeam, praecipis ventilationem hujus queestionis
minima. (Que, ctz.
* Margar., atque erigere erigi valeant pravitates.
841
eruditissimi Patrum alia asserunt esse invisibilia,
alia vero incorporea. Quidquid creatum est ^ materia
videri, et factori suo comprehensibile et corporeum
esse definiunt. Nam et animarum, et angelorum na-
turam asserunt esse corpoream, pro eo quod initio
circumscribantur et spatio. Nam sicul in quodam
- S. Hieronymi tractatu legünus, globos, inquit, side-
rum Ὁ corporatos esse spiritus arbitrantur. Et item :
Si angeli, inquit, ccelestia corpora ad comparationem
Dei immunda esse dicuntur, quid putas homo «zsti-
mandus ? sed inter h:ec tu animam negas esse cor-
poream quia juxta aliquorum opinionem nec localis
sit, nec * qualitate credi debere manifestum est. Le-
gimus enim in quodam receptissimo Patrum tractatu :
| EPISTOLAE.
etum sensus et animus preparandus est. Nonnulli A motibus, occupatur, et si quid ! iliud est, quod aspi-
842
cere videtur, * magis ei in cordationis speculo de-
scribatur. Nam quando absentem suum earum cogi-
tat, nunquid jam velut ipso conspectu desiderio sa-
tisfecit? Aut cum, verbi gratia, Petri aut Pauli spe-
ciem intra mentis arcana depingit, nunquid statim
intimas paradisi sedes, ubi eos esse novimus, pene-
travit? Aut cum sibi jn corde divitis illiu$ flammas,
ex lectione proposuit, nunquid jam ad ejus torimen !
torum loca cuivis inaccessibilia inferni profunda
descendit ? Hzc omnia procul dubio aut secum intra
pectoris arcana per varias similitudines fingit; aut
certe si extra anima sedem instabilis cogitatio lu
brico motu agitata discurrit, hoc ipsum localiter
agit. Et sive urbem, sivc quamcunque regionem co
Ingredi, inquit, et implere omnia, soli est possibile B gitet, ibi tantum. sensu. commorante. defigitur, quo
Trinitati : qux: sicut universz intellectualis natura
efücitur penetratrix, ut non solum circumplecti eam
atque ambire, sed etiam illabi ei, et velut incorporea
corpori possit infundi. Licet enim pronuntiemus
pnonnullís spirituales esse naturas, uL sunt angeli,
archangeli, c:eteraque virtutes, ipsa quoque anima
"nostra, vel certe aer iste subtilis ; tamen incorporea
nullatenus zestimandz sunt. Habent enim secundum
. 86 corpus, quo subsistunt, licet multo et incompara-
biliter tenuius, quam nostra sunt corpora, secunde m
Apostoli sententiam, dicentis, et corpora celestia, el
corpora lerrestria (11 Cor. xv, 40). Quibus pro mani-
festo colligitur, nihil esse incorporeum nisi solum
Deum. Et idcirco ipsi 4 tantummodo per se penetra-
biles omnes, atque intellectuales esse substantias.
Qus cum ita sint, objicit mihi, ideo animam non esse
incorpoream, quia, ut dictum est, nec localis sit, nec
qualitate aut quantitate subsistat. Quod * cujus sit
periculi, ita in hac status nostri habita discussione
pendebit, ut si nec localis sit, nec qualitati subjaceat,
esse eam haud dubie incorpoream concedamus. Si
vero demonstravero eam quantitate determinari lo-
cove concludi, consequenter eam etiam corpore con-
tineri, tec ipse jam dubites. * Quomodo non localis
est, qu» inserta membris, et illigata visceribus solis
motibus & vaga conditione substantive tenetur inclu-
$a? Quod si localem non esse animam, ideo assu-
mendum putes, quod per diversa sensibus evagetur,
et cogitationibus deferatur, primum intelligendum
est, quod aliud sit anim: status, aliud hic qui de
anima nascitur cogitationis b affectus, quamobrem
ut hoc potius ! zestimandum est, quod si quando sibi
aliquid imaginatur, magis cum suis intra semeltipsam
* Margar., materiam videri.
b Margar. vitiose, comparatos.
. ar. , nec qualitate nec quantitate subsistat quod
de sola Dei majestate credi debere me.
4 Margar., tantummodo penetrabiles omnes | intelle-
€tnales esse substantias.
* Margar., cujusmodi periculi sit ita. credere in se-
libus demonstrabitur, nunc vero in hoc tractatus
nostri statu pendebit ut si nec localis sit, nec qualitati
subjaceat anima.
Margar., Quomodo localis est.
€ Margar., vacans.
PATROL. LVÀIJ.
-— ..
animi intentione ! raptatur. Imaginari sibi aliqua po-
test; complecti omnia simul. non potest. Cum ergo
anima Alexandriam vel Hieroselymam cogitavit ,
m sive illic tota sui presentia, ut arbitraris, interfuit,
referat nobis situs locorum, vultus hominum, motus
actusque populorum. Sed hoc ipsum, quod nunc
inter nos commercia sermonum mutua Spiritus
actione ? &ciinus, loqui me vobiscum, sed apud con-
scientiam meam sentio; ad vos me accessisse non
sentio. Nam si vere anima cum suis ferri sensibus
creditur, et his, quorum reminiscitur ipsa per se
suis cogitationibus przssentatur. Ecce per hdc prz-
sentis temporis momenta vos cogito, et animo remi-
niscente vos video, et quorum omnimodis quid gera-
tis, et utrum quieti, an lectioni, vel orationi vacetis,
ignoro. Sed hoc ideo evenit, quia ad vos cordis
affectu, non ipsa substantie mes veritate pervenio.
Neque enim in suis molibus, quos nunc optimos, nunc
pessimos esse sentimus, animx nostre natura con-
sistit. Nam si per cogitationes suas constare credenda
est, cur eis interdum evanescentibus atque pereun-
tibus ipsa in sui vigore atque alacritate perdurat?
Quante ergo in nobis frequentissima cogitationes et
curi etjam salubriter moriuntur, et vitx: magis 9 li-
bertati interioris operantur! Si ipsis anima consta-
ret, absque dubio ipsis P pereuntibus superesse non
posset. Unde hoc magis ipsa conscientiis nostris ratio
loquitur, quod unaquzeque anima aut multiplicia co-
gitat rerum causis intra se 4 concepta parturiat, aut
sensus suos velut quzdam officia aut ministeria di-
versis necessitatibus occupanda dispergat, ipsa vero
in conclavi corporis sui semel de eo exitura requie-
&cat. Quamobrem localem esse ipsam, ut denuo suf-
h Margar., effectus.
| Margar., existimandum.
1 Margar., aliud.
k Margar., magis incordationis. ) ον
1 Margar., simul rapitur.
ἃ) Margar., si vero illic.
n Margar., miscemur.
« Margar., liberiatem operantur.
P Margar. vitiose, per cvum.
q Margar., conceptis parturiat, aut quedam. officia
aut ministeria diversis necessitatibus occupata. dis-
perqat.
221
Η 4.
B45
S. FAUSTI RIIEGIENSIS
8d
ficiens proferamus exemplum. Nonne anima Lazari, Á corpus non habet ubi inhzrere coneretio, ubi haec
manente «ita, intra eorpus fuit; secedente autem
vita de habitaculo corporls exsulavit, et rursum in
exanimum refusa corpus, illo unde se absentaverat
evocala remeavit? Tune eam tanquam ex hospitii
habitatione depulsam, et rursum inter hospitium unde
absentaverat restitutam vides; et localem non esse
contendis? sed quid ego hxc de corruptibili homine
ipsa nescio quz colligere se potuit crassitudo, si se-
cum aliquid corporale de illa coelesti arce non detu-
lit? Alienum, ut video, corpus ad tormentum porta-
bis. Corpus itaque esse etiam ex sua assertione reco- "
gnosce. Corpus est quod inficitur, quod maculatur,
quod quacunque ex accedenti adjectione 4 vertitur.
Hic ergo dudum primogenitus angelorum, nunc pri-
mus factus est * tenebrarum, et quasi corporeus pul-
cher ante nunc degener; dudum cclesti splendore
conspicuus, nunc tetro infernalis peccati horrore fom—
datus. Corpus inquaimn est quod habet, actione depeli
litur, quantitate circumsceribitur, qualitate mutatacme
dolore conflcitur : quz cum ita habeant, quin corp-——
reum dicunt animum ? Vide in quam profundum
crimen immergant. Jam primum cum auctor univesem
sitatis Deus omnia in numero et pondere fecisse reí"
ratur. Ergo anima a materia universe creatur: ez ze
cepta esse creditur : 4085 non est corporea, nec loc-m»
lis est, si loco non continetur, ergo ubique diffundtam,
tur : omnia intrare, implere et ubique prasens esmam
dicitur, ac sic creatori suo creatura sociaretur, »
fragilitas auctori suo non jam res Dei, sed pars Dei
vstimanda jungitur. Vide quo assertores suos ducem
alti per lapsus erroris. Equidem nobis ea qua» super;
nos sunt, invisibilia sunt ; sed omnia illa, sicut comtmm
prehensibilia, ita et corporea sunt, qui ex nihilo fec-m
omnia, quz sicut opere instituit, ita et. materia co«e
poravit, et rebus omnibus, inter quas et anima ceca
setur, sicut distribuit pondus et numerum, ita et pee
C suit qualitates. Inter hzc si forte, ut dictum e. um
asserendum aliquis putet, quod illa angelicze subt—.
tas naturz quadam contagione aeris hujus admixüc——
collecta, flammis inveniatur obnoxia, ergo in ammag
8010, prout ait, si aereum est, quod ardebit, nomm, j
illo, sed extra illum pena deszviret, sed absque «αὖ
bio non aliud est quam substantia corporis, ubi «do.
minari poterit vis doloris. Vide quo tendat imprudi em
loquar? Cum ille cujus caro non vidit corruptio -
nem, immaeulatam quidem animam possederit, sed
localem, quam utique intra se liabuit, quando affixus
est in patibulo, extra se procul dubio emisit, quando
jacuit in sepulero : quomodo non est localis, quam
caro continet, conjungit vita, mors separat ? Quod si,
ut dicis, localem uccessitatem animarum natura non
4 recepit, non desunt ergo et de regione paradisi,
illa qu: carcere clauduntur inferni ? Dic, qu:es0, si
locales non sunt, quomodo peccatores a ccetibus con-
sortiisque justorum justum illad chaos tristi inter-
jectione discriminat, ut neque hinc illuc possint ac-
eedere, neque inde huc transmeare? Jam illud ma-
nifestissimum est, quod quantitate cireumscribantur,
qu:e spatiis continentur. Si agnovisti animam loca-
lem, concede corpoream. Dic mihi anne ipsa gloriosi
anima Redemptoris nostri reliquit mundum, quando
conscendit ad ccelum ?
Ego autem ne angelos quidem locales csse dubita-
verim, quos certum nunc in coelestibus contineri,
nune per aeris vacuum ferri, nunc ad terrena di-
mitti ; quos sermo divinus ascendentes et descenden-
tes in patriarche visione describit, utique si locales
non essent et ubique essent adesse atque discedere
ascensu descensuque non possent. Ipse beatissimus
Gabriel, qui se ante Dominum astare testatur, cum
eclorum Dominum Marise infundendum visceribus
wuntiaret, cumque sub Dominice oculis genitricis
assisteret, sine dubio ccelo P erat, maria non super-
volabat, vacua atque diffusa vasti aeris non imple-
B
bat, sed illum tantum locum in quo erat, occupabat.
* Quz cum ita sint, quidquid locum occupat, corpus
est, nescio quomodo locali lege non teneatur, qui de
:leco ad locum mittitur, et velut corpus motu acces-
suque transfertur, mole descendit, mobilitate discur-
it, vadit, redit, absentat, descendit. Vel ille, credo,
localis est, nec se solum localem esse prodidit, qui
secum tertiam partem stellarum ex alto proturbatus
ebstraxit. Dic mihi si corpus non habet, in illa de-
Jectione qui deeldit? quid illi negas corporalem natu-
ram, cujus negare non audes ruinam ? Et si, ut dicis,
eorpes non habet, non ardebit ; ubi autem nisi in
corporé sentiet ignem illum, qui paratus est diabolo
et angelis ejus? Jam illud dici superfluum puto, illum
In aeris istius conversatione quamdam crassitedinem
de elementorum ooncretione traxisse. Dic mihi si
* Margar., respicit.
* Margar., Que cuim ita si ;
iwütitur, eic. iim Ha. siM, qui de loco ad locum
4 Margar., viligtur.
e^
, .
codice Margarini usque
ergo Deus.
et imperita persuasio, qui incorporeum loquitur, ef
jam incomprehensibilem confitetur : ac sic condilo
ascribit operi, quod soli competit conditori ; ac rebas
creatis communicat privilegia majestatis, et indebi-
tam creatur: potentiam usque ad factoris exteuiit
injuriam. Si bene requiramus ad quos rerum eritzs
animum referas, h:xec vel maxime diabolum erudeli-
tas ex illa beatz sedis statione devolvit, et propter
hoc angeli perdidit dignitatem, dum se Dei presu-
mit habere naturam. f Unus ergo Deus incorporea,
quia et incomprebhensibilis, et ubique diffugus ; ex
nullius enim facture corpore materiale sumpsit
exordium. Et ideo costernus Filius Patri, quia ex
nullo opere conditus, nullisque initiis eircumscribi-
tur; super emnia que figulo suo comprehensibilia
atque corporea intra mundum corpus operas est
* Àb hoe verbo quse seduuntur non sunt in excuso
ad i
lla verba in fine : Uns:
f Huc usque ms. codex habuit ea que iu vulgato
absunt.
EPISTOLAE.
846
orea majestate diffunditur. Ex ingenito geni- A Et ne spem nostram in sola fidei parte ponamus,
est, ex Patre, sed semper cum Patre his quse
rit ex nihilo, indiscreta sancti Spiritus so€ie-
»minatur. Amen. '
EPISTOLA V ^.
RMEGIENSIS GALLIARUM EPISCOPI, AD BENEDICTUM
PAULINUM b. -
jiranda mihi semper tuarum pagina litterarum
ibundantius gemiua eloquii et fidei luce pre-
dum super statu anima * cogitans , tiere
Ὁ judicia futura suspirat. Ait quodam 1uco
divinus : Recte interroganti saplentia reputa-
Quxdam enim scientie portio est, scire quod
, et ea qux ignoranter non intelligls, prudenter
sre. Primo loco inquirendum putasti; si in-
ia conclusit : Sicwt corpus sine spiritu. mortuum
est, ita εἰ fides sine operibus mortua est, sine qui-
bus inanem esse hominem dixit. Multum simi-
lium testimoniorum , studio brevitatis omittan.
Apostolus Paulus, de cujus pectore quasi de tem-
plo suo Dominus loquebatur, nunquid solam fidem
sibl judicavit ad superanda mundi mala posse com-
petere, ita dicens? Corpus meum castigo et in servi-
tutem. redigo, ne forte cum aliis predicavero, ipse
reprobus efficiar. Ecce per vitia corporis reprobus fie-
ri pertimescit ; jam probatus, per mortifera carnalium
contagia passionum, vas contumeliz fleri metuit, qui
jam vas electionis effectus est! Videamus si vit:o suze
prodigum fldes sola defendat; et baptizatus (ut dicis)
nüibus extreinz necessitatis angustiis momen- D jam perire non possit. Agnosce quomodo mala car-
poenitentia capitalis inimica persuasione men-
qui maculas longa :etate contractas subitis
inutilibus abolendas gemitibus arbitratur : quo
re confessio esse potest, satisfactio esse non
. Nam quia Deus non irridetur; ipse se decepit
yrtem multis temporibus vicit, et ad qu:ren-
iam jam Semivivus assurgit, ut tunc officiosus
'at, quando dominic:e servituti omnia corporis
ma subtrahuntur officia. Circa exsequendam
iris hominis sanitatem, non solum accipiendi
as, sed agendi exspectatur utilitas. [ta enim
i$; Si (inquit) peccator penitentiam egit pro pec-
iis (egerit, memoravit, non solum dixit, acce.
in sua, inquit, justitia quam operatus est vivit.
tis quod hujusmodi medicina, sicut ore po-
t, ita opere consummanda est ? Insultare Deo
ir qui illo lempore ad medicum noluit venire
otuiL ; et illo, tunc incipit velle, quo non potest.
itaque est, ut quam in peccandu fuit abrupta et
.ad malum mentis intentio; tanta sit in vulne-
uratione devotio. Secundo quxesisti loco, d utrum
roficiat ad salutem unice scientia Trinitatis,
us divinis non solum credendi ratio requiritur,
acendi. Fides ergo nuda meritis, inan's et vacua
ieut Apostolus dicit : Quid prodest si fidem quis
W habere, opera autem non habeat ? Nunquid
, servare eum ? Sequitur enim : Fides si non /ia-
pera, mortua est in semetipsa, Sed dicit quis, Tu
habes εἰ ego opera habeo ; ostende mihi fidem
Wine operibus, et ego ostendam tibi ex operibus
sueam ! Secundum hiec, sufficere per se solam
litatem non probatur. Nam dum scire et cre-
Uam diabolus invenitur; sicut idem Apostolus
Tu credis quod unus est. Deus, bene[acis, nam
ROnes credunt et contremiscunt : vis autem scire,
9 inanis, quod fides sine operibus mortua est?
&m vater noster nonne ez operibus justificatus esi?
8.0 epistola apud Canisium notatur XVII.
àc epistola et sequentia qua subjiciuntur Fau-
uscula taute legenda, ut pote opera rejecta et
Ma a Romana Ecclesia. Cum judicio lege quz
austus disserit: nam etsi extrema uecessitate -
—4anea vera poenitentia difficile babeatur, ve-
nalia, alienum a Deo faciant obscenarum mancipium
voluptatum. Ad Galatas ait Apostolus : Manifesta
sunt opera. carnis; qu& sunt, fornicatio, immunditia,
luxuria, homicidium, ebrietates, comessationes, el his
similia ; qui talia faciunt, regnum Dei non consequentur.
ltem ad Ephesios : Omnis fornicator, aut immundus,
aut avarus (quod est idolorum servilus) nun habebit he-
reditatem in regno Christi et Dei. Sine dubio exclusus
aregno, inferno et morti est mancipandus ; multos
autem baptizatos, salva fide diversis generibus in
velernum perire manifestum est. Arguil sermo divi-
nus non transgressores fidei, non baptismi violatores,
sed eos qui misericordes esse neglexerint, dicens ju-
dicari sine misericordia eum qui non fecit misericordiam.
Et iterum : Esurivi, et non dedistis mihi manducare ;
sitivi el non dedistis mihi vibere; hospes eram, et non
collegistis me ; nudus, el non operuistis me. Si hic sinistri
gregis numerus donum baptismatis ignorasset, infide-
litatem eis et impietatem primitus objecisset ; sed,
baptizatos licet, ab operibus tainen bonis vacuus,
morti deputat et flaminis perennibus derelinquit, et se-
veritatem sententizeita concludit : Discedite, inquit, ma-
ledicii, a me in ignem eternum, qui paratus est diubolo
et angelis ejus ; et rursum : Triticum congregavit in hor-
reum suum, paleas autem combussit igne inexstinguibili.
Similiter (inquam) ibunt in vitam clernam, illi vero in
supplicium clernum. Inter haec videat quisque ne
mendacem arguat Deum de pollicitatione przmii , qui
dubitat de :ternitate supplicii. Non ita est; nam qui
novit pupire peccata. Tria itaque hac capitalia; sa-
crilegium, adulterium, homicidium ; nisi hic perfe-
ci penitentia fuerint ekpiata remediis, perennibus
illi concremabuntur incendiis. Hos itaque imuniseri-
cordes, a fide et baptismo non legis declinasse, sed
perpetuam mortem divina cognoscis auctoritate me-
ruisse. Et hoc etiam animum tuum provida in futurum
cura sollicitat; utrum anima exulz corpore, sentien-
ram tames et legitimam interdum posse tunc con-
tingere nullus unquam orthodoxus dubitavit. Vide
Dominic. Soto 4 sent., dist. 19, q. 2, art. 6.
c Alias rogitat ei timore.
ἃ Alias, uirum sola su
late scienlia..... Fides
iat ad salutem fides ea uni-
noa projecit, ed.seléem.
847
S. FAUSTI RHEGIENSIS .
84S
di et intelligendi vigorem affectumque non exuant. A quid illud sit quod cum uterque hiomo (id est anima
Jnterrogemus divitem illum ex Evangelio non in ter-
- ris aureis, ut. poetarum deliramenta asserunt, ober-
rantem ; sed in inferni carcere, ex illorum numero
" qui inclusi poenam | exspectant, inter flammas con-
Scienti:e ante diem judicii constitutum, pro fratrum,
qui adhuc in hoc mundo erant, emendatione sollici-
tum, colloqui cum Abraham, per interjectum cliaos
vastissimum sedulam obsecrationem miscentem, et
vivaci germanorum recordatione pulsatum, ita pro
viventibus supplicasse : ftogo te, inquam, pater Abra-
ham, ut mittas Lazarum in domum patris mei; habeo
enim quinque fratres, ut. testificelur illis, ne el ἐρεῖ ve-
niani in hunc locum tormentorum, eL si qui ex murtuis
ierit ad eos, penitentiam agent (Luc. xvi). Ecce in in-
ferni angustia damnatus, nullum jam de se remedium
habens, tamen antiquum in fratres servat affectum ;
el dum damnatus pro peccatoribus rogat, magnam in-
ter paradisi nemora respiraniibus justis, pro carorum
suorum commodis curam esse demonstrat. Quod au-
tem requiris : quid mali post finem aut detur aut
adimatur iniquis, de quibus legimus, Desiderium
peccatorum peribit. ^ Terrenorum cupiditate bonorum
el ambitione subimnota, solum reddenda rationis pon-
dus, et metus intolerandi examinis ; nec auferentur
sensus, sed cogitationem alterius seculi magis expe-
diti alacrisque reddent. Quod autem de ipsa anima,
utrum corporea an incorporea sit postulas edoceri.
Kaque quod temporibus non includitur nec locorum
terminis coercetur (quod soli Deo competit) hoc tan-
eximius diserte cuidam sciscilanti ubi esset Deus,
respondit ita : Deus non alicubi est, quod alicubi est,
continetur Joco, quod continetur loco corpus est, Quae
cum ita sint, omnis caro corpus, non omne corpus
est caro. Et quia non solum anima, sed etiam ange-
lorum invisibilis coelestisque substantia, sicut locali-
bus spatiis continetur, ita auctore suo corporeà esse
b et comprehensibilis approbatur. Quid est enim nisi
corporeum, quod de supernis sedibus perturbatum
loco cessit? quid est quod sensit ruinam? quid est
quod zxterna flamma obnoxium praeparatur ad poe-
! nam ? Sed et ipse beatus Lazarus post linguas famu-
lantium canum susceptus manibus angelorum, de
quo legimus, Factum est ut moreretur mendicus. et
portaretur αὖ angelis in. sinum. Abrahe : corpoream
esse docuit animam suam, dum in sinum Abrahae
(id est, in remotum beatumque secretum) angelicis
infertur obsequiis. De anima autem sua sanctus pro-
pheta pronuntiat, educ de carcere animam meam, id
est, de hospitii corporalis angustiis. Ideo factura
ejus, qux vel peccatorum jaculis vulneratur, vel us-
que ad divine imaginis decus per qualitates mutata
provehetur, absque dubio, et Deo et angelis a quibus
comprehendi et transferri potest, corporea esse evi-
denter ostendetur. Requirendum est autem inter ista
.8 Cave ista omnia qux hoc loco affert Faustus : ab-
.surda illa prorsus et erronea cum ostendere nititur
'aninias humanas essa corporeas.
et corpus) adliuc in paradisi regione diabolo persus-
dente deliquerit, sola caro per;conditionem mortis
mulctam 1ransgressionis exceperit, et circa unius
poenam, remanserit culpa communis. Sciendum cr-
go est quod ideo mors ad animam non pervenetil,
quia in ea Dominus imaginem suam et similitudinem
collocavit. Nam sicut Deus immortalis, misericors,
justus et patiens est, ita harum dona virtutum in [s
ciem nostram interiorem iufudit : ut quanto quisque
magis justus et magis misericors exstitisset, tawv
magis divinz participationis munere przditus in &*
teriore homine appareret habitare Christum per
dem. interrogas etiam cur anima cum carne gs
aliquid pro corporali errore commune sit, sicut. «mm
B ginale peccatum , pro unitate corporalis hospi
utrumque complectitur par, modo uterque in pec—
torum societate constringatur. Ita enim in crimiasmm
participatione una causa est, sicut in virtutum rers
neratione par gloria est. Nunquam euim exteriommm
baratrum luxuri:x caderet, nisi ei consensum praem
ret interior. Nos ipsos interrogemus, et inter nos
teriinus agnoscere, quod mens dominica exercet 3E
perium, et caro subjecia famulatum ; hxc exhi di
ministerium, illa consilium : obedientia a servitia,
cessaret, nisi voluntas a jubente procederet. Simi Zex
necesse est conditionem in damnatione cognosc aar,
qui contra simul in retributione gaudebunt. Dicis ay.
huc, qux est immortalis, quomodo pro mortalibu
. vitiis torqueatur. Morialia quidem mala sunt, se/
tuto incorporeum esse cognosce. Sicut unus doctor C
immortalis erit crueiatus malorum, et delictorum
cruciatus, vitiis deficientibus, permanebunt. Meliorem
materiam ita inferior traditura judicio est, sicul
conflari aurum plumbi compellit admixtio. llomo
ergo pro mortalibus malis moriturus est Deo, εἰ vi-
cturus inferno : hzc erit illius mors, ut mori ei ia
dolore non liceat. EXtendis in hoc quoque sollicit-
dinem tuam, utrum anima et spiritus idem sint, su
quomodo segregentur ? Duas tantum in homine, sii-
mie et corporis uoverimus esse substantias ; spirits
autem nunc naturalis probatur, nunc accedens ἰδτέ-
nitur, aliquando virtute intelligitur appetitus el spiri"
talis affectus. Iloc genere, unus atque idem bom»
nunc carnalis, nunc etiam et spiritalis est. Carnale
sunt de quibus ait Dominus : Non permanebit spiritui
meus in hominibus istis, quia caro sunt (Gen. wu); εἰ
Apostolus : Qui autem in carne sunt, Deo placere sot
possunt (Rom. vir, 8). Carnalis est qui ventri et [8
turi, et edendi et bibendi nimietate deservit, εἰ vita
bonum in gulze ingluvie et vorac.tate constiteil,
quando manducandi et bibendi nimietate vitam coB-
putat, quando ei ventris dominatur ingluvies. At τοῖο
animalis efficitur, quando adhuc purum Deum cogi
tans, secundum animani &xculari prudentia ad aliqu
rum rerum scientiam permovelur, quando invest-
gandis rerum latentium causis, aut philosophis de
Ὁ Adversus hanc sententiam scripsit Claudianu
Mamertus Viennensis presbyter, lib. iu de Sta
anima.
— -—
EPISTOLAE.
83)
ue studiis; unde el Apostolus dicit : Animalis A aliquibus ejus integritas el dignitas non periret,
non percipit que sunt spiritus Dei (1 Cor. n, 14).
ualis esse incipit quando honesta et spiritualia
piseit, quando ad divini timoris cultum, vigo--
dis ascendit, quando ad se spiritum per mun-
) corporis et per custodiam castitatis invitat, ut
ι illud Apostoli dici possit, Vos estis templum
spiritus Dei habitat in vobis(11 Cor. xvi). Qum
i non insita per naturam, sed ita sunt adjun-
r gratiam ut separari possint desidia interce-
per culpam, Unde idem Apostolus dicit *: Qui
. templum | Dei violaverit, disperdet eum Deus
᾿ πι, 17). Ecce per fidem non solum baptizatus,
| Dei templum esse videtur, et tamen per diver-
ritiá, Dei severitate disperdetur. Hoc loco per-
Grave crimen est, quod h*reticus accipere noluit,
non minus illud grave, quod Christianus accipit et
perdit: Nam et ille qui fiducia baptismi, nuptiale
convivium, sacri concilii temerator irruperat, nitore
puritatis amisso; de illustri justorum conventu ex-
pellitur, et in exteriores tenebras perturbatur. Nam
credendus est niveum sancte generationis possidere
candorem, qui inler incestos, veneficos et cruentos,
vel przecipitio aut suspendio vitam przcidens, in par-,
tem transiit. impiorum. Legimus inexstinguibiles
flammas factis capitalibus praparatas, hominem vero
in malis suis viventem , solo baptismate salvatum
esse non legimus. Periculosa sibi, quod coelesti
Scriptura non legitur, inimica securitas pollicetur,
is vocabulum, zternum perdite anime nove- B multo periculosior illa non credere qu:e veritas eom-
esse interitum. In baptizatorum numero absque
itione censentur, et membra Christi esse dicmn-
t vide quomodo perditis comparantur, quomo-
jenerositate filiorum, flagitio operante degene-
dicente Apostolo : Tollam ergo membra Christi,
iam membra meretricis (4 Cor. xvii)? Et |i illi
e manifestissimc dona secunde nativitatis ac-
int, qui etiam charismatum diversitate pollebant,
ibus Domjinus in Evangelio dicit : Multi dicent
1 illa die, Domine, Domine, nonne in nomine tuo,
etavimtus, el in nomine tuo demonia ejecimus, et
eine (uo virtutes mullas fecimus? Et tunc dicet illis,
non movi vos, discedite a me, qui operamini ini-
"m (Matth. vui, 22). Quis abdicatos non intelli-
salute, qui a conspectu Patris jubentur abscede- C tionibus imponamus, et intoleranda incendia nunc .
| Sortem eos sua mors indubitanter accipiet,
rita qu: Christus est ignorabit. Baptizatos per-
i tradi pro iniquitatibus suis dubitas; cum ba-
| ipsum per multa scelera perire cognoscas?
autem, sicut pagina continet, sermo tuus de
eta mutuatus ignem anim: simplicis zstima-
8 80la hoc divinitatis substantia dicere convenit,
hil appositum, nihil a superiore collatum, nihil
i£ adjunctum. Justus. pariter ct justitia vivens
à, sapiens atque sapienlia est virtus et origo
um. In principalibus enim bonis suis, hoc est
uod possidet. Homo vero duplex intelligi po-
[οἱ vivens et justus et sapiens dici potest : vita
ι et justitia dici non potest, quia ita his indui-
t aliquoties exuatur. Quod homini datum est,
nsitum est. Homo (verbi gratja) deauratus est,
aurum est, in quo lioc est potentia et gloria
satura. Nam quod subtiliter indicasti, si omnia
ws dominus Marinus interminatur, excipiunt
ores, quid magis impii mereantur ignoro ! Ha-
iub perennibus malis, et supplicia gradus suos,
avibus obnoxius peccatis, infinitis (licet ta-
teunque tolerandis), impius vero , inauditis cru-
15 torquetur. Tunc autem baptismi * gratiam
i$, nec posset morte aliquem vindicare, nisi in
l., Gratia ab eterna morte possit hominem vim-
si in aliquibus, etc.
l, contritionibus. Ex ignium aeternorum cogi-
minatur. Aliqua (ut dicitis) beatissimus vir Marinus
cum interminatione disseruit; sed sicut illud quod
promisit Dominus diligentibus se, etiam testiinonio
Apostoli pro rei magnitudine in cor hominis non a$8- .
cendit, ita futurorum immensitas cruciatuum anpgu-
stias humanx mentis excedet, quae mala momeutanea
poenitentie umbra non removet, qux fidem sine
operibus non repellet, quibus terminum seculorum
labentium cursus in flammis inexstinguibilibus sta-
tuere non valebit, inter quos inexhaustos vapores
larde se anima corporca et sentiet οἱ videbit. Et ideo,
justis, castis et piis operibus diem ultimum przcur-
ramus : et hic timendo ea quz illic timere nihil pro-
derit, nos declinemus. Hic finem infinitis ^ conten-
salubriter cogitando, ex ipsis ignibus :eterna nobis
refrigeria comparemus. ͵ .
5 Certus autem sum de fide vestra, quod falerati
composito nitore sermonis acceptiora vobis erunt sa-
lutifera sincerz testimonia veritatis. Filium meum
Eminentlum, dulce decus nostrum, paterno sospita-
mus affectu. Domitius noster admirandam mihi ma-
gnificentiam suam przxsentibus repleat bonis et di-
gnum freddat :eternis.
EPISTOLA Y.
FAUSTI RHEGIENSIS GALL!'ARUM EPISCOPI DE POENITENTIA '
AD FELICEM PP. ET PATRITIUM.
Domino piissimo et specialibus officiis excolendo,
ut confido, in :xternum fratri et per omnia domino
D Feici Faustus.
Magnum pietatis et fidei testimonium, quod per
tantarum vasta intervalla regionum, et per tot re-
rum interjecta discrimina, ad nos usque latitudinem
vestra charitatis extenditis. In hac relegatione nostra,
artifex Dei nostri misericordia, gemina exercet offi-
cia, nostram excutit paterna sedulitate rubiginem,
et vestram circa nos dilucidat (idem, vestramque ap-
probat pietatem. Nos elimat benigna solertia, vos
producit, nos ceangustat salubriter, vos dilatat.. Nos .
arguimur vos proficitis. detrimenta nostra in vestra
tatione preparata sibi alterna refrigeria.
c Hoc in hactenus excusis non habentur, sed nunc
ex ms. Henrici Canisii accesserunt.
—-c
. .
851 .
5. FAUSTI RHEGIENSIS
85
trahseunt commoda. Cum feneratores nostri sitis, in- A producatur, et sicot dixit Apostolus, de percato ea.
cipl!is nostri esse debitores, siquidem causa vestrae
devolionis et mercedis vestrze materia sum. Opera
vesíra, de nobis capiunt lucrum merita vestra, de
flagellis nostris mutuantur augmentum. Vestre sol-
licitudinis, ad nos affectus ad Deum, pervenit fructus:
ac sic duplici modo, et de nostra castigatione, et de
vestra retributione, divinis beneficiis obligamur. Pe-
ne autem mihi respondendi silentium perfectio ve-
str: consolationis indixerat. Nam: ipsa sollicitudo :
interrogandi videtur forma vivendi, quam quotidie de
domini mei patris vestri S. episcopi * Leonii effica- .
cibus doctrinis et presentibus documentis sufficien-
ter aitrahitis; non autem miror si et meum (quam-
libet ex superfluo) requiritis institutum, cujus circa
boremus damnare peccatnm. Alterum abstinentia
genus est multo sublimius multoque pretiosius , mo»
tus animi regere; irrationabiles perturbationes et
cogitationum inter se colluctantium rebelles tumultus
mentis imperio subjugare; malitia virus, tanquam
funestum aliquod maleficium, de penetralibus cordis
exspuere , et animam contra diversarum fluctus ten-
tationum, constantix: moderamine gubernare, et con
tra passiones occultas velut contra domesticos imi-
micos, rixam quamdam irascentis fidei auctoritste
conserere, inanes curas longe repellere, et a noxiis
colloquiis ac desideriis quibus diabolus pascitue
abstinere; et per mansuetudinem , patientia, tràme-
quillitatem Dei in vultu exteriore excolere virumm
vos singularem nostis affectum. Creditis, in adju- B spiritualia et divina cogitantem , ut tristitia nom
torium fidei vestre, magisterium meum tam perfe-
ctum esse quam votum est; sed, licet sermo meus
(quem lentiorem etiam prxsens reddit infirmitas)
vestro sufficere vix possit ardori, tamen paucis con-
versationem vestram non tam instruam, quam revol-
vam. Magnam sollicitis perhibet evitationem agnitio
peccati, metus judicii, terror ignis :terni. ltaque
ad immolanda orationum sacrificia, amica sunt fruen-
tibus nocturna silentia, quibus, usque ad horam
tertiam lectio moderata succedat, ut exercitium spi-
ritale non desinat desiderare, et semper possit auge-
ri. Utinam provideat Dominus vel duo fida solatia,
cum quibus diurnas et nocturnas exigas functiones,
et vel biduo in septimana salutantium frueris officiis.
frangat, letitia non resolvat, stabilitum in timores
Dei pectus ostendat magnanimitatis qualitas, ui
nobis coaptari possit libelli illias insigne principium,
Erat vir unus abstinens se ab omni re mala (Job. 1).
Vir, inquit, unus; hoc est semper idem : quia nihili
erat in eo dubium, nihil duplex, nibil accidens, nihil
variu vel diversum, sed eum in statu virtutunm
suarum, xquali ordine permanentem , tempora nom
mutabant, nec eum (ut maximis fluctibus mos est) in.
alternas partes diversa ventorum flabra versabant.
Ita et sollicitus Dei famulus, inconcussa fidei molc-«m
fundatus, in hoc tantum (Christo in se operante
mutetur, ut novis semper virtutibus induatur. Antemm
omnia, in quantum Deo adjuvante possumus, illas inmmm
Ardua sunt quz pro interrogantis fervore colloqui- C nobis quinque sensuum expugnemus illecebras am
mur; sed. ille laborantium benignus adjutor, tam leve
tibi faciat jugum suum, quam jucundum erit prz-
mium suum. Igitur si trepida parum amplius rudi-
menta permittunt , alternis hiemales dies jejuniis
transigantuf : qua sicut moderari convenit, ita ne-
cesse est duplicari : duplicari, inquam; duo enim
sunt abstinentiz genera : Unum est, incontinentiz
appetitum, a cibo et potu et a diversis carnalium
$uavitatum illecebris coercere, et vomere crucis ter-
ram subjecti exterioris edomare, et necessitati po-
tius quam voluptsti temperata moderatione servire,
paulum δὶ permittat infirmitas, vel alternis diebus
donec vis longe consuetudinis sensim disuescatur
accipere. De usu vero indumentorum, paulatim se
gravitas ad inferiora submittat, ne ipsa novitas subi-
18 mediocritatis offendat. Observandum est etiam, ne
elatio de nimia humilitate generetur, et vitium de
virtuté nascatur; qua tamem facile superabitur, si.
confusibilis illa praterite conversationis historia an- ᾿
te oculos adducatur, et rea comscientia trepidis sensi-
bus prssentetur. lta flet, ut dum per recordationem
preeteritorum malorum a diabolo ingesta preesumptio
castigatur, dumque jaetantia validis culparum ar-
mis victa propellitur : crimina qua gener&verant
mortem, militare incipiant ad salutem, inque reme-
dium delicia proficiant, et mediciaa de vulneribus
PR 5 Al., Leontii.
Quidquid enim pulchrescit visu, quidquid Jenocinatu- aum
odoratu, quidquid mollescit attractu, quidquid dul MF.
cescit gustu, quidquid blanditur auditu, h»c omni si .
si his abutamur, intentionem de spiritalibus ad terum -
rena devolvunt. Et ideo sicut pater fidei Abraban-amrm
quinque illos reges, in trecentis decem et octo«em-m
mysterio intra litteram latente, devicit : ita ct nC am
contra nos principales vitiorum duces, in Jesu nomirzmme 1
et crucis signo (hoc enim utraque Γᾶ 5 exprimunmr aum
dimicemus, ut audire mereamur a Domino : Vincexsvums—
dabo coronam vite, et qui vicerit non ledetur a moremm--r
secunda (Apoc. n, 11), et quia regnum celerum vi- ——ü
patitur, et violenti diripiunt illud (Matth. xi, 19). Vimg- Jm
enim sibi factura est aniina, ut. carnales affectionum eg
spiritui subdat, ut erucem deliciis praeferat, ut viggs
lias somnis dulcibus anteponsat, ut adversarium — 74
membris suis vincat, ut ex alio alter effectus homo
ad illam Domiai preceptionem idoneus inveniatur :
Si quis, inquit, vult post me venire, abneget aeipeun
sibi (Matth. xvi, 24). Si quis ex iracundo petieu
efficietur, continens cx luxuriogo, placidus ex cruealo,
benignus ex invido, largos ex cupide, toties nes ue-
gamus, quoties nos ad meliora convertimus. Et ideo,
ut ad hoc assurgamus. quod esse debemus, prie;
studeamus odisse quod fuimus. Oportet ut hic prius
mutetur ad vitam, qui illic mutari optat ad. gloriam,
b Alias, exprimil,
EPISTOLAE. !
À fano ausu disputare non timuit beatam Maii:m tan-
KPISTOLA Vl.
IM FAUSTI RHEGIENSIS GALLIARUM EPISCOPI CONTRA
NESTORII AD €. DIACONUM.
ano sancto et in Christo devinctissimo fratri
0 diacono Faustus.
ioratus officio tuo, honoratus judicio, provoca-
ectu; loquar tecum in humilitate sincera , in
ite benevola , in caritate non ficta, in verbo
lie. Et licet mihi tacendi causam indicere po-
, dum benigno ac nimis credulo animo tantum
mibi quautum tibi peritia et eruditionis in-
j tamen per interrogandi sollicitudinem, im-
& mihi respondendi necessitatem, qua cum.
l& non sine trepidatione, mihi sstimo . collo-
AID ; quia de rebus tam profundis, et meas ac
tum matreu fuisse hominis, non etiam Dei ; et ideo,
pro hoc, éatholice per omnem mundum Ecclesia
districtione damnatus est. Non debet (inquit) suscipi,
ut homo mater Dei sit! sed ubi est illud propheticum
vel evangelicum : ἔδεε virgo concipiet et pariet filium,
et vocabuni nomen ejus Emmanuel, quod estinterpreia-
tum, nobiscum Deus (Esai. vn, 14)? Et iterum in
Evangelio : quod nascetur ex te sanclum, vocabitur
Filius Dei (Math. 1, 25). Ubi etiam illud est quod
suscepta per omnes insulas et Ecclesia$ , Patrum
signat auctoritag contra Nestorium loquens : Male-
dictus, inquit, qui Filium Dei Deum verum de Maria
non nuper natum pro nostra salute non confitetur ?
Secutum est ut diceres Dei et hominis unam esse
res excedentibus, non minus periculi est ΓΘ- B naturam, hoc modo; unam Dei esse substantiam.
ere quam incondito stylo ingentia sacramenta
itere : etideo carum meum, in his quz nimis
e protulit, tacendo magis castigare debuissem.
ize autem rei consultatione, in qua longe viam
B reliquisti , aliquos expertx scientie viros,
ione atque :etate seniores, quibus credere faci-
γ08518, interrogare debueras, secundum illud
eticum : Interroga patrem tuum, et. indicabit
seniores tuos, et dicent tibi ἡ (Deut. xxxn, 7).
θ in his quz? agimus vel qux dicimus, atque ad
Bum scriptis mandare presumimus, íruciuin
Mumque operis exspectare debemus. In hac
| seripturula quam ad me dirigere dignatus es,
loquentia, non scientia, non ratio, non zditi-
aliqua ordinati aut compuncti sermonis apparet ;
'stimonia confusissime pro memoriae facilitate
&ta temeritatem incauti cordis accusant, Novit
nus quia stupefactus pra studio tua salutis haec
juor : sic et te interrogasse, et me respondisse,
num commune proficiat. In scriptis sancti pon-
Augustini, etiamsi quid putatur apud doctissi-
viros esse suspectum, ex his qux damnanda
isti, nihil noveris reprehensum; sed f(idei sen-
maxime de duabus substantiis vel naturis Dei
ninis Domini ac Redemptoris nostri, scito apud
jJicam, non solum Patrum auctoritate susceptum,
tiam apostolicis oraculis consecratum. Proinde
m hoc quod more prophetico ad te factum di-
üt eertum est, non Dei spiritu, et apud Deum et
Recte dixeras si de sola Trinitate dixisses, ubi una
atque eadem est, eub trium personarum distinetione,
natura. Cseterum cum ad hominis assumpti incarna-
tionem venitur : sicut hominis et Dei unam confite-
mur esse personam : ita duplicem scimus esse sub-
stantiam. Qui autem unius nature asserit Deum
redemptorem ; aut hominem in Divinitate, aut Deum
negavit in corpore; cum redemptio nosira non ex
alterutro, sed ex utroque perfecta sit. Hoc autem
loco unum sine alio erroris periculo nosirz fidei
solius 5 nostri esse naturam. Ergo in substantia
majestatis suz, divinitas erucifixa est ! Si unam Dei
solius naturam dicis; in substantia sua, majestas
mortua vel sepulta est! Qua ormnia Deus non in se,
C sed in natura suscepti hominis excepit. Nihil enim
Deus 4 sensit cum patientis sensu , sed sensit cum
patientis effectu; nihil sensit pro diversitate sub-
stantis , sed sensit pro unitate persone. Unitate
conjunxit, et consequenter adjecit; nos unum eum-
demque verum hominem et verum Deum intelligi-
mus : et iteravit , nos verum Deum et verum homi-
nem nullo modo ambigimus confitendum. Accipe
etiam in hymno S. antistitis et confessoris Ambrosii,
quem in natali dominico catholica per omnes Italic
et Gallis regiones persultat Ecclesia : Procede de
thalamo tuo gemine gigas substantie. Refuge ergo
inter hec, sancte frater, alterutre partis errorem:
si tantum Dei naturam dixeris, imposuisti Deo cone
ditionem passionis et mortis; si vero tantum homi-
homines valde damnabile est , nisi prior ipse D nis naturam dixeris, subtraxisti Deo gloriam redem .
veris. Ergout aliis pretermissis hunc duplicem
em εἰ de heresi natum et in pericula h:resis
ahentem , brevi (quantum absens possum) ser-
| eoustringam , cum sancte sinceritati tua,
)yrum (non qualis ego sum) necessaria esset
entia magistrorum : primo loco ignoranter et
periculose, non dicam, scribitur ; sed, cogitatur,
pi non debere ut homo mater Dei sit : quod de
brian» heresis impietate descendit; qui pro-
Alias, Gregorio et Graco.
Alias additur, sed absque dubio qui vel qualem-
ue requirit ducem , declinare oportet errorem.
de, etc.
ptionis, subtraxisti auctori potentiam Reparatoris.
Audi quomodo sacra eloquia per unam personam
explicant utramque substantiam. Juxta divinam na-
turam loquitur: Ego et Pater unum sumus (Joan. x,
30); secundum humanam naturam confitetur quia
Pater major me est; juxta coelestem naturam pro-
nuntiat : Omnia que Pater habet mea sunt ; juxta ter-
renz naturse infirmitatem dicit: Filius autem hominis
non habet ubi caput reclinet. Quasi homo indicabat,
c Alias, solius Dei nostri.
d Ms., sensit patientis sensu, seed sensit compatientls
affectu.
DAE
——- !
855 S. FAUSTI RHEGIENSIS 856
Tristis est amma sea. usque ad mortem ; quasi Deus A Datus ergo ex Divinitate, natus ex Virgine, natus qui
contestabatur, Potestatem habeo ponendi eam, et po-
testatem habeo iterum. sumendi eam (Joan. x, 18).
Secundum carnis naturam in cruce pendebat, secun-
dum divinitatis substantiam paradisum et regnum
coeleste donabat. fioc Ariani obscurato corde, peni-
tus non videntes, quia przesumptio et elatio suffundit
mentis intuitum, ad Deum, qux erant hominis retu-
lerunt, credentes quod minor loqueretur divinitas,
ubi sola hominis demonstrabatur infirmitas. Nullam
ponentes inter celestia et terrena rationem, dum
naturas in Deo et homine duas recipare nolunt, Dei
substantiam diviserunt ; et dum ad sola bominis
verba respiciunt, Deum qui glorie plenitudo est,
intellectus lumine perdiderunt. Ac sic, qui Deum
sentiret occasum, datus qui nesciret exórdium. Natus
qui et matre esset junior; datus et quo nec pater
esset antiquior : natus qui moreretur;. datus per
quem vita renasceretur. Illic dominatur, hic humilia-
tur ; sibi regnat, et mihi militat. Pareulus natus est
nobis, filius datus est nobis : et facius est principatus
super humerum ejus. Manifestum hominem demonstrat
humerus ; latentem Deum loquitur principatus. Agno-
sce duplicem sub persons unitate substantiam. De
nostro est quod apprehendit, desuo est quod donavit,
de nostro habuit unde caderet , de suo unde consur
geret. De nostro habuit unde pro nobis solveret; de
suo unde penitus in nullo debitor appareret. De no-
stro unde crucifigeretur, de suo unde glorificaretur.
Filium hominis credendum denegat, Nestorii impie- B De nostro dedit peccati hostiam, de suo, indulgentias
tate maculatur : qui duas substantias in Redemptore
non credit, Arii laqueo deceptus involvitur. Nos
vero, mi frater carissime, in Christum Deum, ita
perfecta et inseparabili distinctione eredamus, ut
Dei et hominis simplicem personam et duplicem
noverimus esse substantiam. Sicut anima et corpus
hominem facit, ita divinitas et humanitas unus est
Christus. Tu autem quod gemino errore praeventus
&cribendum putasti, sub duarum naturarum conventu
suscipi non debere, ut Deus, pater hominis sit, ut
homo, mater Dei sit: nos, unam Dei hominisque
personam fiducialiter et salubriter asserentes in eo
qui erat in principio, et qui sub redemptionis nostra
tempore factus est iif similitudinem carnis peccati,
id est, in veritate hominis, et similitudine peccatoris :
nos (inquam) ita Deum patrem hominis sub personz
unitate testamur, sicut sub ejusdem unitatis amplexu,
Matrem Dei hominem confitemur, juxta symboli
auctoritatem (ut alia prztermittam), quia dicimus :
Credo et in Filium Dei Jesum Christum , qui con-
ceptus est'de Spiritu sancto, natus ex Maria Virgine.
Qui si talis error est, in Domino Salvatore unam et
simplicem credidisse substantiam, qualis error est,
duplicem asseruisse personam? Nam si in societate
carnis assumpt , formam famuli Deus induit, du:e
substantixz non fuerunt. Ergo in homine Deus non
fuit, et separata, a Deo persona hominis fuit: ac si
sub tali sensu videbis subito quartam nescio unde
accrevisse personam ; et in hunc intellectum pravi-
tatis consequentia przcipitaberis, ut jam non Trini-
talem necesse sit confiteri. Audi potius quemadmo-
dum S. Esaias, distincto ordine conjunctoque discri-
mine, Domini nostri ac Redemptoris nativitatem
disponat : Parvulus (inqnit) natus est nobis, filius
dalus est nobis (1sai. 1x, 6). Accipe Filium Dei in
extrema parte szculorum , ex innupta matre, natura
ignorante et fide maritante progenitum , superve-
niente in virginem sancto Spiritu, hominem Deo
mirabiliter impletum, et Deum in hominem miseri-
corditer commutatum ; nec exinanisse glori: magni-
tudinem, sed per susceptam servi: conditionem, Do-
mini ostendisse pietatem. Parvulus natus est nobis,
filius datus est nobis! Natus est nobis qui sibi erat.
tribuit gratiam. De nostro itaque humiliatio, de suo
esse probatur ascensio. De nostro obtulit sacrificium,
de suo contulit premium. Duarum ergo neturarum
capax, homo infirmitatibus agnoscitur, Deus virtuti-
bus approbatur. Piget sermonem tam manifestze rei
assertione producere. Scio quod hzc ipsa breviter
strictimque commemorata, temere committo vel meis —
- epistolis vel sensibus tuis. Sed dum te ad interroga-
tionis salubritatem sollicita humilitate submittis ,
multum mihi de erroris hujus remedio polliceris.
Revoca, quaeso, ab hoc discrimine pedem tuum, prius-
quam in profundum irrevocabile elationis torrente
rapiaris : et rectum animi sensum qui multze elationis
pondus non sustinet, nec novit thesaurum scientize
dispensare, magis laboris occupatione castiga. Tem-
pera immoderatum abstinentie rigorem, qui etiam
menti generat infirmitatem; quem puto inde nasci,
unde scribendi praesumptionem. Regredere ad viam
regiam, nutricem elationis refuge sollicitudinem ; et
quia legimus: Manducare mel multum, non est bonum
(Prov. τι, 5) (magis enim inflat parum fundatum sen-
sum scientia, quam :edificat), ita cave nimiam lectio-
nem, ut cordi parum capaci, tanquam sumpti immode-
ratius vini periculosam noveris ebrietatem. Nunquam
cogitationibus tuis credas, sed magis imitanda legas
quam legenda conscribas ; et in mente tualoquaris ad —4
Dominum, In cordemeoabscondieloquia tua, ut nonpec- —
cem libi (Psal. xvin). Et si evadere pericula non de sm
foris ingruentia, sed intus concepta desideras, nihil SN
bi utilius scias quam ut sub alio quocunque proba-———
tissimo abbate vitam tuam munias, ac voluntateszaBe
tuas senioris legibus tradas. Et ut adversarii insidiaszase
possis superare, te scripturulam ipsam retinendam, «σ΄
imo supprimendam putavi : ne ultra in alterius alicu————
jus catholici , qui te minus diligeret, manum et con —
scientiam veniret. Ex hoc autem poteris agnoscerezz—
8ana esse intima cordis tui, si adhuc quasi liber mez—
cultorem tuum humiliter et amabiliter commonentem
sollicite et libenter audieris. Ante interrogationem
incauta videbitur fuisse persuasio, post responsionem
inexcusabilis apparebit intentio: Quod si inter hzc
aiquid mihi, qui austeris magis quam dulcibus sa-
Dari animam (uam cupio, credideris imputandum.
C
. : 5
ran [DEN **
LI
ἧ EPISTOLAE.
) osculis male blandientis proponi vulnera A nec tamen capite $u0 junior invenitur; ac si Deus
EPISTOLA VII *.
i9 plissimo et in Christo summo mihi ho-
gulariter excolendo Ruricio filio Faustus.
per quamcunque personam jucundum mihi
individuo pectore ipsius caritatis vocibus
, et sedula vos officiorum ambitione comes
ed nunc quanto opportunius, tanto avidius
nimi vestri, ministerio domestici portitoris
i; in cujus merito minus assignavit relatio
robavit agnitio. Et propterea ad fructum ve-
'evisse gratulatus sum, quod in eo vita melior
nem prima nativitatis abolevit, atque in eo
generis manumissio religionis abstersit, et in
»em Christi personam mancipii fide eman- B
et transcripsit. Quomodo autem apud ejus
d reliquorum fratrum lacteam sinceritatem
leberemus, latissimam Apostoli (Philem. 1)
aMionem, expedito digessistis alloquio, et cum
doetissima pagina minus doctus asserit. Nos
in eorum defecatis moribus admirati sumus
um mansuetudinis et humilitatis, plenitudi-
ctionis. Vincit enim largitas gratiz instituta
e. Nam etsi sub exiguo tempore intra eorum
yectora et perspicua penetralia introduxit se
eandida puritas, et prxclara simplicitas per
iivinse imaginis speculum in interioris hominis
perfulget ; divine, inquam, imaginis. lta enim
iino legimus : Purus, simplex, subtilis. Sed
iliud indicat divina illa simplicitas. Siquidem C
$ duplex incest, in spiritu et carne substantia.
od babemus, accepimus; nobis diversa virtu-
irismata adjuncta sunt; non innata. Sine dubio
ur, quod auferri potest : ut boni simus, de
s sumus bonitate mutuati. Ez illo quidem
s sed vita, sicut ille est, non sumus. Justi esse
ius, justitia esse non possumus. llle ideo sim-
uia nihil ei ex accedenti largitate collatum
Ιὶ ex se subsistit, aliunde nihil sumpsit. Deos
ens pariter et vita; bonus et bonitas ; miseri-
, misericordia ; in virtutum suarum gloria, hoc.
8, quod possidet verbo tenus homo deau?atus
eus aurum est : quod in homine gratia est, in
itura est. Et propterea, quia nihil ei extrinse-
'essit, niil ei detrahi potest. Detrimentum D
cipit, quia nescit augmentum. lpse οἱ sibi au-
Filio, quia una origo est et fontis, et fluminis.
, quà absque initio habent, communio est,
iio non est.
uia de Filio legimus : splendor est claritatis
ieut nunquam Deus sine splendore, ita Pater
am fuit sine Filii majestate. Et sicut utriusque
ia sunt nomina (nisi enim iste nasceretur, '
lle non diceretur), ita eos sine separatione
it unius paternitatis antiquitas ; ex illo est, sed
ior illo non est : sicut facies de capite nascitur,
ec epistola apud Canisium notatur V.
ucus vitiosus.
noster nec permixtus in personis propriis, nec divi-
sus, una virtus, nec potestate divisa, nee tempore.
Sicut in subsistentia triplex est, quia sibi quisque
subsistit, ita in substantia simplex, quia unus seipsum
procedere nesciens, nec posteriorem recipit, nec
priorem. Inde et nos de hac accepimus simplicitate,
si in nobis nihil sit dissonum, nihil varium, nihil
diversum, si semper idem esse probabilibus studiis
et fundatis in Christo sensibus enitamur, ut ituinuta-
biles in bono, novis tantum in diem profectibus
immutemur.
De eo autem, quod quidam provocationis amore
consuluit, salutifera et perfecta meditatio est curas
animi, partito per plures terren:x regimine rei, suble
vare ef post hzc triplici deliberatione tractare quid
melius sit locare, vel administrare. vcl distrabere
propriam portionem
Primum revera bonum esset, ut Christi famulus
Christi pauperis vias ex toto pauper studeret ince-
dere, si perfectam magni alicujus monasterii scho-
lam, vel certe insulam angelicx congregotionis mili-
tiam licerét expetere. Nam in medio s:culi institu-
tionem eremiticam profiteri, quanta magnanimit35,
tanta est difficultas.
Suis [Al., senis] vero vitiis su:xe pondus imponere,
secundum pro anim: revelatione compendium. Sed
pervidendum, si aliquis filiorum tam arduo sufficiens
esse possit obsequio. b Ne forte paterna ejus sonis .
[Al, senis] auctoritas in patrem..... Optimum est in
secundo gradu sub nokio beneflciis sdministratore
consisterc, si vel voluntas suppetat, vel facultas ne-
cessitatem annua pensionis impleverit.
Tertium est per fidelium famulorum electa solatia,
impositze procurationis officiis, sub propria ac mi-
nore sollicitudine quantitatem reservatx gubernare
substantie, et eu per viam regiam tota inediocri-
tate dirigere. Quod cum suadeo, videor vel nostram
utilitatem, vel pauperum cogitare. In quo ordine
non parum est lucri, si reservato usu, proprietas
distrahatur. Itaque breviter indicantes quid primum,
quid secundum, quidve sit tertium, electionetm judi-
cio vel possibilitati reservavimus consulentis. Quid
magis competat quod promptius possit impleri, ille
insinuare dignetur, pro cujus timore et »more conso-
latio ipsa tractatur. Dominus Deus noster beneficia
in nobis sua felici ac placita longzvitate multiplicet,
domine piissime et in Christo summo mibi honore
singulariter excolende fili.
EPISTOLA VIII «.'
Domino deviuctissimo et tota pietatis virtute sin-
gulariter excoleudo fratri Ruricio Faustus. ,
Propitia divinitate in secreto religionis congruo
et tranquillissimo in silentio constituti, in quo Do-
minus ad rubiginem longa securitate contractam
salutiferz lima castigationis admonuit. In hac, in-
. quam, qui et magna, si agnoscamus, vacatione do-
* Hc epistola apud Canisium notatur VI
859
S. FAUSTI RHEGIENSIS
nati, dum novos cives commercio caritatis acquiri- A ubi ille magnificus Helcana, qui possessio Dei inter-
mus, dum de acquisitorum salute gaudemus , inter
hxc positi bona, presenti insultamus exsilio, et
patrem nos non amisisse, sed commutasse cogno-
scimus. Nam dum fideles famuli Dei in necessitatibus
nostris bonitatem sux devotionis exercent, sine sede
propria possessores, sine possessione divites sumus.
Imo eos qui de nostra fructum accipiunt consolatione,
ditamus ; miro modo consolatores nostri de pauper-
culis negotiantur, et de egenis lucra perpetua conse-
quuntur. Ego autem hanc primam munificentiam,
Domino largiente, percepi, quod piissimus meus
Ruricius post vitze hujus jactationes ad portum reli-
gionis, proram salutis, Excelsi manu gubernante,
convertit, quod post umbras seducentium vanitatum
pretatur, vir unus mystico nuncupatur eloquio. Erat,
inquit, vir unus, hoc est, semper idem. Quia nihil in
eo apparebat dubium, nihil duplez, nihi] varium,
nihil diversum, sed cum in statu virtutum incon-
eusso ordine permanentem, accedentia in contrarium
non commovebant ; mulabilia tempora non multa-
bant; nec eum, ut magnis virtutibus moris est, ia
alternas partes levia ventorum flabra versabant. lta
et sollicitus Dei famulus vasta mole (dei fundatus,
in hce tantum, Christo in se operante, mutatur, ut
novis semper gratiis indualur. In agro pectoris plaa-
tentur utilia; noxia succidantur. Et quia militibus
suis precepit sermo divinus. Cum, inquit, ed bellum.
processeris , et inter reliquas praedas petieris virginem,
et illusiones transvolantium somniorum, mansura et B abscindes ungues et. crines ejus, et ita eam tibi conjugie
solida concupivit, et despecto tandem s:eculo infelici,
artem ejus magnam rapuit, felicitatem et lucrum sui
de mundo pereunte acquisivit, arte fideli, atque col-
labentium rerum fuga praeteriens, qua opes contem-
ptu suo contulit, quz jam usu suo conferre nihil
poterant. Unde quanta dudum alacritate saecularibus
studiis militavimus, tanta nune devotione Domino
serviamus. Et quia me austerius loqui secum pro
peccatorum curatione, pielas vestra constringit, et
illius sententix non observat invidiam, quas dicit :
Justus in principio aui est accusator (Prov. xvi, 17).
Imprimis ergo lapsus oris cordisque vitemus. Sed
quod oris diximus , si cordi studueris adhibere cu-
etodiam, ori non laborabis imponere disciplinam.
copulabis (Deut. xx1, 12) ; ita nos ad sametam, Chri-
sli timore pricineti, prudentiam s:culi, 402 sim-
plex, incorrupta, sincera, a Deo facta est, captivam
spiritali sapientie subjungamus, ac superílua ejus,
amputatis vitiis, abscindamus, et pectore casta con-
junciione sociemus.
Ánte omnia in quantum, adjuvante Deo, possu-
mus, illas in nobis debellare curemus quinque sen-
suum passiones, Quidquid enim pulchrescit visu ,
quidquid blanditur odoratu, quidquid lenocinatur
attactu, quidquid dulcescit gustu, quidquid corrumpit
auditu, hac omnia, si his abutamur, intentionem
mentis de spiritalibus ad terrena devolvent. Et ideo
sicut pater fidei (Gen. xiv, 14) quinque illos reges in
Sine difüculiate ostium. circumstantie opponere po- C treceutis deceu et octo, mysterio in...... latente -em
terit labiis suis (Ps. cxL, 5). Illud siquidem voce de-
promitur, quod prius in officina conscientie defor-
matur. lloc exterior reddit, quod dictat interior.
Mens exercet imperium ; lingua famulatum. Et pro-
pterea coelestibus edocemur colloquiis : Ex abundan-
tia cordis os loquitur (Matth. xn , 54). Quod de ser-
mone nasci videtur, prius cogitatione concipitur. Ut
eris sonus indigna non proferat, animus justa prz-
cipiat.
Et quia duo sunt jejuniorum genera, unum incon-
tinentiz appetitum a male blaodis deliciarum suavi-
tatibus coercere, utexterior et terrenus horno vomere
crucis edomitus commoda infirmitate macrescat ;
alterum abstinenti: genus est multo sublimius, multo
devicit; ita per adjutorium Domini, et per crucem 4
suam has quinque principalium vitiorum expugnare 48
studeamus illecebras. Per crucis enim signum, et per 777
gacrum Jesu nomen, apud Grecos Hera utrius sup- ——
putationis imprimitur. Quibus armis carnalia dele———
ctamenta superantes merebuntur audire : Vincenimm—
dabo coronam vite. Et: Qui vicerit non leditur amm
morte secunda (Apoc. 1). Unde ipsa facile terrenam
despicis, vel fenerantis more dispensas, dum illudf a
cogitas tempus quo exurentur peccalores sicut fe—-
num, quo :stuantes gehenna furore perpetuo, cujusz am
fumus ascendit in secula saculorum. (Apoc. vin, μαῖα
ΠῚ qui neglexerunt oblata, tali morte punientur; uem
eis mori in dolore non liceat ;: morituri vitz, ez
" pretiosius, cui nulla contradicere possit infirmitas, D morti sine fine victuri. Dum illud, inquam, tempusssam
motus animi regere, et irrationabiles perturbationes
vel colluctantium inter se cogitationum tumultus, in-
terioris judicio refrenare, et coutra impugnationes
oceultas, vel contra domesticos inimicos rixam
quamdam irascentes, fidéi auctoritate conterere, et
per benevolentiam, mansuetudinem , patientiam ,
tranquillitatem, Dei imaginem in facie interioris
excolere : cujus decus non in corporis personam,
sed in animi formam solertia factoris impressit.
Virum spiritualia et divina cogitantem tristitia non,
frangat, lxtitia non resolvat, stabilitum in timore
Dei pectus magnanimitas zqualitatis ostend.t, ut 'et
nobis coaptari possit libelli illius insigne principium,
ante oculos tuos provida in futurum mente disponissmmm
de quo legimus : Introibo in demum tuam cum helczcemmm
caustis (Ps. Lxv, 15) : id est, quando bonorum opes
rum [ructu subsarcinatus, et justitiz insignibus re * —
dimitus januam vite cum triumpho οὐ οἰ carn $5
intrabis. De quo legimus : Adorabunt eum filie Ty 77
in muneribus (Ps. xiw, 13), id est, animae Christo
de gentibus acquisit:», inunera uon de suo offerent,
cum gratiarum actione dictura : Ecce multiplicay
talentum quod dedisti. Recipe cum usura , domine,
fenus tuum. Erit enim tura quoddam dandi et acci.
piendi commercium inter hominem et Deum. 1lomo
afferet quod laboravit ; et Deus restituet quod pro.
EPISTOLAE.
misit. Quo tempore cum sanctus alter pro altero re- À visceribus evellantur, ut hic. vulnera ipsis alte me-
munerandus, corona duplici pro mutua salute deco-
randus, audire mereberis : Euge, serve bone et fidelis,
quia super pauca fuisti fidelis, super multa te consti-
[uam ; intra in gaudium Domini tui.
Tunc usum presentium in zternorum proprieta-
tem transisse miraberis, et pro datoribus tuis glo-
rilcandus, debitorem 1e ei fieri jocunda rerum
mutatione gaudebis.
᾿ Individuum filium nostrum Leontium , omnemque
domum piis illos cum majoribus pio sospitamus
officio. Dominus Deus noster beneficia in vobis sua,
felici et placita sibi longzevitate multiplicet, domine
devinctissime et sola pietatis virtute singulariter
excolende frater.
EPISTOLA IX ^.
Domino devinctissimo, honore przcipuo specialiter
excolendo, Ruricio filio Faustus.
Gratias Domino, qui id generali dispensatione
largitus est, ut inter eos quos locorum intervalla di-
scriminant, liber ac nullis conclusus absenti: legibus
animus commearet, nihilque esset tam impenetrabile,
quod mentis aspectibus non pateret ; sed per cordis
intuitum inde se invicem cari, gratia intercurrente,
eoBspicerent, ubi caritas ipsa consistit
Habet siquidem et interior noster oculos δ008,
quibus se conscienti: testis introspicil ; quibus in se
eenversus aut erubescenda, aut gaudenda conside-
ret; quibus diem ultimum pervidet ; quibus vei con-
fusibilem vel, Deo tribuente , laudabilem totius vitze
historiam, ante anim? su: faciem provida in futurum €
cogitatione disponit, et in przesentiam trepidze solli-
ciudinis tempus reddenda rationis adducit; et ea
qua paravit Déus diligentibus se (1 Cor. n, 9), in
secreta pectoris sui pagina, spe imaginante, depingit.
Quos, ut puto, ocules et ipse ad tremendi Judicis
thronum semper attollis, ut de te illud propheticum
merito dici possit : Sapientis oculi in capite ejus
(Eccl. n, 14). ^ Inde est, al co enim illic filius ma-
ter..... ditores tuos. Inde est, inquam, quod prz-
sentium rerum relinquenda subsidia, quasi avidus
fenerator ; per pretia captivorum, in sinu remune-
ratoris, seminantis more, commendas; de usu pro-
prietatem facis, et in perennes thesauros peritura
eonvertis. Inde est quod cum fidelissima Sara tua
$ub uno Christi jugo ad communem tendens coro-
nam, terrenorum despector, et ceelestium competi-
tor, 4:culi peregrinus, et Paradisi candidatus ; mundo
buic, qui jan non habet unde decipiat vel seducat,
miles Christi secretus illudis ; cum regui intermina-
bilis socia jejuniis, et orationibus, et quadant fidei
manu januam vile, pia conjuratione, pulsatis, ut
duplicem paliam de mutua salute capiatis.
Sed inter haec parum est, quidquid agitur, ut
caus» inssnabiles hic sanentur, ut inexstinguibilis
ignis hic exstinguatur, vt ineluctabiles' necessitates
hic superentur, ut hic peccatorum sagittze de anima
* Hxc epistola notatur VII apud Canisium.
b Locus vitiosus. '
dullis impressa curentur, ut hic maculz invisibileg
diluantur, ut hic :terna gaudia fidelium studiorum
labore comparentur. llic quidem vita premium
istius erit; sed oportet ut illius ista sit pretium.
Praelatis itaque obsequiis, quieso ut cum se facul-
4as opportune prxbuerit, gaudere nos de vestra so-
spitate ac proprietate faciatis. Pro filiis et diaconibus
meis uberes refero gratias. Dominam filiam meam
religionis speculum, et pietatis exemplum, debito
cultu veneratus saluto. Dominus Deus noster inagni-
ficandam mihi bonitatem vestram, et praesentibus
rep'eat bonis, et dignam reddat slernis, doraine
devinctissime οἱ honore precipuo specialiter exco-
lende fili.
EPISTOLA X ς,
Domino beatissimo et summo milii honore ante
omnes singulariter excolendo, fratri Ruricio episcopo
Faustus.
Tanta mihi de animi vestri benignitate fiducia est,
ut ex ejus fonte purissimo non jam solus haurire
contentus sim, sed alios quoque, qui ejus usu me-
cum reficiantur, invitem. Praserlim cum prorogata
hujus largitas in lucrum transeat largientis; ejusque
bono ita muneretur aecipiens, ut non minoretur im-
pertiens ; et in morem fenoris sui crescat expensis,
domine beatissime et summo mihi lionore ante
omnes singulariter excolende. |
His itaque caritatis inexsolubilem pensionem, quo
solventis magis census dilatus, exhibeo, et materiam
boni operis ingerere pro laborantum commendatione
pressumo. Quia etsi insinuationem meani ad íructuin
vestrum perlinere confido, et ideo misericordiam,
quam miseris ecclesiastica prxbere consuevit huma-
nitas, harum portitori, qui in Lugdunensi pertulit
captivitatem, negare non potui. Utinam tam possit
prompta esse fidelium largitas, «quam hujus nimis
manifesta necessitas est ! Et quia in se aliquatenus
absolutus, in uxore vel filiorumn tenetur servitute
captivus, przlatis officiis, αυ 8550 ut morem boemigni-
tatis vesteze, etiam in hujus consolatione teneatis ;
et apud ante positos, quo poposcerint, litteris pro-
sequaris.
Conservus, et przecipue admirator vester, frater
meus, presbyter Memoríus mecum reverentissime
sospitant. Dominus Deus noster memorem mei piam .
beatitudinem vestram Ecclesizx suse profectibus felici
longe»evitate conservet, domino beatissime et summo
mihi honore ante omnes singulariter excolende
frater.
EPISTOLA XI 9.
Domino beatissimo , debita pietate suspiciendo,
atque apostolica sede dignissimo, fratri Ruricio
episcopo, Faustus.
Gratias ad vos, dum vobis de patria scribimus,
qui nobis patriam in peregrinatione fecistis, qui in-
defessa liberalitate patrie desideria tempertstis; .
c Hac epistola apud Canisitim notatur VIT.
3 Apud Canisium notatur IX.
^ —P^- o o.
"
866 ᾿ | S. FAUSTI RHEGIENSIS "T
vim quamdam divinz justitize succedentibus sibi be- A debito cultu singulariter observando in Christo pa-
neficiis inferentes: ut quod intulerat ad castigatio-
nem, converteret ad honorem, conferret ad consola-
tionem, mutaret ad requiem mentis; nostra przter-
mitteret, ut vestra cumularet; debita obliviscens, et
lucra vestra multiplicans; apud utrasque partes
magnitudinem sux bonitatis exercens, nos vestro
locupletaret obsequio, vos nostro ditaret exsilio.
Unde factum est ut jam in przxsenti benedictionem,
futurorum impatiens, dispensaret, et fidelissimum
famulum suum super candelabrum domus sux , coo-
perante misericordia, justitia, sinceritate, continen-
tia, benignitate, id est, domesticis suffragatoribus,
sublimaret. Ecce quali pretio Ruricius meus sum-
mum sacerdotium comparavit. Unde emit, ipsum
est quod emit; et testibus propriis acclamantibus, in
se honoris causas, refugia honoris exhibuit. Tantum
itaque munus scit in Christi nomine custodire qui
scivit acquircre.
Harum autem portitorem sanctum presbyterum
Florentium mihi jam diu cognitum, et exemplis ma-
gistri, οἱ morum floribus adornatum ; qui pro ger-
manx sux absolutione peregrinatur, insinuo, qui
máhi opportunum mediator ingessit. Ümnem domum
ἃ nostram, seniores cum junioribus paterno sospi- .
tamus affectu. Conservi mei, debitores et admirato-
res vestri, mecum reverentissime sospitant. Dominus
noster magnificandam mili beatitudinem vestraxa
Ecclesi:e su:e profectibus, nostrisque gaudiis perfecta
longevitate conservet, domine beatissime , debita
trono Ruricio episcopo Victorinus.
Cum beatitudinem vestram videre, et brevissimo
tempore, et una tantum vice meruerim , ita tamen
ad primum vestre cognitionis conteinplationisque
congressum sensus meos fonte purissimo benigni
pectoris intrastis, ut, quamlibet alloquiorum vestro-
rum munera pretiosa non capiam, prasentium ta-
inen vestram intra mentis profunda possidlvam : ut
etsi causas desiderii refovendi extrinsecus non acci-
piam, intra me cas tamen dum gratiz vestrz remíi-
niscor, inveniam. Neque enim fas est, ut bonum
illud ex accedentibus tantum requirat adjutoriis in-
crementum, quod medullis constat infusum. Quo fit
ut caritas, que in visceribus meis jugi recollatione
B vestri innovata dulcescit, caritatis mihi vestrz vicis-
situdinem repromittat. Ac sic affectus erga vos meus
vestri mihi animi fidejussor accedit, et quodammodo
conscientia interioris mei mutuo mili vestra testis
dilectionis assistit : quantumcunque mihi de vobis
presumere debeam, mentem meam, qux toto erga
vos amoris ardore flagrat, interrogo. Unde salutatio-
nem deferens, ct intercessionem deposcens pro ha-
rum portitore, insufficientes gratias refero. Et quia
infelicem ipsius laborem, quo pro absolutione uxo-
ris per diversarum regionum est jactatus ezxsilia,
mors redempti: protinus subsecuta cassavit, et nunc
rursus pro fili: redemptione anxietas paterna disten-
ditur, vestris eum litteris prosequi pro camulanda
mercedis vestrzx ubertate jubeatis.
pietate suspiciende atque apostolica sede diguis- C Pius Dominus reverendam mihi beatitodinem ve-
sime frater.
EPISTOLAE PSEUDONYMJE
A Fausto ad Ruricium Lemoviceusem | episcopum sub
variorum nominibus scripta. .
EPISTOLA XII *.
Komino religionis honore sublimi ac fidei meritis
magnificando filio Ruricio Grxcus.
Gratias Domiuo, quod fidei vestrze meritum sicut
proficit devotione, ita crescit et opere. Laboran-
tium necessitates sollicitudine przvenis, bengnitate
foves, humanitate sustentas, llis enim rebus, juxta
Apostolum, spirit ferventes, Domino servientes, sye
gaudentes (Rom. xn, 11), divinas vobis ztern re-
tributiones acquiritis. Sed in sublimitate vestra ista
non nova sunt ; quia animus vester sicut plenus est
Dei timore, ita plenus est caritate ; caritate, inquam,
quz solo usu proficit, et largiendo succrescit, et pen-
sum sciens, et detrimenta non sentiens. Dum enim
dependitur, uon expenditur; sed magis, dum proro-
gatur, augetur; ejusque gratia ita muneratur, perc:-
piens ; et non minoratur impertiens, qu:e ad similitudi-
Dem Divinitatis dat quod babet, habetque quod dederit.
EPISTOLA XIII ».
Domino beatissimo ac reverentissimo ataue a me |
a Forte vestram. ει ν᾽ .
5 Apud Canisium X.
e Apud Canisium XI.
Stram ad profectum et ornatum Ecclesie suz, et an-
nis multiplicare dignetur et meritis, domine beatis-
sime ac reverentissime, aique a me debito cultu
singulariter observande in Christo patrone.
* EPISTOLA XIV ὁ.
Domino sancto ac beatissimo, et omni mihi cultu
atque honore veneraudo patri, et in Christo Domina
patrono Ruricio episcopo * Turentius.
Litter: sanctitatis vestrze me spiritali cibo postum
incitaverunt ad spem futurorum, ct verba prophc-
tica claritate radiantia , ad discutiendas errorum
tenebras, purissinía luce fulserunt. Recognosco ple-
num earitatis affectum, et sinceritatem pia castiga-
tionis. Amplector eloquentiam in verbis, in exemplis
perfectionem, in consilio gratiam, in officio indul-
genliam, in veritate constantiam, in admonitione
veritatem et scientiam. Probatis in dogmate vos au-
tiquos Scripturarum interpretes, et divinorum volu-
minum traclatores, veneranda mihi nomina, Cypria- ——
num, Augustinum, Hilarium, Ambrosium, sed eL
illustres alios facundix flore vernantes, alios et in amem
revelandis occultioribus spiritales, alios mulcendiszzssE
imperitorum sensibus blandientes, alios in fidei as-———7
sertlione pugnantes. Proterite calumniamur ztati, ——««
3 Apud Canisium XII.
* Alias, Turitius. Tureitius, TaureMius.
αι.
δύ
non tulerunt : pro certo doctrinani junioris ambirent,
qui ante docuerunt. Ego autem aetatem eam non de
eanentium putamine capillorum , nec, sicut beati-
tudo vestra de szculari auctore mutuata est, de co-
lore barbe albentis agnosco. Cum ctiamsi non es-
sem in compulo senescentis, annos decrepitos mem-
brorum per morbi incrementa sentirem. Sed omnium
precum humilitate deposco, ut pro correctione mo-
rum meorum, pro inspirando mihi desiderio poníi-
tendi, pro Domini nostri propitiatione, in sanctis
vestris orationibus supplicetis, ut qui ad vitandum
proclive illius viz in perniciosa vergentis, rectum et
cum labore gradiendum iter ostenditis, et ingressum
boni operis οἱ pix& emendationis obtineatis effectum,
non in fervore discipline, sed in indulgent: medi- B
cina οἱ misericordixw lenitate. llanc quoque vobis
conferte mercedeni : debetis enim fenus Domino de
thesauro, qui fidei vestrz traditus et vobis illo com-
mendante susceptus est. N
Acquirite desperantes, arguite negligentes, dedi-
tos somno ignava securitatis excutite, desides exci-
tate, Decet ovem perditam in humeris suis bo-
hum reportare pastorem , et munitioribus caulis
eas quibus lupus insidiatur includere.
Sauctum Augustinum , sicut jusseratis, inveni,
quem cum filio communi Rustico presbytero esse
credebam. Operz pretium est ut admiremini studium
meum, quod qua opuscula continebat , hucusque
Bescivi sane, * capitulatim jam librum traditurus in-
spexi. Chartaceus liber est, et ad ferendam injuriam C
parum fortis : quia citius charta, sicut nostis, vetu-
Blate consumitur; legite si lubet, atque transcribite.
Et spero ut postquam vobis bene cognitus fuerit, ad
me, cui est incognitus, remittatur; quia corrigere
negligentiam meam frequentata membran: ipsius
lectione dispono. Ora pro me. .
EPISTOLA XVJ.
Domino sancto ac beatissimo et apostolica reve-
rentia suscipiendog papz Ruricio Sedatus.
Satis credidi, et quam babere iter vobis laborio-
sum csset, et vehementer optavi ut ad necessitatem
istam, qua hic nos exhibuit, venirctis vel per occa-
sionem; et benedictionem vestram mererer, et desi-
derium commune mutuo saliaretur aspectu ; et vere
posteaquam me praesenti vestra spes frustrata est,
yelut de votorum culmine dejectus, et labor, qui in-
cubuit, et absentia domus, et omnia, quibus :gri-
tudo decepta spei, et anxietas cumulatur in animum
meum pariter convenerunt. Et scit Dominus, quod
si vires suppelerent, aut parere desideriis, zetatis in-
firm.tas pateretur; aut si essent animalia, quibus
tautum tali tempore posset itineris expediri, non
prius ego a Tolosa reverterer, quam beatitudinis ve-
sirse et singularis illius caritatis benedictionem de-
sideratissimam proimererer. Sed quia haec qua supra
^ Forte Capitula tamen librum.
b Apud Canisium XIII. τς
* Apud Canisium XIV.
EPISTOLAE.
quod viros illos admiratione dignissimos hzc s:zcula A dicta sunt, desideriis obsistunt ; rogo, et per Chri-
806
stum vos adjuro, ut me vobis vestra semper pietas
repraesentet. Nec patiamini ut pro officiorum tardi-
tate caritatem imminuat, aut offuscet oblivio, sed
pro me, sicut facere vos certus sum, incessanter
oretis; ct quoties opportunum fuerit, servum ve-
strum per colloquia litterarum visitare dignemini. .
EPISTOLA XVI c. |
Domino sancto ac beatissimo et apostolica reve-
rentia suscipiendo, papz, et meo speciali apud Do-
minum patrono Ruricio Sedatus.
Refecit me filius noster, salutem, galutationem-
que tuam nuntiaus ; per quem ego quas non merui
litteras? Dedi ex hoc desiderio meo satisfaciens, si
vel officii ad vos pagina perveniret. Saluto itaque
plurimum, et rogo per illam caritatem quz 1uihi af-
fectum dignationemque tuam nuntiat, ne te pigeat,
quoties opportunum, servum tuum litterarum inunere
visitare. Quia testor Dominum quod post przesentiaiun
tuam nihil mihi dulcius est, quam si colloquium de-
siderantissimz pietatis, vel litterarum dignationem
meruero. ltogo etiam, et omni prece deposco, ut pro
me, Sicut facere vos certus sum, sine cessatioune in-
tercedere et. orare dignemini. Filios nostros et ve-
neraus et desiderans saluto.
EPISTOLA XVII 3.
Domino sancto, meritis beatissimo, papx, honoris
culiu suspiciendo, atque apostolico patri domino
Ruricio episcopo Euirasius.
Tadiosam pietateu vestram csse tenui rumore
cognovi; sed harum bajulum destinavi, ut anxieta-
tem meam de acerbitate nuntii celeriter reveletis.
Quia seit divina pietas quod et tristitiam et iufirmi-
talem vestram non compatientis, sed perferentis do-
lore participo. Sic ita concedat divina miseratio, ut
mihi permultos annos exterioris vestri vigorem, el
alacritatem integra sanitatis indulgeat. Quia vere
tunc reparatum esse me sentio, si de sospitate ve-
stra celerius optata cognovero.
EPISTOLA XVIII 6. .
Domino sancto meritissimo in Christi luminaria
preferendo et plurimum in Christo desideraudo
piissimo domino Ruricio episcopo Czesarius episcopus.
Dum nimium tribularetur animus meus, quare ad
synodum vestram przesentiam non meruimus obtinere,
sanctus et domnus meus Verus episcopus inihi digna-
tus est dicere, quod persuum diaconum mihi f Agate
vestras litteras destinasset, quas ego nescio quo casu
aut qua negligentia me non retineo suscepisse. Sed
tamen sancto et domino meo fratri vestro certissimo
credo ; et malo hoc portitoris negligentize imputare.
Sed licet sanctos et desiderabiles vestros apices mi-
seritis, tamen sicut jpsi optime nostis, dignissimum
fuerat ut personam dirigeretis qua ad vicem vestrain
subscriberet ; et quod sancti fratres vestri statuerunt, -
à Apud Canisium XV.
Apud Canisium idem XVIII. od
1 Forte a charitate vestra. |
dabat «-. "o. "S
Tote»
861
S. FAUSTI RHEGIENSIS
In persona vestra firmaretur. Sed quia novi quam: A rentía suscipiendo domino et papz Ruricio episcopo
sancto, ac frequenti, et pio desiderio interesse volue-
ritis omnibus fratribus vestris , votum vestrum et
Sanctam voluntatem exposui, pro qua re nihil pietati
wesira vel potuimus, vel debuimus imputare. Bed
licet desiderabilem vestram praesentiam non habue-
rimus, orationum tamen vestrarum suffragia nos
meruisse persentimus, et ideo his dictis saluto pluri-
mum affectu et honore, quo dignum est; et rogo ut
me sanclis et illustribus precibus simul ac meritis
Domino commeudetis, simulque indico pietati vestrz,
et quia filius vester Eudomius, si potuerit hoc elabe-
rare, desiderat ; ut superveniente anno Toloss syno-
dum, Christo propitio, habeamus, ubi, etiam δὶ po-
tuerit, Hispanos vult episcopos convenire. Et ideo
^ oro te ut tam saneto desiderio suo Dominus tri- B
buere dignetur effectum.
Sanctum vero et dulcissimum fratrem meum Ca-
pillutum presbyterum, amatorem et pradicatorem
vestrum, vestra sanctimonia, quanta valeo insinua-
tione commendo; et pro ipso vobis ingentes et ube-
148 gratias.ago, quia quantum ipse asseruit, tantum
80 circa illum impendit pia et sincera benevolentia
vestra, ut hoc nullus hominum possit exponere.
Nunc ergo quia pro vestro desiderio xstuans pieta-
| tem vestram expetiit, dignum judicavi ut per ipsum.
humilitatis litteras destinarem, quo remeante, si
Christus annuerit, apices vestros, quasi cceleste mu-
nus desidero promereri. Ora pro me.
EPISTOLA XIX.
» Domino sancto ac beatissimo et apostolica reve-
* Forte orate.
b Episto!a ad quam hic respondet Sedatus exstat
In Ruricii Epistolarum lib. 1, epist. $4, supra col.
* Codex ms. hac sine ulla distinctione conjungit.
Ego sejungo et lacunam noto. Nam ab hioc verbo,
quique etiam , usque ad finem hujus epistole , omnia
ed verbum sunt Sidonii ad Hecdicium lib. i1, epist.
4, quz sic incipit : Duo nunc pariter mala sustinent
Arverni tui. Qu&enam? inquis. Prasentiam. Seronati ,
el absentiam tuam, Seronati , inquam , de cujus ut pri-
mum eliam nomine loquar : sic mihi videtur, quasi
prascia futurorum lusisse [ortuna , siculi ex adverso
majores nostri pralia , quibus nihil est fedius, bella
dizerunt : quique eliam pari contrarietate , fata , quia
uon parcerent, Parcas vocitavere. Rediit, et caetera,
qua usque ad finem in ms, sunt. Quomodo autem
hic error contigerit, ut pars epistolze Sedati ad Ru-
ricium, et pars epistole Sidonii ad Hecdicium ab ex-
scriptore bic perperam sint conjuncta; non facile
4ssequor, nisi scriba inciderit in codicem in quo
page le quedam exciderunt. Contigisse autem hic
alem errorem patet ex epistolarum indice in fronte
libri, ubi post hanc epistolam Sedati ad luricium
Dotantur variz epistola Sidonii, quarum nulla in
ms. codice scripta est. Index enim hoc modo habet :
Epistula Sedati ad Ruricium.
Eyistula Sidonii ad Constantium.
Alia Sidonii ad Eucerium.
Alia Sidonii ad Tetradium.
Alia Sidonii ad Asperum.
Al. Sidonii ad Proculum.
ΑΙ. Sidonii ad Domnolum.
2o. LN
Sedatus episcopus.
Equum quem per fratrem nostrum presbyterem
transmisistis, aecopi, magniflols verborum vestrorum
phaleris honoratum : in via vilem , in epistola pre-
tiosum ; moventem se cum foditur calcaribus , aut
urgetur verberibus, et nihil penitus promoventem;
forma deterrimum, colore vilissimum, molliorem
plumis, statuis pigriorem, solida eorpora pavescen-
tem, umbras solum, ut credo, de consuetudine nen
timentem ; fugitivum cum dimittitur, immobilem cum
eseditur; in planis stantem, in asperis corruentem;
qui teneri nesciat, ambulare non possit ; quem prius-
quam viderem, duia epistolas vestras relego, illorum
de gente esse credidi quos Daedala Circe '
Supposita de matre nothos furata creavit.
Putabam illum calidum animis , acrem oureibus ;
ignem, cum exhiberetur, elatis naribus effiatorum,
concussuruu $olido cornu eampos ; celeritate ventos
et flumina precursurum. Talem enim mibi splendi-
dissimus epistole sermo promiserat. Credebam etiam
. quod illum manducantem frenos , terentem morsibns
ferrum, duo fortiores viri ne evaderet retinerent.
Nec me fefellit ; nam trahebant eum aliquot; impin-
gebant alii, et plures czedebant. Quem ut sic exhibi-
tum vidi, optavi ut talia qualia erant, non qualia epi-
$iola mea continet, semper caris vestris munera
mitteretis. Ego tamen quia mihi non reliquistis in
wansmissi muneris laude quod dieerem * ne om-
nino.....
4 Quique etiam pari contrarietate fata, qus quia
non parcerent, Parcas vocitavere. Rediit ipse Cati-
Al. Sidonii ad Nymphidium.
Al. Sidonii ad Simplicium.
Al. Sidonii ad Taumasium.
Al. Sidonii ad Ruricium.
Al. Sidonii ad Dapianillam.
Al. Sidonii ad Patientem
Al. Sidonii ad Lupum episcopum V.
Al. Sidonii ad Censorium.
Alia Sidonii ad Mamertum. .
Alia Sidonii ad Agrecium efliscopum.
Alia Sidonii ad Suwlpitium.
Alia Sidonii ad Ruricium.
Alia Sidonii ad Gothum.
Alia Sidonii ad Principium episcopum.
Alia Sidonii ad Remegium episcopum.
Alia Sidonii ad Faustum episcopum.
Alia Sidonii ad Heresium. :
Habet in sequenti epistularum libros 8. domni Ra-
ricii episcopi. |]
Deinde epistularum librum unum domni Desiderii
episcopi.
ltem. epistulas. diversorum ad. eumdem domnum
Desiderium.
Nulla epistola Sidonii ex bis in codice ms. est,
miei quod fragmento epistol: Sedati ad Rurieium
perperam sine ulla distinotione tonjusctum, eas aliud
ragmentum epistolze Sidonii ad Hecdicium. ΕΔ sta-
üm sequuntur duo libri epistolarum Ruricii. Hzc
monere volui. Nam diu me torserat hic locos. €Cam-
8IUS.
4 Quze sequuntur sunt ex epistola Sldopil ed Hec-
diciom lib. n, epist. 4, supra col. 471.
869
SERMONES.
δ
lina szeculi nostri nuper ^ Aturribus , ut sanguinem A clesia jocatur, in convivio preedicat, in cubiculo dam-
, fortunasque miserorum, 5 qux sibi ex parte propina-
— verat, ex asse misceret. |
'Scitote in eo per dies spiritum diu dissimulati fu-
roris aperiri. Aperte invidet, abjecte fingit, serviliter
superbit, * indicit ut dominus, exigit ut tyrannus ,
addicit ut judex, calumniatur ut barbarus, toto die a
metu armatus , ab avaritia jejunus, a cupiditate ter-
ribilis, a vanitate crudelis, 4 non cessat simul furta
vel facere, vel punire, palam et ridentibus convoca-
tis, ructat inter cives pugnas, inter barbaros litteras.
Epistolas, ne primis quidem apicibus sufficienter
initiatus, publice a jactantia dictat, ab impudentia
emendat ; totum quod concupiscit, quasi comparat,
nec dat pretia , contemnens, nec accipit instrumehta
desperans. In concilio jubet, in consilio tacet , in ec-
nat, in quxstione dormitat. Implet quotidie sylvas
fugientibus, villas * hostibus, * altaria reis, carceres
elericis; exsultans Gothis, insultansque Romanis,
illudens przfectis , 6 cojudensque numerariis , leges
Theodosianas calcans, Theodoricianas proponems;
veteres culpas, nova tributa perquirit, Proinde moras
tuas ^ citius explica. Et quidquid illud est quod te
retentat , ! incide. Te exspectat palpitantium eivium
extrema libertas. Quidquid sperandum, quidquid de-
sperandum est, fleri te medio, te przsule placet. Si
nulle a republica vires, nuila prssidia, si nulle
(quantum rumor est) i Anthemii principis opes,
Statuit, te auctore, nobilitas seu patriam dimittere,
seu capillos. Vale.
4 |ta expressis litteris ms. Recte ergo Savaro in B nii esse, non Sedati; nam Sidonius de eodem Sero-
epist. 1, lib. i Sidonii ita correxit et notavit. Atur-
pes sunt Novempopulaniz, ab Aturro fluvio, Aturres,
ut 8. Astura, Astures, Floro lib. 1v, sub finem. De
Aturro et Aturrico pisce, vide Sidon. lib. viu, epist.
44, Civitas Aturensium Notit. Provinc. in Novempo-
pulana provincia , quam Itinerarium Antonini Adtur-
rem vocat, ubi de Gallia Narbonensi. Et quod maxime
faeit ad hanc veterem lectionem, et Sidonii mentem,
erat tunc temporis Gothicarum partium. Commoni-
torium Timothei : Anianus vir spectabilis ex prece-
ptione D. N. gloriosissimi hunc codicem de Theodo-
siani legibus atque sententiis juris vel diversis libris
Aduris anno 22 eo regnante edidi atque. subscripsi.
Vulgo Aire. CaxisiUs.
b Sidonii vulgatus codex, quas ille ibi ex parte pro-
pinaverat , hic ex asse. misceret. Ex qua phrasi licet
&onjecturam ducere, hoc fragmentum epistolz Sido-
nato lib. vii, ep. 7, Seronatum barbaris provincias pro-
pinantem. lpgM.
* Sidonius lib. v, ep. 15, de codem Seronato, nuxc
inauditis indictionum generibus exhaurit. IpkM.
4 Vulgata editio, non cessat simul furta vel punire,
vel facere palam, et ridentibus. IpEM.
e MS., liospitibus. IpEM.
f |ta et ms. , licet in margine sit posita hzc vox,
rifis. Inv.
5 Ms. vitiose, conclaudansque numerariis. Ita enim
in medio hac vox rasa, ct postea nescio a qua manu
signo hoc conjuncta est. Vidc qux netat Savaro hic
de numerariis. IDEM.
bh Vulg., citus. new.
i Ms., incidite. IDEM.
| Ita legocum Savaro, nam ms. hic mutile, Ante. Ip.
FAUSTI EPISCOPI
SERMONES.
SERMO PRIMUS.
Ad monachos.
(Ex ms. domini Chauvelin regiorum sigillorum cu-
stodis.)
4. Ad locum hunc, carissimi, non ad quietem,
non ad securitatem, sed ad pugnam, ad certamen
convenimus, ad ágonem hue processimus, ad exer-
cenda cum vitiis bella conscendimus. Vita enim
nostra hostes nostri sunt, de quibus Scriptura pro-
nuntiat dicens: Cave ne unquam habeas cum eis sedem.
Necessaria nobis est, fratres, pervigil cura, indeféssa
custodia, quia conflietus iste sinoefine, hostis iste
sine pace est. Hostis iste vinci potest, recipi in ami-
citiam hon potest. Et ideo praelium istud quod susce-
pimus, satis durum satisque periculosum est, quia
C mus vel linguz gladium retundamus. Non solam fn-
vicem non inferamus injurias, sed nec ab aliis sen«
tiamus illatas.
2. Peculiariter enim ista ad professionem nostram
pertinent, nihil in hac vita consolationis requirere ,
nihil honoris; prxsentium rerum solatia refugere, et
ad promissa zternze remunerationis premia animum
preporare. Subjectione et abjectione gaudere, et
paupertatem studio quxrere; et non solum faculta-
tes, sed ipsas voluntates de cordibus eradicare. Nihil
enim proprium habere interdum res necessitatis exi-
git, nihil autem concupiscere res virtutis.
9. Illud etiam scire debemus, quod qui inter nos
vitam habere constituimus, aut cum grandi periculo
vel diligentes vel etiam negligentes sumus. Unde fe-
Inter hominem geritur, et nisi cum ipso homine non D lix est illa anima qux , dum bene in congregatione
finitur. Ideo nos ad tranquilla hzc secreta et *spiri-
tmalia casira contulimus, uot quotidie contriti, pas-
siories nostras infatigabili congressione certemus; ut
quotidie moribus nostris quasi famulas voluntates
RoOstras subiiciamus, ut cordis nequitias circumcida-
versatur, multorum gaudium est, et plurimi ex ea
vel zdiflcantur vel illuminantur. Bona enim dum
multis communicantur, adduntur. Ad quod etiam
gapientissimi illius sententia respicit, quae dicit : 2 ili
mi, εἰ sapiens fueris ,. libi et proximis (uis (Prov.
-
811
S. FAUSTI RHEGIENSIS
879
xxur, 15). Itaque si quis in congregatione positus, À simi, quandiu quz ad mundum pertinent, illis aeti-
buinilitatem se sequentibus aut patientiam prabuerit,
quautum ex se bonum proximis commodat, tantum
in se aliorum lucra convertit. Si vero econtrario per
inobedientiam vel superbiam quzret, quod pejus est,
facilius inveniri solet, ad mali exemplum sive iniqui-
tatis alios attraxerit, quantos destruxerit, de tantis
periculum damnationis incurrit, quantis detrimentum
fuit, tantis damna contraxit, et peccatum quod ab
illo semel recessit, ad eum multipliciter redundabit.
Quamobrem sicut ille valde admirandus est atque
laudandus est cujus cursus bonus multorum pro-
fectus est, ita ille non immerito lugendus est cujus
vita multorum ruina est. Ideoque, fratres carissimi,
qu:e ad zedificationem pertinent, ea in medio posili
agere studeamus, ne via nostra aliorum virtutibus B
noceat, et ne aliorum fervorem tepor noster debili-
tet; οἱ ne aliorum patientiam nostra iracundia violet,
nec aliorum humilitatem superbia nostra depravet,
ne aliorum pulchritudinem fceeditas nostra contami-
net : ne aliorum ardentes exstinguamus lampades,
8i nostras illuminare non possumus. Et quidem ill:e
fatux virgines, quamlibet fatu: essent, non tamen
alienas exstinguere lampades, sed suas illuminare
cupiebant ; et ideo ad istarum similitudinem, si cui
nostrum deest pinguissima gratia humilitatis, et si
deest ignis fidei, si flamma fervoris, si oleum cari-
tatis, si lumen discretionis, veniat ad eos quos inagis
abundare prospexerit, gratiam in sc a proximis non
auferendo, sed imitando transfundat, et bona posses-
sionis alienze non solum siue damno, sed etiam cum
lucro possessoris invadat. Nunquam enim sentit lu-
minis damnum plurimis ignis accensus, nec minuit
solis lucem considerantium multitudo, quanti ad eum
perspexerint, tantis munera sua commodat ; et ipse
tamen semper integer perseverat.
4. Benedicta illa anima est a Deo cujus humilitas
alterius confundit superbiam, cujus patientia alterius
exstinguit iracundiam, cujus obedientia pigritiam ta-
cite alterius increpat; cujus fervor inertiam alieni
teporis exsuscitat, qui proximi sui prz ira turbatum
oculum cordis graiia consolationis atque zdificationis
illuminat. Melius est buic quam illi qui fratrem pau-
lulum ab aliquo contristatum , non tamen solatio
80 porrecia manu non sublevat, sed titubautem, sic-
ut parietem inclinatum maleloquiorum impulsu adju-
vat ad ruinam, et salubriter pro disciplince ratione
correctum per sinistra consilia sic incitat, ut allidat ;
sic armat, ut perimat.
5. Itaque, fratres, cui mala propria non sufficiunt,
ille sic agit, ut judicium etiam aliens perditionis
incurrat. Certi sumus, carissimi, quod nisi caveamus,
nisi nostras quotidie passiones resecemus et circum-
cidamus, deteriores multum nos effici quam fuera-
inus, dum in hoc szculo viveremus : ita ul fiant
extrema nostra pejora prioribus. Et quidem, caris-
* S. Honorati haud dubium, qui fundavit ac rexit
inense monasterium, ad cujus monachos loque-
-—— ,
bus et negotiis eramus militantes, in quibus nunc et
erubescimus, tunc nobis adversarius non obstabat,
imo etiam consentiebat, quod circa miserabilem ac
perditam vitam nostram non inveniebat in quo exer-
ceret invidiam suam. Delectabantur illum nostra
opera, sufficiebantque illi per se nostra crimina et
peccata. Quis enim suscipiat bellum contra militem
suum, et quis velit impugnare subjectum suum?
Sed super omnem infelicitatem erat vita illius cui
nocere dedignabatur inimicus. At vero nunc post-
quam voluptatibus illius renuntiavimus, vidit cultores
$uos ad actoris pristini rediisse famulatum, vidit in
nobis quodam modo idola $ua iti Dei templum mu-
tari, et frendens et tanquam leo rugiens omaes
nocendi aditus pervigil insidiator explorat. De quo
leonc apostolus bene attestatur : Vigilate, qwia ad-
versarius vester diabolus, ut leo rugiens circuit querens
quem devoret (1 Petr. v, 8). Beaii quos hic leo inqui-
rendos judicat et sequendos utique virtutum vestigiis
et odore meritorum. Non enim ab illo inquiruntur
nisi boni, quia se ultro ingerunt mali. Post illos
violenter currit. Hos etiau negligenter incurrit. Beati
igitur quos hic leo invidia cogitur quserere, et mali-
tia non permittitur invenire. Terribiliter quidem sonat
in auribus nostris dum audivimus.Tanquem leo ru-
glens. Sed quia diclum est: Esce ejus electa sunt ;
quod quzrit electionis est; quod rugit desperationis
est. Sicut in alio loco legimus : Deniibus suis frendet
et tabescet. Ita hec loquitur sermo divinus, ut terrori
conjuncta sit consolatio. Cruenti quidem est frendet ;
sed victi quod tabescit. Et inter quanta sint illa
que a Deo preyarata sunt homini livor prodit
inimici.
6. Hxc itaque, carissimi, cogitantes, et in hoc
agone desudantes gloriosi et przeclari ^ patris nostri
nos et discipulos meminerimus esse et filios. Rapia-
mus unusquisque quod possumus de bonis intestati
parentis. Hic de hzereditate assumat fidei olosericam
gestorum varietatem pretiosam. Hic mansuetudinis
ac simplicitatis occupet talentum. Ille decus pectorii
benevolentia: ac sapienti: monile sibi vindicet. Hic
margaritam compunctionis et thesaurum castitatis
invadat. Licet enim ille locupletissimus Dei amicus,
quidquid habuit integrum secum tulerit, et mobis
tamen, si volumu;, totum reliquit. lia ergo agamus
bona illius sectantes, ut qui in sternam gloriam
suscitandus sub fine ssmculorum reddetur, munc
Ecclesi: prole divina in flliis per merita jam re-
Surgot.
SERMO 1l.
Ad mcnachos.
1. Quod supplente et quodam modo eum caritate
jubente Deo et vestra fraternitate, qualemeunque
sermonem profero; facio hoc non ex aliqua prze-
sumptione, sed ex vera et integra caritate. Et licet
batur S. Faustus et ipse etiam ante episcopatum
ejusdem loci monachus.
815
SERMONES, !
874
tam perfecti Deo propitio sitis, ut admonitione nostra A hoc mundo non corrigitur, in fuluro seculo punietur.
minime egeatis : tamen imperante caritate qu: ne-
scit timere, etiam quod optime implere vos novimus
suggcrere et admonere cum vera humilitate et per-
fecta caritate presumimus, non tamen sine vere-
eundia, cum nos necdum idoneos noverimus esse
discipulos, et ad opus sanctum videamur excitare
magistros. Cum simus tepidi cogimur admonere fer-
ventes; cum simus peccatores, arguimus justos;
eum simus imperiti, doctores instruimus ; cum simus
in pelago hujus mundi nimiis fluctibus agitati, ad eos
qui ad portum tam feliciter pervenerunt przedictionis
verba proferimus. Sed tamen, fratres dilectissimi,
quia solent naves superatis et devictis fluctibus pe-
lagi, etiam in portu tutissimo laborare, et nisi
Sic enim de filio, de servo divina Scriptura comme-
morat : Tu, inquit, virga eum caedis, et animam illius
de inferno liberabis ( Prov. xxin, 14). Et ideo, sicut
supra suggessi, non solum capitalia crimina cavea-
mus, sed etiam parvas negligentias, [quas] quotidie
quasi venena diaboli respiramus. Sunt enim nonnulli
qui post religionis professionem, qua videntur exisse
de sxculo, nimia securitate solvuntur, et impletur
in eis sententia Domini qua dieitur : Utinam frigidus
esses, aut calidus : nunc autem quia tepidus es, inci-
piam le vomere ex ore meo (Apoc. m, 15). Quid est
quod dixit : Utinam esses calidus aut frigidus ? Nunc
autem quia et de szculo recessisti, et spiritalem fer-
vorem per negligentiam tuam apprehendere noluisti, .
grandis cautela fuerit, pene submergi; cum summa B tepidus effectus es, ex ore Domini vix iterum reei-
humilitate et ingenti reverentia admonemus, ut quia
. vos Christus capitalibus criminibus tanquam de pe-
riculosis liberavit fluctibus, in portu quietis et bea-
titudinis constituti, parvas negligentias , et quasi
minuta peccata, qui sic in anima confluunt, quo-
modo per minutissimas navis rimulas in sentina guttze
concurrunt, cum omni vigilantia, Christo adjuvante,
exhaurire? jugiter festinetis. Nam quomodo navis
postea quam pelagi fluctus evaserit, si in portu sen-
tinata non fuerit, de minutis guttis impletur et mer-
gitur : sic et monachus, devictis οἱ süperatis mundi
hujus criminibus, quasi periculosis fluctibus, cum ad
portum monasterii venerit, si subrepentia vitia et
sinuta et quotidiana peccata de anim: su: sentina
piendus evomeris.
5. Ideoque, fratres carissimi , sententiam divinas
Scripture diligenter attendite, qua dicitur : Omni
custodia serva cor tuum (Prov. iv, 95). Sicut enim
gaudendum est de monacho qui in monasterio volue-
rit mansuetudinem, obedientiam, patientiam mitis
et humilis exhibere; ita e contrario lugendum est
de illo qui. corpore tantum videtur de hoc szeulo
exisse, corde tamen in mundo aut remansisse iufl-
deliter, aut rediisse infeliciter cognoscitur, et pro
humilitate profert superbiam, pro patientia iracun-
diam , pro obedientia contemptum , pro caritatis
medicamento malitize effundit venenum. Talibus con-
venit illa beati Petri vera et multum menda sen-
exhaurire neglexerit, in ipso portu naufragii discrl- C tentia. Melius, inquit, illis fuerat non cognoscere viam
men incurrit. Sed dicit aliquis, quomodo potest anima
sentinari?* Utique orando, jejunando, vigilando,
veram caritatem et veram humilitatem et veram obe-
dientiam exhibendo. Attendite, fratres, quomodo
navis sentinatur a situla, sic'anima ab operibus ma-
lis oratione dominica liberatur, si dicat et verum
dicat : Dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimit-
timus debitoribus nostris (Matth. v1, 12). Qui enim
emnibus in se peccantibus clementer indulserit ,
nullius peceanti vestigium in illius anima remanebit.
Attendite, fratres, et considerate quod dixi, qui in
se peecanti indulserit, non dixi quod qui in Deo
peccaverit, ipsi debeas veniam dare, quod pejus est ;
aliquoties qui in nobis peccaverit, aut tarde, aut
difücile veniam damus; qui in Deo deliquerit, cele- D
riter indulgemus.: Sed εἰ volumus juste agere, illi
: qui ia Deo peccaverit , sine severissima districtione
mon debemus indulgere ne , dum illi per indiscretam
: pietatem remittitur, exemplum perditionis aliis pre-
beatur. In.suo ergo se unusquisque ostendat cle.
mentem, quia Dominus ait : Si dimiseritis hominibus
peccata eorum, dimiltet vobis Pater vester colestis pec-
caia vesira (Ibid., 14).
2. Quando vero in Deum aliquis peccatum pre-
sumit admittere, districtionem debet monasterialem
sustinere. Et hoc bonum pio animo debet fleri, ut
spiritali castigatione ita corrigatur in hoc szculo, ut
won pereat in futuro : quia omne peccatum quod In.
PaTRor. LVIIL
justitie , quam post cognitionem retrorsum converti
(11 Petr. n, 20). Et iterum : Canis reversus ad vomi-
(um suum, et sus [ota in volutabro luti (Ibid., 41).
Sed nec de talibus desperandum est, fratres, quia
potens est Deus orantibus vobis scintillam compun-
ctionis accendere, et omnem szculi voluptatem velut
spinas et tribulos nequitize salubri igne consumere,
illo utique igne de quo Doniinus ait: Ignem veni
mittere in terram, εἰ quid volo nisi wut ardeat (Luc.
xxi, 49)?
4. Orate ergo, fratres dilectissimi, non so'um ut
vobis Deus perseverantiam bonam dignetur tribuere,
sed et illi qui negligentes sunt tandem debeant de
fovea superbis se sublevare, et de laqueis eruere.
Si enim vobis orantibus, et cum caritate consilium
dantibus, quicunque sunt tepidi οἱ negligentes fuerint
emendati , duplicatum vobis premium Dominus et
de vestra et de illorum correptione recompensare
dignabitur. Nam nec illi qui boni sunt, se debent
quasi de suis meritis extollere; nec illi qui negli -
gentes sunt , de Dei misericordia desperare : sed illi
cum humilitate Dei bona custodiant, et isti cum
grandi compunctione celerius ad penitentiam vel
correptionis medicamenta confugiant : quia qui bo-
nus est, si superbire coeperit, humiliabitur; et qui
superbus est, si se humiliaverit, per Dei misericor-
diam sublevabitur. Tantum est ut se non perm'ttat
amplius durissimo jugo premi, nec nimia et pericu-
875
5, FAUSTI RHEGIENSIS
810
losa dissimulatione in peecatis perseverando diutias A pere, ne occasione humilitatis nimis prolongetur:a
ebdurari; sed tam cito confugiat ad pietatem Dei,
ut in se peccati vestigium non relinquat. Optime ca-
lidis adhuc vulneribus malagma vel fibula apponitur :
quia si velox fuerit ad colestem medicum intentio
resurgendi, vestigium peccati non poterit remanere
cum lapso, quia sub manu omnipotentis medici et cito
perit morbus, et velociter sanatur zagrotus.
1 5. iterum atque iterum rogo et admoneo, fratres, ut
obedientiam, et humilitatem, et caritatem non solum
senioribus et cozqualibus, sed etiam juuioribus ex-
bibere jugiter studeatis: quia qu:libet bona servus
Dei tiabere contendit, et omnia perniciter perdit, si
in illo humilitas et caritas vera non fuerit. Nolite
murmurare, fratres ; scriptum est enim quod murmu-
rsntes a serpentibus perierunt. Nolite detrahere,
fratres, quia scriptum est : Qui detrahit fratri eradi-
tabitur. Nolite iracundiam in corde servare, quia
Weriptum est : [να enim viri justitiam Dei non operatur
(Jac. n, 20). Nolite vos invicem odio habere, propter
iifud quod scriptum est : Qui odit fratrem suum ho-
vricida est (I1 Joan. wi, 15). Sed non opus est ut diu-
tius sanctam caritatem vestram verbis doceamus,
Qguod vos ad Christi gloriam operibus implere et
vognoscimus et gaudemus. Hoc solum specialiter
petimus, ut quia vos Deus in locum quietis et tran-
quilitàtis collocare dignatus est, pro nobis quos
seculi istius tempestates et innumerabiles fluctus
affüigunt, »bundantius Domino supplicetis: ut si
Ttobis, qui non meremur, gloria non dabitur, saltem
vobis orantibus peccatorum venia tribuatur. Amen.
SERMO Ill.
Ad monachos. De panitentia. —
Detur poenitentia szculari, eujus adhue cervix sub
jugo dependet szculi, et buic pro immanitate delicti
ferminetur tempus, cui adhuc tempus servit. Cate-
rum $i abrenuntians szeculo et ejus militiz,, et spon-
dens se cunctis diebus serviturum Deo, cur peniten-
tiam mereatur, qui liber effectus, velut onager sectatur
eremi vastitatem, sicut ait Job : Quis dimisit onagrum
liberum in deserto (Job. xxxix, 8)? A leone fortiter
CAveat, et arentibus herbis et poculo exiguo alatur
jn eremo. Erigat in aera caput, et flagrantem nimium
Wis ardorem Spiritus sancli aura restinguat, ne, dum
yalde desiderat amoena virentia, nimiis deliciis pree-
peditus periculum salutis iucurrat.
lgitur zbrenunüanti publica poenitentia non est
Aeeessaria, quia conversus ingemuit, et cum Deo
eternum pactum inivit. Ex illo igitur die non me-
morontaer ejus delicta qua gessit iu seculo, in quo
facturum se justiiam de reliquo promiserit Deo.
^ Ergo post ehirographum ^ de quo se monaehus
debitum ex tota fide promiserit implere, etsi fidelis
factus peccaverit in sxculo, ost abrenuntiationem
iKerum factam dominicum corpus non dubitet aeci-
* llinc putet. professionem religiosam eese secun-
dum baptisma, quo cuncta in &z:culo commissa pec-
ata , Sbluontur, id quod et alii sancti Patres diserte
corpore et sanguime cui se junxit at unum corpas
efficeretur. Cominunicare ergo non desinat qui ρδὲ-
care quievit, tantum de reliquo non peccet. Wam
"sieut ignis iste visibilis duas in se quasdam effican-
tias habet, id est comburere fragilia et illuminare
tenebrosa ; ita ignitum illud dominicum corpus,
quando cum metu et reverentia grandi fuerit sum-
ptum, corporis quidem delicta consumit, anim:ze veto
sensum illuminat. Et idcirco maxime frequentius
communicare debet. Si vero fuerit, sicut seriptum
est, lepra in pelle, immunda erit, id est peccatum
in monacho, quia pellem esse monachum Seríptara
pronuntiat, mortificautem membra sua super terram,
cujus ossibus adh:sit caro, qu:e immutatar propler
B oleum, et a jejunio Infirmator, et jejuna velat fenem
arescit. Ergo si in hac pelle visa fuerit lepra, im-
munda erit, et nisi faerit jacintina amt rubra pora, δὰ
ornatum tabernaculi non erit apta.
SERMO IV,
&IVE ADMONITIO NECESSARIA DE υἱὲ JUDICU, ετ MALORRM
POENA, VEL BONOBUM GLORIA; ET QUOD ETIAM LAICI
NON MUTATO HABITU POSSINT ET DEBENT QUOTIBIE
POENITENTIAM ACERE. :
Ad monachos.
(Ex ms. Corbeiensi litteris Meroviageis sate ames millc
exarato.)
Rogo vos, fraires carissimi, ut sicat (requentar
&dmonui, diem mortis nostre et terribile ac aneiuén-
«um judicium jugiter studeamus cogitare. Admoneo
enim peccatorum vulnera nulla iesemire possaat gti-
C 4era remedia, quam ut unusquisque eogitel horam
illam quando erit de hoc ssecule migraturus. Qoo-
modo enim potest fleri ut aliqua peccata presumat
admittere, qui se momentis siagulis credit de hac
luce migrare. Sic enim Scriptura dioit : Memenio, fli,
«uod mors non tardat. (Eccli, xw, (8). ἘΔ illud : Me-
mento noviesimorum, et desistes inimicare (&ecli. vxmus,
6). Qui enim diligenter attendit quam dura erit ese
minatio ante (tribunal Ghrieti, ubi reaepturus est
unusquisque secundum operam &uam, nen ei poterpnt
placere peccata vel crimina propria. Gem. ane iam
wemendum judicem congregate (eenint omnes gonjes,
quid tunc erit injustis et adulteris atque rapacibus ?
fletus oculorum, surider dentium, cuam sanctorum
D sauititudine ad dexleràm regis seterni, et glerism .se-
qregata, peecati populo in pre&indo tartari sine ullo
eniserationis (ine aut. venio. demerse, ezeludi.se. in
4enebris suis ἃ sanctorum beate duce viderit ei qpro-
fendo inferni sine (ine descendeoss, urgecre Θὲ auum
guteo eterna sepplicia et perpetua eneríe nen. anori -
Qerum. Petit frestra extremum Lessari digitum qued
endens vefrigeretur, aremibus lebiis vegswit apponi.
Et ideo, fratres carissimi, dem οὐδ Hoot, eann:-
deremas conscientias nostras, et 9f. eique rifnina
wel peccata eapitalin ncedet eloemoryals ek * 'ofmREoR -
Seripio ergo commendabalur pactum. -
E: erpeuuo uo se Deo rescripsit 8 Be arta
duh, cap. bé.
-
877
SERMONES.
378
bu; purgata in nobis adhuc dominari eognostamus, A est crucis titulo frons nostra depingi; ne locum an-
portum poenitentia, devictis peecatorum fluctibus,
Christo gubernapte, festipemus intrare, et si quid.
in navicula animz nostra multis tempestatibus pec-
falopum, aut per avaritiam, &ut per euperbiam, aut
iniqua eupiditate corruptum esse cognoscemus, com-
ponere vel reparare lenis operibus festinemus, Non
£nim nocent peccaja praterita si pon- placent ; sicut
. Rulli justorum sufficit justitia sua, si non persevera-
. yerit uaque in fpem, ila nulli peccatorum nocere
Enierib jpiquias Sus , αἱ antequam de corpore isto -
.. "disces, ad elgemosyoarum remedia vel poenitentize
. Meicamepia coulugerit. Sed quia quando, vel qua
bora de hor s$culo rapiamur ecire non possumus,
pine ulla dilaliong vel absque mora de sinistra fugia-
gelus exterminator inveniat. Sub hoc tempore excu-
titur Pharao cum exercitu ejus in mari Rubro, pereun-
tibus sacro in fonte peccatis, tanquam in Ruhras
Agyptii demerguntur undas, id est Christi sanguine
consecratas. Sub hoc reditu pro tempore filii junioris
qui perierat et inventus est, id est pro salute genti-
lium saginatus ille vitulus immolatus est ; junior
autem filius nos sumus, seniore fratre, id est Judzis
tardantibus et intrare nolentibus, ad Creatorem no-
erum revertimur sub peenitudine peccatorum. Ever-
téramus enim et perdideramus acceptam a Deo patre
nostro substantiam ; videamus quam substantiam, id
est universe. natur bona. Dei enim substantia est
omne quod vivimus, sapimus, cogitamus : intellectus
. 4mug ad dexteram. Non enim sanitatem credendum D et ratio ad discretionem boni et mali Dei substantia
gut, non clalem in remedium salulis sus sem-
, Je... inlardus est, quia vit eua. super incertus
gp, quia qui nos securus fecit dicendo pec-
catori : In. quacunque die conversus fuerit, ommes
iniquitates illius oblivioni tradentur (Ezech. xxxwi, 19);
ipse eliam nos cautos voluit esse dicens : Nolite tar-
dare converti ad Dominum, ne di[feraiis de die in diem
(Eccli. v, 8). Sed forie quando generaliter omnes ad
poenitentiam provocamur, aliquis intra se cogitat
. Biceps : Ego juvenis homo uxorem habens, quomodo
Qossum aui capillos minuere , aut habitum religionis
. aasumere? Nec nos boc dicimus, (ratres carissimi, non
, hoc predicamus, ut juvenes qui conjugia rationabilia
babere videntur, babitum magis quam mores debeant
cemmulare.. Quid enim bomini uxorem habenti no-
cet, si mores perditos noluerit habere, et ad opera
bona vel honesta convertere , δὶ peccatorum suorum
vulnera eleemosynis et orationibus ad sanitatem pri-
&inam revocare? Yera enim conversio sine vesti-
.AMentorum ceommaltalione suíliciL sibi : vestimenta
Vero religiosa sime bonis operibus non solum renie-
dim babere non poterunt, sed etiam justum Dei ju-
dicium susinebunt, Couvertamur ergo ad meliora
Jum. ip ἠοβίγα sust potestate remedia. Hic exstin-
&u*mus mortem moriendo peccatis. llic vitam vite
Aneria .comparemus , przstante Domino nostro
Jesu Christo, qui vivit et regnat in ssecula szculo-
. E99. AMnen.
τς SERMO Y *.
..- -Ad.monechos. In die sancto Pascha.
TE 4Ex ms. Morbecensi.)
ἧς Opportane et. congrue sub die insigni solemai-
tes bodierne in voce exsultationis assurgimus, et
, Zum Àpestolo dicimus : Ecce nunc dies salutis (11 Cer.
"Uu. Medie iatezíocus AEgypliis, de luto ac paleis Dei
pepolos, id es de vilissimis ac inanissimis operibus,
Mhergtur, Hodie Agnus ille qui tollit peccata mundi
Ap. sodemptione humans salulis ofertar ; quando yo-
Mes domeram sanguine illius jubentur inscribi, id
ἃ Hunc et sequentem sermonem rogata meo de-
us Se
scripsit eruditus vir doranus ftemjyius Seiller ex cón-
yregniene S. Viteni, ex vetdstó €odice Morbacensis
&soRaslerii, ubi Eusebii Caesariensis episcopi nomen
est ; etiam libertas arbitrii quam acceperamus , vel
ad declinanda blandimenta peccati, vel ad incitandum
libere voluntatis affectum in auctoris obsequium, vel
ad custodiendam imaginem et similitudinem Dei. Has
ergo datas nobis et intus insertas a Creatore divitias
in pravos transtuleramus usus, et consumpseraimusg
In exercitia vitiorum, derelicto fonte virtutum, pere-
| gre et nimis longe a patre profecti, non locis ab eo
et regionibus, sed cordibus et operibus discedentes.
Qui enim sequitur proprias voluntates, et per passio-
nes 5u38 rapitur, a Deo exsul efficitur ; ad quem su-
scepta peccatorum agnitione redeuntibus nobis, et
quidem redeuntibus non gressu corporis, sed mentis
affectu, eum immensa misericordia, cum ineffabili :
letitia et consolatione obviam venit ; intrat festa con-
vivii; ordinat choros atque symphonias, id est exsul-
tationes celestium gaudiorum, quibus angeli exsul-
tant in celis super uno peccatore poenitentiam agen-
te. Redeuntibus itaque nobis ad emendationem, hoc
convivium quotidie celebratur ; quotidie pater filios
recipit, semper Christus credentibus immolatur. Hic
est ergo ille vitulus saginatus quem in Veteri Testa-
4nento docemur offerre : vitulus et bubus, id est ex
patriarcharum et prophetarüm, ex Abrahz semine
descendens: masculus immaculatus ; masculus, id
est contra omne peccatum robustus et validus: ma-
seulini enim et vlrilis animi est illecebras rupisse
peccati, sicut feminez fragilitatis ignavia est vitii
suscepisse lasciviam. Unde et ille typum gerens dia-
boli Pharao premens populum Dei, inimicus spiritui,
amicus carni, fortitudines przfocabat, concupiscen-
tias nutriebat. .
Φ, Μοτγίυυβ est ergo Christus propter iniquitates
nostras, et sicut ovis ad occisionem ductus est ; et
sicut agnus coram tondente se, sic non aperuit os suuu
(sai. 1i, 7). Hic est ille agnus quem in una doma
comedere ex lege przcipimur, succinctis lumbis no.
stris. Comedere autem caput cum pedibus quid est in
una domo ? id est in Ecclesie unitete carnes ejus ju-
profert, cum aliis sermonibus, quse Eusebio Enriseno
vulgo tribuuntur, quos viri eruditi Fausto libegieusi
episcopo restituunt. ,
- :ΎΒΙ Ὁ
$39
ὁ, FAUSTI RHEGIENSIS A -
850
bemur assumere. Ariani ergo et divers: lizereticorum À gunt acetum malitiz, quia tino sapientiz, quod a
perversitates non in una illum comedunt domo ; et
ideo sicut in diluvio non salvatus est nisi qui intra
arcam Noe fuit inventus, ita diverse fldei homines
si extra domum Ecclesiz sunt, non habent Agnum
qui Christus est. Quod vero, hujus agni caput cum
pedibus comedere nosdebere Scriptura commemorat,
hoc est ut Deum et hominem pari confessione vene-
. remur. Caput ergo diving, pedes humana substantia
est. Caput accipiamus de eo quod dicit beatus Joan-
nes : In principio erat Verbum (Joan. 1) ; pedes vero
de quo Paulus apostolus scribit : Semetipsum ezina-
nivit, formam servi accipiens, in similitudinem hominum
factus, et habitu. inventus est ut homo ( Philip. n, 7);
et, Facius ez muliere, factus sub lege (Gal. 1v, 4).
Christo acceperant, peccando perdiderant. Potatur
acerbitate malorum nostrorum, daturus dulcedinem
bonorum suorum. Sed et nunc quotidie quando pece-
catis contristatur et exacerbatur, acetum quoddam
illi potus et cibus fellis ingeritur. Velum templi scin-
ditur; velum ornamentum habitaculi est. Cotuscante
igitur gratia, Ecclesia zdificatar, Synagoga destrui-
tur , veli templum honore nudatur, remoto per ad-
ventum Christi velamine littere ; ut cum Apostolo
revelata facie legis interiora pandantur. Quod autem
monumenta aperiuntur, mortis claustra reseruntur,
resurgunt laxata sede 1artarea cum Christo saneti :
et quem superi non recipiunt, inferi Deum esse co-
. gnoscunt. Unde nos agnoscentes erga nos divinorum
Oporiuit ergo ut hujusmodi agui carnibus succinctis B beneficiorum alta mysteria, respondeamus in quo
lumbis, id est mortificatis carnalibus passionibus,
cum summa cordis et corporis puritate vescamur.
Caput cum pedibus, id est ex Deo genitum credamus,
et ex homine procreatum. Quod autem dixi, et ex
Deo genitum, forte sint aliqui de minus eruditis qui
dicant in corde suo : Quomodo Deus filium genuit? Nil
hic corporeum cogitemus. Quid est: enim Deus Deum
genuit, nisi de igne ignis apparuit, lux de luce pro-
cessit? Ergo propter aliquos qui tardi sunt ad intel-
ligenduimn, aliquam speciem jam vel comparationem
de terrenis ac visibilibus assumamus. Verbi gratia,
si lampas accendatur ex lampade, si una illuminetur
er alia, nonne tibi videtur flammàm quodammodo
flamma parturiens splendorem de splendore genuisse?
possumus misericordie redemptoris : demus illi
compunctionem de peccatorum emendatione pro spi-
nis euis; offeramus illi cor suo timore confizum pro
clavis suis ; reddamus illi palmam perseveranti: pro
alapis suis.
: SERMO VI.
Ad monachos. De natali sancti Petri.
(Ex ms. Morbacensi.)
1. Gloriosissimos christiane fidei principes an-
nuis solemnitatibus honorantes , fratres carissimi,
ipsum Deum ac Dominum nostrum , qui hojus auctor
est fidei , debita religione veneramur. Apostoli nam.
. que Latino sermone dicuntur missi; qui ergo hono-
rant missos, manifestum est eos honorare mitten-
Num tibi videtur inzstimabili ratione natum fuisse G tem; cum dignitas quz defertur ministris, illi sine
Jumen ex lumine ? Et cum de lampade ad lampadem
wansferatur, licet due lampades ardeant, tamen ille
ignis ipse est utique in secunda qui splendeat in pri-
ma. Nunquid de nihilo aut de aliquo novo initio fa-
etus est ille ignis? sed magis de natura sui splendoris
effusus est : ergo illa illuminatio quie de prima lam-
pade videtur accensa, non quasi ex nihilo in secunda
esse coepit, sed de cognato splendore processit, qui
jn primi luminis origine jam manebat. Et licet in
utraque lampade gemina et duplex videatur inicare
flamma, utraque tamen una substantia est ; ita οἱ in
unigenite Dei Filio etsi personx species propria est
generis, tamen natura communis est, non de Patre
incipiens, sed ex Patre cum Patre subsistens.
5. Omnia de nihilo creata sunt ; ille solus de Deo D
Deus. [lic ergo cum in forma Dei esset, formam
servi proservorum salute suscepit ; et in ligno crucis
eum vita esset , in ligno appensus est : quasi seipsum
pensaret in pretio perditorum ; alapis cz:esus est, spi-
Bis coronatus est. Quod vero coccinea indutus est
chlamyde, indumenta Christi merita sanctorum sunt;
jtem tunc itaque martyrum sanguine in illo coccineo
colore perfunditur. Quod autem Judaei purpurea
chlamyde indutum flexo adorant genu : velint nolint,
Regem illum et Dominum confitentur. Quod autem in
cruce dixit silio, fidem suis requirebat. Sed quia in
propria venit, et sui eum recipere noluerunt, pro sua-
vitate fidei acetum ei perfidi propinaverunt. Porri-
4
dubio cujus ministri sunt exhibetur, ut ait ipse Sal-
, vator ad discipulos suos : Qui vos audit me audit, et
qui vos recipit me recipit (Luc. x, 16). Vere beata
apostolorum merita, in quibus se Christus et recipi
pr»dicat et audiri ; beati nihilominus et illi quorum
. devotio delata apostolis recurrit in Christum. Tenen-
tes itaque, fratres, tante hujus promissionis fidem,
de suppliciis patrum nostrorum, pro Christi confes-
sione susceptis, fidelibus gaudiis exsultemus : quo-
niam qui de martyrum morte latatur, martyres non
dubitat cum Christo regnare post mortem. Nos vero
Ecclesiarum omnium reverendissimos patres, Petrum
. dico et Paulum, piissimis studiis honoremus, quibus,
Christi prxstante gratia, factus est hodie de morte
natalis; quibus finis vit:e vivendi initium dedit ; qui-
bus, ut ait apostolus Paulus, vivere Christus erat, ei
mori lucrum. Erat utique eis Christus vivere, quibus
vita non erat sine Christo ; erat eis Christus vivere,
quia totum Christi proficiebat Ecclesiis quod vivebant,
. Erat eis et mori lucrum, quia tali hac morte vitam
ἰδὲ merebanur sternam; erát eis mori. luerum,
quorum corruptioni incorruptio succedebat, et damma
presentium temporum lucra perpetua sequebanter.
Sed jam necessarium , carissimi, arbitror, ut pro-
prias eorumque speciales virtutes, prout ariditas lin-
gu: nostr: ingeniique tenuitas patitur, imo ut mise-
ricors Deus annuit, proloquamur. . ]
2. Hic itaque ille est Petrus qui confitendo Chri-
- -
885
S. FAUSTI RHEGIENSIS
majestate loquentis e ccelo, continuo fidelis effeclus, Α debemus. Futura beatitudo acquiri potest, :estimárl
et ἃ persecutione destitit, et novos intuendi Chri-
sium oculos acquisivit. Hic est Paulus, qui pro sua.
rüm remuneratione virtutum, ultra humana merita
tertium raptus ad coelum, celestia secreta cognovit;
ut Ecclesiarum futurus doctor, inter angelos disceret
quod inter homines przdicaret. Aut quis ei impune
ultra non credat, qui de sacramentis dominicis non
solum audita loquitur, sed et visa testatur. Quantd
hoc, fratres, Dei nostri actum est gratia, quod de
celestibus in apostolatum vocatus est, ut apostolatus
ejus consecraretur in cielo? Et post omnia hic est
Paulus qui cervices suas, quás adversus Christi no-
men superbus erexerat, perfidorum cxdendas gladio
humillimus pro Christi honore submisit : nec piguit
non potest. Nisi enim cum aviditate, nisi cum bosà
voluntzte et eum lzetitia Dei opera egerimüs, Deo nai
perire noverimus. Putamus (carissimi) quod digihé
quara illa anima, et ita. pulset ut ei apertatur; qus
ad leve przceptum senioris respondere prrsutit et
dicere : Nunquid servi vestri sumus ? Jam feci τ ΠΟ ΠῚ
meam : et ille faciat suam. Quomodo hac dieit, eut
preceptum est : Nolite querere que vestra sunt ? Et
ilerum : Non qua sua sunt singuli desiderantes ; à quo
non hic expe'itur ut mercedem süam implest, sed
ut alienas invadat, przoccupet, rapiat * Pütamus quód
ita petat αἱ accipiat, ila quat ut iriveniat, ita pulset
ut ei aperiatur, qui pro aliqua négligeritia correpttis,
el pro discipline ordine castigstus, non se 1d erném-
eum pro illo mori quem sepe probaverat vivere et B dationem, non ad satisfactionem confert, sed magis ad
regnare post inortem. Atqne ita factum est ut glorio-
sum Paulum, qui in diversis gentibus pro (ide Chri-
sti multo certamiue dimicando innumera bella pere-
gerat, vel victorem mundi oma susciperet ad
triumphum. Hi ergo sunt beatissimi Petrus et Paulus,
qui sacramentum ccelestis regni uno spiritu pr:edi-
cantes, sub unius passione diei doctrinam suam pío
sanguine et morte fortissima consecrarunt ; qui etiam
tanquam Ecclesiarum omnium principes facti dis-
pensatione ccele:ti, Romam petentes sacratissima sua
corpora in illius urbis arce recondiderunt , qu: totius
orbis obtinuerat principatum : quatenus potentiam
virtutis sux Christus ostendens, ubi mundus capüt
habebat imperii, ibi regni sui principes collocaret.
| SERMO VII.
Ad monachos.
Instruit nos atque hortatur sermo divinus, qualiter
nos accingere debeamus ad inquirenda promissa
sua, ct obiinenda illa bona qux nec visu capi , nec
auditu percipi, nec cogitatu comprehendi possunt.
Petite (inquit), et dabitur vobis ; quarite, et invenietis;
pulsale, et aperietur vobis : id est, ut petamus orando,
quaeramus laborando, pulsemus perseverando ; et in
spem ecelestium tanto incitemur studio, tanto inar-
descamus affectu ; ut cum przmiorum dignitate, de-
sideriorum magnitudo concordet. Non vult. cnim
Deus noster bona sua nimia inveniendi focilitate vi-
lescere, Pretiosa et concupiscibilis merx cupidum
amatorem, atque avidum negotiatorem requirit. E1go
ille tantorum munerum repromissor non vult in
opere suo tepidum, despicit fastidiosum, recusat
coactum et ingratum, respuit indevotum. Lentum
enim et parum gratum quzrere gratiain divini mu-
neris maxima est injuria Remuneratoris. Ergo totis
licet anima et corporis laboribus desudcmus, totis
licet obedientis viribus exerceamur ; nihil tamen:
condignum quod merito pro coelestibus bonis pen-
sare et offerre valeamus. Non valent vit:e temporalis
obsequia :eternx: vitze gaudia. Lassescant licet mem-
bra vigiliis, pallescant ora jejuniis; non erunt tamen
condigna passiones hujus temporis ad futuram | glo-
riam qucm revelabitur in nobis. Pulsemus ergo in
quontum possumus, quia non possumus in quantum
illam proterviam, ut dicat, de$ero atque discedo, fioc
egoferrenon patior, ingenuus homo Sum! Járti primum
qui ante przpositum vel abJatém , ingenuürii sé esse
jàctat, puto quod adhue emptum esse se nesctat. Qui
Christianz militie mancipatus praesumit diccre se
ingenuum, pene cst ut se negct Christi sanguine
comparatum. (juid est hoc aliud quam ipsi Domino
clamare: Liber sum, nihil tibi debeo? De talibus
dicebat Apostolus : Cum enim screi essetis inbedien
tie, liberi fuisiis justitie (Rom. vu). Nori bene inge-
nuds appellatur qui inisera vitiorum servitirté depri-
mitur. Clamat autem in corntumelii disclplinz, in
peccato anim: sux : Malo discedere quám emendari,
quam satisfacere, quam implere quod przecipis. Qoid
ὦ est hoc aliud quam jugum Christi rebelli cervice di-
scutere? Isti tales nesciunt quid voverunt, obliti
sunt propter quid huc venerunt: [51] tales non bene
petunt, si male vitiis appetuntur, rion fide pulsant,
sed infidelitate pulsatur. Quid prodest quod disce-
dis, qui undique astrictus es vincoalis passionnm ἢ
quem hinc atque inde cireumvallant vitia sua? Digne
aliquis discederet, si illo ire posset, ubi illum dia-
bolus invenire non posset. Nemo se fallat, non fugiat
adversarium de loco ad locum, sed de vitio ad virtu-
tem, de passione δὰ emendationem. Si éum fugial,
sequitur : emenda te, et fugiet a te, sicüt ait ápó-
stolus : ftesistite diabolo, et fugiet a vobis (Jac. 1v, 6).
Non obedire autem et velle discedere, hoc ést dbpli-
citer facere diaboli voluntatem , hoc est vóltiütarié
sibi ipsi (etiam in prasenti) damnationem lüferre
peccati. Illis ipsis qui graviter apud nos délinquünt,
nullam tristiorem, nullam acerbiorem possuthüs in-
venire sententiam, quam ut a corpore congregationis
abscisci sine pace discedat : Et nunquid nón amerilts
genus est, nt hoc quisquam pro remedio e&petat,
quod eti:m a przeposito nisi pro summio érinifne non
possit inferri ? Intelligamus ergo istas indignitales et
contradiciiones, inimico cooperante et disponente,
provenire. lile enim qui non potest aliquem absolu'e
de loco salutis excutere, immittit primum occasiones
et cgusas ; immittit. inobedientis passioriem , quàm
semper infidelitas comitatur ; que dum captivam illa
queaverit mentem, statim intoleranda atque impos-
885
SERMONES.
sibilia facit etiam illa quz» parva sunt. Et sane du- A reliqueris, tunc animadvertis (quasi sedata temporis
bium non est quod vires inobedientibus áictüiius sub-
trabuntár ; et sléüt llle quí rion habet nedesssriam
fidei. devotíonem , et quod habebat, aitferetur αὖ eo
(Maith. xui); [τὰ οἱ inobedientla. obdurát animer
quem semel ceperit , ut 4d suscipierida praecepta, net
auctoritate, nec ratione, flectatut, sed quod pessi-
mum est, sibi soli credat, et pro omní ratiorie inten-
tiones suas sequatur, et hoc solüm przeceptum putet;
quod obturato cordé concepit, similis οἱ effectus «e
quo divinus sermo pronuntiat : ltinera fnsipientiam
recía in couspeciu eorum (Prov. n). Et iteram : Sent
big que vidéntur recte hominibus ; novissima autem δ -
rum venient in profundum inferi (Prov. xv1). Postretno
veniet hujusmodi aniinabas, duod domui que super
teinpestate) Inde quid de te male egeris ; tunc reco-
gnoscis quid periculi incarreris eum de loco ad quem
cum gaudio veneras sine pace, eurn scandalo disces-
sisti, tunc sera poenitentia super ruinas suas pomnitet
ac deflet, sient quaedam aves qus prse dulore super
$05 quos oetiderint flere dicuntür, et h»c emnia
shimzx detrimenta ex Inobedientis malo eveniunt.
Ofiedientes antem et humiles aniiuss, multas tribula-
tlonés atdte omnes labores piustérnunt, atque in
tompendidm mittunt. Sciendum est enim quod quan-
tb humiltores et obedientiores fuerimus prxpositis ét
patribus nostris, in tantum obediet Dominus oratio-
nibus nostris. Videsmus quam acceptabilla sunt Dg-
tino vel opera, vel jejunia eorum qui suis iotitis
"arenam zdilicala ést : hzc enim! parabola maxime B quam senlorum volutitatibus obsequuntur. Clamarit
ad inobedientes respicit. Sié enim legimus : Omitls
qui audil verba meá hac, et non facit ea, sirilabitur
viro s!ulto qui edificavit domum bui sper. arenatt,
eic. (Math. vii). ld ést, cum Inffuzerifit. sttticidia
passionum, cui &dYérierint flumind et lorrerites at-
'que ithpetus lríBulátionum, ex riültitwdlte hegligen-
tiarum ; eurn fláverint veriti, illi utique qui per Istum
aerei volilàfil, paratl ad Christi 2fcátti ventilándam
sicubi invénlàiit paleas quas &d fudibriutn suum ra-
piant atque dispérgant ; tutt lfraent iti domum illam
qux sine obédientiz fundármehto Inventa eg, et flet
ruina iliius magna. Sed foráitan dicat áfiquis: Nun-
quid statím dé hoc loco discedéte, ruina dicenda est?
Dico (carissimi) nón grandis spes est, si navis in
᾿ fluctibus constitila (licet ipsa non pereat), tamen
jicturam maximam de honore ac mercibüs suls fa-
ciat, εἰ ad porium vacua perveniat. Sic non grande
. gaudium est, si aliquis δὰ szeculi fluctus revertens ,
nomen atque liabitum professionls sux» custodire vi-
-. deatur ; anima vero ejus negligentiis tabescat ac de-
. fluat. Et quid gravius quando subito tanquam aliquis
, repentinus eradicarius de loco ad quem te Dominus
, Mus. vOcaverat, in quo te primum post mala «szculi
quasi in portum de tempestate induxerat , oblivisci
sulito fraterne societatis et consolationis ; oblivisci
. loci illius in quo primum dulcissimum immutationis
. habitum et nomen secularis exueris ? Aves ipsz di-
. ligunt nidos suos; amant ferz loca jn quibus nutritze
sunt, amant cubilia et pascua sua ; quamlibet naturali
libertate variis partibus rapiantur, sxpius tamen ad D
. €ara sibi loca quodam desiderio revertuntur ; et td
. intellectu praeditus, ratione munitus, ita interdum
- . Mensu alienus effeceris, ut praferas Dei beneficiis
. voluntates vel intentiones tuas, et diaboli insinuatio-
. Ressequaris'! Qux quamlibet ad duros labores, quam-
libet ad salutis naufragia atque anim: detrimenta te
. Fapiant, totum hoc pre nimia cordis indignitate
non sentis! Tempore enim discessionis, multa pro-
miuit inimicus, te illic quo tendis, majorem profe-
ctum, multam gratiam atque omnium rerum abun-
dantiam reperturum, ac te tanquam angelum susci-
pienduim. Et post hiec ; quando anxietate repletus et
pace nudatus, profectus tui studium of sacrum ovile
ΠῚ : Quia jejunavimus, el non aspezisti ; humiliavimus
animas rosiras, el hescisti; et ille respondet: Ideo
quia in diebus jejunii vestri invenitur voluntas ve-
&tta. Videmüs ergo pef inobedientiam animorum
opera non respici, Jejunia non audiri , vota non sus-
cipi. Undé nos athplius illius mandata scctemur,
quia ad rios e ccelo descendit, non solum ut nos re-
üimeret mortis pretio, sed etiam ut vitat cediflcaret
exemplo; et cum illo dicamus : Ego non veni facere
" tüluntatefn meam, sed. voluntatem illius qui misit me
Patris. re auteti post. voluntates proprias tam per-
niclosutn est, ut hoe Deus jam postmodum iratus,
pro damnatione peccati, inobedientibus irroget di-
cens : Et dimisi illos secundum desideria cordis eorum.
Quamobrem qui vult oper4 sua esse recta in coutpe-
ctu Del, nihil obedientiz, nihil preecéptis przporiat ;
slve ille junior, sivé senior est, tanto plus debet
studere :xdifleationi et perfectioni. Nullum sibl finem
faciat proficiendl, nullum terminum constltuat acqui-
Féndi, cuin sibl dici audiat : Para in ezitu opera tua ;
Et iterum : Non verearis usqué ad mortem justificari.
Et iterurh : Sapientia in exitu canitur. Quanto ergo
plus proficirüus, tanto plus huthiliemur : quia quanto
plus humillati fu&tirius, tanto amplius proficiemus.
Nu'lus illl seniof lám ihdoctus appareat, ut putet,
quod noti deceat obedientia, quz» Deum decuit; hu-
militas enim àtque obédiénlla in junioribus adhuc
fiecessitas, ip sehiofibus Jàm dignitas est. Ille bene
proficit, ille bené consünimat, qui quotidie sic agit ,
quasi semper incipiat. Quamobrem augmentá meri-
torum incitamenta esse perfectorum Sériptufa pto-
nuntiat. De hià vero qui dum primas negligentias
pretermittunt, in alias atque allas semper incurrunt,
ita ait : Peccator adjicit ad peccandum ; de perfecto
vero dicitur: Et sanctus adhuc sanctificetur. Videamus
prius primum, quid est: Peccator adjicit ad peccan-
dum. Verbi gratia, cujuslibet, ut puta obtrectationis,
passio $i me impugnàre ceperit, si non statim me
poeenitudo hujus vitii coeperit, eras tanta mihi hujus
vitii facilitas veniet et qux«dam (ut sic dixerim) sua-
vitas, ut revocare me ab illo et continere non possim.
Ita enim evenit, ut qui primo tempore emendare se
nolit, incipiat in sequenti nec velle nec posse. Verbi
$87
S. FAUSTI RHIEGIENSIS SERMONES. o.
gratia, superbi: acquiescere cepi, regulam violavi, À Evangelio denuntiat, dicens : Filius hominis ventu-
seniorem l:esi, juniorem destruxi : si non statim me
poenituit graviter me fuisse preventum, jam de die
in diem libentissime me rapiel ipsa violentia consue-
tudiniset impetus passionis , ut jam nec delinquere me
intelligam, nec peccare me sentiam: obscurat enim
atque obruit intellectum delicti assiduitas delinquen-
di. Etenim ita cor negligentis-obduratur, ut hoc ipso
8i non se humiliet, si non satisfaciat, praeposito suo
nocere se credat, insuper et insultet et dicat: Quam
constanter illi restiti, quam bene non acquievi, quan-
ta auctoritate respondi, putabat quod me semper illi
humiliare deberem ? Quod qui facit, diabolo se ira-
didisse constat, qui de hominum vitiis et passionibus
et perditione laetatur, et. ejusmodi auima eveuiet
illa sententia : Peccator adjicit ad peccandum. Quam
nos refugientes, illam potius teneamus qu: dicit,
et sanctus adhuc sanctificetur; ut quotidie addamus
merita, nec de nobis aliquid prarsumamus, quia Dei
Θεοὶ omue quod sumus. Simus itaque in opere Dei
, indeficientes propter zeternam retributionem, et quo-
tidie ad meliora tendamus. lpsa enim apprehendendi
aviditas, ipsa consuetudo proficiendi semper nos ad
majora provocet, et ubi viderit Deus devotionem
anima, ardentiorem insinuabit affectum ; et quanto
nos arserimu$ ad studium, tanto ille apponet adju-
torium; quanto nos apposuerimus ad diligentiam,
tanto ille addet ad gloriam. Qui habet, dabitur illi, el
superabundabit (Matth. xi); et alioloco dicit: Posui
adjutorium super potentem. Gratia ergo de gratia na-
scitur, et profectus profectibus serviunt, lucra lucris
et merita meritis locum faciunt : ut quanto plus quis
acquirere coeperit, tanto plus conetur acquirere ; et
quanto avidius de sapienti: bonis hauserit, tanto
plus haurire desideret ? sicut ipsa de se loquitur Sa-
pientia : Qui edunt me adhuc esurient (Eccl. xxw).
Urgeamus cursum nostrum, ut crescat in novissimo
vita nostra. Quzramus usque in finem, unde sine
fine gaudere mereamur. Sed esto, non possumus
exercere corporis lahores, conferamus nos ad spiri-
tualium bonorum desiderium, ad compunctionis et
caritatis augmentum. Si quotidie in cordibus nostris
disponamus ascensus, nulla infirmitate, nulla xtate
lassari possunt mentes , ut spiritualibus quibusdam
gradibus ascendere mereamur ad promissa Domiui
nostri Jesu Christi, cui est honor, virtus et gloria,
potentia et claritas, et magnificentia, et imperium,
et nunc, et semper, et in cuncta sxcula seculorum.
Amen.
SERMO VIII.
(Ex Henrico Canisio.)
Modo, fratres carissimi, cum divina lectio legere-
tur, audivimus beatum Apostolum terribiliter nos et
salubriter admonentem. Sic enim ait : Omnes mani-
festari oportet ante. tribunal Christi, ut referat unus-
quisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive
malum (l1 Cor. 10). Quarc etiam Dominus in
rus est in gloria sua, cum angelis suis, et tunc reddet
unicuique secundum opera sua (Matth. xvi, 477). Dili-
genter, quaeso, attendite, fratres carissimi, et me-
cum pariter expavescite; quia non dicit quod reddet
unicuique secundum misericordiam suam, sed secun-
dum opera sua. «Hic enim est misericors; ibi justus. -
Nam quod statim non in peccatores * vin..... patien-
tia est, non negligentia. Non ille potentia perdit ; sed
nos ad penitentiam reservavit. Unde magis timen-
dum est ne quanto diutius exspectat ut cessemus,
tanto gravius damnet, si emendare nolaerimus. Cum
h:c ita sint, scire et intelligere debemus, fratres,
nihil nobis esse salubrius quam ut damnatis omnium
presentium rerum voluptatibus, id potius cogitemus,
quando erimus de boc szculo transituri, vel quando
tabernaculum nostri corporis, ultimo die superve-
niente, deposituri, el iterum illud resurrectionis tem»
pore recepturi, ut cum eodem recipiamus, prout ges-
simus, sive bonum, sive malum. Et ideo rogo vos,
fratres, ut cogitemus, quales erimus in die judieii
purissimis angelorum conspectibus offerendi. et a-
terno Judici rationem de libris conscientie reddi-
turi. Remotis enim omnibus probationibus, certum
est in diem illum ipsum ante se hominem consti-
. tuendum, et ipsam sibi animam in cordis speculo de-
monstrandam, et testes contra eam pon aliunde de-
foris, sed intus de ipsa preferentur, adjicienda erunt
non aliqua peregrina, sed nimium nota testirhonia,
id est, opera sua, ordinabuntur ante infelicem ani-
mam peccata vel crimina sua, ut eam confundat pro-
batio, et confundat ognitio, secundum illud quod
scriptum cst : Arguam te, el statuam. illam. ante. fa-
.ciem tuam (Psal. xcix, 21). Quicunque se modo, dum
licet, emendare neglexerit, ànte illum coelestem po-
pulum primum excepturus est de confüsione suppli-
cium, et anima, qux:e modo per penitentiam, com-
pendiosam transactionem, peccatorum putredines cu-
rare dissimulat, ante illud tribunal metuendum, sine
ullo remedio in perpetuo vulnerata remanebit. O si
jam nunc faciem peccatoris anims liceret oeulis eor-
dis aut corporis intueri, et. conscientize nostrze jvul-
tum in oculorum przsentiam permitteremus addu-
cere! Quod si licet nec dici potest, quanto studio,
quantoque fetu urgeremus fcedata componere, ma-
culata tergere, vulnerata curare. Ideo quia non pos-
sumus oculis corporis, inspiciamus, in quantum pos-
sumus; oculis cordis, et unusquisque conscientias
nostras arte conspectum interioris hominis consti -
tuamus, ipsi nosmetipsos castigemus, ipsi nos cura.
tionem de quotidiana conversatione faciamus. Allo-
quatur se in secretis unaquaeque anima, et dicat: Vi-
deamus si hanc diem sine peccato, sine invidia, sine
obtreclalione, sine murmurationo transegi. Videa-
. mus si hodie quod ad profectum anims pertinet
operatus sum : puto quod hodie mentitus sum, per
iram, vel concupiscentiam victus sum, nec alicui be-
* Forte vindicta. descendit, vel, vindicat, vel aliquid simile.
891
FELICIS PAPJE 1H
΄ 894
secte semet adjungentem , Deum crucifixi esse do- Α est. Anno. 478. α legitimo episcoporum. Orientalium
euisse, addita solemni Trieagii [ormule hac clausula,
Qui cruciflxus es pro nobis. Tumultuum pertesus
Martyrius, antistes Antiochenus , anno 473 sedi sue
renuntiavit, quam moz. Petrus Fullo tyrannice invasit.
I:te vero Leonis imp. edicto statim ejicitur, et in Oasim
-relegatur : substituto Juliano. Anno 476 a Basilisco sedi
Antiochene reslituitwr, Juliano morore animi confecto.
Anno sequente a doanne, quem episcopum Apamea or-
dinarat, deturbatur, et a synodo clandestina damnatus
. * Post interregnum sex dierum (quibus Basilius
prafectus przetorio, Romae Odoacris regis vices agens,
electioni Romani pontificis, prout acta quarte sy-
.nodi Romans sub Symmacho referunt, ssculares
potestates ingerere conatus fuerat), anno Domini 483,
octavo die Martii, creatus est pontifex Felix, patria
concilio Antiochig , ab Acacio Constantinopoli, a Sim-
plicio Rome damnatus , a Zenone etiam Pityunta de-
portari jussus. Anno A84 ab imperatore, Acacio id ca-
tanle, sedi eue restituitur, eodem licet tempere a Fe-
lice damnatus ; eamque usque ad annum 480, quo obüt,
tenuit, Sed ut ad Felicem redeamus, mortuus iue. eui
die 50 Januarii anno 493. |
(Ex libro Pontificali.)
Felix * natione Romanus, ex patre Felice, pre.
Persa, fortuna servus, necdum baptizátus se clericum
fingens, primus Iconoelastarum auctor, doeuit tem-
poribus hisce venerandas Christi sanctorumque ima-
fines non esse venerandas. Nicephorus lib. xvi, cap.
1. Cyrola episcopus Arianorum ad suam perfidiam
miraculo confirmandam cuidam suorum perscaserat
: Komanus, atavus Gregorii Magni, prout ipse testatur B ut se cecum esse simularet, ei ad inclinationem Cy-
homilia 38 in Evangelia, et]. »v Dialog., cap. 16. Initio
᾿ |pontificatus sui rejecit, proscripsit et exsecratus est
impiissimi Zenonis Henoticon, id est pacis et recon-
eiliationis unltivum edictum, quo homo laicus in con-
cilium Chálcedonense, in episcopos aliosque ortho-
, doxos anathenia intulit, fidei nova decreta sancivii,
leges Ecclesixw pra'scripsit, doctores Ecclesize docere,
novumque fidei symbolum ipsis proponere studuit,
quo demum claves potestatis ecclesiasticae suffurans,
in nen obtemperantes anathema ( proh ecelus ! ) in-
torsit. Hocimpiissimum sacrilegi imperatoris edictum,
impietatis seminarium, quod recitat ad verbum Eva-
grius lib. ni, cap. 14, non tantum pontifex proscri-
psit verum etiam subscribentes anathematis sententia
condemnavit. Theod. Lector lib. i: Henoticon, id est,
unitivum nominavit, ut per hujus professioríem et
subscriptionem hzretiei éum catholicis aliqua saltem
specie unirentur. Hujus temporibus Vandalica perse-
cutio, biennio antequam oriretur multis signis prxfi-
gurata, auctore Hlunerico excitata est in Africa, qua
prater alias crudelitates quater mille nongenti sexa-
ginta sex episcopi, presbyteri, diaconi et alii Eccle-
Six clerici in exsilium eremi ablegati fuerunt. Victor
lib. 1 de Persecutione Vandal. Idém llunericus omnes
leges a catholicis imperatoribus contra hzreticos
--Jatas per edictum szvissimuim in catholicos eonver-
tit. Quibusdam catholicis persecutor supra nominatus
. precepit linguas et manus dexteras przscindi, qui
nihilominus Spiritu sancto przstante, ita locuti sunt
et loquuntur quomodo sntea loquebantur. Sed si quis
incredulus esse. voluerit, inquit Vietor, pergat nunc
Constantinopolim, et ibi repertet unum de illis subdia-
conum Reparatum, sermones politos sine ulla offen-
sione loquentem; ob quam causam venerabilis nimium
in palatio. Zenonis habetur, et precipue regina. mira
eum reverentia veneratur. Ad cujus rei contestationerni
omni exceptione majorem, Justinianus imperator in
constitutione a se editá, de offielo prx»fecii preltorii
Afric: ita ait; Vidimus venerabiles viros qmi abscissis
radicitus linguis, penas suas miserabiles lequebantur.
Ne vero tyrannus Arianorum princeps crudelitatem
hanc impune ferret, justo Dei vindicis judicio accidit,
ut cum amens sibi de fide catholica prostrata trium-
phum agendum esse putaret, ebullientibus toto cor-
pore vermibus exstinctus, divinam vindictam exper-
tus fuerit. Victor przedicto loco. Gregorius Turonen-
. sis Historizxe lib. n, c. 3.
Cum Eutycbiana hzresis, Alexandrig et Antiochize
. peripsarum Ecclesiarum pseudoepiscopos et violen-
tos invasores Fullonem et Moggum, invalesceret,
. una cum sancti Matthzi Evangelio ( quod sua manu
descripserat, quo potissimum vera humanitas Christi
comprobatur, in opprobrium hzresis tunc invalescen-
. tis) corpus sancti Barnabz apostoli, miraculose in-
ventam fuit, Theod. Lect. lib, u co!l., Nicephorus,
Cedrenus, Sigebertus, etc, Xenaie«s quidem generq
D datum testatur his ver
- quarum una Tarsilla, alia Gordiana, alia
role respiceret ; sed accidit, Deo cooperante, ad con-
fusionem perfidiz, ui vere c:eéum reddiderit, quem
Illuminare fingebat.
Hujus pontíficatu Petrus Fullo Andtioehena sede
ob h:zresim et blasphemias synodali judicio condem-
natus moritur, Deique optimi maximi séntentia ite-
ràto judicio perstringitur. Anno pontificatus Felieis 6,
Acaclus Constantinapolítanus episcopus, iu anathe-
mate perseverans, homo ambitiosissimus et arrogan-
tissimus, qui suas ipsius viventis imagines in ecclesia
dedicari passus cst (ut est apud Suidam), a judicio Eccle-
si: ad tribunal Dei max. vocatusest : in locum ejus per
summam improbitatem et fraudem succedit Flavies vel
Flavianus hereticus, atque hzereticorum communione
pollutus, qui eum non accepisset litteras communicato-
rias, quàs simulata fide catholica a Romano pontifice
expetierat, morte repentina post quatuor menses sub-
latus est. Huic Euphemius subrogatur, qui quanmpri-
mum in sede Constantinopolitana collocatus fuit, svno-
dum Chalcedonensem approbavit ; Petri Alexandrini
communioni renuntiavit, ejusque nomen e diptychis
cxpunxit; Felicis papxe ab Acacio exstinctum nomen
restituit, Et quia necdum nomen Aecacii. e diptychis
abstulisset, non quas persynoditam expetierat litteras
pacificas communicatorias, sed tantum commonitorias
impetravit. Liberatus diaconus cap. 18 ; Evagrius lib.
iui, cap. 93; Niceph. lib. xvi, cap. 19.
Petrus Moggus vastatór et pr:do Ecclesize Alexzan-
drin: moritur anno decimo tertio oecupati episeopa-
tus, qui est Felicis papz 9, Christi Redempt. 491.
Sufficitur ei Athanasius Herniosus in perfidia et mo-
ribus successor, tanta sede, 4antoque morie plane
ndignus. Evagrius, Nicephorus, Liberatus predictis
ocis. De his plura in notis epist. et cunciliotum ihre.
Hunc Felicem tertium atavum sancti Gregorii pap:e
isse, sancteque Tarsille nepti sus apparuisse,
eamque ad celestia regna vocasse, martyrologium
Romanum ἃ mendis que In illud irrepserant emen-
is. Rope (die vigesima quinta
F'ebruaril) natalis sancti Félfcis pape tertii, qui sancti
Gregorii papa atavus [nit * de quo is refert quod. san-
cie Tarsille nepti apparens, illam ad celestia regna
bocavit. Verba Gregorii illud referentis hom. in Evang.
5, et Dialog. lib. iv, c. 16, hzec sunt : Tres pater mewi
sorores habuit, que cuncta tres sacre virgines (uerunt;
miliana
dicebatur. Et paulo infra : Quadam vero mocte huic
Tarsille, que inter sorores suas virtute continuam ora-
tionis, afflictionis studiose, abstinentia singularis, gra-
vitate vite venerabilis, et honore el culmine sanctitatis
excreverat. (sicut ipsa narravit) visionem atavus
meus Felix hujus Romane Ecclesie antistes. apparuit, '
eique mansionem perpetue claritatis ostendit, dicens :
Veni, quia in hac te lucis mansione suscipio. Quee eub-
sequente moz. febri correpta, ad diem pervenit. extre-
mum, etc, Sev, Binius,
EPISTOL/E ET DECRETA.
894
sbytero, de titulo Fasciola, ἃ sedit annos octo, mehses Α * Heracleam [lege Constantinopolim], corrupti sunt pe-
undecim, dies * octodecim. Hic 5 fuit temporibus
"Odoacris regis, usque ad tempora Theodorici regis.
Mic fecit basilicam sancii Agapeti juxta. basilicam
sancti Laurentii martyris. Sub hujus episcopatu ite-
rum venil relatio de Grzcia [lege a parte Graciarum],
Petrum Alexandrinum revocatum [supple ad commu-
nionem] ab Acácio Constantinopolitano. Tunc vene-
rabilis Felix archiepiscopus sedis apostolicz:e urbis
Roms, mittens defensorem cum concilio sedis suse
[lege ex constituto synodi sedis sux], facto concilio,
.dampavit Acacium cum Petro. * Post annos tres ite-
rum venit relatio ab imperatore Zenone, ut peenilens
rediret Acacius. Tunc papa Felix [supple fecit conci-
"lium et ex consensu] inisit duos episcopos, Misenum
cunia data suprascripti episeopi, et nen fecerunt se
cundum preceptum apostolicse sedis. Venientes vero.
Romam ad sedem apostolicam, * venerabilis Felix
papa fecit synodum : el facta discussione [lege eonci-
lium, ct examinatione facta in coucilio] invenit am»
bos episcopos (id est, Misenum et Vitalem) réos, et
ejecit eos a communione. Tunc Misenus episcopus
non se taeuit corruptum pecunia; cui concilium con-
cessit lempus poenitenti:e. Hoc factum est tempore
Odoacris regis. Hic fecit ordinationes duas in urbe
Roma per mensem Decembrem, presbyteros viginti
octo, diaconos quinque, episcopos per diversa loea
triginta unum. Hic sepultus est in basilica beati Pauli
. apostoli. Et cessavit episcopatus dies quinque. Et
et Vitalem, ut si invenirent complicem Petri Aca- B post transitum ejus factum est a presbyteris e$ dia-
cium, iterum damnarent eos; si non, offerrent libel-
lum penitentiz, Qui dum introissent in civitatem
δ Annis nintirim novem, minus 19 diebus. Obiit
euim v calend. Martii, snno Redemptoris nostri 494.
Quare si ad initiuin et hunc finem pontificatus adver-
tatur, praedictus annorum numerus reperietur. Sev.
tUS. '
. b Oddacer rex Herulorum a Nepotianis in oditim
Drestis, qui Augustulum filium suum imperatorem
appellàverat, in ltaliam vocatus, occisis Oreste οἱ
frálre ejus Paulo, relegato in Campaniam Augustulo,
.sablátoque Üccidentali imperió, factus est. rex Italiz
anno Domini 476, sicut illi sanctus Severinus Nori-
eurum apostolus, sanctitate οἱ miraculis clarissimus,
Tütürum pfedixerat, dum ab Odoacre vilissimis pel-
προς indito visltaretur. Regnavit In ftalia juxta ejus -
dem saneti Severini vaticinium annis tredecim itte-
gris et absolutis, atque a purpura, regalibus indu-
entis, et ἃ «omine imperatoris abstinuit : ita ut
ómánum impertum in Augusto inchoatum, in Au-
δί0, qui per contemptum Augustulus dicebatur, in (C
idente defecerit. Hic Odoacer, quantumlibet Aria-
nus esset, nulium quod dignum est memoria rebus
sácfi4 négotiurii fecit : cónanti vero illi posiea Aria-
.Bismum in Urbem inferre, Gelasius papa magno aniiino
yestitit, nb infra dicemus. Coelerum iste, inquit Eva-
grius in Vita sancti Severini, potitus jam l(alia, sancto
᾿. * (υδ. Lueensis 490, XVII.
* [dem cod., Constantinopolim.
FELICIS PAPE m
EPISTOL/E ET DECRETA.
Δ EPISTOLA PRIMA.
b PELICIS PAPA HI AD ACACIUM CONSTANTINOPOLITANUM.
Op:at sancta synodus. Romana ut. Zenonem imperato-
rem inducat ad emendandüm sedulo siudió ea. qug
* Hee epistola est illa synodica quam Patres con-
ilii Romani a Felice pontifice ad Acacium transmit-
sendam esse censuerunt. Qua do re infra iu notis
ejusdem concilii. Hactenus nusquam edita , nunc
primum epenetralibus bibliothec:e Baronianz ejusque
Aanalibus in lucem emittitur. Exstat in pervetusto co-
dice Cresconianz collectionis. I[ujus et sequentium
epistolarum a Felice scriptarum meminit Evagrius
conibus constitutum de omni Ecclesia.
Severino fániliares litteras direxit, rogans ut quidquid
ab eo vellet, peteret : memor illiusprasagii 410 eum δῦ.
dam predixerat regnalurum. (Quibus sanctis. alloquiis
invitatus, Ambrosium quemdam exsilio damnatum (illum
qui Britanniam a barbaris oppressam liberavit) jussil
übsolvi. "Testatur Ennodius diaconus Tieinensis lii
Vita sancti Epiphanii episcopi Ticinensis eumdem
Epiphanium petiisse pro suis civibus quinquennium
indulgenti:c tributorum, qu: Orestes tyrannic: pote-
state Imposuerat ipsumque qut ab eodem Odoacf&
petierat impetrasse. A Theodofico Ostragathorurm
rege annuo regni sui ltalici 14 fugatus et Veroum
Victus est. Tertio certamine snperatus Ravenne
proditorie Ibidem occisus eat, aiino Domin 49 . Posi
lisc tétmpora [(4|1ἃ Ostrogothoftim tegibus páruit dut
iufra dicemus. θεν. Βινιυϑ. D
De Zenonis obitu infra dicemus in notis ad vitam
Gelásii. Sev. DtNius.
e Constat infra ex epistola 6 Felicis, qua cotitiné-
(ur sententia. in. Acacium lata, et ex notis concilii
Romani primi et secundi sub Felice infra, hos ante
damnationem Acacii deputatos et ablegátos esse.
Falsum est igitur, quod sefibitur hie; eos trienhid
post damnatum Acacium Constantinopolim | missos
fuisse. SEv. ΒΙΝΙυ9.
8 ldem cod., Fecit papa Feliz: conciliüm, εἰ facta
examinatione invenit.
menm mE
D adversus catholicam fidem hactenus perperam egisset.
᾿ Felicis ad Acacium episcopum * per Vitalem et Mi-
senum episcopos. |
Postquam sanctz: memorie decessore meo papa
lib. i, cap. 18, 19 et 25. Item Liberatus in brevia
rio cap. 18. Srv. Bins. .
b Iu allegato codice lixc inseriptio liis litteris prze-
figitur. Sev. Biwics. .
* Quarum civitatum episcopi hi legati fuerint ;
nusquam apud aliquem historicum expressum inve-
nitur. De Miseno tantum, inquit. Daronius, in consti-
iuto. Vigilii Romani pontificis de tribus. capitulis repe-
FELICIS PAPE lli.
Simpliciode vitze cursu superna prieceptione migrante, A corporis Christi monstrare non possis, nisi nullatenus
ministerii quod regebat ad mex humilitatis officium
gubernacula pervenerunt; in diversas generalis Ec-
clesiz curas , quas ubique terrarum cunctis populis
Christianis, summi pastoris voce delegante, bcatissi-
mus Petrus apostolus pervigili moderatione dispen-
82t , continuo me sollicitudo maxima, qu: et przede-
cessorem meum incessanter urgebat, tam Alexandri-
n:e urbis, quam status fidei totius Orientalis regionis
excepit. H:?c nos diebus noctibusque perstringens,
ad dominum filium nostrum Cliristianissimum prin-
cipem per Vitalem et Misenum fratres οἱ coepi-
Scopos nostros legationem compulit destinare : qux
vice mea pietati ejus et debita przesentaret officia (et.
pro fide catholica) májorumque nostrorum servandis
constitutionibus supplicaret.
! Hac igitur, illo pergente, par fuitdilectionem tuam
dilectis pariter salutare colloquiis, et consequenter
hortari ut aliquando tandem patrocinium causx Do-
mini communis impendas , nec d^spiciendum putes,
Christi confessione veridica , et universalis ejus Ec-
clesi* definitione.... vel de pace concorditer... si
illius et honorecupis esse clarus et nomine. Faternur
enim secundum apostolicam vocem , magnam nobis
inesse. tristitiam οἱ dolorem cordis 3ostri continuum
(Rom. 1x) cogitationibus quas 10 die procedentibus
[propellentibus] negotiis sustinemus. Imprimis illud,
quod dudum ante oculos fere omnium vertebatur ,
occurrit : cujusnam rei causa videlicet intercessit, in-
dica nobis, quod dilectio tua non modo tantis oppor-
providere desisteres illis quz per totum mundum di-
cuntur obrepsisse contagiis.
. Proinde adire debes δι ρίυ5 Christiane mentis Avw-
gustum, et causas eidem salutis 58:5 atque etiam
imperii redditurus, et conservandi ejus auxilium fre-
quenter ingerere , unde inimici illius corruerint , et
qua vía idem surrexerit, nihilominus intimare ei;
scripta illa sensibus pietatis ejus offerre, quibus de.
cessorem meum eximia laude extulit, eo quod hzere-
ticam eatholiez tyrannidem veritatis assertione con-
foderit. Item illa quoque quibus Petrum Alexandri-
num ab Alexandrinz cervicibus excussit Ecclesiz, et
sancte memoriz Timotheum revocavit orthodoxum.
Nec illa przterire quibus episcopis et clericis, laicis-
B que per omnem JEgyptum constitutis, quod a divina
Christiana professione deviassent , sicut catholicus
imperator obtestans, nisi intra duos menses ad com-
munionem Timothei redirent, honoribus , ecclesiis,
omnibusque in illa regione denuntiavit esse privan-
dos. Simul etiam quibus Petri, quem illicite se Alexan«
drine Ecclesi» injecisse perhibuit, ae Timothei
hzretici jam defuncti ordinationes , vel ea quz se-
creto per modos dicebant , ita recassavit. Nec non
etiam illud adnectere, quod cum Timotheus sancta
memorizx catholicus fungeretur extremis, divinz ia-
spirationis instinctu , tam ad ejus pontifieis consulta
rescvibens, quam ad urbis Alexandrinz clerum, omni
previdentia mandavit prxcavendum , ut si przeíatum
dominus sacerdotein transire jusserit, non nisi de ca-
tunitatibus indesinenter exertis, verum etiam sxpe- C tholicorun corpore clericorum , et qui orthodoxa
numeroa decessoribus meis litteris invitata [incitata],
velut obstinato silentio, nunquam super lianc partem
aut consulere quidquam voluerit, aut referre. Cum-
que nos aliquid temere sinistrum (quod absit) de tua
mente conveniai opinari, tamen quia venerabilium
virorum qui Ecclesiam cui prasides ante rexerunt ,
morem formamque destituas , ullo modo possis non
esse suspectus.
Certe si(quod non credimus) dedignaris B. apostoli
victoriis reverentiam tuis deferre «astuosis * affecti-
bus, memor saltem officii pro fidei integritate catho-
licae, pro paternarum custodia sanctionum, pro sy-
nodi Chalcedonensis constitutione servanda, qux Ni-
cxni conventus penitus probat articulos; atque pro
eis ubique hostibus comprimendis , sicut ortliodoxo-
rum urbis illius imitator autistitum , constanter ex-
surgere dcbuisses : quoniam te aliter inter membra
rimus eum nominatum esse Cumanum episcopum ; sed
in scripto perantiquo codice nostre bibliothecae, cui est
titulus : Concordantit: canonum, inter alia inest breve
compendium historie, complectens tempora αὖ oriu
Nestorii hieresis usque ad. concilium Romanum sub
Felice papa, in quo damnatus est Acacius : quod licet
sine auctoris tomine editum reperiatur, alicujus qui
hoc seculo vixit , el veritatis studiosus fuit , esse vide-
lur : in hoc inquam opere, inter alia habentur hac de
his legatis missis Constantinopolim : Postquam ergo
Felix papa litteras pr:edecessoris sui nihil proficere
! |d est, hac legatione. HaRDUIN. ^
fidei probaretur esse discipulus, omnibusque commu.
nicarct Ecclesiis, atque a catholicis ordinatus succe-
derct defuncto pontifici : nimirum sapienter inten-
dens, Petrum, quiaut a nullis, aut ab hzreticis falsi
nominis hujus honore jactaretur, super petram [unde
Petrum] catholic: Ecclesie , e qua ejus temeraria
"fuerat praesumptione depulsus, nunquam posse peni-
tus przesidere.
Ilec hujusmodi qux gesta sunt, et dilectionis tuse
conscientiam non latent, convenerat 526 0:8 imper-
tiri: precipue cum in his Christianissimo principi
promulgandis, quando ad regiam potestatem Deo
comitante remeavit, operam tuam missis huc litteris
non tacueris vehementer impensam esse, dignam
catholico pontifice; gloriareris omnes qui contra se-
dem vestram [nostram] , contràque Chalcedonensem
synodum, et contra przdicationem sedis apostolicae
cognovit, et ludibria qu:edam in eversionem fidei ab
Acacio fieri : tunc Vitalem episcopum Droentinum
ex regione l'icena, et Misenum Cumans Ecclesi.e
episcopum ex regione Campaniz direxit, etc. Sed
pro Droentinum legendum est Truentinum. Erat. enim
tunc ea civitas apud fluvium eo nomine nuncupatum
Truentum, hodie vulgo Tronto dictum : meminerunt
ejusdem civitatis Plinius, Ptolomeus, et alii. Hsec de
legatis Constantintc polim missis Bar. anno 485, num.
19. δὲν. BixiUs. .
9
* Forte affatibus, ΠΑΒΡΟΙΝ.
EPISTOLA 1l.
" AD ZENONEM IMPERATOREM.
Pro Ecclesia Alezandrina. supplicat : quidquid antehac
pro defensione ejusdem Ecclesie dizit aut fecit, com-
memorat, ut. posteriorem Joannis Alexandrini epi-
phi ejectionem, εἰ Petri Moggi restitutionem repre-
at.
Incipit epistol& exemplum beatissimi papa Felicis
urbis Roms ad Zenonem Augustum per Vitalem et
Misenum episcopos.
Decebat profecto, venerabilis imperator, post san- .
et» memorim decessoris mei transitum, meque in
ejus locum divina gratia subrogatum, clementia tuz
lítterarum munus offerre : quod vel ea, sicut rerum
poseebat ratio, nuntiarem , vel. officiositatis τη 688
primitias ezhiberem : quibus tamen rite depensis,
etlam illa pariter nectereniur qua ad vestri muni-
wen imperii, prosperitatisque ejus suffragia perti-
merent; quantoque essent studio majore c«urauda ,
ta:to dignioribus internuntiis explerentur. Itaque
conveniens fuit ut Vitalis et Miseni fratrum et coepi-
acoporum meorum, et famuli vestri Felicis Ecclesie
defensoris ad vos necessariam legationem mitterem,
qui non tam bajuli specte ista deferrent, quam meam
vicem peragentes , me quodammodo vobis facerent
esse presentem. Per hanc igitur, velut cominus ho-
norificentie tux junctus colloquiis , precor ut sup-
plicationem meam benignis auribus, sicut princeps
Christianus, acclpias. Nec existimet pietas tua, quod
quisquam magis siuccra meyte te diligat, quam qui te-
FELICIS PAPE —
A Quzso te, fili piissime, ne tunica Domini desuper
90€
contexia per totum, qua in unum corpus sancto Spi-
ritu ubique regente, individuam fore Christi figuravit
Ecclesiam , ulla patiaris sorte violari ; neve cujus
inter ipsos qui crucifixerunt Salvatorem, mansit in-
legritas, tuis videatur temporibus esse divisa. Nonne
mea fides cst, quam solam esse unam , et nulla ad-
versitate superandam Dominus ipse monstravit, qui
Ecclesi: sue in mea confessione fundatse portas
inferi nunquam przvalituras esse promisit ? Hasc te.
renatum ad regiam sustulit dignitatem , atque ab
ejus impngnatoribus potestate extrusa, przvalepdi
tibi denuo viam in ipsius defensione patefecit.
Verum, quaeso, propone etiam exempla gestorum,
et hanc vicem meis repende beneficiis, ut quae per
B rerum examina comprobasti, et pericujosa preta-
veas, et subsidia recuperate a te dignitatis affectes.
Hzc rogo, quz dicta Deus esse voluit per € dicie sedis
antistitem, vel per mei ordinis parvitatem, qui tua
* securitatis intuitu, hujuscemodi ideo promends ja-
dicavit, ut non tam per ejus qualemcunque vicarium,
sed presentis apostoli velut auctoritate comrmpmbilgs,
altius vias et divinz reverentiz: et bumanae conditie-
nis aspiciens (quod absit) non ingratus exisere vi-
dearis collatze felicitatis auctori. Redeat, obseeyo, in
animi tui integra deliberatione copspecigm, quz
inimicos tuos facta dejecerunt, quz: te ad imperiale
fastigium Deo comitante revexerin) ; qualiter i illi cum
nefanda dogmatis receptione conciderunt ; ej quem-
admodum gloria tua in hzreGcorum fyerit depul-
pacem in Deo vult habere perpetuam : quando fidei C sione reparata : ut illi contra Chaleedonengis synodi
mente non ambigas, et temporalis culminis potesta-
tem et xtern vitz commercia de superna propi-
tiatione pendere.
Ecce jamdiu est quod beati apostoli sedes, datis
per beate memoriz decessorem meum, ad serenita-
em tuam litteris, exspectans, et nullum recepit pro
cátholiéa flde, pro ' Occidentalium [Orientalium] tran-
quillitate responsum; przsertim cuim tuam conscien-
| Viam, gloriosissime princeps , metuendis obstrinxerit
Illa sacramentis, ne sedes beati evangeliste Marci a
dociring magistri sui vel communione permitteres
separari. Sed quoniam przfati decessoris mei stu-
Wium, longa íncommoditate faciente , ha:c eadem
crebrius iterare non potuit ; per mee nunc humili-
tatis officium sollicitius repetere non quiescit. Rur- D
sus ergó aposto!i Petri yeneranda confessio materna
fnstat. vocibus , et suorum precipue filiorum com-
pellare non desinens confidentiam tuz pietatis , ex-
clamat : Christiane princeps, cur me a curriculo
caritatis, quo Ecclesia universalis astringitur, permit-
is incidi? Cur in me rumpis totius orbis assensumf
ἃ Kc est illa synodica Felicis papze epistola quam
fensilie synodi Romane dedit ad Zenonem impera-
t rem : qua occasione, in notis illius synodi dicemus
3 Vel Occidentalium, qui solliciti sunt de Orienta-
lium salute. HAnpuim.
* Lese serenitatis, ut infra in hac epistola.
BUIX.
HaR-
venerabilia constituta , et beatissimi pape Leonis
scripta venientes, ipsa sui anolitione golapsi Sun;
el quibus modis eorum reforinationge, ad pristinum
? remearunt * tuarum revereptiam principstume .
Liceat, oro, apud te fidenter exponere [esercere]
quem convebit non lacere. Unicum ip t$ superest
prisci nomen imperatoris. Ne, quxso, nobis salutem
tuam, pie imperator, invideas, ne fijuciam Dro. te
minuas supplicandi. Causz quibus Dpoyipgs sit pro-
pius inquirende sunt, non quibug ejus indignatio
provocetur. Convenio, coniestor, obtestor ;: quogiam
metuo, horresco, formido, ne mutatione Causargm
(quod absit) mutetur eventus. Respice propitius ad
decessores (uos auguste memorie Marcianugm. seilicet
et Leonem , et tantorum principum fidem, legitimus
eorum successor : amplecti debes illorum in religione
consensum, quorum debes memprie. reveregtiam.
Absit a tua devotione, absit a tpa potestate, ul Ualiqm
credaris respuisse judicium. s 0. Lam
Postremo professionem tuam, conscientiamque
Sr - rose
recolendam sensibus iua pietatis insinuo, Falatii twi
infra. Ex codice Cresconianse collectionis sapradicie
jn hane editionem Conciliorum 5886’ redens is
est. Sev. BiNtUs.
ὁ Repararent. Cop. Luc. Forte revezerumnt. HanpcIN.
uus tone (wa cwm reverentia. In Reg. ms., (Ram.
ARULUIN,
EPISTOLA ET DECRETA.
902
Berinia recenseri, et scripta illa diligenter in- A communionem catholici Timothei maadastis recipi
arj que ad apicem summ: regrediens pote-
ad decessorem meum pietas tua pro communi
atione direxit : his cum semper magoa laude
jueris, quod hzreticam tyranuidem przdica-
catholice vigore contriveris, qua utique istius
js praedicatione nihil aliud quam de Eutychiano
$ errore prorsus abolendo, ejusque sequacibus
endis. Hzc pro synodi Chalcedonensis deflni-
servanda, reducendoque sancte miemorix Ti-
0 recte fldei sacerdote, tota sua textus serie
uta esi. Hxc certe tua mansuetudo cognovit :
8 incognitas lua clementia proferre potuisset,
un aperteque professa, quod laudum tuarum
atjone firmasti.
(non etiam ad male prxsumpti gradus nrivi'egia
decreveratis admitti), consequenter addentes czxeteros
deteriora subituros, si eligere meliora noluissent.
Vos cujuslibet post has varias satisfactionis causas
cunctis penitus abstulistis, quibus ipsos ab unitatis
consortio discedentes , recensuistis tulisse judicium.
Vos de ipsius persona Petri quidquam denuo defri-
candi, sapienti consideratione tacuistis : quippe quem
Ecclesi arce dejectum , simul pervasi pontificii
videretis honore nudatum; .nec ullo modo fieri
posse, ut unquam vel orthodoxis przsideret, qui
aut a nullis, aut ab hxreticis fuerat institutus, vel
recidiva toties temeritate violentus ovile dominicum
subdolus et invidiosus intraret.
uraptur illa quoque, quze ad sahctze memorie B — Atque ideo quod corrigendis ejus pratendebatis
heum erthodoxum Alexandrinum episcopum
als iu pagine sunt locute, atque ex ipsis
| intuere, nisi Petro ex ea memorata urbe
, qui ei Ecclesie tunc temporis incubabat,
ictum Timotheum non fuisse revocatum. Vos
sdem venerandz recordationis pontificem jam
US acras venerabiles mox dedistis, quibus
pectore gloriabamini, quod sancte Ecclesi
| eivitatis Alexandrine providens orthodoxa
jominus noster ac Salvator verum restituerit
oim. Ubi manifestum est, quia cum verum
illam fuisse falsum qui pulsus est, ostenditis;
ia venerando Timotheo orthodoxo fidem
8m tesiiunini reduxisse, perversam in omoibus
ro perhibetis refutasse doctrinam , non ob
nisi quia ct ille qui orthodoxus pronuntiatur
'"-s, Chalcedonensi synodo (sicut ejus tunc
ienet professio) consentiebat ; et iste qui
8ι perversus ejicitur, ab ejusdem synodi
t discrepabat.
iwe cunctos episcopos /Egypti, universosque
[forte clericos] increpastis, vestris generaliter
M.soacientes, ut nisi intra duos menses ab his
principio contra canones, contra Ecclesias
iD(ra orthodoxam fidem cogitaverunt, absiine-
igue beati Timothei communione, quam inipie
αι, digne posnitentix satisfactione remea-
Won welwm despoliandos honoribus, verum
et Alexandrina urbe et omni /Egyptiaca re-
earituros : injustum enim videri, sicut Chri-
| imperator affirmans, ut qui se * ad Ecclealani,
Be terrarüm est, segregarent, haberent
οἷδε, aut ullo sacro mimisterii nomine cemse-
, Nos iüdigne ferentes ab Alexandrinis sedi-
SéfvitaLas, eos qui ptopter ordinem clericalem
leceptione tenebantur, nisi salutaribus moni-
ditent, tali poa dignos árbitrabamini.
Petrum speciali notantes. elogio, quod . illicite
tandrino injecisset Eeclesi:e , omnes qui tam
juam bzretico Timotheo jam defuncto fuerant
2a si infra finita tempora resipiscerent, ad
rte ab Ecclesia vel adversus Ecclesiam. VARDUIR.
sectatoribus irrogandum, huic jam quasi magistro
sceleris rationabiliter duputabatis inflicum : ut qui-
bus fratres merserat ad ruinam, fieret ipse metuenda
damnationis exemplum : quodque adeo verum est,
ut super&tare venerando Timotheo legionem sollicite
jusserilis , si eidem humanitus aliquid evenisset.
Yos non nisi de catholicorum collegio clerieorum. ct
ἃ catholicis consecratum subiistis videre pastorer.:
quia ubique nullo ritu sub vestrz serenitatis obtuti-
bus lieresis ipse precipuus Eutychianx dementífz
potuit esse vel dici orthodoxi successor antistitis.
Quo igitur animo bestiam quam a gregibus Chrisü
duxistis abigendam in eorum denuo patimini szvire
perniciem ? Certe legibus quas universis imponitis,
magis vultis vinci quam promulgare contraria ; quanto
salius fuerit, intemerata persistere qua heri pra
integritate retinenda totius Ecclesi: protulistis, quo
ettui catholici imperii auctoritas inconvulsa perma-
neat, et nibil accedat quod actibus apud Domioum
vestrae felicitati obsistat. |
Cerui$ enim, venerabilis imperator, quía ut Chal
cedonensis synodi indubitata defensio, ifimicorum
ejus elisio est, sic vicissim manifesta illjus impüugna-
tione comprobatur liostium venerandz ipsius cogni-
tionis protectionis] evectio. Meministis quemadmo-
dum verba divina nos instruant, Neque in dextrum
neque ia sinisirum limitem recte dispositionis excedere,
set via (ut scriptum est) regia mediaque gradiendo
(Deut. xxv), hinc atque inde Nestorii Botyehetisque
sacrilegia condemnata detestans, ita magn:e pietatis
phaedieans sacramentum, ut omnipotentis Dei Patris
consubetantiale sempiternumque Verbum, quod in-
commutabili deitate. οἱ incarnatem est, et ab ipso
ineffabili concepttonis exordio, quam sibi in wtéro
Virginis matris potenter instrazi, unam eamdemque
Jesum Christum Dominum nostrum, unum eumdem-
que et Dei et hominis Filium, unum eumdemque in-
confuse, indivise Deum hominemque. veraciter per-
manentem intemerata Patris lege projatum, in; hoc
mundo fuisse conspicuum [perspicuum], divina simul
humanaque gessisse; mortuum, aijuo es mortuis
905
FELICIS PAPAE ill
204
exsurgentem, in Patris dextera residere; itemque Α Cacus ceco ducatum prebens cum eodem mergatur in
inde venturum, ut est visus ire in coelos, eatenus
profiterentur, quatemus Librorum memorat traditio
divinorum, et Niceni concilii forma, sicuti cuncti
retro prodicavere pontifices : sic eorum tam Ephe-
Sino primo competenter inserta conventui, quo beoti
pap» Colestini temporibus Nestoriana pestis exstin-
cta est, quam datis augustz memoriz Leoni sanciz
memorie Leonis pape epistolis capitula subjecta
testantur : quibus vir ille consulens etiam totius
Orientis ! episcopis, eorumque responsa», subscriptio-
nesque super synodi Chalcedonensis approbatione
suscipiens, ea nullatenus passus est mutari; quo
magis Christiana mente perpendit, et hoc esse
verum, quod cum divinis assertionibus catliolicorum
de toto orbe doctorum longe antequam hujusmodi
quxstio nasceretur , consonantia ubique dicta conci-
nuerant; οἱ ideo nulla iteratione refodienda, qu:
constarent jure damnata : ne non solum causa prze-
sens in omne catholici nominis . extendat. exitium,
sed etiam cunctis residuis publica bella resumendi
pandatur occasio, si quolibet modo, quod semel a
veteribus universaliter decisum est, retractetur : uti
esse jam pervidetis Alexandrine Ecclesix perver-
sorem, funesta diu impunitate grassantem, vestris
preceptionibus, quibus merito dudum probatur eje-
etus, esse nihilominus abigendum.
. An non ipse est per triginta annos catholicz de-
sertor Ecclesie, inimicorumque ejus sectator et do-
etor, et ad fundendum sanguinem semper velox fuit
foveam (Matth. xv).
Non est hoc, oro te, acerrimum decrevisse pericu- ,
lum, quando nec sauciis adhibetur firma curatio, et
sanis ingeritur miseranda contagio? Nam quomode
aiunt sedari posse, si in futuro furores suos patiantur?
Quid est illud dicere jam causam nullam superesse
certaminis, nisi hzreticis victoria tribuatur ? Proinde
quibus inferri castigationis aliquid etiam corporalis,
ut pater benignus, horrescis; multo clementius
eorum animas non patiaris intercipi, sed pia deposi-
tione compressos tandem subdi facias catholico sa-
cerdoti, ut vere generationis eflectum δὲ securum
sibimet profuturze communionis auxilium consequan-
tur. Subjecit vobis divina providentia facultatem
B qua itidem effringatis opera perfidorum. Depalit ilte
'nostrz religionis vastatorem ; vos ab ejus Ecclesiz
cervicibus irruptionem deturbate prdonum. Pacavit
ille rempublicam (sicut vester quoque sermo testatur)
atyrannide hzeretica; libertatem vos ab ipsis haereseos
'przceptoribus populos eruentes Christianis restituite.
]lle vos aule legitimae restituit imperatoris jure
suffulios; reddite vos magistro discipulum; sedem
beati Marci evangeliste ad communionem beatissimi
Petri, de vitz eorum meritis devotione reducite : ut
ipso in vobis opus bonum perliciente, qui ceperit, .
secure audire mereamini : Qui perseveraverit usque in
finem, hic salvus erit (Matth. x, 94); et ad tuse glorie
cumulum, ita vice Dei przesideas, verendus veraciter
existens Divinitatis imitator, atque adhoc in rebas
et promptus? Nunquid ad hanc istam dissimulationem C temporalibus constitutus, jam experiaris et munus ia.
Sumus quadam ex conviventia [conniventia| prace-
ptoris? In quo revera non est opus discussione
subtili; quia ejus aperta sunt crimina. Dolet certe
pietas tua, quod per diuturnos partis alternz graves-
que conflictus multi ex hoc szculo videantur ablati
aut baptismatis aut communionis expertes. Sub hoc
ergo przsule ne sint baptizati, et efficiantur hzretici,
et sine communione transeant, ne in perditorum
pravitate deficiant : ut quemadmodum scriptum es! :
zternam tibi beatitudinem praeparatum.
Quod vero cuncta litteris non. potuerunt compre-
hendi que negotii qualitas non sinit prsteriri,
quidam venerabilibus nostris fratribus et coepiscopis
meis, quibus cura legationis injuneta est, proprio
apud vos »genda sermone commissa sunt. Precor
ut ea queque et audire benignus, et indifüeulter
annuere, tum pro catholice observantia veritalis,
tum etiam pro regni vestri incolumitate, dignemini.
^ EPISTOLA ἢ.
AD PETRUM FULLONEM, EX SYNODO ROMANA.
Ostendit Petrum Fullonem, alias Cnapheum , non solum in Valentini , Manichei, Arii, Sebellii, Apollinaris et
Eutychetis haereses, verum etiam. in. errores gentilitatis
resipiscat, εἰ quod in Trisagio, Crucifixus propter nos,
αγίῳ 'O σταυρωθεὶς δι᾽ ὑμᾶς.
lures deos asserentis incidisse. monet ut
dere non oporteat , Ὅτι οὐ δεῖ προσθῆναι ἐν τῷ τρισ-
* Felix episcopus Petro episcopo Antio^hiz.
Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem Ὦ Τίς δώσει τῇ κεφαλῇ pov ὕδωρ, καὶ τοῖς βλεφάρεις
lacrymarum (Jer. 1x)? Qualem. autem et dignum fle-
tum adducam animse mes, condolens Domini Salva-
teris nostri Christi sanetze. catholice et. apostolico
Kcclesie? Ipsa enim plorans ploravit super filios et
* Hzc est illa synodica epistola quz missa est a
eoncilio Romano ad Petrum Fullonem , qua post re-
futatos ejus crrores blasphemos prima actione ad
! Forte episcopos. HaBbUiN.
* [lc et sequens epistole non Felicis, sed Simpli-
eli sunt. Eas supposititias putat Valesius lib. 1 Ob-
gerv. sacr. ad Evagrium, sed ut genuinas tuetur Pa-
μου πηγὴν δακρύων (Ἵερ. 1X) ; Ποῖον δὲ καὶ ἄξεον ὀδυρμὸν
πρισοίσω τῇ ἐμαυτοῦ ψυχῇ, συναλγῶν τῇ τοῦ δεσπότεν
καὶ σωτῆρος Χριστοῦ ἁγίᾳ καθολικῇ καὶ ἀποστολεκᾷ "Ex-
χλησία ; Ἀλαίουσα ἔχλκυσεν αὕτη ἐπὶ υἱοῖς, καὶ θνγα»
resipiscendum admonitus fuit. Vide quse diximus ibi-
dem in notis ejusdem concilii.
ius ad sn. Chr. 478, n. 9 οἱ seqq., et an. 485, 5,
5. Vid. Cl. Maffei prfationem ad Suppl. Acac. im-
fra exhibendam. e
907
FELICIS PAPA Hi
908
Atque aüium quidem mortalem οἱ noviter genitum, A »eoyevá, τὸν δὲ ἄναρχον, καὶ ἀθάνατον. Ἐπὶ τούτοις δὲ
, alium vero eternum atque immortalem. In his au-
" tem noxiis verbis tuis, contraria sentire vis Patribus
qui in Nieza, et qui in Constantinopoli atque Chalce-
done convenerunt, qui et consubstantialem robora-
runt, et unam deitatem Patris et Filii sanctique Spi-
ritus predicarunt, atque Arii amentiam confuderunt,
At vero tu in eeclesia ausus 68 dicere, quod unus .-
increate atque individus Trinitatis paseionem su-
biit: et per hoe consubstantialem quoque solvere
niteris, ac Deum subjicere numero. δὶ enim unus
. pancis Trinitatis et eoxternus, qui eruciíixus est
Deus, hoc [hic] est Filius : eunt autem duo S. Trini-
tatis , Pater et Spiritus sanctus : dicuntur autem dii,
et non (ut babet vera. ratio) Deus, sicut tradiderunt
τοῖς βλαδεροῖς σὸν φρονεῖν, τῶν τε ἐν Νιχαίᾳ ἀθροισθέν-
των, x«l ἐν τῇ κωνσταντινουπόλει, val ἐν Χαλχηδόνι,
᾿ ἁγίων πατέρων. τῶν xol ὁμοούσιον χρατυνάντων, χαὶ
μίαν τὴν θεότητα τοῦ Πατρὸς, xal τοῦ YioU, x«i τοῦ
ἁγίου Ἠνεύματος χρχραγότων᾽ κατά τὴν ᾿Αρείον φρενο-
δλάδειαν, καὶ σὺ ἐτόλμησας εἰπεῖν ἐπ᾽ ἐχχλυσίᾳ, ὅτι ὁ εἷς
τῆς ἀχτίστου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος τὸ πάθος ὑπέμενε"
καὶ διὰ τοῦτο ἐδοχίμασας λύειν καὶ τὸ ὁμοούσιον, xci
ἀριθμῷ ὑποβάλλειν τὰ θεῖον. Εἰ γὰρ εἷς τῆς ἁγίας Τριάδος
τῆς ἀχτίστου, x«i συγαΐδιος, ὁ στανρωθεὶς Θεὸς Λόγος,
τοῦτ᾽ ἔστιν à χίός " δύο δὲ τῆς Τριάδος, 0 Πατήρ, καὶ τὸ
ἅγιον Πνεῦμᾳ᾽ λέγονται δὲ Θεοὲ, καὶ οὐχὲ κατὰ τὸν εὐθᾷ
λόγον θεὸς, χαθῷς παραδεδώκασιν ἐμῖν οἱ αὐτόπται, καὶ
ὑπηρέται γενόμενοι τοῦ λόγον (Πράξ. 1). εὑρεθήσεται
nobis, qui ipsi inspexerunt, et. ministri (uerunt. verbi B si οὕτως λυόμενον μὲν τὸ ὁμοούσιον (θνητὰν γὰρ καὶ
(Actor. 1), inveniris quoque consubstantialem $ol-
vere. Quippe mortale ct immortale consubetentialia
jam ease non possunt : roborabitur autem sic plura.
litas deorum , dum tres dii Christianis auribus in-
geruntur. Cum itaque scriptum sit, Verbum caro
' facium est, et Deus. erat Verbum (Joan. 1) ; non alius
Deus Verbum preter Patrem invenietur : Ver-
bum non simpliciter, sed Verbum substantiale;
et Deus Filius invenietur, ut ex vilitate nostra , iden-
titatem substantie Patris et Verbi et saneti Spiritus
agnoscamus. Non enim nos alii preter verbum no-
strum inveniemur. Quoniam igitur unigcnitus Dei
Filius, qua ratione Verbum est, in propria substan-
tia non poterit pati, ne ad omnipotentis Dei Patris
ἀθάνατον ὁμοούσια εἶναι ἔτι οὐ δύνανται), χρατυγθήσεται
δὲ οὕτως ὁ τῆς πολυθεΐας λάγος, ἐν τῷ τρεῖς Θερὺς χρι-
στιανισμῷ χαταγγέλλειν. Ὁπότε oy γέγρκπτομ, ὅτι ὁ Αὐγος
σὰρξ γέγονε, καὶ Θεὸς ὧν ὁ Αὐγος (Ἰράν, Y), οὐχ ἕτερος Θεὸς
ὁ Λόγος παρὰ τὸν Πατέρα εὑρεθύσεται᾽ λόγος οὐχ ἁπλῶς,
ἀλλὰ Λόγος ἐννπόφτατος᾽ xal ὁ υἱὸς εἴρηται; ἵνα ἐκ τὸς
ὑμῶν εὐτελείας γγῶμεν τὸ ταύτον τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς
καὲ τοῦ Λόγου, xal τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίαυ. Καὶ γὰρ
ἡμεῖς οὐχ ἕτεροι παρὰ τὸν ἡμέτερον λόγον εὐρεθησό-
μεθα. Ἐπεὲ οὖγ καθὴ Δόγος ὁ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ γίὸς
οὐκ ἠδύνατο εἰς ἰδίαν οὐαίαν παθεῖν, ἵγα μὴ εἰς τὴν τοῦ
παντοχράτορας Θεοῦ, xal Πατρὸς τὰ πάθος λογισθῇ᾽ μία
γὰρ θεότης Πατρὸς zal Υἱοῦ καὶ ἁγίφν IesUperoc* πά-
σχει τὸ γεγονὸς ἴδιον τοῦ Δόγου ἔμψωχαν φῶμρι, "ὅπερ
Bubstantiam passio referatur (est enim uua Patris οἱ (? κὐτὸς ὁ τοῦ Θεοῦ ἐνυπύόσταεος Λόγος ἐξ αὐτὸς τῆς μή-
Fili et sancti Spiritus deitas); patitur autem pro-
prium animatum corpus, quod ipsum substantiale
Dei Verbum ex ipsa sanctae et. intemerale Virginis
vulva sibi conjungens, ex muliere processit, de qua
sancto Spiritu afflati prophet» cecinerunt : Deus.
viriutum convertere, respice de carlo , et vide, εἰ visita
vitem istam ; et perfice eam, quam plantavit. dextera
tua; et super filium hominis, quem confrmasli tibi
(Psal. .xxix) : vitem et. filum hominis, quem con-
firmavit Verbum, ut inferni claustra centereret, et
vivificoarel eus qui a ssieculo mortui sunt, salutarem
Verbi incarnationem voeans. Ideirco et Dominus di-
cébat discipulis euis : Ego sum vitis, vos autem palmi-
tes, εἰ Pater meus agricola est(Joan. xv); et, Tradetur
Filius hominis in *nanibus peccatorum (Matth. xxvi). D
Patris enim intimum substantiale Verbum ac Deus, per
sanete Virginis aores illapsum, conceptionem ineí-
fabliiter operatum est. Qua igitur parle unigenitus
Filius est consubstantialie Petri, et unus individua
Trinitatis, increatus atque invisibilis, impessibilie et
immortalis permansit. Quod ergo inereaium atque
. hnmartale est, eresturz ne appliees, neque deorum
pluralitatem eonfirmare pergas, diceng unum ὃ. Tri-
nitatis morimum esse. Bursue, qua parte ex muliero
natum est, ct substantis nostre ae generationis est
particeps, absque peccato, sustinuit passionem.Porro,
quod non modo consubstantialis, verum etiam co-
gnatus secupdum carnem sit nobis Filius Dei, docet
τοας τῆ; ἁγίκς καὶ ἀπειρογᾶμου évirag ἑαυτῷ, προῦλ
θεν ἐκ γυναιχός" περὲ ἧς προμηβρύμεναι αἱ θεηγάροι
ἄνδρες ἔλεγον ^ Ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ἐπίστρεψαν δὴ,
καὶ ἐπίδλεψον ἐξ οὐρανοῦ, zai ἴδε, vul ἐπίσκεψαι τὰν
ἄμπελον ταύτον, καὶ χατάρτισαι αὐτὸν, ἦν ἐφύτενσεν ἡ
δεξιά σου" καὶ ἐπὶ υἱὸν ἀνθρώκον, ὃν ἐχραταικώσας ἑαυτῷ
(ψαλμ. xxix). ΓΑμπέλον, καὶ υἱὸν ἀνθρώπῳ, ἂν ὃ λόγος
ἐχραταίωφιε, συντρίψαι τὰ τοῦ δου χλεῖθρα, καὲ ζωα-
ποιᾶσαι τοὺς ἀπὸ τῶν αἰώνμεν θαγάντας, τὴν σωτήριεδν
τοῦ A4you ἐνανθρώπησιν καλῶν. Διὸ καὶ ὁ Θεὸς ἔλεγε τοῖς
ἑαντοῦ μαθηταῖς, € Ἐγώ εἶμι κἡὶ ἄμπελος, ὑμεῖς τὰ τλή-
ματα" »καὶ, € Ὁ Πατέρ μον $ γεωγρός ἐστι (lado XY) »
' xal, € Μάλλει ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπον παρᾳδίδοσθαι εἰς χεῖρας
ἁμαρτωλῶν ? (Ματθ. χχν!). Ὁ γὰρ τοῦ Πατρὰς ἐγυπό-
στατος, xal Θεὸς ΛΑόγας, δι᾿ ἀχοῆς εἰσπεδύσφας vüc ἁγίας
Παρϑένου, μυστικῶς τὰν χυοφορίαν εἰργάσατο. Nan τοίγυν
ὁ μοναγενὴς Ἰίός ἐστι τοῦ Πατρὸς ὁμοφύσιος, xal εἷς τῆς
ἀδιαιρέτον τριάδος, ἄχτιστος, καὶ ἀθέκτες, ἐμεμενάπει
ἀποιθὴς, x«i ἀθάνατας. Τὸ οὖν ἄχτιστον, wd, ἀβάγαταν
τῇ κτέσει μὴ σύντατοε, wd τὸν τῆς πολνθοίαρ λόγοι μὸ
χράτυνε, διὰ τοῦ λέγειν τεθνάναι τὸν ἦνα τὰς Ἐριάδερ.
καθὰ δὲ πάλιν ἐκ γυναιχνὸς ἐγεννήθη, καὶ ἔστιν» ἡμῖν μι
γενὰς, καὶ ὁμόφυλος, καὶ ὁμφούσιος, ὅμν ἁμαρτίᾳς, τὸ
πάθας ὑπέμεινεν. Ὅτι δὲ οὐ μόνον ὁμφξούφιης ἡμῖν ὁ Xldg
τὸ κατὰ σάρχα, ἀλλὰ χαὲ φυγγενὴξ, διόφαμει αὐτὰς ὁ
κύριος, ἐν τῷ λέγειν, πατὲ μὲν ἐν Βὐακγγελέθες 5) τοῖς sig
αὐτὸν πιστεύουσιν € Ἐγώ εἰμι ἡ ἄμπελος, ὑμεῖς τὰ χλύ-
v ματα (1oév. 3v)'» ποτὲ δὲ καὶ iy ψαλμοῖς € ᾿Δκαγγελῶ
^ '"
gí1
FELICIS PAPAE πὶ
919
stitutum, suf sis [umen his qui in tenebris sunt, εἰ eru- A cac, x«l καλὸν γέυσαμένους Θεόῦ ῥήμα, Θεοῦ ἐντάλματα,
ditor insipientium (Rom. n, 5) : imo insipientiz prz-
ceptor es, lucem in tenebras transferens. Vide a te
populos semel illuminatos, qui bona gustaverunt Dei
verba, Dei mandata, Dei prophetias, predicationes
Dei, apostolicas evangelicasque doctrinas, abs te
perverti magis, ac doceri non solum crucifigere Fi-
lium Dei et ostentui habere, verum et contraria sen-
tire Scripturis divinis, et pacta abnegare quz acce-
dentes ad sanctum bapisma fecerunt. Nam cum
toram coelestibus virtutibus omnibus, coram aposto-
licis evangelicisque ordinibus, sancti baptismatis
Tempore promiserint credere in unum Deum omni-
potentem, nunc illos in tres deos credere docuisti.
Rursum, cum polliciti sint credere jn unum Dominum
Jesum Christum Filium Dei incarnatum, et hominem
factum de Spiritu sancto et Maria Virgine ; tu eos
doces ne dicant Dominum Jesum Christum Filium
Dei crucem perpessum esse, qui Deus est secundum
sempiternam et impassibilem ex parte generationem,
et idem homo secundum eam qua in novissimis die-
bus ex matre prodiit, secundum quam etiam sustinuit
passionem : sed unum Trinitatis mortuum esse, qui
est ipsum Dei Verbum. Confessi sunt rursus Spiritum
sanctum, vivificum et immortalem, dicentes credere
In Spiritum sanctum, dominum et vivificantem; et
mortalem esse ponis Spiritum sanctum, cum dicis :
Sanctus immortalis, qui crucifixus es pro nobis. Fuge,
obsecro, hujusmodi errorem. Corruisti, noli in ruina
persistere. Peccasti, jam peccare noli. Exspectat te
sancta Dei Ecclesia, cupit amplecti poniteutem in C
vanis propositionibus tuis, et secum de Christo di-
wjna przdicantem, neque negantem ipsius animatam
incarnationem : secundum quam etiam passus esse
memoratur, clamatque tibi per nos: Venite ad me,
omnes, qui laboratis, et ego reficiam vos (Matth. x1).
Non vult Deus, frater carissime, mortem peccatoris ;
sed ut converlatur, ei vivat (Ezech. xvi). Memor esto,
Jesum Christum rusurrezisse a mortuis (11 Tim. n),
secundum Evangelium. Memento beati Matthaei seri-
benüs : Liber generationis Jesu Christi filii David,
filii Abraham (Math. 1). Recordare quid Paulus scri-
bat : Segregatus in. Evangelium Dei, quod promiserat
ipse Deus in Scripturis sanctis de Filio suo, qui factus
est ei ez semine David secundum carnem, qui praede-
Θεοῦ προφητικὰ προῤῥήματα, Θεοῦ ἀποστολιχὰ, xxl εὐαγ-
γελικὰ διδάγματα, μᾶλλον ὑπὸ σοῦ διαστρεφομένους, καὶ
ἐχδιδασχομένους, μὴ μόνον ἀναστανυροῦν τὸν Υἱὸν τοῦ
Θεοῦ, xal παραδειγματίζξειν, ἀλλὰ καὶ ἐναντία φρονεῖν
τῶν θείων Γραφῶν * ἀπαρνήσασθαι δὲ vol τὰς συνθήχας,
ἃς συνέθεντο αὐτοὶ προσιόντες τῷ ἁγίῳ βαπτίσματι.
Συνθέμενοι γὰρ ἐπὶ πάντων τῶν χερονδιχῶν δυνάμεων,
x«i τῶν προφητιχῶν, xal ἀποστολιχῶν ταγμάτων, ἐν
τῷ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος καιρῷ, πιστεύειν εἰς ἕνα
Θεὸν Πατέρα παντοχράτορα, νῦν εἰς θεοὺς τρεῖς πιστεύειν
- αὐτοὺς ἐξεπαίδενσας. Πάλιν συνθεμένων πιστεύειν εἰς
ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν σαρ-
χωθέντα, xai ἐνανθρωπήσαντα ἐκ Πνεύματος Giov, xai
"Μαρίας τῆς παρθένου, σὺ ἐχδιδάσχεις αὐτοὺς μὰ λέγειν,
B τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, τὸν Yióv τοῦ Θεοῦ, τὸν
σταυρὸν ὑπομεμενηχέναι, o; ἐστι Θεὸς κατὰ τὰν ix Θεοῦ
xxi Πατρὸς προαιώνιον καὶ ἀπαθῆ γέννησιν, καὶ ἄνθρωπος
ὁ αὐτὸς χατὰ τὴν ἐπ᾽ ἐσχάτων γέννησιν, καθ᾽ ἣν καὶ τὸ
πάθος ὑπέμεινεν" ἀλλ᾽ ὅτι ὁ εἷς τῆς Τριάδος ἀπέθανεν, ὅς
ἐστιν αὐτὸς ὁ Θεὸς Λόγος. “Ωμολόγησαν πάλιν τὸ ἄγων
Πνεῦμα ζωοποιὸν, xxl. ἀθάνατον, εἰπόντες πιστεύειν εἰς
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ Κύριον xai ζωοποιόν" xai σὺ
θνητὸν ὑποτίθεσαι εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, διὰ τοῦ
λέγειν" ἽΔγιος ἀθάνατος, ὁ στανρωθεὶς δι' ἡμᾶς. ᾿Απόφυγε,
παραχαλῶ, ταύτην τὴν πλάνην" ἔπεσας, μὴ ἐπιμείνης
τῷ πτώματι" ἥμαρτες, μηχέτι ἁμάρτανε᾽ ἀναμένει σε ἡ
ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχχλησία, περιπτύξασθαὶ σε μετσνοοῦντα
ἐπὶ τοῖς ματαίοις σου προδλήμασι, x«l σὺν αὐτῇ θεολο-
γοῦντα τὶν Χριστὸν, xxl μὴ ἀπαρνούμενον τὴν αὐτοῦ
ἔμψυχον ἐνανθρώπησιν, καθ᾽ ἣν, καὶ τὸ πάθος ὑπομεῖναι
λέγεται. Καὶ βοᾷ σοι 0c ἡμῶν' € Δεῦτε πρὸς μὲ, πάντες οἱ
χοπιῶντες,» xxi τὰ ἑξῆς (Max0. x1). Οὐ βούλεται ὁ Θεὸς,
ἀδελφὲ τιμιώτατε, τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὡς τὸ
ἐπιστρέψαι καὶ ζῆν αὐτὸν (Ἴεζε. XVIM). Mvnuoveut Ἰη-
σοῦν Χριστὶν ἐγηγερμένον dx. νεχρῶν (Il Τιμοθ. n), κατὰ
τὸ Εὐαγγέλιον. Μνημόνενε τοῦ μακαρίου Ματθαίου γρά-
φοντος" Βίδλος γενέσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ Δαδὶδ,
υἱοῦ ᾿Αὐραάμ (Ματθ. 1). Mynpovtus Παύλον ἐπεστέλλον-
tog* ᾿Αφωρισμένος εἰς Εὐαγγέλιον Θεοῦ, ὃ προεπηγγεῖ-
λατο αὐτὸς ὁ Θεὸς ἐν Γραφαῖς ἁγίαις; λέγων περὶ τοῦ
Υἱοῦ αὐτοῦ, τοῦ γενομένου ix σπέρματος Δαδὶδ κατὰ
σάρκα, τοῦ ὁρισθέντος Υἱοῦ Θεοῦ ('Ῥωμ- 1). Μνημόνενε
xal Ἰωάννου βοῶντος" Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Δόγος, καὶ ὁ Λογος;
ἦν πρὸς τὸν Θεὸν (ὡς καὶ ἔστι), x«i. Θεὸς ὧν 0 Αόγος
stinatus est Filius Dei (Rom. 1). Memento etiam Joan- D (Ἰωάν. 1)* x«l ὅτι σὰρξ γέγονεν ἐνανθρωπήσας " καὶ ὅτι
nis clamantis : In principio erat Verbum, et Verbum
erat apud Deum, sicut enim est, οἱ Deus erat Verbum
(Joan. 1) ; quodque caro factum est, bomine assumpto,
et quod Deum nemo vidit unquam (Joan. 1, 18) . ἐς tibi
scripsi una cum przsente synodo, conveniens te coram
Θεὸν οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε ('Iocw 1, 18). Ταῦτά σοι
γεγράφηκα ἅμα τῇ συνούσῃ ἔμοι ἁγία συνόδῳ, παρεγ-
γυώμενός σε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ͵ xai τῶν ἁγίων ἀγγέλων,
ἵνα ταῦτα διδάσχης, καὶ ταῦτα φρονῇς μεθ᾿ ἡμῶν, ἵνα
ἀνόθευτος ἡ πίστις ἡμῶν διαμείνῃ εἰς δόξαν Θεοῦ.
Deo et sanctis angelis, ut ea doceas, ea nobiscum sentias ; ut illibata fides nostra permaneat in gloriam Dei.
᾿; LP 2004 e
EPISTOLA 1VY.
ἊΝ ἘΞ ᾿ AD EUMDEM.
t. " , . z
|. Quoniam importabilibus verbis impie garrulasti, et
hon judicasti cedere predictis sanctis Patribus, qui
Qrnarunt sedem beate memorie multum triumphan-
etrus Fullo deponitur et anathematisatur.
Ἐπειδὴ δυστυχῶς ἐξεμργεύθης ἐν ἀσεθδεία λόγων, καὶ
οὐχ ἔχρινα; εἶξαι τοῖς προτεταγμένοις ἁγίοις ἀνδράσι,
τοῖς καταχοσμήσασι τὸν θρόνον τοῦ τῆς μαχαρίας μνή»
A—-
915
EPISTOLAE ET DECRETA.
914
tjs Ignatii martyris, cujus tu indignus existens, nescio À μης, χαὶ πολνάθλου Ἰγνατίου τοῦ μάρτυρος, οὗ x«i ἀνά-
quomodo insiluisti inchoare novitatem in catholica
Ecclesia tuis profanis legibus et impiis dogmatibus,
et judicasti non oportere dicere Christum crucifixum
propter nos: sed passionem ideo impassibili impie
jnduzisti , et immortali Patri mortem imponere , et
non horruisti ea qux? non suscepisti ex divinis Evan-
geliis et apostolis, probatissimisque et gloriosis Patri-
bus, pessime sophisticatus ipsa intorquere , et pro- .
priam pestem sensus imponere simplicioribus, scan-
dalum hujuscemodi hzresis, non ut zqualiter priori-
bus haeresibus vigeat, sed magis multipliciter excellat ;
et non statuisti credere veritati, et [Supple binis] lit-
teris nostris ad te scriptis, nunc incopi sententiare
contra te : imo ille qui vertex est omnium pastora-
Jium sedium, in sanctis laudibus florens, apostolorum
vere optimus Petrus, cujus tu nomine zequalis es, sed
non opinione , neque fide, quoniam ab istius recta
jntentione , et immaculata fide valde declinasti. Et
non solum contra te sententio |Alias, sentio], sed et
contra eos qui non erubuerunt characteres venera-
bilium evangelistarum , et apostolorum eos sequen-
tium, ac perfectorum doctorum sermones : et insta-
bili sententia ex tua iniqua expositione firmati sunt :
tanquam dulcissima circumsequendi in mala opinio-
ne , quod vere amarissimum est , et non averterunt
hujusmodi impietatem. Dicemus ergo tibi , sicut et
contra illos : Quoniam dilexisti iniquitatem magis lo-
qui quam justitiam , dilexisti super omnia precipita-
tionis linguam dolosam [Juxta Grzc., omnia verba pre
ξιος ὦν, οὐχ οἶδα ὅπως ἐμπεπήδηχας ἄρξαι, xul νόμοις
σον βεδήλοις, x«i ἀσεδέσι δόγμασι γαινοτομίαν τῇ χα-
θολικῇ ἐκχλησίᾳ ἐνέχρινας, τοῦ μὴ Χριστὸν σταυρωθέντα
δι' ὑμᾶς δεῖν εἰπεῖν, ἀλλὰ πάθος τῷ ἀπαθεῖ Θεῷ ἀνόμως
ἐπισάξαι, xxl τῶ ἀθανάτῳ πνεύματι θάνατον ἐπιθεῖναε.
Καὶ οὐχ ἐφρικιάσας, ἃ οὐ παρεδέξω ἔκ τε τῶν θείων
Εὐαγγελίων, xai ἀποστόλων, χαὶ τῶν ἀνδραγαθησάντων
εὐφήμων πατέρων, καχίστως ἐπισοφισάμενος, ταῦτα ἐπι-
στροθήσαι., xxl οἰχείας φρονήσεως λύμην ἐχπαραθέσθαι
τοῖς ἁπλουστέροις, xai σχάνδαλον τοιαύτης αἱρέσεως,
ὡς οὐδὲ ἶσα ταῖς προτέραις αἱρέσεσιν ἀνθεῖν, ὑπεράγειν
δὲ μᾶλλον πολλαχῶς" χαὶ οὐχ ὥρμησας τῇ ἀληθεία, ἐν
τοῖς ἐπὶ δὶς γράμμασιν ἡμῶν ἐνωτίσασθαι,, νῦν ἠρξάμην
ἀποφήνασθαι κατὰ σοῦ, μᾶλλον δὲ ὁ χορυφαιότατος τῶν
B ποιμαντικῶν θρόνων, ὃ ἐν ἁγίαις εὐφημίαις χοσμῶν, ὃ
ἄριστος τῶν ἀποστόλων ἀληθῶς Πέτρος, οὗ τὸ ὄνομα
ἐπίσος εἴ, ἀλλ᾽ οὐ τῇ γνώμη, οὐδὲ τῇ πίστει, ὅτι ὑπερ-
ἄγαν ἐχ τούτου ἐχχεκλικὼς εἴ τοῦ ὀρθοῦ σχοποῦ, καὶ τῆς
ἀμωμήτον πίστεως" οὐ μόνον δὲ χατὰ σοῦ, ἀλλὰ μὴν καὶ
κατά τῶν oUx ἐρυθριασάντων τοὺξ τῶν σεπτῶν εὐαγγε-
λιστῶν χαραχτῆρας, x«l τῶν τούτοις ἑπομένων ἀποστὸ-
λων, καὶ τελείων ἀνδρῶν διδασχάλων τοὺς λόγους, ἀστάτῳ
γνώμῃ ἐπερειδομένων τῇ ἐκ σοῦ παραμιμουμένη to. πα-
βανομϑυμένη] ἐχθέσει" ὡς ἡδύτατα περιέπεσθαι ἐπὶ τὸ
τῆς καχοδοξίας ὄντως πιχρότατον, «al οὐκ ἀποστραφέν»
τῶν τὴν τοιάνδε δυσσέθδειαν. Λέξομεν οὖν σοι, ὡς καὶ
χατ᾽ ἐκείνων᾽ Ἐπειδὴ ἠγάπησας χακίαν ὑπὲρ τοῦ λαλῆσαι
δικαιοσύνην, ἠγάπησας πάντα τὰ ῥήματα καταποντισμοῦ,
λῶσσαν δολίαν" διὰ τοῦτο ὁ Θεὸς, χαθελεῖ σε εἰς τέλος
cipitationis, lingwam dolosam] : propter hoc Deus de- C (ψαλ. 11), ἀπὸ üt οὐ μόνον ᾿Αντιοχέων ἐκκλησίας, ἀλλὰ
struet te in fném (Psal. 11) ; et non solum ab Antio-
chena Ecclesia , sed ab omni civitate deponet : et
firma sit bec tua depositio a me, et ab his qui una
mecum apostolicum thronum regunt, et ab Acacio
Constantinopolitan:se Ecclesix: pastore, et a venera-
bilibus episcopis sibi subjectis, quoniam ipsorum mo-
nimenta non sustinuisti. Quandoque enim dicis Tri-
nitatem propter nos crucifizam, non Christum; quan-
deque autem immortalem Spiritum , manichaizans ;
quandoque ab istis diffugiens, meis argumentis repre-
hensus et sermonibus, dixisti Christum, post inmmor.
talem Spiritum, passionem sustinuisse , sicut Samo-
satenus et Nestorius, unum Filium dividentes in dua-
litatem filiorum. Quandoque autem et his cessisti non
detrectando, et venisti δὰ pejus, non glorificando che- D
rubicum hymnum, ad Filium referre prastolanti tre-
more ἀνενδοιάστως venerabiliter similiter Trinitatem,
sed totum hymnum ad Filium referre, volens firmare
morbum cancri rodentis , quem innocentibus intu-
listi ; et inde omnis generis hzresium laqueis circum-
praecipitatus , a veritate exiens , non pradicas Chri-
stum pro nobis crucifixum , nec unigenitum Filium
Dei , qui in medio Patris et Spiritus sancti est , pie
gloriicas. Quid enim isto magis interdictum, Patre a
vobis et sancto Spiritu non glorificato? Nam calum-
niam seraphim vos infertis, qui Trinitatem non dici-
tis glorificandai , Sanctus, sanctus, sanctus, sed
$oluu personaliter Filium. Et qua pfacipitatio ba-
καὶ ἀπὸ πάσης πόλεως " xaiye πεπαγιωμένη ἔστω ἡ χαθ-
αἱρεσις αὕτη ὑπ᾽ ἐμοῦ, x«l τῶν διεπόντων μετ᾽ ἐμοῦ
τὸν ἀποστολιχὸν θρόνον, x«l 'Axkxiou τοῦ τῆς Κωνσταν»
τινουπολιτῶν ἐχχλησίάς ποιμένος, χαὶ τῶν αὐτῷ τιμίων
ὑποχειμένων εἰς τὴν ἐνορίαν αὐτοῦ ἐπισχόπων, χαὲ τῶν
αὐτῶν μὴ ἀνασχόμενοξ ὑπομνημάτων" ὅτε μὲν γὰρ ἔφης
Τριάδα δι' ἡμᾶς σταυρωθῆναι, καὲ οὐχὲ Χριστόν" ὅτε δὲ
τὸ ἀθάνατον Πνεῦμα, μανιχαΐξζων᾽ ὅτε δὲ ἐκ τούτων φυ-
γὼν, διαχατελεγχόμενος ὑπὸ τῶν ἐμῶν ὑποθηχῶν x«l
λόγων, Χριστὸν μετὰ τὸ ἀθάνατον Πνεῦμκ ἔλεξας ὑπο-
μεμενηχέναι, ὡς ὃ Σαμοσατεὺς καὶ Νεστύριος, τὸ πάθος,
τὸν ἕνα Υἱὸν διχάζοντες εἰς δνάδα Υἱῶν᾽ ὅτε xal ἐπὶ τοῦτο
«εἴξας μὴ διασύρεσθαι, ἧχες ἐπὲ τὸ κάκιον, τὸν χερουθι-
x)» ὕμγνον εὐπαρέδρῳ θρόνῳ ἀνενδοιάστως, ὡσαύτως τὴν
Τριάδα, μὴ δοξολογεῖν, ἀλλὰ τὸν πάντα ὕμνον εἰς τὸν
Υἱὸν ἄγειν, ἐθέλων ἐνστήσασθαι ἣν" χατὰ τῶν ἀχάχων
ἐξήνεγκας νομῆς γάγγραιναν. Kol παντοίαι; ἐντεῦθεν ἀγ-
χόναις αἱρέσεων μεγίστων περιχριμνιξόμενος, ἐχνεύων
τῆς ἀληθείας τοῦ τὸν Χριστὸν μὴ χηρύττειν δι᾽ ἡμᾶς
σταυρωθέντα, τὸν μονογενῆ Θεοῦ Υἱὸν, τὸν ἐν μέσῳ Πα-
τρὸς, χαὶ ἁγίον Πνεύματος εὐσεβδῶς δοξολογούμενον. Τί
γὰρ τούτου ἀπογορευτιχώτερον, Πατρὸς παρ᾽ ὑμῶν, xal
ἁγίον Πνεύματος ἀδοξονμένον ; x«l συχοφαντίαν τοῖς σε-
ραφεὶμ ὑμῶν παρεισφερόντων, ὅτι οὐ τὴν Τριάδα φάσχονσε
δοξολογεῖν, 'Aytoc, ἅγιος, ἄγιος, ἀλλὰ μονοπροσώπως
τὸν Υἱὸν. Kal ποία φαραγγώδης αἱρέσεων οὕτως ἀπην-
αισχύντηκεν, ὡς ὑμεῖς ; πλὴν καὶ ἐν τούτῳ διατρέχον-
τες. Ἔτι καινοτέρως ἐπέθητε ταῖς στραγγαλιώδεσι τῶν
915
FELICIS PAPAE IIl
916
resium íta confundit, id est impudenter egit, sicut À ὑπὸ Θεοῦ ἀπειπαμένων δυσφημιῶν, τὸν YiV,, Πατέρα,
vos? Verumtamen οἱ in isto pereurrens adhuc novius
[Al.; nocentius] ascendistis , et strangulandas infa-
inias ἃ Deo adjicitis , Filium videlicet, Patrem , et
sanctum Spiritum, sabellianizantes, simul conjun-
gere judieantes. Trinitatem confiteri negatis, in qua
baptizamur , et credimus , ct confüütemur. Quis ergo
non defleret sic dicentes de intemerato trisagio, quod
&ihi valde convenit refutare, et fletum merito dare
in bos animarum simplicium cavillatores, ac impium -
facinus üngentes : quos et alienos putavimus ab or-
thodoxa fide et catholiea Ecclesia, et à communione
* queis nostri gloriosi przcessoris Petri, qui claves
regai a Salvatore nostro recepit? Qui autem partici-
pes apostoli esse volunt, ducuntur et doctrina ipsius,
qui Christum dicit et credit propter nos crucifixum,
et hoe non negat, sicut et inodo depositus Petrus, ex
eo quod non legitime et inclementer in trisagio adin-
novevit : Qui crucifixus est propter nos; scientes quia
gon Trinitatem cruci(ixam ab apostolis suscepistis, non
Patrem, non Spiritum sanetum, nisi carne Filium Dei
unigenitum solum. Fugite ergo ab hac inclementi
eommunione, et ero vobis communicans, in quantum
δὲ vos mihi, dolosa fallacia longe a nostra orthodoxia
expulsa. Custodite, Cbristi discipuli, mei autem filii,
traditiones quas a diviuis Scripturis accepistis.
* EPISTOLA
ÉJUSDEM FELICIS PAPE ΠῚ AD PETRUM EPISCOPUM
ANTIOCHENUM, VERSIO ANTIQUA.
Petrus Antiochenus deponitur et anathematizatur.
Quoniam pestiferis doctrinis imbutus et impietate
xal ἅγιον Πνεῦμα λέγοντες, σαθελλιανίξοντες, xal συν.
αλείΐφειν κρίνοντες, τὴν Τριάδα ὁμολόγως ἀπηρνήσασθε, elg
ἣν ἐβαπτίσθημεν, καὶ πιστεύομεν, xal ὁμολογοῦμεν. Τίς
οὖν οὐχ ἀποδύρεται τοὺς οὕτω φάσχοντας περὶ τοῦ τρισα-
γίου τοῦ ἀχράντου; ὃ ἐμοὶ λίαν πρέπει ἀπείπασθαι, καὶ
χλαυθμὸν δοῦναι ἐπαξίως τῶν ἐπὶ τοῦτο διασυλωμένων
ἀπλουστέρων ψυχῶν, τῶν τὸ ἀσεδὲς, ὡς εὐπεδὲς
δραματουργησάντων. Οὖὗς xxi ἀλλοτρίους ἡγούμεθα τῆς
ὀρθοδόξου πίστεως, καὶ τῆς χαθολικχῆς Ἐχχλησίας, καὶ τῆς
χοινωνίας τοῦ ἡμῶν ἡγουμένου ἐνδόξου προίδρονυ πέ-
τρον, τοῦ τὰς χλεῖς τῆς βασιλείας παρὰ τὸῦ Σωτῆρος
ἡμῶν εἴληφότος: Οἱ δὲ τοῦ ἀποστόλου θέλοντες εἶναι
χοινωνοὶ ἄγονται καὶ τῇ διδαχῇ τούτον, τὸν Χριστὸν
φάσχειν, καὶ πιστεύειν Oc ἡμᾶς στανρωθέντα, xal μὴ
B τοῦτο ἀπαρνήσασθαι, ὡς καὶ ὁ ἀρτίως καθηρημένος ΠΈ-
τρος, διὰ τὸ ἀλλοχότως xal δυσμενῶς ἐν τῷ τρισαγίῳ
προσχεχαινοτομηχέναι τὸ, Ὃ σταυρωθεὶς Ot ἡμᾶς" εἰδότες
ὅτι οὐ Τριάδα τῶν ἀποστόλων σταυρωθεῖσαν παρεδέξα-
σθε, οὐ Πατέρα, οὐ Πνεῦμα ἄγιον, εἰ μὴ σαρκὶ τὸν Υἱὸν
τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ μονώτατον. Φεύγετε τοίνυν ἀπὸ
τῆς δυσμενοῦς τούτου χοινωνίας, xal ἔσομαι ὑμῶν χοι-
γωνὸς, καθότι val ὑμεῖς ipot. Τοῦ δολεροῦ φάσματος
πόῤῥω ὑμῶν τῆς ὀρθοδοξίας ἐχπεπηδηχότος. φυλάξατε,
Χριστοῦ μαθηταὶ, ἐμοῦ δὲ υἱοὶ, τὰς παραδόσεις ἃς παρε-
λάδετε ἀπὸ τῶν θείων Τραφῶν.
lare in veritate; pec nostris duabus epistolis aurem
voluisti commodare, Nunc igitur sug exorsus adver-
sum te proferre sententiam (magis autem summus
princeps apostolorum Petrus, qui ἰδίθξ ssmetorum
apostolorum praeconia veridicus esi), et non solum
verborum non curasti sequi preordinatos sanctos ὦ adversum te (qui ejus nominis, non seatentis neque
Patres qui sedem beate memorie lgnatii gloriosi
martyris ordinaverunt, quo etiam cum sis indignus,
nescio quemadmodum adeptus fueris principatum,
εἰ sceleribus tuis profanis, impiisque dogmatibus
inferre putaveris Ecclesie catholice novitatem, ut
non propter nos Christum crucifixum dicas, sed
passionem impassibili Deo iniquissime intulisti,
et immortali spiritui mortem apponere praesum-
psisti. Nec exterritus es, qus tibi a sanctis Evan-
geliis et apostolis et viris beatissimis ac probatissi-
mis Patribus tradita non sunt, sed callidis hz»:c com-
mentis astruere, et sensum proprii languoris, et
hujus hzreseos scandalum simplicioribus inculcare,
ita ut nec similis prioribus videatur hzresibus , sed
fidei parem te esse cognoscéps, quoniam ultra mo-
dum ab ejus intentione recta inviolabili fide deviasti),
sed etiam adversus eos qui, pon erubesceates Evan-
geliorum venerabiles characteres, neque herum se-
quacium apostelorum prefectoramque virorum do-
ciorumque sermones, igeonstenti sententia iniquis
traditionibus tuis iocumbunt, Ita- ut inalse secte dele-
ctabiliter revera sequantur amaritudinem, nec hujus-
modi exsecrabilem aversagtur impietatem. Dieimus
ergo-tibi sicut etiam illis ; quoniam dilexisti malitiam
super benignitatem, iniquitatem. magis quam lequi
equitatem. Dilexisti omaia verba precipitationis, et
linguam dolosam ; peepterea destruet te Deus in
ünem, non solum ab Antiochena Ecclesic sede, sed
multipliciter potius hze transcendant : nec ambu- D etiam ab omni civitate. Etenim sit in te hsec fixa
^ Ballerini fratres in dissertatione przmissa ad
tomum Ill o &ancti Leonis admonuerunt in col-
lectione quz; Avellana dicitur servata in codice
Vatic. 4961, exstare ibi versionem veterem bujus
epistolz; Felicis ad Petrum diversam ab ea quee legi-
tr in oollectionibus synodorum , eamque exhiberi
affürmoapnt a eolleetoribus Epistelarum Romanorum
pootiücum tom. !, pag. 526. Hanc ego bic repriesea-
tandam censui tum quod vetustissima sit, eum etiam
d in probatissima Avellana editione contineatur.
Addunt insuper in eodem Avellano codice exstare
pariter sequentium Gracarum epistolgrum versio-
nein diversam ab ea quae hic in coneiliis legitur. Has
ego pariter versiones libenter mihi descripsissem in
presentem usum cum Rom:e agebam, si per tempus
cuisset. —- Hzc est tertia epistola Felicis papa
q9am e synodo Romana ad Petrum Fullonem traás-
misit, quaque eum post binas salutares admoenitiones,
sententia anathematis οἱ depositionis jure meciteque
condemnavit. Hanc ordine tertiam ad eum scriptam
esse indieant hujus epistolze verba hzc ex editione
quie babetur tom. 1 Epist. Rom. pontif. : Nec ambu-
lare in veritate, nec nosiria duabus epistolis awrem νο-
luisti accommodare, nunc igitur sum exorsus adversus
le preferre sententiam, etc. Unde patet quod secunda
illa monitoria Felicis papx ad Petrum transmissa in-
terierit. S&v. BiNiws,
—
917
EPISTOL/E ET DECRETA.
damnotio, a me et ab his qui sub me constitnti-epi- A pariter abnegaus, in qua baptizatj sumus, et eredi-
scopales sedes gubernare noscuntur, et Ácacio Con-
stantinopolitanze Ecclesi: pastore , et venerabilibus
episcopis ejus juri subjectis tanquam et ipsis minime
consentientibus tuis commentis, sic aliquando siqui-
dem dixisti, Trinitatem propter nos crucifixam et non
Christum, aliquando vero immortalem spiritum Ma-
niclhxi secutus errorem, aliquando autem hzc fu-
giens, nostrorum sermonum pignoribus increpatus,
Christum post immortalem spiritum passionem susti-
nuisse diiisti, sicut Paulus Samosatenus, et Nesto-
rius unum filium dividentes in dualitate filiorum, et
cum hic putasti non immorandum, ad pejora ve-
nisti, ut bymni, quos Clierubim cum tremore Trini-
tatis incessanter emittunt, ad Trinitatem glori(ican-
mus et fatemur. Quis ergo non lugeat talia dicentes
de sancta et inviolabili Trinitate ? hoc mihi valde
convenit allegare, et planctum sufficienter effundere,
cum in hoc simpliciurt. animze fuerint captivalae, quae
tunc rem impiam velut piam divulgaverunt , quos
eliam judicamus extraneos ab orthodoxa flde, Eccle-
siaque catholica, et communione gloriosi nostri pria-
cipis Petri, qui c'aves regni coelorum a nostro Sal-
vatore percepit. Qui ergo voluerint esse communj-
catores »pos!oli, ejus quoque doctrinam sequantur,
dicendo et creJendo Christum propter nos crucifixurh,
neque eum negando, sicut Petrus, qui nyper damha-
tus est eo quod prave et nefarie in hymno trisagión
noviter introduxit, qui crucifixus est propter nos,
dam non referantur. Sed ut totus hymnus ad Filium B scientes quia non Trinitatem crucifixam ab apostolis
dedicatur, confirmare volens sententiam, velut cancer
serpentem, quam adversus simplices extulisti, et hinc
omnium hzxresum laqueis przcipitatus es, a veritate
declinando, nec predicando propter nos Christum
crucifixum unigenitum Dei Filium, qui est in medio
Patris et sancti Spiritus, qui glerificatur. Quid enim
hoc erit damnabilius quam cum a vobis Pater et Spi-
ritus sanctus flat inglorius, et calumnia seraphin in-
feratur, quam cum non Trinitatem glorificare cre-
datur, cum dicunt Sanctus, Sanctus, Sanctus, sed
solam personam ? Quz infernalis hzresis ita crude-
deliter ut vos inverecunda fuit. Verumtamen adhuc
in ista discurrentes novitate usque ad fundamenta
blaspbemiarum Dei pertingitis Filium, Patrem et
accep stis, neque Patrem, neque Spiritum sanctum,
nisi carnem Christi, Filium Dei unigenitum solum,
lgitur fugite ab hujus communione sacrilega, el ero
vester socius, atque communicator, et vos quoque
mei, peste dolosa a vestra rectitudine procul expulsa:
custodite, Christi discipuli, mei autem fllii, traditiones
quas a sacris voluminihus accepistis. |
« Explicit epistola pap:e Felicis ad Petrum Antio-
chenum damnans eum : qux epistola ante damnatio-
nem Acacii quantum ejus textus indicat comprehen-
ditur scripta ; sed quia cum aliorum litteris ad eum-
dem Petrum directis in Grzeéo volumine reperimus
de Latino translatas, quas nunc iterum de Grzco in
Latinum necessitate compulsi transferentes descri-
Spiritum sanctum dicentes, Sabellium sectauini, et (; psimus propter hzreticorum insidias, et supradictis
confusionem induciis, et Trinitatis confessionem
epistolis ejusdem pap: connectimus. »
EPISTOLA Y.
AD ZENONEM IMPERATOREM.
Nwunuiat imperatori Petrum Fullonem synodali judicio sententia anathematis condemnatum , ideoque ab ejus com-
muniome abstinendum esse, Horlatur. eumdem imperatorem ut. Petrum. depositum ex. Antiochena. Ecclesia
expellat.
9 Gloriosissimo ac serenissimo filio Zenoni Augusto Felix episcopus in Domino salutem
Convenit clementi: tux rerum ordinem nuntiare
gestarum pro tranquillitste imperii serenitatis tux,
el oro suscipias precem meam ac. si ipse presens
essem , benignis auribus tuis, ut Christianissimus
imperater ; et nequaquam arbitretur pietas tua illum
puro nos corde diligere, quicunque te pacem cum
Deo habere non vult. Quoniam vero fideli mente cre-
didis, nec ambigis et temporalis solii potestatem,
et stern: vitz retributionem superno ex momento
pendere, per nostram etiam parvitatem dignare su-
&ciperc venerabilem ac divinam beatissimi Petri con-
fessionem, apostolorum scilicet principis, cui et regni
claves 3 Salvatore uadiue sunt, qui etiam przparabit
Christianissimo imperio vestro locum in ccelo cum
sanctis angelis ; quique immutabilem et immaculatam
fidem in Dominum nostrum Jesum Christum, Dei
Filium unigenitum , primus exponens, a Salvatore
ipso beatus est dictus. Nam cum ipse dixisset ad Do-
minum, Tu es Christus Filius Dei vivi (Matth. xvi), ab
Πρέπει τῇ σῇ ηιλανθρωπίᾳ ταῦτα ἃ πρέπει τῶν πρα-
γμάτων ἀπα᾽γεῖλαι τάξει, ἅπερ xol ἀφῆχεν ἀπαγγεῖλαι
εἰς ὠφέλειαν τοῦ τῆς σῶς γαλήνοτητος χράτους" xal χα"
θάπερ ὡς ἐγγὺς τυγχάνων, πορακαλῶ τὴν ἐμὴν ἱχετηρίαν
δέξασθαι ταῖς φιλαγάθαες ὑμῶν ἀχοβῖς, ὡς Χριττιανιχῶσ
τατος ὧν βασιλεύς" μηδαμῶς τε ἡ σὴ εὐσέθεια διανθη-
θείη ἕτερόν τῶι μετὰ καθαρᾶς τῆς διανοίας ἡμᾶς ἀγα-
πᾶν, πλὴν ἐκείνου τοῦ βουλομένον δε μετὰ τοῦ Θεοῦ τὴν
εἰρήνην ἔχειν. Ἐπειδήπερ ἐκ πιστῆς ὡρμομένος τῆς δια-
D νοίας,, οὐχ ἀμφισθητεῖς τοῦ προσχαίρου θρόνον τὴν ἐξου-
σίαν, x«i τῆς αἰωνίου ζωῆς τὴν ἀντίδοσιν ἐχ τῆς ἄνωθεν
ῥοπῆς ἠρτῆσθαι, διὰ τε τὸς ὑμῶν βραχύτητος δέξασθαι
χαταξίωσον τὴν σεπτὴν, καὶ θεόφραστον ὁμολογίαν τοῦ
μακαριωτάτου Πέτρον, τοῦ πρωτοστάτου τῶν ἀποστόλων,
ὃς καὶ τὰς τῆς βασιλείας κλεῖς ὑπὸ τοῦ Σωτῶρος πιστέυ"
θεὶς, προευτρεπίσει τῇ φιλοχρίστῳ ὑμῶν βασιλείᾳ τὴν ἐν
ὑψίστοις μετὰ ἀγγέλων διαγωγήν᾽ ὃς καὶ τὴν ἀπαράλλαχ-
τον, καὶ ἀμώμητιν πίστιν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν
Χριστὸν, χαὶ μονογενῆ τοῦ Θεοῦ Ylàv, πρῶτος ἐχθέριενος,
* [gc data ad Zenonem post synodum Rom. ao. 485
919
FELICIS PAPAE I
ipso audire meruit, Beatus es, Simon Bar Jona, quia À ἐμαχαρίσθη ὑπ' αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος. Eimüvrog γὰρ αὐτοῦ
caro et sanguis non revelavit tibi , sed Pater meus, qui
in colis est : et super ista con[essione edificabo Ectle-
siam meam, et. port inferi non prevalebunt adversus
eam (Ibidem). Cum ergo Salvator dixerit quod porte
inferi non prxvalebunt adversus ipsius Ecclesiam, ut
ab ea' ipsius denominationem tollant, que dicitur
Christus Jesus, et Dei omnipotentis Filius; Petrus
primogenitus diaboli filius, et qui sanct: Antiochenz
Eccle-iz indignissime se ingessit, sanetamque sedem
pontificatus Ignatii martyris polluit, qui Petri dextra
episcopus ordinatus est, Eustathiique confessoris ac
presidentis trecentorum decem et octo Patrum qui in
Nicea convenerunt, ausus est dicere not oportere
Christum etiam Dei Filium nominare secundum di-
πρὸς τὸν Κύριον Ὅτι σὺ εἴ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ
ξῶντος (Ματθ. xvi), ἀκήχοε παρ᾽ αὐτοῦ᾽ Μακάριος eL, Σί-
Uv Βὰρ Ἰωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεχάλυψέ σοι,
᾿ ὁ Πατήρ μον, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς * x«i ἐπὶ ταυτῇ σον
τῇ ὁμολογίᾳ οἰκοδομήσω μον τὴν ᾿Εχχλησίαν, x«l πύλαι
ἄδου οὐ χατισχύσονσιν αὐτῆς (1 ]4.). Τοῦ οὖν Σωτῆρος
φήσαντος, ὅτι πύλαι ἄδου οὐ κατισχύσονσι τῆς αὐτοῦ
Ἐχχλησίας, τοῦ ἐξᾶραι ἀπ᾽ αὐτῆς τὴν αὐτοῦ ἐπωνυμίαν,
ἥτις εἴρηται, Χριστὸς Ἰησοῦς, καὶ Θεοῦ παντοχράτορος
Υἱὸς " Πέτρος ὁ πρωτότοχος νἱὸς τοῦ διαδόλον, ὁ ἀναξίως
εἰσπηδήσας τῇ ᾿Αντιοχέων ἁγίᾳ τοῦ Θεοῦ ἐχχλησίᾳ,, χαὶ
μιάγας τὸν τῆς ἀρχιερωσύνης θρόνον Ἰγνατίου τοῦ μάρ- ᾿
τυρος, ὃς τῇ δεξιᾷ Πέτρον τὴν ἀρχιερωσύνην ἐδέξατο, καὶ
Εὐσταθίου τοῦ ὁμολογητοῦ, xai προέδρον τῶν ctu ἁγίων
vinain Salvatoris sanctionem et traditionem divinarum B πατέρων, τῶν ἐν Νικαίᾳ ἀθροισθέντων, λέγειν ἐτόλμησεν,
. δογιρίυγαγυπι, Patrumque expositionem ; sed unum
de Trinitate passionem pro nobis pertulisse in sub-
stantia deitatis, juxta Arii, Apollinaris, Eunomiique
blasphemiam, volens hac voce evacuare salutarem
Domini incarnationem , secundum quam Christus et
passionem subiit. Dicitur autem et unus ex nobis, ut
qui Abrahe semen apprehendit (Hebr. n) ; augere
quoque deorum pluralitatem nititur. Quippe sensus
ejus tres introducit deos, unum mortuum, et duos
viventes. Solvit etiam consubstantialis nomen sacras-
que abjicit synodos, Niczenam, Constantinopolita-
nam, et Chalcedonensem ; sanctam quoque Mariam
Virginem nequaquam admittere deprehenditur. Si
enim non ex ea incarnatum Verbum homo factum
est, qux necessitas virginis? et quare ad eam dixisset
Gabriel : Quod ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius
Dei ; et dabit illi Dominus Deus sedem. David. patris
ejus (Luc. 1)? Post hzc autem omnia impia et bía-
sphemizx sua prssswnpta, et depravationem trisagize
. deprecaiiétiy, ewm: BI addere voluit, Qui crucifixus
: alloqui non «essat:
Li
-
est pro nobis, mulie Inconvenientia effecit. Multum-
que a nobis et in Cfifisto dilectis fratribus nostris qui
in Oriente sunt, ét a venerabili Acacio vestre regalis
et ἃ Dco amat civitatis archiepiscopo admonitus,
converti noluit. Quapropter nunc sancta Dei Ecclesia
mate. ui8 te Vocibus, utpote excellentem ipsius filium,
O a Christo amate imperator,
mes veneiabilitatis vinculum, in quo multitudines
fidelium cireumstringuntur, dissolvi non permittas ;
- Doinini autem Christi et unigeniti Filii Dei laudatio-
nem t ansgredi non permittas, et qux vestram civi-
tatein periclitantem salvavit : sed tauquam angelorum
traditionem indepravatam conserva. Petrum Arianz
superstitionis sequacem, ab Ecclesia Antiochena ex-
pelle. Qua ex causa Petrus scindit vestem meam de-
super contexiam (Matth. xvi) ? Deus et Pater manda-
vit principi apostolorum quid vocarent Filium. Ejus
unigenitus Filius in confessione primi apostolorum
fundavit me, sanctus Spiritus quotidie testatus mihi,
dicens: Non judica te scire aliquid, nisi Jesum Chri-
sium, εἰ hunc crucifirum (Joan. xix). Si autem inimi-
ci, increduli, insidiatores, qui extra vitem sunt, ei.
qui unigeuitum Füium Dei macuverunt, lapidave-
ὅτι οὐ δεῖ τὸν Χριστὸν, καὶ Υἱὸν τοῦ Θεοῦ ὀνομάζειν, χατὰ
τὴν θείαν τοῦ Σωτῆρος νομοθεσίαν, x«l τὴν τῶν θείων
Γραφῶν παράδοσιν, καὶ ἔχθεσιν τῶν πατέρων" ἀλλὰ τὸν
ἕνα τῆς Τριάδος τὸ πάθος τὸ ὑπὲρ ἡμῶν ὑπομεῖναι, εἰς
τὴν τῆς θεότητος οὐσίαν, χατὰ τὴν τοῦ ᾿Αρείον, xai A'rei-
λιναρίον, x«l Εὐνομέου παράδοσιν" βουλόμενος διὰ τῆς
τοιαύτης φωνῆς ἀθετῆσαι μὴν τὴν σωτήριον ἐνανθρώποσιν,
χαθ᾽ ἣν ὁ Χριστὸς xal τὸ πάθος ὑπέμεινε. Λέγεται δὲ καὶ
εἷς ἐξ ἡμῶν, ὡς τοῦ σπέρματος 'ΔΟραὰμ ἐπιλαβόμενος
(*E6p. 11)* ἐπαυξῆσαι δὲ xal τὴν πολυθεΐαν. Ὃ γὰρ νοῦς
τοῦ λόγου τρεῖς Θεοὺς παρεισάγει, ἕνα τεθνεῶτα, καὶ
δύο ζῶντος, λύει δὲ xai τὸ ὁμοούσιον, καὶ τὰς ἁγίας συν"
ὁδους ἐξωθεῖται, τήν τε ἐν Νικαία, xal ἐν Κωνσταντινον-
πόλει, x«l ἐν Χαλχηδόνι " ἀλλὰ xai τὴν ἁγίαν Παρθένον
Μαρίαν μὴ προσδεχόμενος εὑρεθήσεται᾽ εἰ γὰρ μὴ ἐξ αὖ-
τῆς ὁ Λόγος σαρχωθεὶς ἐνηνθρώπησε, τίς χρεία τῆς παρ-
θένου; διὰ τὶ δὲ ὁ Γαδριὴλ ἔλεγε πρὺς αὐτὴν, Τὸ γενό-
μενον ἐκ σοῦ ἅγιον, χληθήσεται Υἱὸς Θεοῦ, xal δώσει
αὐτῷ ὁ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαδὲδ τοῦ πατρὸς αὖ-
τοῦ (Λούχ. 1); Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις τοῖς ἀσεθδέσι,, καὶ
βλασφήμοις αὐτοῦ τολμήμασι, xal τὴν τρισάγιον λιτὴν
νοθεῦσαι βουληθεὶς, διὰ τοῦ ἐνθέσθαι ἐν αὐτῇ, € 'O σταυρω-
θεὶς δι’ ἡμᾶς, ? μυρία ἄτοπα εἰργάσατο" καὶ πολλὰ παρ᾽
ἡμῶν, xxl τῆς ἐν Χριστῷ ἀδελφότητος ἡμῶν ct, xal τῶν
ἐν τῇ ᾿Ανατολῇ, x«l τοῦ θεοσεδεστάτου ἀρχιεπισχόπον
᾿Αχαχίου τῆς παρ᾽ ὑμῶν βασιλενομένης, xal φιλοχρίστον
πόλεως, παραινεθεὶς, ἐπιστρέψαι οὐκ ἠδουλήθη" xxi dux
τοῦτο νῦν ἡ ἁγία τοῦ Θεοῦ ἐχκλησία, ταῖς μητρικαῖς αὐτῆς
* φωναῖς, ὡς πρὸς τὸν ἔξοχον αὐτῆς υἱὸν φθεγγομένη οὐ
παύεται" Ὦ φιόόχριστε βασιλεῦ, τῆς ἐμᾶς τιμεότητος τὸν
δεσμὸν, ἐν ᾧ περισφίγγονται τὰ πλήθη τῶν πιστῶν, μὴ
συγχωρήσης διαλυθῆναι" τὴν τοῦ Δεσπότον Χριστοῦ, καὶ
μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἐπωνυμίαν μὴ σνγχωρήσης
παραθιασθῆναι" τὴν τρισάγιον ὑμνῳδίαν, ἥτις καὶ τὴν
ὑμετέραν πόλιν διέσωσε κινδυνεύονσαν, ὡς ἀγγέλων πιω-
ράδοσιν, ἀνόθευτον διαφύλαξον. Πέτρον τὸν τῇ ᾿Αρειανεκῇ
θρησκείᾳ ἑπακολουθήσαντα, τῆς τῶν ᾿Αντιοχέων ἐχχλησίαις
ἀπέλασον" τίνος ἕνεχα Πέτρος τὴν ἐμὴν πίστιν ἀθετήσας,
ῥηγνύει τοῦ χόσμον τὴν σύνεσιν; τίνος ἕνεκα Πέτρος
ῥηγνύει τὸν χιτῶνά μὸν τὸν ἄνωθεν ὑφαντὸν (Ματθ. xvi) ; .
Ὁ θεὸς καὶ Πατὴρ ἐνετείλατο τῷ χορυφαίῳ, τί dier χαλεῖσθαε
τὸν αὐτοῦ Υἱόν. Ὃ μονογενὴς Υἱὸς ἐν τὴ ὁμολογία τοῦ -
κορυφαίον τῶν ἀποστόλων ἐθεμελίωσέ με. Té ἅγιον
L]
921
EPISTOLAE ET DECRETA.
runt, vestem illius non diviserunt et Petrus fidei mex» A πνεῦμα ἐφ᾽ ἑκάστης Supopróprrot pot, λέγων" Μὴ xplyng
vestem dirupit? Porte inferi non prevalebunt adversus
me (Matth. xix), et Petrus tentat muros meos de-
moliri? Ego, piissime imperator, te de imperio ex-
pulsum rursus introduxi, et malignos ac inobedientes
meis divinis dogmatibus dedi pro sepultura tua,
viamque potentix aperui ante te, inimicos tuos per-
cussi una cum iniquo eorum dogmate, antiquam po-
tentiam exquisivi tibi a Deo in altis regnante, ex quoet
regnante sumpsisti. Respice ad pr:edecessorem tuum
piissimum imperatorem Marcianum, et illius tidem
libenter amplectere : h:xreticam tyrannidem Petri
quam citissime eradica, Valentini et Eutychetis di-
scipulum expelle a civitate simul et ecclesiastico re-
gimine, et a dignitate hierarchica dejectum esse san-
εἰδέναι τι, εἰ μὴ Ἰησοῦν Χριστὸν, x«l. τοῦτον ἔσταυρω- D
μένον (Ἰωάν. xix). Οἱ ἐχθροὲ ἀπειθεῖς, οἱ ἐπίδουλοι, ol
ἔξω τοῦ ἀμπελῶνος, τὸν μονογενῆ Θεοῦ Υἱὸν σφαγιάσαν-
τες, καὶ λιθοδολήσαντες, xal τῷ ξύλῳ τοῦ σταυροῦ προσ-
πήξαντες, οὐ διεῖλον τὸν αὐτοῦ χιτῶνα" καὶ Πέτρος τῆς
, πίστεώς μου τὸν χιτῶνα δια ῥήξει; αἱ τοῦ ἄδου πύλαι
οὐκ ἴσχυσαν κατ᾽ ἐμοῦ (Ματθ. XIX), xal Πέτρος πειρᾶται
τὸ τεῖχός μου καταβαλεῖν" ἐγὼ, εὐσεξέστατε βασιλεῦ,
ὠθησθέντα σε τῆς βασιλείας ταύτης ἐπανήγαγον, xal
τοὺς πονηροὺς, xal ἀπειθεῖς τῶν ἐν ἐμοὲ θείων δογμάτων
δέδωχα ἀντὲ ταφῆς σου, δυνάμεώς τε ὁδὸν ἠνέωξα ἔμ-
προσθέν σον" τοὺς σοὺς ἐχθροὺς χαταδέθληχα μετὰ τοῦ
ἀθεμίτον αὐτῶν δόγματος. Τὸ ἀρχαῖον χράτος ἐξητησά-
μην σοι παρὰ τοῦ ἐν ὑψίστοις βασιλεύοντος Θεοῦ, ἐξ οὗ
cito. Conspice, sanctissime fili et imperator invictis- B χαὶ τὸ βασιλευειν εἴληφας. ᾿Απόθλεψον εἰς τὸν προηγη-
sime, qualis in Chalcedonensi synodo πα 0} } 4 0}}}5
defensio facta fuit, et quibus expugnavit ἰβομίηυπι
[ juxta Grec., qux vindicta in hostem tuum *]; et
divulgationes hzreticze doctrina Petri expedias. Hzc
legat sancia Dei apostolica et catholica Ecclesia, ut
ab ipsa propter przedictas causas depositum, ad com-
munionem non suscipias : sed per divinos apices ve-
Strx serenitatis ab Antiochiz confinio propellite. Pro
ipso autem constituite virum operibus sacerdotium
ornantem, custodemque diligentem sanctae Chalcedo-
nensis synodi, et eorum quz in ea firmata sunt.
Omnipotens Deus custodiat vestram potentiam in
pace semper. '
, , * [4 . 4
σαμενὸν σου εὐσεδέστατον βασιλέα Μαρχιανὸν, χαὶ τὴν
ἐχείνου πίστιν ἀσμένως ἀσπάζονυ. Τὴν αἱρετιχὴν Πέτρου
τυραννίδα διὰ τάχους ἐχρίξωσον᾽ τοῦ Οὐαλεντίνον, χαὲ
Ἑὐτυχέως μαθητὴν ἀποδίωξον τῆς ἀκροπόλεως, καὶ τῆς
ἐχχλησιαστιχῆς. διοικήσεως, ἅμα τοῦ ἱερατιχοῦ ἀξιώματος
κατενεχθῆναι θεσπίσατε. Θεώρησον, ὦ γνησιώτατε υἱὲ,
xxi ἀήττητε βασιλεῦ, ὁποία τῇ ἐν Χαλχηδόνε συνόδῳ
ἀναμφισθήτητος ἐχδίχησις γέγονε, xal τοῦ σοῦ πολεμίου
ἐχδίχησις᾽" xai τῆς αἱρετιχῆς διδασχαλίας Πέτρον τοὺς
δήμους ἐχλύτρωσον. Ταῦτα πρεσδεύει ἡ ἁγία. τοῦ θεοῦ
, χαθολικὴ x«i ἀποστολικὴ ἐχγλησία, ἵνα τὸν ὑπ᾽ αὐτῶς
χαθαιρεθέντα διὰ τὰς εἰρημένας αἰτίας, εἰς χοινωνίαν τοῦ
λοιποῦ μὴ “-ροσδέξησθε, ἀλλὰ διὰ θείων ὑμῶν συλλαβῶν
τῆς ᾿Αντιοχέων πόλεως μεθόριον γένεσθαι παρασχευάσητε, ἀντ᾽ αὐτοῦ δὲ καταστῆσαι ἄνδρα ἔργοις τὴν ἱερωσύνην
κοσμοῦντα, φύλαχά τε ἀκριθῆ τῆς ἐν Χαλχηδόνι ἁγίας συνόδον, x«i τῶν ἐν αὐτῇ βεδαιωθέντων. Ὁ παντοχράτωρ θεὸς
διαφυλάξοι τὸ ὑμέτερον χράτος ἐν εἰρήνη διαπαντός.
b EPISTOLA VI.
AD ACACIUM.
! Acacium munere sacerdotali et fidelium communione
privat.
3 Felix episcopus sanctz Ecclesiw catholicze urbis
Roma, Acacio.
Multarum transgressionum reperiris obnoxius, et
jn venerabilis concilii Niczeni contumelia szepe ver-
satus, alienarum tibi provinciarum jura temerarie
vindicasti. H:xereticos |supple et] pervasores, atque ab
haereticis ordinatos , et quos ipse damnaveras, atque
8b apostolica institisti [id est , petisti] sede damnari,
non modo communioni tu: recipiendos putasti , ve-
rum eliam aliis Ecclesiis, quod nec de catholicis fleri
nodi.
» Hzc epistola synodica est, scripta ex concilio
Romano n, continetque eam anathematis et deposi-
tionis sententiam qu: post caus:e diligentem inquisi-
Uonem, omnium decreto lata est in Acacium Constan-
tinopolitanum, qu:eque ad eumdem Constantinopolim
transmissa , et ab illo recusata, monachi cujusdam
opera su-peusa est ad pallium Acacii, dum ad sacra
peragenda pergeret. Quo facto eo insanix prorupit,
ut Dioscorum Alexandrinum imitatus , nomen Felicis
! Hanc epistolam citat Liberatus, cap. 18. HanpuiN.
.* Hanc Felicis in Acacium sententiam putat Vale-
&ius datam in synodo Romana i1 contra Acacium, sed
^ Basiliscum intelligit hostem Chalcedonensis sy- D
C poterat praesidere fecisti; autem [lege atque] etiam
honoribus, quosnon merebantur, auxisti. Testatur hoc
Joannes, quem ἃ catholicis Apame:e non receptum,
pulsumque de Antiochia , Tyriis perfecisti ( Forte leg.
przefecisti] : et? Humerius, tunc de diaconio dejectus,
atque Christiani nominis appellatione privatus, a te
etiam in presbyterii provectus officium. Etquasi hzc
minora tibi viderentur, in ipsam doctrin:e apostolicae
veritatem ausu superbia tux [lege ausus tuos el super-
biam]tetendisti : ut Petrus, quem damnatum a sanct
memoria decessore meo ipse retuleras, sicut testantur
annexa, beati evangeliste. Marci sedem te conBi-
vente (lege jubente], rursus invaderet , et fugatis or-
thodoxis episcopis et clericis, sui procu] dubio simi-
pape e sacris diptychis tolleret, atque catholicos
episcopos, subrogatis hzreticis et infamibus, sedibus
suis exteriinaret. Verum non super regnum et im-
rium inniti sedem apostolicam, sed super Christum
egem regum et Dominum dominantium, ipse suo
tandem expertus est damno, quando nomen hominis
ambitiosissimi et arrogantissimi, qui suas ipsius vi-
ventis imagines in ecclesia dedicari passus est , e sa-
cris tabulis plane abolitum fuit, ut infra dicemus.
Vide Liberat. infr. cap. 48 ; Niceph. lib. vir, c. 17;
Baron. au. 484. Sev. Bins.
datam fuisse in prima Jate probat Pagius ad an.
Ch. 485, n. 9 et seq. |
^ Forte Himerius. HARDUIN.
925
FELICIS PAPJE Til
-
921
- lasordimaret ; pulsoque eo qui illic fuerat regularitet A Ecclesi: catholic:e urbls Rom:e subscripsi. Data v
constitutus, captivam teneret Ecclesiam. Cujus tibi
adeo grata persona est , et ministri ejus accepti [ lege
ministerium ejus acceptum] , ut episcopos et clericos
plurimos orthodoxos , nunc [lege tunc| Constantino-
polim venientes, detegaris affligere , et apocrisarios
' ejus confovere, atque anathematizantem eumdem
|
Petrum Cbalcedonensis decreta eoncilii, et violantem
sancte memoriz Timothei sepulturam , sicut ad nos
certiores nunc quoque nuntii detulerunt, per/Mise-
num et Vitalem credideris (lege crederes] excusan-
dum : nec eum laudare desieris [lcge desineres] , et
multis efferre prz:coniis, ita ut damnationem ipsius,
quam ante retuleras, veram nonu fuisse jactaris [ lege
jactares]. Tantum autem perseveras in boininis de-
calend. Avsgusii (an. Christi 484), Yenántio viro cla-
riseimo consule. Sinn 67 episcopi absque papa sub-
scripserunt.
* EPISTOLA VII. -
AD UNIVERSOS EPISCOPOS.
Statuit quomodo qui rebaptizati sunt ad Ecclesiam ca-
tholicam admitti debeant.
5}. Rebaptizatus per penitentiam recipiatur.
1]. Episcopus, presbyter , dinconus, εἰ rebaptisatus
fuerit, latcam communionem accipiat in mortem.
11]. Clericus, monachus, puella Dei, laicus, si rebapii-
satus fuerit, Nicamni concitli sententia teneat. —
1V. £tatiores utroque sexu. per manus impositionem
transeant.
fensione perversi, ut quondam episcopos, nunc vero B V. Qui rebeptisatus [nerit in cleró non recipiatur.
honore et communione privatos, Vitalem atque Mi-
senum, quos ad ejus expulsionem specialiter mise-
ramus, sublatis chartis, custodix passus fueris man-
cipari; et ad processionem quz tibi cura hereticis
habetur, exinde productos, sicut eorum professione
[lege professionibus] patefactum est, ad hsvreticorum
tuamque communionem, contempta, qua vel gentium
jure servari debuit, legatione, pertraxeris , przemiis-
que corruperis, et in lesionem beati Petri apostoli, a
cujus sede profecti fuerant, non solum inefücaces
redire feceris, sed eliam impugnatores omnium qu:e
[uerant mandata , monstraris. In quorum deceptione
tuam nequitiam prodidisti, et ad libeljum [lege a li-
bello] fratris et coepiscopi mei Joannis, qui te gra-
V1. Potnitentem alteris episcopus non. absoleat. nec
accipiat.
Dileetissimis in Christo Jesu fratribus , universis
episcopis ?* per diversas provincias constitutis *.
Qualiter in Africanis regionibus astutia diaboli sz-
vierit in populum Christianum , atque id in multiplici
deceptione proPuperit, ut non modo vulgus ineav-
tum, sed ipsos qnoque in mortis profanda demerserit
sacerdotes , nuHus non orbis gemuit, nulla terra te-
seivit. Unde in gravi [lege grandi] moerore positi,
dissimulare non possumus peteuntium atque a nobis
. exigendarum discrimen animarum. Quapropter com-
petens ádbibenda est talibus medicina [lege medela]
vulneribus , ne immatura curandi fscifitas mortifera
vissimis objectionibus impetivit, in apostolica sede C captis peste nihil prosit, sed segnior * tracta perni-
secundum canones respondere diffidens , objecta fir-
masti. Felicem quoque defensorem fidelissimum no-
bis, necessitate faciente serius subsecutum, indignum
tuis censuisti oculis. Eos quoque tecum litteris. tnis
communicare testatus es, quos constat hzreticos.
Quid enim sunt aliud, qui post obitum saoctie memo-
rie Timothei ad Ecclesiam sub Petro redeunt, vel
qui se ex catholicis eidem tradiderunt, nisi quod Pe-
trus ab universa Ecclesia, atque a te (uerat judica-
tus? Habe ergo cum his, quos libenter amplecteris ,
portionem ex sententia presepti, quam per tux tibi
direximus Ecclesi: defensorem : sacerdotali honore,
et communione catholica , nec non etiam a fidelium
cies , reatu nop legitime curationis involvat pariter
saucios et medentes.
Imprimis itaque venientis ad vos et remedium
postulantis, sellicite discutienda est professio et per-
sona decepti, ut medela possit congruens exhiberi.
Et qui satisfacturus Deo per poenitentiam , se rebap-
tizatum legitime doluerit; utrum ad hoc facines «on-
currerit [lege cucurrerit, ve occurrerit], am impulsus
accesserit , requiratur : sciena quod se decipiat ipoe ,
qui fallit (I1 Petr. v) , nibilque per noetram facilita-
tem tribunalis excelsi judicio derogari, cui illa sunt
rata [lege recta], que pia, qua vera, qux justa suat ;
et aliter necessitatis, aliter tractanda est ratio volun-
numero segregatus , sublatum tibi nomen et munus [) tatis. Deterior est autem esusa illius, qui feete pretio
ministerii sacerdotalis agnosce, sancti Spiritus judi-
cio et apostolica [supple per nos] auctoritate damna-
tus, nunquamque [lege nec jam uuquam| anathematis
vineulis exueadus. Coliws Felix episcopus sanete
^. Hzc est illa synodiea qux ex eoncilio Romano
uit sub Felice missa est ad universos episcopos, que-
que diutius Rome deteata, consignata est nota con-
&ulari angi 438, quo in Africam transmissa fuit.
! Tituli veteres hujus epistoke ex vetust. cod.
Lucen. 490 : ex epistola Felicis papse ad Sicifienses
episcopos.
* [n cod. Justelli, per Siciliam.
2 Luc. addit Felix episcopus in Domino salutem.
* Dionys., tractata. HARDUIN, -
sollicitatus est ut periret. Nibil enim intentstum re-
linquit inimicus , cui ne de sua liceat gaudere capta-
Γᾶ, suecurrendum est irretitis; et contendendus
[lege conterendus est] venantis laqueus, * ipfecatum
Lecta in consessu Patrum, sententia. eorumdem ap-
probata fuit : quas constitutiones synodales contineat,
summatim infra in notis preallegati concilii recensni.
* Cod. Luc. sic ista legit : οἱ conterendas est ve-
nantis laqueus, ut. infucatum lamentationibus lapsum
(prima manus posuerat (agwewm, sod altere aeque
antiqua emendat lopsum) tam justitim moderatione,
«X... ad caulam quam reliquerat, ete,
-
925
EPISTOLJE ET DECRETA.
lanientantibus tam justitie moderatione quam com- A dientes sint; septem autem annis subjaceani ier
punciione pietatis ed ' aulam quam reliquerant sit re-
gressus. Nec pudeat forsitan aut pigeat indietis je-
juniorum gemituumque temporibus obedire, aut aliis
Observantiae salubrioris obtemperare preceptis : quia
humilibus datur gratia, non superbis. Sit ergo ruins
΄ sux dolore prostratus quisquis in Christo fieri querit
ereetus , et per * dispositionis nostrae ministerium ,
quod vestram sequi convenit caritatem , nec alieui
(as est velle vel posse transcendere causas ejus, qui
eontra apostolicam doctrinam , ad iterationem se
bepüismaüs nimis infaustam dedidit; vel ejus qui
aliquibus argumentis excusandum callide p. oprium
putaverit esse consensum, sacerdotali vigore, et hu-
méabitate (ractemus, ut in eis fides, que nisi est una,
jem mulia est, adjutorio Domini Judicis, ad salutem
sine nostra * operationis offensione reparetur : quia
ewm peecatoris a nobis satisfactio protrahitur , non
prater laudem nostram atque letitiam , mens ejus
ad veniam purgatior invenitur. Et ideo memineritis ,
hanc super his nos habere sententiam , ut servata
discretione peccantium , non eadem cuncti qui lapsi
sunt, lance pensentur: quoniam majoris castigationis
ἃ exigendus est usura [usuras], cui. domus Domini
commissa fuerit disciplina.
Ut ergo ab Ecclesi? summitatibus inchoemus, eos
quos epiacopos, presbyteros, vel diaconos fuisse con-
stiterit, et seu optantes forsitan, seu coactos lavacri
illius unici salutarisque claruerit fecissc jacturam, et
Christum, quem aon solum dono regenerationis, ve-
poenitentes manibus sacerdotum, duobus autem Sn-
nis oblationes modis omnibus non sinantur offerre,
sed (antummodo * saecularibus [Lege popularibus] in -
oratione socientur. Nec confundatur Deo :colla sup-
mittere, qui non eum timuit abnegare. Quod si, ut
"pote mortales, intra metas prescripti temporis cie-
perit vitz: finis urgere, subveniendum est imploranji,
et seu ab episcopo qui penitentiam dederit, seu ab
alio, qui tamen datam esse probaverit, aut similiter
ἃ presbytero viaticum abeunti de sxculo non ne-
getur.
Pueri: autem quibus quod adhuc* impuberes [Lege
imberbes], a pubertate vocabulum est, seu clericis,
sive laicis, out etiam similibus puellis, quibus igno-
B rantis suffragatur :etatis, aliquandiu sub manus im-
positione detentis, reddenda communio est; nec -
eorum exspectauda penitentia quos excipit a coer-
citione censura. Quod est a nobis provide constitu-
tum, ne hi quibus in terreni labe contagii plus mi-
nusve restat ad vitam, dum adhuc in poenitentia sunt,
poenitenda * committant [Supple forte]. Quod si ante
praefinitum ponitentiz:: tempus 15 desperatus [Lege
despectus] a medicis, aut evidentibus mortis pressus
Indiciis, recepta quisquam communionis gratia - con-
valescit; servemus in eo quod Niczni canones ordi-
naverunt , ut habeatur inter eos qui in oratione sola
communicant, donec impleatur spatium temporis ei-
dem prestitutum. Nec catechumenos nostros, qui
sub tali professiose baptizati sunt, pratermittimus :
rem etiam gratia percepti bonoris induerant, exuis- C quia non est causa dissimilis (sicut iidem sancti ca-
$e, cum constet neminem ad secundam tlinciionem
veuire potuisse, nisi se palam Christianum negaverit,
ei prefe:sus fuerit se esse paganum. Quod cum ge-
neraliter sit in omnibus exsecrandum, multo magis
in episcopis, presbyteris, diaconibus auditu saltem
dictaque probatur horrendum. Sed quia idem Domi-
nus atque Salvator clementissimus est, et neminem
vult perire, usque ad exitus sui diem, in penitentia
(si resipiscunt) jacere conveniet; nec orationi non
medo fidelium, &ed ne eatechumenorum omnimodis
iuteresse, quibus communio * laica tantum in morte
* reddenda est. Quam rem diligentius explorare vel
faccre probatissimi sacerdotis cura debebit.
De elesicis autem et monachis, aut puellis Dei,
aut ssecularibus, servari przcipimus hunc tenorem
quem Nicxna synodus cirea eos qui lapsi sunt vel
fuerint servandum esse constituit; ut scilicet qui
aulla necessitate, nullius rei timore aut periculo, se
ut rebaptizegtur hzreticis impia dediderumt; si ta-
ἸΏΘΒ eos ex corde peenitest, tribus anis inter au
! Forte cauiam. HanpuiN,
* Dionys., disperisationis. Hanp. —1ta et Cod. Luc.
* Cod. Luc, properationis.
* ]ta et eod. Luc.; sed antiqua manus emendat :
esb exigenda usora.
5 Cod. Lue., laici.
* idem eod,, redhibenaa.
* Idem cod., popularibus,
nones ordinaverunt) ejus qui quolibet modo Chri-
stum, quem semel confessus, abjurarit ; tribus annis
inter audientes sint, et postea cum eatechumenis ''
per manus impositionem "communionis cathelieze
gratiam percepturi, exceptis sane tantummodo epi-
scopis, presbyteris et diaconibus, quos solo mortis
$ux tempore reconciliandos esse jam diximus. Cz-
teros, id est, seu clericos, sive monachos, seu laicos,
ulriusque eexus personas, quos !* violenti periculis
coactos iterationem baptismatis subiisse constiterit,
vel qui aliquo commento, 15 cujus se facinoris pia-
culo dixerint non teneri, ἐφ poegiteatiam per trien-
nium durare decrevimus, et per manus impositionem
ad societatem recipi eos sacramenyi.
lllo per omnia custodito, ne ex eis unquam qui in
qualibet zetate alibi quam in Ecelesia catholica aui
baptizati, aut rebantizati sunt, ad ecclesiasticam mi-
litiam prorsus non permittantur accedere. Quibus
satis esse debeat quod in catholicorum numero sunt
recepti : quoniam de suo ordine et communione vi-
* [dem cod., inmberbes.
? [dem cod. addit forte.
'* [dem cod., despectus.
'! Post catechumenis sie legit eod. Lucensis : per-
mitlaMur orare per manus inpositionem communionis
gratiam percepturi.
** Cod. Luc., violentia el periculis.
? ldem cod., hujus.
927
FELICIS PAPAE Hl
^— A-— c ov
debitur ferre judicium quisquis hoc violaverit * in- A tor Ecclesiz przcipuus appareres. Quapropter, fra-
stitutum, vel qui non removerit eum quern ex eis ad
ministerium clericale obrepsisse cognoverit.
Curandum vero maxime, et omni cautela est pro-
videndum, ne quis fratrum coepiscoporuinque nostro-
rum, aut etiam presbyterorum, in alterius civitate
vel diccesi poenitentem, vel sub manu positum 88-
cerdotis, aut eum qui reconciliatum se esse dixerit,
sine episcopi vel presbyteri testimonio et litteris, *
ad cujus pertinet parochiam, presbyter aut episcopus
[lege et litteris, aut in parochia presbyter aut episco-
pus] in civitate suspiciat. * Quod si aliqua dissimula-
tione negligitur, culpa tangit etiam clerum [lege cle-
ricum| qui in locis in quibus hoc minus curatum
fuerit commoratur. His itaque rite dispositis, et ad
ter carissime, cum ad provinciam commearet, se-
duloque deposceret nostras ad dilectionem taam '
litteras destinari, gratanter annuimus, qui etaignum
Deo sermone complecti cuperemus antistitem, ei
per eum maxime vellemus id fieri, cojus nobis fuerat
laudibus intimatus. Quamvis ergo sanctis operibus ex
omni parte predictam fraternitatem tuam vir pre.
fatus astruxerit, inultumque fiduciz de tua benevo-
lentia jam teneret, tamen z:quum est ut quod deside-
rabat magnopere consequatur; quatenus qui tuis
olim gratus est animis, contemplatione nostri red.
datur acceptior, simulque materna et sacerdota
consolatione foveatur, peregrinationisque prazesidium
pastorali pietate reperiat, ut vestra dignitatis affecta
Ecclesiarum vestrarum notitiam nostra deliberatione ἢ appareat apud sinceritatem tuam, nostrum quoque
perlatis, parere vos convenit |lege convenerat| : qui-
bus, licet ad animarum reparationem nibil deesse
. videatur, tamen si cui novi aliquid, et quod przter-
ire nos potuit, fuerit revelatum, secunduin beatum
apostolum Paulum, 'acente priore, fideliter [lege
fidenter] insinuet : quia Spiritus sanctus, ubi vult,
spirot, maxime cum sua causa tractatur; nec nos
pigebit audire, et si quze sunt omissa, non arrogan-
ter abnuere, sed rationabiliter ordinare. Deus custo-
diat vos; dilectissimi fratres. Data idibus Martii (an.
Christi 488), Dynamio et * Siphidio viris clarissimis
consulibus. ' '
EPISTOLA VIII.
AD ZENONEM ἢ EPISCOPUM
Terentianum commendat.
Diiectissimo fratri Zenoni, Felix episcopus.
Filius meus vir clarissimus Terentianus ad Italiam
dudum veniens, dilectionis tux singularis exstitit
predicator, talemque te esse vulgavit, qui ita Christi
gratia redundares, ut inter mupdi turbines guberna-
! Cod. Luc., antistitum.
* ldem cod., aut in. parochiam presbyter, aut epi-
scopus in civitate susciptat.
* [dem cod., quod aliqua dissimulatione neglectum
culpam tangit etiam clericorum.
* Dionys., Sibilio. HaRpviN. — Cod. Luc., Simidio.
* Cod. Just. addit Spaleusem.
* Epistola quaedam Felicis ad Caesarium Arelaten-
sem exstat "E: Baron. anno Domini 488, num. 7,
sub Felice Ill. Hanc a Felice !V scriptam fuisse Ba-
ronius in appendice tom. X recognovit, eo ipso quod
non minimum salutantis valuisse colloquium. Deus
te incolumem custodiat, frater carissime.
(*)
MONITUM PHILIPPI LABBEI
IN SEQUENTEM BREVICULUM.
Anno 1631, opera et studio ἢ. P. Jacobi Sirmondi
τοῦ ἁγίας μνήμης prodiit in lucem appendix codicis
Theodosiani novis constitutionibus cumulatior, cum
epistolis aliquot veterum conciliorum, quas tomo [I
a pag. 1194 ad 1186 exhibuimus, necnon trium pon-
tificum Romanorum Felicis IIl. ( cui praemisit brevi-
culum Eutychianistarum sive gesta de nomine Acaci
cum edicto sententixv ejusdem pspz), Gelasii atque
Vigilii. Nos ne quid desit amplissimse huic colle-
ctioni nostre, eadem omnia in Lupsrea editione
pretermissa, felicibus auspiciis, suis quaeque locis
inserta, pro more collocabimus.
τ DREVICULUS * HIST. EUTYCHIANISTARUM.
Sive,
GESTA DE NOMINE ACACII.
in causa fidei Christianz, cui ab exordio sui nun-
ratione qua Avitus, Pomerius, et Honoratus Massi-
lensis, eidem operi fraudulenter vel saltem ignoraa-
ter inserti fuisse seribuntur ab Honorio, in catalogo
de viris illustribus. Vide Possevinum in Apparat
sacro, verbo Gennadius. Sev. BiNivs.
' Narrationis hujus tres sunt editiones, ac singule
$u0s codices mss. vindicsnt. Brevissimam dedit
Quesnellus in Cod. canonum Ecclesie Romans, et
incipit ab illis verbis quidam Timotheus, ac desinit
fere cum illis : miserit Ecclesie previdere. Qua m
enim post hac longius aliquanto excurrit, nihil ta-
Arausicanum 1 aliaque plura concilia, quibus Czesa- Ὁ men liistoricum addit. Alteram in fine et in principio
. rius Arelatensis przsedit vel interfuit, longe post hzc
tempora habita fuisse recognoverit; quodque idem
Casarius annum Dornini 554 attigerit ; quem, si tem-
pore Felicis lll Arelatensis episcopus fuisset, attingere
non potuisset. Obstat huic sententie quod Gennadius
de Scriptoribus eeclesiasticis cap. 86 hujus Coesarii,
dat:eque ad eum epistol:e librum ejus de gratia ap-
probantis meminerit. Quod fleri non potuisset si ad
Felicis IV tempora episcopatum Arelatensem tenuis-
set. Ea enim qux Gennadius de Scriptoribus eccle-
siasticis scripsit, Gelasii pontificis censurz subjecit,
ut constat ex ejusdem libri cap. 99 et 110, adeoque
Felicis IV esse non potest ea epistola, cujus przedicto
libro ad Gelasium misso mentionem facit. Nodus iste
difficilis est, nisl dicamus, quod ait Suffridius Petri,
rium Gennadiano codici insertum fuisse eadem
auctiorem hic cernimus ex Sirmondo datam. Tertia
habet in fine additamentum supra secundam. Porro
quod ait Pagius auctorem hujus opusculi ex Liberato
accepisse falso revincunt Ballerini, qui hane narra-
tionem prout edita est a Sirmondo, nacti sunt in
cod. Vatic. Reginz» 1977, quem Liberato vetustiorem
esse probant. Mansi.
^ Ediderat Sirmondus cum appendice codicis Theo-
dosiani. Auctor Valesio ad Evagrium videtur esse
Gelasius papa; sed Tillemontius tom. XVI, p. 659,
observat accuratiorem esse in historia narranda quam
Gelasius esse solet; et Pagius ad an. 496, n. 4,
docet priorem hujus libelli partem totidem verbis
esse excerptam e Liberato, qui sub Justiniano, seri-
psit, posteriorem vero ex Gelasii collectam Epistolis.
c s $t
E di
EPISTOLAE ET DECRETA. E 980
deluisse propátitur inimici , nostro quidem 828- A, esse veram fidem, hanc orthodoxam. Dejicitur con-
yed intervallo temporum, Nestorius et Eutyches
ioYà dogmata sus perversitatis, sed nomina
lerunt. Nam Nestorius ante quinquaginta et
ere annos, Photini et Pauli Samosateni secutus
xm, Oasitano * exsilio meruit relegari, dicendo,
ab auctoribus suis didicit, Christun Dominum
imm hominem tantummodo de Virgine Maria
rogenitum. Contra quem Eutyches, post annos
lurimos, zstimans disputandum, rectum trami-
enere nesciens, offendit; et ia Apollinaris est
) insaniam, in hz:ec. verba prorumpens , quibus
wet Christum verum hominem non fuisse, nec
duas naturas esse. credendas, sed unam tan-
odo Dei Verbi, verumtamen incarnatam. Quam
m non esse hominis perhibuit, sed humanam,
ilitudo magis humani corporis quam ipsa ve-
uaderetur. Cum catholica fides verum Deum
ique hominem Christum Dei Filium esse fatea-
on unius natura, sed unius essentix atque per-
Cum ergo Eutychein istum, presbyterum et
"πὶ Constantinopolitanz civitatis, Eusebius Do-
Ius episcopus suadere talia reperisset , zelo fi-
iuam etiam cum agens in rebus esset ostendit
nim Nestorium quoque in tempore reprehen-
ecclesia res sacrilegas przedicantem ) , detulit
ivianum episcopum, et ad judicium provocavit.
causa est. Cum partes suas Eutyches videret
, per Chrysaphium spatarium Theodosii przsi-
principis expetivit. Cujus precepto Florentius
tradicebtibus vicariis Romanis Flavianus, 5 et recipi- -
tur Eutyches. Damnatur etiam Eusebius episcopus -
accusator ejusdem presbyteri, tanquam Nestorianus, -
qui ante, dum adbuc esset laicus, Nestorii fuerat ac-
cusator. Ita enim nihil volunt isti Eutychianistz in-
ter se esse atque Nestorium, ut quicunque apud eos
Eutychianista non fuerit, Nestorianus prorsus habea-
tur : cum doctrina catholica uniat duas naturas in
Christo, non dividat sicut Nestorius fecit. Et isti qui-
dem reperiuntur deteriora garrire. Nam fidentissime
dicunt rem ineptam, rem etiam stolidis exsecran-
dam, ante unitionem, id est incarnationem, duas dici
debere naturas; post vero unam Dei Verbi tantam
incarnatam : ut si dicamus aliquid cereatum, aut pi-
B catum, aut stagnatum [lege stannatum] , aut quolibet
alio genere coloratum. Jam vero post diem tertium
Synodi qua dejectus est sanctae memoriz Flavianus,
dejicitur etiam et domnus Antiochenus. Dioscorus
repente discessit, solutusque conventus est, Ducitur
in exsilium * Flavianus apud Epipam , quas est civi-
tas Lydi:, seu superveniente, seu ingesta morte de-
functus δ est. Tunc temporis Anatolius quidam pre-
sbyter Alexandrinus apud Constantinopolim mora-
batur. Haec enim cousuetudo praedictis est ut ad co-
mitatum vicibus clerici dirigantur, ne quid forte cau- -
8: vel necessitatis emergat. Fit ergo iste Anatolius
Constantinopoli episcopus, homo partium Dioscori.
Exempto anno moritur Theodosius ^ imperator, Chry-
saphius punitur !, Marcianus factus est princeps i.
ustris, exconsule, discussioni Eutychis abesse C Lasam fidem graviter ferens indieit synodum 'apud
otuit, et jam in presentia ipsius convincitur
hes atque damnatur. Offenditur imperator, et
hesina civitate mandat synodum congregari.
i& fere ccctx [cxr] episcopi, principibus Dio-
Alexandrino episcopo, Juvenali Hierosolymita-
1alassio Gxsariensi, Kustathio Berytensi, Eu-
Ancyritano, Basilio lsaurix. Interfuerunt etiam
ab apostolica sede directi, Julius Puteolanus
pus, Hilarus archidiaconus, quia presbyter
atus in Delo insula morte praeventus est. Adfuit .
Dulcitius notarius. In quo conventu * repudia-
epistola pap Leonis dogmatica ad synodum
numque directa, et penitus non permittitur re-
1. Tota die, id est vi idus Augusti, nihil aliud
Niceam, in qua et ipse et Pulcheria * resedit, et
omnis cum eo senatus et potestates. Quam synodum
postea transtulit Chalcedona propter palatii vicinita-
tem. Conveniunt quingenti [650] et ultra episcopi to«
tius Orientis et Egypti ; Dioscorus exhibetur ut facti
sui causa in concilio possit asserere. Interfuit etiam
imperator ipse conventui; interfuit eL senatus, et
omnes judices, et omnes aulicze potestates. Eusebius
ille Dorylitanus episcopus qui ante annum de exsilio -
fugiens Romam venerat, etiam et Chalcedonensi sy-
nodo interesse properavit. Accusat ipse Dioscorum ,
et alii Alexandrini. Quid multa? Damnatur Diosco-
TUS, sanct:e memorias F'laviani ! corpus officiosissime
Constantinopolim reportatur, apud Alexandriam Pro- :
sondam Nestorii damnati, id est prioris Ephe- D terius catholicus fit sacerdos. Quidam Timotlieus
iynodi gesta releguntur. Simul etiam discutitur,
omnibus chartis, judicium de Eutyche sancta .
rise Flaviani. Interea cum Eutychis 4 blasphe-
elegerentur, ab omnibus acclamatum est hanc
«rus in Oasitana solitudine deportatus anno
1 eum itaque non dedit epistolam Theodoretus -
jnodum sed ad Hilarum.
Iscepta quidem a Dioscoro, sed non lecta.
3bdola enim fuit ejus professio et h:resim ta»
tegebat.
nno 419, die 2 Augusti.
ide Chron. Marcellini comitis.
| Febr, 410.
m cui cognomen erat /£lurus, presbyter; et Petrus
5 diaconus, qui episcopatum nunc- Alexandrina oc-
cupavit Ecclesie, Dioscori sectatores, se ab Ecclesia
Alexandrina separarunt. Quos cum Proterius episco-
h Julii 98 an. 450.
i Ad portam Melanthiadis.
j Die 24 Augusti, arite 14 diem ejusdem mensis.
k Falsum ut ex actis liquet. .
! Augusto mense anni 450, ante damnationem Dio-
scori, qua» tantum anno sequenti cum Proterii ordi-
natione.
" Hac Liberatus, cap. 15.
Ὁ Mongus seu Moggus, id est blzesus,
991
FELICIS PAPE Ill
93t
pus suis monitis ad ministeria sua revocare non poe- Α seu secularis vite homines, ad communionem catho-
$et, utrunque damnavit. Mortuo principe Marciano,
ἃ collectis turbis hxreticorum , Timotheus et Petrus
veniunt Alexandriam, et ordinatur ab haereticis ν Ti-
motheus episcopus. Duo igitur apud Alexandriam
episcopi esse coeperunt. Ante triduum Pascha, quo
e«na Domini celebratur, collecta multitudine perdi-
torum occupatur ecclesia, ad quam se sancte memo-
rie Proterius de more contulerat. Ibi supradicto die
c in baptisterio oeciditur, laniatur, ejicitur, et funus
ejus incenditur, cineresque ipsius sparguntur in ven-
tos. Leo sumit 4 imperium, ad quem tanti facinoris
catholieorum querela pervenit. Contra quos bzretici»
swpplicarunt, petentes ut Chalcedonensis syuodus
3boleretur ; illi autem vindictam tanti sceleris specta-
lici episcopi Timothei noilent penitus eonveuire , di--
versis sacris terruit universos clementissimus impe-
rator. Seripsitad papam Simplicium Timotheus ( di-
cens Petrum olim in diaconio esse daninatum, nune
eliam Christiana societate gemotum : mandans per
Esaiam episcopum !), rogans ut scriberetur impera-
tori de Petro, qui Jatebat in Alexandrina civitate , et
insidiabatur Ecclesiz,, ut, ad longinquum deportare-
tur exsilium. Per ferme triennium sancte memoris
papa Simplicius non desiit scribendo ad Acacium
episcopum, ut ageret cum imperatore, et fleret de
Petro quod Timotheus episcopus postulabat. Seriptum
est eliam principi, sed nunquam inde rescriptum
est. Post omnia, Joannem 7 presbyterum ceconomum
bant. Considerans imperator nimis esse grave vexari B suum Timotheus ad principem misit, rogans wt si
tantos iterum sacerdotes, quorum plurimos aut :etas,
aut infirmitas, aut etiam paupertas hunc laborem
subire prohibebat, dirigit magistrianos per totum
Orientem : dirigit etiam Anatolius episcopus Con-
stantinopolitanus Asclepi«dem diaconum suum. Per
quos et omnes illi episcopi qui Chaleedona fuerant
congregati, quid Alexandriz factum fuisset agnoscunt ;
interrogatique cum suis provincialibus episcopis re-
scribunt, Chalcedonensem synodum usque ad sangui-
nem 6886 defendendam, quia non alteram fidei sta-
tuit quam synodus Niczna. Timotheum non solusa
episcepum non haberi, sed etiam Christiani appella-
tione privari. * Quo deposito, fit alter Timotheus
f eatbolicus episcepus Alexandri». Vix Timotheus
δ heereticus depellitur, fugit Petrus, mittitur in exei- C
lium Timotheus Chersona, qui locus est in Ponto
abditus. Quandiu vixit imperator ^ Leo, vixit Timo-
theus episcopus Alexandria cum quiete. Sed cum
Basiliscus occupasset imperium, ! damnare coepit
Chalcedonensem synodum, et catholicos persequi.
Tune denique Timotheos ille damnatus accepta li-
bertate venit Constantinopolim, et damnatos hizereii-
cós locis suis reddidit. Vadit Alexandriam, fugit i Ti-
nyotheus eatholieus, et in monasterio latet. Petrus
ille iterum se junxit Timotheo , cum quo fuerat ante
damnatus. Redit Zeno imperator ad regnum , Basi-
lieceus opprimitur. Mittitur Alexandriam, ut pulso
pervasore Timotheus catholicus redderetur Eeclesiz.
Sed Timotheo damnato morte prevento, Petrus
k consors ipsius ab uno heeretico Alexandrinis epi-
seepus erdinatur. Quem nihilominus dejici jussit
Cbristianissimus imperator, et reduci Timotheum
catholicum, sieut Acacii Constantiaopolitani litteris
continetur. Cum plarimi, seu clerici, seu monachi,
a 26 Januari an. 457.
b Duobus tantum episcopis, Evage. x1, 8.
* Martii 28 anni 457.
4 Die 7 Februarii ejusdem aani.
* llactenus Liberatus.
f£ Dictua Salophaciolus siva Albus, anno 458
€ /Klurus,
^ Obiit mense Januario anni 44, filius autem ejus
Leo junior mense Novembre.
Anno 470.
quid humanitus sibi forte contingeret, juberet pietas
ejus catholieum a catholieis ordinari. Ad cujus petita
responsum est, et tam ipsi quam clericis seriptum :
atque in iisdem sacris Joannes cconomus maltis
laudibus przedicatur, ut jam pene omnibus Alexan-
drinus episcopalis putaretur officii candidatos. De-
functo isto Timotheo episcopo ^ Joannes otonomus
catholicus a catholicis ordinatur episcopus. Qui eum
de consuetudine majorum ad apostelicam sedem sv-
nodica (per Isidorum presbyterum ei Petrum diaeo-
num) scripta misisset, superveniente Uranio subad-
juva, et contra Joannem jam episcopum s$aera prin-
cipis deferente, ab episcopatus illius confirmatione
papa suspensus est. Et quia in iisdem sacris de re-
stituendo Petro, quem ipse damnavit, fecerat men-
tionem, hxc pars omnino est abnegats. Unde vide-
tur clementissimus imperator offensus. Cum erge
sancte memorix papz Simplicii nihil toties ad Aca-
cium directa, propter Alexandrine Ecclesise quie.
tem, et catholic fidei integritatem, scripta profice-
rent, supervenit idem sanctus Joammes episeopus,
qui sicut decebat, ab apostolica sede susceptus est.
Nam et priores ejus similiter Roman:e Ecelesiz tem-. ἢ
pore persecutionis suffugium poposcerunt. flujus ad-
ventus plenius universa patefecit. Cui dum Aeaeii
seripta legeremus qu: de Petro 9 et Joanne » Antio-
chenis miserat, excessus Acacii etiam in hac caesa
gravissimos deprehendit. lllo enim tempore quo de
Petro Alexandrino damnato retulerat, non lenge post
etiam de Petro et Joanae scripserat, Petram apud
Constantinopolim monasterium 4 gubernasse; sed
hoe propter crimina derelicto, Antiochiam fugisse.
lbi pulso (Martyrio) catholice episcopo, por hsreti-
cos sedem ipsins occupasse; eontinuoque daesstem
1 Liberatus, cap. 16.
Mongus de quo supra.
! Forte Naucrátene civitatis de quo cap. 49 tertie
peritis coneilii Ghalcedonensis.
^ Tabbennesiotam cogn. Talajasa.
» Anno 482.
? Cnapheo seu Fullone
M Alias Apamenis non recepto, de quo paulo pest
plura.
4 Liberatus, eap 1$
EPISTOLAE ET DECRETA.
954
e tune principe ad Oasitanum exsilium esse A clesia. lta Felix papa episcopis per JEgyptum, The-
im. Be quo lapsum Constantinopolim rediisse,
isse fidem, quod nullas ulterius turbas facere
s auderet. Sed sicut superius dictum est, Ba-
temperibus a Timotheo ἃ illo damnato, qui
ntinopolim venerat, ad Antiochiam reinissum
ut iterum illic episcopatum teneret. Quo facto,
etras Joannem quemdam presbyterum, de quo
m diximus retulisse, ordinat Ápamenis episco-
&q«uibus non receptus. venit Antiochiam , et
8 episcopatus sui pellit auctorem et invadit ejus
iam, Quos iterum damnatos dicit Acacius, pe-
b apostolica sede, ut si forte ad eam confuge-
e visu dignos baberet ; et si jam aliquam in-
lam forsitan impelrassent, irritam esse de-
baidem, Fibyam et Pentapolim constitutis post alia ;
Petrus vero, qui se ab Ecclesixz unitate sub beatze
recordationis Proterio separavit, et in mortem ipsius
parricidz: Timotheo ad persequendos se junxit ortho-
doxos, nulla tanti nominis, aut bonoris permittimus
societate |ztari, quanto in creatoribus propriis non
dissimilibus ipso sui exordio caducum, quod se zsti-
mat reperitur. Est ergo przfatas cunctis anathema ,
nec ab Ecclesia catholica credatur unquam recipi,
qui post cohortationem sxpissimam et per tot anno-
vum spatia in perversitate propria perseverans, lo-
cum satisfactionis amisit.
EDICTUM SENTENTLE FELICIS PAP/£ PROPTER ACACII
EPISCOPI CP. DAMNATIONEM.
Mec eorum ponitentiam recipiendam 6086. B — Acaclus, qui secundo a nobis admonitus statuto-
«wu» praíatus Joannes Alexandrinus episcopus
eet, tacere non potuit, quod illum Joannem,
&eaeius damnaverat cum Petro, et sine reme-
emitentie feeit ab apostolica sede damnari,
αὶ damoationes Tyriorum miserit Ecclesite pre» .
, Postquam ergo non solum nihil profecisse
) deeessoris sui sanctus Felix papa cognovit,
bria quedam Acacio fleri in eversionem totius
asica disciplinw , electis Vitale episcopo
jaste ex Picena regione, et Miseno Cumana
les episcopo ex regione Campanizx, sub hac in-
980 direxit, ut Petrus de Alexandrina pellere-
*lesja , et wi libello sancti Jeannis episcopi
wrini responderet Acacius, atque ipsi denun-
4 Àeaoio, ut anathema diceret Pelro. Quiquam-
stili more detrusi in custodiam cbartos amise-
amen perfidis haereticis atque damnatis aecom-
8 non debuerant, quie sola negari potuit, vo-
em. Non solum ergo non egerunt qua jussa
«ut qua expedire poterant ; sed etiam: hereti-
Rmugnieaverunt, eonfirmationem Petri episco-
εὐ quem pellendum missi fuerant, deferentes,
eentumelias in episcopum Joannem Acacío di-
e poriaptes. Quibus rebus habita &ynodo com-
| beatissimus papa, Vitalem et Misenum ab of.
ἃ communione suspeudit ^, Acaciumque dam-
Cujus audacia deteriora committens, etiam
Ὁ * Antiochenum, ejecto catholico 4 Calendio-
m ipse ordinaverat, ad Antiochenam misit
Ham. v.
TTAMENTUM EX TERTIA EDITIONE DESUMPTUM.
iquam Joannes supervenit episcopus, quem Ro-
suscepit Ecclesia, sanctus papa Felix legatio-
“αἱ dictum est) sicut oportuit ordinavit; qua
predictos omnes quidquid est hostilitatis ex-
esf. Nam detrusa in custodiam pr«edictis cbar-
"πὶ grandi vix remeavit opprobrio, episcopatum
ad quem expellendum missa fuerat confirma-
eportans, quem Romana anathematizaret Ec«
Lise, anno 416.
lie Julii 2 ἊΝ auni 484.
iaphbeum.
rum salubrium non destltit esse contemptor, meque
in mels eredidit carcerizandum, hunc Deus, coelitus
prolata sententia, de sacerdotio fecit extorrem. Ergo
si quis episcopus, clericus, monachus, laicus, post
hanc densntiationem eidem communicaverit , ana-
thema sit, sancto Spirita exsequente.
EPISTOLA IX.
FELICIS NI PAPA AD ZENONEM IMPERATOREM.
Conqueritwr de violatis ab eo legatis, suadetque ut
acq damnalioni Petri Alexandrini et Acacii.
Felix Zenoni Augusto.
Quoniam pietas tua, licet profusiore pagina ad mea
seripta responderit, suls auribos diligentius intima-
tam fastidio dignam eredidit veritatem : curandum
mihi fuit, ut breviter qua non vultis latius publicarl
definita cencluderem. itaque officioeitate prsemissa
timere me fateor regno vesiro pariter et salati. Si-
quidem eontra divinam reverentiam probabitur, ut
beati apostoli Petri directa legatio, sicut ejus confes-
Sio patefecit, tanquam in eaptivitate redacta tene.
retur, et cbsrtis quas bajulabat violenter ablatis, ad
communicandum hsreticis , hoo est apocrisiariis
Alexandrini Petri, adversum quem lerat, de custodia
'sit producta. Quapropter (Nicolaus 1 papa , epiet. 9)
Viialem quidem et Misenum, cur vel impulsi ad ista
comsenserint, honore simul et communione aposte-
Jiea censura privavit. Sed (Jbid.) cum apud barbares
etiam nationes, atque ipsius Deitatis ignaras, pro ex-
sequendis negotiis vel humanis, jure gentium lega-
tionis cujuslibet habeatur sacrosancta libertos ; notam
9st omnibus, quanto nagis ab imperatore Romano et
Cbristiano principe, in rebus prasertim divinis ,
oportuerit intemeraiam servari. Doinde legatieae
submots, que apud vos, ut dictum est, nec beati
Petri apostoli inviolata esse jam potuit, tronquillitas
tua litterarum salüm tenore cognoseat, sedem beati
aposuoli Petri Alexandrino Peiro, olim jesteque
damnete, 86 nihilominus per sententiam synedalem
nuper eliso, communionis nunquam vel proebuisse,
vel prebituram ease consensum. Quis, ἡ cetera
4 Qui cum illo Patricio aliisque ànno 485 conspí«
rarat.
^.
FELICIS PAP.E Ill
556
nunc omittam, 80 nsreticis institutus, contra fas A judicium. E! alia manu. Data calenais Augusti (anno
omne catholice przssidere non possit Ecclesize. Unde
quoniam adhortationem meam duxistis onerosam, in
vestro relinquo deliberationis arbitrio utrum beati
apostoli Petri an Alexandrini Petri, cuiquam sit eli-
genda communio. Qualis autem Alexandrinus exsti-
terit, vel quemadmodum falsi nominis sacerdotium
per unum vix sux complicem pravitatis temerarius
usurparit, atque in damnatorum fuerit etiam apud
vos dudum sorte numeratus, suffragatoris ejus Acacii
litteris ad sanctae memorizx decessorem meum datis,
quarum exemplaria subdita cernitis , approbatc.
Utrum vel episcopus dici valeat, quod nomen etiamsi
a pluribus episcopis accepisset, habere non posset,
vel orthodoxis plebibus contra Nicenam synodum,
contra observantiam singularem , mereatur impoui, B
prompta in Deum pietate perpendite. Ubi etiam ap-
paret evidenter Acacium, qui excessus suos sub ve-
siro potius nomine celare voluit quam vobis profu-
tura suggerere, tam saluti vestre devotionem deferre
sinceram, quam fidelem conscientiam circa Patrum
regulas, atque ipsum dogma gesiaret catholicum.
Propterea hunc eumdem, ut pote qui multa contra
scita veterum nefaria perpetrarit, et ejus laudator
emerserit, quem asseruit [et ipse damnatum, et ab :
apostolica fecit sede damnari, ac rursus zdificans
quz ante destruxerat, ' prevaricatorem se ipse con-
stituit ; eorum quos sequi maluit portioni districtio-
nis apostoliez;e per Tutam Romane Ecclesie defen-
sorem, justa deputavit auctoritas, atque a commu-
nione et dignitate apostolica, qua se ipse ejus externis
sociando monstravit indignum, legitima severitate
discrevit. Puto autem quod pietas tus, qu» etiam
suis mavult vinci legibus quam reniti, coelestibus
debeat parere decretis : atque ita humanarum sibi
rerum fastigium noverit esse commissum, ut tamen
ea qua divina sunt per dispensatores divinitus attri-
butos percipienda non ambigat. Puto quod vobis sine
ulla dubitatione sit utile, si Ecclesiain catholicam ve-
atri tempore principatus sinatis uti legibus suis ; nec
libertati ejus quemquam permittatis obsistere, qua
regni vobis restituit potestatem. Certum est enim hoc
rebus vestris esse salutare, ut cum de causis Dei
agitur, et juxta ipsius constitutum, regiam volunta-
tem sacerdotibus Christi studeatis subdere, non prz-
ferre, et sacrosancta per eorum praesules discere
potius quam docere; Ecclesie formam sequi, non
huic humanitus sequenda jura przfgere; neque ejus
sanctionibus velle dominari, cui Deus voluit clemen-
tiam tuam pix devotionis colla submittere : ne dum
mensura coelestis dispositionis exceditur, eatur in con-
tumeliam disponeniis. Et ex hoc quidem de his omni-
bus conscientiam meam ante tribuna] Christi causam
dicturus absolvo. Vestre mentis intererit magis ac
magis cogitare et in rerum presentium statu sub
divina nos examinatione subsistere, ac post hujus
vil: cursum ad divinum consequenter venturos esse
« Depositi die 23 Julii 488.
Christi 484), Venantio V. C. consule.
EPISTOLA X.
FELICIS 1l] PAP£ AD CLERUM ET PLEBEM CONSTANTI-
NOPOLITANAM
Ne turbentur ob prevaricationem legatorum, atque «t
cach a sede avostolica damnati communtonem
evitent.
Felix clero et plebi orthodoxis Constantinopoli
constitutis dilectissimis filiis salutem.
Probatam cunctis vestre fidei firmitatem Vitalis
atque Miseni non irrationabiliter opinamur prsevari-
catione turbatam : qui universa quz illis mandata
sunt, non tantum negligendo, verum etiam impe-
gnando, fecerunt ut Ecclesia Romana consentire
damnatis h:reticis crederetur ; quando contra veti-
tum his qui a Petro illo ( Mongo] hxretico, parrici-
darum socio, olim justeque dejecto, et toties anathe-
matizato, directi, atque ab Acacio suscepti sunt,
nostrorum immemores mandatorum, communicare
convicti sunt, nulla coniestatione praemissa, quam
tamen, sicut his preceptum fuerat, religio vestrae
sanctitatis audiret; actumque est ut, sicuti preedisi-
mus, excessus illorum noster [crederetur assensus.
Quos et ordinibus suis, et veneranda divini mysterii
perceptione privavimus. Nullus ergo vestrum per tale
commissum sit immemor sui, nec nos zstimet in
apostolicz traditionis defensione decere, quos videt
fidei contumeliam in proditores et perditos vindicssse.
Scire vos quoque decuit Acacii quondam ^ episcopi
varietatem inconstantiamque detectam. Qui eum de
Peiro isto, sicut probatur adnexis, non ferenda retu-
lerit, atque olim dixerit fuisse damnatum, per lega-
tos nostros multis laudibus prosecutus, contra coa-
scientiam fecit, utrum ei quidquam credendum sit,
omnes qui timorem Dei ante oculos constituunt judi-
cabunt. Alienarum quoque provinciarum sibi jura
defendens, sanctorum trecentorum decem et octe
Patrum canones illicitarum sibi ordinstionum pree-
sumptor est conatus evertere. Quorum etiam ob hoc
subjacet ultioni; nec Romane, id est apostolice
sedis, qua se ipse privavit, communione jam gaudet.
Quando Petri Eutychianistz: socius et susceptor ap-
parens, damnationis ejus se participem indicavit.
Quem nostra quoque sententia ministerii episcopalis
officio, et sancta communione, vestroque numero, id
est Christiano, judicavit alienum, sicut reperitar in
adnexis. Filio autem nostro Salomoni presbytero,
quem Acacius, ut placeret haereticis, suo privare
putavit gradu, gradum proprium sententia vesirà
conservet, vel omnes qui forte a memorato propolsi,
in locis suis et in nostra communione mánere pro-
nuntiet. Quamvis autem zelum vestrse fidei noveri-
mus, monemus tamen ut omnes qui catbolicse fidel
volunt esse participes, 3b illius se communione absii-
neant, ne, quod absit, simili subjaceant ultioni.
957
| JEPISTOLA XI.
FELICIS PAPAE "ΠῚ AD MONACHOS URBIS CONSTANTINO -
POLITANAE ET BITHYNIAE.
Tuium, Ecclesie defensorem, proawaricationis causa
fuisse damnatsn, εἰ quomodo ipsi in suos qui Acacio
adheserint animadvertere debeant.
Feliz, Rufino, Thalasio, presbyteris et archiman-
jritis, et caateris monachis circa Constantinopolim et
Bithyniam constitutis.
Diabolicz artis astutias frequentius experimur,
sed malignitati ejus, Deo juvante, non cedimus. Nam
' eum ea qua toties pro constantia fidei disponuntur
fraus ejus vacuare molitur, necesse est ut et viribus
quas divina gratia subministrat, conatus ipsius ex-
stirpemus. Acceptis itaque litteris dilectionis vestrz,
EPISTOLAE ET DECRETA.
e
95$
A^ 3dhucconjineo, Supplementum hocce Acacianze cause
emittens, particulam aliam demo, ac veluti membro
quodam rursus minuo. Cassiodorii complexiones ut
ab eo corpore avellerem , paucis abhinc annis conci-
: ves evicerunt docii atque amicissimi; ut hasce epi-
8tolas ab eodem diduci patiar, Nicolai Coleti obtinuit
instantia; praeclarum quoddam ecclesiasticze antiqui-
tatis monumentum ἃ me eliam atque etiam exposcen-
tis, ad instructissimam, quam adornat, Conciliorum
collectionem augendam atque exornandam. Ut morem
ererem, hunc potissime tractatum selegi, quem anno
115 repertum, exscriptum ac quomodocunque illu-
stratum milii seposueram. Quanti vero exim:um do-
cunientum faciendum sit, quove loco habendum,
statim arbitror a doctis omnibus perspectum iri, ubi
et a Felice HI profectum intelligant, cujus epistolzx
ali:e eodem Brorsus siylo exarata inter eloquentiss:-
mas qua a Romanis pontificibus emanarint, reccn-
seri solent; et in ea causa versari, qua paucz reje-
quarum Baailius fuit lator, inter czetera * Tutus, quem B riantur in ecclesiastica historia nobiliores, et majo-
ob hoc feceramus defensorem Ecclesi: de provectio-
ribus intra Ecclesiam clericis, ut quam dirigi non li-
cebat, in Acacium sententiam ipse portaret, se qua-
dam dementia, imo ardore pecunie , postquam no-
stris satisfactum est constitutis, inimicis fidei vendi-
disse convictus*est atque confessus. Lect» sunt enim
litter2e ipsius in conventu fratrum, qualiter pacta in-
terposita persona, Marone condemnato, ei cui sen-
tentiam portarat inhzsisse creditur : quas proprias
esse cognoscens, non potuit diffiteri. Unde eum fidei
et sedis apostolicze proditorem, officio defensoris quod
ei ad tempus dederamus exuimus, eumque sacro-
sancti mysterii communione privatum precipitarique
cognitjone precepimus , monentes dilectionem ve-
stram, ut sicut semper fecistis, pro custodia veritatis
jugi observatione vigiletis. Et quia non est dubium
nonnullos ex monasteriis vestris esse deceptos, atque
ad inimicos Dei, seu sponte, seu necessitate tran-
sisse, observandum vobis de talibus hoc esse manda-
mus, ut quisquis cujuslibet loci apud vos, vel sponte
se dedit, vel mercede corruptus, collegii vestri sit
prorsus alienus. Quia nisi a fidelibus perfidi sint re-
moli, rerum discretione sublata, laborabunt suspi-
cionibus innocentes, ut ad vitia facilis hominibus est
prolapsus. ἃ probatorum consortio contagia repel-
lenda sunt perditorum : quoniam mores bonos collo-
quia, sicut scriptum est (/ Cor. xv, 32), perversa
corrumpunt. Illorum vero aliter causa tractanda est,
quos constiterit poenis gravibus ut traducerentur
afflictos. Circa quos humaniores vos esse convenit, ut
ad cellulas sub districtione penitentie revertantur,
et fidelioribus lacrymis corum quod lapsi sunt expie-
tur, donec exclusis inimicis, et perversoribus suis
catholica purgetur Ecclesia.
SUPPLEMENTUM ACACIANUM,
Monumenta nunquain edita continens, qux marchio
Scipio Maffeius e vetustissimis Veronensis capituli
d. eruit atque illustravit.
JN FELICIS EPISTOLAM ACACII PROPUGNATORES
REFUTANTEM PRJEFATIU.
Bibliothece V eronensi manuscripte, quam haud le-
vibus quidem de causis intra demesticos cancellos
- a&De quo supra, epist. 9.
PaTBoL. {51}.
ribus studiis agitat: ac defensa. Agit siquidem de
Acacii Constantinopolitani episcopi damnatione, illam-
que apostolicae sedis sententiam tuetur ac propugnat,
ex qua tam acre atque diuturnum cum Orientalibus
episcopis ortum dissidium est. Neque vero disce:ta-
tionis illius, factique omnis historiam pertexere,
atque hic preponere opera: pretium duco : quod om-
nino supervacaneum esset, eum percelebris Annalium
pater, ac plures post illum docti viri, specialibus
etiam in id adornatis lucubrationibus, reni omnei .
amplissime pertractarint.
Epistolam acephalus servat liber in vetustissima
canonicorum Veronensium bibliotheca. Majori Ro-
mana littera ut intec capitulares quampiures alii non
commendatur, solo N eam formam retinente. Ele-
menta partium typographicis, vel quas nunc adlibe-
mus, notis, partim antiqux celeri scriptioni assiimi-
lantur; quod scribendi genus proxiiiori svo tribui
solet : hunc tamen codicem pervetustuin esse, nullus
dubito, quod alibi persequar. Ejus figura perfecta
quadratz propior est czeteris, subfíavum atramentum,
orthographia antiquior, früstumque, quod habet,
catalogi pontificalis in Vigilio desinit, qui sedit medio
szculo sexto. Eadem manu scriptus est totus : lignea
palmula, quae àb una parte reliqua adhuc cst, alte-
rius codicis *tiembrana cooperitur, mazimis litteris
depicta.
ost alia plura epistolarum ac monumentorum ad
Acacii causam spectantium eamdem: collectionem hic
liber continet, quz& in Codice canonum visitur edito
a Paschasio Quesnello in appendice ad opera S. Leo-
nis : Ecclesie Homane Codicem idem scriptor appel-
lat et putat. Przecedit ergo Narrationis ordo, quem
Labbeana Conciliorum editio non exhibet, at exhi-
buit Crabbiana, respondet autem magna ex parte
Breviculo histori: Eutychiauistarum, quem Sirmondo
debemus. Sequuntur caetera eodem ordine, consen-
tjente ut plurimum cum editis ins. codice, variis qui-
busdam non magni moinenti lectionibus aut verbo-
ruin transpositionibus exceptis. At insignis diversitas
iu ea epistola occurrit, qua in Conciliis 15 Gelasii
est, et 1n canonum Codice capitulo notatur 51. Co-
lumna siquidem apud Labbeum 1232 (Tom. 1V), ubi
legitur : ΕἸ ab eadem vos proprio judicio separasse vi-
deamini; pergunt editiones omnes : e! adhuc dicitis,
vel, Dicitis etiam synodum in unius hominis persona,
etc. At ms. noster, post verbum videamini, duas hasce
paginas subdit atque interponit :
cce agnoverunt, in eorum pro[essione qui constan-
tissime perdurarunt, quid fidei communionique catho-
lice deberetur. Exce agnoverunt quemadmodum a tali-
bus recedendo, imo lalibus contraria moliendo, a fide
et communione catholica deviarit Acacius, seque pariter
cum codem errori subdiderint. Ecce agnoverunt quam
justis ex causis pro fide et communione catholica atque
. . 80
s» "^"
FELICIS PAPE Il!
940
tolica, cui et illi qui in ea perstiterant, congrue- Α cio exarata sit, aut nondum certe mortis suz& nuntie
bant, et illi qui perstantibus obviabant, ab eadem do-
cebantur alieni, sedis apostolice auctoritate sit. remo-
tus Ácacius, ejusque pariter quicungue complices exsti—
terunt ; atque ab illa merito cum his communione discre-
(us, a Qua se ipse primum cum suis consortibus a
catholicis pontificibus discrepando cognoscitur sepa-
rasse ; jureque sententiam ille damnationis ezceptt, ce-
teris consortibus promulgandam, qui solus pro omnibus
suis consortibus in communionem se recidisse perfidia
ad apostolicam sedem missis. litteris est professus. Cui
si communicarant Orientales episcopi, antequam huc
referrent, pari utique reatu sine dubio probabanmtur in-
volvi; jureque per illum transgressionts. sententiam
susceperunt, tanquam [acti cum eodem. communionis
externa ; qui ulique non consuli tanquam nostre com-
munionis homines jam deberent, sed tanquam in coa-
trario positi consortio refutari. Si vero non communt-
caverant antequam Acacius huc referret, et. communt-
cantem notare debuerant, et ipsi de eodem polius huc
referre ; atque apostolica: sedis vigore perculsum merito
comprobare , cumque sede apostolica tantisque iilis ca-
tholicis pontificibus magis tenere concordiam. Sed quia
ab illorum societate discesserant, et eorum successorit-
bus communicare delegerant, ideo cum sede apostolica
minime congruebant ; quia in sortem reciderant prava-
ricatoris Acacii, et illius se sine dubio pravidebant sen-
tentia consequenter astringi. Ob hoceum videri nolebant
esse damnalum, quia se cognoscebant in eadem prevari-
catione damnatos, in qua hodie manere pe:sistunt. Sed
sicut hi simili conditione constricti complicem suum uom
possunt judicare non jure damnatum, neque rei reum
possunt competenter absolvere, sic illo juste prevarica-
tore damnato, isti quoque pari jacent damnalione pro-
strati, neque nisi resipiscentes inde polerunt prorsus
absolvi. Et adhuc dicitis synodum in unius, etc.
Acacianis actis in memorata editione epistola liz
finem imponit; at in Veronensi codice nova, et nuu-
quam hactenus visa subsequitur, quam in przesentia
vulgamus. Post quam epistola ad kuphemium seriem
claudit, que ceteris Gelasii praponi solet : ita ut
complementum quodammodo liic appareat ad perce-
lebrem causam pertinentium monumentorum.
Quod ad epistolam nostram attinet, pluribus locis
eloquenti» luminibus nitet ; quamvis inficiari nemo
possit luxuriari auctorem aliquando, aculumque ac
subtile dicendi genus curiose cunsectari. Ordiueu
mirabitur aliquis quo utitur, sive quo caret, tum in-
connexa quandoque membra, ct sententias saepius
repetitas. At preterquam quod adversario fortasse
χαταπόδας insistit, luxato codici, id ex parte tribuen-
dum suspicor. Mirum sane est quot librarii mendis,
quanta, ut videtur, sententiarum corruptione ac per-
turbatione non uno laboret loco : quibus δὶ stylum
adjicias quibusdam locis aliquanto implexum, dilfi-
cultatemque ex interpunctionis aique distinctionis
defectu scriptionibus antiquis communem, ex crea-
bantur ambages, ut cum extricari vix pusse crederem,
paenituerit non semel tam inolesto operi manum ad-
movisse, launcque curam abjecturus jam fuerim non
semel. Transpositis precipue deterrebar ac luxatis
locis, quod vitium cum alicubi deprehenderem, co-
ebar et alibi suspicari ; sed confirmavit id me tan-
dem, atque in proposito retinuit, cum animadverte-
rem cseteris quoque tum hujus pontificis, tum suc-
cessoris Gelasii scriptis idem prorsus infortunium
veluti fato quodam accidisse : quorum plura monu-
menta ita perturbata, ni fallor, ad nos pervenerunt,
atque intermixta, ut tanquam Sibyllina carmina fo-
liis mandata, rapidis ludibria ventis volitasse ali-
quando mihi videantur.
Δ falso titulo epistola nostra rem in manuscripto.
auspicatur : Exemplum rationis reddenda beati Gelasii
papa de evitanda communione Acacii, missa ad Ürien-
tales episcopos : habet etiam iu fine : [explicit beati
Gelasit de evitanda communione Acacii. (uo nomine
perspicuum est falso inscribi, cum enim vivente Aca-
Romam per!ato, Gelasio tribui non potest post annos
tres ab Acacii morte inaugurato. Nihilominus Gelasii
laudato nomine priores hujus traciatus versus attulit
Nicolaus I in epistola ad universos Gallix episcopos.
Sed non hac tantum Felicis epistola Gelasii nomen
prz: se tulit in mss. Eodem przefixo nomine inventa
est inter alias a Sirmondo, qux in Labbeana editione
15 est, uec ab editis, ut ego puto, liic omnino abest
error: in quem delabi notariis in proclivi fuit, cum
ob styli similitudinem ac temporis propinquitatem,
ium ob res easdem eademque argumenta ab utroque
pontifice pertractata. Principio etiam ac fine carentia
ex eorumdem monumentis videmus plura : ἃ quo
more nostrum hoc nequaquam deflectere ut pote
acephalum conspicimus ; etiamsi. majori littera, mul-
laque mutilationis nota in ms. incipiat. Depravationes
vero luxationesque quas in nostro deprehendo, quz-
dam item ex aliis horride deformasse, ex eo maxime
credendum est, quod post prostantium e-Jitoruma
studium ac :diligentiain squalleant adhuc ac mon-
sirosa sint. llla autem paulo atteutius. inspexisse,
magnamque in aliquibus perturbationem detexisse,
infimus, ut opinor, laboris hujus nostri fructus non
erit. Quorumdam ergo contextum et sententias ali-
quas summatim expendamus.
Praemitti posset a prima ipsa Gelasii ad Euphemia-
num periodo znigmata jam prznuntisti et ad prim
paginz finem luxationes jam portendi. Prior quoque
epistolze 3 sententia zenigmatica est; quae tamea. re-
stituitur modo pro temporibus legas temporum; ita et
card. Baronius jam emendaverat ; qui etiam Domini
sacerdoles probe scripserat, In eadein pagina : deitate
non prorsus assumpta : lege, Deitate non prorsus ab-
sumpta. Cum autem 15 Gelasii, quae huic nostr: ma-
gis allinis est, in Conciliorum colleciioi.e a ms. va'de
recedentem animadverterem, multum laboris insum-
pseram, cum ut interpolationes exeuicrem, tum ut
discrepantias omnes excerperem. Verumtamen ubi
C Quesuellianam etiam editionem venit in mentem con-
ferre, cousentire prorsus cum codice nostro miratus
sum; qui eutidem quoque titulum in Thuaueo ms.
inventum ad calcem epistole osten.lit. Explicit ratio-
nis reddende Acacium a sede apostolica. competenter
[visse damnatum, nec posse quemquam sine discrimine
animc sug ejus communionis participem efiia. Ex iis
autem, quibus Labbeana editio re.lundat, frustum
illud Gelasii non esse (quamvis in eo iterata interpo-
latione papa Felix sancte memorie dicatur) satis pa-
tere :i bitror, in quo liaec occurrunt : Ecce nuper ἦς.
ronico regi Vandalice nationis, vir magnus et egregi
sacerdos, Eugenius Crrthaginensis episcopus, multique
cum eo catholici sacerdote» constanter restiterunt. se-
vienti, cunclaque. exirema lolerantes, hodieque perse-
cutoribus resistere non. omittunt, Nos quoque Odoacri
barbaro heretico reguum Italie tunc tenenti, cum ali-
qua non (a.ienda preciperet, Deo prasiante nullatenus
paruisse manifestum ext. Si. enim anno, quem exhi-
bet, 495 epistola data esset, non video quomodo na-
per evenis-e dici possent qu:» ante annos saltem 11
conligerant ; Hunericus siquidem anno 484, Felicis
secundo, decesserat. Neque anuo illi ea videatur
competere : hodieque resistere non. omitiunt : Cum
praecedente 494 Guudabundus flunerici Successor
episcopos omnes ab exsilio revocasset, suisque Ec-
clesiis jam reddidisset, ut colligitur ex fragmento
Augustano apud Henricum Cauisium. Pariter quz
postremo de Odoacre habentur, Gelasio tininus com-
mode aptantur : nam Gelasii annus primus Odoacris
etreinus fuit; quo sane tempore Ravennz obsessus
et a vict.rc Theodorico ad incitas redactus, ne dum
Romanum pontificem praeceptis suis vexare posset,
sed ne regnum quidem 4enere amplius videbaiur. ld
quoque non dissimulandum:: inulta ex iis quze ad de-
fensionem pertinent sententiz in Acacium late, Ge-
lasio quidem incongruentia dici non possunt ; Felici
'amep, recentibus adhuc atque ferventibus Gracu-
EPISTOLAE ET DECRETA
913 :
erimoniis, multo magis conveniunt, Qu:e au- A non tamen antequam in eum codicem insertum esse!,
aspicio, cum ejusdem epistolze plures loci huic
,qua ex toto contextu Felici asseritur, tam
sin! quam qui maxime.
m majora consectemur, atque ad tractatum de
mate nos conferamus. Conveniunt in hoc tum
3$ omne;, tum ms. noster; varias enim lectio-
as ad marginem recensuit Quosnellus, et in
codex ad Labbeanas magis accedit, non ma-
» ubi *tanto potiora animadvertenda erant.
scriptum istud, aut ego fallor, aut nihil ferme
d, quam cento ex diversis fragmentis librario-
ie contextus. Prxmittamus eo dirigi traetatum
t illa verba explicarentur ac purgarentur in
Jamnatione prolata, nunquamque anathematis
exuendus. At hoc praestare longe magis Felici
»bat, cujus ea verba fuerant, quam Gelasio
is jam elapsis : quin superflua fuisset omnino
lasii eura, postquam Felix ipse abunde in epi-
jam nunc edimus id jam pr:stiterat. Quis au-
xdat Gelasium hanc defensionem adornasse,
lissimo argumento nunquam adducto; scilicet
um revocari non posse quin eorum verborum
sensus fuisset, cum Felix ipse, qui pronuntia-
ita. docuisset. Quis credat ἃ Gelasio eosdem
Jeripturze locos in eumdem finem adhibitos,
nquam Felicis mentione facta? quibus si eas-
rme, ubi agitur de sententia resipiscentem non
te, adjicias loquendi formulas, tenoremque
is ac styli prorsus eumdem, a Felice ἢ 6 quo-
fecta esse, non immerito conjectabis. At quod
»bservondum est, abruptum hujus tractatus
ad ejus argumentum non pertinet, cum frus-
; alterius scripti, in quo de Constantinopolita-
icopis agebatur, lionorem secunda sedis sibi
Mibus ex quorumdam Chalcedonensium Pe-
»ereto, de quo, dum haee meditor atque adorno,
ad me Aloysii Andruccii mittitur liber verba
. Hanc materiam prima columna prosequitur
ad ea : Peccatori homini, etc., ubi repente,
i$ tanquam continuata afferantur, in proposi-
silit, scilicet quo perpetuze damnationis nota
(ur. Per tres columnas idem agitur, distin-
quam col. 1229 aspicitnus intempestive posita.
51 versus decem perperam interseruntur in-
es, Quod sedes apostolica; spectant enim ad
m id, cujus et initium est. Verbo Aoc tamen
umentum redit, periodum Sphiugi reservatam
ens, qux nec manuscriptortiin ope satis resti-
, procedit tamen usque ad ea, Quod si /.ec ten-
rmidani : ubi rursus aberrare videmur, et ex
0 traciatus alterius fragmentum ingredi, quo
peratore Petrum Alexandrinum absolvi non
i& ostendebatur : perstatque usque ad finem, si
mas periodos excipias, qux» rursus alio rcfe-
, inter se etiam inconnexz. {1556 autem omnia
iris doctissimis, qui in his monumentis vel ut
t, vel ut expenderent, vel ut adducerent, ver-
nt, animadversa non fuisse, vehementer pro-
airari subit. S. Leonis editor et hujus tractatus
invenisse, et novis quibusdam lectionibus, no-
partitione reconcinnasse se existimavit ac re-
i6;.abruptum tamen adhuc initium est, (inis
5, Confusa series atque intermixta : quod pate-
puto, statim ac fragmenta ad disparatas cau-
ecetantia in eo contineri constet. Luxationein
10di valde ab antiquo accidisse, tum e codice
pre manibus habemus, tum ex Anastasio Bi-
rario discere in promptu est, qui in epistola
er diaconuin Collectaneis praefixa sententiam
δ, que in priori ejus pagina, alio ut videtuc
)nte, visitur, depromptam dicit ex tomo Ge-
' anathematis Vinculo. Non deerunt fortasse qui-
rus videatur hic sermo, ut in canonicum Ec-
Koman.e codicem cento, ut ἃ dicam, rece-
ierit. At quamvis monumentum istud antiqui-
jatum, et a libranis male habitum dixeriimn,
^
B
intelligere necesse est. Sed illud insuper animadver-
tendum, illam canonum colleetionem ejusmodi no-
mine S. Leonis editorem ex proprio judicio donasse ;
neque in hoc doctorum calculos laturum profecto
universos si colligantur : multa enim sunt qua con-
trarium suadeant ac ferme evincaut.
Quid de Grzcis tribus Felicis epistolis dicemus,
quas rejieiunt Valesius, Dupinius, alii, probant Cave,
Pagius, aliique? Anastasius quidem secundam vide.
tur laudasse in epistola paulo ante memora!a : unde
notandum quod nonnulla que Latine fuerunt edita, La-
tinitas funditus mole oblivionis obruta deplorasset, nisi
ex Graecorum post fonte librorum lec. hausta sitibuudo
pectore resumpaisset ; sicut epistolam B. papa Felicis
in Petrum sententiam proferentem. Antiochenum dam-
nationis. At interpolatas saltem quis nun videat? Ter-
tiam precipue, αυ sibi non cohzret, neque titulo re-
spondet, neque principio. In Latina prioris versionesyl-
laba omissa hzresim ereat : diviluam Trinitate ; ut
merini, errorem alium heresim pariter circa Trinita-
tem facere, ubi legitur de lilio, nec genitus esi, sed pro-
cedens : iuspecto Graeco textu plures facillime errores
abstergi possunt, quos ea de causa memoro, ut in nova
Conciliorum eollectione animadvertantur, Multi &aue
cujuscunque generis in anteriores editiones irrepserunt,
quorum haud paucos Acaciana monumenta inficientes
in hoc procemio et in annotationibus obiter emendabo.
lis ergo nunc insistendum est, qux ἃ cacium respi-
ciunt. Gelasii IV seu commonitorium ad Faustum, in
quo pariter cum editis consentit ms. eodex, uon multo
depuratius est : ad initiujn secund:e pagine labat eon.
nexio, ad finem perit. Ab iis, illud autem nimis est
impudens, usque ad ea, in suam traducerel pravilatem,
diversa videtur epistola, et quidem Felicis, ἃ quo
Andromachus instructus fuérit, ut Acacium cohortare-
tur. Sequens periodus redit ad anteriora, et subse-
quens usque ad verla, Non est mirum, rursus Felici
tribuenda. Neque doctissimi Baronii sufficit interpre-
C tatio, ut nempe ex persona apostolieze sedis Gelasius
loquatur : illa enim : quod ait, si necesse fuerit, ve-
niam poslulare; existimans nimirum (unc se peccati
veniam necessario postulare, si ei concedamus, ne pec-
care desistat : Acacium adhuc hac aura vescentem ma-
nifesto ostendunt. Cum Grzcis deinde, etsi confuse,
iterum res est; at ea in fine, neque plane cum islis
non corrigentibus ineunda congressio, ad supra posila
referuntur, »obis nullum [as est inire ceriamen cum
hominibus communionis alieng. Nullam in his nobis
lucem praetulit liber noster, cuin editis mire consen-
tiens, nisi eo loco, ubi in extremo vulgatae pagina
4168 sensus e:t nullus. Legitur autem in codice : uec
novit, aut se nosse dissimulat, per numerosam senten-
tiam sacerdotum, etc.; cui senientie si verbum cona
stat demas, vel particulam ut addas, locum habebis
integre et mutatione quam 'ininima restitutum. Sed
de his satis. '
Temporis notam, quo epistolam hanc Felix III
D (quibusdam !l, alterum nempe tanquam intrusum
cum Liberius superstes exsularet, excludentibus
scripserit, ms. codex exhibet nullam ; verum ex ipso
contextu eruitur : scilicet post synodum de lapsis in
Africa, anno 487 Roma coactam, cujus mentio lit,
et anté Acacii mortem, quie contigit anno 489, Ew:c-
bio consule, ut discimus ex Victore Tunonensi. in
Labbeana Conciliorum editione ante Felicis epistu-
lam 12 collocauda hxc esset, primam nempe, «u.c
post obitum Acacii sit data. Ad certos homines nou
est missa, anonymo enim scripto respondet, in Áca-
cii, Petrique Alexandrini defensionem vulgato, quod
etiam an ab uno compactum fuisseL, an a pluribus
plane ignorasse videtur Felix. Ex hac vero illius
scripti confutatione, cum nova hinc inde allata argu-
menta, tum ulteriorem quarumdam rerum notiltiatu ,
p'uraque iasuper colligere est, quibus, vel quod in
ancipiti erat, lirmetur, vel quod in obscuro, illustre-
tur plurimum. Nondum tamen , meo quidem judicio .
945 ΕΞ
FELICIS PAPE Ill
944
singula, qu: ob eam controversiam acta sunt, apte A natione. consequitur. Quin. etiam. ca ne. pre. nihilo
distingui, ac in tuto poni, neque ea omnia quz de
hac causa apud antiquos scriptores legimus, satis
conciliari possunt : quod corruptis ejus xvi monu-
. mentis precipue imputandum puto.
Verumtamen quod in hac re caput est, quantum
Acacius deliquerit, et quam juste exinde Gelasius
vel in ejus memoriam invect«s sit, abunde hic elu-
cet. Minime profecto intelligo qui fleri potuerit ut
Dupinio aliquando exciderit, videri Acacii errorem
omnem eo contineri , ut Romano episcopo displicueril,
principique suo nimium adheserit. Quod enim Felix
οἱ Gelasius in Acacium statuerunt, id successores
habuerunt ratum, ea quidem constantia, ut post con-
tentiones acerrimas , inter Orientalem et Occidenia-
Jem Ecclesiam pax atque concordia obsignata non
fuerit ac restituta, nisi cum anno demuimn 519, Hor-
misda sedente, nomen Acacii de dyptichis est deletum,
ut in Suggestione Dioscori diaconi legitur. /Equita-
tem autem Romanz postulationis Greci tandem con-
fessi sunt, Joanne episcopo Constantinopolitano post
hzreticum Eutychetem, Dioscorum, Timotbeui par-
ricidam , et Petrum Alexandrinum, Acacium quoque
Constantinopolitang quondam urbis episcopum compli-
cem eorum εἰ sequacem similiter anathematizante.
Inspiciatur Grxcorum antistitum epistola, qüse a
Bessarione recitatur, Κινδυνεύοντας Se fatentium διὰ
τὴν παρένδασιν τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αχαχίου, propter Aca-
cii patris nostri pravaricationem. Quin etiam Acacius
in decreto de apocryphis Scripturis post hireticos
recensetur : ἃ Felice in ipsam doctrine apostolice
veritatem tetendisse dicitur : ubi in editis profitetur
Gelasius eum a communione catholica deviasse, legitur
jn Veronensi codice a catholica veritate; Hormisda
Dioscori et. Eutychetis dogmate et communione poliu-
tum vocat; in secuuda fidei coufessione, quam pon-
tifici Agapeto Justinianus imperator obtulit, post Eu-
tycbetem c:eterosque, aversamur, inquit, et Acacium
cohereticum et sequacem ; ac ad p'enum detectum he-
reticum scribit Liberatus, quo elogio non semel eum
item mactat Nicolaus 1. Quin οἱ Basilius Cilix «ipect-
κοῦ δόξαν παρὰ πολλοῖς reportasse Acacium tradidit,
ut apud Photiu » legimus. Nec propterea rem iihi
esse volo cum viris doctis iis, qui dissertationibus
etiam in hoc adhibitis, episcopuu illum , etsi juste
damnnaium, orthodoxum tauico, quod fidem spectat,
contendunt fuisse. indicia quidem haud praeclara
sunt ( preter communicationein de qua aiebat Sym -
machus in Apologetica, an communicare non est con-
sentire cum talibus?) quod orthodoxos episcopos eje-
cerit, et in eormn sedes hzereticos intruserit; quod-
quecum impius Mongus αἱρετιχὴν συστησάμενος σύνοδον,
eoncilium Chalcedonense anathemate notavit , Aca-
cium συμπραχτόροαι habuerit, ut libellus synodicus
loquitur. Verum ad apostolicam sedem purgandam
id satis superque est, quod Joannes Constantinopo-
litanus profitebatur : quorum quis communionem com-
pleciitur, eorum et similem adjudicationem in condem-
habenda sint, imperatorem in hzreticorum partes
perduxisse; conscribendi et promulgandi Henotici
auctorem (fuisse; sedi8 apostolice legatos ablatis
litteris carcere et pecunia expugnasse, in jurisdietie-
nes alienas tam temere irruisse, catholicisque sacer-
dotibus per Orientem totum violenter exclusis, perditos
ac nefarios homines, et ab ipso antea damnatos sub-
rogasse ; sedesque Alexandrinam quidem Petro Mon-
go pa:ricidii socio, Tyriam Joanne ab Apamenis, et
Antiochenis rejecto, Antiochenam Petro Fullone
synodali judicio exauctorato, temerasse per fas et
nefas, atque infecisse? Quid plura? Nonne etian
Felicis nomen e sacris tabulis ab eo expunctum do-
cet Theophanes ? τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐξῆρεν τῶν διπτύχων,
quod etiam referunt Nicephorus et Cedrenus. Majus
qu ddam li»c omnia profecto sonant quam episcopo
Romano displicuisse.
Quo con:ilio seu qua methodo hanc editionem in-
siruxerim, paucis admonebo. Textum quidem paur-
are adnixus sum , verumtanien transformare nolui.
inc elsi partes male inter se cohzrescere nonnun-
quam viderentur, arbitrum non adhibui : eo siqui-
dem uli temerarium fuisset, praecipue ubi constat
auctorem ipsum prosilire aliquando, et ud eadem
ssepius redire. Semel tautum transpositos sensus ali-
quo; suoloco reddidi, cum reconcinnatio in promptu
essel, ac perturbatio in aperto. Lacunas, si quz sint,
quarumve in codice nulla unquam nota nos admo-
net, non explevi; ubi enim eadem reponendi certi
non simus, cur nostra auctoribus appingamus, non
video. Euendationum quoque parcum, ac in iis, ni
fallor, satis cautum me prestiti : quaprop'er sen-
tentias quandoque minus integras, dictionesque mi-
nus correctas non attigi. Quin ubi insignis quxedam
aut paulo liberior emendauo contigerit, ms. lectio-
nem iu adnotationibus afferam, ut quisquis proprio
judicio uti possit. Hla vero, cum dietionis cujusdám
iuflexione mutata, vel particula addita , aut dempta
C syllaba sententiam restituimus, quid opus erat admo-
nere? aut. quid minuta menda memorare tam [re-
quenter obvi:s, ex quibus nihil eruatur frugi? Ani-
miadversiones ad poiupam nequaquam concinnavi :
congestiones quidem arrepta cujuscunque verbi oc-. -
casione cumulatas, et nihil nisi quod mnillies audivi-
mus afferentes probare nequaquam soleo. Jain vero
illud reliquum est, ut erratis haud codicis quidem,
sed ineis mihique tantum iinputandis humanus eru-
ditusque lector ignoscat.
EPISTOLA SIVE TRACTATUS
FELICIS 1i PÁPA.
Que pro Acacio afferebautur. refellit, eumque πὶ juste
ac rite damnatum, iia non nisi canonice restiluen-
dum ostendit.
^ post quingentos annos constituta Christi eos velle
^ Duo priores versus iidem sunt quibus Gratianus Ὁ gnatoribus respondebat hoc loco Felix, wale ab ipsis
decretum primum protulit, post Gelasii tractatus in
collectione Conciliorum allatum ; quod invenire von
erat unde erutum esset, cum nec iu laudata ibidem
eypis.ola, ex qua secundum decretum excerptum est,
nec :n aliis Gelasii ea verba conspicerentur. Verum-
tamen eamdern auctori:atem prolixius multo attulit
Nicolaus 1l, ut monuimus, nempe usque ad ea damna-
tus sil : cujus epistolam ad universos episcopos Gallie
cum recenserent Conciliorum editores, priores versus
tantummodo, quos apud Gratianum viderant, litteris
notarunt Italicis; cum sex item subsequentes ejusdem
textus verba continere, et eodem modo in posterum
scribendos e-se, ex hoc monumento discamus. Mirum
est quod item discimus, usque ab avo Nicolai | non
nisi abruptam, et capite carentein in Romana quoque
Eeclesi:xw scriniis, ut inodo et in Veronensis depre-
lendiimus, hanc epistolam visam esse. Acacii propu-.
apostolica. sedis inorem potestatemque oppuguari,
qua cum Christiana Ecclesia adolevisset, et quinque
jam ferme s:xcula viguisset. Ut prima periodus ace-
phala, ita secunda exemplis rem comprobaus mutila
videtur in ms.; illustratur autem optime ab epi:t.la
qua 15 Gelasii dicitur : Sed nec illa preeterimus, quod
apostolica aedes [requenter, ut dictum est, more majo-
rum, eliam sine ulla synodo praecedente, et absolvendi
quos synodus. inique damnaverat, et damnandi nulla
existente synodo quos oportuit, habuerit facultatem :
sancte memoria quippe Athanasium synodus Orientalis
uddixerat, quem tamen exceptum sedes apostolica, quia
damnationi Graecorum non consensit, absolvit ; sanctae
memorie Joannem Constantinopolitanum synodus etiam
catholicorum. presulum. certe damnaial, quem simili
modo sedes apostolica etiam sola, quia mon consensit,
abselvit ; itemque 4. m. Flavianum pontificum congre-
EPISTOLAE ET DECRETA.
Ν
9i6
rere , cum triginta annorum »ex hominum non À majoribus suppliciis subderetur. * Itaque non. ut. in
abrumpi. Sanctum Athanasium ideo non fuisse
itum ἃ synodo Orientis, quia sedes ista: non
aserit :"sanctum Joannem Constantinopolita-
sanctum Flavianum..... Si ergo ea non con-
Dte sola, qui damnati sunt a synodo Orientis
otuerunt esse damnati, consequens est * etiam
synodo qui eadem sola damnante damnatus
, damnatus sit. ^ Postremo si nulla est ejus
sententia, quid tantopere cupiunt, hanc resol-
testimonio Acacii ubi confirmat, Timotheum
icum de damnatione Petri retulisse ad utram-
omam ; ubi, ab hzretico fuisse ordinatum, hoc
mplicem insanis: sux , ubi dicit, ut propter hoc
sequestris esset, quod nune pratenditur, saneto,
cum obiisset, Timotheo subrogandus ; qui pro scele«
ribus suis, qux retulit Acacius, suppliciis subditus
est : nemo autem ad honorem reservatum diguum
asserit esse suppliciis. Imperator Timothei catholici
electioni cuncta permisit; necesse est igitur ut se-
quatur quod ille constituit et dixit catholicum a
catholicis ordinatum ; falsum est ergo quod in sc-
questri dicitur constitutus, ut eidem subrogaretur,
cui nunquam communicavit ; et a quo postulatus est
longius debere relegari.
4 Si juraverat Joannes non se futurum episcopum,
e dumnatum, pari tenore, quoniam sola sedes B vix assequimur. Acacii ad Simplicium indicatur epi-
Vica non consensit, absolvit. Opinor et in epistola
i, et in Nicolai illa, textus consequentiam par-
tantum addita aliquo modo sic resarciri posse:
lanasium. ideo non fuisse damnatum ἃ «gnodo
ds , quiu sedes ista non consenserit, vel S.Joan-
"onstantinopolitanum, vel S. Flavianum. Scip.
08.
e universali synodo intelligas. Ut ita intelliga-
et Acaciuin non sine Italicorum presulum sy-'
discussum atque damnatum credamus, plurium
mentorum collatio, sedis apostolica: illo xvo
et invicta Vropemodum argumenta nos adigunt
mpellunt. Verba cxteroquin si attendimus, et
; locos, nullam omnino przcessisse synodum,
lenore concilii Cbalcedonensis a summo tantum
ice cum privato suo presbyterorum coetu sen-
m prolatam, quamvis deinde synodo etiam
sitam, suspicari quis non injuria possit. Acerbis
Gracorum querimoniis, sine ulla synodo, et ab
)0lo damnationem peractain, nunquam reponit
; nunquam Gelasius, in provinciali concilio de
O slatuium esse, ut paulo post de lapsis in
1. In epistola quam edimus, illum Felix non
| locum urget : mee levitatis opprobrium agitur :
un sic velitis absolvi, wt in omnibus et conscientiam
um, εἰ [amam (aciatis exponi? conscientiam, εἰ
xam, quem totius proditionis auc:orem se ipse pro-
| est ; (amam, totiux mulate sententia ; legendum
9 [«*mam ob (levitatem totius, etc., vel quippiam
8, Ut illud idem, quod Pontifici Romano obji-
tur, peregisse Ácacium Gelasius ostenderet ,
inquit, Joannem exclusit, Petrumque recepit,
8 synodo saltem illic habita? Exinde : cur tunc
venit. in inentcm, ut. in talibus causis peteretur a
Ipe saltem qualiscumque synodus celebranda ? ubi
m omnino synodum, cum primitus Ácacium
iaret a Felice coactaui, videtur concedere. Theo-
es, ubi Acacii damnationem refert, Felicem
. confirrbare, ubi imperatorem dicit eidem
stola qua tizretici Timothei /Eluri mortem nuntiat,
Petrique Mongi fugam; cujus epistolz» ea verba sunt:
ut propter hoc majoribus suppliciis subderetur . Obscurso
tamen dictionis aut emendationem, aut sensum etiam
ex deductis illis ac vix significantibus verbis eruere
est : legitur siquidem in memorata ad Simplicium
epistola, ab Alerandrino episcopo οπιαπι ad alterutrum
sunt relata : ubi vel reponendum, ut hic legitur,
Iiomam ad utramque, novam et veterem ; vel alteruter
accipiamus pro uterque, sicut ubi in Columella (Lib.
xii, cap. 4) legitur : necessarium fuit alterutrum, foris
esse qui, etc., intus qui, etc. [n Vulgata (Jacobi ιν, 11;
v, 16) alterutrum. est pro. ἀλλήλων. Inlerius quoque
illum dicit Felix , Auc pariter et Constantinopolim re-
latum. Scip. Marrkivs.
€ [nter illa, quie pro Petro Alexandrino 23dducta
sunt, id auditum non erat, Timotheo catholico se-
dente exspectativam habuisse. Inauditum etiam ni
fsllor in hac materia vocabulum in sequestris , sive in
sequestri, quod hic qua:er vsurpatur ad futuram $uc-
cessionem significandam. Translatum ést a legibus,
in quibus sequestier est quod custodiendum, tedden-
dumque depositi loco tradebatur : vide L. proprie d.
deposit. Auimadvertendum autem, quamvis hzc pro
Petro Alexandrino falso dicerentur, ea tamen ex rei
novitate atque insolentia nequaquam rejici a Felice
vel dilui : quin subdere videtur, Timotheo catholico
successionis electionem permissam fuisse (quod etiam
ab hac epistola historiz accedi), idque paulo post
imotheo,
qug statuisset mansura esse, promisisse. At in Ale-
xandrina ecclesia successores ab episcopis, prassertim
extremo morbo decumbentibus, non semel suffragio
$uo designatos, novimus. Alexander nullum post ejus
obitum sibi dari successorem jussit nist Athanasium,
ut S. Epiphanius (Har. 58) testatur : ᾿Αλεξάνδρου δὲ
ἐντειλαμένου μηδένα κατασταθῆναι εἰ μὴ ᾿Αθανάσιον, etc.
Quin ea Liberati (Cap.20) verba observavi aliquando :
mmodo, qui sententiam scripserit, memorat : D Consuetudo quidem est Alexandrie, íllum qui defuncto
δὲ χαθῆρεν αὐτοῦς (legatos suos) γράψας ᾿Αχακίῳ
peo». ldem propterea pontifex, synodo post-
im probatam sententiam sic innuit : Plurimorum
dia catholicorum congregatio sacerdotum rationa-
r in Ácacium sententiam cognovit fuisse prolatam.
quid autem sit, id plane constat, ob documen-
n quorumdam iuterpolationem luxationemque,
is eirceumfusam esse tenebris synodorum histo-
sub Felice; ita ut nihil mirer magis quam sin-
ὁ eruditos viros qui in his versati sunt, quasi
omnino extricassent sibi plausisse, anteriori-
ue,scriptoribus rejectis sua velut indubitata
isse. ÀAc:cjum sanc a duabus synodis damnatum
fuisse, ut Valesius ad Evagriutm pugnat, et Pa-
pro certo habet, perspicue patebit infra. Scip.
FEIUS.
Multa przecessisse argui potest. In iis qua se-
Iur, hiatum agnoscimus, integrumque contextum
. succedit, excubias super defuncti corpus agere, ma-
nun dexteram ejus capiti suo imponere, et. sepulto
manibus suis accipere collo suo beati Marci pallium,
et tunc. legitime sedere. Cum enim excubias super
defuncti corpus agere deberet successor, videri potest
ante episcopi mortem electus fuisse. Quod quidem
Antiochena synodus improbat, el in concilio Romano
sub Hilaro papa statutum jar fuerat can. 5, ut nullus.
episcopus sibi eligat successorem. Felix infra ex eodein
Timotlieo : nec sibi superstiti sacerdotem superordiu«re
poluit ; rursus : nec se exstante pontificem puterat or-
dinare; quamvis aliud sit ordinare, sliud designare.
Qtod ad rem auinet, ostendit hic S. pontifex quam
incredibile sit illum a Timotheo designatum, cuti quo
nec communicabat, quemque , ut videbimus , postu-
lavit longius debere relegari. Scie. MarrriUs.
4 [nstavant fautores Petri Alexandrini, ot Joaunes
Talaia ab Alexandrina sede, quasi eam contra suum juse-
9417
FELICIS PAPAE lil
940
quomodo tu mandasti dignum esse cui majora com- A venia dignus fuerat, non honore; et maxime ab hze-
mitterentur quz ad gubernationem Ecclesis pertine-
rent? Supra presbyterum quid est majus ad Ecclesia
gubernationem nisi episcopatus? Si juraverat, quo-
inodo hoc. mandas? et si juraverat, cur illum expo-
suisti ut fleret contra quod juraverat? Aut si factum
est quod mondasti, quid irasceris, quid illum tibi
dicis pejerasse, cum factum sit quod se non jurave-
rat esse facturum? cum tu eum hoc fieri debere
mandasti, ἃ Apocrisarius erat; omnia ad ipsum per-
Uncbant; omnia Ecclesi» ipse curavit; potior illo
iter clericos Alexandrinos nullus habebatur : hono-
re presbyter erat ; supra quid ei adderetur ad guber-
uationem Ecclesie? quid ei amplius adjiceretur nisi
episcopatus? Tu igitur eum episcopum esse voluisii ,
reiicis ordinatus nullam episcopalis dignitatis prorsus
habere substantiam. Quod si negatur, οἱ testimonio
vincuntur Acacii, et rerum ratione monstirabitur :
quia cum Timotheus hareticus cum suis complicibus
damnaretur, hic comes ejus fuit, et cum eodem us-
que in ejus finem perdurans, a Timothei sit sequa-
cibus institutus. Quzrendum denique si usque ad
diem obitus sui sancto Timotleo communicavit;
quod si factum non est, inter eos erit sine dubio
quos imperator dixit a communione catholici Timo—
thei discrepantes, nisi ad ejus communionein intraa
duos menses gratiamque remeassent, in perpetuum .
esse damnatos, Ridendum autem quod quidam ab-
eodenr Timotheo catholico Petrum asserunt ordina-
qui eum supra quam erat (nec aliud restabat, nisi B tum : nam vivus illum se superstite nullatenus ordi--
ut essct episcopus) esse debere mandasti. ^ Miror
autem , si necessitatem patitur in.perator, ne pellat
Petrum , et unum hominem necessitaten) perpeti non
potuisse contendat, ut fleret quod nolebat invitus :
nam et ipse imperater, cum necessitatem prztendit,
malum esse definit, quod necessitate facit, docens se
hoc nolle facere voluntate, et pali testatur invitus.
Si personam Petri excusandam putatis, probamus
noxiam, hzereticam atque damnatam ; si in sequestri
fuisse prztenditís * propter scandalum , Timotheo
catholico subrogandum; nec Acacii hoc scripta te-
stantur, qui dicit evidenter, cur fuerit exclusus ; nec
imperatoris , qui et Timotheo catholico, qux statuis-
δεῖ, inansura es$se promisit, a cujus fuit Petrus com-
munione discretus, et a quo postulatus est longius C
debere relegari, atque huc pariter, et Constantiuo-
polim relatus : sicul etiam testatur Acacius, a san-
cio. Proterio in diaconio fuisse damnatum, non Pe-
trum , qui erat hereticus, tanquam in sequestri posi-
tum subrogandum; a quo ordiuali nisi ad commu-
nionem sancti Timothei revertissent, jussi sunt sine
dilatione damnari. Qui si dicitur postea fuisse cor-
rectus, interim lioc ipso in errore hactenus jacuisse
monsiratur; nec debuisse catholicis przfici post
errorem , a quibus est de errore correctus. ἃ Itaque
jurandum quod in regia civitate dedit arripuisset, ez-
lleretur. 1d etiam Evagrius refert, sed ex Zaebaria
Wüetore. Ostendit Felix quam incongruenter hoc
objicerent : si enim hoc juramento se obstrinxisset
Joannes, nunquam Acacius ita postmodum de eo
scripsisset, ut ad episcopatum promovendum innue-
navit, ad cujus nunquam communionem prorsuss
accessit : quem poposcit, ut dictum est etiam longiuss
relegari; nec sibi superstiti sacerdotem superorüi—
nare potuerit : ipsi viderint, si illum mortuus ordi—
navit. Tempore autem quo Petrus invasit Ecclesiam,
sanctus Timotheus ἰὴ Alexandria non erat, nce ses
exstante pontificem , sicut dictum est, poterat ordi—
nare ; sed potius Petrus nefande omnia agens, super—
stite Timotheo legitimo sacerdote, episcopatus sibim
ausus est nomen imponere. Nec hoe quilibet catho—
lici tunc fecerunt, qui utique omnes cum Timotheo-
sentiebant, eique communicabant, sed unus complex-
insanix Peuri, sicut jam * testatur Acacius. Nec enimm
poterant catholici, qui Timotheo hzretico non com—
municaverant , qui Tímotleo catholico communica-—
bant, superstite, et eo catholico, quem nossent legi--
timum sacerdotem, vel superducere alium, vel hare--
ticum consecrare : unde apparet eum ab hareticis-
ordinatum, ct ideo catholic» Ecclesie praesidere non
posse; quia prorsus hoc 4bominandum nefandumque :
judicetur, ut qui diu in perfidia volutaver:t , fidelium
cervicibus imponatur. Quod si admittitur, potest el
. de aliis hzeresibus passim similiter permitti, qued
nulla unquam exempla, null: regule, nulle leges
ecclesiastice patiuntur imponi. Sed, inquis, eum
b Adducebatur pro imperatore a populo vim pát-
sum esse; quod retorquet Felix in excusationem
Joannis, qui tanto facilius vim pati poterat, Scip.
MarrEiUS.
* Evitandum. Infra ἐπ diaconio : erat in ms. a.
S. Proterio diacono. Emendavi ex Breviculo, in qno :
ret. Quomodo mandasti dignum esse, etc.: verbum D habemus : Petrum olim in diaconio esse damnatum.
mandare iia hodie Gallica lingua usurpatur. Sci».
Μαρεειυβ. ᾿
^ Ex apocrisarii sive legati munere plures ad epi-
8copatu:n evecti fuerunt. Ü
sive quia ceconomus etiam fuit, ut ex Liberato et
Breviculo, sive quod apocrisarius responsalis erat:
negotiorum Ecclesiasticorum, ut loquitur Greco no-
mine expresso Hincmarus Remensis epist. 5, qua
etium tradit id oflicii sub Constantino incepisse :
jmperatore siquidem Constantinopoli residente, Re-
sponsales tam Romana: sedis quam et aliarum preci-
puarum sedium in palatio pro ecclesiasticis negotiis
excubabant ; quia etiam de omni «cclesiastica religione
vel ordine, nec non etiam de canonice vel monastice
Rltercatione sollicitudinem habebant. Scip. MarFEIUs.
mnia Ecclesiv ipse curavit,'
Liberatus cap. 16 : Scribit ad Simplicium Timotheus,
Petrum Moggum in diaconatu esse damnatum. Hujesa
riodi membra parum apte connectuntur. Sci. -
AFFEIUS.
4 Felix sibi constat : in epistol. 42 ad Zenonem —
veniam mereri debuit non honorem; ubi legis, quom
imperator dirii, vide Felicis epist. 2 ad Zenonem -
denique canctos episcopos, etc. Scip. MAFFEIUS.
* Scilicet in epistola ad Simplicium : uno el soles
prasente, et eo qui consors illius insistebat insaniem-
Quantum eo 2vo ab ecclesiastico ritu recederet, uB
* ab uno tantum etiamsi catholico «piscopi ordinaren—
, Wr, videre est in concilio Arelatensi can. 20, iu Ni—
cxno can. 4, in Regensi can. 2, in Arausicano can. 21...
.. Scip. MAFFEIUS.
919
EPISTOL ET DECRÉTA.
950
faisse correctum : 1nterim , ut supra jam dictum est, Α rim illum ecclesiasticis regulis non receptum : ab ec-
hoc ipso hzreticum fuisse monstrabis ; qui etiamsi
damnata hzresi se ad fidem catholicam dicitur con-
tulisse, subdi debuit catholicis, a quibus correctus
est, non praesse : non est enim discipulus supra
magistrum; satisque erat ut correctionis sux subje-
etus preberet exemplum , non post diuturnum erro-
rem, longamque perfidiam , a quibus emendatus es! ,
correctusque dominari. Tum deinde quaro, quid er-
roris damnaverit, quid rccte confessionis elegerit ,
ct quam petit esse falsam , quamve veracem fidem :
qui si definitam apud Chalcedonem fidem, et cotho-
licam sequitur, cur eis communicat, qui duarum na-
turarum in Christo nullatenus recipiunt veritatem ?
cur Dioscorum, cur Timotheum h:reticum recitari
facit? cur quicunque inde veniunt, synodo Chalce-
donensi adversa defendunt ? quibus Petrus sine dubi-
tatione communicat. Si autem magis talium fldem
veram esse pronuntiat, apparet satis quam de suo
$i( errore conversus, * Sed non miror correctuin
dici, cum in sua perversitate permaneat, quando non
constat et a quo vel correctus fuerit, vel receptus :
siquidem Ecclesix* regula vetusque traditio nota sit
omnibus : ab episcopo enim provincie su, id est
secundz sedis antistite, eum, vel discuti vel recipi
convenisset. Qui tamen Alexandrinus antistes , etiam-
δὶ pravitate damnata eum recipiendum esse judica-
ret, non prius hoc faceret quam ad sedem apostoli-
eam retulisset. Decent hoc catholici gesta Timothei,
aliorumque exempla multorum, qui acceptis libellis
clesiastica igitur regula receptio ejus omnis aliena est.
Quod si Üixeris : Sed imperator catholicus est, 5 salva
pace ipsius dixerimus, fili&s est, non pr:xsul Ecclesia:
quod ad religionem competit, discere convenit, non
docere; habet privilegia potestatis suz, qu:xe admi-
nistrandis publicis rebus divinitus consecutus est; et
ejus beneficiis non ingra'us contra dispositionem c«u-
lestis ordinis nil usnrpet : ad sacerdotes cnim Deus
vo'uit, qux* Ecclesi* disponenda sunt, pertinere,
non ad seculi potestates : qu:xe si fideles sunt, Eccle-
si* su» et sacerdotibus voluit e:se subjectas. Noii
sibi vindicet alienum jus, et ministerium quog alteri
deputatum e:t : ne contra eum tendat abrupte, a quo
omnia constituta sunt, et contra illius beneficia pu-
B gnare videatur, ἃ quo propriam consecutus cst pote-
statem. Non legibus publicis, non a potestatibus szx-
culi, sed a pontificibus et sacerdotibus omniyotens
Deus Christian:e religionis dominos et sacerdotes vo-
luit ordinari, et discuti, recipique de errore remean-
tes. Imperatores Christiani subdere debent exsecu-
tiones suas ecclesiasticis prasu'ibus, non praferre.
Nulla eryo, nec ceria discussio est, nec manere po-
test 181 susceptio ejus, quem Ecclesia suis legibus,
nec ordine competenti, nec discussit omnino, nec
communione restituit ; ideoque potius errori ejus
communicavit Acacius, catholicamque fidem ei pro-
stituit, quam illum ad communionem catholicam re-
vocavit : cujus enim non est ordinata receptio, sequi-
tur ut in errore permanserit. Acacium quoque a no-
hxreticorum, in quibus veterem se damnare profi- (ἡ stra communione submovimus, ne per eum etiam
tentwr errorem , non prius receptionem eorum com-
munionemque confirmant, quam ad hanc sedem sa-
tisfacientium gesta dirigerent, atque hinc poscerent,
sieut. foetum est, debere firmari. Quero, inquam,
quis islum discusserit, quisve susceperit, quis vere
conciliaverit, quis ad communionem catholicam in-
trare permiserit ; ubi interim taceo, quia hec omnia
pomniteniis sunt, utpote et hzeretici , et ab liereticis
ordinati : quem sine ambiguo et constat errasse , qui
nunc perhibetur esse correctus : ^ alia est enim venia
sub terrore lapsoruin , alia spontauez pravilatis
electio. Si Acacius hunc recipit, quo jure, qua re-
gula? cum nec pontilicis ipsius esset lioc facere, neo
δὲ me voluerit hzc referre : imo cui, ne id faceret,
sa»pissime contradietum est, et magnopere delegatum,
ut eum longius ab Alexandria faceret sacerdotali , et
catholico jure nostra suggestione depelli. Cur prz»-
sumpsit quz vetui, et qus sunt injuneta calcavit ? am
imperater illum discussit atque suscepit? Constat inte-
^ Videmus quo eonatu Acacii fautores Petrum
qeoque Alezandrinum tuerentur, hereticum homi-.
nem ac perditissimum. Qui tumen Alexandrinus Anti-
stes, etc. Ita exinde Gelasius epist. 15 ad ea verba :
Cum enim constet semper. Àpparet patriarchas ipsos.
Orientales ante apostolice sedis asseusum, ac sine
Romani pontificis oraculo, hareticos reconciliare
non consuevisse. Scip. MaFFEIUS.
b Petrus siquidem non ob terrorem, sed spontanea
pravitate deliquerat. Pontificis ivsius hoc est episcopi -
nos, Petro nulla Ecclesi: regula discusso atque su-
scepto, et ideo in pristino errore duranti, communi-
casse dignosceremur. Quomodo autem non reus ci-
tatur Acacius, communicando ei, quem retulib esse
damnatum? Nunquid ex eodem (oramine manat aqua
dulcis et amara (Jacob. m, 11)? Nam cum dicat Apo-
stolus : Si que destruxi, hac eadem recdifico, preva-
ricatorem me constituo (Gal. i1, 18)? cum bec iu-
quam dicat tantus Apostolus, vos judicate utrum
przvaricator non sit Acacius, qui quod ante damna-
vit, suo post ore laudavit. Ez ore tuo, inquit, justift-
caberis, et ex ore tuo condemnaberis : Paz, pox, et
non est paz 4 ; pax est enim caritas de corde puro, et
conscientia bona, et fide non ficta (1 Tim. 1, 5). Quid
D horum in Petro? quid borum docetur esse in Acacio?
ille non legitima nec ecclesiastica regula discussus
atque susceptus in sua permanet pravitate, hic per-
manenti in pravitate fll complex, etiam postquam
eum professus est ipse damnatum. Sed necessitate,
sui. Imo cui, etc., ipsi Alexandrino episcopo. Marr.
c Aliqua ex his jam protulerat Felix in epist. 9 ad
Zeuonem : Regiam voluntatem sacerdotibus Christi stu-
deatis subdere, non proferre, et sacrosancta per eorum
praesules discere potius quam docere. SciP. Marrktus.
d Verba hxc attulit Felix in epistola 15, ad Fla-
vitam. Ubi in Labbeana editione ad oram prxceden-
tis epistole duodecim:x adjectum est, Ewphemius is
fuit, reponendum Fíavita, ad quem ést sequens eyi-
stola. Scip. MarFRIUS.
951
FELICIS PAPA ΠΙ
inquit, imperiali communicavit Petro. Acacius. Hoc À ea ipsa utique, qua iidem male commissa esse non
ipsum sufficit, quia quod necessitate dicitur perpe-
tcblum, pravum esse monstratum est. Viderit Aca-
cius, vel qui ista pronuntiat, utrum imperatorem
catholicum profiteatur bujus pravitatis auctorem.
Nos ista de catholico imperatore non credimus, ut
pote cujus sacra retinemus, in quibus catholicam fi-
dem ei Cbalcedonensis synodi definitionem se te-
nere testatur; atque ideo etiatn ab eodem postula-
mus, hareticos debere depelli; pessimeque de eo
magis ille sentit, qui ait eum, aut nolle, aut non fa-
cere posse qua sentit : cum nec Divinitati sit ali-
quid praeferendum, et impium sit αυ ad Deum per-
tinent. prompta non exsequi voluntate. Nos inquam
ista de imperatore non credimus : absit enim ut
abnuunt. Sed populus, inquit, Alexandrinus hoc mag-
nis desideriis postulavit, nec Petrum aibi patitur ulla
raiione. subduci. Quid si peteret. populus Alexandri-
nus idololatriam debere, parari; quid enim interest
utrum hzreticus an profanus Ecclesize catholiez per-
mittatur imponi? quid si alterius hzresis cujuslibet
hominem sibi presulem poscat adhiberi; qui enim
feeit hoc de aliqua h:eresi, potest et de alia, si id
delectat expetere. Si inter bominum mores aliquid
perpeirari tentaretur contra leges publicas, nullate-
nus id bonus imperator annueret : contra Deum po-
scentibus acquiescit? Si prava cupientibus annuen-
dum est, ubi est imperialis auctoritas? ubi modera.
tio? ubi legum gubernatio? Si contra catholicam
contra hoc quod palam profitetur, contra decus im- D fidem et Ecclesiasticam regulam petentibus conce-
perii catholicam fidem impugnare dicatur. Impugnat
autem, quod absit, si quemquam in hoc quod inimi-
eum est catholice Feclesiz, necessitate compellat :
hoc ipso autem, sicut dictum est, constat esse per-
versum, quod dicitur necessitate committi. Sed hxc
de imperatore viderint, qui ista pretendunt:: nos
autem etiam in hac parte * imperatoris sacra recita
mus, quibus omnia se imperator cum Acacii const-
lio fecisse promit, et item A cacii scripta depromimus,
que laudant imperatorem ista facientem. Nemo
. quod patitur necessitate, collaudat : nemo suo con-
Silio necessitatem sibi poscit inferri.'Si necessitate
fecit, fateatar malum esse quod fecit; nolens enim
non volens facit; non enim voluntate facit quod ne-
cessitate facit : malum autem fatetur, quod nollet
fleri, si necessitate non premeretur. Si malum est
quod necessitate facit, cur id laude prosequitur? cur
ad aliorum perditionem praedicator rei ejus existit,
quam committit invitus? Unde apparet, non necessi-
tatis, sed voluntatis esse, quod facit, cum utique
placet, cam laudat, cum prae caeteris retro pontifici-
bus esse promulgat; ἢ quippe qui dicit, nunc Alezan-
drinam | Ecclesiam. respirare, et spiritalis alimonice
ubiriate satiari ; de qua. ante dixerat, eum expulsus
eisel, lzetari cum patre, id est cüm Timotheo catbo-
lico, corda (idelium, id est plebis sux. Postremo
ipse Videat si imperatorem dicat facere cuncta quae
mala sunt; quando qux cum necessitate se tolerare
pratendit, mala esse profitetur, et non facere vo-
luntate. pronuntiat. In. tantum ergo hzc. mala sunt,
ut non vellet hzc facere, si necessitas non urgeret :
apud nos quod magnopere przdicat, non necessi-
tate, sed voluntate facere demonstrat. Si autem ut
errasse consentiunt, sic remedium quzrunt, petant
. wrdiné suo remedium; acquiescant curari vulnera
διὰ ; nunquam zegrotus medico conditionis sum cu- .
rationes apponit ; proinde vulnera sua, imo quz Ec-
clesie omni suis excessibus intulerunt, ut possint
veram recipere sanitatem, sinant curari patienter,
. * Iu. epistola ad Dardanis episcopos : i
tola ad : ipse Zenon
smperalor suis litteris profüetur cuncta. sese ex Acacii
genise consilio. Scie. MarrklIU:s.
Verba sunt ex deperdita Acacii epistol t pro Pe-
dendum est quod petatur, quomodo catholicus impe-
rator permittat, ne flat contra hominum voluntatem,
fiat contra Deum? ne corripiantur utiliter improba,
imo lethalia eoncipierites ne corrigantur, insana mo-
lientes pereant in seternum? Nec boni imperatoris
est, nec catholici princip:s sibimet poscentibus ini-
mica concedere; imo et ipsi de quibus agitur, et
omni reipublicze, et saluti ejus, et regno, qus: con-
tra Deum sunt, non cessisse, salutare est. Sed non
sunt, inquis, nec bonis moribus, nec fidei recte con-
traria. Quomodo non sunt bonis moribus noxia, per-
fidum * parricidii socium, comitem hzreticorum ,
atque damnatum, rerum administratorem poscere di-
vinarum, quem przílci nefas esset, vel non dece-
bat, nec public:e dignitati ? Quomodo noo religioni
contrarium est bsreticum damnatumque, ab hare-
ticis falsum nomen sacerdotis indeptum, catholieze
fidei velle presidere ? Sed correctus est, inquis, et kec
omnes voluerunt, a quibus correctus est, et a. quibas
cognoscitur approbatus. Qui tandem isti sint, difigenti
examinatione videamus. Ipsi certe quos pariter cum
eodem testamini ab errore correctos. Restat ut com-
plices ejas esse non dubium sit : quibus legibus igi-
tur;eorum pro quolibet testificatio debet admitti,
quos par erimen involvit ? Sed, inquis, qui etiem Τί εὐ
motheo catholico communicare videbantur, nunc Petro
communicantes , de eodem similia poposcerunt. Sunt
ergo isti communionis catholicse przevaricatione no-
tabiles, qui, ut dicitur, a catholici Timothei com-
munione, quam ad ejus usque obitum servaverunt,
post illius transitum in consortium istius reciderunt,
cui nunquam Timotheus catholicus communieasse
monstratur. itaque a Timothei catholici, imo a 63.
tliolica communione delapsi sunt. Ecce quotnodo
Petrus correctus est et probatus, qui vel a complici-
bus suis, vel a przevaricatoribus catholicze. coimine-
1
«
«Ὁ
-—
nionis dicitur postulatus antistes. Sed Timoiheus, in- —
quis, catholicus ideo Petro nom communicavit, quia epi- —
scopatum illo vivente presumpserat. Si propter episco- —
tro Alexandrino, qua, ut ex Liberato c. 18, wiris eum
"laudibus prosecutus est Acacius, de quo se tenta cri-
mina antea meminerat reiulisse, Scie. Marrkius.
Proterii eniscooi c edem innuit. SciP. MaFF&IUS.
EPISTOLAE ET DECRETA.
956
ffecerat Timotheo Petrum fuisse suhmotum; A pta est, vos suscepturos esse dicitis : qux omnia
iem ei non communicavit, non erat epiico-
usa, sed haeresis : communio enim ad fidem
; nam si propter honorem, certe vel laico
icare potuisset, si in illo fides recta mansis-
ir ab eo ordinati ad (idem catholicam regu-
1861 sunt recipi? ubi ostenditur illum com- .
5 catholic: non fuisse. Deinde si correctus
18, Cur ab eo catholici, quicunque sunt vel in
ria, vel per ZKgyptum, remansere discreti ?
on communicant illi catholici, qui usque in
8 sus catholico communicavere Timotheo ἢ
vere catholici sunt, quia in eadem commu-
ine ulla ejus temeratione perdurant. Ergo
r apparet quia ei communicant illi tantum-
t eum sibi przsulem poposcerunt, qui ejus, B
n est, vel antiqus:e sunt complices pravitatis,
mmunione catholica deviantes, in ejus con-
transierunt ; atque ideo incessabiliter etiam
»$ persequuntur. Audivimus assidue, et certa
) cognovimus, qui eidem cotnmunicare di-
qui ab ejus communione discreti sunt : qui
idem catholicam quotidie, et contra Ὁ apo-
jedis przedicationem, et contra Clialcedonen-
Mi constituta venire perspiciuntur. Quod in
rerum est, ut testes paterne vesanie ejus,
habemus, filios producamus. Denique omnes
qui diversis in hac urbe negotiationibus de-
, Petroque communicant, synodum Chalce-
in ejusque definita eatenus audire non pos-
no$ eur ista tenemus audeant incusare. Ap-
tur ex discipulis quie doceat hos magister,
epitis genitor nefandus agmuoscitur. Palam
olent pronuntiare quod si. audiant Petrum
onensem synodum przdicare, ipsi eum ana-
mre non differant; ubi satis apparet cujus-
im doctrinam proferre testantur. Qusrimus
' vobis utrum Cbhalcedonensem synodum se-
8 putetis, an non; si non sequendam, quo-
i|aue vos litteris vestris tenere pro(itemini?
ergo non solum in catholica neminem ve«-
lefinitione constare, sed ne in sua quidem
966 consistere ; proinde quemadmodum vobis
i$, fidem catholicam teneré jactantibus ,
etiam ea 4υ scripto publicamini non tene»
)d si vestra professione constricti, Chalce-
P synodi constituta vos omnibus modis ser-
natis ; simul etiam apostolicze sedis przedica-
qux in illa synodo relecia, tractata, susce.
n Felix in epist. 15 provisurum se spondet, ἡ
& quos ordinavit vel baptizavit Acacius, sativa
me catholica, pro caritatis Ecclesie redinte-
nihil pereat. Ita vero arguit, ut si ab eo or-
»peciali indulto eguerunt, ut reciperentur,
ium sit ordinantein communionis catholicze
ise. Scip. MAFFEIUS.
appellat Leonis Magni percelebrem ad Ε11-
epistolam, quis concilii norma qs:xedam fuit,
n posterum corum qui de Incarnationis my-
ecte sentirent, veluti lydius lapis habita est.
hia SS. Patrum, quz in Conciliorum colle-
definita ex omnium retro pontificum qui fuerunt a
tempore Domini Salvatoris toto orbe terrarum, bea-
tz» memorie papa Leo ad Auguste memorie Leonem
subditis epistola suze testimoniis approbavit. Si igi-
tur antiquam fidem, et quae a SS. Patribus ad nos
est transmissa, sectamini ; si de Incarnatione Do- .
mini Salvatoris hzc nobiscum qus illi sensere sen-
titis, et a totius Ecclesie doctrina nullatenus devia-
tis (quia neque prudentiores majoribus nostris su-
mus, neque nobis [88 est aliter noviter usurpare
quam illibi et didicere et docuere majores ; ipsius-
que * Niezni concilii non magis nos intelleetores ex-
positoresque eruditiores sumus quam illi tot tantique
presules. venerandi, vel intellexere sapienter, vel
pradicavere fideliter), hanc omnes sincera mente
veroque corde in commune teneamus, et pax est.
Regulas quoque quas ab eisdem Patribus accepit Ee-
clesia, intemeratas habeamus et pax est. Sintergo hzee
apud vos certa, sint fixa, οἱ nulla discordia est: quse
si apud vos esse prsetenditis, patimini sollicitudinem
nostram paulisper ista discutere, quia quanto verio
rem pacem habere volumus, tanto certiorem causam
pacis desideramus agnoscere. Si hsec apud vos inte-
merata perdurant, quid est, quod Petrum Alexan-
' drinum ad fidem catholicam correctum dicitis, et re-
ceptuin? abjecit ergo cuncta, qu: his definitionibus
obviant, et in hanc formam doctrinse eatholicze toto
corde transiit. Quid sibi isti igitur volunt, quos apud
nos quolidie vociferantes agnoscimus, contra Chal-
cedonensem synodum, contra apostolicze sedis prse-
dicationem frementes atque frendentes ? Qui si cor-
recti sunt, tenent ergo illa qux» superius memorata
suni; si e& tenent, cur veliementer impugnant? si
illa proftentur, cur a catholicis qui eadein perseve-
ranti tenent professione desciscunt? aut cur illi qui
veram fidem profitentur, ab istorum societate dissen-
tiunt? Si eos unam fidem sceum retinere noverunt,
appáret igitur hos qui illa πο. δά fldem catholicam
pertinent palam impugnare non dubitant, qui a ca
tholicorum professione dissentiunt, catholicos om.
nino non esse, atque ideo nulla ratione corre-
cio&, Quid?.'his cur communicat Peirus? Si istis
i» errore durantibus ille fidei vert? examinatione
probatus est et receptus, utique si se correxit, ad
fila translatus est qux» fidei catholieze convenirent,
non in his remansit qu» ei probantur inimica.
Cur talibus ergo communicat? si illa mani(este
profitetur, ad quiz errore deposito eum transisse
ctione huic etiam epistole adjunguntur, epistolae ad
Leonem Augustum legimus hic a S.Leone addiat
esse. Testimonia vero hzc longe plura fuisse licet
conjicere; si enim ex novem tantummodo aut decem
episcopis excerpta fuissent, ea hyperbole non utere-
tur Feliz, ex omnium retro pontificum qui fuerunt ἃ
tempore Domini Salvatoris toto orbe terrarum. 'Tradi
tionis pondus atque usum vides. Scip. MarrEis. —
« Compertum est Eutychianos, ut impiam doetri- .
nam assererent qua Christam hominem negabant,
Nieenum coucilium stulte protulisse, quo damnat
. fuerant qui Fihom negapamt Deum. Scip. MAFFEIUE.
ὦ ow.
FELICIS PAPJE HI
956
cognoscitur, cur ejus communicat inimicis? Itaque À interim non requiro ; nulla tamen major est necessi-
luce elarius probatur non esse correctum, sed ἢ]
eadem pestilentia permanere, cujus sequacibus pro-
feesoribusque communicat. Ecce igitur, etiam hoc
ipsum quod correctum vultis, videtur falsum et evi-
dentissime confutatur. Quapropter licet, etiamsi cor-
rectus esset, correetoribus suis subdi debuit, non
preponi, quibus ab hzreticis ordinatus, nulla potuit
pricesse ratione; etiam in hac parte convincitur, qui
correctus obtenditur, quando his communicare, qui
in pravitate perdurant, sine ambiguo reperitur at-
que a nostra communione omnifariam merito juste-
que repellitur. Ecce quam nobis justa causa suppe-
ditat, si etiam Acacium qui hunc et juste retulit ante
esse damnatum, et post eum nefarie in sua commu-
tas quam diviuo cultui et religioni, unde omnia pro-
sperantur, unde necessitas magis omnis absolvitur,
et cuncta adversa. removentur, esse subjectum, net
ei aliquid omnino proponere; quia non est utique
quod Deo debeat anteponi, cum ei jussi fuerimus nec
animas nostras omnino preponere : illo enim de-
specto nulla potest necessitas expediri, sed nec rei
qu:xlibet humana constare: unde apparet majorem
necessitatem et majorem pri» omnibus causam esse
cuncta eidem postponendi. Adde, quia nulla neces-
sítas est. sed esse prxtenditur; nullus jam non est...-
De exclusione Petri seditio vana proponitur; quippe
cum et Timotheo hzretico pulso nemo ἢ resultare
tentaverit, et pro Petro consequenter ejecto nullus
nione suscepit, ἃ nostra communione discrevimus. Bj obstiterit. Falso igitur non fleri posse confingitur,
Cum Acacio enim nobis fuit prisca communio; haec
AL servaretur illasa, * per quinquennium permonui-
mus; et licet nec rescribere dignaretur, nos tamen,
σὲ catholicam fidem retineret, nunquam destitimus
S lhortari. Postremo legatis missis terruimus, blan-
dili sumus, preediximus comminantes, suadentes, ob-
testantes, damnationem prietendentes, ne comniu-
nioni cederet perditorum : laborum suorum pro (ide
catholica primitus impensoruni eum meminisse man-
davimus ; et incitantes ad gloriam, et a periculo de-
terrentes. Qux cuncta despiciens circumvenit legatos,
ut veluti nobiscum 86 errare pratenderet, et heere-
tieu atque damnato, quem precipue ipse retulerat,
eewmunione se miscuit. Donec ista cognoscerem,
quod exemplo earumdem rerum sine tumultu factum
esse jam constat. Pecuni: causa noun sit, et nullam
necessitas est. Tumultus in sancti cxde Proterii he-
reticorum irruptione commotus est, nunquam autem
per catholicos usus est tumultus excitatus : et cou-
venit seditiones quorumcunque populorum publiea
auctoritate compesci. Itaque ut pravorum indulgeatar
furori, qui levi metu perterriti conquiescere potuís—
sent, religio divina subvertitur, et Christi Ecclesia.
laceratur. Postremo hoc ipso quod necessitatem esse:
pretendit, malum esse pronuntiat quod facit; unde:
si ei est necessitas contra divina tendendi, mihi id!
operandi nulia necessitas : cavere debeo a malo, quodi
etiam tu fateris malum, dum necessitate te facere:
potuit mibi cum illo pristina manere communio; ve- C testaris invitum : imo mihi major necessitas est di-
rum ubi hoc eomperi, si non eum continuo a mea
communione separassem, videretur mihi, etiam cum
jam provaricatore nihilominus manere communin,
et que cum catholico faerat, esse etiam cani eo qui
hereticorum consortium inire moluerat. Qaod ne
Seret. necessarium wihi fuit abrumpere communio-
pen cjus, οἱ ἃ meo consortio sequestrare. ideo quippe
Beoesse fuit hoc facere, quia catholicze fidei non erat
tutum hec oimniao non (acere. Sed imperator, inquis,
necessitatem cum: Petro communicandi imponit Acacío.
De hac necessitate et superius jam multa dicta sunt,
€t multa dicentur ; quibus appareat, et necessitatem,
εἰ vera esset, sacerdotem pro catholica fide contem-
Bere debuisee, el tolerare quidquid adversi est, dum-
modo ab integritate fidei catholieee nullatenus devia-
ret ; deinde mauifesta ratione monstretur, sic nullam
necessitatem Ácacio ab imperatore prorsus ingestam,
sicut pelius unperatorem satis claret ex Acacii cua-
eta fecisse consilio. Etiam ipse imperator, inquis,
weceesitatem habet ista faciendi, Necessitatis causam
4 Permonuimus : Romani scilicet Pontifices. Per
quineue annos legimus etiam in Liherato (Cap. 18); at
lasius in 8 epistola, οἱ ín 15, per triennium dicit. ]ta
conciliari possunt, ut tres annos Simplicius admo-
nuerit, duos vero Felix. Hinc in Breviculo : Per ferme
triennium S. M.papa Simplicius non desiit scribendo.
Videtur autem quinquennium ante missionem lega-
torum computari, cum addatur, postremo legatis mis-
sis, e(c., quod iis expendendum est, qui censent ἃ
vini timoris et futuri judicii, ut caveam malam. Cor
me in tuum nefas, quod necessitste geris, conaris:
attrahere, cum id subeundi nulla necessitas sit? Imo
ut dictum est, non faciendi sit * alía eausa majorque:
necessiias. Sed corrige me, inquis, et nofi me a tuo
censortie sequestrare. Relinque malum, convertere ad:
honum, revertere ad me, et correctus es, et liberatus:
a malo, et a me nullatenus separatus. Sed nom por--
sum, inquis, et refinquere me non debes. Tu doles, αἱ.
video, quia tecum ego non peream; se ego doleo:
quare mecum ipse non salveris : si tantum aped te«
valet persona Petri ut Deum contemnas, tu tideris;
me facere, nec oportet omnino, nec libet. Quod pe-
tes fieri, inquis, hoc exige. Et ego tibi dico, quod po--
D tes fieri, hoc me posce; facilius enim (ieri potest utl
-ómo postponatur Deo, ut homo refutetur magiu
quam Deus : quod si id non potest fieri, multo magis
non potest fieri a nobis ut refutato Deo homo eliga-
iur; major nobis est Causa qua non possimus hoc
facere, quam vobis, ut illud facere nolitis : possumus
Felice statim ab inauguratione legatos missos. Scip -
MarrkiUs.
b Sensu obsistendi : ita usurpavit Gelasius in 15:
Subrogantur heretici |lege subrogabantur| nemo re-
sultabat. In 45 : Ecce resultanti non institit imperator -.
ubi erronea emendauo est, seu varia lectio appositi,
restitit. Acaeius enim imperatori tunc restitit, ei [9-
Sistenti imperator non institit. Scip. MAFFEIUS.
lo ms. erat nuila. Scip. MarF&iUS.
951
EPISTOLAE ET DECRETA.
dicere, aicite omnes anathema Petro; quamdiu vivit, À clo, potest ; si obediens ei imperator non est, quam-
nolite illi communicare, et communicamus vobis ;
et quam ratioíem reddituri sumus Deo, si animas
quas ille perdit, etiam nobis quodammodo permit- -
tentibus, assumat ut perimat? Quo me trahere co-
meris ad te? cur non potius revertaris ad me? ]bi
perditio est, hic salus; ibi przeipitium, hic fida se-
curitas; ibi deceptio, hic monitio; tu ad ista saluta-
ria redire non vis, et me vis ad periculosa descen-
dere. Nescio si vel te judice debeam ísta committere.
Sed Acecius, inquis, vi oppressus est, et opprimitur,
«t aut ad isa pervenerit, aut. ista non corrigat. Vim
' quidem non pertulisse multis rationibus comproba-
tor, imo et docetar : quia si noluisset, non ad ista
pervenerat ; quin insuper suis litteris confutatur,
quod ipsius consilio cuncta sint gest, eaque velut B
divinitus inspirata collaudet. Sed etiamsi vim apud
imperatorem ..... non per imperatorem insidiari le.
gatis, quod nostrorum queque legatorum professione
jom dictum est. Quod si verum est, ille reus est ; si
falsum, gravamus istos etiam hoc insuper, quod supra
przevarieationem tantum addidere mendacium. Sed
quia hoc etiam ex litteris Acacii demonstratur, isti
boc non falso dixerunt; ita illius persona gravatur,
que noluit cum legatis mostris anniti, sed potius
nostris cst insidiata .... Certe vel retulisset hoc ante-
qu3m.communicaret, monuissetque illos ne commu-
nicarent. Postremo etiamsi vi premitur, vim per-
ferre debult, non fide et eommunione caleata prodere
perfidis, e&t se miscere damnatis ; sicut fecit sanciae
mwemoris Flavianus, et alii sub persecutoribus im- C
peratoribus, vel btereticis, vel paganis, et ^ nuper in
Africa factum est. Quid enim? vim maximam illi non
patiebantur? et ideo vincebant patiendo vim, non
violentia cedendo. Nunquid sub illis persecutoribus
qui negabant Christum; vel ia hzresim transibani, ἃ
catholicis οἱ Chrístianis noa jure damnabantur?
Nonquid erat excusatio, quod vim passi persistere
nequivissent? Unde ergo, inquis, lapsi remedia sunt
provisa? Bene: suscipio ergo eum, si placet, more
lapsorem jxenitentiam agentem tota vita sua, et in
line somentem, " sicut de lapsis legitur constitutum,
secundum hujus (enoris formulam' ad Ecclesiam
revocemus. Nunc autem si euralio Ecclesix totius
accedat, erit tanti (quia hoc pontificis est sedis apo-
siolic», ei causa universalis curationis hoc videtur
exigere) ut persona Acacii in sacerdotali possit ho-
nore revocari. Hoc ipso enim se ostendit non tolun-
tate succubuisse, et animum gessisse catholicum,
dum curationi competenter insistit. Quod si vult, et
non potest, cur per imperialem personam czteros
opprimit? Si imperator, ut fertur, obédiens est Aca-
* Persecutione Vandalica, quz sub Hlunerico sz-
wit, nec primis Gundabundi amnis quievit, ut ex
Procopio de Bel. Vaad. lib. 1. Vide cardiu. Norisium
Hist. Pelag. lib. i... Scip. MAFFEIUS.
b Quod de l.psis in Afriea, sive rebaptizatis, iv
concilio Romauo constitutum est, legitur in epist.
septima. Felicis : Usque ad exitus sui diem in pamni-
tentia, ai resipiscani, jacere conveniat. Scu. MaPERIUS.
vis eum debuerit, et debeat constanter viriliterque
tractare, certe hoc ipso se fatetur contra catholicam
succumbere veritatem. Itaque me ei in hoc ststu
rerum non misceri communionem, manifestum est;
non enim si Ille premitur, et adesse sibi non potest,
. ego oppressionis ejus et transgressionis complex esse
jam debeo : sed quia donante Deo libet sum, servo
Saltem me incolumem, ut et si nunc potest, cum
Deus jusserit, sit qui valeat pro integritate commu-
nionis et fidei illis. subvenire, qui integritatem com-
munionis et fidei perdiderünt; slioquin si omnes
eam perdamus, quod absit, unde postea reparabitur?
precipue sí in sedis apostolicze, quod nunquam Deus
fieri sinat, fuerit temerata fastigio. Itaque si Acacius
vim hominis sustinet, «ut errata non corrigat, major
mihi necessitas est divini metus, et tuendz catholi-
cse communionis, et fidei, quolibet modo et qualibet
conditione in errore positis nulla fleri ratione cun-
sortem, sed ab eorum me contagio servare prorsus
immunem : quis si ille per vim habet excusationem,
ego przstante Domino qui securus sum, ne per hoc
quidem excusationem, ullam habere jam potero,
qui nulla prsstante Domino, sicut dictum est, vi
premor. Dimittantur ergo ista divino judicio, donec
ipse, sicut szepissime experti sumus, libertatem red-
dat communioni catholice. atque fidei Christian;
et tunc de eis qui in illius sunt errore tractabimus;
persona enim Acacii sie curatione totius Ecclesisx
solvi non potest, per quam sanciata est omnis Ec-
clesia. Sed et tinc, inquit, Acacius tecem commintica-
bat , quando Timotheus hereticus , vel iste Petros sub
tgranno — Basilisce Alexotdrinam tenebat Ecclesiam.
Vere dicis, sed his tunc Acacius minime comrhuni-
cabat, et in mea communione durabat; unde potius
δὲ vim patitur Acacius, et nunc talem se debet exhi-
bere qualem se exhibuit sub Basilisco tyranno hs-
yetico persecutore suo. Sed nunc, inquis, utilitatis
interest reipublice, Sed sacerdos allegare debuit,
utilitatis interesse potius publiczs, nt divina commu-
nio et fides integra servaretur : utilis est reipublies
religiouis eversio, οἱ utilis non erit reipublicae reli-
gionis integritas? mescre si. sunt ejusdem religionis
qui ista preetendunt, et si ejusdem religionis debeant
homines ista pretendere ^ quem vellet de suis, et
D ,ibi Gdelibus subsistere sacerdotem, exeluso Joaune,
dnmmodo catholicum, οἱ conimunionis nostre sa-
spectis locis pateretar przesidere poniificem. Nenne
evidenter h:ec res facit eausam Joanvis esse melio-
rem, dam eo excluso et heerelico sebrogate, non
persona hoc meruisse monstratur, sed expugnaltio
fidei catholicse procuratur ? 4 Nos non in Acacium ideo
* imperfecta sententia, contextusque sibi sen
constans lacunam luxauionemque testatur. Forte le-
gebatur, tolerari possel, si quem vellet, οἷς. Sci.
Marr.
4 |ncipit purgatio illa ejus clausula nunquimque
anathematis. vinculis ezumdes, de qua. diximus in
Praefatione. Ceterum. Felicis mentem. et consiliom
animum. ded
prepensumque. in reconciliationem
--
. 959
FELICIS PAPAE lll
960
sententiam tulimus, quia homo est, quia Acacius di- A vel everti, et plantari, et talia : Triduum, et Ninive sub-
citur, quemadmodum de quolibet hzretico dici po-
test; sed propterea quia sit persona przavaricatrix.
Itaque malefactum est, quod in eo est punitum irro-
gatione sententie : qux przvaricatio, quod malefi-
eium si recedat, jam non erit illa persona, in quam
sententiam insolubilein proferre sum, visus. Remane-
bitenim homo, et Ácacius, quem non damnatin
quantum liomo est, et hominis nomine censetur, sod
in quantum prevaricator et malefaetor. Cui senten-
tia inea insolubilis est, jam in eo hic sententia mea
insolubilis, remoto illo cui illata est, locum penitus
nou labebit: alter enim erit quam ille cui illata
sententia est, dum incipiel non esse quod fuit, vel
non hoc esse, cui illata sententia est. Sed incipiente
vertetur (Jon.im, 4); item de rege Ezecbia, adjectis
quindecim annis post denuntiationem mortis ad vi-
4am ; item de ramis fractis et inserendis; et de iis-
dem ramis, δὲ non permanserimt in incredulilate,
misericordiam consequentur. Ne quando, inquit, com.
verlantur , οἱ sanem eos. Hoc de illis qui cor cras-
sum habebant, et videntes non videbant; et audien.
tes non audiebant. Nunquid Deo inspirante non sun
ex iisdem Judaeis de quibus dictum est, vidente
viderunt, audientes audierunt, et. corde crediderunt!
sicut apostoli, et tot millia, quas reliquias salvas fa-
ctas essc testatut Apostolus, qui hunc sensum ita
tractat, ubi dicit: Nam et ego lsraelita sum (Rom.
xi, 7). Si vi imperiali premitur Acacius, ut ista faciat
esse quod non fuit, vel hoc tantum incipiente esse B quz facit, primum imperatorem contra fidem catho-
se, cum ea non esset illata sententia, non remane-
bit omnino-ubi stet prolata sententia. Nam quandiu
in hoc manet, cui illata sententia est, vere insolubilis
est illa sententia cum eo cui illata est insolubiliter;
cum autem hoc non erit : etsi in eo non manserit,
cum illo maleficio, cui illata insolubilis est, illa sen-
licam facere, ac per hoc non esse catholicum, ipse
profitetur : non est ergo quare a nobis dici persua-
deat, quod ipse depromit, vel quod ipse testatur.
Deinde lioc ipso quo se vim pati perbibet, malum
profitetur esse, quod facit, et contra fidem catholi-
cam se agere demonstrat : cur ergo me hortstur et
tentia sine dubitatione transibit. In. isto ergo erit * petit hujus rei complicem esse debere, quam fatetur
solubilis, imo nec erit cui illata non est; imo ab hoc
erit exlranea et aliena, cui eam non constat illatam:
quia in Acacio maleficium, et prevaricatio accepit
esse perversam ? Si autem malum non esse conten-
dit, restat ut non jam se vim pati ab imperatore per
suadeat, cum sponte sua id faciat quod bonum esse
illain insolubilem sententiasn, non quod liomo est,
non quod Acacius nuncupatur : remoto ab eo male-
confirmat. Cum enim bonum dicit esse quod facit,
sponte hoc se facere, tanquam quod putat esse bo-——
ficio, erit eum omni vi sua, et causa remota senten- — num, sine dubitatione designat : non ergo hoc com— -
tia. ^ In Scripturis autem invenimus et illatam inter- — pulsus facit Acacius, quod invitus non facit tanquam —
minabilem seutentiam in plerosque peccatores, qui- (* malum, sed sponte tanquam bonum. Si enim com-—
bus tamen a peecato discedeniibus sit remissa; et. pulsus, utique iuvitus; si invitus, ulique malum est; —
quosdam dictos occidi, et vivificari (dum in his neca- — non ergo sponte facit, tanquam hoc bonum, sed tan- —
tur quod fuerunt, et incipiunt esse quod non erant), quam malum invitus: si non invitus tanquam ma- —
etiam prodit in epistola 15 : Unde quod non sine
divini judicii terrore dicendum est, etiam nobis, si re-
quisisset, optantibus, non est permissus absolvi ; et in
epist. 15 : etiam nobis conantibus. In epistola 6, quie
medwora!am clausulam continet, ubi legitur respou-
dere dissidens, legendum forte diffidens ; ubi vero,
el Humerius tunc de diaconio dejectus, est in ms. et
merito de diaconio dejectos, exinde privatos, eX pro-
vectos. Scip. MarFEIUS.
^ Con(irmat exemplis pluribus ex scriptura saera.
decerptis; ostenditque Írequenter in Bibliis veluti
peremptorie pronuntiatum esse, ita ut videretur &pes
onis prorsus abscindi, et nihilominus poenitentim,
misere deformata ac discerpta plura antiquitatis mo-——-
numenta ad manus nostras dévenerint : sive pertur- —
batio ex disjunctis, aut revulsis, et volitantibus ΓΟ ΘΕ
ortum duxerit, qux» librarii aliquando transcribe- —
rent ; sive ex eo quod incuria diífluentes, aliqua in-——
terium emitterent, qux postmodum animadverten- —
tes, eo loco reponere non dubitarent ad quem tunc z—
pervenerant; perinde ac si' sufficeret ne deessent. —
Quod attinet ad sensum eorum quz hic a Felice affe-——
runtur, perspicua fiunt omnia cum a contexta loco- —
rum in Bibliis ánde eruta sunt, tuma simili ratioci ——
natione quam in tractatu de Anathemate percurrere «E
possumus, ab iis incipiendo : Sic Tyrus et Beritos, «α
ac per eam grati: exinde aditum patefactum. At hic — ete. Ibi etiam sacrz Scripturz aperitur sensas δία σα
loci tenebricose ambages in ms. et inextricabilis | illustratur. Ne convertantur , hoc est, me. auis. eptri——
error. Post verba remota sententia. sequebatur ex D bus, quibus utique confidebont, etc. Et sanem eos ; tci ——
abrupto, ne quando, inquit, etc. Periodus illa, In — licet, ne eorum quasi meritis propria facultate veniea- —
Scripturis autem, elc., 4.15 coagmentationem firmat, — tibus salvatriz qratia daretur, etc. Ad eum loeum Tri——
ac testimoniis quze subsequuntur viam sternit, post — duum, et Ninive subvertetur, versionem Grcam $8——
ea omnia jacebat inutiliter atque intempestive. llla — ctor amplectitur quam Syinmachus et Theodotio exzal
vero Triduum, ei Ninive, etc., usque ad verbum con- — Hebraico textu emendaruni. Eamdem sequitur.san—-
sequenter, post tres paginas sententiz, cui nullatenus — ctus Prosper, sive quis alias carminis de Providentiasmm
competere poterant, inserta inveni, atque iutermíx- — auctor fuit. Videsis D. Augustinum de Civ. Dei I—
ta. Re tam implexa ac involuta, insanabiles profecto — xvi, cap. δέ. In iis ridentes viderunt, eic. senten—
videbantur ioci, compositique omnes ex verbis for- — tiam respicit versiculorum octavi et trigesimi prim
tuito congestis. Videor tamen mihi non omnino infe- — cap. 1) ad Rom., quamvis verba. mutet. liem. illud
liciter utrosque restituisse, id tantum przxstans utin [τα vi, 10, ne forie videant oculis suis, et auribus
sedem suam quaelibet redirent ; neque euim emenda- — suis audiant ; quod in antiqua versione εἰς reddeba-
tionem ullam adhibui, prxterquam quod ubi scriptum — tur : et videntes non videant, et audientes non audiant,
est ju codice, Nunquid eo inspirante sicut ex iisdem — eic., ut disco ex tractatu de anathematis Vinculo,
Judeis, substitui, Nunquid Deo inspirante non sunt ez — ubi is versus adducitur, Verbo si vi imperiali redit
ésdem Judeis. Documento esse potest locus quam — ad pluries dicta. Scip. Marrgius.
EPISTOLAE ET DECRETA.
9e
quitur ut sponte tanquam bonum. Studio ergo A nemque firmare, ut magis ac magus videar inconstans,
et voluntate, et judicio proprio, non coactus ;
9 vim patitur, sed sponte delinquit. Sed ob-
te tesira, inquis, in. periculum causam totius
* adducitis. Si fides communioque catholica
ur, in periculum religio venit, vel periclita-
pio? etsi, quod absit, fides -communioque
'à violatur, in periculum 'religio non adduci-
salva religio est? Absit ut hoc quisquam ca-
et apostolicze fidei filius dicat. Sed apustoli-
! dignitatem ἰδία obstinatione minuitis. Si fides
nioque catholica servatur, dignitas sedis apo-
minuitur? Si illa violatur, sedis apostolicz
; manet ? Absit ut hoc Christianus eatholicus-.
wmomat. Si fides catholica et communio lzdi-
et πιῶ contrarius esse. sententie? Ego si, quod ab-
sit, complex mali essem effectus, nunc remedio ege-
rem, non remedium ministrarem; et sedes B. Petri,
quod Deus non sinat fieri, aliunde peteret, non pre-
beret ipsa remedium. Quare, qoia sententiam tuli-
mus in Acacium indignamini, quod nisi fccissemus
catholicam communionem ab hzretica et damnata
communione, cui se hic miscuerat, decernere et
tueri, et inviolatam servare nullatenus ,poteratnus?
» Quomodo nos compellitis , iterata quodammodo
constitutione , cum exaggeratione pravarieationis
Acacii justam sine dubio firmare et congeminare
sententiam? Nunquid Misenus et Vitalis poterunt re-
cipi, nisi dicant anathema Petro Alexandrino et
ipeblica juvatur? et si illa salva sit, respu- D omnibus qui ei post anathema comniunicaverunt vel
ditur ? Absit ut hoc Christianus et catholicus
tur. Si fides catholica et communio servetur,
or lzditur ? et illis violatis imperator non
? Absit ut hoc Christianus et catholicus im-
dicat, vel aliquis catholicus Christianus dicat
Beri : hoc est. edi fidem et. communionem
'atbolicam, nie imperator lzdatur, quia si ser-
des catholica atque communio, imperator
. Nos imperatorem tantum amamus, ut veli-
n facere quod pro salute ipsius sit, quod pro
pro conscientia ipsius est. * Pontificibus ca-
etiamsi quae probatur, relaxetur offensa ;
81, quod conscientie, quod anims suz, οἱ
*it prodesse, facere : si non vult, quz in his
communicant ? Damnabunt ergo nobis definientibus
iterum ipsi consequenter Acacium. Quomodo ergo
eum vultis absolvere? An grave videtur semel dam-
natum Ácacium, et bis damnatum non erit grave?
an vultis sive per vos, sive per nos videri, vel
dici sedem apostolicam circumventam fuisse? * Ecce
poposcimus vos ; ecce scripsistis ; ecce non di-
gnatus est ille rescribere , nec vobis , nec mibi:
videtis" obstinatam perniciem pravitatis : nonne
et propter religionem , et propter injuriam ve-
stram debetis unanimes esse nobiscum ? Dicite no-
bis, inquiunt, utrum Vitalem εἰ Misenum absoluturi
sitis, an noii. Respondemus οἱ quarituus et nos ἃ vO0-
bis, utrum eos salva fide, et communione catholica,
lia facere, ipse viderit. Nos et apud Deum, C et sedis apostoticz reverentia absolvi velitis, an non.
hómines absoluti sumus ; nam si apud Deum
»ro criminosis intervenire pontifices decet,
apud Deum magis convenientius est pro sa-
us intervenire pontifices? Si pro sacrilegis
ervenit, quanto magis pro iis nos intervenire
t qui, sicut dicit, eum lxserunt. Quid me
&aggerare pravaricationem Acacii, damnatio-
tM445, 40:5 catholicis episcopis imputabantur -
ad Dardaniz episcopos explicat , Sed esto :
» imperatoris nomen — abstulerit; Joannes
i wentitus fuisse jactetur. interrogandi nota,
loci in editione L'abbeana subsequitur, sen-
'ertit, ueque enim negat S. porntilex, sed af-
ob novas causas discussionem novam iustitui
δ. Scip. Marrkius.
ireditur quod paulo ante cepit attingere iis
Si salvis illis non vultis, non eos hoc modo vel hu-
jusmodi ratione salvemus. Sed promisistis, inqniunt.
Quod promisi legitur ; hoc nunc implere contendo :.—
proinisi enim deliberaturum quomodo juste videan-
tur ahsolvi; hoc etiam nunc sine dubitatione pro-
mitto. Scitote ergo deliberatiónem nostram ad liune-
modum esse perduciain; 4 quia istos absolvere non
" Aeacii causam przcipuas recensente; el qux si re-
cte expendatur, iteratam Acacii damnationem nul-
Jam profert : alterum ex iis verbis desumitur in
epistola ad Vetranionem, ilerat& excommunicatione
depulsus est : quxe tamen facillithe explicantur ; post-
quam cnim dixerat Felix, a Chalcedoriendi synodo
Kutychianos dasinatos, el. comsequentec Acacium,
subdit : wide merito predictus Acacius Apostolice se-
dis, que nunc exsecutriz utique sepe dicti Chalcedos
Quid me. vultis. exaggerare, ctc. ; sed statim D nensis concilii pro fide catholica tunc prohati nou. de-
i luxatione. qribusdam interjectis deseruit.
it Grzeci ut legati quoque Vitalis ct Misenus
'entur. Respondet. Felix absolutionem isto-
e iteratione damnationis Acacii decerni non
| eas postulationes pugnare ostendit inter se,
grave vidétur semel damnatum Acacium, et bis
i non erit grave? llic vero liquido constat,
infra magis patebit, deceptum essc. procul
. C. Henricum Valesium, qui in observatio- .
d Evagriun, lib. s, Acacium a duabus syno-
natum probare contendit, laudatus a cl. Pa-
ΙΝ. 484, 485), qui pariter bis damnatum cen-
ndamenta quibus nituntur duo presertim
teram scilicel synodica ad clericos et morna-
ientales, quie plura sane incongrua continet,
nostro codice apparet ex pertinentibus ad
fuit, iterata. excummunicatione depulsus est. Roinie
siquidem Chalcedonis seutentia iterata est. lu sub-
sequentibus verbis loco feddamus lege reddamwr, et
margináli note in. Conciliis appositze adde munc, quse
sane particula hic loci noii parum refert. Scie. Bar-
FEIUS.
* Hac prave interposita suspicor, cuim alio spe-
ctent. Orientales quidam episcopi; a summo Ponti-
fice impulsi, videntur Acacium per litteras admo»
nuisse. Qua legitur nec vobis nec mihi, est in ms. nec
vobis nec regi : nulla vero quam videam non inepta
interpretatio lectionem illam tueti po'erat. Scip,
MAFFEIUS.
4 Cum iens fuerit absolutionem legatorum uníi-
versali Ecclesize tranquillitati conjungere, non aliter
eorum sententiam separalurum esse se ac pramis-
965:
FELICIS PAPE ill
valemus, nisi ut juste nostra sententia ante tcmpus A, sententi:e resolutione traetare : eum esm geminata
videatur esse laxaia, nisi eos exoneremus preevarica-
tienis pondere, curabilioresque reddamus, dignum-
que sit nostram in eos anticipare sententiam, quos
minoris culpie probaverimus inventos : satisque esse
dicamus, ex eo ipso quod aliquid in sua desidia deli-
querint, hucusque correctos et a sacra communione
submoios. Si autem , ut eos relaxemus , circum-
ventos deceptosque dicimus, sequitur ut quantum
jstos levamus, tantum opprimamus Acacium ; ne»
qua enim jam velitis aliud dicere , vel nobis li-
cel aliud sstimare, quam illum esse totius pra-
varicationis auctorem ; siquidem id istorum confes-
sio ^ synodalibus dixisse teneantur in gestis. Itaque
si assertionibus iteratis, el professione geminata, re-
professione firmavero, quid me remedii vis habere?
maxime si etiam eo tempore hane confirmare de-
monstrem, quo nitor absolvere. Sed imperator vias
fecit Acacio. Hoc ego dicturus non sum, quia nee
verum est, et aceusare palam principem omnino nog
possum ; certe vos estote hujus » accusationis aucto-
res. 5 Per id quod dictum est in prolatme tenore sen-
tenti, eum adnisu principis Christiani, vel pepuli
res esse curandas, hoc minus eorum obstinatione
provenit. Si voluerimus causam Miseni Vitalisque
tractare, quoruin communione et consensione illi
obstinati sunt redditi ; et istos oneramus quos puta-
mus absolvi, itemque istorum exaggeratione pevcali
sententia nostra fil irrevocabilis a tempore przetti-
centique tractatu, atque decreto justam esse senten- B tuto. Sic enim de istorum receptione traciandum
tiam, qui» in Acacium sit prolata, cum totius utique
privaricationis exaggeratione firmemus; vos -repe-
rité quomodo postea possit absolvi, quem repetita
quodammodo contestatione damnamus. Quemadmo-
dum, inquam , niolimur absolvere, totius vinculis
pravaricationis obstringimus ; et quem levare niti-
mur, toto pondere damnationis obcuimus. ltaque aut
isti exspectent ul curatione totius Ecclesie secun-
dum sentenuam liberentur; aut spondete nobis sub
jurejurando nunquam de Acacii absolutione quippiam
esse poscendum. Cur enim est ut eum sic velitis
ab-olvi, ut in omnibus, et conscientiam nostram et
famam faciatis exponi ἢ Conscientiam, si absolvam
quem totius proditionis auctorem se ipse professus
est ; famam, totius mutatze sententizs. Nec potest dici
quod cum in istos, tanquam in auctores malefaeto-
681, ut conscientia nostra et existinialio quorum
interest maxime, in sententise sux revocatione eure-
tur, et juste nos eam ante tempus revoeasse, vel re-
misisse doceamus : ut eliam consolemur eos qui ia
fide catholica persevorant, de istorum communica-
tione probantes non nostro eos tunc communicasse
mandato, nec eorum communioni przebuisse conse:
sum, et secum nos in fide catholica perdurare. Εἰ
ideo ipsi quoque nobiscum nituntur esse constantes.
quod si istis sine aliquo colore justiti:& ante presti-
tutum tempus sententiam relaxatam audierint, ei
nosira voluntate eos communicasse credituri sunt,
Et hoc, quod suspendere visi sumus, fortasse simu-
latorium ad excusationis umbram, eti nos transgres-
sores merito judicabunt : ipsique aui deficient e£
illorum couimunioni se tradent, ant jure no$ damna—
bunt, tanquam communionis aliene, vcl eatholicam.
violatores communionis. Quomodo ergo ista curen—
tur, justa ratio est quarenda; quie nulla es! alia...
nisi ut isti releventur et excusentur. quos volumuam
ante constitutum tempus absolvi; justaque videatumm
nostra remissio : hoc autem fieri potest, si in ÀÁca—
cium cuncta transgressio transferatur. Quod et ill
ipsi qui in. flde cauiolica perseverant, magis fler —
ardenter exspectant, in illum enim plus saeviunamm
quam in istos ; tantique habebunt istos relaxari, dumm
modo in illum, tanquam auctorem praevaricationisumm
omnia audiant malefacta transferri. Quod cunr fueze
rit, sine dubitatione subsequitur, ul jueta sii ΡΟΝ
id justa damnatio, φυ ei pro his videstur inflieta
qua damnatio in sui tenore insolubilis esse monstrzzz
tur. Itaque fit persona irremediabilis Acacii in exazzug
geratione eriminis et conventione vindicta : nam —
curatione totius Ecclesi: persona Ácacii libereumr 4
rum, fuerit usque ad eertum tempus promulgata
sententia, ideo ab his retracta sit, tanquam innoxiis,
ut in Acscio usque ad id tempus, quod his fuerat
prastitutum, quia auctor totius est mali, cadem quee
in istos ratio servetur. Quia in Acacium, ut pote in
auctorem, insolubilem dixi meam fore sententiam,
non certo tempore relaxandam : quam si denuo con-
firmo, definitionis sux: tenore mansura est, ut. non
possit absolvi : nec. enim illic dietum cst, usque ad
illud tempus, sed dictum est, nunquam esse solven-
dam. Sed cum lioc, inquis, jam dixeris, tamen nunc
eum moliris absolvere. Suflcit vel semel dicta sen-
tenti:e procurare solutionem :' quid eam me vis mco
iterare decreto? Si semel latam indignamini, cur ge-
minare contenditis? Si semel prolatam absolvere vi-
detur esse difficile, quid faeiemus de geminatione
sententiz ? Forsitan et illic aliquid minus me cogno-
visse, quam dictum est, potero in semel prolata e
contex!us implicaretar, subduxi. Scir, Marrgs.
c [ta et in eoncilio Romano sub Gelasio, cum Inf ^
senus absolutus 68!. Dictum est enim. tandiu id ΘῈ
fore suspensos, donec auctore Deo, et annisu cat
corum principum vel. populi Christiaui, ete. Per s/fa
verba eorum obstinatione/ et. infra illi obstinati sett
redditi, videntur aliqui connotari qui ex legatorum
errore in. errorem prolapsi essent, de quibus ali
processisse indicium est, qua non apparent. Scr.
Ma! FrIUS.
surum S. pontifex asserit, quam si hujus anticipa-
tionis justa quedam ex eorum delicti probata levitate
. causa appareat. Scip. Marrrius.
ἃ Synodo, ut. videtur, qua auctor Breviculi opus
absolvit. In. ea legati malorum omnium auctorem
Acacium detexerant. Scie. Marrztus. -
b Post haec pergit codex : Si putatur absolvendus,
qui in. Deum deliquisse convincitur, quanto magis ab-
solvendus est qui in hominem dicitur deliquiss» ? Mauc
vero sententiam plane iutrusam et eo spectantem
ΟΝ] Joannes Talaia. excusatur, ne etjam atque. etiain
EPISTOLAE ET DECRETA. £06
| secundum sententiam nostram erunt modis A rimis, quam veritatem servandam tuendamque cum
»us absoluti. * Ita hoc' genus, quod supra dixi-
quía non adnititur imperator aut populus, alter-
| partem non expedire poterit, sed gravare :
nonnisi illo solo modo rebus remedium provi-
im est, ut prius de absolutione agatur Acacii
totius duntaxat Ecclesix sanitate, et sic istis
D ordine relaxatum. Si Acacius autem modis
us absolvi noluerit, istorum persona illius ag-
tione levabitur. Eo magis quod et oblatum sibi
us respuisse convincitur, et nostra erit excusata
Mia, et de istorum absolutione ante tempus
is3, et de illius cum exaggeratione criminis
atione firmata. ldeo illi perstant in fide catho-
qui in Oriente perslstunt, quia a me eam de-
p»ucis. An ideo falsitas non erit falsitas, quia cum mul-
titudine tenetur? Ideo veritas non erit veritas, quia
habetur in paucis ? Cum veritas non in multitudine,
sed in quantacumque sui parte vel portione consi-
stat, religio autem nonnisi in veritate sit fixa, pri-
vilegia vere ejus nonnisi in eo constent, ubi est firma
ipsa religio. Àn veritas si in paucis fuerit, veritas
non erit , et falsitas in multis non erit falsitas ? Fal-
sites iu multis major est error; veritas in parvo nul-
lum sustinet detrimentum, quia in quantacunque sui
parte. veritas fixa. consistit; et sicut multitudo non
efficit ut falsitas non sit falsitas, ita nee parvitas effi-
cil ut veritas non sit veritas, Sunt innumera exempla
quibus doceatur, in multis falsitate crassante, in pau-
vident, et animantur ex me: alioquin aut et D cis constitisse veritatem. Sed abominamur hoc, i:-
eruent me faciente, aut si me, quod absit, de-
e illi perstabunt, apud Deum hominesque me
amnabunt. lili me etiam sub persecutione po-
»n deseruerunt, ego illos sine persecutione dc-
us sum 7 Quid Deo, quid hominibus inde ἀΐοίυ-
"ussum illis dicere; aliter me damnationem in
"m non firmare potuisse, nisi ut Vitalem ct
um absolverem illius exaggeratione peccali ; ut
Acacium exaggerato ejus malo postmodum co-
isnivere, quid ei sum rationis, quid negotii
erus? Sed si per Acacium curatur omnis Eccle-
quis, est tanti unius hominis absolutio, est tanti
tempore, et quandocunque unius hominis abso-
Sed mez interest conscientiz, et mez levitatis
brium agitur. Nam si per Acacium curatur Ec-
, hoc ipso docetur, quia qux» potuit per lunc
,id est eo correcto, per hunc etiam lesa vi-
', cum potuerit illo non peccante non l:edi.
istorum, inquis, pondus in Ácacium jactaveris,
ecte absolvis: cum item Acacius egerit ut curetur
ia, Ácacium convenienter. absolves. Si in hoc
δῖ, cur eum damnationis pondere me urgere
lis, quem pcsse vel debere testeris absolvi ?
1i absolvi possint Acacii pondere, me quare vis
nerare, quem nitor absolvere? quia aliter, in-
stis non potest subveniri : aV per loc, aut il-
is obrui , aut me exponi. Sed privilegia, in-
eestra hac obstinatione minuitis. lgitur 5 ne
juris babeamus, efficiamur h:retici, et ne
mus ecclesiastice privilegia potestatis, amitta- D
Mam religionem : ne minor sit dignitas apo-
' sedis in paucis, erret in multis. Nescio si
cat falsitatem sequendam potius esse cum plu-
ipple absolutionis. Optimam vero Felicis men-
'eque odio in. Aeacium uilo, neque affectione
Wpulsam satis perspicimus, cum instet hic, ut
le absolutione agatur Acacii. Scip. MarFriUS.
dicant verba hzc id etiam allatum ab Orienta-
zt pontificem expugnarent, nempe rem suau
eacio enim cum sequacibus ab ejus commu-
abscisso, jurisdictionem suam valde minui, et
liores limites redigi. Ex quo videtur confirmari
3 3 vo quo incorruptum Ecclesiz regimen do-
5 eliam ex heterodoxis fatentur, non dignitate
n, sed jure ac potestate Romanum ep:scopum
Ahristiano prafuisse. Idem certe Felix de sede
quis. Quid igitur faciemus? Ne veritatem teneamus
in paucis, erremus in multis? Absit, inquis. Respua-
mus ergo vel cum plurimis falsitatem, dummodo
teneamus ve] in paucissimis veritatem. Nonne toto
mundo falsitatem tenente , in Apostolis ita constabat
Ecclesia, sicut mandabat et veritas? nonne toto po-
pulo deerrante in septem millibus apud [sraelitas
mansit Ecclesia? Et si cuncta curramus , invenimus
innumera : nonne scriptum est arctam et angustam
esse viam quz ducit ad vitam; latam spatiosamque
qux» tendit ad mortem (Matth. vir, 15, 14)? Quid
quod illi, inquies , dicunt se tenere quod. rectius. est?
Interim jam falsum erit, quod se fatenter id tenere
quod nos, si enim melius tenent, aliud tenent ; jam
C consequens est ut se probent melius tenere quam
nos. Si melius tenent , abstineant se a me, qui male
teneo : corrigi ad fidem , et sequi quod melius est
vo'untate debet venire, non vi. Ego illi molestus non
sum, ille nihi quare molestus est? Ego ut me cor-
rigat non peto ; non petenti quid ingerit, quid se in-
fert invito? Si nullam team putat esse sententiam ,
contemnat illam; quid tantopere poscit absolvi? Si
poscit absolvi et esse alicujus utique momenti non.
dubitat , et just: damnationis e-se confirmat, qua so
teneri non declinat obstrictum. Itaque fateatur erro-
rem cui est illata sententla; deponat errorem, et
vacua sententia est. Si injusta est, tanto eam curare
non debet, quanto apud Deum et Ecclesiam ejus ne-
minem potest iniqua gravare sententia. [ta ergo eo se
absolvi non desideret , qua se nullatenus perspicit
obligatum ; si vero ea se judicat obligatum, et poscit
absolvi, utique non praetendit injustam, qua cum
potuit obligare , atque ab eadem poscit absolvi, quia
apostolica, ad quam Flavita legatos miserat, ita lo-
quebatur, per quam largiente Christo omniwm solida.
tur. dignitas sacerdotum. Ostendit autem. S. pon-
tifex (Epist. 15) hzc privilegia eatenus sibi propu.
gnanda, quoad Christiana fidei conducat : interest
siquidem christiana reipublice ut caput babeat, cum
ecclesiastici regiminis potior pars in unum collata
sit, ut capite constituto schismatis follerelur occasio,
quod D. Hieronymus docuit (Adv. δου. lib. 1, c«p.
44). Sub (inem epistola pro iis itaque de absolvenda,
etc., legendum opinor, [taque absolvendam juslee
obligationem se&lentig. Sciv. MarrEius.
907
FELICIS PAPJE Ill. ..
968
non potuit obligare nisi justa. Justa autem si est, A vilegia posuistj, ut ea perpetua recipere mereeris ia
nonnisi damnato errore justa cognoscitur. itaque ad
solvendam juste obligationem sentent, errorem
fateatur : ponat errorem, quo eum ligatum tenet
justa sententia : eo sublato obligationis causa re-
solvitur. |
* EJUSDEM FELICIS EPISTOLA
(UJ TITULUS IN EODEM CODICE PR.EFIXUS EST
HUJUSMODI :
Epistola pape Gelasii ad Succonium episcopum Afrum
apud Constantinopolim constitutum, qui persecutio-
nem Arianorum de África fugiens Constantinopolim,
improvide communicando, in prevaricationem Chal-
cedonensis synodi argwitur corruisse : ul corrigat.
Cum tux dilectionis in Christo constantiam fer-
Christo ? Quid igitur nune agimus ? decolorasti glo-
riam, violasti confessionem, intercepisti vietoriam,
quantoque apud apostolicam sedem de tuo nomine
fiduciz, gratiaque crescebat, tanto nunc accedit mi-
seranda confusio. Itane non senseras, quod duobus
cornibus prxeludendo uno eodemque tempore non
minus in Oriente quam in Africa Jesum solvere nite-
rentur Antichristus? cum et illi sic Deum fateantur,
ut Deus non sit, et isti sic hominem praedicent, ut
liominem vacuare contendant. Inter quz funesta pe-
rieula quid prodest evasisse przcipitium si recedatur
in baratrum? Ante oculos non redibat, quod noa
solue qui ea faciupt, sed etiam qui consentiunt fa-
cientibus, simili damnatione censentur? Vae si ere-
ventemque prem celeberrima loqueretur opi- B ditionem tuam tantum latuit scelus! va amplius si
pio, dici non gotest quantis gaudiis exsultavimus in
Domino, quod vas egregium belli tempore maxime
profuturum divina gratia preparasset; teque votis
omnibus ambientes, et quasi cominus constitutum,
t ta cordis affectu comitabamur absentém. Sed tristi
subito rumore percussi, consternata fatemur mente
concidimus; haesimusque diu utrum ad caritatem
tuam super his litteras mitteremus , nam loqui pro-
εἰ θοαὶ dolor, tacere Christi affectio non sinebat.
Inter ista fluctuantes vicit divina scientia, qua toto
Scripturarum corpore perdocemur aliqua tentatio-
num subreptione sic prz:ventos caritate libera per-
monere. Communicare enim dilectionem tuam in
partibus Orientis adversarii veritatis primum fama
detulit; deinde plurimorum relatio non spernenda
patefecit : quod ne temere credidisse nos arguas, si
falsum est, quod optamus, da veniam Je te sollicitae
pietati ; si verum est, accipe salubria quxso patien-
ter amicorum vulnera castigantum, qui perniciosa
subisti amicorum [lege inimicorum] oscula blandien-
tum. ltane tu, amantissime et.dileetissime, adversa-
ria catholicie regule consortia suscipere potuisti,
tantumque nefas in te invenit effectum, quod vel
c: gitationibus-tuis obrepere potuisse non creditur?
Itane tu delegisti przsentis temporis ferre jucundi-
tatem, magis quam affligi cum populo Dei? Stupet
animns, mens sauciata succumbit, marentia corda
deficiunt , nec tamen dolori tanto par lamentatio re-
peritur. Nonne tu ille es qui, spretis regum minis, et
savientium barbarerum feralia jura despiciens, si-
mul patriam, facultates, et honoris sacerdotalis pri.
^ [n catalogo episcoporum qui Cartlfagine conve--
nerunt ex edicto regis Hunerici, Sacconius Uzalensis
inter primos recitatur ex provincia proconsulari, Ad
illum epistolam hanc datam esse puto, erutatn ex
eodem codice, sicut et subsequentem. An vero Suc-
conius legi debeat, ut in eo est, an Sacconius, ut in-
editis, alii judicent. Ex 484 Africanis episcopis tunc
coactis, hunc inter eos 28 fuisse qui fuga so subduxe-
runt, nunc discimus. Αἱ cum anno 484 eg fuga eve-
nerit, cumque non multo post scripta videatur epi-
stola, Felici tribuendam existimo, qui sedit usque -
ad annum 492, quamvis Gelasii nomine inscripta sit.
Locum Jeremiz : quis. dabit capit weo aquam, eic.,
etiam in epistola 5 a Petrum episcopum Antiochia '
&Uulit Felix. Haesitatione tamen - quadam locutus
non latebat, et gestum est! Nam si nihil aliud, hoc
unum dilectioni tuz potuit ad hzc przcavenda ευ[-
cere, ne te illorum communioni misceres, quibus
communionem suam 5catum Petrum noveras dene-
gasse. Sed cum te Scripturis refertum, et catholica
institutione pollentem respicimus, tanto consolatio-
ni$ exitum non habemus, quanto te perpendimus
scientem petisse fcedera perditorum. (wis itaque
dabit capiti nostro aquam, el oculis mostris [fontem la-
crymarum (Jerem. ix, 1)? nunc vere de patria coaver-
satione discessum cst, nunc verum sentitur exsilium ;
nam illud salutis causa est, hoc ruinz. Nec nos ina-
niter in te uno perpeti cuncta jacíamus; cum secun-
dum Apostolum, et in cujuslibet membri gloria
C cuncta membra congaudeant, et in quacunque parte
corporis convulss omnis compago vexetur. Et nos
quiden: pro affectu quem tibi debemus, prudentie
(ux cruciatum nostrorum viscerum duximus inii
mandum. Τὰ conscientiz intererit, quemadmodum
ab his laqueis expediri non renuas. Nobis enim im
utroque fructus non vacuus erit, si vel quod deside—
riis omnibus imploramus, de tu:e salotis, et famzme
redintegratione gratulemur; velsi, quod absit, nemm
stra scripta contempseris, adjuvando fratri miniscumm
defuisse videamur.
INCIPIT EPISTOLA.
BEAT! PAPJE GELASIL AD NATALEM ABBATEM.
Dilectissimo filio Natali abbati Gelasius episcopu amm
. Quamvis pro beati Petri apostoli moderamine d aiii
vinitus instituto, quo sedis ejus vicarii, etc.
(Hane epistolam legere est inter opera Gelasii.)
sum, eum omnino absonum non videatur ἃ Gelasim
antequam. catholici episcopi restitaerentur, potuisse
conscribi : obscura siquidem usque ad eam revocz—
tionen Gundabundi acta, Victoris Vitensis Histomme"
Hunericum non pretergrediente, atque invicezmem
contradicentibus Procopio et Isidoro : ita ut a er«-
dibili non abhorreat usque ad Gelasii tempora Supe
conium exsilium tolerasse. Arianos in Africa et Js
Oriente Eutychianos grassantes duo Antichristi cor-
nua hic auctor vocat, qui meo quidem calculo cease
hitur Felix. Succonius Constantinopoli forte cues
Acacio improvide communicavit. Dicitur in arge
mento, ut corrigat ; ita in concilio Romano svi eje
dem : etiamsi forte. corrigeret, qu» verbi acceptio οἱ
alibi occurrit. Scip. Marrgics.
969
EPISTOLA XII.
FELICIS I] PAPA AD ZENONEM. IMPERATOREM,
Laudato ejus studio in ordinatione novi episcopi, hor-
tatur ut in. Acacii. Petrique nominum damnatione,
de qua cleri legati nihil sibi mandatum responderant,
cum Ecclesia Romana consentiat. )
Felix Zenoni imperatori.
Dignas referre Deo nostro gratias fateor mens bu-
mana non suíficit, quod tantam religionis curam in
vestra: pietatis sensibus miseratio divina constituit,
ut eam et universis negotiis anteponi, et soliditate
reipublice contineri, quam veraciter Christiano, tam
augusto judicio censeretis, quia revera propitiatione
ecelesti rerum subsistit universitas. Ex qua mirabili
devotione vestrz: clementi processisse cognosco
, EPISTOLAE ET DECRETA.
A tio. Puramque volens cum eo «ui pontifex créatus
910
asseritur inire concordiam, glori: vestrse suggerere
properavi, ut nihil residere patiamini quo denuo
quidquam valeat dissensionis oboriri. Quia dum per
synodum Chalcedonensem, quam se dudum literis
designavit tua. clementia venerari , Eutychem atque
Dioscorum consfet esse damnatos, et eorum secta-
tores plurimis illarum partium documentis Timotheus
et Peirus exstitisse monustrentur, atque eorum com.
munionem , etiamsi prohibitam, secutus Acacius,
quos ipse epistolis suis hzereticos dixerat esse damna-
(05 : sententia illius. concilii convincuntur astringi,
et in ipsorum poenan inerito recidisse, quorum cle
gere consortium : sicut in cxteris hzresibus facta
semel synodus abjecti cujuslibet erroris cunctos se-
quidquid pro divini cultus reverentia celebratus tran- D quaces consequenter involvit. Quaeso igitur, glorio-
quillitatis vestre sermo deprompsil. Ut scilicet fir-
sare catboliee (idei cupientes unitatem , Ecclesia-
rumque pacem magnopere roborari, talem studeretis
prsefici Constantinopolitanis antistitem, qui superno
munere prosequente, et morum probitate lulgeret .
et pra& omnibus ortliodoxz veritatis polleret affectu.
Magnam igitur, egreg:e princeps, capio de utroque -
lsetitiam : eum et in tuz serenitatis animo, sicut in
sseculi fastigio constitutum, ita praecipuum Ecclesia
filjum Deo faectore suscepit : et eum ipsum, de cujus
pontificio gloriamini, dum ad beati Petri apostoli se-
dem sux refert dignitatis exordium, jam $uze dedisse
g»udeo moderationis indicium. Ubi simul et magna-
nimitas vestra resplendet, quando Ecclesi: causam,
sissimae, nec in successoribus refbvere judicemur
quod manifestum est in auctoribus fuisse damnatum ;
nec Petri putetur legitima provenisse purgatio, quem
non secundum morem veterum apostolica sodes, quz
ligavit, absolvit. Scit enim Christiana. mens tua, ve-
nerabilis imperator, quoniam delicta mortalium se-
cundum eonscientiam relaxandi non nisi pontificibus
suis ordine competenti superna dederit dispensatio
facultatem. Qui Petrus tamen, si vere receptus essct,
veniam mereri debuit, non honorem : qui a damnatis
atque hazreticis falsum sacerdotii nomen accipiens
catholic? non poterat Ecclesize przesidere. πο ego,
reverentissime princeps, beati Petri. qualiscunque
vicarius, non auctoritate velut apostolicze potestatis
sicut divinltes institutum est, pontificum desiderat C extorqueo, sed tanquam sollicitus pater, salutem pro-
ordinatione componi, et qui in sacerdotii perhibetur
provectus officium, optat inde falciri, unde Christo
cupiente profluit cunctorum gratia pleua pontificum.
Cujus etiam litterarum me refovet intentio, qua sicut
decet Christo placere nitentem, et summum aposto-
lorum beatum Petrum, et petram fidei esse non ta-
cuit (Matth. xvj), et eidem mysteriorum claves cre-
ditas fuisse coelestium prudenter struxit, utque no-
biscum eirca orthodoxam fldem consentientem liabe-
yet 3ssensum, quo amplius unanimis redderetur ,
expetiit. Gratissimis igitur professionibus hujus, et
votis copiosa leetione patefactis, mox ut etiam filios
meos sancti propositi monachos pariter venisse con-
spesi, diíficultates omnesquzs primitus obstrepebant,
bac credidi dispositione submotas : atque ideo ve-
nientibus clericis eas przeter consuetudinem sociatas
esse personas, quze Petro vel Acacio non communi-
casse viderentur : ut illorum nominibus sequestratis,
per quos scandalum contigisset Ecclesiis, sincera
deinceps caritas proveniret. Quibus rite perpensis ,
nibil aliud mihi supererat gratulanti, nisi ut his qui
fuerant destinati apostolicae sedis communio tradere-
tur. Sed cum pro catholica flde cautius admonerem,
ul suscipientes eam se a consortio retraherent da-
maatorum, non sibi hoc mandatum omnino dixerunt.
Qua rerum diversitate permotum anxium me hzsisse
proliteor ; cum aliud litterz, et ipsa rerum ratio de-
inonustrarei, et aliud memoratorum contineret asser-
PATROL. LVIII.
speritatemque clementissimi filii manere cupiens diu-
turnam, fideliter imploro. Ecce desideramus, opta-
mus, ainbimus Ecclesiam Constantinopolitanam, si-
cut semper, habere connexam. Exuantur obsecro ab
his qui nostri non. sunt, et nos quoque volumus 6656
nobiscum. Postulationea certe gentium barbararum,
venerabilis imperator, pro quiete mundani regni pu-
blice benignus exaudis. Quanto przxetantius quaeso te,
preces apostolice sedis pro sacrarum tranquillitate
rerum placatus admittis ? Hoc enim hoc expedit, ut
δὶ utraque Roma pro mutuo pignore nuncupatur, fiat
utraque una fides illa Romanorum, quam per univer-
sum mundum przdicari beatus Paulus (Rom. i, 8)
testatur apostolus, sicut apud nostros floruit indi-
screta majores ; et quz genere concordat ac nomine,
non sit religione divisq, per quam etiam discrepantia
copulantur. Putasne uie, venerabilis imperator, nan
cum lacrymis ista profundere, et velut prieseutem ad
tu:e pietatis vestigia ? Nec enim piget in tali maxime
causa imperialibus offlciis inclinari, cum se Aposto-
lus (/ Cor. 1v, 15) omnium factum dicat esse peri-
psema. Hec diutius tacui, ne aliis contraria sügge:
rentibus irreverentiam meis potius litteris commo*c-
rem. Verum nunc facultate percepta, qualiter vigeat
in meo corde vesirz pietatis affectus insinuo : quia
successus tradit; vobis diviaitus potestatis cupio
propitiatione constare. Neque, venerande fili, respuas
supplicautem, neve neam ve!s dissinulare perso»
3l
911
FELICIS PAPJE ΠΙ
972
nam. In me enim qualicunque vicarie beatus Petrus Α ordinatione l.ctitiam, et sperare divino beneficio co-
apostolus, et hzc in illo qui Ecclesiam suam discer-
pi non patitur, ipse etiam Christus exposcit. Absit
ut buic quemquam Christiana mens tua vel possit
vel debeat anteferre, quem pro te votis omnibus de-
sideras exorari. Praesertim cum tanta sint illa, vel
tilia, quz tyrannide deleta pro (ide catholica ges-
sisi et geris, ut plena a Deo vestr:e conscientiz ex-
perimenta teneamus. De quibus etsi quid forlassis
omissum est, non respicit nisi perfidi virus Acacii,
qui, dum illicitis crescere lendit augmentis, ea qus
recta religioni congruerent, vobis inter curas publi»
cas occupatis destitit intimare. Nam pietas tua quo-
modo non sequendum potius existimáret, quod fecisse
conspiceret sacerdotem? Unde divino judicio nulla-
hortentur ecclesiasticae pacis effectum. Primum qui-
dem, quod, talem te gratia coelestis elegerit, cujus a
puero vita probabilis asseratur, et catholicz fidei,
quod ante omnia cupimus, praedicetur intentio.
Deinde quia inter haec munera tux» Dominus carita:i
domini quoque (ilii nostri gloriosissimi principis vo-
tum contulit et favorem : quatenus potestatis fu:tus,
Deo prestante, subsidio, facilius valeas expetere
qua secundum veritatem sapienter intenderis.
Postremo quod emnia propemodum, qua tui sequun.
tur honoris exordium, tam benevolentiam nobis cle-
mentis principalis ostendunt, quam tuae produnt spe-
ciem voluntatis. Dum scilicet ad apostolicam sedem
regulariter destinatur, per quam largiente Christo
tenus potuit, etiam cum id mallemus, absolvi. Qua- B omuium solidatur dignitas sacerdotum. Quod ipsa di-
propter magis magisque supplicare non desino, ut
cum suis nominibus atque personis feralis illa causa
transierit : quo nos, annuente Domino nostro, certa
perfectaque letitia necti valeamus eum praesule nunc
creato, beati Apostoli voce dicentis : Si qua igitur in
Christo nova creatura, vetera transierunt, omnia facta
sunt uova (I Cor. v, 11). Litterz certe vestr:e catho-
lice. fidei prxdicant unitatem , pacemque Ecclesia-
rum regia pietate pronuntiant. Quse cum debito ho-
nore legerentur, qualiter mecum totus ordo Romani
presbyterii vitam vobis prosperitatemq'e continuam
promptus exorans, repetitis assidue vocibus accla-
marit, et bi qui directi sunt audierunt, et ubique ve-
lox tam przclari nuntii legatio putabatur obviare.
lectionis (1155 litterge apostolorum summum, petram-
que fidei, et coelestis dispensatorem mysterii creditis
sibi clavibus, beatum Petrum apostolum cop&tentur,
Quod denique, ut amplius esse unanimes valeamus,
nobiscum dilectionem tuam orthodoxa fdei babere
velle testantur assensum. Qui cum non mediocria
videantur indicia, quibus de tua mente nobis proce
dere votiva credauns, ad testimonium niajus accessit,
ut (lii nostri religiosi monacbi, rect: fidei confes-
sione pollentes, pariter huc venirent. Quibus utique
visis :estimamus non aliter destinatos, pisi nomini-
bus damnatorum, a quorum isti communione dista-
bant, de Constantinopolilana Ecclesia jam repülsis.
ltaque nihil superesse perspeximus uisi ut bi qui di-
Necessitati populi Alexandrinz civitatis magis in ea (2 lectionis tux: synodica bajulabant, communionis
' parte prospiciendum est, υἱ ἃ pestiferi rectoris retra-
hatur insidiis. Concurrant omnia, rogamus orncs,
ut quemadmodum docet Apostolus (Galat. 1, 12), au-
feratur de medio qui nos conturbat; et ea quam au-
guste memorig Leo, pater eruditorque vester, jugi-
ter custodivit, vel vos magnanimiter servare decer-
nitis, Ecclesiarum fida pax, vera sit unitas : quoniam
cuicunque person:e paterna fides, et beati Petri com-
munio debet proferri. Atque ad vestram gloriam,
sicut imperii vestri felicitas, ita post Deum pertinere
doceatur regni coelestis integritas ; ut de conservatis
Ecclesiz sua legibus tranquillitatis tu: benevolen-
tiam Christus assumens, et temporalia tibi dona mul-
tiplicet , et priestet zeterna.
EPISTOLA XIII.
FELICIS PAP.E 1} AD FLAWNITAM EPISCOPUM
CONSTANTINOPOLITANUM.
Quod legatos ejus a communione propterea suspenderit,
quia de Acacii Petrique nominibus nihil sibi manda-
tum responderint. Hortatur ul et ipse ab his recitan
dis abstineat, εἰ Zenoni id ipsum persuadeat.
Felix Flavitz episcopo Constautinopolitano. —
"^ulta sunt quz nobis przbeant de tux dilectionis
4 Codex Virdunensis hanc tribuit Gelasio : at Ge-
lasius hoc tempore pontifex non erat, sed Felix.
Liberatus Breviarii cap. 18 : Moritur, inquit, Acacíus,
εἰ ordinatur post eum Flavitas presbyter, qui fuit a
poncta Therla ; oui men ceusensit sine lhomano ponti-
apostolica participatione fruerentur. Sed dum cum
ipsis sollicitius ageretur , ut si mallent B. Petri apo-
stoli communionem fideli corde suscipere, responde-
rent vel se, vel dilectionem tuam ab Alexandrina
Petri, Acaciique deinceps recitatione futuram»
modis omnibus .alienam ; illi nibil sibi tale man——
datum fuisse perbibentes, oblatae salubriter gratizs—
nostri? consentire noluerunt. Qua eorum cunciationes
permoti, cum litterz& venientes, vel ipsa rerum di—
spositio aliud promittere videretur, ct relatio przdi—
ctorum longe aliter quam sperabatur efferret , cum——«
munionem quidem mostram contristati distulimos, «6
quam remotis dubietatibus optabamus plenam catbo——«
lice fidei, et hoc, quod circa orthodoxam fldem con ——
sensum nobiscum se habere promisit, arbitramus ami
esse venturam. Alioqui nibil nobis poterit imputariem-
si complectenlibus ícedera caritatis beati aposto «e
Petri consortio Alexandrioi Petri societas pra.feratursmmm
Erit enim apud Deum hominesque manifestum, tall -
perpetraaies non nosiro vitio, sed suo prorsus arb — «e
wio separari, idemque ante tribunal Christi mod ..«48᾽
omnibus terribiliter judicandum. Non sumus pertin-——
ces, sed dogmata paterna defendimus : queinadm--mp-
fice inihronizari , sed transmisit synodicam pep [E-«0-
mano: Felici. Qui modico vivens tempore moritur i e
accipiens epistolam ipsius. Vide Nicephorum lib. x v7,
cap. 19. Jac. SinMoNBUS.
| EPISTOL/E ET DECRETA. 974
iam tux di'ectionis pagina designavit, zelum A conjugemque ejus , adjuncta tecum mea prece, non
hodoxis ostendere nos debere. Chalcedonensi
», quod universalis sanxit οἱ custodit Ecclesia,
es et Dioscorus non probantur esse damnati ?
um complices Timotlieus atque Petrus instru-
as plurimis convenientibus non docentur, sicut
jue quos misit (ua dilectio perviderunt ? An
communionem , frequenter et regulariter in-
ntibus nobis, non est secutus Acacius , quos
is epistolis hzereticus dixerat, olimque dam-
et male rursus xdificans, quod bene ante ipse
erat, :ecundum Apostolum (Galat. u, 18)
icator apparuit? Ideoque justa przefatze synodi
m, merito illic damnata perfidize yarem cuu-
iere vindictam, qui hujus maluerunt esse par-
desinas suppliciter exorare, ut sieut devoti Ecclesi:
filii, et obsecrationes nostras clementer admittant, et
pro sui regni salutisque perpetu:x perfici cousidera-
lione decernant. Nee dilatz communionis apostolicze
tua causetur dilectio tarditatem. Nellemus qualicun-
que difficultate suspendi , nisi respectus catliolica
veritatis obsisteret , cui dilectionem quoque tuam
summis viribus inhzrere vel opto, vel moneo. Nomen
igitur Petri et Acacii tollatur e medio, nec apocrisia-
riis damnati Petri misceamur aul litteris. Et sicut ait
Apostolus : Abscindantur qui nos conturbant (Galat.
v, 12). Iterumque ut ipse pronuntiat : Ezpurgate ve-
tus. (fermentum , us sitis nova conspersio (1 Cor. v, 7),
cum nominibus personisque suis przterita causa de-
: quemadmodum contra unamquamque hzre- B leatur. Nobis Deo inspirante provisuris rationabiliter,
vodus constituta, cunctos etiam dejeclae simi-
vitatis astringit : ne in successoribus omnino
3dum esset, quod in auctoribus juste monstra-
e prostratum. Absolvi autem Petrus nulla ra-
otuit sine apostolici scdis assensu, qua fuerat
nte seclusus, sicut de recipiendis talibus forma
n testatur antistitum. Qui etiam Petrus, si de
ἃ fuisset curatione sanatus , ad indulgentiam
deberet, non ad sacerdotii dignitatem : qui a
lis atque haereticis institutus, catholicis plebi-
lla posset ratione preeponi. Perspexisii et ipse
am salutaria esse qux dicimus. Unde etiain in
teris, cum de beati Petri fide loqueris , quod
Ma gratulatione legimus, catholica n ente po-
ul scripsimus, si cuncta convenerint, ut eorum quos
ordinavit vel baptizavit Acacius, salva confessione
catholica , pro caritatis Ecclesie redintegratione ni-
hil pereat : quatenus pax illa proveniat , qua» fecit
utraque unum ( Ephes. 11 ) : non illa quam propheta
condemnat : Paz, paz, et non erat pax. (Ezech. xm,
10), et caritas , quam tua dilectio sui: s:epe litteris
postulavit, pura succedat, de qua dicitur : Caritas de
corde puro, el conscientia bona, et fide non ficta (1 Tim.
I, 5). Nihil sit commune luci cum tenebris : quia non
possumus nec debemus mensa Domini participare et
meus:e daemoniorum (I Cor. x) : ut tibi creditis ovi-
hus preteritorum congregatione mund.tis, fiat unus
grex, et unus pastor (Joan. x). Scriptum esse memi-
: Et qui cum eo sicut vos credunt consona voce C nisti : Si. recte offeras, et recte non dividas , peccasti,
Mes dispersa colligere valeamus. Quiero igitur
m illa. sint, vel qua rerum perturbatione di-
. Nec alia nunc prorsus occurrunt , nisi quae
itychianz pestis ejusdem sequacium sunt exco-
vesaniam. Dilectio vero tua operam det nobis-
jUatenus possit qu: te quoque fatente dispersa
olligi. Voce utor Apostoli : Obsecro vos, nihil
istis (Galat. 1v, 12). Non hoc velut imperíosus
0, Sed ut conscientiam meam convenienter ex-
ü. Ne commisss vobis divinitus rationabiles
non sine vestro discrimine, quod absit, perire
ur, exhortor. Cogitate simul omnes qui digni-
storali censemini , pro Christiana fide, qux
$t Christi si vera est, et vivendum nobis, el si
jerit sacrosanctze religionis amore moriendum.
ndite igitur ipsius vitz: semper tempus incer-
ne repente raptt ad cognitionis illius formi-
: trabamur examen. Unde propensius tanquam
ntem dilectionem tuam jure caritatis vehemen-
tringimus , ut sortem infelicis Acacii perhor-
iS, qui sicut scriptum est, uL iret in locum suum,
nobis conantibus , non est permissus absolvi,
ales tenore contendas , ut catholicorum illius
anlistitum magis monsireris esse imitator , et
ium filiom nostrum gloriosissimum principem
equenti epistole. titulus in veteri codice prz-
est hujusmodi : Exemplum epistola: quam pertu-
: in legationem directi monachi ad Rsfinum, Hi-
(Gen. τιν, 7); et propheta clamat : /nter mundum et
immundum non discernebatis ( Ezech. xxn, 96 ). Qum
universa summatim illa cireumspectione perstringi-
mus, ut cordibus salubriter expiatis, tam firmam sine
dubitatione quam veram, tam perpetuam quam uni-
tam possimus tenere concordiam. Quantec'us erzo
super his tua nos reddat dilectio certiores, ut Deo,
nostro perficiente quod coepit , in comrage corporis
Christi plena valeamus reconciliatione consentire.
a EPISTOLA XIV.
FELICIS Ill PAP AD THALA*TUM ARCHIMANDRITAM
CONSTANTINOPOLITANUM.
Ne cum Ecclesia Constantinopolitana vel illius emscopo,
ipse aut monachi ejus ante communicent quam a
sede apostolica jussum fuerit.
Felix Thalasio (Thalassio].
Post factas litteras , quas per filios nostros reli-
giosi propositi viros dilectioni tux misimus contra-
deudas, ne quid minus pro catholica fidei custodia
diligentior cura prospiceret, caritatem tuam dusimus
admonendam ut etiamsi , prestante Deo nostro, no-
mina damoatorum, id est Á'exanurini, Petri et infe-
licis Acacii , fuerint de ecclesiastica recitatione sub-
lata, ut similes perditionis eorum, sacerdotii non
permittantur praesumere digaititem , non prius tua
larum et Thalasium , archimandritas Constantinopoli,
Jac. SiBMoNDUS.,
515
nopolitanz Ecclesie , vel quicunque ejus futurus est
pontifex , communicandum esse decernat , quam ad
notitiam sedis apostolice cuncta referantur, vel ipsius
litteris qui fuerit creatus episcopus, vel tu: dilectio- .
nis alloquiis. Quia sicut per professionem catholicam
sedis apostolicze formam secutus és ut te a damnata
coinmunione suspenderes, ita beati Pelri sequi de-
betis exemplum, ut quando ejus auctoritate fuerit re-
Jata communio, tunc eis etiam tuum noveris miscen-
dum esse consortium. Nec quisquam dilectioni tua
omnino persuadeat jam nostram communionem illis
partibus fuisse commissam, cum videas adbuc res in
dubio constitutas, et apud nos de illic ereato ponti-.
fice omnia haberi prorsus incerta. Neque posset cum
FELICIS PAPJE !tl |
dilectio vei congregatio quam gubernas , Consianti- À probibitus est (an. 483) Acacius : atque ob hoc , ex
976
forma synodi memorate, siniilem cunctos, qux prae-
fixa fuera! pravitati , damnationis incidisse senten-
tiam , eujus se elegerunt esse consortes. Unde me-
rito predictus Ácacius apostolice sedis , qua nune
exsecutrix utique szepe dicti Chalcedonensis concilii
pro fide catholica tunc probati non defuit , iterata
[die Julii 28 an. 484] excommunicatione depulsus
est, ne per eum , quod absit, nos quoque redd:unur
complices perditorum. Neque Petrum quisquam legi-
time credat esse purgatum , qui non a beati Petri
apostoli sede receptus est , qua fuit mandante deje-
ctus. Bene enim dilectionem tuam nosse non ambigo,
quod personam hujusmodi , cum ita ratio postularet,
non nisi ecclesiastice legis ordine competenti , sicut
eo sociari communio, cujus adhuc a nobis nec honor B divinitus constitutum est, vel possint , .vel debeant
probatur esse susceptus, nec fides atque intentio
comprobata. Exspectet ergo dilectio tua sedis apo-
stolic:e jussionem, et sic Ecclesi: Constantinopolita-
ns sacra se communione conjungat , 8i in participa-
tione beati Petri et catholicze veritatis desidera. per-
manere. Data calendas Maias, ^ Probo et Fausto VV.
CC. indictione xin.
EPISTOLA XV.
FELICIS ΜΙ PAPAE AD VETRANIONEM EPISCOPUM.
Dissidii Ecclesie Constantinopolitang causas exponens,
-hortatur ut Zenonem ad. unionem. cum. Romana in-
staurandam permoveat.
Felix Vetranioni episcopo.
' Quod unitatis Ecclesix: plena cupimus redintegra-
. tione firmari , multorum relatione comperimus dile-
ctionem tuam, el egregiis moribus divina gratia tri-
buente pollere, et domini filii nostri Christianissimi
principis familiaritate subnixam ; paratamque frater-
nitatem tuam catholicz fidei causam, si manifestius
panderetur, libere et prudenter astruere. Quibus de
tua mente sumptis indiciis, talem te veritatis aucto-
rem [Lege actorem] esse perpendimus , qualem, illie
desideravimus invenire. Gratamur igitur quod hz-
reditatem suam non usquequaque Dominus repulis-
set , sed in eorum cordibus flammam recte confes-
sionis servaret absconditam , qui sive se a comniu-
nione confusa penitus abstinerent , sive in eam per
ignorantiam recidissent , mallent tamen et declarari
qua: recta sunt , et. secundum traditionem veterum
comprobata sectari. Atque ideo alloqui caritatem
tuam nostro modis omnibus sernione curavimus, et
de his qux Ecclesiam Christi fecerint dissidere com-
petenter instruere. In Chalcedonensi itaque synodo, -
qui de concilii Niczui tenore procedens, pro Chri-
stianze confessionis integritate servanda, tam aucto-
ritate 3edis apostolice quam universalis Ecclesi:xe est
celebrata consensu, Eutychem atque Dioscorum con-
s'at fuisse damnatos. Quorum Timotheus et Petrus
exstitisse docentur procul dubio seclatores, eorumque
se communioni nefarix miscuisse, etiam cum a nobis
^ Scribendum Longino et Fausto, an. 490.
convenienter absolvere. Quod cum factum non sit,
manifestum est Petrum in ea qua pridem fuerat per-
versitate ac damnatione detineri. Qui etiamsi legiti-
me corrigi voluisset , indulgentiàm consequi debuit,
non ecclesiasticam dignitatem : quia ab hereticis
damnotisque falsi sacerdotii nomen assumens, Ec-
clesi: catholicze nullis regulis potuit przesidere. Hae
autem qum de predietis gesta narravimus , docu-
mentis inde venientibus approbantur, sicut Constan-
tinopolitani clerici qui directi sunt, agnoverunt ;
palamque monstratum est Ácacium se eorum fecisse
participem quos suis litteris hereticos, et retulerat
ipse damnatos. Perceptis ergo summatim dilectio tua
qu: videntur Ecclesiarum fecisse dissidium , nosque
perpendens non immerito pro fide catholica exstitisse
sollicitos, non soluiu deinceps se a communione
damnatorum studeat custodire : sed Christi gregem
qua valet industria retrahere non quiescst, ct domuo
filio nostro Cliristianze n:entis Augusto incessabiliter
suggerere non omittat, ut operis sui memor, quodis.
fide catholica, inspirante Domino nostro, clementea—
dicitur exsecutus, plenam temporibus suis pacem, eae
Christi veritatem sinceram, ut precipuus sacrae reli—
gionis fllius, et pia devotione conspicuus, tranquillam
dispositione restauret , et de Ecclesia Constantino—em
politana Petri Alexandrini nomine Acaciique sub-«m
lato, pro quo tempestas omnis exorla est, inteme-m
ratam pateruz traditionis fidei post Dominum beni- aM
gnus efficiat unitatem. Qux: nunquam fuisset utiqu-amri
D temerata, si hanc imperatori Christianissimo fidelzm d
ter Ácacius insinuare voluisset. Sed dum Patrum temm 5
minos transferre molitur, et ambitionibus suis pr..ame -
voricationis aditum impudenter exquirit, ncc vesc a
rabilia dubitavit decreta calcare, et inter curas ^
publicas occupato principi venerando dissimulav ΜΒ
qux noverat vera suggerere : talem se conscienti δε.
cire» salutem regiam potestatemque gestare demom8é
strans, qualem in negotio ipsius religionis exhibui 4
Unde, quod non sine divini judicii terrore dicendur -—
es!, etiam nobis si requisisset optantibus, non ἐσ
permissus absolvi. Quomodo autem domnus lilius
noster venerabilis imperator non hoc sibi judicar €
917
cere vel docere? Quapropter adjuncta secum mea
prece, dilectio tua szepe dictum domnum filium no-
strum supplicatione qua potest, el lacrymarum pro-
fessione deprecetur ut patienter permittat abscidi
qui nos conturbant , ne in successoribus lieretico-
rum reparasse videamur quod in.auctoribus eorum
certum est fuisse damnatum ; priorumque consimiles
opprimere non sinat ecclesiasticam dignitatem, qua-
tenus apostolica voce dicamus : Si qua igitur in Chri-
δίο nova creatura, vetera transierunt , ecce (acta sunt
omnia nova (I Cor. v, 11). Ecclesiam Constantinopo-
litanam nobis, sicut semper, unitam sua post Deum
placiditate concedat. Quoniam et hoe przsentis feli-
eitatis ejus incrementa desiderant, et consequend:e
fructus zternitatis exposcit. Dilectionem vero tuam
specialiter common^eo atque contestor in illo-.nostri ἡ
Salvatoris exomine formidando rationem mihi modis
omnibus reddituram, si qux» pro integritate salutis
human: , pro orthodoxa atque regulari constitutione
majorum, et veraci atque sincera totius Ecclesiz
pace reparanda delegavi, quod de tua mente non
credimus segnius exsequaris.
(Ex codice Virdunensi.)
Felix Andrez episcopo Thessalonicensi.
Quod plene catholica fidei cupimus redintegratione
firmari, sollicitudinem dilectionis tux, qua ad sedis
beati Petri communionem venire desideras , "libenter
amplecümur; sed eam vellemui, sicut orthodoxa
veritatis cautela deposcit,'ex omni fieri parte con- C
stantem.
DECRETUM
FELICIS PAPAE Π|.
«ex Gratiano desumptum. )
In ecclesiasticis -causis regia voluntas sacerdotibus. est
| postponenda. ᾿
Certum est lioc rebus vestris esse salutare, ut cum
de causis Dei agitur, juxta ipsius constitutionem, re-
giam voluntatem sacerdotibus Christi studeatis sub-
Jere non przrferre ; et sacrosancia per eorum prz»su-
las potius discere quam docere ; ecclesiasticam for-
mam sequi, non huic, humanitus obsequendo, jura
EPISTOLAE ET DECRETA.
poseet faciendum , quod cerneret sacerdotem vel fa- A
918
LIBELLUS
ἃ FELICE PAPA DECRETO CONCILII AD ZENONEM IMPE-
RATOREM TRANSMISSUS.
Cum sibi redditam pacem , compressis per vos lize -
reticis, qui sentiebantur attolli, universalis gauderet
Ecclesia, et vestrze pietatis imperium etiam de ini-
micis suis victoriam reportassel, et per universuin
otbem pro salute vestrz serenitatis oratio cunctorum
oraret ad Dominum sacerdetum ; et vestra pietas fidei
custos et defensor orthodoxis, sub zterni Regis
propitiatione regnaret : quando venerandi apices ve-
$tri, et Deo proxima currens de sacro pectore fre-
quenter auctoritas, inter gaudia recepti imperii, Pe-
trum conversatum cum h:ereticis, et parriciuz illi
Timotheo cohzrentem , a profanis (quia nec ab aliis
p fleri poterat) Alexandrinz Ecclesi: episcopum, quan-
tum sibi existimaverat, ordinatum , acceptissima
Deo pr:ceptione dejecerat ; et tyranni litteras, quas
in eversionem contra fas et sacrosancti Chalcedonen-
sis concilii definitiones mens insana dictaverat , pro
regni sui commendatione , 'evacuavit. lta. deinde illi-
eitas ordinationes ejus, vel etiam Timothei, ut pota
h:ereticorum, irritas fecit; atque eos, quantum ex!ra
Ecclesiam fuerint, judicavit |Lege indicavit].
Sed πῆς eum, mutatis omnium gaudiis in mae-
rorem , Ecclesie Alexandrinz:: cognovimus przsidere.
Quod si verum est (ut Christianissimo priucipi coram
' Deo fiducialiter est. faciendum), divino judicio sug-
"gerimus non leviter esse penssndum, nisi certis
remediis, quod in contumeliam Dei factum dicitur,
fuerit expiatum. Et quia (sicut scriptum est) unius
membri lotum. corpus patitur passiones (11 Cor. 1),
in persona ejus Orientis concutiuntur Ecclesi:.. Quod
fratrem et coepiscopum meum Constantinopolitanum
respicit sacerdotem, adversus quem in conveutu
mihi ab eo, cujus sedem praefatus fertur tenere, libel.
lus oblatus est, quem deplorationibus me: humili-
tatis annexui; ut idem (rater et coepiscopus meus
Acarius (sicut ecclesiasticis necesse est, et vestris
legibus fleri decet) ad haze qux de se pervidet inii-
mari, apud beatiss:mum Petrum apostolum diluere
obedienter procuret, nec ullo modo existimet diffe-
reudum. Qui si (quemadmodum confidimus) bene
corscius est, apostolicum non debet judicium cum
consacerdotibus suis et moderationem abjicere ; ut
prefigere; neque in ejus sanctionibus velle domina- p sacerdotalibus actibus et comprobatione fideli com
ri, * cujus clementi l'eus voluit tu:e pite devotionis
colla submittere : ne, dum mensura coelesti: dispen-
3ationis exceditur, eatur in contumeliam disponeutis.
probatus primum Christi Domini nostri, atque om-
nium sacerdotum, ac deinde pietatis vestrx gratia
gloriosus perfruatur
^ Cui Deus voluit clementiam tuam pice devotionis colla submittere. Vide supra epist. 9, unde hoc decretum
| Gra'jaro aliove decerptum. Lass.
^I τ σόξζς
V79
GENNADII MASSILTENSIS
950
ANNO DOMINI CCCCXCII.
GENNADIUS -
MASSILIENSIS PRESBYTER.
-—
PROLEGOMENA.
( Ex. Guill. Cave.)
Gennadius, gente Gallus, presbyter Massiliensis,
non,ut male Jac. Gaddius (De Script. non eccles. tom. I,
pag. 222) et Gaddio longe antiquiores Sigebertus (De
Script. eccles. cap. 50) et Platina (Im Vita Symmachi),
presbyter ac deinde antistes Massiliensis. Claruit anno
495, quo Catalogum suum clausit et librum de Fide
ad Gelasium papam misit. De studio illius erga fidcm
catholicum discrepant tam veterum quam recentiorum
judicia. Viris sanctissimis :eum annumerat Hadrianus
gapa (Epist. ad Carolum Magium) ; inter. Pelagianos
Αἰ reponit. Ecclesia. Lugdunensis ( Lib. adv. Joannem
Scotum) ante annos octingentos. Pradestinationis eum
quidem inimicum fuisse certo constat, eoque etiam we-
mine de S. Augustino et Prospero minus bene sensisu
videlur (Vide Catalog. cap. 58, 84) cum ab iis dogma
Predestinatianum propugnari male censeret. Pelagia-
nismi tamen nota eximunt libri ab eo contra Pelagium
scripti : nec grutie pravenientis necessitatem ab eo ss-
blatam esse (qua propria erat Semipelagianismi) mane
[esto liquet : adeo ut scriptoribus catholicis jure accen-
&eri queat.
TESTIMONIA DE GENNADIO.
WALAFRIDUS STRABO.
De Rebus eccles. cap. 20.)
Gennadius Massiliensis presbyter in dogmale eccle-
giustico, quasi inter veteres et juniores medius existens,
hujusmodi libramine sententiam suam temperat, ut
quotidianam eucharistie perceptionem nec laudare nec
viluverare se dicat. ΕΝ ᾿
ALGERUS.
(De Sacramento euchar. lib. 1, cap. 29.)
Invenitur in libro Gennadii de ecclesiasticis Dogma-
tibus : « Quotidie eucharistie communionem percipere
.fiec laudo nec vitupero, » etc.
PETRUS LOMBARDUS.
(Sentent. lib. n, disi. 90.)
THOMAS AQUINAS.
(Quodlib. 12, art. 11.
Liber de Dogmatibus ecclesiasticis nom est Augu. —
stini, sed Gennadii , qui claruit sub Anastasio imper -
anno Domini 490 (Trithemius de Scriptor. eccles.
(ol. 256.)
PLATINA.
(In Symmacho PP. 1.)
Hujus tempore Ecclesiam Dei multum. juvit Germ.
nadius Massiliensis episcopus, diligens Augustini im- «mm
tator, qui librum de Dogmatibus composuit, et quas 5
cuique ad salutem necessarium esset, declaravit.
CAESAR. BARONIUS.
(Tom. I| Annal. eccles. ad an. Christi 265.)
Gennadius Massiliensis in commentario de Ecc'essem a
Ger.nadius in definitionibus ecclesiasticorum dogma- (ΩΣ sticis dogmatibus, qui interdum sancti Augustini n --
tum ait : « Daemones per energiam non credimus :ub-
stantialiter illabi anime , » eic.
[1
"δ
mine perperam invenitur esse citatus, scriptum relquim—m
« Nihil creatum aut serviens, » etc.
GENNADII MASSILIENSIS
LIBER
DE EGCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
(Ex editione Elmenhorstii.)
1 CAPUT PRIMUM.
Credimus unum esse Deum Patrem, et Filium, et
Spiritum sanctum : Patrem eo quod filium habeat ;
Filium eo quod patrem liabeat; Spiritum sanctum eo
"2 t5
quod sit ex Patre et Filio procedens , Patri et Fas lio
coziternus. Pater ergo principium Deitatis : qui εἰαα
nunquam fuit non Deus, ità nunquam fuit non Pater,
ἃ quo Filius natus, a quo Spiritus sanctus non natu
981 DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS LIBER 982
quia non est filius, neque ingenitus; quia non est Α sua, et caro cum sensibus sui$ : per quos sensus
Pater, neque factus, quia non est ex nihilo, sed ex — veros in passione, et ante passionem su: carnis do-
Deo Patre et Deo Filio Deus procedens. Pater zter- — lores sustinuit.
nus, eo quod zternum habeat Filium, cujus xternus & CAPUT lil.
sit Pater. 9 Filius teruus, eo quod sit Patri co- Neque sic est natus ! ex virgine, ut et divinitatis
ate: nus. Spiritus sanctus zlernus, eo quod sit Patri — Initium homo nàsceendo acceperit, quasi antequam.
et Fiiio co:ternus. Noh confusa in una persona Tri- nasceretur ex virgine Deus non fuerit, sicut. Arte-
nitas, ut Sabellius dicit; neque separata aut divisa in mou, et Berillus, et € Marcellus, docuerunt : ^ sed
naiurá Divinitas, ut. Arius blasphemat; sed alter in :eternus et Deus et homo ex virgine natus est, ! non
persona Pater; alter in persona Filius, aller in per- —amittens quod erat, dignatus esse quod non erat.
sona Spiritus sanctus. Unus natura in sancta Trini- CAPUT 1V.
tate Deus pater, ei Filius, et Spiritus sanctus.
CAPUT 1i. Nihil creatum aut serviens in Trinitate 1 credamus,
Non pater carnem assumpsit, neque Spiritus san- Ὧι ult Dionysius fons Arii ; * nihil intquale, ut volt
etus, sed Filius tantum : ut qui erat in divinitate De; — '!nomius; nihil inzquale gratiz, ot vult Aetius; ni-
Patris Filius, ipse fleret in. omine bominis matris B bil anterius posteriusve ant minus, ut Arius; nihil
filius ; ne filii nomen ad alterum transiret, qui non — $X!r2neum aut ! offlciale alteri, ut Macedonius; nini
esset :elerna nativitate filius. Dei ergo Filius factus — pervasione aut surreptione insertum » αἱ Moni-
est homiuis fllius, natus secundum veritatem naturzo “05 08: nihil corporeum, ut Melito et Tertullianus ,
ex Deo Dei Filius, et secundum veritatem nature ex — ἢ1}}} corporaliter effigiatum, ut Anthropomorphus
homine hominis Filius : ut veritas geniti non ado- et * Vadianus ; nihil sibi invisibile a creaturis, ut
ptione, non appellatione, sed in utraque nativitate Origenes; nihil creaturis visib lle, wt Fortunatus ;
filii nomen naseendo haberet, et esset verus Deus nibil moribus vel voluntate diversum, ut Marcion ;
et verus homo unus filius. Non ergo duos Cliristos nihil ex Trinitatis essentia ad creaturarum naturam
Deque duos filios fatemur, sed Deum et hominens deductum, ut Plato et Tertullianus ; nihil officio sin-
unum filium. Quem propterea et unigenitum dicimus, — 8Ulare nec alteri communicabile, nt. Origenes; nihil
manentem in duabus subsianti.s, sicul ei naturm confusum , ut Sabellius; sed totum perfectum, quia
veritas contulit, 8 non confusis naturis, neque im- Ὁ (ΟΠ) ex uno, et unum ex toto : non tamen soli-
mixlis, sicut Timotbiani volunt, sed societate unitis. tarium, ut prasumunt Pr axeas et Sylvanus , Penta-
Deus ergo hominem assumpsit, homo in Deum trans- Politana damnabilis illa doctrina.
ivit, non naturz versibilitate, sicut ^ Apollinaristze CAPUT Y.
dicunt, sed Dei dignatione : ut nec Deus mutaretur Ὁμοούσιος ergo, id est, coessentialis in divinitate
in humanam P substantiam , assumendo hominem, — Patri Filius; ὁμοούσιος Patri et Filio Spiritus san-
nec homo in divinam gloriflcatus in Deum : quia — ctus; ὁμουύσιος Deo et homini unus Filius, manens
mulalio vel versibilitas naturae et diminutionem et Deus in homine suo in gloria Patris, desiderabilis
aboliionem subsiantüiz facit. Creditur a nobis sine — videri ab angelis : sicut Pater et Spiri'us sanctus
confusione conjuncta sancta Trinitas, sine sep:ra- — adoratur ab angelis et ab omni creatura ; non liomo
tione distincta. Natus est ergo Dei Filiys ex homine, — factus prxter Deum, ^? vel Christus cum Deo, sicut
et non per liominem : id est, non ex viri coitu, sicut — blasphemat Nestorius, sed homo in Deo, et Deus in
Ebion dicit; sed carnem ex virginis corpore traliens, — homine.
et non de ccelo secum afferens, sicut Marcion, Orige- CAPUT VI.
mes et Eutyehes affirmant. Neque in phantasia, id Erit resurrectio mortuorum omnium hcminum,
e€s!, absque carne, sicut Valentinus asserit, « neque — sed un et insimul et semel. Non prima justorum, et
de thesi, id est, putative imaginatum, sed corpus secunda peccatorum, ut fabula est somniatorum ; sed
verum. 4 Non tantum carnem ex carne, sicut Mar- ,. una omnium. Et si. id resurgere dicitur, quod cadit,
cianus, sed verus Deus ex divinitate, et verus homo D caro ergo nostra in veritate resurgit, sicut In veritate
ex carne, * unus Dei Filius, in divinitate Verbum — cadit. Et non secundum Origenem imiutatio corpo-
Patris e! Deus, in homine anima et caro. Anima non rum erit, id est, aliud novum corpus pro carne : sed
absque sensu οἱ ratione, ut Apollinaris, neque caro — eidem caro corruptibilis quz cadit tam justorum
absque anima, ut Eunomius ; sed anima cum rationa — quam injustorum incorruptibilis resurget, qux? vel
* Ms. cod. Florent., Tertullianus et Apollinariste di- ! Non amitteuns quod. erat, dignatus esse auod non
cunt. erat, hiec loco suo mota ex ms. reposui.
b Ms., sufficientiam. j Ms., credendum.
ς ]ta ms. cod. Florentinus biblioth. D. Marci. k Nihil ina quale gratie, hzc ms. inducit.
ἃ Ms., non iugquale , ut Eunomius , nihil per gra- — ! Ms., difficile.
tiam, cer tamen carnem ; sensu nullo " |ta reete ms. ; alii persuasione, inepte.
ὁ Vox Dei ex ms. est. Ὁ Ms. Nadicinus, male. Danxus ad Augus!. dq
! Ms. delet ez virgine. Hares. cap. 50 legit Audiauos,
$ Vox Marcellus deest in ms. o Ms., sed.
h Ms., sed aiernus ante egcula Deus, homo, eic.
985
δῖ. ΤΠ manere pro meritis.
48 CAPUT VII.
Omnium enim hominum erit resurrectio. * Si
omnium erit, ergo omnes moriuntur , ut mors ab
Adam b ducta. omnibus filiis ejus dominetur; et ma-
neat illud privilegium in Domino, quod de eo specia-
liter dicitur. Non dabis sanctum tuum videre corru-
ptionem (Psal. xvi, 10) *. llanc rationem maxima
Patrum turba tradente suscepimus. Verum quia sunt
et alii eque catholici et eruditi viri qui credunt ,
anima in corpore manente, immutandos ad incorru-
ptionem et immortalitatem eos qui iu »dventu Domini
viti inveniendi sunt, et hoc eis reputari pro resur-
yectione ex mortuis, quod mortalitatem 4 praesentis
vite immutatione deponant, non morte : quolibet B
quis acquiescat modo, non est hzereticus, nisi ex
contentione lizreticus fiat. Sufficit enim in Ecclesiae
lege carnis resurrectionem credere futuram de
morte.
CAPUT Vii.
Quod autem dicimus in synibolo, in adventu Do-
minui vivos ac mortuos judicaudos, non solum justos
εἰ peccatores significari, sicut. Diodorus putat, sed
et vivos eos qui in carue inveniendi sunt credimus,
qui adhue morituri 7 creduntur; vel immutandi
sunt, ut alii volunt, ut suscitati continuo vel refor-
mati cum ante mortuis judicentur.
* CAPUT IX.
Post resurrectionem ct judicium non creuamus
restitutionem futuram, quam Origenes delirat; ut
d:*mones vel impii homines post tormenta quasi sup-
pliciis expurgati, vel illi in angelicam qua creati sunt
redeant dignitatem , vel * injusti justorum societati
donentur : eo quod hoc divinz conveniat pielati , ne
quid ex rationalibus pereat creaturis, sed quolibet
modo salvetur. Sed nos credamus ipsi judici omnium
f retributori justorum qui dixit : Junt impii in sup-
plicium «ternum, justi autem in. vilam. eternam, ut
. percipiant fructum operum suorum. (Matth. xxv, 46).
& Et iterum : Jte in ignem. eternum, qui paratus est
t'iabolo et angelis ejus (Ibid., 44).
CAPUT X.
lo principio creavit Deus ccelum, et terram , et
aquam ex nihilo. Et cum adhuc tenebre ipsam
aquam oceultarent, et aqua terram absconderet, facti
sunt angeli et omnes coelestes virtutes, ut non esset
otiosa Dei bonitas, & sed haberet in quibus per mul-
ia ante spatia bonitatem suam ostenderet : ei iia hic
visibilis mundus ex materia qu:e a Deo facta fuerat,
fictus est et ornatus.
^ Ms., 1mo quoa omnium erit.
b Ms., dala.
€ ]u editis sequilur ejus enim caro non vidit cerru-
plionem, qu:& ex ms. delevi.
4 Presentis vite, ha:c ex ms. adjeci.
ὁ [ta ms. Alii, isti ; male.
f ]ta ms. Alii, omnium et retribultori justo.
ε Et iterum ; lte in ignem elernum, qui paratus est
GENNADII MASSILIZNSIS
poenam sufferre possit pro peccatis, vel in gloria A
984
CAPUT XI. .
Nihil incorporeum et in'risibile in natura ereden-
dum, nisi solum Deum, id est Patrem, et Filium, et
Sp'ritum sanctum. Qui ideo recte incorporeus cre-
ditur, quia ubique est, et omnia implet atque con-
stringit. Ideo et invisibilis omnibus ereaturis , quia
incorporeus est.
CAPUT XII.
Creatura omnis corporea est, angeli et omnes cc-
lestes virtutes corporcz, licet non carne subsistant.
Ex eo autem corporeas esse credimus intellectuales
creaturas, quod localiter cireumscribuntur , sicut et
anima qua carne clauditur, et daemones qui per sub-
stantiam angelicz naturz sunt.
CAPUT XIII.
Iminortsles esse credimus intellectuales naturas,
quia carne carent, nec habent -quo cadant, ut resur-
rectione egeant post ruinam 1 necessaria.
9 CAPUT XIV.
Animas hominum non esse ab initio inter c:eterat
intellectuales naturas , nec simul creatas, sicul
Origenes fingit; neque cum corporibus per coitum
) seminatas, sicut Luciferiani, Cyrillus et aliqui La.
tinorum prasumptores affirmant , quasi naturae con.
gequentiam servantes. Sed dicimus creationem ani-
m: solum Creatorem omnium nosse, et corpus tau-
tom per conjugii copulam seminari, Dei vero judicia.
cosgulari in vulva et compingi atque fotmari, ac for—
mato jam corpore animam creari et infandi, ut vivat —
in utero homo ex anima constans et corpore, et egre———
diatur vivus ex utero plenus humana substantia.
CAPUT XV. -
Neque duas animas esse dicimus in uno homine .-»-
sicut Jacobus et nlii k Syrorum disputatores scribant, 3
unam animalem qua animetur corpus, et immixta sim a
sanguini, el alteram spiritalem qua: rationem fnini— A
stre ; sed dicimus unam esse eamdemque animam
in homine, qua: et corpus sua societate viviflicet, 68.555
semetipsam sq4 ratione disponat, habens in se liber- m
tatem arbiirii, nt in sux substantiz eligat cogitationem am
quod vult.
10 CAPUT XVI.
Solum hominem credimus habere animam sub-«rfi
stantivam, quz exuta corpore vivit, et Sensus suos
atque ingenia vivaciter tenet. Non cum corpore most :
ritur, sicut Aratus ! aut. Epicurea vanitas asserit 2D i
neque post modicum intervallum, sicot Zenon dieitse a8
0uia ? substantialiter vivit, et rationem suam tencP —39
CAPUT XVII.
Animalium vero anima: non sunt substanlivse, se, -
cum carne ipsa ? carnis in nativitate nascuntur, e
diabolo et angelis ejus. Ita ms. cod. Florentinus.
b Ms. non habet in.
! Ms. delet necessaria.
j Vulgati, seminantur.
: k Syrorum disputa'ores; ita ms. cod. Florentinuz z9
Ὡς aut Epicurea vanitas ex ms. addidi.
n [ta ms. cod. Florentinus.
» Jta ms. Alii, carnis vivacitate.
985
DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS LIBER.
cum carnis morte finiuntur et moriuntur, et ideo. nec À adepto salutis munere, sollicitudinis nostrzx& est et
ratione reguntur, * nec vivunt, sicut Plato et Ale-
xander Ὁ putant, sed ad omnia nature incitamenta
ducuntur.
CAPUT XVIII.
Anima bumana non cum carne moritur, * quia
non cum 'carne, ot superius diximus, 4 seminatur;
sed formato in ventre matris corpore, Dei judicio
creatur et infunditur, ut vivat homo intus in utero,
et sic procedat nativitate in mundum.
CAPUT XIX.
Duabus substantiis tantum constat homo, anima et
e corpore. Anima cum ratione 11 sua, et corpore
cum sensibus suis !. Quos tamen sensus absque ani-
ma societate non movet 5 corpus. Anima vero et
δ sine corpore rationale suum tenet.
e CAPUT XX.
Non est ! tertius in substantia hominis i spiritus,
sicut Didymus contendit, sed spiritus ipsa est anima
pro spiritali natura, vel pro eo quod spiret in cor-
pore spiritus appellatur. Anima vero ex eo vocatur,
quod ad vivendum vel ad vivificandum animet corpus.
Tertius vero qui ab Apostolo (1 Thess. 1, 22) cum
anima et corpore inducitur spiritus, gratiam Spiritus
. Sancti esse intelligamus, quam orat Apostolus ἃ! in-
tegra perseveret in nobis, ne nostro vitio aut minuas
tur, 801 fugetur ἃ nobis, qnia Spiritus sanctus effu-
giet fictum (Sap. 1, 4).
CAPUT XXI.
Libertati arbitrii sui commissus est homo statim
celestis pariter adjutorii; ut labamur, potestatis no-
strze est et ignavize P: non tamen ad obtinendam sine
illo, qui querentes facit invenire, qui pulsantibus
aperit, qui petentibus donat (Math. vn, 7). Sicut
ergo initium salutis nostre Deo miserante et inspi-
rante habere nos credimus, ita arbitrium nostrse
nature sequax ésse divina inspirationis libere confi-
temur
q lgitur ut non labamur a bono vel nature, vel
meriti, sollicitudinis nostra est et ceelestis pariter
adjutorii ; ut labamur, potestatis nostre et ignavis.
13 CAPUT XXIT.
Firmissime credendum est in prevaricatione Adse
omncs homines naturalem possibilitatem et innocen-
B tiam perdidisse : et neminem de profundo illius rui-
ns per liberum arbitrium posse consurgere, nisi
eum gratia Dei miserantis erexerit : liberum enim
arbitrium ille perpessus, dum suis inconsultius uti-
tur * bonis, cadens in przvaricationis profunda, de-
mersus est; et nihil quemadmodum exinde surgere
posset invenit, suaque in :ternum libertate deceptus,
hujus ruina latuisset oppressus, nisi eum post Christi
pro sua gratia relevasset adventus, qui per nova re-
generationis purificetionem omne preteritum vitium
sui baptismajis lavacro purgavit.
CAPUT XXI
Neminem esse per semetipsum bonum, nisi parti-
cipationem sui ille * donaverit, qui solus est bonus.
CAPUT XXIV.
in prima k mundi conditione, ut ! salva vigilantia C — Neminem etiam baptismatis gratia renovatum ido-
mentis " adnilente etiam ? in przcepti custodia per-
severaret, si vellet, in eo quod creatus fuerat perma-
nere, Postquani vero seductione serpentis per Evam
cecidit (Gen. m, 6), natur: bonum perdidit, pariter
et vigorem arbitrii ; non tamen electionem , ne non
esset suum quod 9 evitaret 19 peccatum, nec me-
rito indulgeretur quod non arbitrio diluisset. Manet
itaque ad quxrendam salutem arbitrii libertas, id est,
rationalis voluntas, sed admonente prius Deo, et in-
vitante ad salutem , ut vel eligat, vel sequatur, vel
agat occasione salutis, hoc est, inspiratione Dei. Ut
auteni: consequatur quod eligit, vel quod sequitur,
vel quod occasione agit, Dei esse libere confitemur.
Initium ergo s lutis nostre Deo miserante habemus ;
ut acquiescamus salutifera inspirationi , nostrse pote- D
Blatis est ; ut adipiscamur quod acquiescendo admoni-
tioni cupimus, divini est muneris ; ut non labamur in
^ Voces nec vivunt ex ms. desumptz.
b MS., dispulant.
* Ms., quia nec carnis.
d Ms., semen est.
* Hic et infra ms. habet carne pro corpore.
f Ms. addit: id est visu, auditu, qusii, odoratg,
tactu.
. 8 Ms., caro.
bh. MS., sine carne rationem suam integram tenet.
i Ms., tertium.
j Jta ms. Alii, spiritum,
Vox mundi additur ex ms.
! ]ta ms. Alii, salva. to!
neum esse ad superandas diaboli insidias et ad * vin-
cendas carnis concupiscentias, nisi per quotidianum
adjutorium Dei perseverantiam bon: conversationi$
arceperit. -
14 CAPUT XXV.
Quod nemo nisi ἃ per Christum libero bene utatur
arbitrio, idem magister in epistola ad Milevitanum
concilium data pr:dicat, dicens : Adverte tandem,
0 pravissimarum mentium Y perversa doctrina, quod
primum hominem ita libertas ipsa decepit; ut dum
indulgentius frenis ejus utitur, in prsvaricationem
presumptione incideret. Nec ex hac potuit erui , nisi
ei providentis regenerationis statum pristinze liber-
tatis Christi Domini reformasset adventus.
CAPUT XXVI.
Quod omnia studia et omnia opera 86 merita san-
etorum ad Dei gloriam laudemque referenda * sint,
m [ta ms. Alii, admittente, male.
» Alii, praecepti.
? IMs., emendaret,
P Ms. addit id es: rationabilis voluntatis.
q Hzc videntur abundare et sunt tollenda ut
υ
αὐ" In collect. Conciliorum Isidori Mercatoris, donis.
, * lsidorus, donet.
t [dem, evincendas.
" Jdem, per gratiam Chr.sti.
Y lta recte Isidorus.
X ]sidorus, sunt.
987
GENNADII MASSILIENSIS -
988
᾿ * € . i M -* . -
quia nemo aliunde ei placeat, nisi ex eo quod ipse Α bus donetur fides, ut idololotr:e ab imp elati: sux
donaverit : in quam nos sententiam dirigit beatz re-
cordationis papze Zosimi regularis auctoritas , cum
scribens ad totius orbis episcopos ait: Nos autem
instinctu Dei (omnia enim bona ad auctorem suum
referenda sunt unde nascuntur), ad fratrum et coepi-
seoporum nostrorum conscientiam universa retuli-
mus, llunc autem sermonem sincerissimae veritatis
Juce radiantem tanto Afri episcopi honore venerati
sunt, ut ita ad eumdem virum ^ scriberent : 15 lllud
vero quod in litteris quas ad universas provircias
curasti esse mittendas posuisti, dicens : Nos tamen
instinctu Dei, etc., sic accipimus dictum, ut illos qui
coutra Dei adjutorium extollunt humani arbitrii li-
bertatem , districto gladio, veritatis velut cursim
transiens amputares. Quid enim tam libero 5 fecisti
arbitrio, quam quod universa in nostre humilitatis
conscientiam ^ retulisti ? et tamen instinetu Dei fa-
cium esse fideliter sapienterque vidisti, veraciter fi-
denterque dixisti, Idco utique, quia praeparatur vo-
luntas a Domino. Et ut boni aliquid agant paternis
inspirationibus suorum ipse tangat corda 4 fil:orum.
Quotquot enim spiritu Dei aguntur, hi filii Deisunt (Rom.
vint, 15); ut nec nostrum deesse sentiamus arbitrium,
et in bonis quibusque voluntatis humang singulis
motibus, magis illius valere non dubitemus auxilium.
CAPUT XXVII.
. lta Deus ex cordibus hominum; atque * in ipso li-
bero operatur arbitrio, ut Bancia cogitatio, pium
consitium, omnisque motus bons voluntatis ex Deo
sit : qula per illum aliquid boni possumus, sine quo
niliil possumus.
CAPUT XXVII.
Quicunque dixerit gratiam Dei, qua justificamur
per Jesum Christum Dominum nostrum, 16 ad so-
lam remissionem peecatorum valere que jam cem-
missa sunt, non etiam ad adjutorium gratie ut nou
eommittantur, anathema sit.
CAPUT XXIX.
Quisquis dixerit gratiam Dei per Jesum Chliristum
propter hoc tantum nos adjuvare ad non peccandum,
quia per ipsum nobis revelatur et aperitur intelligen-
tia mandatorum, ut sciamus quid appetere, et. quid
vifare debeamus, non autem per illam nobis prze-
slari ut quod faciendum cognovimus etiam facere
diligamus stque valeamus, anathema sil.
CAPUT XXX.
Obsecrationum quoque sacerdotalium sa3cramen'a
respiciamus, qux ab apostolis tradita in toto mundo,
atque in omni catholica Ecclesia uniformiter celc-
brantur, ut legem credendi, lex statuat. supplicandi.
Cum enim sanctarum plebium przesules mandata si-
bimet legat;one fungantur apud divinam clementiam,
, humani generis agunt causam, et tota secum Eccle-
. $ia congemiscente postulant el. precantur ut infideli-
ἃ ]sidorus, rescriberent
b ]sidorus, fecistis.
€ [sidorus, retulistis.
4 ]sido: us, fidelium.
liberentur erroribus, 177 ut Jud:vis, ablato corà:s τὰς
lamine, lux veritatis appareat, ut bzretici catholicae
fidei perceptiene resipiscant, ut schismatici Spiritum
redivivz caritatis accipiant, ut lapsis peenitentia re-
media conferantur, ut denique catechumenis ad re
generationis sacramenta perductis, ccelestis miseri-
cordix aula f reseretur. li:c autem non perfancto-
rie neque inaniter a Domino peti, rerum ipsarum
monstrat effectus, quandoquidem ex omni errorum
genere plurimos Deus dignatur attrahere, quos eru-
tos de potestate tenebrarum transferat in regnum
F.lii caritatis suze, et ex vasis irze faciat vasa miseri-
corliz:. Quod adeo totum divini operis esse sentitur,
. Ul hzc efliciente Deo gratiarum semper actio lau-
disque confessio pro illuminatione talium vel corre-
ctione referantur.
CAPUT XXXI.
lllud etiam quod circa baptizandos in universo
mundo sancta Ecclesia uniformiter agit non otioso
contemplamur intuitu, Cum sive parvuli, sive juve-
ne: ad regenerationis veniunt sacramentum, non
prius fontem vit:? adeant, quam exorcismis et exsuf-
flationibus clericorum spiritus ab eis immundus abi"
gatur; ut tunc vere appareat 5 quando princeps
mundi 8.88 hujus mittatur foras (Joan. xu, 51), et
quomodo prius alligetur fortis, et deinceps vasa ejus
diripiantur (Matth. xn, 29), in possessionem trans-
lata victoris, qui captivam ducit captivitatem , et dat
dona hominibus (Ephes. 1v, 8).
CAPUT XXXII.
. Omnium bonorum affectuum atque operum, et
omnium studiorum omniumque virtutum quibus ab
initio (idei ad Deum tenditur, Deum profitemur aucto-
rem. Et non dubitamus ab ipsius gratia omnia homi-
n's merita praveniri, per quem fit ut aliquid boni et
velle incipiamus εἰ facere. Quo utique auxilio et mu-
nere Dei non aufertur liberum arbitrium, sed libera-—— —
tur, ut de tenebroso lucidum, de pravo rectum, de-z—
languido sanum, de imprudente sit providum. Tantas
enim es! erga omnes homines bonitas Dei, ut nostraamz-
velit esse mcrita quze sunt ipsius dona, et pro hias- à
quz largitus est s&terna praemia sit donaturus. Ag. τ
quippe in nobis ut quod vult et velimus et agamus Ὡς
nec otiosa esse in nobis patitur qux exercenda nons m «
negligenda donavit : ut et nos cooperatores sim.uspme s.
grati: Dei, ac si quid in nobis ex nostra viderimuse. sx
remissione languescere, ad illum sollicité recurra.— eK
mus, qui sanat omnes languores nostros, εἰ redimit dem» "n
interitu 19) vitam nostram (Psal. cw, 5, 4); et cuis πα.
quotidie dicimus : Ne nos inducas in tentationem, sedie»
libera nos a malo (Matih. vi, 9).
CAPUT XXXIII.
Quicunque dicit Ada » primum hominem mortalemsge
factuin, ita ut :ive peccaret, sive non peccaret, 1;——
* [sidorus, ín.
f [sidorus, referatu .
€ Isidorus, quomodo.
989
DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS LIBER.
930
reretur, in corpore hoe, id est, de corpore exiret, À justus, cum in oratione piuraliter diceret : Peccavi-
non peccati merito, sed necessiiate nature, ana-
thema sit. .
CAPUT XXXIV.
Quicunque parvulos recentes ab uteris matrum
baptizandos negat, aut dicit in remissionem quidem
peccatorum eos baptizari, sed nihil ex Adam trahere
originalis peccati, quod lavacro regenerationis ex-
pietur, unde sit consequens ut in 6.8 forma baptisma-
tis in remissionem peceatorum non vera, $ed falsa
intelligatur, anathema sit. Quoniam uon aliter intel-
ligendum est quod aitÁpostolus : Per unum hominem
peccatum intrav.t in mundum, el per peccatum mors;
el ita in omnes homines. pertransiit in quo omnes pec-
mus, iniquitatem fecimus (Dan. ix, 5), et csetera, quee
ibi veraciter et humiliter confitetur ne putaretur,
quemadmodum quidam sentiunt, hoc non de suis,
sed de populi sui dixisse peccatis ; pastea dixit : Cum
orarem et confiterer peccata mca et peccata. populi mei
Domi:o Deo meo (lbid., 20) : noluit dicere peccata
nostra , sed populi sui dixit et sua, quoniam futuros
istos qui am male b intelligerent tanquam propheta
przvidit.
99 CAPUT XXXVII.
Quicunque ipsa verba dominicz orationis ubi di-
cimus : Dimitte nobis debita nostra, ita volunt a san-
ctis dici, ut humiliter non veraciter hoc dicatur, ana-
cav.runt (Rom. v, 12); uisi quemadmodum Ecclesia & thema sit. Quis enim ferat orantem, non hominibus
c.tholica ubique diffusa semper intellexit. Propter B sed ipsi Domino mentientem, qui labiis sibi dicit
hanc euim fidei regulam etiam parvuli, Q0 qui ni-
hil peccatorum in ^ seipsis adhuc committere potue-
runt, ideo in peccatorum remissionem veraciter ba-
plizantur, ut in eis regencratione mundetur, quod
gencratione traxerunt.
CAPUT XXXV.
Quod ait sanctus Joannes apostolus : δὲ dixerimus
quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, εἰ
veritas in nobis non est. (1 Joan. 1, 8), quisquis sic ac-
cipiendum putaverit, ut dicat propter humilitatem
non oportere dici, nos non liabere peccatum, non
quia veritas est, anathema sit. Sequitur euim apo-
stolus οἱ adjungit : Si autem confessi fuerimus peccata
nostra, fidelis est et justus qui remittat nobis peccata
et mundel nos ab omni iniquitate. Übi satis apparet hoc
non tantum humiliter, sed etiam veraciter diei. Po-
terat enim ajostolus dicere : Si dixerimus : Non la-
beinus peccatum, nos ipsos extollimus, et humilitas
in nobis non e$t. Sed cum ait : Nos ipsos decipimus,
el veritas in nobis non est, satis ostendit eum qui di-
xerit se non habere peccatum, non verum loqui, sed
falsum. :
CAPUT XXXVI.
Quicunque dixerit in oratione dominica ideo dicere
sanctos : Dimitte nobis debita ΘᾺ nostra (Matth. vi, 2),
ut non pro seipsis hoc dicant, quia non est eis jam
necessaria ista petitio, sed pro aliis qui sunt in suo
populo peccatores ; et ideo non dicere unumquemque
sanctorum, dimitte mihi debita mea, sed dimitte «o-
se justus petere intelligatur, anatliema sit. Sanctus
eniin et justus erat apostolus Jacobus cum dicebat :
In multis enim offendimus omnes (Jac. m, 2). Nam
quare additum est, omnes, nisi ut ista sententia con-
veniret psalmo ubi legitur : Ne intres in judicium
cum servo tuo, quoniam non justificabitur in conspectu
(wo omnis vivens (Psal. cxuim, 5)? Et in oratione sa-
pientissimi Salomonis : Non est homo qui non peccet
(Eccle. vis, 21). Et in libro sancti Job : /n manu om-
nis hominis signat, ut sciat omnis homo infirmitatem
suam (Job. xxxvn, 7). Unde etiam Daniel sanctus et
* |sidorus, semet ipsis.
dimitti velle, et corde dicit qu:e sibi dimittantur
debita non habere.
CAPUT XXXVIII.
Si quis per offensam pravaricationis Adx non to-
tum, id est, secundum corpus et animam in deterius
dicit hominem commutatum, sed anima libertata
ill&sa durante, corpus tantummodo corruptioni cre-
dit obnoxium, Pelagii errore deceptus adversatur
Scripturz:e dicenti : Anima qua peccaverit, ipsa morie-
tur (Esech. xvin, 4), et : Nescitis quoniam cui obedi-
lis, ct a quo quis superatur, ejus servus. adjicitur
(Rom. vi , 16)?
CAPUT XXXIX.
Si quis soli Adae prevaricationem suam, non etiam
C ejus propagini asserit nocuisse, aut certe mortem
tàntum corporis qux? poena peccati est, non autem et
peccatum., quod mors est anim: , per unum homi-
nem in omne genus $99 humanum transisse testatur,
injustitiam Deo dabit, contradicens Apostolo dicenti :
Per unum hominem peccatum intravit in mundum , et
per peccatum mors, et ita in omnes homines pertraus-
iit, in quo omnes homines peccaverunt (Rom. v, 19).
CAPUT AL.
Si quis invocatione humana gratism Dei dicit posse
conferri, non autem ipsam gratiam facere ut invoce-
tur a nobis, contradicit Esai» prophete , vel Apo-
stolo idem dicenti : Jnventus sum a non quaerentibus
me, palam apparui his qui me non interrogabant (Esai.
. Lxv, 1; Rom. x, 20).
bis peccata nostra, ut hoc pro aliis potius quam pro D
CAPUT XLI
Si quis ut a peccato purgemur voluntatém nostram
Deum exspectare contendit, non autem ut etiam pur-
gari velimus, per sancti Spiritus infusionem et opera-
tionem in nobis fieri confitetur , resistit ipsi Spiritui
sancto, per Salomonem dicenti : Preparatur voluntas
a Domino; et Apostolo salubriter pradicanti : Deus
est qui operatur in. nobis et velle gt perficere pro bona
voluntate (Philip. v , 15).
CAPUT XLII.
Si quis sicut augmentum , ita etiam initium fidel ,
ipsumque creduli'atis affectum , quo in eum credi-
b Isidorus, intelligant,
PPP
891
rationem sacri baptismatis 9/$ pervenimus, non
gratie donum, id est, per inspirationem Spiritus
sancti corrigentem voluntatem nostram ab inf(ideli-
tate ad (idem, ab impietate ad pietatem, sed natura--
liter nobis inesse dicit, apostolicis dogmatibus ad-
versarius approbatur, beato apostolo Paulo dicente *
Confidimus quia qui cepit in vobis bonum opus perfi-
ciet usque in diem Christi Jesu (Philip. 1,6). Et illud :
Vobis datum est pro Christo, nun solum, ut in eum
credatis, verum etiam ut pro illo patiamini (Ibidem).
Et : Gratia salvi facti estis per fidem, et hoc non ex
vobis : Dei euim donum | est (Ephes. wi, 5). Qui enim
fidem qua in Deum eredimus dicunt esse naturalem,
omnes eos qui ab Ecclesia Christi alieni sunt, quo-
dammodo fideles esse definiunt.
CAPUT XLIII
Si quis sine gratia Dei credentibus , volentibus,
desiderantibus, conantibus, studentibus , petentibus ,
qusrentibus , pulsantibus , nobis misericordiam dicit
conferri divinitus, nou autem ut credamus, velimus,
vel hec omnia sicut oportet agere valeamus per in.
fusionem et inspirationem sancti Spiritus in nobis
fleri confitetur ; et aut liumilitati aut obedientiz hu-
manz subjungit gratie adjutorium, nec ut obedien-
tes et humiles simus , ipsius gratie Q5 donum esse
consenti', resistit Apostolo dicenti : Quid enim ha-
bes quod non accepisti (I Cor, ww, 7)? et : Gratia Dei
sum id quod sum (I Cor. xv, 10).
CAPUT XLIV.
GENNADIL MASSILIENSIS
mus qui justificat impium (Rom. iv, 5), ct ad regene- A
932
CAPUT XLVI.
Arbitrium voluntatis in primo homine infirmatum,
nisi per gratiam baptismi non potest reparari. Quod
amissum nisi a quo potuit dari nom* potest reddi.
Unde Veritas dicit: Si vos Filius liberaverit, tunc
vere liberi eritis (Joan. vi, 50). .
CAPUT XLVII. !
Natura humana etiamsi in illa integritate in qua
est condita permaneret, nullo modo seipsam creatore
$uo non adjuvante servaret. Unde cum sine Dei gra-
tia salutem non posset custodire quam accepit, quo-
modo sine Dei gratia poterit reparare quod perdidit ἢ
CAPUT XLVII. '
Sicut eis qui volentes in lege justificari a gratia
exciderunt verissime dicit Apostolus : Si in QJ lege
B jusiitià est, ergo Christus gratis mortuus est (Galat. vi,
21) : 8ic eis qui gratiam quam commendat et perci-
pit fides Christi putant esse naturam verissime di-
citur : Si per naturam justitia est, ergo gratis Chri-
sius mortuus est. Jam hic enim erat lex, et non ju-
Stiflcabst ; jam hic erat et natura, et non justificabat:
ideo Christus non gratis inortuus est ; ut et lex per
illum impleretur qui dixit : Non veni solvere legem,
sed implere (Matth. v, 17) : et natura per Adam
perdita, per illum repararetur qui dixit, venisse se
qu:xrere et salvare quod perierat (Luc. xix, 7).
CAPUT XLIX.
Secundum, supradictas sanctarum Seripturarum
sententias, vel antiquorum Patrum definitiones, hoc,
Deo propitiante , et prz dicare debemus et credere,
Si quis per naturz vigorem bonum aliquod quod C quod per peccatum primi hominis ita genus huma-
ad salutem pertinet vitx ztern:e, cogitare ut expedit,
aut eligere, sive salutari, id est, evangelic: przdica-
tioni consentire posse con(irmat, absque illumina-
tione et inspiratione Spiritus sancti, qui dat omnibus
suavitatem in consentiendo et in credendo veritatem,
hoxretico fallitur spiritu, non intelligens vocem Dei
jn Evangelio dlcentis : Sine me nihil potestis facere
(Joan. xv, 6). Et illud Apostoli : Non. quod idonei
sumus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobis, sed
sufficien:ia nostra ex Deo est (11 Cor. μι, 5).
CAPUT XLV.
Si quis alios per misericordiam , alios vero per
liberum arhitrium , quod in omnibus qui de przevari-
catione primi hominis nati sunt. constat esse vitia-
tum , ad gr.tiam baptismi posse venire conteudit, a
receta. fide probatur alienus. llle enim non oinnium
liberum arbitrium per peceatum primi hominis asse-
rit infirmatum ; aut certe ita lz:sum putat, ut tamen
quidam valeant 9 sine revelatione Dei ministerium
salutis :etern:e per semetipsos posse conqu rerc.
Quod quam sit contrarium ipse Dominus probat
(Joan. νι, 44), qui non aliquos, sed neminem ad se.
pos«e venire testatur;nisi quem Pater attraserit. Si-
cut et l'etro dicit : Beatus es, Simon Bar Jona, quia
caro εἰ sanguis mon revelavit tibi , sed Pater meus, qui
in celis est (Matih, xvi, 17). Et Apostolus : Nemo po-
test dicere Dominus Jesus , nisi in. Spiritu sancto
(1 Cor. xu, 3).
num sit inclinatum, ut nullus postea aut diligere
Deum sicut oportuit, aut credere in Deum , aut ope-
rari propter Deum quod bonurn est possit , nisi eum
gratia misericordi:x divinze prevenerit. Unde et Abel
justo et Noe, et Abraz, et 1saac, et Jacob, omnique
antiquorum sanctorum muliitudini illam praeclaram
(idem, quam in ipsorum laude predicat apo:tolus
Paulus (Hebr. x1, ὁ, 7, 8), non per bonum naturz,
quod 968 prius in Adam fuerat datum, sed per gra-
tiam Dei credimus fuisse collatam. Quam gratiam
ctiam post adventum Donini omnibus qui baptizari
desideraut, non in libero arbitrio haberi, sed Christi
hovimus simul et credimus largitate couferri, secun-
dum illud quod jam saje dictum est. οἱ pra dicat
Paulus apostolus : Vobis donatum est pro Christo, uon
solum ul in eum credatis, sed. etiam ut pro eo pa ia-
mini (Philip. 1, 29). Et illud : Deus qui ceptt iu vobis
bonum opus , perficiet usque in. diem Domini nos'ri
(1bid., 6). Et illud : Gratia salvi facii estis per fidem,
el hoc uon ex vobis, D«i enim donum est (Ephes. v,
8). £t quod de seipso ait Apostolus : Misericordiam
consecutus sum, ut fidelis essem (1 Cor. vn, 25). N u
dixit qnia erain , sed ut essem. Et illud : Quid habes
quod non accepisti (1 Cor. iw, 7). Et illud : Omne
datum bonum, et. omne donum perfectum. desursum
est, descendens a Patre luminum (Jac. 1, 16). Et illud:
Nemo habe! quidquam ni.i illi datum (uerit desuper
Joan. m, 27).
995
CAPUT L.
lloc etiam secundum fidem catholicam credimus,
quod post acceptam baptismi gratiam, omnes bapti-
zai, Christo auxiliante et cooperante, qua ad salu-
tem auünz pertinent, possint et debeant, si fideliter
laborare voluerint, 99 adimplere. Aliquos vero ad
malum divina potestate przdestinatos esse non so-
lum non credimus , sed etiam si sunt qui tantum
mali credere velint, cum omni detestatione illis ana-
tliema dicimus.
CAPUT 1.
In omni opere bono non nos incipimus, et postea
per Dei misericordiam adjuvamur; sed ipse nobis,
r.ullis praecedentibus bonis meritis, et lidem et amo-
rem sui prius inspirat : ut et baptismi sacranien!a
DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS LIBER.
994
A don et Marcion; vel contraria, ti Manich:eus; vel
* tria et barbara, ut Setianus el 4 Theodosius; vel
* multa, ut Valentinus; vel Christum. hominem 3]
fuisse absque Deo, ut Cerinthus, Ebion, Artemon, et
Photinus. Ex istis, iuquam, si qui ad nos venerint,
non requirendum ab iis utruni baptizati sint an non,
sed hoc tantum, si credant Ecclesix fidem, et ba-
ptizentur ecclesiastico f baptismate.
CAPUT LIII.
Quotidie € eucharisti:: communionem percipere
nec laudo, nec hb vitupero. Omnibus tameu doui-
nicis diebus commun:candum suadeo et hortor, si
tamen mens ! sine affectu peccandi j sit. Nam ha-
bentem adhuc voluntatem peccandi, gravari magis
dicu eucharisti: perceptione quam k purificari. Et
fideliter requiramus, et post baptismum cum ipsius B ideo quamvis quis peccato mordeatur, peccandi nou
adjutorio ea 4088 sibi sunt placita implere possimus.
Unde mauifestissime credendum est quod et illius
lationis quem Dominus ad paradisi patriam revoca-
vit (Luc. xxm, 45), et Cornelii centurionis, ad quem
angelus Domini missus est (Act. x , 5), Zachaique
qui ipsum Dominum suscipere meruit (Luc. xix, 9),
illa tam admirabilis fides non fuerit de natura, sed
divinz gratia largitate donata.
CAPUT LII.
Baptisma unum est, sed in. Ecclesia, ubi una (ides
est, ubi in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti
datur. Et idco si qui apud illos lhizereticos baptizati
sunt qui in snciz Trinitatis 8Q confessione bopii-
zaut , et veniunt ad nos, recipiantur quidem ut bapti-
habeat de caetero voluntatem, et communicaturus 58-
Usfaciat lacrymis et orationibus; et confidens de
Domini miseratione , qui peccata pix» eonfessioni
donare consuevit, accedat ad euclaristiam intrepi-
dus et securus. Sed hoc de illo dico quem capitalia
let moralia peccata non gravant; nam quem mortalia
* erimina post baptismum commissa p'emunt, bortor
prius publica peenitentia satisfacere, et ita sacerdotis
judicio recouciliatum commwnioni sociari, si vult
non ad judicium et condemnationem sui eucbaristiam
39 percipere. Sed et secreta satisfactione solvi
mortalia crimina hon negamus, " sed mutalo prius
&xculari habitu, et confesso religionis εἰ} 0 per vitae
correctione, el jugi " imo perpetuo luctu niiscrante
zati, ne sancte Trinitatis invoestio vel confessio aunul- G Deo » veniam consequatur : ita duntaxat ut contraria
letur; sed doceantur integre et instruantur quo sensu
sanctae Trinitatis mysterium in Ecclesia teneatur : et si
. consentiunt credere, vel »cquiescunt confiteri, purgati
jam fidei integritate confirmentur manus impositione.
Si vero parvuli sunt vel hebetes, qui doctrinam uon
capiant, respondeant pro illis qui eos offerunt juxta
* morem baptizandi ; οἱ sic manus impositioue et
chrismate commuriti, eucharistia mysteriis admit-
tantur. Hlos autem qui non sanclz Trinitatis 1nvo-
catione apud hzreticos baptizati sunt, et veniunt
ad nos, baptizari debere pronuntiamus, non rebapti-
zari. Neque enim credendum est eos fuisse baptiza-
tos, qui non in nomine Patris et Filii et Spiritus
sancti juxta regulam a Domino positam tincti sunt :
ut sunt Pauliani, Procliani, Dorboritze, P Siphori, qui
nunc vocantur Bonosiani ; Photiniani, Montanitz, qui
et P'riscilliani, et Manicliei, variaque impietatis ger-
mina ; vel czterz istorum originis sive ordinis pestes,
qua duo principia sibi jgnota introducunt, ut Cer-
^ Jta ms. Alii, nomen.
b Ms., Symphori, Fortuniani, Montanitg, qui et
Priscilliani vel Maximiani atque Manichai.
* Ms., tetra ut Baida, inepte.
d Ms., Theodotus.
* Ms., hiulca, male.
! Ms., id est catholico baptismate.
. 5 Alii pro eucharistie communionem babent eucha-
gistiam. .
b Alii, reprehendo.
i Ms. pro sine habet non.
pro » his quie poenitet agat, et eucharistiam oinnibus
dominicis diebus supplex et submissus usque ad ui r-
tein percipiat.
CAPUT LIV.
Poenitentia vera est, poenitenda nou admiticere, ot
admissa deflere. Satisfaciio poenitentia, est, causas
peccatorum 1 excidere, nec earum suggestionibus
dditum indulgere.
CAPUT LV.
In divinis promissionibus nibil terrenum vcl tran.
sitorium exspectemus, sicut Melitani sperant. Non
nuptiarum copulam, sicut Cerinthus et Marcion de-
lirant. Non quod ad cibum vel ad potum pertinet,
sicul τ, Papia auctore, lrenzus, ct Tertullianus , et
Lactantius acquiescunt. Neque post mille aunos post
resurrectionem regnum Christi in terra futurum , et
sanctos cum illo in deliciis regnaturos sperenius ,
sicut Nepos docuit, qui primam justorum resurre-
ctionem , et 33 secundam impiorum confinxit. Et
| Ms. , insit.
k Ms., purgari. —
1 Ms. non habet ef mortalia.
m Ms., scilicet.
" Ms., jejunio.
υ Hac verba, veniam consequalur ex. ms. ΓΟρυ ἃ
sunt.
P Ms., iis pro his.
1 Ms., eradere.
r ta hunc locum emendavi. Ms., Papias; alii, Pa-
pic ; male.
095
GENNADII MASSILIENSIS
iuter lios duas moriuorum resurrectiones , gentes A stiterunt, lapsis superbientübus angelis, lioc iunere
Ig.vrantes Deum in angulis terrardm in carne ser-
vanda. Quas post mille aunos regni in terra justo-
rum, instigante diabolo movend:xe sunt ad pugnam
contra justos * regnantes; et Domino pro justis
pugnante imbre igneo compescendas, atque ila mor-
tuas, cum caeteris in impietateb ante mortuis, ad eterna
supplicia in incorruptibili carne resuscitandas *.
CAPUT LVI.
Nullum credimus ad salutem nisi Deo invilante
venire; pullum invitlatum salutem suam nisi Deo :
auxiliante operari; nullum nisi orantem auxilium
promereri; nullum Dei voluntate perire, sed per
geipsum pro electione arbitrii, ne ingenuitatis libertas
atque potestas semel homini attributa, ad servilem
cogatur necessitatem.
CAPUT LVII.
Malum vel malitia non est a Deo creata, sed &
diabolo inventa,.quia et ipse bonus a Deo creatus
est. Sed quia libero arbitrio, ut pote rationalis crea-
tura a Deo commissus est, et cogitandi acceperat
(acultatem , scientiam boni 3$ vertit ad malum , et
multa cogitando factus est inventor mali; et quod in
se perdiderat invidit in aliis, ncc contentus solus
perire suasit aliis ; ul qui esset sux malilix inventor,
feret et aliorum auctor : et ex eo malum vel malitia
percurrit in c:et ras rationales creaturas.
CAPUT LIII.
Unde cognoscimus niliil esse natura immutabile ,
nisi solum Deum 4 Patrem et Filium, et Spiritum
retributionis acceperunt, ut nulla jam rubigiue surri-
pientis culpa mordeantur : ut et in contemplatione
Conditoris sine felicitatis fine permaneant, et in hoe
sic conditze zeterna stabilitate subsistant.
CAPUT LXII.
Tales creati sunt angeli, ut si, vellent, in beatitu-
dinis luce persisterent, si autem vellent, etiam labi
potuissent. Uude et Satan cum sequentibus legioni-
bus cecidit. Sed post ejus lapsum ita conürmati sunt
angeli qui perstiterunt, ut eadere omnino non pos-
sent, quia ne omnino jam caderent, virtutem incom.
mutabilitatis acceperunt.
368 CAPUT LXIH.
Bong suni nuptiz, sed causa filiorum et eompe-
B scendz fornicationis obtentu.
CAPUT LXIV
Melior est continentia , sed non * sibi sola sufücit
ad beatitudinem, si pro solo amore pudicitizs ( recen-
seatur, sed si et cum δ ta'i effectu causa vacandi
Domino eligatur, alioquin divortium magis conjugii.
videbitur esse quam ^ appetitio castitatis.
CAPUT LXV.
Virginitas utroque bono przecelsior es!, quia et na-
turam vincit et pugnam. Naturam, corporis ipteg;i-
tate ; pugnam, pace castimoniaz, qux pro solo amore
pudicitia: in pace est.
CAPUT LXVI.
Bonum est cibum cum gratiarum actione sumere,
sanctum , qui mutari v.on potest a bono, quia natura Q, *! quidquid Deus przcepit edendum est. Abstinere
possidet bonum, nec potest aliud quid esse quam
bonum.
CAPUT LIX.
Angeli vero, qui in illa qua creati sunt beatitudine
perseverant , non natura possident bonum , ul non
mutarentur cum czteris, sed arbitrio servantes bo-
pam voluntatem, et bonum conditionis, et fidem suo
Domino rependendo. Propter quod et merit. ab ipso
Domino sancli angeli vocantur, quod tenuerunt ar-
bitrio sanctitatem , nec sociorum exemplo deviave-
runt a bono.
CAPUT LX.
Fides vera, qu: est catliolica, omnium creaturarum
sive spiritualium , sive corporalium 85 bonam con-
fitetur substantiam , et mali nullam esse naturam : ÀM
quia Deus, qui universitatis est conditor, nibil non
bonum fecit. Unde et diabolus bonus essel, si in eo
quod factus est permaneret. Sed quia naturali ex-
cellentia male usus est, et in veritate non stetit, non
in contrariam substantiam transiit, sed a summo
b n0, cui debuit adhzrere, discessit.
CAPUT LXI.
Virtutes angelice qua in divino amore (ix: praze-
* Ms., repugnantes.
v Ms., mortuis, pro ante mortuis.
ς Ms. addit de istam superstitionem valde devitamus.
4 MS., esse perennem.
* Sibi sola sufficit, ita ms, Florentinus,
autem ab aliquibus non quasi malis, sed quasi uon
necessariis non est malum. Moderari vero eorum
wsum pro necessitate et tempore, proprie Christia-
norurm est.
37 CAPUT LXVII.
Malas vero dicere nuptias, vel fornicatiuni compa-
randas aut stupro ; cibos quoque credere malos, vel
i malitias causare percipieniibus, non est Christiano-
rum, sed proprie Hicrachitarum et Manich.corum.
. CAPUT LXVIII.
j Sacratze Deo virginitati nuptias cozequare, aut pro
amore castigandi ccrporis, abstinentibus a vino vel
carnibus nil credere meriti accrescere, nou hoc Chri-
suani, sed Joviniani est.
CAPUT LXIX.
Inregra fide credendum est beatam Mariam Dei ,
Chri-ti matrem, et virginem concepisse, et virginem -
genuisse, et post partum virginem permansisse. Ncc
est blosphemis llelvidii acquiescendum qui dixil:
"uit virgo ante partum, non virgo post partum. ξ
CAPUT LXI. |
Elementa, id e:t collum et terram, non credaunut
abolenda per ignem, sed in melius commutanda : fi
lta ms. Alii, retinetur.
5 Tali affectu, iia mms. .
^ Ms., castitas, pro appetitio castitatis.
! MS., mali causas creare.
| ]ta ins, Alji Sacrate vero,
097.
DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS LIBER.
guram quoque mundi, id est imaginem, non subsian- A aqua mixtum ; quia οἱ vinum !ut in redemptionig
tiam uansituram.
38 CAPUT LXI.
Bonum est facultates cum dispensatione pauperi-
bus erogare. Melius est pro intentione sequendi Do-
minum ἃ insimul donare, et absolutum sollicitudine
cum Christo egere.
| . CAPUT LXXII,
Maritum duarum post baptismum matronarum cle-
ricum non ordinandum. Neque eum qui unam qui-
dem, ἢ sed concubinam non matronam habyit. Nee
iilum qui viduam, aut repu liatam, vel meretricem ip
watrimonio sumpsit. Neque eum qui semetipsum
q:olibet corporis sui membro indiguatiope aliqua,
vel justo injustove timore superatus, truncaverit.
Neque illum qui usuras accepisse convincitur, aui iu
scena lusisse * dinoscitur. Deque cum qui publica
paenitentia mortalia crimina deflet. Neque illum qui
aliquando 4 in furiam versus insanivit, vel aífictioue
diaboli vexatus est. Nec eum qui per ambitionem ad
imitationem Simonis magi pecuniam offert.
CAPUT LXXIII.
Sanctorum corpora et pracipue beatorum morty -
rum reliquias, ae si Christi membra sincerissime 39
lionoranda, ei basilicas eorum nominibus appellatas,
velut loca sancta divino cultui mancipata, affectu
piissinio et devotione fidelissima adeundas credimus.
Si quis contra banc sententiam venerit, non Chri-
stianus, sed Eunomianus et Vigilantianus * creditur.
CAPUT LXXIV.
Baptizatis tintum iter esse salutis credimus. Nul- C
lum catechumenum, quainvis in bonis operibus de-
functum, vitam zterham habere credimus, excepto
martyrio, ubi tota baptismi sacramenta complentur.
Baptizandus confitetur fidem suam coram sacerdote,
et interrogatus re»pondet : lioc et martyr coram per-
secutore facit, qui et confitetur fidem suam, et inter-
rogatus respondet. Ille post confessionem vel asper-
gitur aqua, vel intingitur; ! martyr vero vel aspergitur
sanguiue, vel contingitur igue. llle manus impositione
pontificis accipit Spiritum saucium; hic * habitacu-
lum efücitur Spiritus sancti, dum non est ipse qui
lequitur, sed Β Spiritus Patris qui loquitur iu illo.
Mle communicat eucharistie in commemoratione
mortis Domini ; hic ipsi Christo commoritur. 1lle
nostrz mysterio, cum dixit : Non bibam amodo de
hoc genimine vitis (Matth. xxvi, 239) ; el aqua mixtum,
non quod post ccenam dabatur, sed quod de latere
ejus lancea perfosso aqua cum sanguine egressa
(Joan. xix, $0, 51), vinum de vera. eju: caruis vite
eum aqua expressum ostenditur.
CAPUT LXXVI.
Bona est caro nostra, et valde bona, ut pote a bono
solo Deo condita; et non est mala, ut volunt 1 56-
thianüs, et Ophianus, et Patrieianus; nec mali causa,
ut docuit Florianus ;. nec ex malo et bono compacta,
ut Manicheus blasphemat. Sed cum sit creatione
bona, arbitrio ) anima efficitur nobis vel bona vel
mala, non immutatione substantiz:, sed exsecutio-
B nis mercede. Ipsa enim est qu:e stabit ante tribunal
Ghristi, in quo perferat anima propria corporis prout
gessit sive bonum sive malum (Cor. v, 10).
CAPUT LXXVI.
In resurrectione ex mortuis sexus forma non mu-
tabitur, sed vir mortuus resurget in forma 44] viri,
et femina in forma femine, carens lamen sexuum in
bac vita conditione, non spccie naturali, ne non sit
vera resurreciio, si non id resurget quod eadit.
CAPUT LXXVI. |
k Ante passionem et resurrectionem Domini, omnes
anim: sanctorum in inferno sub debito pravarica-
tionis Ad: teuebantur, donec auctositate Domini,
per indebitam ejus mortem a servili conditioue libe-
rarentur.
CAPUT LXXIX.
Post ascensionem Domi ad coelos, omnium sans
ctorum animo cum Christo sunt, ct exeuntes de cor-
pore ad Christum. vadunt !, exspectantes resurre-
ctionem corporis sui, ut ad integram et perpetuam
beatitudinem cum ipso pariter immutentur ; sicut et
peccatorum aninize in inferno sub timore positze, cx-
Bpectant resurrectionem sui corp: ris, ut cum ? ipso
diabolo ad pon :m ? detrudantur zcrnam. Ὁ
CAPUT LXXX.
l'enitentia aboleri peecata indubitanter eredimus,
etiamsi in ultimo vitze spiritu admissorum pceeniteat,
et publica lamentatione 49 peceata prodautur, quii
propositum Dei, quo decrevit -alvare quod perierat
(Luc. xix, 7), stat immobile; et ideo quia voluntas
con6teiur se mundi actibus renuntiaturum; hie ipsi D ejus non mutatur, sive emendatione vitze, si tempus
renuntiat vitz. llli peccata omnia dimittuntur ; in
isto exstinguuntur.
ἄρ᾽ CAPUT LXXV.
In eucharistia non debet pura aqua offerri, ut qui-
dam sobrietatis falluntur imagine, scd vinum cum
^ Ms., semel.
b Ms.,, non, pro sed.
* Ms., probatur.
à Nove dictum pro in furorem versus. lta Vincen-
tius. Lirinensis de Heres. xp. 5 ait: Sese in furias
precipitdre.
* Ms., habeatur.
f lta ms. Alii, et hic vcro.
.5 Ms.. locatorium. |
conceditur, sive " supplici confessiope, si coutiuao
vita exceditur, venia peccatorum fideliter przsuma-
tur ab illo qui non vult mortem peccatoris, sed ut
convertatur ἃ perditione peenitendo, et salvatus ini-
seratione Domini vivat (Ezech. xix, 95; et xxxi, 40).
h Mg., Sptritus sanctus, pro Spiritus Patris,
i Ms., Thimoteani et | Prisciani.
i Ms., animi. .
k |ta ms.
1 Ms. addit sicut scriptum est : J«sto: um anime in
manu Dei su..t.
m [ta ins.
n Ms., converiantur.
» Ms, publica confessione.
999
Christianus sed Novatianus est
CAPUT LXXXI.
Internas anima cogitationes diabolum non videre
certi sumus, sed motibus eas corporis ab illo et
affectionum indiciis colligi experimento didicimus.
Secreta autem cordis solus ille novit ad quem dici-
tur-: Tu solus nosti corda filiorum hominum (1 Reg.
vini, 40).
CAPUT LXXXII.
Non omncs malz cogitationes nostre semper dia-
boli instinctu excitantur, sed aliquoties ex uostri ar-
b.trii motu emergunt. Bonz autem cogitationes sem-
per a Deo sunt.
UAPUT LXXXIII.
Dawmones per ἐνέργειαν non credimus substantia-
{τὸν illabi anima, sed 5 applicatione ᾧ.4 et oppres-
sione uniri. lllabi autem menti illi soli possibile est
qui creavit : qui natura subsistens incorporeus, ca-
pabilis est sux factura.
CAPUT LXXXIV.
Signa et prodigia et sanitates, etiam peccatores in
nomine Domini facere, ab ipso Deo didicimus ; et
cum alios hac przssumptione juvent, sibi per ambi-
Óionem humane glori:& nocent ; quia gloriantur in
dato falso, non meritis debito.
a Domones per ἐνέργειαν. Ita. ms. ; alii, energicaià
operationem, male.
b. Ms., inducit.
GENNADIUS MASSILIENSIS
Bi quis aliter de justissima Dei pietale senti!, non A
B natura.
1000
CAPUT LXXXV.
Signis et prodigiis clarum posse fieri Christianum,
non tameu sanctum, si intemperatis et asperis mori-
bus agat ; temperatis autem et placidis moribus etiam
absque signerum efficacia, et sanctum, et perfectum, .
et Dei hominem fleri, recte credimus. |
CAPUT LXXXVI.
Nullus sanctus et justus caret peccato, nec tamen
ex hoc desinit esse justus, vel sanctus, cum affectu
teneat sanctitatem. Non enim nature bumanz viri-
bus, sed propositi adjumento per Dei gratiam acqui-
rimus sanctitatem. Et ideo veraciter δ6 omnes saacti
pronuntiant .peccatores , quia in veritate babent 48,
quod plangant; et si non reprehensione conscien-
(5 certe mobilitate et mutabilitate pravaricatrieis
| CAPUT LXXXVII.
Pascha, id est, dominice: Resurrectionis solemnitas,
ante transgressum vernalis equinoctii, et * quarum
decim: lunz 4 perfectionem, non potest celebrari in
eodem mense natse.
. CAPUT LXXXVIII.
Propter novellos legislatores, qui ideo animam
tantum ad imaginem Dei creatam dicunt, ut quia
Deus incorporeus recte creditur, etiam incorporea
anima esse eredatur, libere confitemur imaginem iu
;lernitate, similitudinem in moribus inveniri.
c Ms., sexto decimo.
d MS., initium.
ELMENHORSTII NOTJE
LIBRUM DE DOGMATIBUS ECGCLESIASTICIS.
Gennadius| lta. rectissime libelli hujus aucto- C ortliodoza lib. 1, cap. 8. Gregorius PP. in decretis
red linitent Walatridus Strabo, Algerus, Petrus
Lombardus, Thomas de Aquino, Platina et ms.
codex Florentinus , uti hujus rei oculatus testis ,
Fridericus Lindenbrogius, vir doctissimus, nobis in-
dicium fecit.
[De ecclesiasticis dogmatibus] Id est, de ecclesiasti-
cis placitis. Augustin. tom. IV, lib. 1 Quest. Evan-
gel., quest. 11: Dogmata sunt placita sectarum. Diog.
Laertius lib. nt in Platone, pag. 217 : Δόχμα δὲ ἐχα-
τέρως ναλεῖται, τὸ τε δοξαζόμενον xal ἡ δόξα αὐτή" τούτων
δὲ τὸ μὲν δοξαζόμενον, πρότασις ἐστὶν, ἡ δὲ δόξα, ὑπό-
ληψιες. Scripserunt autem et ante Gennadium de dog-
natib. ecelesia-t. Musanus et Didymus Alexandriuus,
quorum lucuobratiuncule cum ipsis perierunt. lliero-
. nym. de Viris illustribus. '
CAPUT PRIMUM.
Credimus unum esse Deum Patrem, et Filium, ei
Spiritum sanctum] Exorditur a communi regula fidei,
quam velut. fundamentum oinnibus hieresibus op-
ponit. Naziauz. de Fide orat. 49. Socrates Histor.
ecclesiast. lib. , cap. 25. Tertullian. de Virgin. ve-
landis cap. 1. Guiunundus de Trinitate tom. 1V Bi-
blioth. Patrum. Augustinus Hipponensis Eccles. epi-
scopus tom. Ill, de Fide et Symbolo cap. 1; de Tem.
vore serm. 195 et 125. Joannes Damascenus de Fide
part. 1, tit. 1. Atbanasius in Exposit. fidei, fol. $96
et seq. Concilium Constantinopol. i;, cap. 7. Concil.
98 Toletanum 1, cap. 41. Concil. Toletan. rv, cap.
. Concil. Lateranense, cap. 4. Isidorus Hispalensis
de Ofüciis ecclesiasticis lib. it, cap. 25. Auctor de Fide
ad Petrum diaconum, cap. 1, ϑρυά Augustin. tom.
lil. Victor in Exposit. fidei tom. V Biblioth. Patrum,
fol. 457. Fulgentius ad Trasimundum regem lib. in,
fol. 54. Ferrandus diaconus Parsnet. ad Regiaum,
fol. 1895, in nppendic. Biblioth. Patrum. Edictem
Justiniani imp. de Fide, tom. 1 Juris Gra:co-Romà-
ni, fol. 521. Concil. Arelatense it, cap. 1. Concil.
Wormatiense , cap. 1. Rabanus Maurus de Institut.
clericorum lib. 11, cap. 57. Gregor. Turonensis llistor.
Francor. lib. 1, cap. 1.
[Unum esse Deum] Unum esse Deum dicit ideo, ne
quis cum Tritheitis tres, vel cum paganis multicolis
plures deos recipiat. Fulgeutius episcop. Ruspeusis
in respons. ad Arianos fol. 30 et 55, ad Donatum fol.
91. Deuteron. vi, 4. Esaizx xui, 10; χων, 8. ll Corinth.
vint, 6 ; ad Epbes. iv, 5; ad Tiinoth. ], v, 5. Ignatius ad
Philadelphens. epist, 5, pag. 25. Justinus Martyr in
Exposit. fidei, fol. 392. Damascenus de Fide orthe-
doxa lib. 1, cap. 5. Cyrillus in Exposit. symboli Ni-
c:eni, fol. 204. Petrus Chrysolog. in symbol. apostol.
sermon. 60: Unum Deum in Trinitate credit Christiana
fides : scit Patrem, scit Filium, acit Spiritum sanctum,
1001
ELMENHORSTII ΝΟΤ IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
1003
deos nescit. Divinitas in personis trina est, sed una in A tate. Gregorius Magnus tom. II in Evangelia homil.
trinitate est divinitas; personis trinitas distincta est, non
. est. divisa substantiis. Deus wnus est, sed. trinitate ;
solus est, sed non solitarius : Divinitas nec tri-
nitate dividitur , nec confunditur wnitate. Augustinus
de Tempore serm. ὅ : Deus unus est Pater, Deus unus
est Filius, Deus unus est Spiritus sanctus; non tres dii,
sed unus est Deus, trinus in vocabulis, unus in deitate
substantie.
(Patrem eo quod filium habeat] Contra Mabume-
tistas, qui Deum filio carere dicunt. Alcoran azoara
ΧΙ, fol. 57 ; azoara xx, fol. 70; azoara xxvii, fol. 94 ;
azoars xxxi, fol. 140; azoara xxxn, fol. 141; azoara
xxxv, fol. 144 ; azoara xLvn, fol. 104 ; azoara xix,
fol. 1435; azoara cxxu, fol. 788. Joan. Cantacuzenus
imp. Constantinopol. orat. 5 in Mahumetem. Sarace-
niea Commelini pag. 2. D. Clemens epistola 1 ad Ja-
. €ob. fratrem Domini, tom. 1 Concil., fol. 50: Patrem
cum audis, agnosce quod habeat Filium veraciter ge-
Milum ,. sicut possessor dicitur, qui possidet aliquid.
Cyrillus Hierosolym. Catechesi 7, illuminat., fol. 85.
Augustin. de Tempore 88 sermon. $38. Athanasius
orat. 9 contra Arianos, foj. 158. Chrysostomus tom.
lll de SS. Trinitate. Ruffinus in Exposit. symboli
apud Hieronym. tom. IX, fol. 74. Nazianzenus in
laudem Heronis philosophi orat. 25. Hilarius lib. qt
de Trinitate. Phzbadius eontra Arianos. Ambrosius
in Exposit. symboli Apostolorum cap. 5, fol. 94.
Chrysologus serm. 57, 58, 59, 60. Tertull. adversus
Praxeam cap. 10. Baticus de fide.
[Pilism eo quod pairem habeat] Beda in Exposit.
Epist. Ρδυ] ad Hebrzos cap. 4, fol. 1056 : Filius Dei
secundum hoc dicitur, quod ei pater est, quod habet de
quo sit ; non secundum hoc quod prior esset pater, et
postea filius. Cyrillus Hierosolymit. catechesi 11 illu-
sinat., (0L. 79. Gregorius Bzeticus de fide. Fulgentius
eontra objeetiones Arianorum [0]. 27. Nazianzenus
orat. 4 de Theologia. Hieronym. in psalm. xvu.
[Spiritum sanctum, quod sit ex Patre et Filio proce-
deni] Sancti Spiritus missionem a Patre esse et Filio,
cum Ecclesia Romana recte approbat atque credit,
contra communem Grecorum errorem, qui Spiritum
sanctum a Patre solum procedere affirmant. Psellus
in cap. Theolog., pag. 157, cap. 10: Ἡ ἁγία xai x«-
θολικὴ Ἐχχλησία τὸν Πατέρα μὲν δογματίζει ἀγέννητον,
τὸν Υἱὸν δὲ γεννητὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς, xoi τὸ Πνεῦμα ἐχπο-
ρευτὸν ἐκ μόνον τοῦ Πατρὸς, ἀλλ᾽ οὐχὲ καὶ ἐκ τοῦ Υἱοῦ ;
et Cyrill. de S. Trinitate cap. 10. Jus Grzco-Roman.
tom. 1, fol. 440. Concil. Nicenum. Concil. Con-
stantinop. 1, cap. 7. Epiphan. in fine Ancorati. Ana-
stasius de Dogmatib. fidei, fol. 674. Nazianzen. in
S. Lumina. orat. 59. Damascen. de Fide orthodoxa
lib. 1, cap. 9. Theophylact. Bulgar. archiepiscop. in
Joan. cap. 5$. Vide Concilium Florentinum tom. lll
Coneil., session. 18 et seq. Petrum Loinbardum Sen-
tent. lib. 1, cap. 11. Durandum lib. 1, distinct. 11,
quixest. 1. Thomam Aquin. part. 1 Summ., quzst. 36,
articulo 1. Bonavent. in Sent. Petri Lombardi lib. 1,
26. Bed», homil. :estival. de Tempore ful. 46. De
Elementis Philosoph. lib. 1, fol. 5315. Hieronym. in
Esaiam lib. xvi, cap. 57, et tom. Ill ad Hadibiam
u:xst. 9. Concilium Toletanum 1, cap. 21. Concil.
oletanum iv, cap. 1. Corpus Canonicum part. i1,
distinct. 5 de consecratione. Concil. Lateranense
cap. 1. Rabanus Maufus de Institut. Clericorum lib.
i, cap. 57. Auctor de Spiritu et anima cap. 54. Auctor
de Speculo cap. 18, apud Augustin. tom. IX. Augu-
Stin. de Tiinitate lib. xv, cap. 26 et sequent. Tom. V
contra sermonem Arianorum cap. 19; de Fide et
Symbolo cp. 4. Auctor de Trinitate et Unitate Dei
cap. 1, spud Augustin. tom. 1V, fol. 015. —
[Pater principium Deitatis] Gracci et Latini theologi
veteres Patrem statuunt. principium Filii et fontem
TOU τῆς δικαιοσύνης ποταμοῦ, κατὰ τὸ αἴτιον, non quad
' Pater sit prior Filio aut tempore, aut natura. Est
enim Filius Patri cozternus et coessentialis, lumen
de lumine, Deus verus de Deo vero, ποιητὴς χρὸ-
νων, οὐκ ὑπὸ χρόνον. El δὲ λέγομιν τὸν Πατέρα ἀρχὴν
εἶναι τοῦ Υἱοῦ xai μείζονα, οὐ προτερεύειν αὐτὸν τοῦ
Υἱοῦ χρόνῳ ἢ ψύσει ὑποραίνομεν (δὲ εὐτοῦ γὰρ οὗτος
αἰῶνας ἐποίησεν) οὐδὲ xata ἕτερόν τι, εἰ μὴ κατὰ τὸ ot-
τιον, τουτέστιν, ὅτι ὁ Υἱὸς ἐχ τοῦ Πατρὸς ἐγεννήθ:;, χαὶ
οὐχ ὁ Πατὴρ ix τοῦ Υἱοῦ, x«i τι ὁ Πατὴρ αἴτιός ἐστι
τοῦ Υἱοῦ ψυσιχῶξ᾽ ὥσπερ οὐχ ix τοῦ φωτὸς τὸ πῦρ φα.
μὲν προέρχισθαι, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ πυρὸς τὸ φῶς. Ὅτε οὖν
ἀχούσομεν ἀρχὴν καὶ μείζονα τοῦ Τἱοῦ τὸν Πατέρα, τῷ
αἰτίω νοήσωμεν. Καὶ ὥσπερ οὐλέγομεν ἑτέρας οὐσίας τὸ πῦρ,
xal ἑτέρας τὸ φῶς. οὕτως οὐχ oLO τὸ φάναι ἑτέρας οὐσίας
τὸν Πατέρα xai τὸν Υἱὸν ἑτέρας, ἀλλὰ μίας καὶ τῆς αὐτῆς.
Quoniam vero Filius ex atre per generationem est,
non tribuuntur illi hxc proprietates , quod sit ἄναρ-
X9€, ἀναίτιος ναὶ ἀγέννητος. Cyrill. lijerosolym. ca-
techesi 11, pag. 257. Theodoret. Cyri episcop.
dialog. 2, pag. 107 et 111. llilarius lib. ix de
S. Trinitate. Cyrillus Alexand. de S. Trinitat. cap. 8,
pag. 37 et sequent. Basilius Maguus lib. 1 contra Eu-
nomium. Joannes D.mascenus de Fide orthodox. lib.
: 3, cap. 9. Rabanus Maurus archiepiscop. Mogunt. ia
Ecclesiast. lib. vi, cap. 8 : Pater origo est divinitatis.
Auctor de Spiritu et Aninia apud Augustinum tom. Ill,
fol. 655 : Pater a nullo est, Filius a solo Patre est,
Spiritus sanctus simul a Patre et Filio est. Joan. 'Theo-
philvs in exposit. symboli Niczeni tom. 1 Concil., fol.
. Damascenus conira Manichzos pag. 259, dc
Fide orthodoxa lib. 1, cap. 9. Caesarius Dialog. 4 Na-
zianz. orat, 59. Clemens epist. 1 ad Jacob fiatrem
Domini. Procopius Sopbista in Esaiam fol. 501. Hi-
larius lib. v1 de Trinitate. Gelasius de Actis concil.
Niczeni pag. 117. Ambrosius in symbolum apostolo-
run cap. 3 Paulinus adversus Felicem Urgelitanumn
fol. 458, Cyrillus Alexandrinus in Thesauro lib. 1,
cap. 6. ᾿
[/ta nunquam non fuif Pater| Arii. verba sunt :
Οὐχ &sl ὁ Θεὸς Πατὴρ ἦν, ἀλλ᾽ ἦν ὅτε Θεὸς μόνο; ἦν val
οὕπω Πατὴρ ἦν, ὕστερον δὲ ἐπεὶ γέγονε, Πατήρ (Athanas.
᾿ distinet. 11, quzst. 4. Marcialis episcopus in epist. ἢ) disput. 2 conira Arianos). Testimonium evidentissi-
ad Burdigal. cap. 10 : Spiritus Domini non genttus,
non (actus, non creatus, sed procedens est a Paire et
Verbo. Auctor de fide ad Petrum diaconum cap. 11:
Firmissime tene, et nullatenus dubites, Spiritum sanctum
qui Patris et Filii unus est Spiritus, de Patre et Filio
procedere. Dicit enim Filius, cum venerit Spiritus ve-
ritatis, qui a Patre procedit. Ubi suum Spiritum esse
docnit, quia ipse est veritas. 100 De Filio quoque
procedere Spiritum sanctum prophetica atque aposto-
lica nobis doctrina commendat. Esaias enim dicit de
Filio, percutiet terram virga oris sui, et Spiritu la-
biorum suorum interficiet impium. De quo et Apostolus
ait : Quem interficiet Dominus Jesus Spiritu oris sui.
Quem etiam ipse unicus Dei Filius Spiritum oris sui
esse. significans post resurrectionem insufflans in disci-
pulos ait : Accipite Spiritum sanctum. Is dorus Hispa-
lensis epistol. ad Claudium fol. 694. Cyprianus de
Spiritu sancto, fol. 457. Hilarius lih. vim de Trini-
PaTRoL. LVII.
mum contra Arii blasphemias, qui asserere arrepta
impietate praesumpsit Patrem non semper Patrem
fuisse. Athanasius tom. [, orat. 2 contra Arian., fol.
144 et sequent.; tom. II, [0]. ὅδ. Damascenus contra
Manichxos pag. 259, de Fide orthodoxa, lib. i, cap.
8. 101 Epiphanius contra Sabellianos hares. 62, in
Ancorato fol. 5326. Nazianz. orat. ὁ de Theologia.
Nicepborus Callistus eccles. Histor. lib. vi, cap. 8.
Socrates Scholasticus lib. r, cap. 5. Historia Tripar-
tita lib. t, cap. 15. Gennadius in Syagrio.
[A quo Filius natus] Caesarius Dialogo 1, Nazianz.
de Fide Niczna in S. lumina. orat. 59. Augustin. in
Quaest. de Trinitate tom. III, fo!. 759. Damascenus de
Fide orthodoza lib. 1, cap. 9; lib. 1v, cap. 7.
[Spiritus sanctus non natus| Ambrosius in Exposit.,
symboli apostolorum, cap. 5, fol. 89: Quod neque πα»
tum neque (actum est, Puter est, non enim ab aliquo est.
Quod natum et (actum non est, Filius est, qui ^ Putrg
92
1005
GENNADIUS MASSILIENSIS.
του
norius in catalogo de h:eres. Cxsarius dialog. Isodo-
[ icis est. Quod vero neque natum neque factum est, A Christi fol. 490; orat. 5 contra Arianos fol. 525. Ho-
piritus sanctus est qui a Patre et Filio procedit. Al-
euin. de Doctrina fidei in appendice Dibliotliec. Pa-
'írum, fol. 4924. Quxst. Quare Spiritus sanctus inge-
nitus vel genitus dici non debet. Respons. Quia si iuge-
' mitus diceretur sicut Pater, duo patres ; si genitus, duo
filii estimari possent." Nazianzenus de Fide Nicena.
Auctor de Trinitate et Unitate cap. 1 , apud Augusti-
num tom.1IV. Gennadius de Viris illustribus, in fsaac.
Petrus Lombardus lib. 1 Sententiar. , distinct. 13.
Durandus lib. 1, distinct. 15, quxst. 5. Augustin. in
regpons. ad Orosium tom. IV, fol. 431. Damascenus
de Fide orthodoxa lib. 1, cap. 18 ; lib. 1v, cap. 7.
[ Pater ingenitus] Graeci et Latini Patres passim
Deum Patrem appellant. ἀναίτιον, ἄναρχον, ἀγέννητον,
rause εἰ principii expertem , innascibilem , ingenitum.
rus Origin. fib. viri, cap. 5. Legatio Manuelis inp.
ad Armenios pag. 57 et S9. Epiphanius haeres. 69.
Augustin. hxres. 49.
Alter in persona Filius] Contra h:reticos qui di-
cuntur χατά ZEschinem.Tertullianus Pr:esceiption. ad-
versus lieret, cap. 52: Privatam blasphemiam illi, gui
sunt χατὰ ,Eschinem hane habent, ut. dicant, Christum
ipsum esse Filium et Patrem. Vid. Augustin. de Fide
. et Symbolo cap. 9.
Justinus martyr in Exposit. fidei, fol. 292. Basilius .
Magnus in lib. contra Éunomium. Theodoretus Cyri
episcop. dialog. 2, paf. 106, 111. Cyrillus Hieroso-
lym. catechesi 14, fol. 257. Cyrillus Alexandrinus
in Quxsiion. et Respous., pag. 122, de S. Trinitate
cap. 9. Damascenus de Fide orthodox. lib. 1, cap. 9,
et in Qusstion., pag. 158. Psellus in Cap. theolog.
cap. 4 et 10, que voces tamen. in S. Scriptura non
reperiuntur, sed ex ea colliguntur, ut ait Gregor. Na-
zianzenus orat. 5 de Theologia. Nicetas in Nazianz.
tom. ἢ], fol. 997. Augustinus ad Pascentium epist.
474. Epiphanius contra Aetium hzres. 70. Athanasius
in Disputat. contra Arium tom. Il, fol. $74, scribit :
cum Sabelliana hieresis genitum ex virgine Patrem
voluisset asserere , ἀγέννητον COnlra hanc confi-
tendo Ecclesia tradidit Patrem. In libr. Dialog. de S.
Trinitate n, fol. 160, 161, 162 et 164, cum Epiphanio
contra Semiarianos, hxres. 75, et Anibros. de Incar-
nat. dominice sacram. cap. 8 et 9, verbum ἀγέννη-
τον (ex quo Aetius et Árius probare nitebantur, alte-
rius substantie 6556 Patrem, alterius Filium, quod
ille ingenitus, ille genitus diceretur) plane rejicit, et
Patreti nou ingenitum, sed Patrem cum sacra. Seri-
ptura dicendum, affirmat.
| Filius Patri cocteruus|] Fulgentius contra objectio-
nes Arianorum fol. 27 : Quod Pater est, hioc est et
Filius, quia de Deo Deus, de perfecto perfectus, de im-
menso immensus, de omnipotente omnipotens, de eterno
Patre natus est Filius comteruus. Vid. Damascenus Je
Fide orthodoxa lib. 1, cap. 5, Augustin. tom. Vl contra
sermon. Arianorum fo). 454. Auctor de v bares. fol.
50. Auctor de Trinitate et unitate cap. 5.
[Spiritus sanctus Patri et. Filio cocternus| Augusti-
nus de fide et symbolo tom. ΠῚ, fol. 102, cap. 9:
Spirilus sanctus non de minore natura quam Pater et
ilius est, sed ul ita dicam, consubstantialis et coceter -
nus, quia ista trinitas unus est Deus. Vide Joau. Dama-
scenum de Fide orthodoxa lib. 1, cap. 10 et 18.
[Non confusa in una persona Trinitas, sicut Sabellius
dicit] Honorius de llzres.: Sabelliani unam personam
Patris et 109, Filii et Spiritus sancti astruunt,. Vin-
cent. Lirinens. contra IHxret. cap. 54. Didymus Ale-
xandrinus in epistolam Joan. 1, cap. 9. Victor de Fide
catholica. Cassianus de Incarnat. Christi lib. t. Vigi-
lius martyr contra Eutychen lib. i. Epiphanius hae-
res. 62. 69. Leontius de Sectis pag. A97. C»sarius
frater Nazisnz. Dialog. 1. Harmenopulus de Sectis
pag. 589. Isidorus Hispalensis Orig. lib. viui, cap. 5.
hilastrius haeres. 94. Joan. Monachus in Canone
contra omnes haereses tom. IV Biblioth. Patrum.
"Theodoretus lib. u Fabul. beret. Fulgentius de Fide
orthodoxa ad Donatum fol, 94. Faustinus de Fide
conira. Arianos fol. 770. Bacticus in lib. de Fide. Ni-
cephorus Callistus lib. vi, cap. 25. Leo PP. serm. 4
de Nativitate Domini pag. 57. Ambrosius in Symbol.
apostolorum cap. 2.
Neque separala aut. divisa in na(ura Divinitas, ut
Artus blasphemat) Proculus de Fide ad Armenios fol.
415: Fugiamus Arii vecsaniam, qui Trinitatem insepa-
rabilem substantiis dividit. Cyrillus in Joan. lib. vu,
cap. 10. Athanasius tom. !, fol, 414 ; de Incartat.
B
[Sed alter in persona Pater, aller in gersona Filius]
Lombardus lib. 1, distinct. 2: Teueamus Patrem, et
Filium, οἱ Spiritum sanctum, unum esse nat»raliter
Deum. Neque lamen ipsum Patrem esse, qui Filius est ;
nec Filiumipsumessequi Pater est, nec Spiritum sanctum
ipsum esse qui Paler aut Filius est. Una est enim Pa-
tiis, e! Filii, et Spiritus sancti essentia, quam Graeci
ὑμοούσιον appellant, in qua non est aliud Pater, aliud
ilius, aliud Spiritus sanctus ; quameis sit personaliter
alius Pater , alius Filius , alius Splritus sanctus, Au-
gustin. ad Maxim. Medicum eplst. 66 de Tempore
serm. 28. Anastasius de Dogmatibus fidei 16 fol.
676. Tertullian. adversus Praxeam cap. 2. Hilarius
lib. ! de S. Trinitate. Vincentius Lirinensii de llzeres.
cap. 19.
[Alter in persona Spiritus sanctus] Contra Urbicum
Potentinum, qui dicebat Spiritum sanctum aut esse
Patrem aut Filium, aut certe creaturam. Athauasius
Alexandrinus, tom. Il, fol. 417. .
[Unus natura in δαποία Trinitate Deus Pater] Auctor
de fide ad Petrum diaconuni apud Augustin. tom. IIl,
cap. 1, fol. 149 : Principaliter atque indubitanter toto
corde retine, Patrem Deum, Filium Deum, et Spiritum
sanctum Deum, id est sanctam atque ineffabilem Trini-
talem unum esse naturaliter Deum, ctc. Athanasius
in rescripto ad Liberium DPP., fol. 398. Hieronym.
de illis qu& Deo in S. Scripturis tribuuntur, tom IX,
fol. 67. Nazianz. in laudem Heronis orat. 25, de
G Fide orat. 49. Czsgrius Dialog. 1. Datascenus de Fide
D
orthodoxa lib. 1, cap. 11. Cerealis episcopus contra
Maximinum Arianum cap. 2. Psellus in cap. Tbeo-
log. cap. 1. Augustinus de Tempore sermon. 58.
CAPUT 1].
[Non Pater carnem assumpsit] Contra. Patripas-
sianos el delirium Praxez, qui dicebat Patrem de-
scendisse in virginem , ipsum ex ea natum, psum
ssum. Tertullianus adversus Praxeam cap. 1, de
'rascriptione adversus hzretic. cap. 53. Wufüinus in
Exposit. symboli apud Hierouym. tom. IX, fol. 75.
Rabanus Maurus de Trinitate cap.: 4. Prudent. apa-
iheosi yag. 2710 et sequent. Auctor de fide ad Peirum
cap. 2, fol. 150, apud Augustin. tom. ΠῚ Marius
Victorinus adversus Arium lib. 1, fol. 305. Hilarius
de Trinitate lib. 1. Joannes Damascenus de Duabus
Christi voluntatibus, fol. 488; de Fide orthodoxa lib.
1v, cap. 4. Gregor. Turonens. Histor. Francor. lib.
v, cap. 45. Petrus Lombardus episcopus Parisiensis
Sentent. lib. m, distinct. 1. Vigilius martyr lib. :
contra Eutyclien : Suscepte carnis dispensatio , nec
ad Patrem nec ad Spiritum. sanctum , sed ad solum
pertinet Filium : proprie enim Filius , non Pater dc
virgine natus est.
[ Ipse feret. in. homine, hominis Filius] Ferrandus
diaconus parznet, ad Ieginum comitem : Ex homine
“οἴ. esi natus secundum carnem Pater, qui Filius uun-
quam (uit; nec Spiritus sanctus, qui mec Pater uli-
Mando (uit, nec Filius; sed natus est Filius, wt ipse
hera filius virginis matris, qui est Filius Dei Patris.
104 [ Dei Filius [ts est. hominis filius | Vid.
Joan. Damascenus de Fide orthodoxa lib. 1v, cap. 4.
[ Non adoptione , non appellatione | Contra Felicem
Urgelitauum et Elipandum Toletanum episcopp.,
qui asserebant, Christum Dei Filium quod ad huma-
nitatem. spectat, dicendum csse adoptivum, nonu. pro*
prium. ac natufalem, Casar Baronius tom, IX Au
——
1001 "unt
GENNADIUS MASSILIENSIS.
epist. 66. Soplironius de Assumptione S. Mari apud A est ex Maria Virgine et Spiritu sancto. Non opinione,
Hieronym. tom. IX, fol. 49. Petris diaconus de In-
earuat, Domini cap. δ. Rabanus Maurus de lIustitut.
clericorum lib. 11, cap. 581. Thomas Aquipas part. i1,
qu:rstion. 4, articulu 2 et sequent.
[Homo in Deum transivit, Dura locutio, ut et illa
Augustini ad Volusianum tom. ll, epist. 9, fol. 7 ;.
Deus homini permixtus est; Et Tertulliani advers.
Marcionem lib. n, cap. 27 : Filius arbiter Patris. et
minister , miscens in semetipso hominem et Deum.
[Non nature versibilitate sicut. Apollinariste dicunt]
Apollinaristz: dicebant Λόγον Verbum per transimnu-
tationem in carnem conversum. Theodorus presbyter
de Incarnat. Domini. Vigilius martyr. lib. 1 et in
eontra Eutychen. Epiphanius ancora! fol. 586. Da-
mascenus de Fide orthodox. lib. ut, cap. 5. Athana-
Bius tom. I, fol. 479 et 2949. Cyrillus Alexandrinus
tom. ΕΥ̓ epi-t. ad Nestorium fol. 29. Nicephorus Cal-
Jistus ecele-iast. Histor. lib. xn, cap. 4.
| Ut nec. Deus mutaretur. (n. humanam. sub-
stantiam| Fulgentius ad Trasimundum regem Vandal.
lib. m, 10]. 58 : Ab ipso conceptionis virginalis exordio
eic in Christo ea verita unitas mansit, el sic utriusque ,
waturg. incon(usa. veritas perduravit, ut nec homo a
Deo divelli, nec Deus a suscepto homine possit separari,
uec (amen Deus hominem consumeret, nec homo Deum
$n aliquo permularet, Et paulo post : Sic verus Deus
verum suscepit hominem, ut in veritate humane susce-
ptionis, veritatem mon ani:teret deitatis. Et sic diquatus
est fieri quod ante non erat, ut non desisteret esse quod
semper erat. Sic etiam voluit unam cum liomine per -
sonam Deus habere; et licet ron alius esset Christus
Deus, et alius Christus homo, verus tamen Deus per-
snaneret iu. homine, ct verus homo permaner«t in. Deo :
atque ila in uno Christo diving humanceque nature
esset. inconfusa pariter et indivisa perfectio. Vid. Au-
gustin. de Tempore serm. 28. Hormisda PD. in de-
cretis cap. 3.
[Non ez viri coitu, u!- Ebion dicit] Ebionite Chri-
stum solum hominem putabant, et communi etiam (Σ pag. 559. Paulinus epist. 25.
nativitate ex viro el femina procreatum. Eusebius
eccles. Histor. lib. im, cap. 27. Theodoret. lib. i
Fabular. lhxret. in epitome divinorum decret., fol.
402. Philastrius haeres. 97. Epiphanius hxres. 30.
s. Ignatius epist. 9. Origenes in Lucam cap. 11, ho-
mil. 17.
[Canem ez corpore virginis trahens] Vid. Beda iu
Joh, cap. 30.
Carnem non de celo secum afferens, sicut Marcion,
Origenes εἰ Eutyches affirman| Marcion, Eutyches,
Origenes, Apollinaris et Valentinus, in eum impie-
tatis prolapsi sunt errorem, ut non solum Verbi et
carnis una: credereit esse naturam, verum etiain
Christi carnet non de sancta virginis Mariae corpore
assumptam, sed dc ccelo in virginem descendis:e,
impio ore assererent. Vigilius martyr lib. ni contra
Eutychen. Theophilus Alexandrinus in epist. Paschali
tom. 1 Bibliothec. Patrum, fol. 571. Atlianasius de
Hzres. ful. 852. Theodorus presbyter de Incarnat,
Domini pag. 255. Theophylact. Duigar. in Joan.
eap. 5. Suidas in Εὐτυχύής. Sedulius in Epist. Pauli
ad Romanos cap. 1. Gennadius Massil. presbyter in
Leone episcopo tomano. Tertullian. Pi:escription.
adversus h:iret. cap. 49. Cyrillus. llierosolym,
κατηχήσ. δ᾽ φωτιζομένων ἐν Ἱεροσολύμοις, pag. 77:
{ἰστενε 109 ὅτι οὗτος; ὁ μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, διὰ
τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἐξ οὐοανῶ, κατῆλθεν ἐπὲ τῆ; τῆς,
τὴν ὁμοιοπαθῆ ταύτην ἡμῖν ἀναλαύων ἀνθρωπότητα,
«ul γεννηθεὶς ἐξ ἁγίας Παρθένον xai ἀγίον Πνεύματος,
s) δοχήσει xal φαντασίᾳ τῆς ἐνχνθρωπήσεως γειναμένης,
Qa τῇ ἀληθείᾳ, οὐδ᾽ ὠσπερ διὰ σωλῆνος διελθὼν τῆς
Παρθένου, ἀλλὰ σαρχωθεὶς ἐξ αὐτῆς ἀλιθῶς, φαγὼν
ὡς ἡμεῖς ἀληθῶς, χαὲ πιὼν ὡς ἡμεῖς ἀληϑῶς. Εὲ γὰρ
fees ἦν ἡ ἐνανθρώπησις, φάντασμα κεἰ ἡ σωτηρία.
rede-quod hic unigenitus Filius Dei propter peccata
noeiya de calo descendit in terram, el earumdem a[-
feclionmum cum-nobis assumpsit humanitatem ; eL notus
non phantasia humanitatem assumpsit, mon tanquam.
per canalem transiens per Virginem, sed vere incarnatus
ex ipsa : lacle nutritus vere, vereque comedens sicul et
nos. Si enim phantasma erat illa incarnatio, phantosma
et .salus. Docte Ignatius epist. 2 ad Trallianos et
epist. ὃ ad Philippenses.
[Neque in phantasia sicut Valentinus asseril] Valen-
tinus, Eutyches, Saturninus, Marcion, Dasilides,
Cerdo et Manichzus, phantasize praedicatores, aiunt
Filium Dei Deum, et personam hominis non sub-
stantive exstitisse, sed actu putativo quodani et con-
versatione simulasse. Viucent. Lirinensis eontra Hz-
res. cap. 20. Vigilius martyr lib. 1 contra Eutychen.
Gennadius Massil. presbyter de Viris illustr, in Sab-
bathio episcopo. Tertullianus de Anima cap. 17.
Prescription. adversus baret. cap. 49; adversus
Marcionem lib. 1s, cap. 8. Epiphanius heres. 350.
. Arethas Cassariens. Cappadoc. episcop. in Apoca-
lypsian cap. 8. Nicephor. Callist. eccles. Histor.
lib. vj, cap. 31. Socrates lih. 1, cáp. 17. Fulgentius
ad Trasimundum regem lib.:1. Theodor. Cyri episc:
dialog. 2. Contra Fabul. bzre:. lib. iv, fine. Manuelis
imp. legat. ad Armenios pag. 181. Optatus Milevita-
Dus adversus Parmen. lib. iv. Damascen. de Hsres.
fol. 584.- Beda in Lucam lib. v1, cap. 95. Basilius
Magnus ad Sozopolitan. epistola 65.
[Anima non absque sensu et ratione, ul Apollinariste]
Honorius de Hares., Apollinariste dicunt Christum
corpus tantum sine anima nucepisse el Deitatem pro
anima habuisse. Theodoret. lib. iw Fabul. hzret. in
epitome Divinor. Decretor., fol. 402. Vincent. Liri-
nensis 11 contra !lzres. cap. 17 et 22. Nicephorus
Callist. lib. xi, cap. 4. Socrates lib. n, cap. 36.
Augustinus de 83 Quzstion., tom. IV, quzstione 80;
de Agone Christiano cap. 19. Theodoret. dialog. 2.
Ru/finus eccles. Histor. lib. x1, cap. 20. Cyrillus
lib. v1 in Joan. cap. 7. Cassian. lib. ; de Incarnat.
Domini. Leontius de Seciis PE. 441. Harmenopulus
azianz. epist. ad Cle-
nodium. Athanasius de Incarnat. Domini, tom. 1l.
Suidas in voce Apollinaris. Thomas Aquinas, Snmm.
In, quzest. 5, art. 3. Manuelis imp. leg. ad Armenios
ag. 179 et 185. Theodorus presbyter de Imcarnat.
mini, pag. 251. Theophylact. in Joan. cap. 1, in
Mattlisum cap. 8.
[Caro absque anima ut Eunomius| Eunomius car-
nem in deitatem versam prazdicabat. Honorius Au-
gustodun. episcop. de lieres,
Veros i& passione et ante passionem sue carnis
dolores sustinuit| Contra Mahumetistas, Simonianos,
Basilidianos, Marcites, Cerdonianos, Marcionitas,
Apellitas, Docetas et Manichzos, qui ficte et putative
tantum, uon autem vere passum Christum affirmaat.
Philasirius bxres. 32, 42, 44, 45, 61. Augustin. de
Heres. cap. 4, 4, 14, 20, ἐδ, 40. Sarraceniea qus
Commelinus edidit aun. n5. 19. xcv, Alcoran »zoara
Xi, fol. 57. Joan. Cantacuzeuus apolog. 2 contra
Mahumetistas. Cyrillus Alexandr. auaibewmat. 48 :
Εἴτις 00x" ὁμολογεῖ τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον παθόντα capxi,
καὶ ἐσταυρωμένον σαρκὲ, καὶ θανάτου “εὐυσάμεινον Gapri,
ἀνάθεμα ἔστω. lnterpretatur anathew. illum in libel o
ad Evoptium tom. IV, fol. 219. Frustra dubitat et
formidat quisquam, ne passibilem Filii naturam sacra-
tHenli sermo declaret, quando dicitur carne pati. Pre-
prie enim fiunt proprii corporis passiones. lloc sentire
visus est.el sancius Petrus dicens : Christo igitur passo
pro nobis in carne. Aliud autem est dicere pati in carae,
el aliud simpliciter dicere pati divinitatis uatwi asm.
᾿ Quia enim idem Deus simul est ac homo, impassibilis
quidem quantum ad divinitatis attinet naturam ,
bilis vero secundum humanitatem. (uid hic absurdi si
dicitur pati iu co quod pali potest, qui mansit impas-
&ibilis in eo quod pati non po'est. In aciis concilii
kphesiai tom. 1, cap. 5, fol. 57: Χριστοῦ οὖν παθόντος
ὑπὲρ 111 ὑμῶν σαρκὶ. 5c γὰρ ὑπάρχοντος Θεοῦ τοῦ
Χριστοῦ, σοφὸς γαὶ ἐμφρόνως ὁ μαϑητις σαρκὶ πεπονϑένα!
1009 '
ELMENHORSTH NOTAE IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBLS.
1010
σὶν αὐτὸν, ὑπεξάγων toU παθεῖν τὴν ἀπόῤῥητον φύσιν, À unus idemque Dei Filius mortuus. est. secundum for-
ἧς ἀλλότριον τὸ παθεῖν. Ἰδία τοίνυν πέπονθε σαρκὶ. καὶ
τοι τοῦ παθεῖν ἀμοιρεῖν εἰθισμένος, ὁ ix θεοῦ Λόγος.
Θεὸς οὖν ἄρα Χριστὸς. θεϊχῶς μὲν ἀπαθὴς, παθητὸς δὲ
κατὰ τὴν σάρχα. Christo igitur passo pro nobis in
enrne. Cum Christus sit verus Deus, recte sapienterque
discipulus carne illum passum affirmat. Hac enim ora-
tione naturam illam immensam in-quam nulla perpes-
sio cadit ab omni perpessione exemit. Sua igitur carne
passus est. Nam Dei Verbum secundum se nullius per-
' pessionis capaz est. Christus proinde Deus est, qui qui-
. dem secundum divinam naturam. pati minime potest,
secundum humanam autem potest. Epist. 10 ad Nesto-
rium fol. 30 : Confitemur quod idem ips» qui ex Deo
patre genitus Filius est ac. Deus unigenitus, tametsi
secundum propriam naturam sit. impassibilis, carne
lamen passus sit. pro nobis secundum Scripturas, ul
Proprie carmis passiones in corpore crucifizo impassi-
mani servi, et non est mortuus secundum formam Dei;
et lib. u : In servili forma universas passionis injurias
pertulit. Et Verbum immortale est, et passio secundum.
carnem est. Unde et Petrus apostolus ait, Christo
itaque' passo in carne; passio igitur proprie ad carnem
pertinet secundum naturam ; ad Verbum autem secun-
dum personam, quia et Verbi εἰ carnis una eademque
persona. Orientales et Occidentales episcopi in suis
scriptis acerrime divinz naturz ἀπάθειαν propugnant,
passiones specialiter ad carnem referentes. Junilius
de Portibus divin: legis lib. 1, cap. 16. Atticus
episcop. Constant. in actis concil. Ephesini tom.
M, cap. 28. Acatius episcop. Melitensis in actis
concil. Ephesini tom. Vl, cap. 11. Nicephorus Cou-
Slantinopol. episc. in actis concil. Ephesini tom.
V, cap. 92. Theodoretus lib. in Dialog. fuse. Tertul-
lianus 139 adversus Praxeam cap. 29. Proculus
lis sibi appropriaverit, et gratia Dei pro omnibus gu-
J/ de Fide ad Armenios, fol. 412. Eusebius Przparat. |
staverit mortem proprio illi date corpore, licet secun-
Eccles. lib. iv, cap. 13. Isidorus Pelusiota epist. lib.
dum naturam suam ipse vita sit et resurreclio.ln Expo- ΙΝ, epist. 166 et 179. Leo PP. ad Flavianum epist. -
sit. symbol. Niczen, fol. 229, tom. IV : Impassibile 10. Fulgentius ad Trasimundum lib. im, fol. δὲ, 56,
citra omnem coniroversiam quantum ad suain naturam — 58, 59, 60. Damascenus de Fide or!liodoxa lib. iu, .
atiinet est Verbum Dei; et nullus tam attonitus est, qui
psuare possit naturam qug super omnia passionum ca-
pacem. Quia autem factus est hómo, propriam carnem
fecit, ex sancta Virgine. Hoc igitur. modo dispen-
sationis verba sequentes in. carne. propria passum esse
humano more eum qui extra omnem passionem est ut
pote Deum affirmamus. In actis concil. Ephesini tom.
], cap. 12 : Christum dicimus passum esse et resurre-
zxisse, mon quod Deus Verbum in sua natura passus
sit aut plagas, aut clavos transfixionis, aut alia. vul-
nera (Deus n mque. incorporalis extra. passionem est) ;
sed quod corpus illud quod ipsius proprium factum est ;
ideo hic omnia pro nobis dicitur passus. Inerat enim
in eo corpore, quod patiebatur Deus, qui pati von po-
teral. Simili modo et mortem ejus. intelligimus. Im-
swortale esim εἰ incorruptibile est naturaliter et vita,
«ap. 4, 6, 18, 26. Theophylact. Dulgar. archiepiscop.
in Joan. cap. ὅ et 8. Augustin. de Tempore sermo:;.
194. Nazianzen. epist. ad Cledonium, de Fide orat,
49. Philastrius hzres. 91. Paulinus Aquilciensis ad-
versus Felicem Urgelitanum fol. 459. Joan. episcop.
Roman. de Duabus naturis adversus Eutychen. Con-
cil. Hispalense n, cap. 15. Fulbertus episcop. Car-
notensis in episiola ad Deodatum tom. 1 Biblioth.
Patrum. Joan. Cantacuzenus orat, ὅ in Mahumet.
Gelasius PP. adversus Nestorium, fol. 475, tom. V
Bibliothec. Patrum. Paulus Eiisenus episcop. de
Incarnat. Christi, apud Cyrillum tom. IV, homil. 7,
fol. 104 et 105. Épiphanius contra Ariomanitas lix-
res. 69; contra Aetium heres. 76; contra Dimzritas
bzres. 77. Gregorius Magnus in Evangel. hotnil. 25.
Auctor de Fide ad Petrum cap. 2. Paulus Emisenüs
et virificans Deus Verbum. Sed quia corpus ipsius pro- C homil. 2 in Nativit. Salvatoris, in aciis concil. Ephe-
prium gratia Dei, juxta. Pauli vocem, pro omnibus
sMorlem gustavit ; idcirco ipse dicitur morlem passus
esse pro nobis, non quod ipse mortem esset expertus,
{καμίνι ad ipsius naturam pertinet. Insania enim est
oc vel sentire vel dicere. De Incarnatione Unigeniti
eap. 26: Christus patitur. et non patitur, secundum
aliud et aliud. Patitur autem 1 1 9 humana carne, co
guod homo sit; impassibilis auem divine manet wt
Deus. il:ec luca Cyrilli ascripsi ad confusionem il-
Jorum hominum qui ipsum Deitati passionem attr-
buisse improbe garriunt : a quo errore alienissimus
fuit. Nam unicum illud dictum, (id est Verbum patie-
batur impassibiliter) quod ex lib. de Incaruatione Do-
min. cap. 27, fol. 261, ad doctrinam saam novam
stabiliendam afferunt, tam commode ab ipso Cyrillo
explicatur, ut nihil eos juvet, et ipsum non esse
dogmatis eujus accusatur clare denionstret. Injuriam
igitur faciunt innocentissimo viro, dum illum one-
Tant bzresi a qua palam se ipse defendit, et quz
omnino illius non fuit, se.| propria plane Apollinari-
starum, Theopascbitarum, Arianorum, AÁrmenioruin,
Eutychis, Dioscuri et Severi, uti apparet ex Atlia-
masio ad Epictetom contra omnes hzeres., fol. 454 ;
Nicephoro Callisto eccles. Histor. lib. xvi, cap. 33;
lib. xvi, cap. 52. Nazianz. epistola 1 ad Cledonium,
fol. 740; Joan. Cantacuzeno apolog. 9 contra Mahu-
snetistas ; S. Nicone de pessima Religione Armeniorum,
tom. | Biblioth. Patrum, fol. 456. Vigilius martyr
quoque passionem quie prepría carnis Christi fuit,
- snale refert ad naturx Verbi proprietatem. Inquit
enim contra Eutyehem lib. "", fol. 555, 556, 558,
tom. V Bibliothec. Patrum : Passionis injurias etiam
divinitas pertulit, — confixa divinitas clavis, sed. ipsa
penetrari non potuit. — Apparet. Deum Verbum. ἐπι»
passibiliter passum. — Divinitas passionis pulsata in-
juriis est. Sed salubriter hunc errorem postmoduin
videtur emendasse Vigilius dum aX lib. iv : /pse
e
.- - o [^ onmnd
sini fol. 278 : Ἕτεχεν οὖν ἡ ἁγία Μαρία τὸν Ἐμμανονήλ,
κατὰ μὲν τὴν θεότητα ἀπαθῆ, κατὰ δὲ τὴν ἀνθρωπότητα
παθητόν. Ei γὰρ καὶ οἰχειοῦται τοῦ ἰδίον σώματος τὰ
πάθη ὁ Θεὸς Λόγος, καὶ εἰς ἑαυτὸν ἀναφέρει, ἀλλά γε αν-
τὸς μεμένηχεν ἐν τοῖς τῆς ἀπαθεὲχς ὅροις. Κἄν ἀχούσης
αὐτοῦ λέγοντο;, « Ἔδωχα τὸν νῶτόν μον εἰς μάστιγας, τὰς
δὲ σιαγόνας μου εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρότωπὸόν μὸν
οὐχ ἀπέστρεψα ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτνσμάτων,» μηδὲν αὐτὸν
πεπονθέναι εἰς τὴν ἰδίαν ςύσιν ὑπολάδης, οἰχειώσασθαι
δὲ μᾶλλον τοῦ ἰδίου σώματος τὰς μάστιγας. Ὃ γὰρ Θεὸς
Λόγος μεμένηχεν. ἀπαθής. Ambrosius in Lucam lib. vi,
cap. 7, fol. 105 : A morte tequestrata divinitas cor-
poralium nom subiit consottium. passionum. Lib. x,
eap. 25, fol. 290 : Christus ascensurus crucem regalia
vestimenta deposuit , ut scias quasi hominem passum
esse , non quasi Deum; etsi utrumque Christus, quasi.—
hominem tamen , non quasi Deum cruci esse suffizum ;
et de fide ad Gratianum imp. lib. n, cap. 5 et 4, fol.
436 : Christus ut homo turbatur, ut homo flet , wt homo
crucifigitur. Sic enim et apostolus Paulus dizit, 334
quia Christi carnem crucifixerunt. Et Petrus: € rislo
passo secundum carnem. Caro igitur est. passa, Divi-
nitas mortis libera; passioni corpus humane natura
lege concessit. Unde illud quod lecium est : Dominum
majestalis crucifirum esse, non quasi in majestate sua
crucifizum putemus, sed quia idem Deus et homo, per
divinitatem Deus, per susceptionem carnis liomo Je-
su: Christus. Dominus majestatis dicitur crucifixus .
quia consors utriusque nature, id est humane alque
divine, in terra hominis subiit passionem, ut indiscrete
et Dominus majestatis dicatur esse qui passus. est , cl
filius hominie, sicut. scriptum est, qui descendit. de
celo. Eranistes apud Theodoret. dialog. 5, pag. 275 :
Αὐτὸν δὲ Θεὸν Λόγον ἀπαθῶς πεπονθέναι φάμεν. Ortlio-
doxus : καὶ τίς σωφρονῶν τῶν χαταγέλαστων τούτων
ἀνάσχοι τ᾽ ἂν γρίφων; ἀπαθὲς γὰρ πάθος οὐδεὶς ἀκήχοἑ
wort, οὐδὲ ἀθάνατον θάνατον. Τὸ γὰρ ἀπαθὲς οὐ πέπονθε
1014
GENNADIUS MASSILIENSIS.
1012
vui τὸ πεπονῦος οὐκ ἀπαῦες μείνοι ἄν. Ipsum. Deum À Omnes quidem lias passiones nature sue infert, ut per-
Verbum impatibiliter . passum. dicimus. OnTHOD. Quis
£ana niente. pra ditus. ferat has deridendas verborum
pfastigias? Nemo enim audivit. unquam aut impatibi-
lem passionem aut. mortem immortalem. Nam impati-
bile non patitur, εἰ patibile non manet passionis expers
el vacuum ; et pag. 287 : Ὥσπερ τοίνυν χαταβδεβηχέναι
μὲν dx τῶν οὐρανῶν τὴν θείαν φύσιν ἔφησθα, υἱὸν δέ γε
ἀνθρώπου x) αὐτὴν διὰ τὴν ἔνωσιν εἴρηκας" οὕτω
προσηλωθῆναι μὲν τῷ ξύγῳ τὴν Gxpx« προσήχει λέγειν,
ἀχώριστον δὲ ταύτης εἶναι τὴν θείαν φύσιν ὁμολογεῖν, xiv
τῷ σταυρῷ, κἄν τῷ ταφῷ πάθος ἐχεῖθεν οὐ δεχομένην,
ἐπειδὴ πάσχειν οὐ πέφυχεν, οὐδέ γε θνήσκειν, ἀλλὰ ἀθά-
vato» ἔχει xal ἀπαθῆ τὴν οὐσίαν. Ταύτῃ τοι, καὶ Κύριον
δόξης τὸν ἐσταυρωμένον ὠνόμασεν, τὸ τῆς ἀπαθοῦς φύσεως
ὄνομα τῇ παθητῇ προσνεῖμας, ἐπειδήπερ αὐτῷς ἐχρη-
μάτισε σῶμα. ἸΙροσεξετάσωμεν δὲ καὶ τοῦτο᾽ ὁ θεῖος
εἶπιν ἀπόστολος, € El γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἄν τὸν Κύριον
τῆς δόξης ἐσταύρωσαν.ν Ἐσταύρωσαν τοίνυν ἣν ἐγνόησαν
φύσιν, οὐχ ἦν πάμπαν ἠγνόησαν. Ei δὲ ἔγνωσαν ἣν
ἠγνόησαν, οὐχ ἄν ἐσταύρωσαν ἦνπερ ἔγνωσαν. Ἐπει-
δὴ δὲ τήν θείαν ἠγνόησαν, τὴν ἀνθρωπείαν ἐσταύρωσαν"
ἢ οὐχ ἀκήχοας αὐτῶν λεγόντων᾽ € Περὲ χαλοῦ ἔργου οὐ λιθά-
ξομέν σε, ἀλλὰ περὶ βλασφημίας ὅτι, ἄνθρωπος ὦν, ποιεῖς -
ἑαντὸν Θεὸν. » Διὰ δὲ τούτων δηλοῦσιν ὡς ἣν μὲν ἑώρων
ἐπεγίνωσχον poo, τὴν δέ γε ἀόρατον παντάπασιν 3115
ἡγνόουν. Εἰ δὲ κἀκείνην ἐπέγνωσαν, οὐχ ἂν τὸν Κύριον
τῆς δόξης ἐσταύρωσαν. Sicut descendisse e colis divi-
nam naturam, fium vero hominis vocari ipsam pro-
pler unionem, dixisti , sic convenit dicere ligno quidem
affixam esse carnem, confiteri autem. non. separatam
esse ab hac divinam naturam , tam in. cruce quam in
sepulcro, nec tamen passionis capacem fuisse, quia nec
pati tec mori potest, sed immortalem et impalibilem
habet. essentiam. Sic εἰ Dominum glorie crucifixum
nominavit, impatibilis naturae nomen patibili attribucns,
quoniam ipsius corpus erat. Utamur etiam haec ratio—
cinatione. Divus dixit Apostolus : Si cognovissent,
Dominum glorie non crucifixissent. Crucifizerunt igi-
lur naturam quam cognoverunt , non eam quam onnino C
ignoraverünt. Si enim cognovissent qum ignorarunt ,
non crucifixissen! quam noveruut. Sed quia divinam
ignorabant, humanam cruci ruunt. ΑΝ non audis
ipsos dicentes : propter nullum bonum opus lapidamus
le, sed propter blasphemiam, quia tu homo cum sis,
facis teipsum Deum; et his verbis. significantes quod
naturam incurrentem in oculos agnoverint, invisibilem
vero omnino ignorarint. Si vero lianc agnovissent, Do-
minum glorie non crucifixissent. lrenaus dicit divinam
naturam in passione quievisse, lrenzeus apud Theo-
doret. dialog. S, pag. 205 : Ὥσπερ γὰρ ἦν ἃ e
ἕνα πειρασθῇ, οὕτω xal Λόγος ἵνα δοξαύθι, ἡσυχάξοντος
μὲν τοῦ Λόγου ἐν τῷ πειράξεσθαι. καὶ σταυροῦσθαι, καὶ
ἀποθνήσχειν, συγγινομένου δὲ τῷ ἀνθρώπῳ ἐν τῷ νιχᾶν
xal ὑπομένειν, χαὶ χρηστεύεσθαι, καὶ ἀνίστασθαι, xoi
ἀναλαμθάνεσθαι. Sicut homo erat μὲ tentaretur, sic
et Verbum erat ut glorificaretur, requiescente. qui-
dem Verbo, ut posset tentari, crucifigi, εἰ mori, ei
tamen humanilati unilo, ut possel vincere, et perferre
εἰ benefacere, et resuscitlare, el recreare. Damasus
PP. apud Theodoret. lib. i Dialog., pag. 507 : Et τις
εἴποι, « Ἐν τῷ πάθει τοῦ σταυροῦ πόνον ὑπέμεινεν ὁ Υἱὸς
τοῦ Θεοῦ καὶ Θεὸς, καὶ οὐχὲ ἡ σὰρξ μετὰ vüc ψυχῆς ἣν
ἐνεδύσατο, ὃ τοῦ δούλου μορφὴ, ἣν ἑαυτῷ ἔλαδε καθὼς
εἴρηχεν ἡ Τραφὴ, » ἀνάθεμα ἔστω. ᾿
[Dolores in passione veros susinuii| Hinc erroris -
revincitur Hilarius qui nihil doloris in passione Chri-
stum sensisse affirmat. llilarius de 5, Trinitate lib.
x, pag. 150: Homo Jesus Christus unigenitus. Deus
er carnem et. Verbum, wt hominis filius, ita et. Dei
ilius, hominem terum secundum similitudinem nostri
hominis non deficiens a se Deo, sumpsit ; in quo quam-
vis aut ictu incideret, aut vulnus. descenderet, aut
nodi concurrent, aut suspensio elevaret , offerrent qui-
dem 136 hec impetum passionis, non tamen dolorem
paisionis inferrent : ut telum aliquod aut aquam per-
forans, aut 1gnem. compungens, aut. aera. vulnerans.
(oret, ut compungat ei vulneret, sed naturam suam in
hec passio illata non retinet; dum in natura non est vel
aquam (orari, vel pungi ignem , wel aera vulnerari,
quamvis natura teli sit vulnerare et compungere, et fo-
rare. Passus quidem Dominus Jesus Christus dum ce-
ditur, dum suspenditur, dum crucifigitur, dum. mori-
tur, aed in corpus irruens passio, nec non [mit passio;
nec tamen naturam passionis exercuil , dum εἰ penali
ministerio illa desavit , οἱ virtus corporis sime sensu
ng, vim pena in se desavientis excepit. Claudianus
amert. episcop. de Statu anima lib. tq, cap. 10.
Petrus Lombardus cpiscop. Parisiensis Sentent. lib.
int , distinct. 17. Cyprianus quoque in libr. de ldo-
lorum Vauitate, fol. 264, de morte Christi incom-
mode loquitur, et caute legendus est : Pro
(inquit) omnium testimonium sic ante precesserat, —
oportere Christum pati, non ut. sentiret morlem, sed
ut vinceret. Magis reciius Fulgent. ad Trasimundum
regem lib. in, fol. 54 : Jmpassibilis Deus veram pes-
sionem in vera carne sensit; οἱ fol. 61, Possiones et
infirmitates voluntarias quidem, sed veras Christus ha-
buit ; quia carnis humane naluram non in. phantasia,
sed in veritale suscepit.
CAPUT Il.
[ Ut divinitatis initium homo nascendo acceperit]
Auctor δὰ fide ad Petrum cap. 2, apud Augustin.
tom. Ilii. .
[ Artemon ἢ Purum honiinem, id est, absque Deo
salvatorem fuisse confirmat. Eusebius Eccles. Histor.
lib. v, cap. 28 in Apolog. pro origine, fol. 486. Ni-
cephor. Callist. lib. tv, cap. 21. Theodoret. Cyri epi-
scop. Fabul. hieret. lib. n. Mahuelis imp. legatio ad
Armenios pag. 181. Augustihus de Hrres. cap. 44.
Et hac est ctiam doctrina. Carpoeratis. Tertullian.
Pr.rscrip. adversus hzeret. cap. 48.
( Berillus | Peregrina quadam et aliena a veritate
docere coepit, asserens Dominum et Salvatorem no-
strum, neque exstitisse ante carnis nativitatem , ne-
que propriam Inbere deitatis substantiam , sed hoc
solum , quod paterna deilas io eo habüaret. 117
Nicephorus Callistus lib. v, cap. 22. Eusebius .
Histor. lib. v1, cap.
f Marcellus] Purum tantum hominem praesumpsit
dicere Dominum Chrigtum. Historia .Tripartita lib.
nit, cap. 9. Nicephorus lib,v, cap. 23. Marius Victo-
riüus adversus Arium lib. 1 fol. 994. Socrates eccles.
Histor. lib. 1, cap. 24. Sozomenus lib. nu, cap. 31.
Basilius Magnus ad Eustathium epist. 78.
[Et Deus et homo ez Virgine nara) Au ustio. tom. X,
serm. 1 de Assumpt. Marie fol. 880. Christus eg :6-
cratissimo corpore Marie carnem assumpsit, et diri-
nam naluram humane univit, nou. amittens quod erat :
sed assumens qued non erat : ut Verbum caro, hoc est,
Deus homo fieret.
CAPUT IV.
[ Nihil creatum et serviens in Trinitate cvedendum
p Nicetas in Nazianz. de S. Baptismo, fol. 881 : Niki
in Trinitate servum est aut creatum, aut adventitium :
«t pote prius nequaquam esistens, deinde autem. edve-
niens. Neque igitur aut. Films Patri defuit unquam,
aul Filio Spiritus sanctus, verum immutabilis sir aad
atque alternationis expers est sancta Trinitas. Cyrillus
tom. 1l, lib. Quod Spiritus sanctus. Deus sit, et non
creatura. Gregorius eoezsariens. episcop. apud Eu
seb. lib. vir Eccles. Histor., cap. 95. Harmenopu'.
- de Sectis pag. 559. Athanasius tom. Tad Serapionem.
Angustin. ad Bonifacium epistol.50, detl:eres. cap.59.
Nicephor. Callist. lib. x1, cap. 48. Rabanus Maurus
de sermon. Propriet. lib. iv, eap. 10.
[ Dionysius fons Arii] Hunc Dionysium falso Aria-
nismi insimulatum longa oratione denionstrat Atha -
naaius tom. I, fol. 428 et sequent. Ruffinus de Adult.
libror. Origenis, apud Hieronym. tom. IX, fol. 453.
Vid. Cesar Baronius Annal. eccles. toin B, 3d ann.
Christi 205, fol. 600.
Ll
1015
, Nihil mequale. gratie. ut. Aetius | Opinabauur iii-
dem ut Arius, conditum, οἱ ex non existentibus at-
que in: qualem Patri Filiun esse. Nicephorus Calli-
stus Eccles. Histor. cap. 56; lib. xi, cap. 11. Dasilius
Magnus contra apologet. Eunomii lib. 1.
^ [Nihil inequale, ut vult Eunomius | Dissimilem per
omnia Patri asserens filium, et Filio Spiritum san-
ctum. Augustin. 118 de lHlzres. cap. 654. Nicephorus
Callistus lib. xi, cap. 11. Ruffin. Eccles. llistor. lih. x,
cap. 35.Dasilius Magnus coutra apologeticum Eunomii,
[ Nihil anterlus. posteriusve aut. minus, ut. Arius |
Athanas. tom. Il, fol. 14, et de Synodis Arimini el
Scleucie, tom. 1, fol. 681.. Cxesarius dialog. 4 : Non
quidquam vel majus vel minus. natum, non quidquam
prius existens, adventiliumve divina in Trinitate vel ante
secula. f«it, vel est hodie, vel deinceps &rit.. Nimirum
Pater et Filius et Spiritus sanctus Trinilas est, et in-
telligitur, et adoratur ab. iis qui vere non dicis causa
tel blaspheme adorant ui. Arius, qui Dei naturam dis-
ELHENHORSTII NOT/E IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
1044
À przdictus episcopus acerrime stylum strinxit, sana
disputatione et lihello document.8 Scripturarum suf-
ficienter (acto demonstraus, quod homo Deus factus,
semper Patrem caineis suís. oculis viderit, et Spiriium
sanctum per specialem et unitam Dei et hominis socie-
tatem. Gennadius de Viris illustribus in Servusdei.
| Nihit moribus et voluntate diversum, ut Marcion
Vid. Epiphanius hzres. 44. Nicephorus Callistus ee-
cles. Hist. lib. vi, cap. 98.
| Nihil ex Trinitatis essentia ad creaturarum natu-
ram deductum, εἰ Plato] Vid. Plato in Timao. Beda
de Elementis Philasophiz, lib. », ful. 513. Augusti-
nus de Genesi ad li teram, tom. HI, cap. 1, fol. 341:
Crealura omnis intellectualis sive corporalis non de Dei
nalura, sed a Deo est facia de nihilo, nihilque in ea est
quod ad Trinitatem pertinet, nisi quod Trini:as condi--
dit, ista condita est.
120 |! Tertullignus] Tertullian. advers. Mar-
cion, lib. iv, cap. 58: Hominem reddi jubet Creatori,
trahit, ac majus ac minus in. divina Trinitate imagi- B in cujus imagine, et similitudine, et nomine, el materia
natur.
(Nihil. extraneum , ut Mocedoiss ]. Macedoniani
sanctum Spiritum a substantia Patris Filiique plane
discernunt, tanquam ministrum meriti prorsus infe-
rioris. Fulgent. ad Donai:um fol. 94. Ruffiuus Eccles.
Histor. lib. x, cap. 2. Nicephorus Callistua lib. ix,
cap. 47. Gregorius Magnus Epistol. lib. iv, epist. 352,
ful. 795. Damascenus de Duabus Christi Naturis
fol. 499. Augustin. de Heres. cap. 52. Socrates ec-
clesiast. Histor. lib. 1, cap. 55.
cap. 4. llistoria Tripart. lib. v, cap. 41. S. Maximus
in lib. de Duabus Naturis Christi Salvatoris. Theopliy-
lacet. Rulgari» archiepiscop. in Joan. cap. 5, 14, 10.
| Nihil pervasione aut surreptione insertum ut Ma-
nicheus| Vide Augustinum de Ifzxres. cap. 46. Nice-
horum Callistum eccles. Histor. lib. vi, cap. $1.
;piphantum episcop. Constanti: Cypri li:res. 65.
| Nihil corporeum, μὲ Tertullianus } Augustin. hz-
res. 86, Tertullianus dicit Deum corporeum csse. Ad
Optatum epist. 157 dc Genesi ad litteram lib. x,
cap. 25. Thomas de Aquino in Epist. Pauli Il Corinth.,
cap. 4, lect. S. Tertullianus de Poeniteniia cap. 3;
dc Carne Christi cap. 2 ; adversus Marcion. lib. u,
cap. 16; aversus Pràxeam cap. 7.
. [Nihil carporaliter effigiatum, ut Anthropomorphus]
Monorius Augustodunens. eccles. presbyt.: Antropo-
wnorphite Deum humana membra el humanam formam
hnbere autumant, cum Deus sit spiritus et incorporeus,
Mieronym. in psalm. xcii, fol, 120. Origen. in Epist.
Pauli ad Roman. iib. 1, cap. 4. Cassian. collat. lib. x,
cap. 5. 119 Isidor. Origin. lib. vint, cap. 5. Angn-
$iin. de Genesi ad litteram lib. x, cap. 25, epist. 3
ad Fortunatian., epist. 157 ad Optatum, Ruf(inus in-
vectiva 1 in Hieronym., fol. 164.
| Vadianus| Augustin. de Hieres. cap. 50 : Vadia-
mos quos appellant (εἰ Epiphanius schismalicos non
liaereticos vul: videri ) alii vocant. Anthropomorphitas,
quoniam Deum sibi fingunt cogitatione carnali in simi-
heodoretus lib. i, .
expressus est.
[ Nihil officio singulare | Vide Epiphan. in. Anco-
rato. Photii Dibliothec. fol. 5.
[ Non tamen solitarium, sicut Praxeas] Praxeas et
Sylvanus sic unum credebant Deum, ut. illi neque
Filium, neque Spiritum sanctum annumerare vellent.
Tertullian. adversus Praxeam cap. 21. Gregorius
Nazianz. de Fide Niczna, Non sic Deum unum confi-
temur «t£. solitariuin, nec. eumdem. qui. ipsi sibi Pater
sit, irse el. Filius. Concil. Bracarense i, cap. ἢ : Si
quis Patrem εἰ Filium et Spiritum. sanctum non confi-
telur tres personas unius substantie el vir(utis, ac. po-
lesiatis, sicut catholica et apostolica Ecclesia docet, sed
unam tantum ac solitariam dicit esse personam, ita ut
ipse sit Pater qui Filius, ivse etiam sit paracletus Spi-
rilus sicut. Sabellius εἰ Driscillianus dixerunt, ana-
thema sit.
CAPUT V.
C [ Ὁμοούσιος Patri Filius] Contra Arii blasphemias
asserenlis, Οὗτος ὃ Κύριος ξίνος μὲν xal ἀλλότριός ἐστε -
τῆ; τοῦ Πατρὸς οὐσίας, χατὰ ἐπίνοιαν δὲ μόνον λέγεται
Λόγος. καὶ οὐχ ἔστ' μὲ χατὰ φύσι» vai ἀληθινὸς τοῦ
Θεοῦ Υ᾽ὸς, κατὰ θέσι» δὲ λέγεται χαὶ οὗτος Υἱὸς ὡς
κτίσμα. Athanas. tom. 1 de Sententia Dionysii contra
Arianos, fol. 441. Deflnit Athanasius ὁμοούσιον de
S. Trinitate lib. 1, fol. 149, quod eamdem essentia:
ralionem recipit, wi homo ab homine nihil differt, qua-
tenus homo est, εἰ angelus ab. angelo; ita et Deus a
Deo nihil differt quatenus. Deus est. Ye liac. voce au-
tem apud sseulum prius inter Arianos et catholicos
acerrime deceriatun, Áriaui dicebant novum verbum
esse ὁμοούσιον, nec reperiri in sacris Litteris. cum
fuisset antiquis omnino ignotum, in synodo Niczxna
ἃ eatholicis nunc nuper introductum ; quos etiam
eapropter eum Macedonianis ὁμοουσιαστάς appella
bant. Catholici contra affirmabant verbuin id peran-
tiquum esse, e sacra Scriptura depromptum, ἃ mul-
litudinem imaginis corruptibilis hominis, quod rastici- [) lisque viris*anetis ante synodum Nieznam usurpa-
iati eorum tribuit Epiphanius, parcens eis, ne dicantur
hareuci.
| Nihil sibi invisibile a creaturis, ut Origenes | Ori-
genes docebat Deum Patrem per naturam invisibilem,
ctiam a Filio non videri, Vide illum Περὶ ᾿Αρχῶν lib. n,
cap. 4. Hieronymum adversus errores Hierosolymit.
Joan. epistola 61, cap. 5; ad Avitum epist. 59, fol. 204.
Epijbanium haeresi 54, et in epist. ad Joarr. IHiero-
solym, et Ancerato lol, 581. Papiam in voee Ürige-
signi. Monorium de Hzres. Isidorum Mispalena, Orig.
Iib. viuit, eap. δ. Athanasius de Dlasphemiis Arii tom. 1l,
fol. 681 ; et Histor. Tripart. lib. 1 cap. 13 Ario hanc
opinionem ascribunt. te Servusdei etiam exorli
lizeretici qui dicerent Christum io hac vita degentem
non vidisse carneis oculis suis Patrem, sed post re-
surrectionem. ex mortuis et ascensionem in colis
cum translatus est in gloriam Dei Patris, profectum
sdlicet ei dantisin remunerationem nartyrii ; in quos
tum. Athanas. de Decretis synodi Niczns contra
h.ereg. Arianam fol. 400 et 415 et eequent.; de Sy-
nedis Arimini et Seleuci: fo!. 429, 695 et sequent, ;
121 de S. Trinitate diafoy. 4, fol. 146, 155, 158;
talog. 5, lol. 194, de Fide Nic:ena fol. 49 et sequent.
Hilarius de Synodis adversus Arianos fol. 241; Gela.
sius de Actis concil. Niczeni pag. 241. Phabadius
contra Arianos fol. 261. Marius Victorinus adversus
Arium lib. 1. fol. 295 et sequent., et de llomousio
reeipiendo fol. 361. Psellus in cap. Theolog. c»p. 2
et 5. Cyrillus Alexandrinus de Trinitate lib. 1. Fulgent.
in respons. a4 Arianos fol. $5. Histor. Tripart. lib.
n, esp. 7. Epiplau. contra Ariomanitas. hores. 69.
Ambros, de Fide ad Gratian. imp. lib. m, cip. 7. .
Nicephorus Callistus eccles. Hi-tor. lib. tx, eap. 51.
| Non. homo factus preter. Deum, sicut bíasphemat
Nestorius | 'Exitvoz γὰρ εἴπεν ὅτε οὐχ ὁ Υἱὸς τοῦ Oc
ἐν τή μήτρᾳ τὴς παρθένον οἰκήσας ἐσκοκώθη, ἀλλ᾽ ἄγ"
1015
GENN&DIULS MASSILIENSIS.
1016
θρωπος ψιλὴς ἐκ τῆς Μαοίας γεννηθεὶς, ὕστερον ἔσχε τὸν À Nunc enim dormiens nlerem et. somno meo requiesce-
Θεὸν παρεπόμενον αὐτῷ. Theophylact. Bulgariz archi-
episcop. in Lucam cap. 2, fol. 215; in Joan. cap. T,
fol. 588. Socrates Eccles. Histor. lib. vit, cap. 32. Ni-
cephorus Callist. lib. xvi, cap. 49. Jus Graxco-Ro-
mau. tom. 1, fol. 439.
[ Filius. sicut Pater et Spiritus sanctus. adoratur .ab
angelis et omni creatura 1 Testimonium insigne ad-
, versus illos fanaticos qui cultum latrie Christo dero-
gant. Cyrillus Hierosolym. χατηχήσ. δ᾽ φωτιζομένων
ἐν ᾿Ιεροσολύμοις, pag. 42: Χριστὸς σταυρωθεὶς, ὑπὸ
πάσης προσκυνεῖται τῆς οἰχουμένης. Theophylact. in
Lucam cap. 24, fol. 577 : Salvator in celum ipsum
precursor omnium ascendit , ut ostendat conspectui
Patris sanctam carnem, et. consideat. in celis Patri.
καὶ voy προσχυνεῖται ἡ φύσις ἡμῶν ἐν Χριστῷ ὑπὸ πάσης
ἀγγελικῆς δυνάμεως. Joan. Cantacuzenus imp. Con-
$tantinop. apolog. 2, contra Mahumetistas, fol. 26 :
Ὁ Υἱὸς xal Λόγος τοῦ Θεοῦ πρὸ τῶν αἰώνων Θεὸς ὧν, προσ-
ἐχυνεῖτο σὺν τῷ Πατρὶ αὐτοῦ τῷ Θεῷ ὑπὸ τῶν ἀγη λων.
καὶ νῦν γεγονὼς ἄνθρωπος, πάλιν προσχυνεῖται ὑπὸ
αὐτῶν τῶν ἀγγέλων, καὶ μετὰ τοῦ σώματος" συμπροσ-
χυνεῖται γοῦν χαὶ ὁ ἄνθρωπος, ὃν ἀνελάδετο ὁ Yioc x«l Λόγος
τοῦ Θιοῦ μετὰ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ, χαθὼς προσεχυνεῖτο
καὶ ἐν ἀρχῇ παρὰ τῶν ἀγγέλων. Theodoret. episcop.
192.9 Cyri dialog. 2 : Δεσποτικὸν σῶμα ἄφθαρτον ἀνέ-
στη, καὶ ἀπαθὲς, καὶ ἀθάνατον, xai τῇ θείᾳ δόξη δεδοξα-
σμένον, xal παρὰ τῶν ἐπουρανίων προσχννεῖται δυνάμεων.
ominicum corpus incorruptibile resurrexit et impati-
bile , et immortale, et divina gloria glorificatum , et a
celestibus adoratur potestatibus. Fulgent. in respons.
3d Arianos fol. 34 : Filium etiam in forma servi posi-
(un, et propter. passionem mortis paulo minus ab an-
gelis minoratum, in colis omnes virtutes et angeli sem-
ver adorant. Cyrilius Ale&andirinus tom. IV in epistola
ad Nestorium ful. 30 : Christus Jesus Filius unigenitus
una adoratione propria cum carne adoratur. Damasce-
nus de Du:bus Christi Volontatibus fol. 474 : Una
cum Putre et Spiritu sancto Christum incarnatum Dei
rem, cum regibus el consulibus. Forte exemplum contra
£0s est qui dicunt non. resurrecturos, misi qui juxia
nature ordinem nali fuerint. Si enim c moriun-
lur in utero, necesse est quia vivunt : aut quidquid smo-
ritur, haud dubium quia resurget : et ita quod in. mem-
bris fuit et vixit, vel natura minus dederit, hoc in resur-
rectione in integrum reparabitur, Sic enim humani
generis in melius instauratio totum reddet quod natura
fraudacerat. Adversantur scholastici theologi di- .
centes : Abortivi fetus non fesurgent, quoniam mon rixe-
runt. Bonaventura Sentent. lib. 1v, distinct. 49.
[-Non prima justorum et secunda peccatorum] Ex-
cludit errorem dicentium resurrectionem non esse
futuram omnium simul, sed primam justorum resur-
reciionem, secundam fore peccatorum : qua? etiam
opinio Lactantii fuit et Stephani Gobari. Thomas
Aquinas in Epist. Pauli ad Corinth. ! cap. 16, lect. 8.
Lactant. lib. vit, cap. 20 et 26. In epitome cap. 8.
R Photius bibliothec. fol. 471.
(Non secundum Origenem immulatio corporum erii|
Origenes putabat corporales substantias in resurre.
ctione penitus delapsuras, et futara hoc esse corpora,
quod nunc est zther et. coelum, et si quod aliud
- corpus sincerius et purius intelligi possit. Hieronym.
ad Avitum epist. 59, fol. 205, adversus error. Joau.
Hierosolym. ad Pammachium cap. 9, fol. 849 ; in
Esaiam lib. vui, cap. 14 ; in Ezechiel. lib. xii, cap. 40.
in Ainos cap. 5. Epiplran. ancorato fol. 590. Julianus
episcop. Toletan. Progrost. lib. n1, cap. 17. In quo
errore etiam Eutychius fuit. Ado Viennensis episcop.
iu Cliron. ad ann. Christi 575. Beda in Lucam lib. €,
eap. 95, fol. 510. Eutychius Constantinopolitane urbis
episcopus scripsit, corpus nostrum in illa resurrectionis
gloria erit impalpabile, veniis aereque subtilius. Rafli-
nus préfat. ad Macarium in a . Eusebii i
Origene, et Eusebius apolog. pro ene fol. 489,
dicunt invisores Origenis hunc errorem falso viro
optimo affinxisse. Ft ipse Origenes tom. I, iu Mat-
Filium, et veneror, et adoro. Et de Fide orthodoxa C thzum cap. 25, 1944 homil. 9, fol. 991, videtur il-
lib. iv, cap. ὅ et 2, Christus adoratur una. adoratione
cum sua carne. ab omni creatura. Gregorius Magnus
tomm. Il, homilia in Evangelia 8, fol. 545 : Angeli na-
Iram nostram quam prius despexerant, postquam su-
per se assumplam conspiciunt, in colesti rege veneron-
tur, et adorant hominem Deum. Vid. Cyrillus in actis
concilii Ephesini fol. 24.
[ Erit. resurrectio mortuorum omnium | Gennadius
in Tichonio : Tichonins Afer dicit nou duas in carne
resurrectiones futuras, unam justorum, aliam | injusto-
rum; sed unam et semel omnium, in qua. resurgent
eliam | abortivi deformoti. De abortivorum resurre-
ctione astipulantur Tiehonio Augustinus, Philippus
presbyter et Beda. Augustin, Enchirid. ad Lauren-
tium cap. .85 ; Occurrit de abortivis fetibus quaestio,
qui jam quidem nati sunt in uteris matrum, sed nondum
1a ut jam possint renasci, Si. enim resurrecturos eos
dixerimus de his qui jam formati sunt. tolerari potest
uicungue quod dicitur. Informes vero abortus quis mon p 190i, ἕνα εἰς αἰῶνας τῶν ἁμα
proclivius perire arbitretur, sicul semina qute concepta
Won (werint? Sed quis negare audeat, et si affirmare
w)n audeat id aclwram resurrectionem, wt. quidquid
jorme: defuit, impleatur ? atque ita non. desit. perfectio
qua accessura erat tempore : quemadmodum non erunt
vilia que accesserunt lempore, ut neque in eo quod ap-
ἔμ ιν εἴ congruum dies allaturi fuerant , matura. frau-
' etur ; ueque in. eo quod adversum atque contrarium
attulerat, natura. turpetur, sed integr.tvr quod. non-
duin erat iutegrum, sicut instaurabitur quod fwerat vi-
totum. Et de Civitat. Del lib. xxi, cap. 15 : Abor-
divos felus, qui cum jam vizissent in. utero, ibi sunt
morlui, resurrecturos, ut affirmare ,. ila. negare mon.
nu.leo : quamvis 19g non videam quomodo ad eos
mon perlincal resurrectio mortuorum, si non eximuntur
de numero mortuorum. Philiprus presbyter in Job,
lib. 1, cap. 5; et Beda Exposit. iu Job, lib. 1, cap. 5,
οἱ, 614 - Job dicit : (Quare non in vulva moriuus sum
lorum sententiam reprobare, qui aerium corpus et
paulatim in auras tenues dissolvendum , post resum-
rectionem introducaut. Gregorius Magnus Exposit.
moral. in Job, lib. xiv, cap. 50: Fatemur carnem
nostram posl resurrectionem futuram et eamdem et di-
versam : eamdem per naturam , diversam per gloriam ;
eamdem per veritatem, diversam per potentiam. Erit
itaque spiritualis, gwia incorruptibilis ; erit palpebilis,
quia non amittet essentiam veracis natura.
CAPUT VII.
[ Omnium hominum erit resurrectio] Cyrillus Hie.
rosolym. in 4 cateches. iliuminat., pag. 97 : ᾿Αλλὰ τὸ
μὲν ἀναστῆναι πάντων ἐστὶν ἀνθρώπων, οὐχ ὅμοια δὲ
πᾶσιν ἡ ἀνάστασις. Πάντες μὲν γὰρ αἰώνια λαμβικνομεν
Td σώματα, ἀλλὰ οὐχ ὅμοια ἅπαντες" οἱ δὲ μὲν γὰρ
ἵνα διαιωνίξοντες ἀγγέλοις συγχορεύσωσεν" οἱ δὲ ἀμαρ-
ἶ χτων ὑπομείνωσι τὸν
βάσανον. Vid. Damascenus de Fide orthodoxa lib. iv,
cap. 28. .
Non dabis sanctum (uum. videre. corruptionem ἢ
Isidor. Hispalens. de Resurrect, Domini eap. 55.
Cbhrysostom. in psalm, xxxvir. Athanasius Alexae-
drinus iractat. de definition., fol. 58, twn. M. Ful-
fentius ad Trasimundum regem, lib. m, ful. 65.
inascenus de Fide ortliodoxa lib. 11, cap. 88.
[ Immitandos ad incorruptionem eos. qui in. advent
Domini vivi inveniendi sunt. ] Vide llieronym. ad Mi-
nerium et. Alexaudriim epist. 152. OEcumenium in
Epistol. Pauli ad Corinth. ], cap. xv. Thomam Aqui-
nat. in epist. ad Thess. 1, cap. 4. leet. 2. Petrum
Lombard. Sentent. lib. iv, distinet, 45. Cyrillum
Hierosolym. catechesi 44. illuminat. fol. 158. Augu-
stin. de Civitate Dei lib. xx, cap. 19. Sixtam Senens.
biblioth. sanctz lib. vr, adaotat. 965. Joannem e
. Gersou de Articulis fidei part. ἃ, fol. 95.
4917
CAPUT VIII.
[ Diodorus] Diodorus 'Tarsensis putavit incorru-
ptionem in:futuro judicio communem omnium futu-
ram, immutationem 125 autem proprie justorum.
flieronym. epist. 152 ad Minerium et Alexandrum.
Auctor lib. de Fide ad Petrum diaconum apud Au-
gustin. tom. Ill, fol. 155.
[Vivos eos qui in carne inveniendi sunt, credimus]
Augustin. de Fide et Symbolo tom. lll, cap. 8; in
Encbhiridio ad Laurentium cap. 55; de 1923 Dulcitii
Qusst., tom. IV, quzstion. ὅ. Chrysostom. tom. V
in Expos. symboli : Vivi agnoscuntur qui in corpore
erunt in adventu Domini, mortui qui ez hac [uce mi-
graverunt.
CAPUT IX.
[Non credamus restitutionem futuram quam Orige-
nes delirat] Beda exposit. in Salom. Proverb. lib. 1,
cap. 2, fol. 881 : Origeniani hereticis, meretricibus,
cunctisque flagitiosorum turbis, εἰ insuper ipsi diabolo
aique angelis ejus, post innumera licet-expleli univer-
salis judicii tempora, remissionem scelerum, vitamque
ac regnum promittunt iu ccelis : male intelligentes illud
Esaic : Εἰ claudentur ibi in carcere, et post dies mul-
tos visitabuntur. (Quasi multa tempora. terminati
iudicii soleendos ae salvandos dixerit impios, cum
tlle econtrario nullam eis salutem tribuat ; sed. el eos
qui hoc tempore mortui pre enormitate flagitiorum,
claudi merentur in. carcere penarum, tempore resur-
rectionis ad modicum visilandos significet tantum, wt
receptis corporibus in judicio gravtus damnentr, et
continuo post judicium | atrocioribus perpeluo recli-
dantur in penis. Sic sacerrimus Mahumet xci x«i
τοὺς δαίμονας δύνασθαι σωθῆναι διὰ τοῦ ᾿Αλχοράνον,
Richardus monachus Florent. in confut. legis 59Γ8-
cen. cap. 1, fol. 88; cap. 9, fol. 124. Joan. Canta-
cuzenus orat. iv in Mabumetem, fol. 106. Alcoran
azoara Lxi. Augustin. Retract. lib. t, cap. 7; in en-
chiridio ad Laurent. cap. 112; de Civitate Del lib.
xxi, cap. 17; eontra Origenist. ad Orosium cap. 4.
Gregor. Magnus exposit. in lib. Regum ll, cap. 5.
Leontius de Sectis pag. 549. Athanas. De communi
essentia Patris, Filii et Spiritus sancti, fol. 591;
in Quaestion. ad Antiochum quasstion. 101. Joan. mo-
na in canon. contra omnes haereticos. Cesarius
dialog. 3. Rufinus invectiva 1 in Hieronym., apud
Hieronym. tom. IX. Habanus Maurus de Institut.
clericorum lib, 11, cap. 57. Thomas Aquinas in epist.
ad Ephesios cap. 1, lection. 5. Theophylact. in
Marcum cap. 8; in Lucam. cap. 16. Nicephorus 196
Callistus eccles. Histor. lib. v, cap. ὅδ: lib. xvni, cap.
47. Epiphan. in epist. ad Joan. Hierosolymit. Hiero-
nym. adversus error. Joan. Hierosol. epist. 61, cap.
5; in Esaiam lib. viu, cap. 25 et 27 ; in Daniel. lib.1,
cap. 4. Damascenus de Fide orthodoza lib. n, cap.
9. Ivonis Carnotensis Chronicon fol. 44. Equidem
sí vera non fictitia epistola illa, quam Ruffinus de
Adult. Lib. Origenis, fol. 494, dicit ipsum Origenem
adversus illos qui adhuc illo vivente libros ejus adul-
teraverunt edidisse, nunquam sensisse nec scripsisse
eredendus est ea quae hoc loco Genusdius et alii Ec-
clesiz doctores ipsi attribuere voluerunt. Inter alia
enim dum caros 808 Alexandrinos affatur ita inquit :
Quidam eorum qui libenter habent criminari proximos
8u08, ascribunt nobis et doctring nostre crimen blas-
phemie, quod a nobis nunquam audierunt : de quo ipsi
viderint, nolentes observare mandatum illud quod dicit,
auiu maledici regnum Dei non possidebunt, dicentes
pairem malitie ac perditionis, et eorum qui de fegno
Dei eficiuntur, id est diabolum me dicere esse salvan-
dun, quod ne aliquis quidem mente motus et manifeste
insaniens dicere potest. 1n Job lib. 1, fol. 257 : Dia-
bolus, qui est. totius. iniquitatis auctor; et omnis scele-
ris pater aique inventor, ad celestem aulam ex qua
sponte cecidit, nunquam iterum. ascendet, nunquam
enuo revertetur. Et in Mattheum cap. 25, homil. 9,
fol. 291, Diaboli et impiorum credimug eterna. tor-
ELMENHORSTII! NOTAE IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
C profertur. Origenes in
1018
À menta. Erubescant igitur qui et. hoe de viro doctiss,
non dubitaverunt concinnare figmentum.
[Ut damones vel impii homines post tormenta] Tri-
themius in Chron. monast. Mirsaugiens. circa anu.
Domini 1515 notat, in civitate Cremensi exortos hae-
reticos qui Luciferum cum dzemonibus suis ecelo in-
juria pulsum, tandem cum omnibus suis beatitudini
restituendum assererent.
CAPUT X.
[In principio creavit Deus eelum οἱ terram ex nihilo]
Contra Scleucianos, llermogenem, czterosque mta-
teriarios hzereticos, qui Deum ex matcria, non ex ni-
hilo operatum cuncta, prxsumunt. Tertull. adver-
sus Hermogenem cap. 2 et 95, Theodoretus divino-
rum decretorum Epitome , fol. 594 et scequeut.
Anastasius Synaita in hexaem., fol. 1372. Junilius
Africanus in Genesin 197 tom. VI Dibl. Patrum. Au-
gustinus de lWeresibus cap. 59. Detestanda blasphe-
inia. Maliumetis, qui homines ex umbra, diabolum
ex ignis flamma conditum ait. Alcoran azoara Lxv,
fol. 165.
[ Facti sunt angeli] Angelos factes ante mundum
sensilem putat Chrysostomus de Provident. orat. 1.
Clemens Constitut. Apost. lib. vit, cap. 42. Jsidorus
Bispalens. Sentent. lib. 1, cap. 40. Nazianzenus in
Christi Nativitat. orat. 58; in S. Pasclia orat. 2. No-
vatus de Trinitate cap. 1. Damascenus de Fide or-
tbodoxa, lib. u, cap. 5 ; lib. iv, cap. 14. /Eneas Ga-
zzxus in Theophrast. Anastasius Sinaita lib. 1; in
llexaem. Origenes Περὲ ἀρχῶν lib. n, cap. 8; in
uesin homil. 1; in Mattheum cap. 90, tract. 40.
Ambros. llexaem. lib. i, cap. 5, in przffatione Psal-
morum, fol. 649. Beda tom. Vill, quxest. 9, fol, $98.
Photius biblioth. lol. 473. Junilius de Partibus divi-
uz legis lib. i, cap. 9. Augustinus lib. uno de Genes.
ad litteram cap. 3 et 4; lib. it, cap. 8; in Quasstioni-
bus ad Orosium tom. ΕΥ̓, qusstione 21. Sed de his
tamén nihil evidenter in ecclesiastica praedicatione
rocnio libri Περὲ ἀρχῶν
lol. 421 : Est enim illud tn ecclesiastica pre dicatione,
esse angelos Dei quosdam, et virtutes bonas, qui ei mi-
nistrent ad. salutem hominum. consummandam ; sed
quaudo isti creati sunt, cl quomodo sunt, non satis in
manifesto distinguitur. Eusebius in apologia pro Ori-
gine tom. IX apud Hieronyi., fol. 157. Theodore-
tus in Genes. quxst. 3. Epiphanius contra Paulum
Samosatensem liaresi 65. Athanas. ad Antiochum.
quist. 5. Auctor de Incarnat. Verbi, apud Augustin.
tom. IV, cap. 4. l'etrus Lombardus Sent. lib. ii,
distinct. 2. Unde Julianus imp. vilis apostata in tri-
bus quos contra sancta Evangelia nomenque Chri-
stianum evomuit libris, Moysen maximum οἱ veltu-
stissimum prophetarum iuscientic arguit, quod non
nativitatis angelorum, neque facture, neque quo-
modo producti sint, meminerit. Cyrillus Alexand.
contra Julianum lib. n, fol. 52; lib. 11, fol, 64.
[Ut non esset otiosa Dei bonitas| Joan. Damascenus
de Fide orthodoxa lib. iv, cap. 14 : Ὁ ἀγαθὸς καὶ
πανάγαθος xxi ὑπεράγαθος Θεὸς, ὁ ὅλος ὧν ἀγαθότης,
διὰ τὸν ὑπερδάλλοντα 9M πλοῦτον τοῦ εὐτοῦ ἀγα-
θότητος οὔχ ἠνέσχετο μόνον εἶναι τὸ ἀγαθὸν, ἢ tot
τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, ὑπὸ μηδενὸς μετεχόμενον, ἀλλὰ
x«i τούτου χάριν ἐποίησε πρῶτον μὲν τὰς νοερὰς καὶ
οὐρανίους δυνάμεις, εἶτα τὸν ὁρατὸν καὶ αἰσθητὸν κόσμον,
εἶτα ἐκ νοεροῦ xai αἰσθητοῦ τὸν ἄνθοωπον. Πάντα μὲν
οὖν τὰ ὑπὸ αὐτοῦ γενόμενα χοινωνοῦσι τῆς αὑτοῦ ἀγαθό-
Tuto; κατὰ τὸ εἰναι" αὐτὸς γάρ ἐστι τοῖς πᾶσι τὸ εἶναι,
ἐπειδὴ tv αὐτῷ εἰσὶ τὰ ὄντα, οὐ μόνον ὅτι αὐτὸς ix τοῦ
μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι αὐτὰ παρήγαγεν, ἀλλ᾽ ὅτι ἡ αὐτοῦ
ἐνέργεια τὰ ὑπὸ αὐτοῦ γενόμενα συντηρεῖ xai συνέχει.
Bonus et omuibonus et superbonus Deus, totus. exi-
stens bonitas, propter superabundantes divitias bonitu-
Lis sug non passus est solum esse bonum (id est suam
ipsius naturam) a. nullo. particip.tum. Hujus gratia
fecit primum quidem intellectuales et celestes virtutes,
deinde visibilem et sensibilem mundwmn, mox ex inisl«
1019
GENNADIUS MASSILIENSIS,
3020
lectuali el sensibili nalura hominem. Cuncta igitur que A xópoz, ὁπαδὸς τῶν οὐρανίων" &yjl)our yep τὰς ψυχὰς
ub ipso [ucta sunt participant ejus bonitatem secundum
esse, quia ab ipso el in ipso sunt omnia : non modo
quia ipse ex nihilo illa ad csse deducit, sed quia sunt
ipsius actio, que ab ipso (acta sunt, conse;vat et con-.
tinet. Vide Dionysium Areopagitam Ἰερὲ τῆς οὐρανίον
ἱεραρχίας, cap. 4. Origenem Περὲ ἀρχῶν, lib. n, cap.
ὃ. Joan. Cantacuzenum apolog. 2 contra sectam
Musulmanorum.
CAPUT XI.
[Nihil incorporeum credendum nisi solum. Dew]
Damasc. de Fide orthodoxa lib. 1, cap. 17. Cyrillus
lib, x contra Julianum , et de S. Trinitate cap. 3.
Naziaoz. orat. 9 de Theologia. /Eneas Gazeus in
Theophrasto fol. 91. Amlnosius in. symboluin apo-
stolorum. Anastasius de Incircuinscript. Dei essent:
lib. n, tom. VII! Biblioth. l'atrum. Auctor de Spiriti
et Anima apud Augustin. tom. ll, fol. 614, cap. 18:
Nihil invicibile ei invorsoreun natura credendum | est,
praier solum Deum, id est, Patrem εἰ Filium, et Spi- p
ritum sanctum. ()ui ex eo incorporeus et invisibilis di-
citur, quia infinitus el incircumscriptus, et. simplex, el
sibi omnibus modis sufficiens, seipse et idipsum
CAPUT XII.
[Augeli et omnes «aelcstes virtutes corporece| Tribuit
Hic angelis corpora ut ct Jus'inus mart yr Qusest. Grzec.
9 coüfut., fo!. 157. C.esariusdialog. 1, fol. 14167.
rigenes Περὶ ἀρχῶν in prologo, fol. 421 ; et lib. n,
cap. 2. Tertullian. de Carne Cliristi cap. 6, adversus
Marcionem lib. n, cap. 9. S. Macarius eremita
homil. 4, pag. 43. Ilias Creteusis in apolog. Nazian-
zeni (nl, 45. Augustin. dc Divinat. d:enionum cap. 3
215; de Genesi ad litteram lib. i1, cap. 10; inEn-
chíridio ad Laurent. cap. 59. De 85 Quiestion. t. IV,
quzstiori. 45; lib. i1 Aetract. cap. 26; ad Fortunan.
epist. 111; ad Nebridium epist. 115. Claudianus de
Statu animze lib. 11, fol. 748, 719. Beda de Element. .
Philosophie lib. 1, fol. 514 : De daemonibus queritur
ταύτας εἴωθε χαλεῖν ὁ θεσπιωδὸς λόγος. Su:das in voce
ἄγγελοι non solum incorporcos, sed et iucircuimscri-
ptos angelos facit. id falsum esse liuc loco docet Gen-
nadius, οἱ Didymus lib. | de Spirit. sancto, fol. 9219.'
Gregorius Magnus in Evangelia homil. 54. Athanas. .
4d Antioch. quast. 260, et ad Serapion., Spiritum
sancium non esse creaturam, fol. 265. Durandus Sen-
tent. lib. 1, distinct. 07 , quest. 5. Dawnascenus de
Fide Orthodoxa lib. 1, cap. 17; lib. n. cap. 3:
Ayyt)ot περιγραπτοὶ" ὅτε γὰρ εἰσιν ἐν τῷ οὐρανῷ, οὐκ
εἰσὶν ἐν τῇ γῇ , καὶ εἰς τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀποστελ-
λόμενοι, οὐκ ἐναπομένουσιν ἐν τῶ οὐρανῷ.
[ὠγεαίεινα omnis corporea est| Moc et przecedens ca-
put integrum a nostro mutuatus est Auctor libri de Spi-
rit! et Anima apud Augustin. tom. Ill, fol. 614. cap.
18, et Habanus Maurus de sermon. Proprietate lib.
ιν, cap. 10.
CAPUT ΧΠΠ.
| Immortales esse. credimus. iutellectnales maturas.]
Vide Cyrillum Alexandrinum in. Thesauro lib. viu,
eap. 2, Ambrosium de Fide lib. 5. cap. 2. Dionysium
Areopagitam Περὲ θείων ὀνομάτων Cap. 6. llaymonem
Halberstat. episcop. in Epistol. Pauli ad Timoth. ll,
eap. 6. Auctorem de Spiritu et Anima eap. 42.
CAPUT XIv.
[Animas hominum non essc ab initio inter cateras
intellectuales creaturas , sicui ÜUrigenes fingit. | Ori e-
nes Περὲ ἀρχῶν lib. ut, fol. 461, dicit : Autmas rado-
nales antequam in corpore nascerentur , aliquid. con.
traxisse culpe in. sensibus vel motibus suis, pro qua
α prima statim nátivitate , imo εἰ ante nativitatem , per
divinam providentiam vel boni aliquid wel mali perpeti
dispensentur.. Sinilia deliramenta. loquitur Plato ἴω
Phadone, cui etiam super talibus assensum
fldemque accommodant Pytliagorei , Pbilolaus, i-
lídes et Priscillianistx». Vide Clementem Alexandria.
lib. uj Stromat., etlib. iv, fol. 217. Tbeedoretum
strum corpora habeant an. non , cum sint animalia, et (4 Cyri Episcop. in Epitome divinor. decretor., fol. 400 ;
omne animal corpus dicatur ; an sint spiritus , ut ait
propheta : Qui (acit angelos suos spiritus. 1nde dicunt
quidam quod corpora sint, tamen ita. subtilia, qua
sensu. percipi non possunt, Ünde respectu nostrorum
cürporum, qua spissa suni et grossa, spiritus dicuntur.
Quemadmodum aer quamvis corpus sit, tamen propter
subtilitatem svi spiritus vocatur. (uod confirmat beatus.
Gregorius, qui in Moralibus lib. 1, cap. 2, de angelis
loquens ait, comparatione nostrorum corporum spiritus
sunt, sed comparatione illius sumnii et incircumspecti
Spiritus, corpora sunt diceida, Hoc itezum probant au-
€loritate B. Auqustini, qui Enchiridio quoddam ponit
capitulum , qualia corpora angeli habeant. Nos autem
plus illorum sententie concedimus, qui dicunt illos esse
spiritus. Quod omnino verum volunt Di «sius Areo-
gita Περὶ τῆς οὐρανίας ἱεραρχίας Cap. -; Περὲ θείων
ὀνομάτων Cap. 4. Nmianz. orat. 2, de Theolog. et
orat. 58 de Natali Chrisii. Chrysostomus orat. 1 de
Providentia, et tom. 1, homil. de Adam e! Éva, fol.
416; et in v cap. Genes. liomil. 99. Cyrillusin Joan.
ΠΡ. iv, cap. 10, fol. 195. Gregorius Nyssenus de
Vita Moysis , fol. 195 , de Pauperihus amandis orat.
4, fol. 620. Joan. Cantacuzenus apolog. 1; contra,
Musu'manos, orat. 2 et 5 in Mahumetem. Thomas
Aquinas parte 1 Summ., quast. δῖ, articulo 1. De
Natura osp»gelorum cap. 18. Basilius Seleuciensis
orat. 6 in Noemum. Sedulius in Epistolam Pauli ad
Philippenses cap. 2. Durandus Sentent. lib. i1, di-
stinct. 8, quies. 1. Bernardus de Considerat. lib. v,
cap. 4. Gregorius Magnus Exposit. inoralis in Job,
lib. 1v, cap. 9. Theodoret. in Genesin quaestione δύ,
Orat. 3, contra Graecos fol. 59, et in Epitom. dlviuor.
deeret. fol, 595; in Zachar. cap. 1. Damascenus de
Fide 130 orthodoxa lib. u, ep. ὅ, 19 et 17. De
Dornitione Mariz orat. 2, fot. 454. Philo de Plania-
tlone Nox et de Confusione linzuarum , fol. 254 :
Ἔστι δὲ καὶ κατὰ τὸν ἀέρα ψυχῶν ἀσωμάτων ἱερώτατος
contra Graecos orat. 5 , fol. 71. Nicephor. Callistum
Ecclesiast. Histor. lib. v , cap. 53; lib. xvtu, cap. 97.
Augustin. de l'eccato originali contra Pelagium lib.
I, | Σ 91; dc peccator. Meritis et f'emissionc lib. 1,
cap. 23. Ruffinum inveetiva 1 in llieronymum , fol.
16. Leonem PP. 1 epistola àd Turbium Asturicens.
episcop., tom. 1 Concil., cap. 10. Adnotata ad Arno-
bii Hb. 1, fol. 16. Cyrillus lierosolym. xaraxac.
δ΄ φωτιζομένων ἐν Ἱεροσολύμυις, pag. 10 : Μάνδανε ὅτι
πρὶν παραγένηται εἷς τόνδε τὸν γύσμου ἡ ψυχὴ, οὐδὲν
ἥμαρτεν, ἀλλ᾽ ἐλθόντες ἀναμάρτητοι, vuv ἐκ πρθαιρέφιως
ἁμαρτάνομεν. Disce quod priusquam in. hoc "munde
adesset anima nihil peccavi ; sed venientes sine peccato,
nunc ex nostro arbitrio peccamus., Concil. Bracareuse
t, cap. 6 : Si quis animas humanas dicit. prius in κα.
lesti habitatione peccasse , εἰ pro hoc ín, corpora hu-
mana in terram dejectas sicut lriscillianus dixit, ana-
thema sit.
D [Neque cum corporibus per coitum seminaniur |
Au
ctor de Spiritu el Anima cap. 48 : Anime uon per
coitum cum corporibus scminantur, sicut. Luciferiani,
et Cyrillus , el aliqui Lalinorun prosumptores affs-
mant. Vide Eusebium Pamphil. apologia pro Origene,
fol. 491, apud Origenem tom. T.
[ Luciferiani] Augustinus de Hzxresibus cap. 81 :
Luciferiani cum teneant in. omnibus catholicam verita-
tem, in hoc errore slullissimo prolabunlur , ut animum
dicant ex trans(usione generari, eamdemque dicunt e
de carne, et cariis esse substantiam. ὦ ΝΣ
- [Aliqui Latinorum presumptores) Terwllianum de-
signal, qui.animam ex traduce csse asserit lib. de
Auima eap. 9, 19, 22, 97, δύ. Ttuffinus in epistola
ad Anastasium apud. ['ieronym. tom. IX , fol. 155;
tom. Il, apolog. 2, fol. 2412; et auctor di.lugi de
Auima apud Hieronym. tom. IX, fol. 234, etiam
Laciautium iis annumerant, qui pariter cum corpore
per humani seminis traducem auimam diffyuudi pu-
t
ELMENHORSTII NOTAE IN LIBRUM DK ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
4022
nbo apertissime falsiloqui, ut apoaret ex A et ideo nec ratione requntur , sicut Plato el Alexander
) de Opilicio Dei cap. 19.
'us creationem anime solum creatorem nosse]
e Incarnat.. Verbi apud Augustin. tom. IV,
4. 660 : 139. De anima vero utrum ex semi-
ce ducatur, ita ut ratio ipsius vel substantiainser-
erporalibus seminibus habeatur ; an vero aliud
itium , et hoc ipsum initium si es génitum, aut
Wi; vel certe si extrinsecus. corpori indilur,
on salis manifesta pradicatione distinguilur.
antium de Opificio Dei cap. 19. Chrysos!.
8. Cap. 2, bhomil. 18. Raban. Maurum de
ἂρ. 2. Auctorem dialogi de Auiwna apud
n. tom. IX , fol. 314 et sequent. Bonavent.
istincl. 18, quxstion. 5, annotata ad. Arno-
, tt, fol. 49.
. CAPUT XV.
e duas esse animas in uno homine] Hoc caput
putant , sed ad omnia incitamenta natura dicuntur.
[Nec ratione reguntur] Quoniam in ipsis non est
electio, neque ratiocinationis discretio, qua perpen-
dant agendorum delectum ; sed simul imperat natura
ad agendum impelluntur. Basilins Seleuciens. epi- :
seop. orat. 3 in Adam. Damascenus de Duabus.
Christi Volantatibus, fol. 485. Augustin. de Quanti-
tate anim: cap. 27, 98. Auctor de Fide ad Petrum
cap. 91.
CAPUT XVIII
| Anima humana non cum carne moritur] &Athanas.
^d Antiecb. qnzst. 17 : πόθεν | δὲ δῆλον ὅτι dv τῷ
χαιρῷ τρῦ θανάτου 19A οὐ συναποβνήσγει μετὰ τοῦ
σώματος ἡὁ vy); ταὶς γὰρ οὕτω νομίξουσιν. ATIOK.
Ὁ τοῦ Θεοῦ Υἷος xal AÓ "000; ὁ Χριστὸς προφανῶς
ἡμᾶς διδάσκει τὸ θνητὸν τοῦ σώματος, αὶ τὸ ibas
τῆς ἡμετέρας ψυχῆς λέγων, € Μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν
ἀποκχτεινόντων τὰ σώματα, τὴν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων
iud. auctorem lib. de Spiritu et Anima cap. B ἀποχτεῖναι. » Πρόδηλον ὡς ἀθάνατος καὶ ἀπαθὴς ὑπάρχει.
iomam Aqujnatem part. 1 Summ. quaest. 76,
Jacobus et alii Syrorum| Jacobi Syri hxre-
meminit Nicephorus Callistus ecclesiast.
. XIX , cap. 52. Timotheus presbyter tom. V
, Patrum fol. 951. Damascenus de Haresib.
CAPUT XVI.
& wOh cWm corpore moritur, sicut. Aretes
Auctor de Spiritu et Anima eap. 48 : Solum
! credimus habere animam substantivam , que
rpore vivit, el sensus suos atque ingenia viva-
4, negue-cum corpore moritur ut. Arabs asserit.
i6 pro Aratus Arabs legit. Arabici enim οἱ Ὁ
yebite
dicunt animam cum corpore mori.
Hispalens. Origin. lib. vitt, cap. 5. Augustin.
esibus cap. $35. Damascenus de H:eresibus
. Nicephorus Callistus lib. v, cap. 95.
trea vanitas) Epicurus apud. Diogenem Laer- C
. 1, pag. 78/7. Τὸ φρικωδέστατον οὖν τῶν χαχῶν
c, οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς" ἐπειδήπερ ὅταν μὲν ἡμεῖς
ὁ θάνατος οὐ πὰάριστιν" ὅταν ὃ θάνατος παρῆ,
ic οὐκ ἐσμέν. Οὔτε οὖν πρὸς τοὺς ζῶντάς ἐστιν,
W τοὺς τετελεντηχότας᾽ Ἐπειδήπερ περὶ οὺς μὲν.
ιν, ol δ' οὐκέτι εἰσίν. (Quod acerbissimum malo-
et horrendum mazime, mors nihil ad nos :
reum nos sumus , mors non adest; cum vero
esi, nos jam non sumus, Neque 333 igitur
wes neque. ad. mortuos. pertinet. Nam iis qui
la non est , quibus vero adest jam illi non sunt.
| Hispalens. Orig. lib. vit, cap. 6. Ambrosius
5, fol. 240. llieronym. in Ecclesiast. cap. 8,
Tertull. Przscript. adversus hiret. cap. 7,
na cap. 42 et 50.
"6 post modicum intervallum — substantialiter
"wt Zenon dicit] Laertius lib. vn in Zenone :
ἡ ψυχὴν αἰσθητικὴν, ταύτην δὲ εἶναι τὸ συμφνὲς.
εὔμα' διὸ χαὶ σῶμα εἶναι, καὶ μετὰ θάνατον
v, φθαρτὴν δὲ εἶναι. Opinarur animam sensibi-
nqve esse nobis insitum ingenitunque spiritum,
forpus esse, ac durare post sortem ; esse tamen
i corruptioni. Uo 4
CAPUT XVII.
aalittm anime cum carnis vivacitate nascuntur ,
rarnis morte finiuntur] Theophylaet. Alexand.
. apud Tieodoretam lib. 11 Dialoz., pag. 316:
bye» οὐκ αἴρονται xal τίθενται πάλιν αἱ ψυχαὶ,
τὰ τῶν σωμάτων συνδιαφθείρονται, καὶ εἷς χοῦν
σιν. JEneas Gazzus in Theophrast. fol. 98,
| Magius homil. 8 in Hexaemeron. Atlanas.
, tract. de Defnit, , fol. 57.
ratione requntur , ut Plato. εἰ Alexander pu-
uctor de Spiritu et Anyna cap. 48 : Anima-
ime non sunt substantipg , sed cum ipsa carnis
te nascuntur, et cum carnis morle hniunlur. :
]d eat : Unde potest declarari quod. tempore mortis,
non una €um corpore moriatur anima quoque ? Sic enim
quidam opinantur. Rrsrows. Verbum Christi et Dei
nostri clarissime nos docet quod .corpus nostrum mor-
lale, et quod immortalis sit anima nostra. Inquit enim
Christus :. Ne. metuatis. ab istis qui occidunt. corpus,
animam vero non possunt occidere: Unde constat quod
anima hominis tmmorlalis sit et a Deo existat. Lactant.
lib. ài, eap. 19 : Inferire prorsus anima non potest ,
"quoniam e£ Dei spiritu , qui eernus est, originem
cepit. -
CAPUT XIX.
[Duabus substantiis tantum constat homo] Contra
Apollinarinin, qui animarum ponit διαγορὰν, xal ix
τριῶν συγκεῖσθαι λέγει τὸν ἄνθρωπον" ix σώματος, xoi
ψυχῆς ξῆς ζωτιχῆς, xal αὖ πάλιν dx τῆς λογικῆς, ἣν Νοῦν
προσαγορεύει. Ἢ δὲ θεία Γραφὴ μίαν εἶδεν, οὐ δύο ἐν χάς
(Theodoret. , Dialog. 2). Thomas Aquinas In Epist.
Pauli ad Thessalon. I, cap. 5, lecti. 2 : Dixerunt
quidam quod in homine aliud est spiritus uliud anima,
ponentes. duas in homine animas , unar. que animal,
aliam qwe rationatur. Sed hec sunt reprobata in
ecclesiasticis dogmatibus. Origeues Περὲ ᾿λρχῶν lib.
nr, cap. 4. Auctor de Spiritu et Anima ca E: et 49.
Gennadius in Tlieodoro , [ὁ]. 210, apnd Iieron m.
tom. IX. Paulinus Aquileiens. episcop. adversus Fe-
licem Urgelitanum fol. 445. Hieronymus in Danie-
] :m cap. .
i CAPUT XX.
( Non est tertius. in. substantia hominis. spiritus |
Auctor de Spiritu et Anima cap. 49 : Non est tertius
in hominis substantia. spiritus, ut Didymus contendit ;
sed spiritus ipsa esl animá pro spiritali natura, vel pro
eo quod spiret in corpore piana appellatur.
[ Sicut Didymus contendit] Vide Didymum de Spi-
ritu sancto lib. 1 '
[ Sed spiritus ipsa est anima] Hieronym. lib. iv. in
Matth. cap. 27 : Spiritum pro anima intelligimus, sive
quod spirituale et vitale 188 corpus faciat, seu quod
anine ipsius substantia. spiritus sit. Inhocentius papa
i, serm. 3 post Pascba, fol. 65. Gregorius Magnus
lib. x1 Moral. cap. 9. Isidorus llispal. Orig. lib. xt,
cap. 1.
Anima vero ex eo vocatur | Auctor de Spiritu et
Anima cap. 49 : Anima ez eovocatur quod ad viven- ἡ
dum vel vivificandum animet corpus. Tertullianus de
Anima cap. 6.
[ Tertius i ab Apostolo inducitur apiriti s | Miero-
nymus 41 Hledibiam qu:est. 12, epist. 450, fol. 425 :
: Alüi triplicem in homine volunt affirmare. substantiam.
Spiritus, quo sentimus ; anima, qua vivimus ;. corpo-
ris, quo incedimue ; suni qui ex anima tantum et. co"-
pore subsigere hominem disserentes, spiritum in. co
lerium Won. substantiam. velint intelligi , sed. efficien-
: tiam, per quam οἱ mens in nobis et sensus , et. cogitatio ,
. el animus appellantur : et utique mon sunt (ol substan-
1033
GENNADIUS MASSILIENSIS
4684
ti& quot nomina. Cumque illud eis oppositum [uerit : A Decret. cap. 9. Petrus diaconus de Incarnat. Domini
Benedicite , spiritus et anime justorum , Domino ;
Scripturam non recipiunt dicentes eam in hebraico non
haberi. Nos auiem in presenti loco , ut supra diximus,
spiritum qui cum anima et corpore integer conservatur,
non substantiam Spiritus sancti, qu& non. potest inter-
ire, sed gratias ejus donationesque accipimus : qua
nosíra vel virtute vel vitio et accenduntur, εἰ exstin-
guuntur in nobis.
CAPUT XXI.
Liberiati arbitrii] Hoc caput integrum exscripsit
Rabanus Maurus de serm. Propriet. lib. 1v, cap. 10,
et Bernardus de Interiori Domo cap. 69, fol. 1095,
Auctor de Spiritu el Anima cap. 48 : Libertati arbi-
trii sui commissus est homo; postquam vero deceptione
serpentis per Evam cecidit, nature bonum perdidit ,
pariter εἰ vigorem arbitrii ; nou. tiunen electionem , ne
non esset suum , quod emendare peccatum. Manet ita-
que ad querendam salutem arbitrii libertas , id est, ra-
tionis voluntas , sed admonente prius Deo et inspitante Ἐ
ad salutem. Ut ergo acquiescamus salulari inspirationi,
nostre potestatis est; utadipiscamur quod adipisci de-
sideramus, divini est muneris; ut non labamur adepto
81lutis munere , nostra sollicitudinis est et celestis ad-
jutorii ; ut. labamur potestatis. nostre est. et ignaviee.
Athanosius in orat. ad gentes. Hieronym. adversus
hazreses Jovinian. lib. 1, cap. 2: Justinus in dialog.
cum Tryphone Judao, fol. 247 et 257; in Qusst.
et Respons. ad orthodox. quast. 8, fol. 210. Tertul-
lianus advers. Marcionem 136 lib. i1, vap. 5 et 6.
Epiphanius contra Phariszos hzres. 16. Origenes ἡ
Περὲ ἀρχῶν lib. 1, in proloquio. Gaudentius tract. 13,
de verbis Evangel.: Nunc judicium est. hujus mun-
di, etc. Nemesius Περὲ φύσεως coKpérou,cap. 39.
Philo inlib. Quod Deus immutabilis sit. Auctor de 1u-
coat. Verbi apud Augustinum tom. [V, cap. 2, fol.
| Perdidit vigorem arbitrii, non tamen electionem ]
Vid. Chrysostomus in Epist. Pauli ad Hebrcos cap.
8, homil. 16. Faustus de Libero Arbür. lib. 1, cap. 9.
ZEneas Gazzus in Theophrasto fol. 78.
| Initium ergo. salutis nostre] Docte Gregorius Na-
ziauz. orat. 51, fol. 715.
Quz sequuntur capita usque ad cap. 52, in ms. non
exsiant. Sunt autem desumpta ad verbum ex decre-
tali epistola Ceelestini P^. 1 ad Galli: episcop. et ex
eoncil. Milevitano, Africano et Arausicauo u, ut suls
locis notavimus.
CAPUT XXII.
(Firmissime credendum.] Coelestinus PP. I epistola
ad Galli episcop. tom. | Concil. cap. 4, fol. 525.
CAPUT XXIII.
[ Neminem esse per. semetipsum bonum] Celestinus
PP. in Decretis cap. 5.
CAPUT XXIV.
[Neminem etiam baptismalis gratia renovatum]. Cce-
lestinus PP. in Decretis cap. 6.
᾿ CAPUT XXV.
iQuod nemo nisi bz Christum libero bene utatur ar-.—
bitrio | Ceelestinus PP. in Decret. cap. 7.
. [Mem magister. in epistola ad Milecitanum conci-
lium | Exstat hujus Innocentii PP. I epist, ad Mile-
vitan. council. tom. 1 Concil. , fol, 474
137 CAPUT XXVI.
| Quod omniu studia, opera ac merita] Caele-tinus
et Cratia Domini cap. 8.
apt Zosomi regularis auctori:as] llzec epistola Zo-
somni papze edita nondum cst; Augustinus epistol.
457 ad Optatuni etiam illius meminit
CAPUT XXVII.
[ 4tà Deus in cordibus hominum! Celestinus PP. in
' eap. 7.
cap. 8.
CAPUT XXVIII.
[ Quicunque dixerit gratiam Dei ] Coneil. Milevita-
num cap. 5: Placuit ut quicunque dizerit qratiam Dei ,
in qua justificamur per Jesum Christum Dominum no-
sirum, ad solam remissionem peccatorum valere qua
jam commissa sunt, non. eliam ad adjutorium, ut nom
committantur, anathema sit. Coelestin. PP. in
cret. cap. 10. Corpus Canon. part. ii, eap. 151, di-
stinct. 4 de consecrat. Burchardus Wormaciensis
episcopus decret. lib. n, cap. 48.
CAPUT XXIX.
(Quisquis dixerit gratiam. Dei per Jesum Christum]
Concil. Milevitanum cap. &. Burchardus Worma-
ciens. decret. lib. xx, cap. 18. Epitome S. Canonem
fol. 65
CAPUT XXX,
[ Obsecrationun quoque sacerdotalism | Coelestinus
PP. epist. 1 ad Galliz episcopos tom. I Concil. , eap.
41, fol. 525. Petrus diaconus de Incarnatione Domini
cap. 8.
CAPUT XXXI.
εἰ ΠΝ etiam quod circa bapiizandos] Celestinus
PP. iu Decretis cap. 19.
138 [Non prius fontem vite adeant. quam exor-
' cismis et exsufflationibus| Ritus exorcismi et exsuf-
flationis in baptismo antiquissimus est, uti apparet
ex Cyrillo Hierosolym. in Przfat. cateches. illumi-
nat. (el. 5 οἱ 5, οἱ χατηχήσ. μυσταγωγοτὰ β΄ pag.
196. Gregor: Nazianz. de Baptismo orat. 40, (01. 657. .
Auctore lib. Hypognost. fol. 958, 959, apud Augustin.
tom. Vll. Optsto Milevitano contra Parmenianam
lib. tv, fol. 548. Augustino de Fide et Operibus tom.
IV, cap. 6; de peccator. Meritis et Remiss. lib.s, cap.
24; de Nuptiis et Concupisc. ad Valerium lib.t, eap.
20, fol. 557; lib. n, cap. 29, fol. 580 ; de Symbolo
ad cotechumenos tom. IX , fol. 753,776; de Peccato
Originali contra Pelagiuin lib. i1, cap. 40, fol. 547;
contra Julianum Pelagian. lih, 1, cap. 2, fol. 641,
645; lib. itt, ep. 9, fol. 675, 676 ; lib. v1, cap. 2, fol.
791, Leone PP.1 in Decretis c. 12. Concilio Bracarensi
1, cap. 1 et 9. Beda in Marcum lib. iv, cap. 16, ho-
mil. xstival. de tempore tom. VIII, fol. 45. Ha-
bano Mauro de Institut. clericorum lib. 1, cap. 26.
Alcuino de Divinis officiis, fol. 1969. Bouaventura
lib. iv, distinct. 6. Durando Sentent., lib. 1v, distinct.
6, quaest. 4. Severo Alexandrino de Ritibus baptismi,
fol. 153 : nullum tamen de eo in SS. Scriptura ex-
stàt mandatum, neque in descriptione baptisinatis
. Justinus martyr et Tertullianus illius ineminerunt,
Centur. Magdeburgens. Cent. 1, lib. u, cap. 6, fol.
497. Centur. 2, cap. 6, fol. 110. Justinus martyr »po-
log. 2 pro Christian. ful. "5, 74. Tertullian. de Ba-
ptismo tom. lll, fol. 459.
CAPUT XXXII.
[ Omnium bonorum affectuum] Coelestinus PP. in
Decret. cap. 129. Petrus diacon. de Incarnat. Domiui
CAPUT XXXIII.
(Quicunque dicit Adam primum hominem ] Concil.
Milevitanum cop. 1. Concil. Africanum cap. 76. Av-
ctor Hypognost., apud August. tom. VII, articulo 4,
fol. 927. Corpus Canon. distinet. 4. Epitome S. Ca.
nouum fol. 65, ex concil. Carthaginensi, τῶ τὸν
: ! Αδὰμ ὃ ί i δί ἧς ὁ ἱ ἤξεσθαι
ΡΙ". in Decretis cap. 8. Petrus diaconus de Incarnat..— "aldevra mila καὶ ὀέχα τῆς ἁμαρτίας τεθνήξε
139 CAPUT ΧΧΧΙ͂Υ.
[Quicunque pareulos recentes] Concil. Milevitanum
cap. 2. Concil. Africanum cap. 77. Corpus C»non.
part. ini, cap. 155, distinct. 4. Joannes Maxentius iu
Confessione (fidei, fo!. 492. Faustus de Libero Arbi-
trio lib. 1, cap. 2. Beda in quzst. tom, Vill, fol.
ELMENHORSTII NOTAE IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS 4026
tome S. Canon., fol. 65 : Τῷ λέγοντι τὰ A CAPUT L.
γε βαπτιξζόμενα, μὴ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν . on
Wn: ἔλχειν ἐχ τῆς τοῦ ᾿Αδὰμ καῦτα Andes etam nah dS fidem catholicam] Concilium
? . .
ς ἁμαρτίας τὸ ὀγεῖλον καθαρθῆναι, ἀνάθεμα.
CAPUT XXXV. CAPUT LI. — o.
erimus quia peccatum non habemus] Concil... [5 omni bono opere non nos] Concil. Arausicanum
um eap. 6. Concil. Africanum cap. 81. Cy- « !^» CP. 25. CAPUT LII
6 Testimon. ad Quirin. lib. nmi... Augustin. .
ias epistolas Pelagiavorum lib. iv, cap. 5. [Baptisma unum est] Contra. Valentinianos, qui duo
S. Canon. fol. 65: Τῷ λέγοντι, « Τὸ παρὰ τῷ baptismata dicunt. Hieronym., in Epist. Pauli ad
9 θεωλοόγῳ ῥηθὲν ἐν ἐπιστολῇ, --- Ἐὰν εἴπωμεν Ephes. lib. n, cap. 4. fol. 178. Sedulius Scotus in
ἰαν οὐχ ἔχομεν, ἑαυτοὺς ἀπατῶμεν, --- διὰ ταῦτ collecian. Epist. Pauli ad Ephes. cap. 4, fol. 80.
ὕνην, καὶ οὐχὶ κατ᾽ ἀλήθειαν εἴρηται, ἡ ἀνάθεμα. Cyprianus ad Quintum epist. 71, ad Jubaianum epist.
CAPUT XXX VI ὁ. Un&m.baptisma est, idque in. Ecclesia catholica.
n 0 n Let 4, X Vertullianus de Baptismo cap. 15. Augustin. contra
wque dixerit in oratione Dominica] Concil. — ponatistas lib. |, cap. 5. Epiphan. contra Catlarog
am cap. 7. Concil. Africanum cap. 82. Au- — hires, 59, Rabanus Maurus de sermon. Proprietate
ide ad Petrum diacon. cap, 4. Augustin. — Jib, iv, cap. 40. Optatus Milevitanus contra Parme-
lianum Pelagianum lib. wt, fol. 675. Epitome — nianum lih. v. Ambros. de Penitent. lib. n, cap. 2.
fol. 65: τῷ λέγοντι τοὺς ἁγίους τὸ, «Kal ἄφες B Cyrillus Hierosolym. 4 cateches. Basilius Magnus de
pepe ἡμῶν, » οὐχὲ ὑπὲρ ἑαυτῶν λέγειν, — Spiritu sancto cap. 14.
ἀναμαρτήτων, ἀλλ ὑπὲρ τῶν πολλῶν, ἀνά- 4 [Ubi E nomine Petri et Filii, et Spirits sancti
. . atur | Fulgentius ad Trasimundum regem lib. n, fol.
CAPUT' XXXVII. | 57: [n hoc vel mazime fidei catholica veritas cogno-
eque ipsa verba dominice orationis) Concil. — scitur, quod recte in nomine Patris, et Filii, et Spiritus
um cap. 8 Concil. Africanum cap. 83. sancti baptizare consuevit, quoniam omnem Trinitatem
ubique pariter adesse credit ; et lib. 1], fol. 66. Gre-
CAPUT XXXVII. , gor. Magnus lib. τ, epistol. 24. Alcuinus de Divinis
s per offensam pravaricationis Ade]. Conci- — Officiis, fol. 1969. Cyrill. Hierosolym. catechesi imy-
Micanum u, cap. 1... Btagog. 2, D 198. Bernardus abbas ad Balduinum
epistola 539. Damascenus de Fide orthodoxa lib. iv,
140 CAPUT XXXIX. cap. 10. Canones apostolorum cap. 49. Vigilius PP.
is soli Ade prevaricationem suam] Coucil. — epistola ad Eleutherium 1449 cap. 5. Basilius Ma-
n cap. 2. Chrysostom. tom. 1! homil. de — gnus de SS. cap. 12. Cyprianus epist. 25 et 75. Cle-
ἕνα, fol. 445. Augustin. in Quzstion. sa- — iens Constitut, apostolorum lib. vi, cap. 23. leido-
turz quzst. 50. Petrus diacon. de lucarnot. — rus de Officiis ecclesiasticis lib. ii, cap. 24. Athana-
Domini cap. 6. Petrus Lombardus lib. i: sius contra Arianos orat. 5, fol. 118 et sequent. Ter-
iiact. 50. tullian. de Baptismo cap. 60. Petrus Lombardus
CAPUT XL. C Sentent. lib. iv, distinet. 3. Concil. Toletanum 1v,
s inpocatione lismana| Concilium Arausica- — €3p. 5. Conspuatur furor Menandri Samaritani, ne-
ap. 5 gantis habere posse quemquam salutem, nisi baptisma
CAPUT XLI. ejus induerit. Tertulliau. Prascription. adversus hz-
] . reticos cap. 46, de Anima cap. 50. .
sui a peccato purgemur] Arausicamum COD- — .[[/bi jm momine Patris et Filii et Spiritus sancti da-
ΧΙ tur| Damnat errorem Eunomii, qui contra traditio-
CAPUT XLI. nem apostolorum instituere voluit ut divinus baptis-
Is sicut augmentum ita etiam initium fidei] ^ mas mersione una perageretur. Nicephorus Callistus
ἢ Arausicanum n, cap. 5. Faustus de Libe- — eccles. Histor, lib. xi, cap. 11. Sozomenus lib. vi,
io lib. 1, cap. 7. cap. 26. . .
CAPUT XLIil. [Si quid (cia hareticos i Ca sunt ὧν emcta Fri-
. - onc . a: nitatis confessione, recipiuntur | Concil. Carthaginens.
Peine grita Dei credentibus] Concilium Árau- — , (,5 4 Nieolaug PP. 1 ad consulia Balgarorum
H, Cap. 9. | cap. 15. Capitular. Caroli Magni et Ludovici impp.
CAPUT XLIV. lib. vit, cap. 319. Corpus Canon. part. vi, distinet,
s per natur& vigorem bonum aliquod] Conci- 4. Concil. Africanum cap. 15. Ursinus monáchus
aslcanum n, cap. 7. Faustus de Libero Ar- — apud Gennadium iu τα Ὁ Viror. illustrium, Au-
, 1, cap. 10. Augustinus de Correptione et gostinus contra Donatistas lib. vi, fuse. Walafridus
m. Vil, cap. 4. trabo de Rebus ecclesiast. cap. 96: Celebratur unum
CAPUT XLV D baptisma verum, non nisi in nomine summe Trinitatis,
mu 2 . 2. quod et Dominus ipse osteudit, et canones apostolorum
ium. voluntatis in primo. homine] Concilium — docent, Unde quicuuque vel ab hereticis in Trinitate
jum n, cap. 8. . baptizantibus, vel ab alio quolibet homine , sub appel-
CAPUT XLVI. latione id nina ejusdem prae Trinitatis fuerit bapti
; TP ; "Ano : zatus, rebaptisari nou debet, ne invocatio summa Divi-
ὁ alios per misericordiam] ane. Arausica- nitatis annullari vi:'eatur ; sed et chrismate et manus
P. 19. ^U puse, vv impositione, quod imperfectum erat, perfici debet. Beda
CAPUT XLVII. tom, ΧΗ] in ἀμ μι. etival. de sanctis fol. 138. εἰ in
" oncili : Joan. cap. 5, fol. 554 : Sive haereticus , sive schisma-
a humana] Concilium. Arausicanum ut, cap. ticus, sive facinorosus qni in conjesstone sancte
Trinitatis baptiset, non valet ille qui ita baptizatus est,
. 111 CAPUT XLV. . . a bonis catholicis rebaptizari : ne confessio el invocatio
ris qui volentes in lege] Concilium Arausic&- — (oup nominis videatur annullari. Auctor de Fide ad
ap. 21. Petrum diaconum cap. 3: Sire in catholica fide, sire
CAPUT XLIX. in heresi quacuuque vel in schismate quisquam in no-
dum supradictas sauctorum| Concilium Arau- — mine Patris et Filii et Spiritus sancti baptismi :acra-
i, cap. 25. Fulgentius ad Monimum lib. 1. mentum acceperit, integrum sacramentum accepit. Er-
1021
GENNADIUS MASSILIENSIS
1024
ràvit igitur, imo insamvit Agrippinus ( Nicephorus A 15 εἱ 16. Nicolaus Cabssila Interpr. in divinum sacrifi-
Callistus Eccles. 1449 Histor. lib. vi, cap. 7, :perpe-
ram hujus erroris primum auctorem facit. Cypria-
num) Carthaginensis episcopus, qui primus omnium
mortaliuin, contra divinum canonem et universalis
Keclesi? regulam, rebaptizandum esse censuit. Qux
ejus przssumptio non solum lizrreticis omnibus for-
mam sacrilegii, sed etiam quibusdam catholicis oc-
casionem praebuit erroris. Nam tempore Cornelii
ῬΡ. visui est Cypriano cum ferme 80 episcopis suis
Africanarum Ecclesiarum, omnem hominem qui extra
Ecclesi catholice communionem baptizatus [uisseL,
oporlere ad Ecclesiam venientem denuo baptizari. Vin-
centius Lirinensis contra Ilares. cap. 9. Augustinus
de Baptismo contra Donatistas lib. 1, cap. 18; lib. ui,
cap. 12 ad Vincentium epistola 48 ; contra Crescon.
Grammat. lib. 1, cap. 52; lib. i1, cap. 58; lib. i, cap.
4, Mieronym. adversus Luciferian. cap. 8. Cyprianus
ad Quintum epist. 71, ad Jubaianum epist. 75, ad
Magnum epist. 77. Sed quod tanti meriti et tantae
virlutis episcopus de baptismo aliter senserit quam
erat inquisita diligentius veritas lirmatura , caritatis
ubertate compensatum , et passionis falce purgatum
est, ut ait Augustin. loco przenotato, el Petr. Loin-
bard. Sentent. lib. iv, distinct. .6.
[Confirmentur manus imposi/ione| Eusebius PP. 1
epistol. 4 decretali ad Gallie episcop. tom. I Concil.,
fol. 209 : Quod significastis quid de conversis haretic:'s
fieri debuisset ; scitole nos eos qui in S. Trinitatis fide
baptizati sunt, per impositionem manus suscipere. Vid.
Justin. martyr. in Quastion. ad orthodox., quzxstion.
43, fol. 512.
[Si parvuli sunt, respondeant pro illis qui eos offe-
runt] Augustin. de Verbis Apostoli xermon. 14; de
peccatorum Meritis et Remissione contra Pelagiau.
lib. 1, cap. 34; ad Bonifacium epist. 25, ad Vitalem
epist. 107. Walafridus Strabo de Rebus ecclesiast.
c&p. 90 Rabanus Maurus de Instit. clericor. lib.1, cap.
95. Petrus Lombardus Seutent. lib. 1v, distinct. 6.
cium cap. 25. Germanus archiepiscopus Constantino-
, pol. rerum ecclesiast. Theoria, fol. 678, 679. Guilkel-
' ruus Durantus Minatens. Ecclesix episcop. in Rationali
*
divinor. ofticiorum lib. iv, fol. 57 ; lib. vi, fol. 129. AI-
bertus Magnus Ratisbon. episcop. de Officio Miss
tractat, 5, cap. 25. Albinus Alcuinus przeceptor Caroli
Magni, de divinis Officiis fol. 1994 et 2015. Thomas
Aquinas Sum, ii quaest. 80, articulo 4. Dionysias Arco-
pagita περὶ τῆς ἐχχλησιαστικῆς ispapy toc, pag. 135, 921
et 141 : Τοὺς δὲ χατηχουμένους ἐνεργουμένους τε, καὶ
τοὺς ἐν μετανοίᾳ ὄντας, 0 τῆς ἁγίας ἱερκρχίας θεσμὸς
ἐφίησι μὲν ἐπαχοῦσαι τῆς ψαλμικὴς ἱερολογίας, καὶ τῇς;
ἸΔῸ ἐνθέου τῶν πανιέρων Γραγῶν ἀναγνώσεωτ" εἰς δὲ
τὰς ἐξῆς ἱερουργίας xai θεωρίας, o0 συγχαλεῖται τούτου;,
ἀλλὰ τοὺς τελείους τῶν τελεσιουργῶν ὁ οὐς. ἔαἰε-
chumenos el energumenos, quique in paniteniia sunt,
suncte hierarchipg mos patitur quidem audire sacram
psalmorum modulationem, divinamque sacrarum Scri-
pturarum recitationem; ad sacra. autem. opera que
deinceps sequuntur, atque mysteria spectanda, non. eos
contocal, sed .perfectos oculos eorum qui digni sunt.
Notandum autem hoc loco quod olim pueris recens
baptizatis data eueharistia: Paulinus episcop. Nolz
ad Severum epist. 12. Cyrill. Hierosolym. cateehes.
Wuminat. Bierosolym. fol. 25. Cyprianus de Lapsis
fol. 222. Augustinus tom. X, serm. 8 de Verbis Apo-
stoli, fol. 197; ad Bonifac. epist. 95; ad Vitalem
eyist. 100. Contra duas epistolas Pelagian. lib.1, cap.
22; lib. ww, cap. 4; de peccatorum Meritis ac Kemis-
sione lib. 1, cap. 20. Auctor H nost. apud Áugus-
tin. tom. Vil ad artical. 5; fo Δ Quomodo ritam
regni celorum promittitis parculis non remaiis ex aqua
el Spiritu, non cibatis carne (Bellarminus falso unam
speciem saltem datam pueris seribit de Eucharistis
lib. 1v, cap. 24.) atque non potatis sanquine Christi,
qui [usus est in remissionem peccatorum. Ecce non δα:
ptizatus, vitali etiam cibo, poculoque privatus, dividitur
a regno celorum, ubi fons vtventium permanet Christus,
Cuncti ad. baptismum venientes fidem suam profiteri Ὁ Et hzc consuetudo perduravit us. ue ad Caroli Magni
debent, et exponere quid petendum venerint ad ecclesiam,
Quod si adultus est pro se respondet se credere in. Pa--
irem, Filium et Spiritumsancium. Si autem parvuius est,
non valens credere vel loqui, alius pro eo respondet.
(Mama impositione | Tertullian. de Baptismo cap. 8.
Rabanus Maurus delnstitut. clericorum lib. 1, cap. 30.
1446 [Chrismate communiti| Cyprianus Carthagi-
nensis episcop. epist. 70, Ungi necesse est eum qui
baptizatus sit, ut acceplo chrismale esse unctus Dei, et
habere in se Christi gratiam possit. Terwullian. de Ba-
puismo cap. 7. Origen. in Ezechiel. cap. 16, homil. 6. :
orpus Canon., distinct. 4 de consecrat. Damascenus
ide orthodox. lib. iv, cap. 10. '
Eucharistie mysteriis. admittantur | Ecclesiastica
enim consuetudo nonrenatis ex aqua et Spiritu non
tradit corpus Christi. Beda in Lucam lib. iv, cap. 15,
in quasstion. superlibrum Regum cap. 16; in Joan,
lib. 1, cap. 2. Cyprianus epist. 65. Augustin. in Joan.
tract. 2 de Baptismo contra Donatistas, lib. 11, ca
44; coutra Pelagian. lib. 1, cap. 15. Cyrillus Alexand.
in Joan. lib. xii, cap. 50 : Prohibemus a sacramentis
calechumenos, quamvis veritatem jam cognoverint, el
fidem magna voce confueantur : quia noridum locuple-
tati Spiritu sancto suut, qui habitat in iis qui baptismate
consummati, Unde cum baptismum receperint, quia
Spiritus sanctus. habitare. in illis creditur, a tactu αἱ
comnunione salutaris Christi corporis non prohibentur.
ldcireo et accedentibus ad benedictiónem mysticam
ministri mysterii magna voce clamant, Sancta sanctis;
eolis sanctificatis. Spirilu tact&m εἰ sanciificalicnem
corporis Christi congrueie significantes. no veteres
tanti fecerunt lioc sacramentuin, ut ne ad inspectio-
nem quidem ejus admittereut pisi fideles et. baptiza-
tos. Unde et ante consecrationem exire jubebantur
catechumeni, energumeni et paenitentes. Micrologus de
Obeervat. ecclesiast. cap. 51, toni. IV. Bibliotliec, Pa»
Uum: Muximus monachus in Espositiene μ᾽ γα. oap.
5b
evum. In capitulari enim ejus llb. 1, cap.464, cos-
stitutio legitur, Ut presbyter s enchuristimm δα -
beat paratam, ut quaudo quis infirmaverit, aut parru-
lus infirmus fuerit, statim ewm communicet, ne sine com-
munione moriatur. Et ejus preceptor Albinus Alcninus
de divinis Olflciis, fol.-4371 : Precavendum est (in-
quit) s! infantes recens baptizati nullum cibum. acciptcni
neque lactentur antequam. communicent. ldem sanci-
tum in ordine Romano quem Melchior (littorpiut
vulgavit; et observatur etiam nunc a Bohemis et
Moravis, ut notat Joachtmus Vadianus de Sacramen-
to eucharistis lib. r, fol. 14 ; lib. n, fot. 40. Jacobus
Pamelius in adnotat. ad Tertullian. de Baptismo fol.
470, putat hunc morem tum sublatum quando cessa-
vit adultorum baptismus, et certa illa Laptiaandi
tempora amplius observata non sunt, ob pericalum
irreverentiz. Ut ut sit, cum secundum monitum S.
Pauli 1 Corintb. cap. xt ad hoc mysterium requiratur
sui probatio, 1&6 εἰ mortis Domini annuntiatio, non
video quoinodo institutio hujus s»crauienti pertineat ad
parvulos, qui horum nihil prestare possunt, ratione
quippe destituti. Recte igitur censet Joaunes de Ger-
son cancell. Parisiensis, tunc pueris euchaiistiam
daudam cum ad perfectum usum rationis ac disere-
tionis annos pervenerint. Sic enim de communion.
laicor. sub utraque specie part. 4, fol. 17, et iu Re-
gulis moralib, port. ει, fol. 75, scribit : JIli pueri
sunt idonei suscipere eucharistiam, et ad hoc ligari vi-
dentur. semel in. anno qui secundum leges censentur
habiles ad nubendum.
|/llos autem qui non in sancta Trinitatis invocatio-
nej Quoniam nullus est baptismus si in flde S. T:i-
niatis non datur. Hieronymus in Joelem cap. 9, fol.
86. Didymus de SS. lib. n, fol. 224. Cyrillus Hiero-
so:ym. in 1 Catechies, illuminat, Hierosolym. Firn.i-
lanus. Giesar. Cappadoci.e. episcop. spud Cyprian,
epist. 70. Dumascenus de. Fide orthiodos. liU. iv,
1029
ELMENHORSTII NOTAE IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
40:0
cap. 10. Futgentius ad Donatum de Fide orthodoxa A theus preshvter fol. 951. Augustinus [leres. cap. 11.
ἴοι. 94. Mysterium redempgonis humana: nulla ratio-
“πὸ perficitur, si in baptismo vel Filii, vel Spiritus sancti
vocabulum subtrahitur.
[Pauliani] Concilium Niczeenum cap. 19: De Pau-
Bianistis ad Ecclesiam catholicam conf lentibus, defi-
vitio prolata est, ut baptizentur omnimodis. Epitome S.
Canonum fol. 47. Concil. Carthaginense vi, cap. 19.
"Concil. Arelatens. 1t, cap. 16. Gelasius de Actiscon-. .
eil. Niceni pag. 168. Jus Gracco-Romanum tom. 1,
fol. 378. Isti autem a Paulo Samosateno appellati
sunt, qui Christum Deum Dei Filium substantivum,
et personalem, et. sempiternum, non semper fuisse
eum Patre dicit, $ed ejus initium, ex quo de Maria
natos est, asseverat, nec eum amplius aliquid quam
hominem puiat. Augustin. de Hzres. cap. 44. Daá-
mascenus de Hfzeres. fol. 530. Plilastrius hores. 61.
[ Procliani| Docuerunt Christum non in carne vc-
nisse. Augustinus de Heres. cap. 60.
[ Borborite | 1d est coenosi, propter turpitudinem
uam exhibent in suis mysteriis. Vid. Epiphanius
ἤπιος, 26. Augustin. hxres. 6. Philastrius lizeres. 72.
OEcumenius in e;istolam Jndas cap. 1. Cod. Theodos.
de hereticis L, 65, Borborianos eos vocat.
(Bonosiani, Montanita] Bonosianos et Mon-
tanttas non rebaptizari, sed post abjectionem pravi et
confes-ionem recti dogmatis, sola manus impositione
purgari tradunt Syricus PP. 1 epistola ad Victoricium
episcop., tom. | Concil., fol. 456; et concil. Arela-
tense n, exp. 11. Timotheus presbyter vero, Jus
Grxeeo-Roim. tom. 1, fol. 578; et Thomas de Aquino
pert. ni Summ., qusest. 66 articul. 9, Bonosianos et
Montanitas inter illos ponunt qui rebaptizantur. lllo-
;Jum sentent: accedit Gregorius Magnus epist. lib.
ix, epist, 61 ad Quirinum episcop., fol. 1087 : Hcre-
tici qui in Trinitatis nomine mimme baptizantur, sicut
sunt Bonosiani εἰ Cataphryge εἰ alii tales, cum ad
senetam Ecclesiam veniunt, baptizantur , quia bapiis-
Sum non fnit, quod in errore positi, in sancte Trini-
fatis nomine minime perceperunt.
(Benosiani] Hi Christum Deum ex Patris substantia
ante saecula negant, illum Filium Dei adoptivum, non
proprium asserentes. Honorius h:zresi 68. Innocen-
tius PP. 1 epist. 90 ad Laurentium episcop., tom. I
Concil fol. 464. Gregorius Magnus epist. lib. ix,
epist. 61.
. [Montanite] Dicunt Spiritum sanctum, quem in
Evangelio Christus discipulis suis promisit, in Mon-
tano et Priscilla redditum. Nuptias prohibent, et de
jnfantis anniculi sanguine eucharistiam funestam con-
Aiciunt. Augustin. de Agone Christiano cap. 28 de
Wires. cap. 26. Harinenopulus de Seclis. Epiphanius
lueres. 48.
| Maniclei| Vid. Epiphanius hxres. 66. Philastrius
heres. 61. Augustinus de Heres. cap. 40.
| Manichei et Marcion] Theodorus Studitus epist. ad
Naucrationem fllium, tom. 1 Biblioth. Patrum : Bapti-
soniur Marcionite , Tascodrugite , Manichei , et quie
[ Cerinthus | Timotheus preshyter. fol. 951, Bop.i-
zantur Sabelliani, Cerinthiani, Menandriani, Ebionai.
Cerinthus autem Christum ex semine Joseph natum
proponit, hominem illum tantummodo sine divinitate
contendens. Irenzus lih, 1, cap. 25. Augustin. ler.
8. Epiphanius hares. 28. Tertullian. Prosceription.
adversus hzret. cap. 48.
[Photinus] Is Christum tautummodo hominem so-
litarium asserit, cui principium ascribit ex Maria.
Vincentius Lirinensis contra hzres. cap. 16. Marius
Victorinus Afer adversus Arium lib. 1, ful. 288, 291.
Fulgentius ad Trasimundum regem lib. 1, fol. 57.
Augustin. de ll:eres. cap. 44. Leo PP. | Serm. 4 de
Nativitat. Domini, pag. 57. Ruffin. in Expositione
symboli fol. 87. Vigilius martyr lib. 1 eontra Euty-
chen. Epiphanius hxres. 71. Nicephorus Callistus
Iib. 1x, cap. 51. Sozomenus lib. iv, cap. 5. IMietoria
Tripart. iib. v, cap. 5. Philastrius hzres. 65. Theo-
dotus Ancyre episcop. in Actis coneil. Ephesini
tom. VI, cap. 10.
CAPUT Lili.
(uoridie eucharistig communionem percipere] ln
primitiva Ecclesia, cum magna adhuc vigelat fidei
devotio , fideles quotidie communicasse , notum cx
Actibus Apostolorum , et epis:ola decretali Anacleti
papx tom, I Corncil., fol. 56. Mansit ea consuvtudo
usque ad xtatem Cypriani et Augustini in Africa :
Mediolani, lom: et in Hispania, usque ad Ambrosii
et Hieronymi tempora. Cypriapus de Orat. dominica
fol. 244. 1449 Augustin. ad llonifac. epist. 23; ad
Januarium epist. 148. Ambros. de Sacramentis lib.
v, cap. 4. Hieronymus ad Lucinium epist. 98, ful. 38 ;
ad lHedibiam epist. 150, qu:est. 2, fol. 416. In apolo-
ía ad Pamm»chium pro lib. adversus Jovinian. cap.
, fol. 184. Postmodum diminuto fidei ardore et re- -
frigescente caritate, sensim mos ille obsolevit. Tho-
mas Aquinas part. ii Summ., quzstion, 80, art. 10.
ideoque sancitum a pontificibus Romanis ut si non
frequentius, saltem ter (in Natali Domini , Pascha et
Pentecoste) aut ad minus semel (in Cena Domini) in
anno eucharistix sacramentum s:eculares susoiperent,
nisi viventes omnino ab ingressu Ecclesix arceri, et
mortui Christiana carere vellent sepullura. Concil.
Lateranense cap. 91. Concil. Turonens. ii, cap. 50.
Concil. Agatheuse cap. 65. Corpus Canon. distinct.
9, cap. 16. Buchardus Wormaciensis episcop. lib. v,
cap. 18. Ivo episcop. Carnotensis part. it, cap. 37.
"Capitul. Caroli Magni lib. 11, cap. 45. Bonaventura
ePistop. Albanensis super Sententias Petri Lombardi
lib. 1v, distinct. 12, quxstion, 2, num. 82 et sequent.
Ludovicus imp. addition. $ ad Capitulare Caroli Ma-
gni cap. 38. Durandus Sentent, lib. 1v, distinct. 14,
question. 5. Albertus Magnus de Officio Missze tract.
, cap. 21. Grzci in Orientalibus partibus non quo-
tidie, sed &olis diebus festis et dominicis communica-
runt. Athanas. tom. I, apolog. 2, fol. 569, 570. Au-
sw»t ejusdem. ordinis. Timotheus presbyter de Diffe- f gustin. de Verbis Domini secundum Lucam tom. X,
renta eoru: qui accedunt ad S. fidem, fol. 951. Jus
Gr.eco-ttoman. tom. I, fol. 578.
οἰ Quee duo principia sibi ignota iutroducunt] Hono-
rius de ll.eres. , Marcion οἱ Cerdoniani duo principia
couiraria asserunt, l1 heodoretus Fabul. Iixre!ic. lib. r.
| piphan us hires. 41 et 49. Damascen. de lHlzres.
fel. 5:8. Plülastrius hires. 44 et 45. Isidorus 148
Mispalens. Orig. lib. vin, eap. 5. Tertullian. Prz-
seription. adversus hgret, cap. 51; adversus Mar-
cionem lib. 1, cap. ὦ.
[Contraria principia , ut Menicheus] Epiphan. hz-
res. 6G Plilastrius hzeres. 61. Augustinus heres. 40.
(Tria et barbara, wt Sethianus et Theodosius| 'Theo-
doretus lib. 1i Fabul. hwreticar.
| Vel multa , ut. Valentinus] Übertim Tertullianus
adversus Valentinianos, et lib. 1 adversus Marcion.
eap. 5. Prisscription.. advers. hierei. cap. δ et 49,
Kpiphanius bieres. 531, Philastrius ligres. 99. Timo:
sermon. 28, fol. 76; et de Sermone Domini in wonto
lib. ri, fol. 815 , Plurimi in Orientalibus partibus non
quotidie cene dominice communicant. Ambrosius ue
Sacramentis lib. v, cap. 4, Si quotidianus est panis,
ur post' annum illum sumis, quemadmodum Graci in
Üriente facere consueverunt. Ipsi quoque saneti Patres
non lam inculcant quotidianam et crebram commu-
nionem, quam dlgnam sacrámentorüm perceptionem.
Walafridus Strabo de Rebus eccles. cap. 20 : Gen-
nadius Massiliensis presbyter in. dogmale ecclesiostico,
quasi inter veleres et. juniores medius exisieua , cum
adhuc alii dominicis tantum, jam quoque nonnulli quo-
tidianis communicarent diebus , hujusmodi libramine
sententiam suam temperat, ut quotidianam euchariatice
percentionem nec laudare, tiec vituperare 86 dicat ; omni
vero dominica communicare, si capitalia peccata non
pr .hibeant , ct mens in delectatione peccandi 1380 po-
elt non cif, hortatur. Apud. Grecos quoque ili qve
1051
GENNADIUS MASSILTIENSIS.
1032
duas vel tres aominicas sine communione transierint, & num. 42, Algerus de Sacramento eucnaristize lib. 1,
excommunicari dicuntur. Augustin. epist. 118 ad Ja-
nnuarium fol. 560 : Dixerit aliquis non quotidie acci-
piendam eucharistiam. Qwueris quare ? quoniam, inquit,
eligendi sunt dies quibus purius homo continentiusque
tivit, quo ad tantum sacramentum dignus accedat. Qui
enim manducaverit indigne, judicium sibi manducat et
bibit. Alius contra, imo, inquit, si tanta est plaga pec-
cati atque impetus. morbi , ut medicamenta talia difre-
renda sint, auctoritate antistitis debet quisque ab alta-
rio removeri ad agendam ponitentiam, et eadem aucto-
ritate reconciliari. Hoc est enim indigne accipere, si eo
. tempore accipiat quo debet agere penitentiam , non ul
arbitrio suo. cumlibet, vel auferat se communioni vel
reddat. Ceterum si peccata tanta non sunt, ut excom-
municandus quisquam homo judicetur , non se debet a
quotidiand medicina dominici corporis separare. Re-
.clius inter eos fortasse quisquam dirimit litem, qui
monet ul precipue in Christi pace permaneant. Faciat
autem. unusquisque quod secundum fidem suam pie
credit esse faciendum. Neuter. enim eorum exhonorat
corpus ei sanguinem Domini, si saluberrimum sacra-
mentum certatim honorare contendunt. Neque enim liti-
gaverunt inter se, aut quisquam. eorum se alteri pro
suit Zacheus et ille centurio, cum alter eorum gaudens
in domum suam susceperit Dominum, alter dixit : Non
sum dignus ul intres sub tectum meum. Ambo Salvato-
rem honorificantes , diverso et quasi contrario modo,
ambo peccatis miseri, ambo misericordiam consecuti.
Valet etiam ad hanc similitudinem , quod in primo po-
pulo unicuique manna secundum propriam voluntatem
in ore sapiebat ; sic in ore cujusque Christiani sacra-
mentum tllud quomodo sumatur estimandum. Nam et
ille honorando non audet quotidie sumere, et ille hono-
rando non audet ullo die pretermittere. Contemptsm s0-
lum non vult cibus ille, sicut manna fastidium, Inde
enim et Apostolus indigne dicit acceptum ab eis qui non
' discernebant a ceteris cibis veneratione singulariter de-
bita. Chrysostomus in Epistol. Pauli ad Hebraeos
cap. 22.
|Communicaturus. satisfaciat. lacrymis] Hac verba
citat Thomas Kquinas in 1 Epist. Pauli ad Corinth.
cap. 11, lect. 7.
[Quem mortalia peccala non gravant] Mortalia pee-
cata vocat adulterium, homicidium, sacrilegium, fur-
tum οἱ perjurium. leieronym. in Ezechielein lib. xi,
cap. 53; in Zachar. lib. i, cap. 5. Cyprian. de Bono
patientiz fol. 988. Auctor de Rectitudine catholicz
conversation. Apud Augustin. tom. 1X, fol. 793.
Tertullian. adversus Marcionem, lib. iv, cap. 9.
[Quem mortalia crimina post. baptismum. prenuni]
Walafridus Strabo de Observat. eccles. cap. 17 : Sa-
cramenta a. sanctificatione vel secreia virtue dicuntur.
Unde etiam criminum fmditate 3896. capialium a
membris Christi deviantes, ab ipsis sacramentis eccle-
siastice suspenduntur officio. Sciendum a S. Patribus
ob lioc vel. maxime constitutum, ut. mortaliter peccan-
tes a sacramentis Dominicis arceantur, ne. ea indi
percipientes , vel. majori involvantur reatu, ut Ju
xem post panem a magistro temere susceptum, diabo-
ws dicitur plenius invasisse, ut. crimen quod prius
sceleruta pra»meditatione conceperat jam sceleratissimo
consummaret affectu. Vel (quod Apostolus de Corinthiis
dicit) ne infirmitatem corporis et imbecillitatem, ip-
sumque mortem prosumplores. incurrant. Ambros.
serm. 6, lol. 9, Vestrum est. vetare homici.lam ante-
quam penitentiam agat, eucharisliam accipere. Concil.
Turonicum 1, cap. 7. Homicidis penitus non commn-
nicandum, donec per confessionem pamnitentiee ipsorum
crimina diluantur. Martialis episcop. in epistola ad
Burdegalens. cap. 4 : Est indignus mensa Domini qui
hominem occiderit. Nam εἰ prasumit eucharistiam,
reus est mortis.anime et corporis sui. Sic Photius pa-
triarcha Basilium imp. Michaelis parricidam ad sa-
cram coenam admittere noluit. Zonaras tom. lil An-
ual., fol. 151, Meretricibus quoque publicis, usura-
riis, mimis et histrionibus denegatur communio. Ni-
cap. 9, homil. 17, et de non contemnenda Dci Eccle- (Ὦ cepliorus confessor tom. I Juris Grzeco-TVomani, fol.
sia el mysteriis : Πολλοὲ τῶν μυστηρίων ἅπαξ μεταλαμ-
δάνουσι τοῦ ἐνιαυτοῦ, ἕτεροι δὲ δὲς, ἄλλοι δὲ πολλάχες"
τίνας οὖν τούτων ἀποδεξόμεθα, τοὺς ἅπαξ, ἢ τοὺς πολ-
λάχις, ἢ τοὺς ὀλιγάκις ; οὔτε τοὺς ἅπαξ, οὔτε τοὺς πολλά-
xig, οὔτε τούς ὀλιγάκις, ἀλλὰ τοὺς μετὰ καθαροῦ συνειδότος,
τοὺς μετὰ καθαρᾶς καρδίας, τοὺς μετὰ βίου ἀνεπιλήπτου"
οἱ τοιοῦτοι, R5 ἀεὶ προσιέτωσαν, οἱ δὲ μὴ τοιοῦτοι,
ηδὲ ἅπαξ, κρῖμα γὰρ ἑαυτοῖς λαμδάνουσι καὶ κατάχριμα.
t de B. Philogonio tom. Ill, ful. 835 : Multi Ch i-
stianorum in. lalem vecordiam tantumque venere con-
temptum , ut cum. innumeris scateant. malis , nullam
tamen vite sug curam habeant, sed in diebus festis ne-
gligenter ac temere ad mensam Domini accedant, haud
intelligentes quod communionis tempus non est [festum
neque celebritas, sed conscientia pura, vitaque a peccatis
repurgata. Quemadmodum enim qui sibi nullius mali
conscius est, hunc. oportet singulis diebus accedere : εἷς
qui peccatis occupatus est, nec pomnitet, eum ne in festis
quidem accedere tutum est. Neque semel in anno acce-
dere liberat nos a peccatis, si indigne accesserimus;
quin hoc ipsum potius auget damnationem , quod cum
semel accedamus, ne tunc quidem pure accedamus. Et
homil. 61 ad populum Antiochenum in Epist. Pauli
ad Corin'hios 1, cap. 10; homil. 24 ad Ephesios cap.
2; homil. 5 in orat. de baptismo Christi. An:sstasius
quist. 7 in SS., fol. 155. Isidorus de Officiis eccles.
lib. 1, cp. 18. Basilius Magnus de Baptismate lib. 1,
cap. à; lib. n, quaestion. S. Auctor bomil. de Cana
Domini apud Hieronym. tom. JX. Hieronym. ad Co-
rinthios cap. 14. Rabanus Maurus de Institut. cleri-
corum lih. t, cap. 11; deSacramento eucbaristize cap.
57. Origenes in psalm. xxxvini, homil. 2; in Leviticuu
cap. 25, homil. 15. Martialis episcop. ad Burdega-
. lenses cap. 4. Eligius Noviomensis episcop. de Cena
Domini homil. 8. Augustinus tom. X, serm. 252 de
Tempore. Ambrosius in Epist. Pauli ad Corinth. 1,
cap. 11. Bonaventura Sentent. lib. iv, distinct. 9,
196. Joannes Gerson de Sacramento eucharistiz
part. 2, fol. 27. Durandus de S. Portiano super Sen-
tent. Peiri Lombardi lib. iv, distinct. ὁ, quzst. 5.
Gregorius Pl'. in decretis lib. v, tit. 19, eap. 5.
[Hortor prius publica ponitentia.] Publice i
teitim meminerunt. [renzus adversus bares. lib. 1,
cap. 9. Eusebius Eccles. Histor. lib. v, cep. 98. Ter-
tilliau, de Peenitent, cap. 9. Ambrosius de Poenitent.
lib. 1, cap. 10. Nicephorus Callistus lib. xit, cap. 28.
llistor. Tr. part. lib. 1v, cap. ὅδ. Sozomenus lib. vit, cap.
16. Hieronym. ad Oceanum epist. 50, fol. 85 : Quis
hoc crederet. (loquitur de exomologesi Fabiole), w
pos! mortem secundi viri in. semetipsam reversa (quo
tempore solent vidue negligentes, jugo servitutis ez-
cusso, agere se liberius, adire balneas, volitare per pit-
leas, vultus circumferre meretricios), saccum indueret
el errorem publice (ateretur ; et tota urbe spectante
Romana, ante diem Pasche in. basilica Laterani, qui
Casariano truncatus est gladio, staret in. ordine perui-
lentium, episcopo, presbyteris et omni populo celle-
crymantibus ; sparsum. crinem, ora. lurida, À
manus et sordida colla submitleret. De ritu illius 80-
lemui fuse 153 Gratianus distinct. 50, Bonaventura
lib. ww, disunct. 14, numer. 39. Durandus Sentent.
lib. iv, distinct. 14, quzst. 4. Beatus Rhenanus ad.
Tertulliani lib. de Peenitent. et iu admonit. dogmat.
Tertulliani fol. 557. imposita autem est pro gravis-
simis el notoriis sceleribus quie commoverunt totam
urbem vel totam viciniam; ut ita qui multorum de-
struciione se perdiderit, cum multorum aedificatione
se redimat. Ludovicus inip. addition. 2 ad Capiuilar.
Caroli ni cap. 25. Durandus loco przeallegato.
Auctor de Utilitate penitentie apud Augustin. tow.
IX, fol. 706, cap. 5. Joaunes de Gerson. part. n de
Visitat. praelatorum, fol. 45; de absolvendi Potestate,
pag. 39. Algustin. tom. IX, lib. 1 de Symbolo ad
catechumenos cap. 6; de Animabus defunctorum
1035
episcop. in Excerptis capit. Grzecor. tom. 1l Coucil.
cap. 25, fol. 224. Bonaventura Seuteut. lib. iv, di-
stiuct, 17, nümer. 79. "
Secreta satisfacitone } Albinus Alcuinus de divinis
Officiis, in appeudice Biblioth. Patrum, ful. 1952 :
Secreta satis(aciione solvi mortalia crimin non nega-
tus; quolidiana vero leviaque peccata, sine quibus
hominis vita non ducitur, dominica oratione purgantur.
. Vidend. Martinus Chemnitius theologus eruditissi-
mus Examip. concil. Trideut. part. 2, pag. ὅσ 1 οἱ
sequent.
[Quotidie ewcharistie communionem percipere] Wa--
banus Maurus de serm. Proprietate lib. iv, cap. 10;
de lastit. clericor. lib. 1, cap. 91. Corpus Canon. de
consecrat. distinct. 2, cap. 12. Innoceniius DP. ill
Mysterior. misse lib. »v, cap. 42, fol. 594. Wla-
fridus Strabo de eb. eccles. cap. 20. Algerus de
Sacramento eucliaristize lib. 1, cap. 22. Peirus Loin-
bardus Sentent. ljb. iv, distinct. 19.
CAPUT LIV.
[Penitentia vera est| Gregorius Magnus in Evan-
gelia, bomil. 35, fol. 432; et epist. lib. ix, epist. 59,
fol. 1069, Poenitentiam vere agere, est commissa flere,
et iterum. plangend « decli.are. Eligius Noviomensis
episcop. homil. 16. Ambros. serm. 34, fol. 47. Pe-
wrüs Lombardus Sentent, lib. tv, distinct, 14. Joan-
Des Qe raon de Sacramento penitentis part. 2,
ol. 27.
1 [Satis(actio penitentie] Lombardus Sentent.
. Jib. iv, distinct. 15 : Satisfactio ponilentim est. pec-
ralorum causas excidere, nec suggestionibus earum
aditum indulgere. Rabanus de seri. Proprietat. lib.
jv, cap. 10; de Inatituf. clericor. lib. n, . cap. 34.
Bernardus de interiori Domo, fol. 1065. Bachiarius
de ltecipiengis Lapsis. Bonaventura lib. 11, distinct.
90; lib. iv, disginct. 15, quest. 5, Vid. Martinus
Chemnitius part. 2 Examin. concil. Tridentin., pag,
513 et sequeptibus.
CAPUT LV.
| In. divinis promissionibus nihil terrenum] Vide
Augustinum in Joan. tractatu 32, cap. 7.
| Non nuptiarum copulam, sicut Cerinthus] Cerinthi
h.resis hzc erat, ut affirmaret terrepum futurum
Cliristi regnum, ac quia ventri, gulae ac libidini erat
geditus, ea futura decernebat, qux sibi propria libido
diciab t. Ventris et. eorum quas sub ventre sunt in-
citamenta, cibis, potibus, et nuptiis przedicabat ex-
plenda. Eusebius eccles. Histor. lib. iu, cap. 23;
lib. vii, cap. 23. Theodoret. lib. 1 Fabul. hbzret.
Jsidor. Hispal. Orig. lib. vii, cap. 5. Epiphauius ho-
yes. 98. Nicephorus Callistus eccles. Histor. lib. nt,
cap. 14; lib. vi, cap. 24. Sic impuratus Maliumet ut
nmiancipiis suis vilissimis et maximis mulierum atna-
toribus Saracenis placeret, illis post fata paradisum
fleliciosum , inque eo speciosissimas muli res ac
longas et securas subationes pollicitus est. Alcoran
2zoara n, LXv, LXvt. Joan. Cantacuzenus orat. 2. in
Malumet., doctrina Mahumeti ad Sairacenos fol.
497. Anastasius bibliothecarius ad ann. Chris.i 622.
[Non quod ad cibum et potum pertinet, sicut, Papia
auctore, Jrengus, Teriullianus εἰ Lactantius ncquie-
scunt| Hieronymus in catalogo script. ecclesiast. ad
Dexirum fol. 125 : Papias Joannis auditor dic.Jur
mille annorum Judaicam edidisse δεφτίρωσιν, quem
seculi sunt Ireneus εἰ Apollinarius, et ceteri quj post
resurrectionem üiunt in carne. cun sanctis. Dominum
regn.turum. Tertullianus quoque in. Ubro de Spe fide-
lium, et Victorinus Pictaviensis, et Lactantius. hac
ppinione ducuntur, Et in praefat. jn Esaiam lib. xvin,
155 [0]. 215; in Ezechiel. lib. ix, cap. 56. Euse-
Inus . ccles. lHlistor. lib. ii, cap. 59. Nicephorus Cal-
listus lib. in, cip. 20.
| drenerus] Vide illum lib. v, cap. 52 et seq. editiou.
Fiancisci Feu-Ardentii.
PaATRoL. LV.
ELMENHORSTII NOT/E IN LIBILKUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
tom. X, «erm. 4, fol. 894. Martinus Bracareusis A
C quod perit.
1054
[Tertullianus] Iu fragmento libri de Spe fidelium,
de ltesurrectione carnis cap. 25 adversus Marcionem
lib. 1, cap. 29; lib. ii, cap. 24; lib. iv, c3p. 99. -
| Lociantius | Lib. vii, cap. 21$ et 46, in. Epitome
cap. 8.
| Sicut Nepos docuit | Nepos Judaico intellectu de
futuris promissionibus sentiebat, easque corporaliter.
exhibendas docebat ; et mille anuis in deliciis corpo--
ralibus in hac terra sanctos regnaturos esse cum
Cbristo. Eusebius Eccles. Histor. lib. vi, cap. 19,
Theodoretus Fabul. hzret. iib. 1. Nicephorus Cal-
listus Eccles. Hist^r. lib. vi. Hieronymus de Viris
illustrib. in Dionysio Alexandrina urbis episcopo.
CAPUT LVI.
[ Nullum credimus ad. salutem nisi Beo invitante
venire] Contra. Pelagianos, qui docebant principium
boni operis esse in nobis, sed consummationem ex
Deo. Augustin. ad Vitalem epist. 107; ad Sixtum
presbyt. epist. 103 ; contra dnas ep'st. Pelagiap. lib.
n, cap. 5; de Spiritu e£ Litera cap. 55. Origenes
Ilepi ἀρχῶν lib. jn, cap. 1. Auctor Ilypognost. apud
Augustin. tom. Vll, articu!. 5, fol. 952. Fulgentius
episeop. Ruspensis ad Gallam epist. 2, ad Prohbam
epist. 4, de Prede-tinat. ad Monimum lib. 1. Ber-
nardus abbas Claravallensis epistola 924. De modo
bene vivendi serm. 5. Thom:ss de Aquino in Epist.
l'auli ad Ephes. cap. 1, lectione 4, et in Quodlibet
4, articul. 7.
[ Nullum Dei voluntate perire, sed per seipsum ] Eu-
sebius in Apelog. pro Origene, apud Orig. tom. 1,
fol. 482 : Habendum est in ecclesiusticis observationi-
bus, quod neque hominum quis a Deo in perditionem
traditus est, sed unusquisque pereuntium sua negligen-
tia perea! et culpa, qui habens arbitrii libertatem eligere
quod bonum est, el potuit, et debuit. Origenes in
Epist. Pauli ad Roman, lib. m, cap, 8, (ul. 209:
Observandum est quod nusquam Deus dicitur aliquem
perdidisse, 389 sed unu:quisque ex se patitur hoc
ncilium Árausicanum m, cap. 25 : Ali-
quos ad mulum divina potestate predesinatos esse,
non sclum non credimus, sed etiam si sunt. qui tantum
malum credere velint, cum omni detestaticne anathema
illis dicimus. Augustin. de 3 articulo sibi falso im-
posito tom. VIII, ful. 932 : Omnium hominum Deus
creator est, sed nemo ideo cretus est ut. pereat, quia
alia causa est nascendi, alia pereundi. Ut enim nascan-
tur homines est beneficium , μὲ pereant. prevaricatoris
est vitium. De peccatorum Meritis et emission. cone
tra Pelagian., lib. n, e»p. 17. In Enchiridio ad 1,2.»
rent. cap. 102. Ambrosius de Isaac et Anima cap. 7.
Chrysost. de Compunciiou. cordis fol, 495. Faustus
de Libero Arbitrio lib. 1, cap. 19; lib. n, cap. 4 et
sequent. Fulgentius de Duplici Preedestinat. ad Mo-
nimum lib. 1, [0]. 7, 5, 9 et sequent. Hieronym. in
Ezechiel. lib. 1, esp. 3. Auctor Hypoynost. articulo 6,
fol. 959 et sequeut. Damascenus dg Fide orthodoxa
. lib. n, £ap. $0; lib. 1v, cap. 90 et 22. Multimodis
igirur deiestanda lieresis 488 impia novitate prae-
sumit asserere, quod Deus majorem p.rtem generis
humani ad hoc crect, ut illam perdat in eternum.
CAPUT LVII.
[Malum vel mglitia non est a Deo cregig| Ambros.
Ilexaemer. lib. 1, cap. 8, fol. 12 : Malitia eg nojrie
orta, non a Deo crealore condita, morum levitate ge-
neralur, nom ullam creature habens prerogatipam, nec
auctoritatem substantie naturalis, sed mytabiliigtis vi-
lium, et errorem prolapsionjs. Non eyim vila mortem
generat, nec lug tenebras. Vide Justinugm martyrem
uzst. 75 ad oriiodog. iljeronym. adversus error.
Jovinian. lib. 1, cap. 17. Epipban. contra Basilidia-
nos, hzres. 94. Gregor. Nyssenum tract. 2 in psal.
Lvi. In orat. cateclret. cap. 5. Faust. de Libero Arbitr,
lib. 1, cap. 1. Damascen. contra Mauichaos, pag,
751. Raban. Maurum de sermon. Proprietat. lib. iy
cap. 10 Augustin. contra Julian. lelagian. lib. j
33
1055
GENNADIUS MASSILIENSIS.
1056
cap. 3. In Quiestion. ad Orosium tom. IV, cap. 16. A Auctor de Fide ad Petrum diaco:um cap. 21, Atha-
Petrum Lombardum Sentent. lib. iv, cap. 355.
[Diabo!us bonus a Deo condius| Coutra. Priscillia-
nistas, dicentes quod diabolus uunquam fuerit bonus,
sec natura ejus opificium Dei sit, sed eum ex chao et
tenebris emersisse, scilicet quia nullum 157 sui habeat
auctorem, sed omnis mali ipse sit principium atque
substantia. Leo PP. I, epist. 91 ad Turbium Asturi-
cens. episcop., tom. I Concil., cap. 15. Tertullian.
adversus Marciouem lib. n, cap. 10: Deus diabolum
ex forma operum bonorum instituit bonum ; et quidem
retro inviluperabilis α die conditionis sue, a Deo in
bonum conditus, ut a bono conditore invituperabilium
conditionum, et excultus omni gloria angelica, et apud
Deum constitutus. qua bonus apud bonum ; postea vero
a semetipso translatus in malum. Pajias in voce 31 α-
lum. Damewscenos contra Manichaos fol. 545; de
Fide orthodoz. lib. 1, cap. 4 et 27. Cyrillus Alexand.
in Joan. lib. v1, eap. 6. Didymus Alexand. in epi-t.
S. Judz cap. 1. Ambros. in Lucam lib. 1v. cap. 4;
bb. vit, cap. 17. E'ias Cretensis in orat, Nazianz. 3,
fol. 340. Theodoret. Divinor. Deeret. Epitome fol.
599. Chrysostom. de Peenitent. tom. V, fol. 563.
Augustin. de Genesi ad litteram lib. x1, cap. 21; de
Civitate Dei lib, v, cap. 9. 7
CAPUT LVIII.
[Nihil natura esse immutabile nisi solum Deum Pa-
Irem] Nagianzen. de Fide orat. 49 : Nos credimus
immutabilem εἰ inconvertibilem, sicut Patrem, ita et
Filiun Dei, εἰ Spiritum sanctum. Theodoretus. in
psalm. cL. Athanas. de Divinitate Christi fel. £59;
de incarnatione Verbi fol. 480. Auctor de Fide ad
Petrum cap. 17. Didymus de Spiritu sancto fol. 139.
Hieronym. de his quee Deo in SS. tribuuntur, tom.
IX, (o. 67. hidorus Hispalensis de Summo Bono
. lib. 4, cap. 10; Sentent. Lb. 1, cap. 4. Rabanus Mau:
rus de sermon. Propriet. lib. iv, cap. 40. Durandus,
Sentent. lib. 1, distinct. 8, quzstion. 5.
nas. contra gentes fol. 2. Damascenus dialog. «onira
Manich:eos pag. 951; de Fide orthodox. lib. ᾽ν, cap. !
24. Micronyinus in. Hieremiam lib. 1, eap. 3; in
Ezechielem 1.0. jv, cap. 28 ; adversus l'elagiauos
cap. 4. Basilius Magnus homil. 2 in llexaemeron., et
hi concione Quod Deus non sit auctor malorum. Gre-
gorius Nazianzen. orat. 40 in S. baptista, fol. 671:
Πίστευε μὴ οὐσίαν τινὰ τοῦ χαχοῦ εἶναι, μήτε βασιλείαν à
ἄναρχον, ἢ παρ᾽ ἑαυτῆς ὑποστᾶσαν. jj παρὰ τοῦ Θεοῦ
γενομένην, ἀλλ᾽ ἡμέτερον ἔργον εἶναι τοῦτο xal τοῦ πονῃ-
po), ix τῆς ἀπροσεξίας ἐπεισελθὺν ἡωῖν, ἀλλ᾽ 1.39 οὐχὶ
τοῦ χτίσαντος. Uucte ΘΓ 605 apud Diouysium Areo-
pagitam Περὶ θείων 'Ovou&to pag. 518 et sequent.
CAPUT LXI.
| Virtutes augelice , que in ditino amore fixe per-
stilerunt ] Augustin. Enchiridio ad Laurentrum cap.
28; de Correptione et Gratia cap. 10. Auctor de Fide
3d Petrum Diaeonum cap. 22. Isidorus flispaltens.
Sentent. lib. :, cap. 10. Beda ín Job cap. 4. Philip.
pus presbyter in Job lib, 1, cap. 65; lib. 1, cap. 95.
Cxsarius dialog. 1. Naziarzenus orat. 2 in S. Pascha.
CAPUT L3II.
[Tales creatissunt angeli, ut δὲν [{6π| in beatitudinis
luce persisterent | Damascenus de Fide orthodoxa
lib. M, cap. 3 : Εἰσὲ τοίνυν φύσις λογικὴ, νοερά vt xxi
αὐτεξούσιο;, τρεπτὴ χατὰ γνώμην, ἥτοι ἐθελότρεπτος"
πᾶν γὰρ χτιστὸν, καὶ τρεπτὸν" μόνον δὲ τὸ ἄχτιστον, ἄτ-
ρέπτον" xai πᾶν λογικὸν αὐτεξούσιον. Ὡς μὲν οὖν λογιχὴ
x«i νοερὰ, αὐτεξούσιός ἐστιν’ ὡς δὲ χτιστὴ, τρεπτὴ,
ἔχουσα ἐξουσίαν, καὶ μένειν, καὶ προχόπτειν dy τῷ ἀγα-
08. καὶ ἐπὶ τὸ χεῖρον τρέπεσθαι. Est ergo natura angeli
rationalis, et ἐν ο[{δοϊπαἰ δ, οἱ libera potestate, arbitrio-
que (ulta; wertibilis secundum proposttum, sice volun-
tate. mutabilis. Nam omne creatum vertibile , solum
autem increatwm invertibile : et cmne rationale potestate
literam, Intellectualis ergo natura, ut rationalis pete-
(Et filium| Contra Arii (furorem, qui dicebat Filium C sta'e libera est; ut creata vero vertibilis, potestatem
nOn esse inconvertibilem ut Patrem, sed vertibilem
creaturarum modo. Atlianas. tom. ἰ, dispu'at. 9 contra
Arianos, fol. 444, et in orat. contra Arianos, tom. Il,
fol. $0. Socrates Eceles. Histor. lib. 1, cap. S. Histor.
Tripan. lib. 1, cap. 15. Origene: in Numer. homil. 46,
eap. 25. Περὶ ἀρχῶν lib. 1, cap. 8. Fulgentius ad Trasi-
mundum regem lib. i, fol. 56. Theodoret. Eccles. tii-
stor. lib. i, c.p. 4. Sozomenus lib. 1, eap. 14. Ruffinus
Eccles. Histor. lib. x, 158. cap. 5: Illos, qui dicunt
converlibilem, aut mutabilem esse Filium Dei, anathe -
matisat catholica et aposto'ica Ecclesia.
CAPUT LiX.
(Angeli non natura possident bonum| Angeli non
paturaliter sancti sunt, sed ad sancti voeabulum (ide
et placita Deo conversatione atque ipsius Spiritus
sancti sanctificatione venerunt. Faustinus de Fide
eap. 7. Cyrillus Alexand. in Thesauro lib. 1v, cap.
1. Batieus de Fide. Didymus Alexand. in epist. Juan.
I, cap. 5; de Spiritu sancto lib. 1. Origen. Περὶ ἀρχῶν
lib. 1, capp. 5 οἱ 8. Basilius Magnus concion. 8 in
psalm. xxxu; de Spiritu sancto cap. 19. Athanas.
dialog. 1. Nazianzenus orat. 44.
[Suncti angeli vocantur] Saucti angeli vocantur
propter pulcherrimum inculpabileque ministerium
quod Deo exhibent. Philo de Gigantibus.
CAPDT LX
| Omnium creaturarum. bonam. confitetur. substan-
tiem | Contra. Manichaei furorem, qui duas naturas
δίηυ6 »obsiantias, boni scilicet et mali, sequens alios
antiquos hxreticos, opinatus est. Augustin. de Hie-
res. cap. 45; de Rehgione Chrisdan. capp. 9, 19,
25; de Meribus Manichoruin lib. it, cap. 8. Solilo-
quior, lib. t, cp. 1$; contea Fausttn. Minichieun
lib. vi, cap. 2; coutra Juiian. lib. i, cap. 3. Papias
ji» voce Manichei. Epiphanius heres. 24, 36. 66.
p
D
habens manendi et proficiendi in bono, εἰ ἐπ deterius pro-
labeundi. Athanasius de Trinitate lib. 1, ful. 186. Ori-
enes Περὲ ἀρχῶν [1ῦ. 11, cap. 8. Gregorius M.guus
oral;um lib. 1v, cap. 29. Auctor de Fide ad Petrum
diaconum cap. 3. Petrus Lombardus lib, 1, distinct.
5. Bzeticus de Fide. Cyrillus Alexandrinus de S. Tri-
nitate cap. 2. Cyrillus Hlierosolym. in 2 catechesi
illuminat. fol. 12.
[Post lapsum ita confirmati sunt angeli ] Beda in
Qu:estionibus super Genesim fol. 122, cx Gregorio :
Tales creati sunt. angeli, wt εἰ vellent in beatitudinis
luce persisterent, si autem nollent, eiigm labi ἢ
tuissent. Unde et Satan cum sequacibus legionts cecid:t,
Sed post ejus lapsum ita confirmati sunt. ange qui
perstiterunt, ut cadere omnino non possint. Pbilippus
presbyter in Joh, cap. ἃ, fol. 15.
CAPUT LXI.
[Bone sunt nuptie] Ex traditione Dei , qui illas in
primordio creationis connexuit fidei vinculo, gratifi-
cavit benedictionis dono, multiplicavit proepagatíonis
augmento. Fulgentius ad Probain de Virgipitate epist.
9, fol. 17. Genes. 1. Martial. episcop. emo
In epist ad Tolosanos cap. 9. Am ros. To pss
ib. 1, cap. 4. Arethas in yps. €:p. 959. Cyril- |
lus Hierosolym. &arnxXc. 9 φωτιϑομένων Ev Ἱεροσολύ-
pore, pag. 23. Aucter de F.de a 9
ad Petrum
apud Augustin. tom. Ill. Tertullianas adversus Mar-
cionem lib. 1, cap. 99. flieronymus ad Salvinam
epist. 9; adversus Jovinianum lib. 1, cap. 4. Dama-
scenus dc Fide orthiodox. lib. iv, XH . Isidorus
de Officiis ecclesiast. Hb. m, eap. 95. Maximus Taa-
rinensis episcop. homil. 1 in Epiphan: Domini. Juni-
lius episcop. i: Genesin fol. 96 et 59. Theodoretus
Divinor. Decret. Epitonie fol. 415. Augustinus de
adulterinis Conjugiis lib. n, cap. 12; ad Coelestipam
de Peccato originali lib. n, cap. 25 et sequen ἢ: Atlia-
ELMENHORSTII NOTJ£ IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS.
ntra omne: hivreses tom. 1, fol. 855. Epi- A
gres. 62 et 67. Petrus Lombardus Sentent.
stinct, 26. Quod res bona sit conjugium non
[9 prob;tur quod Dominus legitnr instituisse
| inter primos parentes, sed. etiam quod in
lee nuptiis in:er[nit. Christus, eusque mira-
sendavit, aqua. in vinum conversa. Et di-
|; Est finalis causa. matrimonii contrahendi
prolis, propter koc enim instituit Deus con -
'er primos parentes, quibus dizit : Crescite el
enini. Secunda es! post peccatum Ade vitatio
uis, unde ait Apostolus : Propter fornicationem
ue habeat uxorem suam, et unaquaque habeat
CAPUT LXIV.
r est continentia] Bernardus de Modo bene
erm. 92, fol. 1268 : Bona esi castitas conju-
melior est 1G). continentia vidualis, optiwa
jritas virginalis. Vid. Auctor de Continentia
pu»tin, tom. 1V, fol. 705 et sequent. Hiero- p
ἢ Epist. Pauli ad Galatas lib. iv, cap. 5.
1. VII, biomil. hiemal. de tempore fol. 285
CAPUT LXV.
"ας uiroque bono pracelsior est] S. Paulus
) Patres unauimi consensu virginitatem prze-
uptiis. Paulus ad Corinth. 1, cap. 7. Cbry-
s tom. 1, de Verbis Esaie, Vidi Dominum,
nil. 3, fol. 1994 : Bonum est conjugium , sed
w virginitas; nec quoniam melior virginitas,
um est. conjugium, sed illud quidem inferius,
bonum et ipsum. Et de Virgin. tom. V, cap.
iascenus de Fide ort! odox. lib. 1v, cap.
us de Nativit. Christi fol. 405. Hieronymus
; Jovinian. lib. 1, cap. 1. Tertullianus adver-
"ionem lib. v, cap. 15. Isidorus Sentent. lib.
18 et 40. Fulgentius de Virgiuitate ad Pro-
st. 5. Gaudent. tractat. 8, fol, 70. Noaziarz.
le virginit., et orat. 20 in laudem Basilii Ma-
banas. ad Ámmon. monachum, tom. 1l, fl.
oras Pelusiota Epistol. lib. n, epist. 155; lih.
4. 555; lib. iv, epist. 115. Sulpitius Severus,
de Vita Martini. Rescriptum episcoporum
wn» ad Syricium PP. tom. l1 Concil., fol. 432.
jus epist. 7, fol. 185 et sequeut. Juuilius epi-
Mricauus in Genesiu fu]. 59. Epiphanius con-
jenianos haeres. 65.
CAPUT LXVI.
im est cibum cum gra'iarum actione. sumere |
la post cibum Deo agenda homiliam scripsit
us Taurinensis episcopus , ut notat Gennadius
is illustribus. Sed et ante cibum veteres Chri-
nomen Domini invoca8se, et cibum potumque
TUcis signasse, Origenes Lradit lib. 11 in Job,
D : Si cum manuducamus el bibimus fidei memo-
rimus, et terribile nomen Domiui invocaverimus ;
tetipsos et cibum vel potum nostrum signo vene-
crucis Christi signaverimus , si ad celum oculos
| levuntes dicamus : Qui das escam omui 162
da etiam nobis cum benedictione hunc cibum su-
Xc. Observo quoque apud Clementem baptiza-
1 manducasse cum i.] tis. Ita enim lib. 1 Reco-
fol. 10, inquit : Cum /ngc dixisset, secessit. αἱ
faperet cum suis; me auem seorsim vesci jussit.
| cibum cum laudem dizisset. Deo, εἰ gratias
stiam hujus ipsius facti mihi reddidit rationem,
i dicens : Det tibi Dominus exaquari nobiscum
nibus ut percepio baptismate possis ad eamdem
km contenire mensam. Et lib. vut, fol. 115 :
t illud obscrvamus , mensam. cum. gentibus. non
communen, nisi cum crediderint, el recepta ve-
'aptisati fuerint, ac trina quadam beati nominis
láone consecrati ; el tuuc cum e'8 cibum sumimus.
in etiamsi pater aut. mater sint, aut uxor aut
wt fratres, non possumus cum eis mensam hob. re
inem,
Co
1558
[ Abstinere autem ab aliquibus , non. quasi malis |
Christiani abstinent se interdum carnibus et vino,
non quod hzc tanquam βδελύγματα oderint, ἀλλὰ τοῦ
ὴ ἂν περὶ τὰ ἀφροδίσια τὴν c&pxx, Ut ait Cle-
nent. Alexandrinus T onpieciuy lib. vit, fol. 815.
Auctor de Fide ad Petrum, cap. $ : Servi Dei in ce
quod a carnibus, et a vino abstinent, non lanquam re;
immundas refugiunt, sed mundioris vite instituta se-
ctantur ; et cap. 42 : Firmissime lene, servos Dei, qui
a carnibus οἱ vino abstinent , non. tanquam. immunda
que a Deo facta sunt. respuere, sed a fortiori cibo et.
p.tu, pro sola castigationg corporis abstinere. Vide
Cyrillum Alexandrinum contra Julianum lib. vi,
[ul. 467 et sequent. Cyrillum llierosolyrmitan. Kerny.
δ΄ φωτιζομένων ἐν Ἱεροσολύμοις, pag. Zo. Τοιτυ 8.
adversus Marcionem lib. nu, cap. (8. Bernard. de
Modo bene vivenli serm. 24. Petrum Damianum
epist. 1, adnotata ad Minutium Felicem, fol. $4
CAPUT LXVII.
[Malas dicere nuptias Hierachitarum et Manicheorum
est] llli enim matrimonium ut ma*u:n, et impudicitis
negotium reprobant, vanissime asserentes, ommem
colum spurcum esse, nec comjugalos posse regnum
celorum posside:e. Epiphan. hores. 07. Athanasius
eontra omnes bares., fol. 852. Hieronymus ad Ce-
lantiam epist. 14, cap. 8; adversus Jovian. lib. 1
cap. 4. 189 lrenzus adversus hzres. lib. », cap. 5
et seq. Joan. Damascenus de Ii:eres. fol. 581. Ter.
tullian. contra Marcionem lib. 1, cap. 29. Augustin.
contra Secundin. Manichzum cap. 21, et de Hzres.
cap. 46. Vigilius PP. in decret. tom. 1 Concillorum.
Concil. Gangrense, cap. 1; concil. Bracarense 1, cap.
11 : Si quis conjugia. humana damnat, et. procreatio-
mm nascentium. perhorrescit, sicut Manichaus et Pri-
scillianus diz:t,. anathema. sit. Vgnatius Antiochiz ar-
cliepiscopus epistola 6 ad Philadelphenses, pag. 54:
Ἐάν τις φθορὰν καὶ μολυσμὸν καλῇ τὴν νόμιμον μέξιν,
xal τὴν τῶν παίδων γένεσιν, 5j τα τῶν βρωμάτων pe
λυχτὰ, ὃ το:οὔτος ἔνοικον ἔχει τὸν δράχοντα τὸν &mro-
VU.
[Cibos quoque credere malos] Cibos quos Deus crea-
vit ad utendum, aversantur et respuunt Tatianus,
Encratite Jovinianus, Manichzus et Priscillianus.
llieronymus adversus Jovinian. lib. 1, cap. 1. Epipha-
nius bzres. 47 et 56. Theodoretus divinor. decret.
Epitome, fol. 446, et Hzret. Fabular. lib. » Augustin,
harcs. 46, et contra Faustam Manichaum lib. vr,
cap. 6. Clemens Constitut. lib. vi, cap. 10 et 25. Ni-
colaus PP. ad consulta Bulgarorum cap. ἐδ. Bernar-
dus super Cantica serm. 110, fol. 761. Auctor de
Fide ad Petrum diaconum, cap. 41. Concilium Braca-
rense ), cap. 14 : Si quis immundos putat cibos car-
nium, quos Deus in usum hominum dedit; ej non p:o-
pter afficiionem sui corporis, sed quasi immunditiam
putans, ita abstineat ab eis, ut nec olera cocta cum cat -
nibus preqgustet, sicut Manicleus et Priscillianus do-
cuerunt, anathema sit.
CAPUT LXVIII.
[ Sacralgt virginitati nuptias cogquare] Juvini:nus
lizereticus, Sarmatio ei Barbatianus, vaniloqui horl-
nes, asserebant virgines, viduas εἰ maritatas, quie
semel in Christo lote essent, si non discreparent cete-
ris operibus, ejusdem esse meriti, nullamque esse distan-
tiam inter abstinentes et. simpliciter epulantes. Hiero-
nymus adversus Jovinian. lib. 1, cap. 92. Isidorus
Hispalensis Origin. lib. vi, cap. 5. Augustin. bzeres.
89; de atorum Meritis et Remissione lib. i, cop.
7. Contra duas epistolas Pelagian. tom. VII, cap. 2.
Ambrosius epist. 95, fol. 258. Hieronym. ad Celan-
tiam epist. 44, 16/4 cap. 8 : Apostolice doctrine
requla nec cum Joviniano equat continentia opera nu-
piarum, nec cum Mauichao conjugia condemnat. Vide
sulpitium Severum dialog. 2 de Vita Martini.
CAPUT LXIX.
[integra fide credendum es! beatam. Mariam V.r-
1059
GENNAD'US MASSILIENSIS,
1010
ginem concepisse, et. post. partim virgitem mans sse] A viduam duxit, aut divortio separatam a viro, aut mere
Expugnat argumen!ationes Antidicomaritarum, Clau-
dinorum, et Helvidii hzeretici, dicentis : S. Mariam
Virginem post nativitatem Salvatoris ex consortio Jo-
sephi filios suscepisse, qui (ratres Domini appellati sunt.
llieronym. tom. ll, fol. 153 et seq. llonaventura
Sentent. lib. iv, distinct. ὅθ, num. 5. Gennadius de
Viris illustr. in Helvidio. Epiphaui'is hares. 73.
[ Virginem genuisse, et post portum virginem. pcr-
mansisse | Origenes in Mattizeum cap. 1, homil. 1:
Virgo sancta genuit. Deum, sed intacta. permansit;
maler effecta. est, sed virginitatem non amisit ; virgo
ergo genui, et virgo permansit ; et in Levitic. liomil.
8. cap. 15. Chrysostomus hom:l. de Joan. Baptista
tom. tit, (o1. 559. Hfonsus Toletanus de lilibata Vii-
:«initate Mari: tom. VIII. Bibliothec. Patrum. Augu-
"tinus contra Julianum lib. i, cap. 2, fol. 637; in
Joan. tract. 120. llieronymus de Assumptione Vir-
ginis Maris part. 2, tract. Δ, epist. 56. Cyrillus
Alexandrin., in Actis concilii Ephesini, ful. 63.
[| Fuit virgo ante partum, non. virgo post partum]
llanc nefandam Helvidii haretici blasphemiam de-
fendere ausi sunt hzretici civitatis Cremeusis, dicen-
tes : Maria si virgo mansit post partum, non hominem,
sed angelum peperit ; virgo igitur post partum non fuit.
Joannes Tr themius in Chronic. Hirssugiens. fol. 212,
circa anu, Domini 1515.
CAPUT LXX.
᾿ [Elementa non. credamus abolenda per. ignem, sed
m melius comnutanda| Vide OEcumenium in 1} Epist.
b. Petri cap. 4. Dainascen. de Fide orthodox. lib. i1,
cap. 6. Bedam in Apocalypsin cap. 21. Chrysostom.
in Epist. Pauli ad Roman. 165 cap. virt, houil. 14.
Proculum apud ÉEpiplianium hizres. 64. Philippum
presbyt. in Job lib. i, cap. 14. Julianuin episcop. Tole-
tan. Prognost. lib. m, cap. 45. Hierouym. in Esaiam
4.0. xiv, cap. 51. Sixtum Senensem 1n Bibliotheca
sancia lib. vi, aduotat. 340. Thomam Aquinatem, in
tricem, aut ancillam, aut aliquam que publicis mancipata
sit spectaculis, episcopus, aut presbyter, aut diaconus,
aut denique ex consorlio sacerdolali esse nen .
Epitome S, Canon. fol. 17. Concil. T'elensec. 4. .
Gerundiense cap. 8. Isidorus de Ofltic. ecclesiast.
lib. n, cap. 5. Concil. Romanum cap. 2. Corpus
Canon. part. 4, distinct. 94. Martinus Bracarensis in
Excerptis syn: dorum. Grzcar. tom. If Concil. cap.
26. Gregorius Magnus «pist. lib. «t, epistol. 35.
[ Neque qui semetipsum quol bet corporis sui mem-
bro truncaverit| Canon. apostol. cip. 21: *O0 ἀχρωτῃ-
ριάσας ἑαντὸν, μὴ γινέσθω χληριχὴὸς, αὐτοφονεντὸς γάρ
ἐστιν ἑαυτοῦ, xxl τῆς τοῦ Θεοῦ δημιουργίας ἐχθρός. Id
est : (ui sibi ipsi virilia amputavit, cler.cus non efie
citor; sui enim ipsius homicida est, et inimicus crea-
tioni Dei. Vid. Photius pitriarch, Consta. tinop. No-
mocan. tit. 1, cap. 14. Martinus Bracarensis episenp.
in excerpt. capital. Graxcor. cap. 21, tom. ll Conei-
lior. Gelasius PP. in decretis cap. 20. Gelasius de
Actis concil. Niccni , pag. 157. Corpus Cauun., part.
4 , distinct. 55.
[Neque qui wsuras accepisse convincitur] Concil.
Carthagineu:e iv, cap. 67: Üsurarios clericos nunquam
ordinandos. Martins Bracareusis in excerpt. cap.
Grzc., toin. 11 Concil. cap. 62, fol. 226. Gelasios de
Actis concil. Niczni pag. 167. Justinianus imp., no-
velia 125. Concil. bliberitanum, cap. 20. Basilius
Msgnus tamen tradit in Epitome S. 620 n. fol. 18,
eum qui usuras accepit, si lucrum injustum expenderit,
et in posterum usuras accipere desierit, ad sacerdotium
posse admitti. *O τόχους (inquit) λαμθάνων, εἰ τὸ ἄδενον
xípéog tlg πτωχοὺς ἀναλώσει, καὶ τοῦ λοιποῦ παύσαιτο
τόχους λαμέάνων, δεχτὸς εἰς ἱερωσύνην. -
| Neque qui in scena lusisse dignosc tur] Canon.
3p sl. Cap, Al, Ἐπίσχοπος, ἦ πρεσθύτερο;, € διάχονος
κύθοις σχολάζων xal μέθαις, ἢ παυσάσθω. 3 καθαιρείσθω.
ld est : Épiscopus, aut presbyter, aut diaconus, qui vel
alev tel ebrietatibus indulget : vel de ino, 17 vel
.addit. ad Sum. ὅ, quastion. 74, articulo ὃ et sequent. C deponitor. Vid. Photius Nom«can. titulo 9, cap. 27.
CATUT LXXI.
Bonum esi facultates pauperibus erogare] T'omas
Aquinas, iu. Epist. Pauli ad Corinth. 1}, cap. ix, le-
cone 41. Bernardus iu. Sententiis, fol. 486. Ambro-
sius de Nabuthe cap. 7. lol. 554, 555. Hieronymus
ad Hledibíam epistola 150, quist. 1.
CAPUT LXXII.
| Maritum duarum matronarum. clericum mon ordi-
nandum| Propter eminentiam celebrationis sacro-
rum, xxi διὰ τὸ ὑπερθάλλον τῆς τιμῆς τῆς ἱερωσύνης,
non suscipit Ecclesia ad sacerdotium eum qui, de-
functa priore conjuge, ad secunda vota devolutus est.
Epiphanius conira Phrygistas hzresi 48. Contra
Catharos hzeres. 59, fol. 215. Canon. apostelor. cap.
46, Innocent. PP. L in decret. cap. 6. P^otius No-
mocan. tit. 1, cap. 25. Hieronym. lib. i11 contra Jovi-
nian. cap. 3; de Monogamia ad Ageruch. epist. 9,
cap. 2. Chrys st. in Epist. Pauli ad Titum cap. 1,
hotil, 2. Concil. Teletanum 1v, cap. 18. Con;il.
Epaunen:e, cap. 2. Concil. A:ausi. anum i, cap. 25.
Justinianus inp. novella 6. Ori;enes in Lucam cap.
xi, liomil. 17. Anibrosius epistol. 25, fol. 246 et 180.
Gregorius Magnus lib 1», epist. 95, adnotata ad Minu-
tium Felicem, ful. 57. —
[| Neque eum qui concubinam habuit] Concil. Aure-
lianense ut, cap. 9 : De his quisibi concubinas publice
crediderint sociandas, id observandum esse censuimus,
ne ulterius ordinentur. Canon apostol. cop. 46. Hie-
ronym. ad Oce.num de Vita elericorum tom. IX, fol.
[ Neque qui viduam, aut repudiatam, aut meretricem
sumpsit] Canon apost. cap. 17: Ὁ χήραν λαθὼν, ὃ
ἐχδεδλημένην, 166 ἡ ἑταίραν, ἣ oixitty, ἢ τῶν ἐπὶ
σκηνῆς, οὐ δύναται εἶναι ἐπίσχοπος, ἡ πρεσθύτερος, ἡ διά-
μόνος, Y, ὅλως τοῦ χαταλύχου τοῦ ἑερατιχοῦ. l1 est : (ui
De.
Petrus Damianus epis:. 2, fol. 358.
[Neque eum qui publica panitentia mortalia crimina
deflet| Concil. Epaunense cap. 4, Penitenti.m pro-
[essi ad. clericatum penitus non. vocentur. Stephanus
PP. | epist. ad Hilarium , tom. 1 Cone l, fol. 136.
Concil Agathense, cap. 42. Concil. Toletanum iv, cap.
99. Concil. Arelateuse in, cap. ὅ. Concil. Arausican.
1, cap. 16. Isidor. ilispalensis de Offic. eccles. lib.
in, cap. 5. Innocentius PP. L, tom. 1 Concil., ep. 6.
Corpus Canon. dist. 50. Ludovicus imp. addition. 4
ad Capitula:e Caroli Magui,, cap. ὁ. Durandus Sea
tent. lib. iv, distinct. 14, quaest. 5.
[.Veque eum qui aliquando insanivit| Canon. c. ncil.
Niceni Arabici , quos Fraucisc. Turrianus vert.t eap.
4, Julemus ul. ins nus non. fict clericus. Siepbanus
. PP. epi-1. 4:1 Hilaritn, tom. 1 Com it., fol. 456.
| Vel diaboli afflictione ve.catus] Epitome S. Canon,
fol. 31, Ὃ δαιμονῶν μήτε κληρούσθω, μήτε πιστοῖς
υχέσθω, χαθαρισθεὶς δὲ, εἰ ἄξιος, προσδεχθήτω. Id
(hi a demone vexatur neque clericus fi.t,
cum fidelibus precetur. Mundus autem , st dignus esi,
admittitor. Gelasius PP. in decretis, tom. t Concil,
cap. $1. Photius Nomocan. tit. 1, cap. 15. Conci.
Arausican. 1, cap. 16. Concil. Eliberita2uum cap. 29.
[Neque qui per ambitionem pecuniam offert] Canon.
8post. cap. 90 : Εἴ τις ἐπίσχοπος ὃ ἁ ρημάτων τὰς
ἀξίας ταύτης. ἐγγρατὴς γένηται, ἢ πρεσόντερος, ἣ διά-
xovoc, καθαιρείσθω x«i αὐτὸς xxi ὁ χειροτονήσας, καὶ
ἐχχυπτέσθω τῆς γοψωνία; παντάπασιν, ὡς Σίμων ὁ μάγ᾽ς
ὑπὸ ἐμοῦ llérpou. 1d exi, Si quis epis.opus, aut pres-
Óyter, aut. diaconus per pecunias hanc. obtinuerit di-
guitatcm , dejiciatur εἰ ipse ei ordinator ejus, εἰ ἃ
communicne modis omnibus abscindutur, sicut. Simon
Magus a Petro. Photius No.nocanon. tt. 4, cap. 2&
Gregorius Maguus Epist. lib. 1x , epist. 55. Gennadius
Consiantinop. in epist. ad P. It. tom. Biblioth. Pa-
Ir. T ra ius patr δ᾽ ἢ Cons autinopolit, ad. H3
ELMENIIORSTII NOT/E IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBUS. 1042
P. m epist. de non faciendis pecunia ordira- A tom. VII, ad articul. 5, fol. 955 et sequent. Origencs
Conc]. Chalcedon. act. 45, cap. 2; eoncil.— in Lucam cap. 2, homi. 14. Gregorius Nyssenns
nse, cap. 16. Symmach. PP. in decret. tom. — adversus eos qui differunt. baptisma , fol. 470. Ambro-
, 168 can. 2 et 5. Ludovicus imp. ad Ca- — sius de Vocatione gentium lih. 11, cap. 8; de Abra-
zaroli Magui cap. 14, fol, 1200. Corpus Ca- — ham lib. n, cap. 11. Tertullian. de Baptismo cap. 1,
ι. 9, causa 1, quzst. 1. Jus Graco-Roman. — 12 ct 43, Beda super Genesin fol. 199: in Joan. lil».
ub. 187 et sequent. 5 ap. 9. ieuinus de Divinis Ofliciis [A 1975.
; olastici Theo'ogi, et ipse Augustinus, Nazianze-
CAPUT LXXIIT, ΝΞ ΞΕ Πι8, Nicetas et Athanasius, mitissimam poenam fore:
rum nealgrum reliquias ac si Christi mén- parvulorum non renatorum dicunt; nimirum quod
ronym. epist. 53, fol. 188, ad Riparium: — nullam malerialis iqnis, vel consciente vermis pamam
Igrum reliquias non. colimus, non adoramus, — sensuri sint , nisi quod visione Dei in perpetuum care-
«us crealure pottus quam Creatori. Honora- — bunt. Petrus Lombardus Sentent. 1 b. 11, distinct, 35,
wigs martyrum, ul eum cujus sunt martyre — numer. 4 et sequent. ; lib. iv. distinct. 4, numero 43.
. Henoramus servos, wt. honor servorum re-— Durandus 170) lib. n, distinct. 95. quast. 5. Au-
| Dominum, qui ait, Qui vos suscipit, me s&- — gustin. contra Julian. lib. v, cap. 8. 1n Enchiridio ad
d. Theodoretus Cyri episcop., περὶ τῆς τῶν — Laurentium cap. 935; de peccatorum Meritis ac Rc-
! τιμῆς, orat. 8, coutra Grzecos. Is:dor. Pelu-— missione lib. 1, cap. 16. Gregorlus Nazianzen. orat.
. 1, epist. 55. Isidorus Mispalensis de Of- 40 in sanctum baptisma, fol. 655 : Parvuli non bapti-
siast. lib. 1, cap. 34. Cyrilus Alexandrinus Β 176 μήτε δοξασθήσεσθαι, μήτε χολασθήσεσθαι περὶ τοῦ
ulianum lib. vt, fol. 140; lib. x, fol. 254. “" δικαίου χριτοῦ, ὡς ἀσφραγίστους μὲν, ἀπονήρους δὲ,
. ad populum Antiochen. homil. 66. Am- ἀλλὰ παθόνταφ μᾶλλον τὴν ζημίαν ἡ δράσαντας " οὐ γὰ
mone de Petro et Paulo apostol 8, fol. 143; ὅστις οὺ κολάσεως ἄξιος 5 n, xai τιμῆς, ὥσπε Ir
Nazarii et Celsi martyr. fol. 246. Joau. Da- ὅστις οὐ τιμῆς, ἤδη καὶ κολάσεως. Nicetas scholiastes
de Fide orthodox. lib. iv, cop. 1. Graecus : Tres gradus existunl : unus eorum qui sw-
miumus εἰ Vigitantianus. creditur] Wi enim — pernis deliciis perfruuntur; alter eorum qui suppliciis
martyrum non frequentabant, nec reliquias — qrternis. excruciontur ; medius eorum qui wec. celestis.
m venerabantur; Christianos illos qui mor- — regni voluptates sentiunt , nec ponis ullis torquentur.
iominum ossa suscipiebant,.appellantes ci- — in quo et parruli, qui bàptismo perfusi non. sunt, et
et idulolatras. Hieronym. ad Riparium pres- — qui cum baptismum expeterent, violento tamen aliquo
yw. 55, fol. 188; adversus Vigilant. lib. 1, — casu impediti, suscipere non potuerunt , constituentur.
3l. 191; in Esaiam lib. xv:tr, cap. 65. Dama- Athanas, quist. ad Antioch. 114, fol. 509 : Ποῦ
e Fide orthodox. lib. iv, cap. 16. : ὑπάγουσιν τὰ τελεντῶντα νύπια; εἰς κόλασιν, 3) εἰς βα-
CAPUT LXXIV σιλείαν: καὶ ποῦ τὰ τῶν ἀπίστων νίπια; καὶ ποῦ τὰ τῶν
- . n ᾿ . πιστῶν ἀθάπτιστα ἀποθνήσχοντα τάττονται; μετὰ τῶν
talis lantum esse iter salutis cr edimus] S. Pa- πιστῶν ἡ ἀπίστων. 'ATIOKPIZIZ, Τοῦ Κυρίου λέγοντος,
qui regenerationis sacramenta non sunl — « "Agerr τά παιδία ἔρχεσθαι πρὸς μὲ, τῶν γὰρ τοιούτων
»mnino ἃ consortio beatorum excludunt, ex ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν." καὶ πάλιν τοῦ Δποστόλον
ime pronuntiatione Christi Joan. n, vers. γάσχοντος, € Νῦν δὲ τὰ τέχνα ὑμῶν ἅγιά ἔστιν,» πρόδηλον
, ἀμὴν, λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθᾷ ἐξ ὕδατο; C ὅτι ὡς ἄσπιλα xxl πιστὰ εἰς τὴν βασιλείαν εἰσέρχονται
ματος, οὐ δύναται εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τὰ τῶν πιστῶν βιδαπτισμένα νήπια, τὰ δὲ ἀδάπτιστα καὶ
i, quam etiam trahunt ad infantes non ba- τὰ ἐθνιχὰ, οὔτε εἰς βασιλείαν εἰσέρχονται, ἀλλ᾽ οὔτε
Augustinus de peccatorum Meritis οἱ Re- πάλιν εἰς γχόλασιν᾽ ἁμαρτίαν γὰρ οὐχ ἔπραξαν. (Quo
; eontra Pelagian. lib. 1, cap. 24: Optime — vadunt pueri morientes? Ad punam ne, an ad requum?
hristiani, baptismum ipsum nihil aliud 169 Εἰ quo infidelium non baptizati, si decedant? rec:-
Inte ; sacramentum corporis Christi, mthil— piuntur cum fidelibusne, an cum infidelibus ? Respox-
mm vitam vocant, sine quibus ad vitam cler- — $0: Cum Dominus dicat, Sinite pueros ad me venire,
uo potest pervenire. Auctor lib. de Fide ad — tulium enim est regnum celorum. 1tem cum Apostolus
diaconum, cop. 27, apud Augustin. tom. ll, — testetur: Nunc fili vestri sancti sunt; constat incon-
ς Firmissime tene, εἰ nullatenus dubifes, non — taminatos et fideles in regnum co!orum ingredi fide.
mines jam ralione utentes, verum etiam par- — lium baptizatos infantes. Ethnici vero et non baptisati
| sive in uteris matrum vivere incipiunt, el ibi — neque in regnum tngrediuntur, neque etiam. rursus in
tr, sive cum de matribus nati, sine sacramento — poenam , peccatum enim non designarunt. Atquin hanc
aptismatis, quod datur in. nomine Patris, et! predictorum Patrum de non baptizatis infantibus
piritus sancti, de hoc seculo transeunt, ignis — opinionem sequuntur et approbant pontiflcii, ut patet
empiterno supplicio puniendos : quia etsi pro- — ex Gregorio de Valentia, tom. 1V, fo!. 815, et Roberto
tionis peccatum nullum habuerunt, originalis — Bellarmino, de Sacramentis baptismi lib. i, cap. 4. Nos
seccati damnationem carnali conceptione et — vero parvulos fidelium absque tinctione sacra deceden-
€ traxerunt. Clemens Recognit..lib. v1, fol. .. tes 3'J1 non damnari as:erimus, quía necessitas ba-
rill. Hierosolymitan. in 5 cateches. illuminat. D ptismi non est absoluta, sed erdinata, nequaquam er -
lym. fol. 20. Cypr.anus de Testimon. ad Qui- — cludens extraordinariam Dei actionem salvationisque
ib. m, fol. 512; ad Dermetrinnum fol. 258; — ejus misericordiam, quam non ita legibus communi-
alitate fol. 272. Cxsarius Arelat ns, episcop, — bus traditionis christian:, et. ipsis sacramentis alli-
de Pascha, fol. 157. Primasius Afer in Epi- — gavit, ut non absque prejudicio legis ejusdem, in
Pauli ad Roman. cap. ὃ, pag. 45. Isidorus — causa necessitatis vel privationis, possit pueros non-
is. de Officiis eccles. lib. n, exp. 35; in Ge-— dum natos extra. oterum, intus sanctificare gratie
ip. 45. Sentent. lib. t, cap. 22. Augustinus — su:e bsptisme, vel virtute Spiritus sancti, ut ait Joa-
| ad llieronym., ad Valent epi-t. 4$, ad Evo- π65 6 Gerson sermon. in Nativit. Marix Virginis part.
iés'. 402, ad Sixtum presbyt. epist. 105, ad — 5, considerat. 2, fol. 59. Vere igitur scribit Albertus
um epist. 166, ad Optatum epist. 157; de — Magnus Rotisbonens. episc. de Sacramento euchari-
ioue et Giatia cap. 8, eontra Julianum Pela- — stiz, distinct. 6, tract. 2, cap. 1 : Ille in quo baptie-
lib. v1, fol. 750 et sequent.; de Baptismo — mus non contemptu religionis, sed per articulum ne-
Pelagianos tom. X , serm. 14; de Anima οἱ cessiratis excinditur, non amittit [ructum baptismi, »ed
gine ad Renatum, lib. r, cap. 9; de Nuptiis — baptisatus baptismo faminis in Spiritu sancto reputa-
ipiscentia lib. 1, cap. 20; de Genesi ad lit-— tur. Tunc enim impletur invisibiliter, cum mysterium
ib. x, cap. 15; de Natura et Gratia contra — baptismi non contemptus religionis, sed articulus neces-
1. cap. 8. Auctor Ilypognost. apud Auguetin. — sitatis exc[udit. l'etrus Lombardus Sentent. lib. iv,
1045
GENNADIUS MASSILIENSIS.
104
distinet. 4. Bernaraus abbas Claroevall. epist. 77 ad A tus est, eujus etiam merninit Clemens Constitat,
Hugonem de S. Victore. Durandus lib. iv, distinet.
4, quaest. 1. Georgius Cassander de Baptismo infan-
tum, in consult. ad Ferdinandum imp. articulo 9,
pag. 61. Joan. Calvinus de Baptismo lib. iv Institut.,
cap. 15, 8 30, cap. 16, $28.
[Nu'lum catechnmenum vitam cternam habere cre-
dimus] Auctor de Fide ad Petrum diaconum cap. 5,
fol. 159 : Ex illo tempore quo Salvator noster dizit:
Si quis regeneratus non fuerit ex aqua εἰ Spiritu, non
potest introire in regnum Dei : absque sacramento ba-
plismatis (prater eos qui in Ecclesia catholica sine
baptismate pro Christo sanguinem fundunt), nec regnvm
catlorum potest quisquam accipere, nec vitam eternam.
Cyrillus [lierosolymitan. 5 cateches. illuminat. Hie-
rosolym., pag. 6, Ε΄ τις μὴ λάθῃ “τὸ βάπτισμα, σω-
τηρίαν οὐχ ἔχει, πλὴν μόνον μαρτύρων, οἱ xoi χωρὲς
τοῦ ὕδατος λαμδάνουσι τὴν Barato. Si quis HON
baptizatur, salutem non halber, prater solos. martyres
qui vel sine aqua requo celesti. potiuntur. Bernardi
sententia benignior, inagis enim inclinat ad humani-
tatem. In majori (inquit epistola 77 ad Hugonem, fol.
1483) etate. quisquis post vulgatum. ubique baptismi
remedi«m renuit jam baptizari, generali originalique
quac addit et ex proposito crimen superbie, dupli-
cem secum. porians justissima: damnationis causam, si
sic de corpore exire contigerit. Tamen 179 si anie
exitum restpuerit, et voluerit, et petierit baptizari, sed
mortis pr&occupaius articulo, forle obtinere nequiverit,
dum non desit fides recta, spes pia, caritas sincera,
propitius sit mihi Deus, quia ego huic ob solam aquam
si defuerit, nequaquam omnino possum desperare salu-
tem, πές vacuam credere fidem, nec confundere spem,
nec excidere caritatem, tantum si aquam non contem-
ptus, sed sola (ut dixi) prohibeut impossibilitas. Acci-
dit Àmbrosius de Obitu Valentiniani imp. adhuc ca-
techumeni, tom. V, ful. 112 : Audio vos dolere quod
non acceperit sacramenta baptismatis. Dicite mihi, quid
aliud est in nobis nisi voluntas, nisi petitio. Atqui du-
dum hoc voti habuit ut. initiaretur. Non habet ergo C
gratiam quam desideravit ; non. habet quam poposcit !
certe quia poposcit, accepit. Unde est illud : Justus
quacunque morte ).rcventus fuerit, anima ejus in refri.
gerio csi. Solve igitur, paler sancte, munus servo tuo,
quod poposcit sanus, robustus, incolumis. Si affectus
egritudine distulisset, tamen non penitus a tua miseri-
cordia essel alienus, qui celeritate temporis non volun-
late esset fraudatus. Qui habuit Spiritum tuum, quo-
modo non accepit gratiam txam? Aul si quia solemniter
ΜΟΝ sunt celebrata mysteria, hoc movet : ergo et marly-
res, si calechumeni sunt, non coronentur. Non enim
coronantur, si non initiantur. Quod si suo abluuntur
sanguine, et hunc sua pietas abluit et veluntas. Zwin-
glius non solum catechumenis qui in bonis operibus
mortui sunt, verum etiau gentilibus qui omnino
Christum ignorarunt, vitam seternam pollicetur. Ita
eaim in Ezposit. fidei Christianz, fol. 559 regem
Galli: alloquitur : Videbis in clerna societate omnes
sancios, pios, sapientes, fortes, εἰ honestos homines, D
Adam, Enoch, Noah, Abraham, Petrum, Paulum,
Herculem, Theseum, Socratem, Aristidem, Antigonum,
Numam, Camillum, Catones εἰ Scipiones. Hzc mira
sunt, hac nova sunt, hzec falsa sunt. Mira stupemus,
nova cavemus , falsa repudiamus. Augustin. contra
Julianum Pelagianum lib. ti, cap. 5, fol. 676. Petrus
apud Clementem (citante Origene in Matthzeum cap.
26, tract. 25, fol. 110): Opera bona fiunt. αὐ in-
fidelibus, in hoc eigculo illis prosunt, non et in illo ad
consequendam vitam eternam, Vide Athanasium ad
Antiochum quzest. 100, fol, 505. tora. 1j. Augustinum
in psalm. xxxi et Lzvit. Contra Julianum Pelayianum
lib. iv, cap. $5; de Gratia Christi contra Pelagium et
Coelestioum lib. 1, cap. 26. Georgium Cassandrum
i Consulat. articul. 5, pag. 58, de Operibus impio-
rum.
179 [Excepto martyrio, ubi tota baptismi sacra-
menta coimplentur! Dogma de baptis vo sangninis ve-
À post. lib. v, cap. 5. Tertullianus de Baptismo eap,
16 ; in Scorpinco adversus Gnosticos cap. 6.
sius African. episcop. in Epistol. Pauli ad Reman,
cap. 6. Cyrillus Hierosoly;nitan. cateches. 15 illemi-
nat. Hierosolym., fol. 110. Cyprianns ad Fortuna
epist. 75; de Exhortat. martyrii fol. 599 ; de Stetla c.
Magis, fol. 409. Athanas. in quzst. SS. Script. quas.
105; ad Antiochum principem quzsst. 72. Origenes ia
Josnnem tract. 8, fol, 194; in Matilieum traet, 192, e.
20. Ambrosius in ps. cxviu, fol. 891. Haymo episcop.
Halberstatt. in. Epistolam Pauli ad Roman. eap. 6.
Nicetas in orat. Nazianzeni de Sanctis Luminibaus, fel.
842. Augustin. ad Seleuciam epist. 108. Gennadim
hoc loco cum Origene et Prospero, baptismum san-
guinis vero baptismo exzequat. Origenes in Judicum
cap. vt, homil. 7, fol. 218: Baptisma sanguinis solum
est quod nos puriores reddit quam aqua baptismus red-
didit, Prosper Tyro, epigram. 88:
Si mundo moritur, divino fonte renascens,
Fitque novus vita, qui sepelitur aqua.
Fraudati nou suut s»ero baptismate Christi, ἢ
Fons quibus ipse sui san,uinis unda fuit.
Et quidquid sacri fert mystles ferma lavaeri,
Id tetum implevit gloría martyrii.
Sed hoc falsum est, martyrium enim non proprie εἰ.
simpliciter, sed per attributionem dicitur, et est ba-
ptismus, ac proinde ejus eflicacia non attingit ad ef-
ficaciam veri baptismi, qui proprie et simp'iciter unus
cst, virtutemque habet ex passione Christi, et fit in
3qua cum determinata forma verborum, et est sacra-
mentum de quo dicit apostolus Paulus ad Eylies. iv,
vers. 5: Unus Dominus, una fides, unum baptisma.
Vide Christophorum Pelargum theologum non vul-
garis eruditionis in Jesuitisino novo de Baptismo
pag. 90. “
[Baptizandus confitetur fidem suam] Apu antiquos
gratiam baptismi suscepturi, pulilice idel um populo
audiente, symbolum reddebant. Ruffinus in Exposit,
symboli apostolor., fol. 74; 178. apud Hieronpm.
tom. IX. Ambrosius in Lucam lib. vut, cap. 18. Ter-
tullianus de Daptismo cap. 20. Nazianz. in S. Baptis-
m^, et de Cypriano orat. 48. Concil. Laodicenum,
cap. 46. Martinus Bracarensis episcop. in Excerptis
capit. Grxcorum, tom. If Concil. cap. 49, ful. 480.
Cyiillus Alexandrinus contra Julianum imp. lib. vu,
fol. 172. Severus Alexandrinus de Ritibus baptismi,
fol. 54. Beda iu Marcum lib. i, cap. 1. Sie Victorinus
rhetor ingressurus baptismum, memoriter de oco emi-
nentiore, in conspectu sanetz multitudinis, Romx
fidem profitetur suam. Augustin. Confession. lib. vut,
cap. 2, ful. 99.
CAPUT LXXV.
[In eucharistia non. debet pura aqua offerri] Iu s3-
ciificio eucbaristi:e sola aqua utebantur ᾿Γδροπαρασ-
τάται, quos damnat Cyprianus ad Coecilium epist.
65, fol. 151 et sequent. Epiphanius lizeres. 46 et 47,
l'hilastrius heres. 77. Epitome S. Canon., fol. 18.
Rabanus Maurus archiepiscop. Moguniiensis, de
Propriet. scrmon. lib. iv, cap. 10.
[Sed vinum cum aqua. mixtum] Temperamenti et
mixti calicis meminerunt ex veteribus Justinus mar-
tyr apologia 2 pro Christian., (οἱ. 76, 77. lrenzus
Lugdunens. episcop., contra Hazres. lib. tv, eap. 57;
lib. v, cap. 4. Clemens Constitut. apostel. lib. vni,
cap. 12. Arrrovpyix quam S. Jacobo ascribuot, fol.
94. Auctor homii, de Corpore et Sanguine Domini,
apud Hieronym. tom. IX, fol. 248. Ambrosius de Sa-
crament. lib. v, cap. 1. Auctor Commentarii in Mar-
cum, cap. 14. Julius PP. t in decret. tom. 1. Concil.
cap. 7. Martinus Bracareus. episcop. ig excerptis
capit. Grsecor., tom. H Coneil., eap. $5. Damascenus,
de Fide orthodox. lib. 1v, cap. 14. Caesarius Arela-
tensis homil. 5 de Pascha, fol. 147. Patres conmcil.
Trullani, canone22. Conril. Africanum, cap. 4. Concil.
Carthaginense ni, cap. 24. Concil, Wormatiense, c.p.
1045
ELMENHORSTII NOT,E IN LIBRUM DE ECCLESIASTICIS DOGMATIBDUS.
1046
&. Concil, Triburiente cap. 24. Walsfridus Strabo A flexaewer., cap. 5. Theophylactus in. Matthaeus c. 7,
de Rebus ecclesiast. cap. 16. Pascehasins de Sacra-
ment. eucharistie cap. 11. Beda in Lucam lib. vi,
ep. 932. Micrologus de Observat. ecclesiast. cap. 10.
Aigerus de Sacramento eucharistia: lib. i1, cap. 4.
λ B Eugeniss PP. IV in deeret. tom. IH. Concil.,
» 506. Corpus Canon. distinct. 2, de Consecratione.
Thomas Aquinas 5 part. Samm., quaes! 74, ort. 6.
Theophylacws in Joann. cap. 19, ful. 567, exsevra-
tme. Armenios, qui non admiscent in mysteriis aquam
vine : Αἰσχυνέσθωσαν ᾿Αρμένιοι, of κὴ παραχιρνῶντες
ὕδωρ cà οἴνῳ ἐν τοῖς μυστηρίοις. In epitome S. Canon.
fel. t7, sacerdos qni non miscet vinum aqna deponi-
bur : El ric ὕδωρ μόνον, ὡς οἱ *Tüporopact.cat, ἡ οἶνον,
ὡς οἱ ᾿Αρμένιοι, ἀλλὰ μὴ οἴνῳ ὕδωρ μεχνὺς, οὕτω τὴν
e προσάγει θνσίαν, χαθαιρείσθω. Et pontificii
etiam nunc h»nuc admixtionem acriter urcent. Guilhel-
s$us Durantas in Rational. divin. officiormn. li^. v,
fol. 70: Sicut aqua sine virro consecrari non potest, sic
mec vinum sine aqua transsubstantiari valet. llam
itaque per oblivionem protermittens, veniatiter peccat,
yer negligenitent mortaliter, «(t est graviter punieudus.
Robertas Bellarminus de Sacramento eucharist. lib.
ἐν, eap. 10 : Catholica Ecclesia semper. credidit ita
necessarium esse aqua vinum misceri im calice, 1t pos-
sil id non sine gravi peccalo omitti. Unde quoque Pa-
tres Concilii Tridentini cap. 8, canon. 9, omnes qui
negant squamr misceendam viuo in calice olfereudo,
anathematis gladio jugulant. Grxci hune morem
miscendi non observarun:, Nicephorus Callistus Ec-
eles'ast. Histor. lib. xvm, cap. 55. Innocentius PP.
HI Myster. misez lib. 1v, cap. 32, fol. 599. Guilhel-
mus Purantus. Minotens. Eccles. episcop. in Ratio-
sali lib. iv, fol. 70. Peirus Lombardus Sentent, lib,
rv, distinet. 41, Bonaventura Sentent. lib, iv, distinct.
44, mincr. 36. Durandos de S. Portiano super Sen-
tentias Petri Lombardi lib. iv, distinet. 12, quxst. 5:
fol. 39. Ἡ φύσις ἡμῶν ἀγαθή ἐστιν, ὡς 0:00 ὃ .
χατὰ δὲ προαίρεσιν rovoptu μεθα. Augustinus ip Joan.,
wract. 42, cap. 8, ful. 216 : Dona est omnis natura,
sed vitiata cst homi'is natura. per voluntatem. malam.
Quod feci. Deus non. potest esse malum, si ipse komo:
non £it sibi malus.
CAPUT LXX VII.
[!n resurrectione ex mortis sexus forma non muta-
bitur] Contra Ürig--neimn, qui asserit in futuro sxculo
feminas redigendas in viros. Hieronym. adversus
errores Joannis IMierosolym. epist. 6f, cap. 5. 10118-
nus epíscop. Teletanus, Prognosiic. q lib. ni,
cap. 24: Plerinue hoc quod. dicit Apostolus : Donec
occurramus ei ire virum perfectum. etc., omnes feminas
in virili sezu resurgere. credunt, pro eo quod vir ex
limo, mulier vero ex latere viri [acta sit. Nos autem:
magistrorum catholicorum sen'entiis eruditi, hoe credi-
mus, hoc tenemus, quod omnipotens Deus, qui Btrunt-
que sexum condidit, instituit ac redemit, utrunque in
resurrectione restituet. Justinus martyr. in Quasst. et
Responsio»n. ad erthodoxos, quxs'. 60. Augustin. de
Civitate: Dei Hb. xxi, cap. 17. Athanasius in Qie-
stion. ad Antiochum, qmest. 24. Bonaventura Sen-
tent. lib. iv, distinct. 44, art. 9. Clemens Constitut.
apostol. lib. v, cap. 6. Isdorus Ilispalensis de Offi-
ciis ecclesiast. lib. ii, ep 95. Auctor de Fide a1
Petrum diaconum eap. 2. Hieronym. iw epitaph.
Paul: moitris ad Eustoch., epist. 97, fot. 79 ; adver-
sus Jovinionum lib. t, eap. 21, fol. 1456. Itabanus
Maurus de sermo», Propriet. lib. iv, cap. 10. Tho-
mas Aquinas in addition. part. irr Sumin., quest. δὲ,
art. 3.
CAPUT LXXVI.
|Ánte passionem. et. resurrectionem: Domini, omnes. "
anime sanctorum in inferno] A: biiratur Gennadius ex
Dicitur quod Graci aquam non apponnnt, et tamn vere; quo. peccavit Adam, et. clausus est illi paradisus,
eonfic unt ; neque enim est de necessitate sacramenti,
nullius sancti animam in coe!uin ascendisse, sed oin-
Thomas Aquinas 5 part, Summ., quzest. 74, art. 7. C n. s. in inferno (posteriores limbum patrum dixe-
Bernardus abbas Clarseval. ad Guidonem epist. 69,
quoniam non legitar qued in natali calicis Christus
vinum aqua mixtum discipulis tradid rit, Pascliasius
de Sacram. eucharisti cap. 11. Rabanus Maurus de
Eucharist. cap. 11. Potest ergo ín solo vino hoc sa-
cramentum rite confici propter institutionem Christi,
qui omnium priuceys in ino vitis hoc sacramentum
eelebravit. Bonaventura lib, * Sentent., distinct, 11,
nuraer. ὅδ. Albertus Magnus e 178 di Eccles.
episcop., de Saeram. eucharis.ize distinct. 3,
ict 9, cap. 4. Thomas Andina 7 parteagSumm.,
quiest, 74, art. 6. Durandas Sentent lib. iv, distinc.
12, qu:est. 5. Joannes Gerson de Sacram. euchari-
Stise part. 2, fol. 26.
CAPUT LXXVI.
[Caro nostra non est. mala, ut volunt. Sethianus,
Ophianus εἰ Patricianus| Male hie confundit Genna-
dius Sethianos, Ophianos et Patrieianos, quia unus-
quisque ex illis sua propria habet dogmata, et erro-
res singulares. Sethiani filium Adami qui vocatur
Seth honersnmt, et ipsum Christum esse opinantur.
Ophiani colubrum nutriunt et venerantur, quod hic
prior initium nobis scienti: boni et mali attulerit,
Pairiciani et Venustiuni a lumbis usque ad pedes
diabolum fecisse corpus hominis dicunt. Papiae in
Seth. Philastrius hx»res. 1 et 5. Honerius hzres. 51.
Epiphanius heres. 57 et 39. Tiieodoret. Fabul. lizerct.
lib. 1. Isidorus Hispal. Orig. lib. vit, eap. 5. Dama-
scenus, de lares. fol. 578. Tertultianus, Prx»scription.
adversus hz»ret. eap. 47. Augustinus hzeres. 61, ad-
versus Julian. Pelagian. lib. v, cap. 5.
[Florianus] Papias : Floriani heretici a Floriano
quedam dicti, qui docent Dominum creasse mala, con-
ἔνα id quod scriptum est, Fecit Dominus omnia bona.
[Arbit. ie anime efficitur in. mobis vel bona vel mala]
Vidend. Ambrosius Mediolanensis eyiscop. lib. 1
p
roni) detentas, propter quas etiam Clhiistus de-
scendit ad inferos, ut eos liberhret ei compotes
sui faceret. Et hzc est. coifimunis opinio inultorum
Patrum : Cyrilli Hierosolym. κατηχύσ. δ᾽ φωτιζομένων
ἐν Ἱεροσολύμοις, pag. 11. Tertulliani de Anima cap. 7
et 95. Clementis Alexandrini lib. v1 Stromat. Daa-
sceni de Fide orthodox. lib. i, cap. 29. Augustini
de Tempore serm. 181, Gregenrti in Disput. cum
llerbano Judxo, pag. 178. Ilieronymi in psal. xxui,
fol. 93; in psal. xv, fol. 15; psal. cxviit, ful. 159;
in Danielem lib. i, cap. 3. Gregorii Magni Moral.
lib. iv, cap. 27; lib. xii, cap. 7; lib. xui, cap. 16;
in S. Evangelia homil. 19, fol. 591; homil. 22, fol,
401. Fulgentii ad Trasimundum regcm lib. 11, [0].
54. Auctoris Commentar. in Matibzeum eap. 11, 110-
mil. v, fol. 557. Apud Chrysost. tom. If. Gaudentü
in Exod. ftat 10, iom. VI Dio. Pouum. Nice-
hori allisti lib. 1, cap. 3f. Philippi presby-
feri Na lib. nt, cap. 38. Procopii CH he i
Isxiam, fol. 154. Athanasii de Salutari Adventu Jesu
Ciiristi, fol. 506; de Passione et Cruce Domini fol.
802. llieronymi tom. IIl, epist. 129, ful. 570; in Epi-
stolam Pauli ad Thessal. cap. iv; in Epistol. ad
Ephes. lib. 11, cap. 4, Juliani episcopi Toletani Pro-
gno:t. lib. 11, cap. 12. Theodori Abucarz in di:puta!.
cin. Emeseno, cap. 7. Iemigii Altisiodor. episcop.
in psal. xxxv; in Zachariam cap. ix. Bedie in Job
lib. 1, cap. 10. Theophili Alexandrini episcop. Alle-
gor. in Joan., fol. 191, tom. IV. Biblioth. Patrum.
Ambrosii in Epist. Pauli ad Rom. cap. v. Epiphanii
contra Tatianos haeres. 46. Sedulii in. Epist. Pauli
ad Rom. cap. v. Dionysii Cartbusiensis in Epist.
Petri [. cap. 1n; iu Act. apostol. cap. i1. Thoma Aqni-
natis 3 part. Summ., quxst. 59, art. 5 et 8.4, Ad
ejus confirmationem proimunt hic Scriptura testi-
munia : Genes. xxxvii, 35: Descendam ad. filium
meum (ugeus in. infernum, Ecclesiast. xxiv, 45 : Pe-
4041
GENNADIUS MASSILIENSIS.
1018
fiétrabo omnes inferiores partes lerre, et. inspiciam À suscitavit ex 18) mortuis, etc., non video nisi wt
ómnes dormientes , εἰ illuminabo omn^s sperantes in
Dominum; Zacharie ix, 11 : Tu quoque tn sanguine
tuo émisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua ;
Job xxxvii, 17 : Aperte sunt tibi. port mortis, εἰ
ostia tenebrosa vidisti ; | Petr. 11, 19: Et iis qui in
carcere erant spiritibus veniens praedicavit. Bullingetus
in Matthzeum cap. xxv. Joan. Calvinus, Institut. lib.
i, cap. 16, ὃ 9. Beza in Acta apostol. cap. it, iu
Epistol. Petri 1, cap. i, et in Epist. ad Ephes. cap.
iv, aiunt przdicta loca, male a veteribus delorta ad
carcereiri paenalém piarum animarum ; cum illa etiam
ante Christi adventum ei passionem in tranquillitatis
sinu, immunes a pea fuerint, exspeclandz nimi-
Tum resurrectionis solatia carpentes. lllorum as-
sertioni non videtur contradicere Áugustinus, duin
fatelur se adhuc nescire, quid boni Christi descen-
eus ad inferos contulerit illis justis qui in sinu Abra-
hie erant, a quibus secundum beatificam praesentiam
sux divinitatis nunquam recessit. Sed loca Augustini
ipsa in medium protrabemus ex epist: 99 ad Evodium
tóm. Hl, Tul. 284 : Quod primum hominem patrem
jeneris mani ex. inferno solverit Christus, Ecclesia
ere (οἷαι consentit : quod eam mon inaniter credi-
disse, credendum est, eliamsi canonicarum Scriptura-
rum hinc éxpressa non proferatitr auctoritas. Addunt
9 qiidam hoc béneficium etiam. antiquis. sanctis
isse concessuri, Abel, Seth, Noe, et domui ejus,
Abraham, Isaac, et Jacob, aliisque patriarchis et pro
, phetis, ut cum Dominus in infernum venissel, illis dolo-
ribus solverentur. Sed quonam modo intelligatur ,
Abraham in cujus sinum etiam pius pauper susceptus
est, in illis (uisse doloribus, eqo quidem non video, ex-
plicant fortasse qui possunt. Solos autem duos, id est
Abrüham et Lazarum, in illo memorabilis quietis sinu
fuisse antequam Dominus in inferna descenderet , et de
ístis tantum duobus dictum fuisse illi diviti : inter vos
et nos thaos magnum firma'um est, etc., nescio uirum
quisquam sit, cui non videatur absurdum. Porro si
quorumdam dolores apud inferos eum solvisse accipia-
mus, ea potestate qua Dominus est, cui omne genu [le-
clitur, celestium, terrestrium et inferorum ; per quem
potestatem etiam illis doloribus quos solvit , non potwil
teneri. Neque enim. Abraham vel ille pauper in. sinu
ejus, hoc est, in secreto quietis ejus, in doloribus erat,
inler quotum requiem et alia inferni tormenta, legimus
magnum chaos firmatem, sed nec. apud. inferos. esse
dicti sunt. Contigit enim, inquit, mori inopem illum et
afferri ab angelis in sinum Abrahe ; mortuus est autem
el dives, el sepultus est , et cum apud inferos esset. in
tormentis, οἷς. Videmus itaque inferorum. mentionem
non esse factam in requie pauperis, sed in supplicio
divitis. Proinde, wt dixi , nondum inveni, et adkuc
quaro, nec mili occurrit, inferos alicubi in bono posuisse
Scripturam duntaxat canonicam. Noh aulem ín bono
accipiendum sinum Abrahe, et illam requiem , quo. αὖ
angelis pius pauper abluíus est, nescio utrum quisquam
possit audire, et ideo quomodo eum apud inferos creda-
mus esse, non video. Hactenns Augustinus erudi.e
quidem el vere. ljlud autem notatu dignum , quod
idem vir sanctus in psalmum rLxxxv, tom. VIII, fol.
659, duo inferna statuit, inferius et superius : quorum
in uno quieverunt anime justorum ; in altero torquentur
anime impiorum. Sed bxc protulisse videtur non af-
lirmando sed opinando. Inquit enim, Fratres, sive illud
sive istud sit, hic me scrutatorem verbi Dei, non teme-
tarium affirmatorem teneatis. Certe Origenes Περὲ ἀρχ ὧν
lib. iv, cap. 2, et Ambrosius in cap. v Epleiol
Pauli ad Rom. ante Augustinum hoc dogma propo-
suerunt in suis scriptis, Gregor. Magnus in Job lib.
xt, cap. 9. Beda in psal. Lxxxv. Bernard., serm. 2. de
Assumpt. Mariz, lol. 149, repertique qui illorum
opinionem probarent. 1105 relutat Hieronymus in
psalm. Lxxxv, fol. 108 : Eripuisti animam meam ez
inferno inferiori, etc. Non quod duo inferna sint, sed
iste superiorem. infernym peccatum. dixit, inferiorem
vero, qui est verus infernus in quo peccatores damnantur.
plures quam duo ibi erant, quis audeal dicere , non ibi C; Laudat. ergo ob hoc misericordiam Domini, quod sit
fuisse patriarchus et prophetas, quibus in Scriptura Dei
justitic pielatísque tam insigne testimonium perhibetur!
Quid his ergo prwstiterit , qui dolores solvit inferm , in
quibus illi non fuerunt , nondum intelligo : presertim
uia ne ipsos quidem in[eros uspiam Scripturarum locis
in bono appellatos potui reperire. (Quod si nunquam in
divinis auctoritatibus legitur, non utique sinus ille Abra-
heo, id est secrete cujusdam quietis habitatio , aliqua
pars inferorum esse credenda est, quanquam in his
ipsis Idnti verbis magistri, ibi ait dixisse Abraham,
nter vos et nos chaos magnum firmalum est , satis ut
opinor appareat non esse quatidam partem et quasi
membrum inferorum tant illius felicitatis sinum.
Chaos enim magnum quid est nisi quidam hiatus, multum
ea separans inter qu& non solum est, verum etiam f .
matus est? Quapropter εἰ in illum sinum Abrahae Chri-
stum mortuum venisse se*cta Scriptura dixisset , non
nominalo inferno ejusque doloribus, miror si quisquam
àd inferos eum descendisse, asserere auderet. Sed quia
evidentia testimonia et infernum commemorant et. do-
fores, nulla causa occurrit , cur illo credatur venisse
Salvator, nisi αἱ αὖ ejus doloribus salvos faceret. Sed
utrum omnes quos in eis iuvenil , an quos illo
beneficio dignos judicavit, adhuc requiro. Fuisse tamen
eum apud inferos, et in eorum doloribus constitutis hoc
beneficium priestilisse non dubito. Unde illis justis, qui
in sinu. Abrahie erant, cum ille in inferna descenderet,
nondum quid contulisset inveni , a quibus eum secun-
dum bealificam presentiam aug. divinitalis numquam
video recessisse. Et de Genesi ad litteram tom. 1l,
fol. 468, lib. xit, cap. 35 : Jud me nondum invenisse
confiteor, injeros appellatos, wbi justorum anime re-
(quiescunt. Et Uhristi quidem ánimam usque ad ea loca
renisse in quibus peccatores cruciantur, ul eos solverct
Rn lormentis, quos esse solvendos occulta sua nobis justi-
lia. judicubat , non. immerito creditur. Quomodo euim
uliter accipiendum sit, quod dictum est : quem. Deus
erutus a supplicio inferioris inferni. Scholastieis hoc
commentum valde placuit. Non enim contenti illis,
que priores de iuferno dupl:ci delirarunt, alia adbuc
uo inferna exsculpserunt, atque its effecerunt iufer-
fium quadruplicem : 4 infernum damnatorum ; 2* lim-
bum puerorum ; 5" purgatorium ; 4* limbum patrum.
Bonaventura Albanensis episcop. lib. iv, distinct. 45,
num. 12 et 15. Durandus de S. Portiano, Sentent.
lib. iri, distinct. 22, qua'st. 4 : Sciendum est quod qua-
druplex est i.jernus, secundum quadruplex poenarum.
genus. (yiorsdam enim datur pena damni, hoc est,
p.rpetua "carentia visionis div ng, et perpetua porna
&ensus, ralione peccati actualis, mortalis , in quo de-
cesserunt, Et ii. dicuntur esse. in. inferno. damuato-
rum. Aliis debetur perpetua pena damni absque pana
sensus , scilicel decedentibus in solo peccato originali,
qui dicuntur esse in limbo puerorum. Aliis debetur
pona 18] sensus et damni, non quidem perpetua, ved
temporalis, illis scilicet qui decesserunt in gratia, de»
bitores. alicujus pena, eo quod in presenti vila non
satisfecerun plene de culpis commissis, Et isti dicuntur
esse in purgatorio. Aliis vero solum debeiur sola pera
damni, absque ulla pena sensus ; et isti dicebaniur esse
in limbo patrum : qui prohibebanlwr ante passionem
Christi a visione divina, eo quod non eral satisfactum
pro peccato totius nature; quamvis hi non essent obnozu
alicui penc "pro peccatis suis personalibus. Niderint
Pontificii quemadinodum bzec figmenta. defendam.
Nos (qui nihil probamus , nisi quod ecclesiasticum
est, quodque conspiret germanz , et ipso sevo pro-
nat? propheticz: apostoliczque parature) malumus
dubita:e de o: cultis quam litigare de incertis, melios
ducentes in inscientize fluibus atque ignorantize per-
manere ( Meliusest enim nescire, quamerrare; Augustin.
in Joan. tract. 21), simpliciterque imperitiam cenfi-
teri, quam inerudita temeritate, sine divinarum Seri.
ptlurarum auctoritate, nugas anilesetfabuloss gentiuy.
ELMÉNIIÓRSTII NOTE IN LibiUsI DE ECCLESIASTiCIS DOGMATIDLS.
1050
la suh nomine Christiano in Ecclesiam Dei in- ἃ Gennadio manum porrigit Ilieronymus in Anios cap.
»re. Tertullianus de Auima cap. 1 et 2. Hie-
us ad Hedibiam epist. 150, quest. 10, fol. 420.
inus, ad Optatum epist. 157,de Genesi adlitte-
i, virt, cap. 5.
CAPUT LXXIX. -
t ascensionem Domini ad celos , omnium san-
anime ad Ukrisium vadunt] Isidorus Higpalens.
t. ib. 1, cap 44 : Sancti ex. tempore resur-
& Christi statim ut de corpore exeunt , mox ad
w habitationem ascendunt , quod antiquis patri-
dabatvr. Nam ante adventum Salvatoris, quam-
e pena supplicii , tamen non in celo, sed im in-
gnctorum anime tenebantur, pro quibus | absol-
Dominus in infernum descendit. Gregorius
z. orat. (unebri in laudem Cxsarii fratris, fol.
ἰείθομαι σοφῶν λόγοις ott ψυχὴ πᾶσα, καλήτε x«i
ἢν ἐπειδὰν τοῦ συνδεδεμένον λυθεῖσα σώματος; ἐν-
παλλαγῇ,, εὐθὺς μὲν ἐν συναισθήσει xai θεωρίᾳ τοῦ
,ς αὐτὴν καλοῦ γενομένη, ἅτε τοῦ ἐπισχοτοῦντος
ἕντος ἡ ἀποτεθέντος, ἢ οὐχ οἱδ᾽ ὁτεχαἐλέγειν χρὴ,
ev τινὰ ἡδονήν ἥδεται, xxl. ἀγάλλεται. val ἵλεως
κρὸς τὸν ἑαυτῆς δισπότην, ὥσπὲρ τι δεσμωτήριον
χαλεπὸν τὸν ἐνταῦθα βίον ἀκοφυγοῦσα,, xai τὰς
μένας ἀποδεισαμένη πέδας, ὑφ᾽ ὧν τὸ τῆς διανοίας
καθεΐλχετο" x«i oto» nOn τῇ acia χαρποῦται
γκειμένην μαχαριότατα * μικρὸν δ᾽ ὕστερον xal τὸ
le σαρχίον ἀπολαδοῦσα, ᾧ τὰ ἐχεῖθεν συνεφιλοσό-
ταρὰ τῆς καὶ δούσης καὶ πιστευθείσης γῆς, tpo-
οἷδεν ὁ ταῦτα συνδήσας καὶ διαλύσας Θε΄ς, τούτῳ
psi τῆς ἐχεῖθεν δόξης" καὶ καθάπερ τῶν uox
κὐτοῦ μετέσχε διὰ τὴν συμφυΐαν, οὕτω xmi τῶν
v ἑκυτῆς μεταδίδωσιν, ὅλον εἰς ἱ,ντὴν ἀναλώσασα,
Ὀμένη σὺν τούτῳ ἔν xxl πνεῦμα, xxi νοῦς, xai
κταποθέντος ὑπὸ τῆς ζωῆς τοῦ θνητοῦ τε xoi ptov-
est : δαρίεπίκηι verbis adducor μι cred m pul-
omnem animam el Deo caram, posteaquam cor-
incnlis solula, hinc excesserit, protinus bouum,
GM mane: , persentientem et. contemplantem. («t (ὦ
' quod lenebras offundebat , vel purgato, vel de-
vel, quo verbo ea res appellanda si! nescio) mi-
made n. voluptate affici εἰ exsullare, atque hac
nquam gravi quodam ergastulo liberutam, com-
sque illis quibus mentis ale deprimebantur s0-
summa cum hilaritate ad Dominum suum ten-
c rcconditam beatitudinem jam velut per. imagji-
simulacrum percipere; post etiam aliquanto,
ignatam carnem a. lerra, qug et dederot , εἰ in
geceperat, recepoiit (quod quomodo fiet is no-
ea inter se conjunxit atque dissolvit), tum de-
am quoque ad glorie cwlestis hereditatem secum
aram, et quemadmedum ob nuture conjunctionem
arum ipsius parliceps (nerat , sic etium jucundi-
uas cum ipsa communicaturam , totum videlicet. '
in seipsum absumentem, et cum eo wnum effe-
't spiruum et mentem, et Deum , absorpto nini-
sita eo quod mortale et caducum erat. Valde fri-
et frivolum est, quod Gregorius Magnus Dia-
ib. 1v, cap. 30, et DBleda tom. Vill in lib.
ion. , fol. 402, non ewvibus justís, sed perfecte
lioc beneficium tributum dicunt. Quis. enim
, perfecte justus esse in hac mortaliinte, wbi
mrupiscit adversus spiritum , spiritus autem. ad -
carnem, Macarius lomil. 8, pag. 106. Augustin.
eutorum Meri is et Reimissiune contra l'elagia-
. it, cap. 13; contra ep stolam Parineniaii lib.
. 7. Lactantius lib. vi, cap. 13. Hieronym. iu
cxiw, fol. 450 : In 183 rresenti seculo per-
iwstus nemo esse p.lest, neque Duvid, neque apo-
eque aliquis sanctorum.
tcatoru:n. aime in inferre | Fabulam πυρχα-
iov quam sophist:e cerebrosi acriter in suis scri-
rgent, hoc loco. omnino evertit G^nmiadius.
untaxat hbitationes (omni mmedio et L-rtio luco
0) asserens», ad quas anitnie corporibus lhuwa-
utr, migraut, colum nimirum ei infernuu.
19, fol. 493 : Quando anima vinculis laxata corporeis,
volandi quo velit, sive quo ire compellitur, habuerit !i-
bertatem, aut ad. inferna ducettr, aut. ad. coles!ia sub-
levabirur. Et Augustin. de peccator. Meritis et Re-
missione cap. 28 : Non est ullus ulli locus medius, πὶ
possit esse, nisi cum diabolo, qui non est cum Chris'o,
Auctor Hypeenostici, articul. 5. apud Augustin. tom.
VII, fol. 957 : Primum locum fides catholicorum divina
auctoritate regnum credit esse celorum. secundum ge-
hennam, tertium. penitus ignoramus, imo nec esse in
Seripturis sacris inveniemus, Auctor de ltectitud. ca-
tholic. conversat., apud Augustin. tom. 1X, fol. 797 :.
Scitote'quod anima cum a corpore avellitur, statim in
paradiso pro bonis operibus, aut certe pro malis in in-
ferno p:&cipitatur continuo. Et h's lon;e antiquior
Justinus, wartyr in. Quzst. et Respons, ad orthodox.,
quxstion. 75, fol, 539 : Ἐνταῦθα μὲν τὰ τῆς ἑνώσ:ως
πάντα. χοινὰ ὑπάρχει διχκίων τε xal ἀδίχων, καὶ οὐδεμία
ἐστὶν ἐν αὐτοῖς διανορὰ κατὰ τοῦτο, οἷον τὸ γενέσθαι xal
τὸ ἀποθνήσκειν, x«i τὸ ὑγιαίνειν, xal τὸ νοσεῖν, γαὶ τὸ
πλουτεῖν, xai τὸ πένεσθαι, xal τὰ ἄλλα τὰ τουτοῖς ὁμοια"
μετὰ δὲ τὴν ἐκ τοῦ σώματος ἔξοδον, εὐθὺς γίνεται τῶν Ót-
χαίων τε καὶ ἀδίχων ἡ διαστολή᾽ ἄγονται γὰρ ὑπὸ τῶν
ἀγγέλων εἰς ἀξίους αὐτῶν τόπονς᾽ αἱ μὲν τῶν διχαίων
ψυχαὶ, εἰς τὸν παράδεισον, ἔνθα συντυχία τε xai θέα
ἀγγέλων τε καὶ ἀρχαγγέλων, χατ᾽ ὀπτασίαν δὲ καὶ τοῦ
Σωτῆρος Χριστοῦ χατὰ τὸ εἰρημένον, € Ἐχδημοῦντες ἐχ
τοῦ σώματος, xxl ἐνδημοῦντες πρὸς 1.» Κύριον» αἱ δὲ τῶν
ἀδίχων ψνχαὶ, εἰς τοὺς iv τῷ ,δῃ τόπους, χατὰ τὸ εἰρη,"
μένον περὶ τοῦ Ναξου χοδονόσορ βασιλίως Βαξυλῶνος ,ι Ὁ
ἀδὴς χάτωθεν ἐπειράν!μ συναντήσας σοὶ, " xai τὰ ἑξῆς"
xmi εἰσὶν ἐν τοῖς ἀξίοις αὐτῶν τόποις φυλαττόμεναι ἕως
τῆς ἡμέρας τὴς ἀναστάσεως xal ἀνταποδόσεως. [ἃ ex:
]n hac vita φμ in umone corporis et anime obtingunt,
communia sunt justo: um ] εἰ injustorum omnia ;
et nulla est eis, quantum ad hoc pertinet, differ«ntia :
sicwti gigni οἱ mori, valere et egrotare, ditescere. et
egere, et alia hisce siinilia. l'ost exitum vero animarum
e coryore illico justi ab injustis seqregantur. Abducun-
tur enim ub angelis ad condiga sibi [: ca. Ac justorum
quidem anime tn paradisun, ubi consuetudine et aspe-
ctt (runtur angelorum et archangelorum ; per visionem
autem et ipsins Servatoris Christi, pro eo atque dictum
δι! : Peregre absumes a corpore, et pra'sentes adsumus
apud Duminum. Injustorum. autem animi in ipsius
orci loca; hh eo atqve dictum est de Nabuchodouo-
sore rege Babylonis: Infernus subter exacerl atus est in
occursum adventus tni, etc. Et asse vcntur quaque in
locis 8" dignis, usque ad resurrect:onix et. compensatio-
nis diem. '
CAPUT LXXX.
| Peruitentia abo'eri peccata] Ἐπειδήπερ οὐκ ἔστιν
ἁμαρτία ἀσνγχώρητος παρὰ τῷ Θιῶ, ἐν τοῖς γνησίως καὶ
κατ᾽ ἀξίαν μετανοοῦσιν. Athanasius de Communi E:-
sentia Patris, et Filii, et Spiritus saucti, tom. Il, fol.
599. Alcuinus de Divinis Officiis, fol. 1923: Oportet
ad ) enitentiam. accedere cum omni. fiducia, et ex. fide
. credere indubitanter, pornitentia aboleri posse peccata,
eliamsi iu ulimó vit »piritu commissa peniteat. Chry-
$»8t. tom. V, serm. de poenit., et in Mattb. cap. vi,
liomil, 90. Tbeodoret. divinor. decret. Epitom. fol.
415. Lactant. lib. vr, cap. 24. Auctor de Fide ad
P'eir. diacon. cap. ὅ. Bachiarius de Recipiendis La-
psis, fol. 419, tom. 1 Biblioth. Patrum. Epiphan. hee-
resi 59. Augustin. de Agore Christiano cap. 50 et 1.
[Novatianus est] Is docerat, quod post. bapti»mum
paenitere non liceat; εἰ quod mortale peccatum Eccle-
sia donare no» possit ; imo perire Ecclesiam r.cipiendo
peccatores. Pacianu« ad Sympronianum epist. $, fol.
940), tom. 1 Biblioth, Patrem. Remigius Altisiodoren
sis episcop. in Joel«in cap. 2, fol. 368 : Auianasius,
contra omnes Ilereses tom. |, 10]. 855. Nicephorus
Call.stus, Ecclesiast. Hi-tor. lib. vi, eap. ὅ. Augustin.
tom, (V, in Quastion. Vet. et Novi Testamenti, qua.
1051
Histor. lib. iv, cap. 54.
CAPUT LXXXI.
[ /nternas animi cogitationes diabolum non videre]
Exstst hoc eapat apud Rabanum Muruim de sermon,
Proprietat. 185 lib. tv, cap. 10. Chrysos'., in Joan,
cap. iut homil. 25 : Humauorum cordium cognitio solius
Dei est, qui ea. formavit. Tu enim, inquit, cognoscis
corda solus. Athanasius ad Antioch. quasst. 99, ful.
$03 : Προγνώστης καὶ καρδιογνώστις μόνος ὁ Θεὸς ὑπάρ-
χει, ἐπεὶ οὐδὲ αὐτοὶ οἱ ἄγγελοι τὰ ἐν καρδία, ἢ τὰ
μέλοντα ἐπίστανται. Origenes in Job lib. 1, fol. 257.
heopliylact. in Marcum cap. 2. Durandus, Sentent.
lib. n, distinct. 8, qu:est. 4. Thomas Aquinas quod-
lib. 42, articul. 6.
[Sed motibus eas corporis] lWieronym. in psa'in. xvi,
fol. 16 : Diabolus in anima intrinsecus nesci! quid co-
gilat homo, nisi per exteriores motus intelligat, Cas-
sian., Collat. lib. vit, cap. 15, fol. 1057 : Nulli du-
oium est quod possint. spiritus immundi cogitationum
wosirarum attingere qualitates, sed indiciis eas sensibi-
libus forinsecus colligentes, id est, ex nostris dispositio-
nibus, aut verbis, εἰ studiis, in qu propensius conspexe-
i^t nos inchnari. Ceterum illas que necdum de internis
«nime prodierunt, adire ommino non possunt, ]psas
quoque cogitationes, quas ingerunt, utrum suscepta sint,
vel quemadmodgin suscepta sint, non per ipsius anime
naturam, id est, .per illum interiorem motum in me-
dullis sepius latituntem, sed ex motibus atque indiciis
exterioris hominis deprehendunt. Angustinus Retractat,
lib. n, cap. 30. Thomas Aquinas part. 1 Summ.
qusest. 57, articul. 4. .
CAPUT LXXXIT.
[Non omnes mala cogitationes semper diaboli instin-
etu | Hunc locom imitatus est Beda in Marcum lib. n,
eap. 7, tom. VII ; in homil. Quadr»ges., fol. 958; in
lib. Qu:stion. tom. VIH, fol. 405: Omnes cogitationes
GENNADIUS MASSILIENSIS,
stion. 102; de Heresib. cap. 58. Eusebius Ecclesiast. A
1088
CAPUT LXXXIII.- |
[Damones Isid ἐνέργειαν non credimus substantialiter
Didymws de Spiritu saneto lib. in : Animam vel men-
tem. hominis nulla creatura juxia substantiam | potest
implere, nisi so'a Trinitas. Non autem. participatione
nature implet quempiam diabolus, aut. ejus habitator
efficitur, sed per fraudulentiam, et deceptionem, et ma-
litiam. inhabitare in. eo creditur quem. implevit. Vide
Clementem Alexandrin., Strotat. lib. n. fol. 177.
Cassianum, Collat. lib. vri, cap. 12 et £5. Paschasium
diaconum Roman., de Spiritu sancto lib. rm, cap. 4
Bedam, in Acta apostol. cap. δ, fol. 878. Auctorem
de Spiritu et Anima apud Augustin. tom. III, fol. 618,
cap. 27. Thomam Aquinat., quodlibet. 5, articul, 8.
Bonaventuram lib. 1 Sentent., distinct. 8. numero
48. Petrum Lombardum, Sentent. lib. ir, distinct. 8,
ubi integrum hoc caput sub nomine Gennadii citat.
187 CAPUT LXXXIV.
[ Signa et prodigia etiam peccatores facere] Fit hoc
propter reprobos, ob condemnationem eornm qui fa-
ciunt, vel ob utilitatem eorum qui vident et audiunt,
ut licet homines dispiciant signa facientes, tamem
Deum honorent, ad cujus invocationem tanta fiont
miracula. Beda, in Acta apostolorum cap. 19, fol.
907, et in Apocal. cap. 13. Ofcumenius, in Acta
Apost. &ap. 19. Auctor Commentar. in Matth., cap.
7 ; homil. 25, cap. 91; homil. 29, cap. 24; homil.
49. Hieronym. in epist. Pauli ad Galat. csp. 5, fot.
151. Justin. martyr., in Quzst. ad orthodox. qu:est,
5, fol. 509. Athanasius ad Ántioch., quxst. 440.
Anastasius episcop. Niczenus, quzet. 25 iu SS. Scri-
pturas.,
[Cum alios hac praesumptione juvent, sibi per ambi.
tionem nocent | Ut Scevz illi ἡ αὐτὶ principis sacer-
dotum (ilii, in quos (dum nescio qua vana gloria du-
cti, non eredentes in Jesum, daemonia expellere
volunt) damorniacus insiliit, et misere eos afflixit.
mali non semper instinctu diaboli excitantur. sed ali- (; Acta apost. xix, 16, et inibi OEcuinenius et Beda.
quando ez nostri arbitrii motu emerguntur. Bone au-
tei. cogitationes semp:r a. Deo. sunt. Hieronymus in
Matth. lib. n, cap. 15, fol. 31: Arguendi qui cogitatio-
nes a diabolo immitii putant, ei non ez propria nasci
voluntate. Diabolus adjutor el incensor malarum coji-
lationum potest esse, auctor esse non polest. Si atem
seniper in insidiis positus levem cogitationum nostrarum
ecintillam suis foniiibus inflammarit, non debemss opi-
nari eum cordis quoque o:culta rimari, ez corporis
habitu εἰ gestibus astimare quid versemus intrinsecus ;
verbi gratia, si pulchrum mulierem nos crebro viderit
inspici re, intelligit cor jaculo amoris vulneratum.
186 [Aliquoties ex nostri arbitrii] Cogitationes tuin
bonas, tum inalas gignit ex sese cor. Boras quidem
ex Buggestione boni spiritus, malas ex amaruleniia.
d monum. Dasilius Magnus in Constitut. exercitator.
cap. 17. Ambrosius in psalmum αν, fol. 966,
tom. IH.Gregorius Nyssenus homil. 9 in Cantica Can-
licor. J ran. Gerson. 5 part. operum, pag. 71. Diado-
chus de Perfect. spirituali cap. 85. S. Antiochus ad
Eustoch. de Cogi'ation. pag. 151. S. Macarius ere- -
mita homil. 46. Theodoretus enarrat. in Oseam pro-
phet., fol. 607. Athanasius ad Anthioeum quasst. 45.
Origenes io Lucam cap. 2, homil. 12 : Si Lone cogi-
tationes in. corde nostro fuerint, et in. animo justia
pullularit, haud dubium quin nobis loquatur angelus
Domini. Si vero mala [werint in. corde nostro versata,
loquitur nobis angelus diaboli. Bernardus in Meditat.
cap. xv : Caro mea de luto est, et ideo lautosas et volu-
pixosas cogitationes ab illa habeo. Vanas et curiosas a
munde, a diabolo malas et malitiosas.
[Bone cogitationes semper a Deo sunt] Hieronym. in
'Es:chiel. lib. v, cap. 16: Cog'tationes bone a. Deo
howinibus inseruntur. Bernardus super Cauiica serm.
δὲ, fol. 666, Cwn mala in corde ver amus, nostra co-
qitalio esi; si bona, Dei sermo est. Vide ilium in. lib.
de interiori Domo, cap. 39 et 10.
Petri Siculi Hist. pag. 57.
CAPUT LXXXV.
[Signis et prodigiis clarum fieri Christianum non
tancum ] Cyprianus. de Unitat. Eccles., fol. 2353 :
Prophetare el daemonia excludere, et viriutes magnes
in terris facere, sublimis utique et admirabilis res ea,
non iamen regnum caeleste consequitur, quisque in hie
omnibus imvenitur, nisi recti et. justi itineris. obserca-
tione gradiatur. Chrysostom. tom. V, de Compunet.
cordis, ful. 495. Althanas. ad Antioch. quest. £8.
Avgu:tin. de Sermon. Domini in moete, fol. 832.
Ambrosius in Epist. | Pauli ad Corinth. cap. 15.
CAPUT LXXXVI.
[Nullus sanctus et juetus caret peccato] Ἐπειδὴ τὸ
μὲν μηδὲν ἁμαρτεῖν ἐστιΘεοῦ, καὶ τῆς πρώτης xal ἀσυν-
θέτου φύσεως, ut ait Nagiansz. de Βορθδπιο, fol. 640.
Frede igitur errant Pelagianiste, qui asserunt he-
mines, si velint, sine peecato esse posse. Joau. Cas-
sianus de hc»rnat. Christi lib. 1, Hieronymus adver-
sus Pelagium ad Ctesiphontem tom. I, fol. 966 etl
scq. Clemens Alexandrinus Παιδ . lib. s, cap. 2.
Athanas, ad Antioch. quist. 136, fol. 539 ; de [n-
carnat. Domini, fol. 462. Theodoret. de Select. S.
Seriptur. Question., qusst. 9. Augustinus de peccator.
Meritis et Remiss. lib. u, cap. 7; in Enebiridio ad
Laurent. c. 65. Bernardus de Nativit. Domini serm. 1.
Sozomenus Eeclesiast.. Histor. lib. vi, cap. 16. Ni- "
cephorus Callistus lib. xui, cap. 24. Tertullisnus de
Anima cap. 41.
[1460 veraciter omnes sancti se pronuntiant peccato-
res S. Joannes Epist. catholic. ἢ, cap. 1. Job eap.
xiv; Ecelesiast. 388 cap. vn. Cyprianus de Orat.
dowiuica, fol. 245. Ausustinus de Spiritu et Littera
ad Marcellin., cap. 2, tom. X; de Verbis apestoli
sermon. 29. Cassianus Collat. 22, cap. 15. Iherouvm.
19053
AD LIBRUM DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS PROLEGOMENA.
1054
eontra Pelagian. lib. i, cap. 5. Lactant. lib. ví, A tom. 1 Concil., fol. 95. Ambrosius de Paschali Ce-
eap. 16. bsidor. Synonym. lib. 1, fol. 548.
CAPUT LXXX VII.
[Pascha ante transgressum vernalís equinoctii] Quo
mense ac die celebritas S. Paschz agi deberet, varie
spud veteres disceptatum fuit. Sancti apostoli, Ana-
tolius et Occidentales usque ad Oceanuin, post zequi-
noctium vernale : Galli die vin cal. April. Polycra-
tes Ephesiorum episcopus, Sr , Cilices, Mesopota-
wii οἱ Ásiani cum Judieis 14 luna quacunque die
septimanz;, omn'modo observandum Pascha dice-
bant. Cum igitur hze tales observationes per singu-
jas provincias tenerentar, nom leviter contristati
sent sacerdotes, eo quod a quibus una fides profite-
retur, eorum disseniirent jejunia. Pius igitur primus
et Victor Romanz urbis episcopi, huic malo publico
mederi cupientes, ordinationem fecerunt, ut die do.
minieo a 414 luna primi mensis, usque ad 21 ejusdem
lebritate tom. IV, fol. 304 et seq. Gregorius Nysse--
nus orat. in resurrect. Domini, Junilius in Gemesin,
fo!. 53. Corpus canon., part. 3, distinct. 3. De con.
secrat. cap. 21 et seq. Augustinus in Nov. et Vet.
Testament. Qusstion., tom. IV, 189 quast. 85,
fol. 859, et ad Januarium epistol. 119. Beda de
Argumentis lunzx fo!. 198 et sequent. ; de /Equi-
noct. vernali, tom. |l, fol. 546; de Ratione tem-
por. cap. 57 et sequent. Epiphanius centra Au-
deanos haeres. 70. Rabanus Maurus de Institut. cle-
ricor. lib. n, cap. 39. Isidor. IMispalens. Origin. lib.
vi, cap. 14; de Officiis ecclesinst. cap. 51. Clemens
Consiitut. lib. v. eap. 16. Gaulent.. de Paschze Ob-
servat. fol. $0. Auctor epistolz de Celebrat. Pascha
apud ITieronym. tom. IX, fol. 98. Attianas. de Syno-
dis Arinrini et Seleuci: fol. 672; in epistola ad Afri-
canos episcopos, fol. 718.
mensis diem , paschalis celebraretur festivitas. Post- B
modum in plenaria synodo Nicsna orbi universa
Christiano persuasum est, ut Pascha recto jure, uno
eodemque die et tempore a cunctis catholicis pera-
feretur Eeclesiis. Canon apostol. cap. 8. Eusebius
^cclesiast. Hist. lib. v, cap. 25 et 24; de Vita (οι
stantini intp. lib. m, cap. 5 et 47; lib. vin, cap. 19
et 25; 'ib. ww, cap. 56 et seq. Socrates Ecclesiast.
Hstwr. lib. 1, cap. 16; lib. v, cap. 21. Hieronymus
Catalog. viror. illustr. in PoLvcnaTE. lHi-tor. tripart.
lib. ix, cap. 38. Nicephorus Callistus lib. xit, cap.
953. Theodoretus Ecclesiast. Hi-tor. lib. t, cap. 10.
Sozomenus lib. xii, cap. 18 et 19. Pius papa ], in
epist. ad nnivers, Christi (ideles, tom. I Concil., fol.
85. Victor papa ad Theophilum Alexandrix episcop.,
CAPUT LXXXVIII.
[Imaginem in eternitate |Cx:esarius Arelatens.episcop.
homil. 12 : [n anima ei sente ad. imaginem Dei facti
sumus, secundum carnem vero de limo terre [ormoti
sumus. Eucherius in Genesin lib. 1, cap. 8 : Ininteriore
howine est. conditoris swi imago, imago in cternitate,
similitudo in moribus. Bernardus serm. 1 de Ànnun-
tiat. B. Marix, fol. 125. Durandus Sentent. lb. 1,
distinct, 2, qu:st. 1. Claudianus Mamerti episcop.
de Statu animz lib. i, fol. 26. Damascen. de Fide
orthodox. lib. n, cap. 12. Theodoret. in Genesin
quaxst. 20. Athanas. de Communi Essentia Patris,
Filii et Spiritus sanct, fol. 595. Augustin. de Genes.
contra Manichzos lib. 1, eap. 17. Faustus de Libero
Arbitrio lib. i1, cap. 7. Ambrosius de Diguitate cou -
ditionis humani, cap. 9.
e
GENNADII MASSILIENSIS
LIBER
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS.
(Ex edit. J. Alb. Fabricii.) ᾿
PROLEGOMENA.
DE GENNADIO LIBROQUE EJUS DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS
TESTIMONIA.
CASSIODORUS.
(Lib. de Divinis Lectionibus, cap. 17.)
Ecce librum de Viris illustribus S. Hieronymi, ubi
diversos Patres. atque opuscula eorum breviter et ho-
noravit et tetigit; deinde el alterum Gennadii Massi-
liensia , qui de scriptoribus legis diving , quos studio
perquisiverat, ceriissimus judicavit. Hos in uno corpore
soéiatos reliqui, ne per diversos codices cegnoscenda
rei Larditas a[feratur.
ISIDORUS HISPALENSIS.
(Lib. vi Originum, cap. 6.)
Hieronymus quoque et Gennadius ecclesiasticos scri -
plores toto orbe quereutes ordine proseculi sunl, eo-
rumque studia in uno voluminis indiculo comprehen -
derunt. |
C
ROBERTUS BELLARMINUS.
(Lib. de Scriptoribus ccecles;asti: is.)
Gennadius Massiliensis vixil tempore Gelasii pape,
circa annum Domini quadringentesimum nonagesimum.
Nam ad ipsum Gelasium se misisse librum suum de
Fide testatur ipse Gennadius in extremo capite libri sui
de Viris illustribus, quamvis non in omnibus codicibus
liber Gennadii inveniatur completus. Scripsit librum -
de Ecclesiasticis Dogmatibus, qui exstat inter libros S.
Augustini; el hic esse creditmr liber quem ipse. misit
ud Gelasium, Scripsil eliam librum de Viris illustribus,
in quo suspicionem non parvam reliquit sue non recie
5lei. Laudawit euim Cassianum εἰ Faustum, qui Se-
vilpelagiani fuerunt , et S. Prosperum depressit , qui
*
*
1055
GENNADIUS MASSILIENSIS.
1056
pro gratia Dei contra Pelagium fortissime dimicavit. A extremo capite libri de Viris illustribus; sed eu non
Scripsit preterea multa alia que ipse commemoral in
exstan', aul certe ad manus meas non venerunt.
-— . ^
SUFFRIDI PEIRI LEOVARDIENSIS
SPraefatto..
Sigebertus Gemblacensis infra in Catalogo suo cap.
30, hunc Gennadium vocat episcopum, sicut et Platina
Ia Symmacho eum appellat episcopum. Massiliensem.
Wala[ridus autem cap. 20 de Officiis, Massiliensem
vfesbyterum appellat ; sicut εἰ Joannes Trithemius.
Quin et ipse Gennadius in Coronide hujus operis, scri-
pta sua recensens, Massiliensem presbyterum se vocat,
ideoque et nos hunc. illi titulum tanquam. genuinum
attribuemus , donec solidioribus argumentis nobis de
stodire, si. velit. Quem Augustinus. hereticum. esse
ostendit epistola 89 ad Hilarium. Ümittimus quod in
Evagrio laudet apathiam (a), quem Hieronymus damna-
(wm αὖ episcopis tanquam Origenistam asserit epistola
ad Ciesiphontem, et damnat ejus apathiam. Hactenus ille
de pravitate Gennadii. De iis qu& in Gennadium ab alíis
infarta sunt, idem ait, Codex manuscriptus (inqui!) in
Parco sic concludit Catalogum Gennadii, omisso Hono-
rato , quem nos postremo loco habemus in operihvus
alio fides facta fuerit ; nam qui episcopum fuisse scri- B Hieronymi: « Ego Gennadius Massilim presbte ', scri-
6unl, decepti videntur similitudine nominis ep/scopi
Constantinopolitani, cui item nomen (uit Gennadius, de
quo ncster hic Gennadius cap. 90 agit. Plane autem
, Gennadius hic noster cum judicio legendus est, non
solum quod ipse scriptores aliquot hic probet quos re-
pr. bavit Ecclesia, verum etiam. quod a catholicis qui-
bus lam. pro studio nonnulla huic addia sint medelo
gratia, q* & ad ipsum Gennadium non pertinint. Ideo-
que quo cautius eum lector candidus legt , de utroque
quod diximus censuram hic subjiciemus prastantissimo
viro ac gravissimo theolugo, Dn. M. N. Joauni Mo-
lano, Lovaniensis pontificii ac regii lhbrorum censore,
quam ille nobis pro suo erga Ecclesiam ca:holicam stu-
dio impartire dignatus est. ()uod autem hic Gennadius
fuerit [actionis Gallorum (inquit) de quibus in epistolis
Prosperi et Hilarii prefixis libro de Predest. Sancto-
rum et Bono per»ecutionis, patet in ejus Catalogo ; wt
enim omitiam quod Rufinum c. 17 Hieronymo pra-
ferat , et Severi dialogum cap. 19 laudet , quem Hie-
ronymus in cap. 30 Ezechielis , et post eum Gelasius
reprobat ; expresse damnat librum Prosperi contra
Collatorem , εἰ laudat Cassianum; item Faustum in
maleria gratig et liberi arbitrii, cum Gelasius utrumque
damnet, laudato Prospero. Sicut Faestum hereticum
ostendit Joan. Maxentius ín fine libri sui contra epi-
s'olam Possessoris , et Petrus diaconus, cum suis in
libello ad Fulgentium misso, qui a Fulgentio appro-
batur : contra quem Faustum. tanquam occulte Pela-
gianis consententem — scripsisse Fulgentium | testatur
Vincentius in Speculo historiali, lib. xx , cap. 406.
Sane contra Cassianum et Faustum , similesque con-
gregatum videlur Arausicunum concilium secundum,
jussu Leon's primi. Isidorus in Catalogo : « Fulgentius
scripsit de gra'ia et libero arbitrio libros Responsionum
septem. In quibus Faustó Gallie Rhegiensis urbis epi-
e opo, Pelagiang pravitati consentienti adnititur eus
profundam destruere caliiditatém.» Imo Gennadius lau-
dat librum. Euloglarum Pelagii, quem libro | contra
l'«[ag anos. tanquam. hereticum. rejicit. Hieronymus.
Nam ibi docetur omnes voluntate propria regi, et posse
esse hominem sine peccate, et facile mandata Dei cu-
psi adversus omues hareses libros 8, et adversus Ne-
storium libros 6, et adversus Pelagium libros 3, et
tractatus de. mille Aunis, de Apocalypsi B. Joannis;
el hoc opus de fide mca misi ad Gelasium urbis Rome
episcopum.» Hic notandum est, ut coustet, eum librum
qui in antidoto cotra h&reses. ponitur contra Nesto-
rium, esse Gennadii, uon Gelasii ; et fucilis potuil esse
immututio nominum , quia Gennadius αὐ Gelasium
scripsit : el arbitror in libro nostro omissum esse Gen-
nadium extremum, ct positum Honoratum, quia Hono-
rali idem approbavit Gelasius, non Gennadii, nt vide-
licet Honoratus ε.1 positus tanquam medicamentum,
sicut medicamenta habet liber de Ecclesiasticis Dogma-
tibu:. Sane cod. ms. in Porco in Catalogo Gennadii
habet multa medicamenta; pro eo enim quod Gennadius
dicit de Augustino : « Licet enim capacibus dubitationem
de abortivis faceret, error tamen illius sermone multo.
ut superius dixi, contractus lucta hostium exagge:atus,
necdum haresis quaestionem dedit , » εἰς habel. cod:
Parcensis scriptus , omissis istis verbis : « Egregio im-
genio el excellenti studio Ecclesi serviens Juliani
heretici libris , inter impetu. obsidentium Vandalo-
rum in ipso dierum suorum fine respondit, et in def. w-
sione Chris iunc sayient:e perseverans, moritur, Theo-
dosio οἱ Valentiniano regnantibus. » Et de Prospero
. sic adducit scriptus liber, postquam dixit Cassianum et
Prosperum sententias contrarias habere de gratia et
libero arlitrio : « Hic etiam Prosper post. obitum B.
Augustini, ejus contra inimicos gratie Christi defensor
exstitit; » et post Faustum sic subditur in libro scripto
Parceusium εἰ Bethlehemi:arum cap, S86 : « Cearsarius
Arelatensis. ep'scopus, vir sancti ate. et virtute celeber,
scr psit egregia et grata valde, et monachis necessaria
opuscula; de gratia quoque et libero arbitrio edidit
testimonia Scripturarum et sanctorum Patrum judiciis
munita , ubi docet hominem de proprio nihil agere
boni , nisi eum divina gratia pravenerit : quod opus
etiam papa Felix per suam epistolam roboravit, ei iu
La inis promulgavit. Floruit eo tempore quo et Fau-
418, Anastasio remp. qubernante. » Iac scriptus co-
dez. [lac non videutur Gennadii sed catholici volentis
(*) M est, libros Sententiarum. iu. quibus δαῖτ! ἀπάθεια defenditur. Epi.
1057
AD LIBRUM DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS PICOLEGOMENA.
1058
mederi Genaadio, Hic Cesarius. primus subscripsit in A dantur. Honorius certe qui volens wlique neminem
secundo concilio Arausicano, el fit hic mentio Feli.is
pepe terii, Licet autem Gennadius in. Catalogo re-
censeat in Pomerio, Pomerium disputare de originali
peccato , non tamen putandus est. Gennadius hoc ap-
orobare. Hic enim Pomerius (secundum Isidorum in
Catalogo cap. 12) « in 6. undo sui operis libro Tertul-
liani erroribus con cntiens , animam corpoream esse
dixit , quibusdam [allacibus argumentis hoc osiruere
contendens.» Hec Isidorus. Certum est hoc non. ap-
probasse Gennadium. Hoc ille : quibus et nostri codi-
ces mss. plerique suffragantur, ui suis locis indicaturi
sumus. Nec est u'lum prasentius hujus rei argum n-
tum, quam quod cod. ms. quo vetustiores sunt , eo
pauciora Gennadio medicamenta addidisse d: prehen-
omisisse videlur (ut pote cum etiam Dionysium Areo-
pagitam Hieronymo conservaverit, quem in Catalogo apud
ipsum Hieronymum codices omnes desiderant ) Avitum
cap. 41, et Pomerium cap. 98, et Honvratum Massien-
sem, cap. 99 in Gennadii Catalogo positum, pro Genna-
dianis non agnoscit. Huc accedit quod in cod. ms. Mar-
liniano satis recen'i, ut videlur, quo nos inter ceteros -
usi sumus, hunc. prologum, quem proinde ad verbum
hic subjicere plucuit, Gennadio prepositum reperimus ;
qui uique cum ad Gennadium nihil faciat, m dele
g1atia ei additus videri debet , ut. sinistram Gennadii
de llieronymo censuram , de qua supra dictum est,
opporiune mitigaret. Prologus ita habet ; « Hieronymus
»oster litteris Graecis ac Latinis.» etc.
EXCERPTUM EX VINDICIIS ALARDI GAZ/EI! PRO CASSIANO.
Ne lector mire:ur nos de. Massiliensibus dicre po- B scriptis, passim cos liatres vocat, et iu n libro, cap 11,
tuisse illos olim sine nota schismatis, aut unionis catho-
lice injuria , εὖ Augustino, Prospero, Fwligentio,
aliisque recte sentientibus dissentire, donec Ecclesia sen-
tentiam definitivam interposuisset ; sciat Arausicanum
concilium secundum, quod ex sententiis Asgustini et
Prosperi contra Semipelagianos est. concinnatum cele-
bratum | fuisse anno quingentesimo vicesimo nono, sub
Felice IV papa; et male confundi a multis cum Arau-
sicano primo, quod sub Leone coactum fuit, nec edidi!
conones de fide, sed de Ecclesie duntaxat moribus et
libertate. Doctores autem. εἰ Pontifices usque ad. id
tempus Massilienses (qui postea Semipelagiani sunt
appellati) toleravisse tanquam catholicos el viros sanctos,
᾿ et si errore peculiari irretitos, satis constat, Aliter enim
multo judicavit. Ecclesia Dei de iis qui licet absolutum
predestinationem ab Augustino acerrime defensam nega-
runt, gratiam tamen pravenientem agnoscer. n! ; aliter de
Semipelagianis, qui gratie previm necessitatem tolle-
rent, el tamen necessitatem gratie simpliciter conside-
rate confitebantur ; aliter denique de Pelagianis, qui
gratiam. uti'em. quidem fatebantur , sed necessariam
esse negabant. Pelagiani enim expungebantur e catho-
licorum numero, eccles'asticis functionibus arcebantur,
rescriptis imperaltoriis damnabantur ; Semipelagiani
olim pro catholicis hub. bantur, et in gradibus ecclesia-
eticis stare permittebantur, Sententia tamen. illorum
synodali decreto et Romana Ecclesie auctoritate tandem
damnata est :sic tamen ul ipsi Massilienses qui eam ante
Arausicanum n concilium tenuerant, non damnarentur.
Qni vero absolutum decretum pradestinat'onis contra
Augustinum negabant , non. modo non damnabantur
haeresis, ut Pelagiani, sed nec erroris , ut Semipela- -
giani ; sed: permittebantur in. suo. sensu abundare, etsi
fortiter eos Prosper et alii Augustini defensores refuta-
rent. Et Pelagianos quidem tunc anathemati subjectos
[uisse tanquam hereticos, non est opus ostendere, ne-
mo enim dubitat. At Massilienses et Gallorum doctores
qui cem illis sentiebant, catholica communione puepter
errorem suum non [uisse priva'os, sed in sanctorum
fratrum numero hcbitos, satis constatez ipso Augustino,
qui, in libris contra eos ad Prosperum οἱ Hilar:um
ab heretica pravitate excusat, dicens : « Neque enim
Pelagiani sunt, wt adversus is'am veritatem perspi-
cuam dura et heretica perversitate contendant; sed hac,
inquiunt, ut a Deo den'ur nobis, fides imperat qua in-
cipit a nobis. » Et ibidem cap. 24 : « Hoc donum (glo- -
riandi in. Domino) Pelagi«nis optamus ut habeant ;
istis autem. nostris, ul plenius habeant, Non. itaque
simus in disputationibus prompti, in orationibus pigii :
oremus, dilectissimi, oremus ut Deus gratiam del. ini-
micis nostris (Pelagianos intelligit), maximeque fratii-
bus εἰ dilectoribus nostris intelligere, confi eri, post
ingeniem οἱ ineffabilem ruinam, qua in uxo omnes ceci-
dimus, neminem nisi gratia Dei liberari ; eamque non
secundum merita tanquam debilem reddi, sed tanquam
teram gratiam nullis. meritis precedentibus , dari, »
Ubi eos qui prevvenientem gratiam. necessariam nega-
bant, et regenerationis donum, secundum meritum con-
gruitatis dari putabant , nunc. nostros , nunc fraires
«uos appellat, Cum vro dilectores vocat, inuuit quod
dixerat illi Prosper in. epistola cui respondet ; Massi-
lienses nimirum (exo pto dogma e de p:eveniente. gra-
tia et predestinutione absoluta) in ceteris Au3istinum
amare, sequi εἰ admirari. Sic enim Prosper : « Unum
eorum priccipua auctoritatis et spiritualium studiorum
virum, sanctum Hilarium Arelatensem, sciat -be.titudo
πα ad miratorem sectatoremque ín aliis omnibus tue
es e doctrine, » Atque hic quidem Hilarius, sanctorum
catalogo inscriptus, qui tnc vivebat in maxima aucto- :
ritate, ab Augustino dissidebat. Hos ergo, quos Prosper
dicebat esse in ce'L.ris Augustini admiratores, Augu-
- tinus, modestius de se sent'endo, vocut suos dilectores.
lH taque Augustinus, quamvis eorum errori merito repu-
gnabat, ipsos tamen pro catholicis fratribus agnoscebat.
Similiter et Prosper, etsi in eos v. hementius invehatur,
vocal tamen eos, in. epistola ad Augustinum, « meritis
atque honoribus claros, egregios in omni virtutum stu-
dio viros et apud simpliciores magna de contemplatione
probitatis reverentia consp.cuos; » imo et sanctos; εἰ
in libro contra Cóllatorem cap. $5, cetholicos, dicens :
« Quis hac praedicari a catholicis inter catholicos cre-
deret? » ΕἸ in epi'ogo illius scripti : « (uorum tamen,
LI
10859
GENNADII MASSILIENSIS
4000
dum-adhuc non sunt a. fraterna. societate divisj, [οἱδ- A alios, etsi ipsius judicie et r£ ipsa graviler. erramtes,
randa magis est intentio quam. desperanda correciio,
donec Dominus, per Ecclesie principes et legitimos
gadiciorum suorum ministros, hac, que per paucorum
superbiam et quorumdam | imperitiam, turbata aunt,
«componat. » Sentit ergo ctiam Prosper Cassianum ei
tamen potuisse ab ipse disseutire sine unionis catholice
jactura, donec Ecclesie decreto questio Jerminaretur.
Ei hec absque presjudicio ecclesiastici judicii dicta ἐμαί.
Sic fere scriptor Vindiciarum pro Cassiano
EDITIONES LIBRI DE VIRIS ILLUSTRIBUS.
Cum Hieronymi libro Basil., 1529, in-V. Sed in hac
editione ut quibusdam aliis desunl capita de Cesario
Sidonio, Gelasio, Hieronymo el Gennadio.
]n pluribus IHieronymi operum editionibus. Tantum
hoc loco liceat notasse in editione operum Hieronymi
Franco[urtensi anno 1685, bis exstare Catalogum
hunc Gennadii, semel tom. Y, pag. 201, atque iterum
tom. IV, pag. 127. In Parisiensi vero Joan. Mar-
ciangi 1706, to:. V, exstant. varie. lectiones ex
antiquissimo codice Corbeiensi.
Cum Hieronymi, 1sidori, Honor, Sigeberti et Hen-
rici Gandavetnsis libris de S. E. et Suffridi Petri,
pluribus mss. codd. usi not/s, Colon., 1580, in-3.
Seperatim ex recensione Joannis a Fuchte, Helmst.,
1619, in-4 '
Cum Hieronymo, Isidoro, Ildefonso, Honorio, Sige-
berto et Henrico Gandavensi de S. E. et scholiis Au-
berti Mirei, Antwerp., 1659, in-fol.— '
Separatim cum ejusdem ἈΠ τὶ scholiis et notis brevi-
bus editoris D. Salomonis Ernesti Cypria»i, qui con-
Iulii cum codice Guelpherbytlano et Norimbergenai A,
1705, Jen., in-4.
| LIBER
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS.
- * [Iligtovvaus noster litteris Greecis ac Laiinis Ro-
mz apprime eruditus, presbyter quoque ibidem or-
dinatus est. Porro ad Bethleem oppidum juvenis
»dvenit : ubi prudens animal ad presepe Domini
sese obtulit permansurum. Inter csetera operum suo-
— rum opuscula, usque ad Theodosii XIV imperii an—-
hum a beato Petro sumens exordium, usque in semet-
ipsum de Viris illustribus scripsit. Innumeris pra»-
terea ^ libris apostolorum prophetarumque constru-
Evangelium ex Hebrowo fecit esse Rorpanum. Namque
mentis corporisque virginitatem et delictorum: peeni-
tentiam pradieans atque custodiens, solus omnium
Romanorum omnes 16 prophetarum commentatus
est libros. In sanctis preterea librorum suorum pre-
logis, ia se luculentissimum interpretem, et immen-
sis epistolorum suarum * voluminibus nervotom 62-
tholicis exhibet leetoribus, ut nee perfidis quandoque
pepercisse, nec invidis eessiísse videatur. Noangena-
cionibus editis, immobilem catbolics turrim Ecclesi C rius ferme, ut perhibent, postea in Demino requievit.
cojtra perfidorum jacula consummavit. Litteris quo»
que Hebraicis atque Chaldaicis ita edoctus, ut emnes
Testamenti Veteris libros, ex Hebrzorum seilicet eo-
dicibus, verteret in Latinum. Danielem quoque pro-
phetam Chaldaico stylo locutam, et Job justum Ara-
bieo, in Romanan lingusm utrumque auctorem per-
fecta interpretatione mutaverit. Matthzei nihilominus
^ Tloc caput non legit Trithemius de Script. eccles.
eap. 188, neque videtur no:um fuisse llonorio Augu-
gtoduuensi, qui librum se-undum de Luminaribus
Ecclesiz ex Genoadio sublegit ; neq«e habeuir in edi-
tis ante Marcianzum, neque in mss. libris, nisi tàu-
(um in eodice ms. vetustissimo Corbeiensi seu San-
germonensi, qui annos, vt aiunt, prggfert plus mille,
atque scriptus antiquis characteribus Merovingicis.
Vide Mabillon. tom. ll An lect., p. 42. Et ip ms.
Martiniano, ex quo jam A 1580, sub prolvgi nemine
Miu vulgavit in epistola ad lectorem Gennalii libro
premissa Suffridus Petri.
b Suffr. Petri non habet libris.
€ |d., immenso volumine.
4 ld., tenuit, «ed tenet de sepulcro intel'ige
* S. Jacobus Nisibenus seu Nisibita, urbis Nisilis
episcopus, miraculis et erud tione clarus, fuit unus ex
numero confessorum sub. persecutione Maximini, qui
In Niezna synodo perversitatein Afii, homorsii op-
positione, damuarunt : eujus et. Alexandri episco»i
oratione ipse Arius cond gnam su.e iniquitaus ier-
Q ;em Stridon oppidum genuit, Roma ivclyta erudi-
vit, Betlhilcem alma ἃ tenet, spiritum aula celestis
suscepit, Claruit maxime sub Theodosio principe et -
filfis ejus Arcadio.et Honorio.
CAPUT PRIMUM.
* JaAcoBUs, cognomento Sapiens, { Nisihense nobilis
Persarum modo civitatis episcopus, unus ex numero
cedem, effusis visceribus, Constantinopol recepit :
ut martyrologii Romani verbis atar. De eodem. in me- ^
nologio Grecorum 91 Octobris agitur. Meminit etiam
hujus Theodoretus lib. n Hist. Eccles., cap. 50; et
p ἐδ. 1, cap. 1 , ubi ait, Niceno concilio ipsum interfuisse,
et mortuos ezcitasse. De quo miraculo et reliquis plura
degideraMem lectorem remittit ad suum librum Phile-
lhei seu Theophili titulo inscriptum, qui est liber nonws
de Vitis Patrum, editionis Plantiniane. De hoc Nisi-
bita etiem. Nicephorus lib. vi, cap. 44, et (ib. ix.
€. 28 tractat. Inter(uit non. s0lym Nicamno, sed. et An-
tiocheno concilio, ut habetur in actis S. Alexandri epi-
scopi Cons/antinopoli'ani. Mi&&Us, — Cum tlierongmi
librum de S. E. ederem, dixi, in. Corbeievsi €
Gennadii primo statim loco apparere vitam Hiero-
nymi a Gennadio scriptam : quam non dusi repe.
tendam. Nestri codices, omisso Hieronymo, a vita
JacoBi Nisibeni exordinntur. E&aN. CremiANOS.
t M«. Corbei., Nizibi urbe nobile epucopss, mode
vero Persarum civilatis, unus ex, eic, — Codex Cer-
beiensis habet : Nisibi urbis nobilis episcopum, mode
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER.
1003
.
Maximino persecutore confeg: orum, et eorum A comprimit ora eorum qui prasumptuosa Β suspicione
, Niezena synodo Arianam perversita:em, 5 ho-
i oppositione damnarunt. lunc virum beatus
iyipus in libro Chronicon velut magnarum vir-
hominem * nominans in Catalogo cur non po-
facile excusabiiur, si consid remus quod ipsos
vel quatuor Syros, quos posuit, et. in'erjre-
n Graecum se legsse testetur. Unde constat
lo tempore * ignorasse. Syram linguam vel l.t-
et ideo hunc, qui necdum versus est in alium
m, nescisse scriptorem. Comprehendit autem
opus suum in f viginti sez libris, id est, de fide;
omnes haereses ; de charitate generali; de jeju-
e oratione ; de dilectione erga proximum speciali ;
itrrectione ; de vita post mortem ; de hunilitate ;
ientia; de paenitentia; de satis(actione; δ de vir-
e; de scnsu anima ; de circumcisione ; de acino
cto, pro quo in Isaia (uxv, 8) legitur, Non est
inandus botrus ; de Christo, quod Filius Dei sit,
substantialis Patri ; de castitate; adversus. gen-
e comitructione tabernaculi ; de gentium conversa-
de regno Persarum; de persecutione Christia-
» Composuit et chronicon minoris quidem Grz-
| euriositatis, sed majoris fiducix, quia divina-
Seripturarum tantum auctoritate constructum
ersarum civitatis. Mabillonius tum. Il Analect.,
ἃ. Enx. CvPRisNUS.
1 codice Norilergeusi et Guelpherbytano est,
aximiano. Scd retineuda prior lectio, ut Ten.
probat Exercitationum selectaruin part. 14,
t, 6: Enx. CypniaNus.
|. omousic.
l., nominat.
ardesanem, Efrx m, Archelaum.
egat hoc W. E. Tentzelius ὁ μακαρίτης quem
)m. I Diss. select., p. 254, ubi Garnerium 0op-
t Gennadio fidem de scriptis a Jacobo vulgatis
sDianrem detrahere, auctar. operum Theodo-
Mfridus Petri hx adnotat ad b. 1. Codex ex«u-
satur hunc scripLirem. eoimmprehendisse omne
»gum libris 25, cui et ms. codex Geinbl. -uffra-
cliqui cod. uostri habent 26 (Corbeiensis Leste
in;eo in 27) libros, sed recensent modo 24.
liabet item 25, quos et enumerat, sed ille cod,
leceptus ex uno libro 2 fccit. llle enim liber
verbis Esaix* tribuit plane idem est cum eo
tribuit azymi benedictioni. Quod quide esse
| facile deprehendet quisquis animadverterit
mi legendum esse acini. Sic enim in manu-
i$ codicibus, Gemblacensi, et Affliginio, et Yi-
Vallis, et S'gebergensi expresse legitur. Et de
henedictiene, verba hxc exstant apud Esa.
ἰδ, ct botri mentio acinum hic legi oportere
»identer argu.t : Grxxcus. textus jta 86 habet,
πον εἰρετήσεται ὁ pol, ἐν τῷ βότρνὶ καὶ ἐροῦσι, μὴ
| αὐτόν, ὅτι ἐνλογία ἐστὶν ἐναὐτῷ ubi ὁ ρώξ, avi-
ΗΥ̓͂2 signifi-at, in quo. benedictio esse dicitur.
inferius de .dveutu Christi Sigeberg. legit An-
li. — Omnes codices habent 26 ncque tamen
sent. ln. Nuribergensi de fide contra omnes he-
1008 liber es . Lice: autem duos facias, ac chro-
connum.eres ; ioa resulta:.t tamen pluris quain
inc in tant» cod cum consensu eolligere posse
^, ipsum Genn idium non nisi 24 vidisse, licct
um 26 scripsisse traderet. Env. CyPRIANUS.
8. Cortrei , paniteniia de satisfactione, de censu
^, de virg nibus, de circumcisis, de acino beued;-
l.
de adventu ! Antichristi, i vel D mini nostri, inani-
ter philosoplantur. Moritur hic vir Constantii tem-
poribus, et juxta preceptum * patris ejus Constan-
tini ! juxta. muros Nisibe sepelitur, ob custodiam vi-
delicet civitatis. Quod secundum fidem Constantini
evenit. Nam post multos annos ingressus Julianus
Nisiben, et vel glori: sepulti invidens, vel fidei Con-
stantini, cujus ob id domum persequebatur, jussit
eflerri de civitate sacri corporis reliquias. Et post
paucos menses consulenda licet causa reipublic:e,
Jovianus imperator, qui Juliano successerat, tradidit
barbaris civitatem, qu:e usque hodie Per-arum di-
tioni cum suis suljje: ta servit,
CAPUT 1l.
Juti0s, urbis Romana episcopus, scripsit " ad
Dionysium quemdam de incarnatione Domini epi-
stolam unam, qux illo quidem tempore utilis visa cst
? adversum eos qui ita duas per incarnationem a:s-
serebant in Christo personas, sicut et natura: ; nune
autem perniciosa probatur. ο Fomenium enim est Eu-
tychianze et Timotlean:z impietatis.
CAPUT Ilf.
P PauLINUS presbyter, discipulus B. 4 Ephrzm
diaconi, homo acris valde ingenii, οἱ * in divinis
b Ms. Corh., suspeet;one.
i Mir:zeus : Christi. Enx. CypniaNUs.
| Verba vel Domni nostri desunt. in. ms. Corbei,
k id m m:., patris Constantini intr: muros Nizybe.
! ἃ nostri codices. Mirazus, intra muros. ΒΆΝ.
c CxPRIANUS.
" Epistolam ad Dionysium , quam Julio papse
ascriLebaut Acephali, Julii pap: revera fuisse creili-
dit Gennadius; subdititiam Facundus Iermianen is
episcopus lib. 1 su-picatur, et Eulogius Alexudriuus
orat. ὅ apud Photium. Leontius vero Byzantius, qui
et epistole verba recitat quibus abutebantur Euty-
chian', non Julii, sed Apollinaris hzretici eam fuisse
docet cap. 8 de Sectis. Quod ipsum aflirmat Anasta-
siusin Ecloge χρήσεων εἰ ante utrumque lly patiusepi-
scopus Ephesinus in collatione cum Áceplialis habita
C^nstanjipopoli : B. Julii [imosam illam | epistolam
manifeste Apollinaris ostendim:s | [uisse, scripta n ad
Dionys un. Quin e alteram item ad Prosdocimum
seu Dorimum epistolain (cujus testimonio usa est
synodus Epbesina) nec ipsam Julii fuisse vu:t Leun-
tius , sel Timothei , discipuli Apollinaris. sed hauc
sine controversia Julio alii quoque as. erunt ; atqua
inter ceteros Eplrienmiius patriarcha. Antioclenn«s,
libro i, de Scris Legibus apud Photium. Sic fere
D Sirmondus in. notis ad. Facundum Hermignensetu.
Catterum S. Julius eo nomine pr:mus papa , Wariy-
rolugio Rom. ad 12 Aprilis inscriptus legitur. Auno
996 pontifex creatus , demum an. 552 vivere desiit,
succedente Liberio. Mig.Eus.
Ὁ Verba adrer.um eos usque ad et naturas, desunt
in Corb.
9 |d., Feomentum est. enim Thymotiang iueeseos
impietatis.
P Ms. Corb. οἱ Honorius huue scr ptorem Paulonam
vocant, cui suffragantur, inquit Sulfridus Petri, ex
m$s. codd. nostris , Viridis Valis, Ge «Dblacen:is et
Sigehergeusis Alii Pau'onium appellant. — Honorius
in Catalogo, et non pauci codices $8. lunc Pauli-.—
num vocant Puulogum ; alii Paulonium. Misgus. —
Cod. Nor., Paulanus habet. ΚΝ. CyPRiaNGS.
4 Corh., E'rem.
τ Coib., in divina Scriptura doctus,
1065 .
GENNADII MASSILIENSIS
1064
doctus. Seripiuris, scd viveute wagistro clarus in A cipium, nec qui-quam coz vum Deo ; nec mali condi-
doctoribus ecclesiasticis fuit , et maxime ex tempore
declamator. Post illius autem obitum , amore prima-
ius et nominis, $"parans se-ab Ecclesia, scripsit c: n-
traria fidei uiulta. Huic obiturus B. Ephrzm «stanti
&ibi dixisse fertur : Vide, Pauline , ne te submittas
cogitationibus tuis , et eleveris. * Sed cum te ad purum
comprehendisse putaveris Deum, crede nec intellexisse.
b Prasenserat enim illum ex studiis vel sermonibus
nova invesiigare, et in immensum * intellectum ten-
dere. ἃ Unde eum frequenter Bardesanem δ novellum
vocabat.
CAPUT IV.
VireLLIiUs. Afer, f. Donatiznorum schisma defen-
dens , sciipsit De eo 8 quod odio sint mundo servi
torem Deum, sed ita bonorumn omnium creatorem,
ut materia qus ad malum versa est post inventam
malitam, a Deo sit facta, nec quidquam materialium
absque Deo credatur conditum , aut fui-se alium re-
rum creatorem preter Deum, qui praescientia »ua
cum pravideret * morti dari naturam, prainonuit do
pana.
CAPUT VII.
1 PacuoMiIUS monachus, vir iam in ducendo quam
in sigua faciendo, apostolic:e gratix et fundator
JAgypti coenobiorum , scripsit Regulam utrique ge-
neri monachorum aptam, quam angelo dictante per-
ceperat. Seripsit et ad collegas przepositurae $uze epi-
$10las , in quibus alphabetum inysticis tectum saera-
Dei. In quo si. tacuisset de nosiro Β vclut persecu- B mentis, velut humanze consuetudiuis ^ excedens ia-
torum nomine, e;regiam doctrinam ediderat. Scripsit
εἰ adversum gentes el adversum nos velut tradito-
res, in persecutione, divinarum Seripturarum ; et ad
regulam ccclesisesticam pertinentia mnlta. disseruit.
Claruit sub Constante, filjo Constantini princijis.
CAPUT V.
i Macno:wUs presbyter et ipse, ut ex scriptis
Oytati cognovimus , Donatista et suorum pos:ea in
urbe Roma occultus episcopus fuit. Scripsit, cum
adliuc in Ecclesia Dei presbyter fuisset , a4 confes-
sores el ad virgines librum unum, moralis quidem,
:ed valde neces a:rie doctrins , et przcipue ad cu-
δι ἢ castitatem aptissimis valde seutenti 8
tommunitum, Claruit inter nostios primum Africa,
telligentiam , clausit , solis , credo, eorum gratise vel
meiitis imanifestatun; unam ad abbatem Syrum,
unam ad abba:em Cornelium: ? interiin ad omnium
inonasteriorum praepositos, ut in unum antiquius mo-
nasterium, quod lingua Agyptiaca ^ Bauni vocatur,
congregati Paschae diem velut :eterna lege celere,
epistolam unam, Similiter et ad diem Remissionis,
P quo mense Augusto agitur, ut in unum praepositi
congregarentur, epistolam unam , et ad fraires qui
f.ras monasterium missi fuerant operari, epistolam
unam.
CAPUT VIII.
q Tukoponus presbyter , successor gratiae et pres
positurz supradicti abbatis Pachomii, féripsit a
Οἱ inter suos , id est, Donatiauos sive Monteuses, C alia monasteria * epistolas, sarctarum Scriptararum
postea loniz,
CAPUT VI.
Jer. 0 onos presbyter scripsit librum de Naturig
Γ rum cxordialium, in quo ostendit unum esse prin-
* Corb., et eieves , sed cum comprehendisse putave-
ris Dcum, crede te inte'lexisse.
v Corb., Presens enim. erat. illum ex studiis vel
s rm nibus nova. investigare in immeusum intellectum
(c ndere.
c [icc lectio codicis Norib. melier mihi visa est
Hl Mirari : intellectum. hereszon. tendere. En. Cv-
PRIANUS,
4 Corb. Norib., Unde et. En. CvpniíNUS.
* V.de quie de Bardesane ad Illieron. c. 52 de S. E.
f Ms. Corb., Vitilinus Afer, Donati schism.
κ Ms. Gemblac., guod sjt odio mundus Dei servis.
h Velut persecutorem, nomen egregii doctique edide-
rat. Corb.
| ód., Constantio.
ji Ms, Corh., Macrobius presbyter et ipse uli ez
Optuti scripio cognovimus , Denatista postea in. urbe
lio:na fuit episcepus occultus.
k Ms. Codex. Gemblacensis et Viridis Vallis yro
morlj da: habent mitandam, αἱ εἰ Sigebergensi.,
teste Su(fr.do Petri, et, Guelpherbytanus quem S. E,
Cyprianus inspexit.
Honorio «t Trithemio male Bachomius. lu libello
Coloniz A 1515 . impresso de officio rectoris e«cle-
sim, citantur Pacomii abhatis sententia, ut notat
Suffridus Petri. — S. Pachomius , Tabennensis in
(Egyp'o abbas , scripsit Regulam monachorum, a S.
Mieronymo Latine redditam : qui? ad calcem operum
Ca:siani exstat , in editione Romana , Lugdunensi et
Aueban-i. Negulze ejusdem breviarium 3 Paljadio in
sermone digzestas. In quibus tameu frequenter me-
minit magistri et institutoris sui Pachonmii, et do-
ctrinz ejus ac vitxe. proponit exempla, quz ille ut
doceret, angelo admiuistrante didicerat; simul et
llistoria Lausiaca reeitatur, Floruit anno 540 estque
martyrologio Romano ascriptus a. d. 14 Maii. Ejus-
dem Pachomii alia non pauca ascetica exstant apad
Treveros, in monasterio Benedictinorum ad S. Maxi-
minum, et Coloniz Agrippins in coenobio canovicorum
regularium ad 8. Corpus Chri-tii, in codici u« manu
exaratis et hoc titulo prznotatis, Regula Patrum,
Min Ets.
" 1 rectius mss. pro excedentem, refertur enim
vd alphabetum.
» Voculam interim adjeci e ms. Corbei,
9 |d., Baun. Ac Gemblac. et Viridis Vallis Baugi.
Sed B«um legityr etiam in codice regularum Bene-
d cti Anianensis quem vulgavit IHolstenius.
P Verba qua mense Augusto agitur, dcsunt in Cor-
bei, Mox legit ; ut jn unum congregentur fratres, Hzc
universa Pachomii scripta Gennadio memorata ex-
sant a.lhuc et edita sunt Latine a Luca llolsteuio in
codice Regularum Rom, 1661 , et Paris. 4665, In-4.
4 S. Theodorus monachus , hoc capite a Gennadio
laudatus, martyrologio Romano ad. 28 Decemhris
iuscriptus legitur. De eodem videri po'erit scriptor
Vibe S. Pachomii lib. 1, in Yitis Patrum, et S. Nilus
in Lb. de Ora'ione. Alter S. Theodorus itidem mo-
nachus, S. An'onii discipulus, iu hujus Vita a S,
Athauasio [2uda1u$ , in eodem martyrulogio ἃ. d. 7
Januarii hi ibetur, Min.eus.
* |n. eodein. Codice lezularum llols eniano. uta
tantum "Theodori. huj is. tievis exstat. epistola qua
inscribitur Ad omnia monasteria de Pascha,
1065
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS L'BER.
1566
hortatur permanendum in proposito cordis et studii, A nis sue scripsit epistolam : in. qua docet illum per-
et redire in concordiam et unitatem eos qui post
abbatis obitum, disce:sione facia, a caetu semetipsos
diviserant unitatis. Sunt autem hujus eshor!ationis
epistol:e tres.
| CAPUT IX.
8 OnEsiEsis monachus, amborum, id est Pacliomii
εἰ Theodori, collega, vir in sanctis Scripturis ad per-
fectum instructus, composuit 5 librum divino coudi-
tum sale, totiusque monasticae discipline insirumen-
tis constructum, et ut simpliciter dicam, in quo to-
tum pene Vetus οἱ Novum lesiamentum compendio-
sis disserlalionibus, justa movachorum duntaxat
Recessilatem , invenitur exposilum : quem. tametie
v:ce testamenti prope diem ol:tus Sui patribus ob-
tulit.
CAPUT X.
* MacaRIUS monachus ille /gyptius, signis el vir-
tutibus clarus, uuam tantum ad juniores professio-
* |n Corb. post caput de Macario sequitur hoc de
Oresiesio, qui llonorio et Tiritbemio Oriesiesis, in qni-
busdawu iss. Orestesis, in codice resularum lHolste-
niano in quo itidem d»etrina. ejus Latine occurrit,
Orsiesius. 7
b Ore.iesis seu Orie:ii liLer de Inst'tutione mona-
chorum, exstat ten. IV. Bibliothecze Patrum. Ne
quis. porro erret, moneo ab isto longe alium esse
Ürtentium seu Orentiium, a Sigeberto cap. 54 lauda-
tum. Hic scripsit. versu elegiaco commonitorium,
quod Mart. Antonius Delrius primus Antuerpize, 600
cum no'is publicavit; secundo postea editum tou. V
Bibliotheexe P. P. editionis postrem:e. Colosiensis.
Min Us.
* Antequam de Macaris dicere incipiam, lubet
ipsa Suidz verba in. medimn. producere : Duo, in-
quit, fuerunt Macarii ejusdem. nominis. atque decan-
lati propter exercia studiorum, vitam, mores. atque
disciplinam. Alter quidem /E£gyptius. Qui mixacuia ede-
bat, ac religiesa cauiione in cos qui se convenicbant
erat serer&s. Alter. Alexandrinus, per. onnia similis
AE quptio, et humanus. Adeo lwmanus erat erga. eos qui
se conteuie^ant, ut lepida humanilate utendo juvenes
ad exercitia provocaret. lta Suidas. Duos. jorro Ma-
carios fuisse, Palladius hist. c. 19. 90; Nicenh. I.
ix. Hist, eccles. c. 14. Uaronius ad imar!ryrol. Ron.
4$ Januarii, οἱ alii similiter testantur. Horum alter
seuigr, Cog nmiento Z.ypliu-, S. Autoii discipulus,
Grece scripsit homilias, quas Joannes Picus, in se-
uatu Parisiensi classium inquisitoriatum pr;eses,
anno 1559 Latine reddidit ; exstantque Gr;ece et La-
Une conjuuctim Parisiis 1622 edite, cum Gregorii
Thaumaturgi (t Basilii Sefeuciensis operibus, idem
Macarius Aes ptius scripsit ad juniores profession s
sux: mosachos, epistolam sive regulam, qui sic ia-
cip& : Milites ergo. Christi. Exstat ea. manuscripta
Brugis in collegio Soc. Jesu, inter reliquas. biblio-
thecze. Pameliane. Ceterum hic Macarius, abbas in
JEgvpto. 15 Jiuuarii; alter. Macarius. cognomento D
Alexandrinus, abbas in Thebaide, S. P.chomii di-
scipulus, 2 Januarii, tabulis martyrologii Romani le-
guntur inserii. De his et Greci agunt, sed uno ec-
demque die, videlicet. 14 ea'endas Februarii. Porro
a S. Μεραρὶ 7Egyptii rez;ula jam dicta prorsus di-
versa esi Serapionis, Macarii, Paphuutii, alterius
Macarii, et aliorum 54. Regula, edita ex. codice
Alligemiensi, ad calceu o^crum Cassiani, typis Plan-
Unianis, studio IHeurici Cucquii, post episcopi BRu-
rx»mondensis. Ex his S rapiun, cognomento Schola-
Sticus, S. Antonio carus, Tlinucos in. ;Fgv,to cpi-
ται, L VII.
fecte posse servire Deo, qui condi ionem creationis
sux icognosceus, ad omnes semetipsum. inclinaverit
labores, et luctando atque Dci auxilium adversum
omne quod in hac vita suave est imploraudo, ad na-
eturalem quoque perveniens puritatem, contiaentiam,
velut 4 natur debitum munus obtinuen'.
CAPUT ΧΙ.
e EvaGRIUs monachus, supradicti Macarii Tamiliaris
discipu'us, div:na atqve πη litteratura insignis
(ε 5. etiam. liber f qui attitulatur. Vitie Patruni,
& velut continentissimi et eruditissimi viri mentio-
nein facit) scripsit multa. monachis necessaria, ex
quibus ista sunt : Adversus " octo. principalium vi- .
Horum suggestiones, quas aut primus advertit, aut
inter primos didicit, octo ex sacrarum Scripturarum
testimoniis composuit libros ; ad s'militudinem vide-
licet Domini, qui tentatori suo semper Seriptira-
r;nm testimoniis obyiavit, ita nt unaquique. species
Scopus a S. Athanasio ordinatus fuit. ldem ab llie-
rouymo c. 99 iuter scriptores laudatus, martyrologio
liom. 21 Mari!ii inscriptus legitur. Min.£us.
3 Corbei. ms., continentiam velut naturalem.
e Diver-us ab hoc Evágrius Antioclenus cpisco-
pus, de quo αἱ Ilieron. c. 125. — Superor: cape
ex Suida docui, duos fuisse SS. Maca ios. abbates,
unum coguomen o /gyptium, alterum coguomento
Alexandrinum, Horum, ut Suid: ejusdem. verbis
utar, Evagrius discipulus factus, plilosoph:am ezxer-
cuit, qui prius verbis duntaxat phlosoptiabat ir. Qui
Constantinopoli a. Gregorio thicoloun iu. diaconorum
ascitus est orcinem ; quin etiam in /Equyptum profectus,
in. praxdictos incidit v ros, atque illorum v.tam amula-
tus est. Ab. hoc libri vald. graves. el serii consciipüi
suni : quorum. uaus Monzchus, sive de vita. activa
iuscriptus est, al'er. Guo-ticus, sive de iis qui co-
᾿ gnitionis munere donati sun'.. Capita. vero ejus lil ri
C sunt 90. Terius Anurrheticus adversus tentantes de-
mones, oclo distinctus partibus, secundum numeri ὃ
cogitationum. Item 600 pregnostica prohlemata, elc-
mentaria duo; unum ud monachcs in caineobiis aut coa -
tubernis viventes ; alterum cd virginum cotum. lacte-
nus ex Suida. De eodem Evagrio (quem a Punto
É'xino, ad quem na:us, Ponticum Hyperberitani vo-
cat) mulia habet 5, Hierouyuius in epistola ad (:16-
siphontem eont'a. Pelagianos.. Baronius sub. fiue
anni 388 post eumdem S. ΠῚ τοι μη docet. ipsuin
fnisse Ürigeui-tam, et a Genuadio hoc capite alus-
que sigua ac prodigia ipsi falso ascrib:. Min.
f | ta parenthesis male intellecta Honorium. Au-
gustodunensem in catalog», Baronium, Bellarmi-
num, Posseviumm, et alios magnos viros in errorem
induxit ut crederent libri il ius qui Vitae Patrum di-
citur, auctorem fuisse. Evagrium Ponticum. ld pri-
mus observavit. Heribertus Hesweidus in. prolego-
ineno. 4, ὃ, ad dictas Vitas. Pairuin 16028 à. More ὦ
editas. Dicti porro liri iu editione Moret:iana secuud;:
el tertii aucior sive interpres fuit luffinus presbyter
Aquileiensis, ut prolegomeno 10 idem Rosweidus da-
cel. Atque in secundo libro cap. 27 exs:at vita Eva-
grii Pontici : qui ibidem a spiritualium rerum scien-
lia et incredibili abstinentia supra modum commen-
datur. Quas quidem laudes Evagrium ipsum de se
lexuisse, non e$t simile vero.
& [Jas Vitas Piirum infra c. 17 inter Rufini scripta
non memorat. Gennadius, qu sine nomine auctoris
ct interpretis eas legisse videlur.
b Ms. Corb., octo tantum principalium
e?
[2
"^ "
—. SUR 9, EL
1067
GENNADII MASSILIENS;S
4nog
^ vel d:aboli,vel vitiat:e natur:ze suggestionum, coutra A pturamum explicuit. Quinto decimo vero volumine
se liaberet testimonium. Quod tamen opus 5 eadem
simplicitate, qua in Grzco inveni, jussus in Latinum
transtuli. Composu:t et anachoretis simpliciter vi-
venfibus Librum centum sententiarum, per capitala
digestum ; ct eruditis ac studiosis quinquaginta sen-"
teutíarum, quem ego Latinum primus feci. Nam su-
periorem olim translatum, quiáà vitiatüm et per tem-
pus confusum vidi, partim reinterpretando, partim
emendando, auctoris verilati restitni. * Composuit
οἱ 4 cenobitis et 9 synoditis Doctrinam aptam vita
communis; et ad virgines Deo sacratas libellum
competentem religioni et sexui. Edidit el paucas
sententiolas valde obscuras, el, ut ipse in his ait, so-
Ais monachorum cordibus cognoscibiles : quas si-
militer ezo Latinas edidi. Vixit longa :etate, signis
el f virtutibus pollens.
CAPUT XII.
€ Tuco»oncs Antiochenz Ecclesi» presbyter, vir
scientia caulas, et lingua ^ disertus scripsit Adver-
sum: Apollinaristas et Eunomianos de lucarnatione
Domini libros quindecim, ad quindecim millia ver-
suum continentes. In quibus ratione purissima et tc-
stimoniis Seripturarum ostendit Dominum Jesum
sicut plenitudinem deitatis, ita plenitudinem huma-
nitatis habuisse. Docet et liominem i duabus tantum
substantiis constare, id est, anima et corpore; sen-
sumque et spiritum non alteram substantiam, sed of-
ficia esse animx ingenita, quibus spirat, quibus ra-
tionalis est, qu'bus sensibile facit corpus. i Quar-
totum operis sui corpus, citatis etiam Patrum tradi-
tionibus, confirmavit et communivit.
CAPUT XIII.
k DnupzNTivs ! vir szeculari litteratura. eruditus
composuit ?? διττοχαῖον de toto Veteri et Novo Testa-
mento personis ^ exceptis. Commentatus est autem
in morem Grxcorum ? Hexemeron de mundi fabrica
usque ad conditionem primi hominis et praevarica-
tionem ejus. Composuit et libellos, quos Graeca ap-
pellatione attitulavit P Apotheosis, Psychomacliia,
llamartigenia, id est, a de Diviuitate, " de compu.
gnantia anim:e, de origIne peccatoruin. Fecit et in
€$»udem martyrum, * sub allorum nominibus, invitato-
rium ad martyrium librum unum, et hymnorum al-
B terum : speciali tamen intentione adversus Symma-
chum idololatriam deféndentem: ex quorum lectione
agnoscitur Palatinus ἃ mies fuisse.
CAPUT XIV.
AUDENTIUS , cpiscopus llispands, scripsit adversus
Manichaos, Sabelliang: et Arianos, maxime quoque
speciali intentione contra " Photinianos, qui nunc vo-
cantur Donosiaci, librum, quem prztitulavit de Fide
adversum hzreticos : in quo ostendit antiquitatem
Fiii Dei * coxternalem Patri fuisse, nec initium
deitatis tunc a Deo Patre * accepisse, cum de Maria
Virgine homo, Deo fabricante, conceptus et n tus est,
CAPUT XV.
Y CouuontaNnus, dum inter saculates litteras etiam
no-tras legit, occasionem accepit fidei. Factus itaque
tum decimum autem hujus operis librum proprie de C Christianus, et volens aliquid. s:udiorum suornm
increata et sola incorpore:, dominaque omniun san-
οἴ: Trinitatis natura, et de creaturarum rotione dis-
perens, pro sensu cum auctoritate sanctarum Scri-
^ Vel diaboli vitiate nature suggestio, et contra se
habeat testimonium.
b Eamdem simp'icita'em qua. in Grecum invenire
visus sum, in Latinum transtuli.
^ Opposuit habet. Mirxus, Nostri codices rectius
ut opinor, Composuit. — Hc verba, Composuit. el
anachoretis, usque ad illa, auctoris veritati restituti, in
utroque codice, et Guelpherbyt. et Noribergen:i, de-
siderantur. EnN. CxrniaNUS.
d Conobit:e sive synodite genus monachorum in
*ommune viventium et ab anachoretis quos paulo
ante memo: at, distinctorum.
e Synoditis liabet Mir:us contra. codicuin fidem.
"Env. CyPhnIANUS.
f At. prodigiis, quod glossema est.
€ M« Corb. vitiose, Theodoretus. — Quem Gen.
padius hie Theod :ru.i presbyterum voc .t, alii scri-
buit fuisse presbyteruto in monasterio Rhaitai, Tomo
V Bibliothecze Patrum, editionis postrem:e Colonien-
'&is, exstat hujus titulo commentarius de Incarnatiene
Domini, contra Nestorium et Eutyclhen : cujus et
Bellarminus in Catalogo meminit. Minaecs.
b [d., disertissimus.
! Id., duabus subs:antiis.
) [d., quarto decimo l.bro.
k /Etàütem suam, et quo anno sua sacra poemata
Prudentius scripserit, ipse predidit, cousulem indi-
cans quo natus eral, prielattone. in Cathemerinon :
quam vetera mss. exemplaria utl totius operis Pru-
deut ani prommium; iif prima ejus fronte. merito
locapt. Jrrepsit subito canities seni, oblitum velvris me
Sulie arguens sub quo prima dies mihi. Salia cum
muneris offerre Christo, su e salutis auctori, scripsit
mediocri sermone, * quasi versu, librum adversum
Paganos. Et quia parum ^* nosirarum attigerat litte.
Plhilipro anno Christi 318 consul fuit, Ilis adde
annos 57 quos egerat Prudentius, reliquum est nt
hxc scripscrit anno. Christi 405. Prudentii opera
omnia, studio Theodori Pulmanni et Victoris Giselini
ex fide 10 librorum manus:rip orum emendata Plan-
tinus 1564 «uis typis publicavit. Mines.
! Deest vir in ms. Corb.
ων [d., trocleum, vitiose. Sed legendum δέπτυ ον,
ex Gisauii emendatione.
* Exzceptis. lta omnes codices mss. Sed Mir:zeus
legit excerptis. Env. CvrRiANUS.
? Corb., Exemeron... a conditione primi hominis.
P. 1d., libros quos gr. a. preiitulavit.
3 ]d.., de diversis, vitiosc.
p, Codices habent comptugnartie anime. Mirzus
li
alret aninii. EnN. CvPriANUS:
s Sub aliorum nominibus invita'orium ad marty: ium.
Ilc verba omittuntur in. nostiis mss. et rccte qui-
dem. Ens. CvrmiaNUS.
t Non iu Libris contra Symmachum sel in pra.
Cithemerinon hoc tangit Prudentius : tandem militie
gradu cvecium pietas Principis extulit assumptum pro-
pius stare jubcns ordine proximo.
* Ms. Corb., Fontiniacos.
* |d., coeternam fuisse, non initium D.
* |d , acceperit cum Maria matre.
Y*De Audentio et Commodiano agit quoque Tr.the-
mius lib. de Scrip'oriius eccles. Mines.
? [ta, recte Suffridus Pet. i. Licet in Corb. quasi librum.
^* Al. nostrorum litteras. Commodiani librum «d -
dit ltigaltius cum notis, et Henr. Leonardus Schurz-
fleischius Witeberg:e A 1705, 1.
1095.
bE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIDET.
1010
raruin, magis illorum destruere potuit dogmata quam A pars fuit doctorum f Ecclesize et in transferendo de
m $tra firmare. Unde et de divinis repromissionibus
adversum illos vili satis et crasso, ut ita dixerim,
sensu disseruit, illis stuporem et nobis desperotionem -
iucutiens, Tertullianum, et Lactantium εἰ Papiam
auctores secutus. Moralem sane doctrinam et maxime
voluntarie paupertatis amorem optinre prosecutas ,
studentibus iaculcavit. .
CAPUT XVI.
Favsmivus presbyter scripsit ad personam Flac-
eille Regina b adversum Arianos et Macedonianos
libros septem. llis eos maxime sanctarum Scriptu-
rarum testimoniis arguens el convincens , quibus illi
pravo seusu abutuntur ad blasphemiam. Scripsit et.
librum, quem Valentiniano et Arcadio imperatoribus, -
pro defensione suorum, cum Marcellino * quodam
presbytero obtulit. Ex quo osteuditur 4 Luciferiano
schiswati consensisse; quia flilarium Pictaviensem
t Damasum. ΒΥ 915 Rom: ep$copos in eodem libro
€ulpat, quasi male consuluerint Ecclesi», quod prz-
varicatores episcopus in com:runionem et sacerdo-
tium, pacis recuperand;e gratia, recepissent. Quo
Luciferianis ita displicuit, recipere episcopos qui in
Ariminensi concilio Arianis cammunicaverant, quo
inodo Novatianis apestatas peenitentes.
CWwPUT XVII.
e Rürriscs, Aquileiensis. pre-byter, nous miuima
Δ Fau-tinus iste teiiporióus Damasi | pap: visit,
vt b s schisinaticus fuit : semel in schismate Ursicini
centia Daniasum , et in schismate Luciferianorum :
ut Gennadius hoc capite, et Baronius tomo IX An-
nalium, ad auuum Dam.si primum et Siricii quar-
Xum, testantur. Placuit tamen. eum in hoc catalogo
Grco in Latinum elegans ingenium habuit. 1). 4:6
maximan portem Graecorum bibliothecx Latinis ex-
hibuit; Dasilii scilicet Caesariensis Cappadoci:e epi-
scopi, Gregorii Nazianzeni, eloqueni-simi hor nis;
Clenientis Iomani ftecognitionum libros, € Eusebii
Csariensis Palestine ecclesiasticam Historiam,
bh Xysti Sententias, Evagrii Sententias. luterpretatus
cst etiam Sentenijas ! Pamphili martyris adversum
mathematicos. llorum omnim quxcumque, pra-
missis prologis, a Latinis leguetur, a ltuffino inter-
pretata sunt; i qux 2awtem :ine prologo, ab alio
translata sunt, qui prologum facere ioluit. Origcnis
autem non emnia (quia et llieronymus aliquanta)
wanstulit, qux sub prologo d scernuntur. Proprio
autem labore, imo gratia Dei et c6.0, exposuit idem
luffinus »ymbolum *, ut in ejus comparatione alii
nec exposuisse credantur. Disseruit et benedictionem
Jacob super Patriarchas triplici, id cst, historico,
morali et iystico sensu. Scripsit et epistolas ad ιἷν
morem Dei hortatorias multas, inter quas pr.eemi-
nent illa qwas ad Probam dedit. [1 storim etiam
ecclesiast ca, quam ab €usebio scriptam et ab ipse
interpretatam diximus, addidit ! decimum et undeci-
mum libram. Sed et 5 obirectatori opusculorum
suorum respondit duobss voluminibus, arguens et
convincens se Dei intuitu et ccelesi.e ut.litate, ausi-
ad Apronianum , quam interpretationi EnchiridK
Sixti. przfixit. Hieronymum ipsum in epistola ad
Ciesipliontem. audiamus tonantem con'ra Rufllnium :
llam autem temeritatem, imo insaniam ejus quis digno
possit explicare sermone, quod librum Xysti Pythagorei
*ominis absque Christo a'que ethnici, immuato nomine,
ponere, quoniam seripsit ad Flaccillam heodo:sii C Sizii martyris ct llomante Ecclesie episcopi pra'notavii ?
imperatoris wvorem, Arcadii et Honorii impp. ma-
vem, libros septem. τοι Arianos sa'is eruditos,
qui exstant in Bibliotheca veterum Patrum. [lia {10}-
Aarmiuus lib. de Scripto ibus Ecclesiasiicis loquitur.
Ceterum liber iste de YTrimitate seu Fide cotra
Arianos, ctiam sub. nomine Gregorii Datici, ab Ilie-
vonyuio cap. 190 memorati, totus. fuit editus : ni;i
quod epistola ad Flacc:llam esset matila. Minus.
b Ms. Corb., adversas Arium οἱ Macedonium. Pya
libris, *eptem capitula rectius dixeris. Faustini opa-
δου} Sirmon lus. edidit. Vide Paschas, Quesnelium
Xiss. 14 ad Leonem M.
c Corlbrci., quendam presbytero obtulit.
1 fd., Luci[eriani schisma conscripsisse.
e Ruflinus, Aquileiensis presbyter et momathris,
S. llieronymi primum amicitia, postea offeusione
clarior, paulo post ltomam ab Alas a Gotliorum
vege captam, boc est paulo post annum Chiris i 410,
obiit, ut Barouius censet; Ruffini opera tomis duobus
Sonnius 45869. Luteti:» excudit : de quibu» vide Bel.
larmini judicium lib. de Scriptoribus Ecelesiasiicis,
vet fiosweidi iu proleg»menis ὁ et 5 ad Vitas Patrum
Min eus.
CCorb., Doctorum Ecclesiarum.
€ ld., et Eusebii Casarie Palestine Ecclesie episcopi
historiam.
b ftuftinus Xysti Pythagorzi librum, titu'o Sixti
papa: ac martyris, falso edidit. ld constat ex. variis
S. Hieronymi lezis, ut in cap. 22 Jeremis, ubi eum
nomine Grunnii perstringit, et in cap. 18 Ezechielis:
item ex Augustino l. 1t ltetractat. cap. 40 (qui dece-
ptus antea libro de Nat. et Grat. cap. 61 Sixti pon-
ficis &omine allegarat), et ex. ipsa ltuflini epi tela
MiR.EUS.
6 Houonus lib. n, de Script. Eccles., c. 17,
Gennadie solitus. subleg-re, hunc ejus locum
«orrüpit, sic exprimens : Sixti philosophi sententias
elversus mathemaNces. Nec enim Sixtus. adversus
mathematicos scrijsit, sed Pamphilus martyr : ut
distincte hie habe! Gennadius. Cseterum przeter opera
liic a Geanadio comnremorata, Ruffinus insuper scri-
psit, vel ex ἀγροῦ L itiue reddidit Vitas P;rtrum, libro
secuudo et tertio iu editione l'lantiniana comprehen -
Ma8 : ut fhoibertus Rosweidus in. prolegomeno £4,
ἢ 10, fuse probat. Minus.
4 Veiba qua autem sine, etc., usque ad quia et Hie-
ronymus a'iqua, desunt in Corbei.
k [n eodem Corb. est : Rufinus symbolum disse-
uit, el benedictiones ducob super Patriarchas...mystico
sermone. Scripsit εἰ epis'*w'as ad timorem Dei, mutet
quas eminent, elc.
p, | In vertenda Eusebii llistoria Ruffinis mimja li-
he
rialc usus fait, multa addens, deurens ac matans.
Dimidium octavi libri omisit, decimum vix attigit.
Adeoque ex decem Eusebii 0015 fecit novem : quibus
d«os, hic a Gennadio memoratos, de suo adjecit.
Hos Grxce reddidit, et pr.efationem stam przflx t
Gelasius, Ci-arex in Palestina ep:scopus, qui Cyril-
lum llierosolymorum episcopum habuit avunculum,
non ἤϊε Cyzicenus, qui res in Niczen concilio scripsit.
De duobus istis Gelosiis supra ad Hieronyii cap. 150
egiuius. Minus.
^ Obtrectatorem hunc vocat D. llieronynuun, ad.
versus quem ftufinus edidit Invectivarum 1ibros duos,
el uota est controversia inter hos ex operibus lHierc..
uyni. Hinc au cin ἢ τοὶ Gennsdium llicconguo qr39*
1065 .
GENNADII MASSILIENSIS
1064
doctus Scripturis , 5.4. vivente wagistro clarus. in A cipium, nec qui-Iquam cogvum Deo ; nec mali condi-
doctoribus ecclesiasticis fuit, el maxime ex tempore
declamator. Post illius autem obitum , amore prima-
tus et nominis, $"parans se-ab Ecclesia, scripsit οἱ ἢ-
traria fidei multa. lluic obiturus B. Ephrzm «stanti
&ibi dixisse fertur : Vide, Pauline , ne te submittas
cogitationibus tuis , et eleveris. * Sed cum te ad purum
comprehendisse putaveris Deum, crede nec intellexisse.
b Prassenserat enim illum ex studiis vel sermonibus
nova invesiigare, et in immeusum * intellectum ten-
dere. 4 Unde eum frequenter Bardesanem δ novellum
vocabat.
CAPUT IV.
VireLLIUS. Afer, f. Donationorum schisma defen-
dens , scripsit De eo ὃ qued odio sint mundo servi
torem Deum, sed ita bonorum omnium creatorein,
ut maltería quz ad malum versa est post inventam
malit:am, a Deo sit facta, nec quidquam materialium
absque Deo credatur conditum , aut fui-se alium re-
rum creatorem preter Deum, qui praescientia ει.
cum prazvideret * morti dari naturam, praeimonuit do
pona.
CAPUT VII.
! PacuoMiUS monachus, vir tam in ducendo quam
in sigua faciendo, apostolic:e gratix et fundator
JEgypti caenobiorum , scripsit Regulam utrique ge-
neri monachorum aptam, quam angelo dictante per-
-Ceperat. Scripsit et ad collegas przepositurze su: epi-
$10las, in quibus alphabetum inysticis tectum sacra-
Dei. In quo δὶ tacuisset de nostro ἢ v.lut persecu- B mentis, velut bumanze consuetudinis σ᾿ excedens in.
torum nomiue, e;regiam doctrinam ediderat. Scripsit
el adversum gentes et adversum nos velut tradito-
res, in persecutione, divinarum Seripturarum ; et ad
regulam ccclesioeticam perünentia multa. disseruit.
Claruit sub i Constante, filio Constantini princiyis.
CAPUT V.
i Macno:ws presbyter et ipse, ut ex scriptis
Oytati cognovimus , Donatista et suoruui pos:ea in
urbe Roma occultus episcopus fuit. Scripsit , cum
adliuc in Ecclesia Dei presbyter fuisset , ad confes-
sores εἰ ad virgines librum unum, morolis quidem,
:ed valde neces arie doctrinz , et przcipue ad cu-
slolienlam casiitatem aptissimis valde seutenti 8
ceommunitum, Claruit inter nosti os primum Africae,
telligentiam , clausit , solis , credo, eorum gratie vel
meritis manifestatum; unam ad abbatem Syrem,
unam ad abba:em Cornelium: 5 interiin ad omnium
monasteriorum praepositos, ut in unum antiquius mo-
nasterium, quod iingua Agyptiaca 9 Baum vocatur,
congregati Pasche diem velut :eterna lege cele»rent,
epistolam unam, Similiter et ad diem Remissionis,
P qui mense Augusto agitur, ut in uuum praepositi
congregarentur, epistolam unam , et ad fraires qui
[..ra8 monasterism missi fuerant operari, epistolam
unatn,
CAPUT Vill.
q Tugoponus présbyter , successor grati: et pr e-
positura supradicti abbatis Pachowii, ftripsit aJ
et inter suos , id. est, Donatianos sive Mouteuses, C alia monasteria τ epistolas, sarctarum Scripturarum
postea onze.
CAPUT VI.
Met 0 onRos preebyter scripsit librum de Naturig
r rum cxordialium, in quo ostendit unum esse prin-
* Corb., et eveves, sed cum comprehendisse putave-
ris Dcum, crede te inte'lexisse.
υ Corb., Presens enim. erat. illum ex studiis vel
s rin nibus nova. investigare in immensum intellectum
t«ndere.
* [fec fectio codicis Norih. melier mihi visa est
illi Mirari : intellectum. heresson tendere. Env. (τ-
PRIANUS,
4 Corb. Norib., Unde et. Ens. CvpniaNus.
* V.de qui» de Bardesane ad Hieron. c. 55 de S. E.
f Ms. Corb., Vitilinus Afer, Donati schism.
κ Ms. Gemblac., guod sit odio mendus Dei servis.
h Velut persecutorem, nomen egregii doctique edide-
rat. Corb.
| 4d., Constantio.
j Ms, Corh., Macrobius presbyter et ipse uli ez
Optuti scripio. cognovimus , Denatista postea in. urbe
lio:na [uit episccpus occultus.
k Ms. Codex. Geinblacensis et Viridis Vallis ΕΓῸ
morlj da:j habent mautandam, ut εἰ Sigebergensi ,
teste Suffrido Petri, οι, Guelpherbytanus quem S. E,
Cyprianus inspexit.
Honorio «t Trithemio inale Dachomius. lu lihello
Coloniz A 1515 . impresso de officio rectoris e«cle-
sim, citantur Pacomii abbatis sententie, ut nolat
Suffridus Petri. — S. Pachomius , Tabennensis in
(Egyp'o abbas , scripsit Regulauir inonachorum, a S.
llieronymo Latine redditam : quie ad cateem operuin
Ca.siani exstat , in editione Romaua , Lugdunensi et
Atreban-i. legulze ejusdem brev:arium 3 Palladio in
sermone digestas. In quibus tamen frequenter me-
minit magistri et institutoris sui Pachomii, et do-
ctrine ejus ac vitxe. proponit exempla, quz ille ut
doceret, angelo admiuistrante didicerat; simul el
llistoria Lausiaca recitatur, Floruit anno 340 estque
martyrologio Romano scriptus a. d. 14 Maii, Ejus-
dem Pachomii alia non pauca ascetica exstant apud
Treveros, in monasterio Benedictinorum ad S. Masxi-
miuum, et Colonie Agrippins in cenobio canovicorum
regularium ad 8. Corpus Chri-!i, in codicil u« manu
exaratis et hoc titulo prznotatis, Regula Patrum,
Minus.
" |ta rectius mss. pro excedentem, refertur enim
ed alphabetum.
5 Voculam interim adjcci ems. Corbei,
9 jd., Baun. Ac Gemblac. et Viridis Vallis Bauei,
Sed Buum legiujr etiam in codice regularum Bete-
d cti Anianensis quem vulgavit Iolstenius.
P Verba qua mense Augusto agitur, dcsunt in Cor-
bei, Mox legit ; tt jn unum congregentur [ratres, Hzc
universa Pachomii scripta Gennadio iemorata ὅσ.
8!aut a huc et edita sunt Latine a Luca llolsteuio in
codice Regularum Rom, 1661 , et Paris. 1665, In-4.
4 S. Theodorus monachus , hoc capite a Gennadio
laudatus, martyrologio Romano ad. 28 Decembris
juscriptus legitur. De eodem videri porerit scriptor
Vibe S. Pachomii lib. t, in Vitis Patrum, et S. Nilus
in lb. de Oratione. Alter S. Theodorus itidem mo-
nachus, S. An'onii discipulus, iu hujus Vita a S,
Athauasio I»ndatss , in eodein martyrologio a. d. 7
Januarii hi ibetur. Minus.
* in eodein Codice ltegularum llols eniano un3
tantam "Theodori. huj i. brevis exstat. epistola qua
inscribitur Ad omuia monasteria de Pascha,
1065
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS L'BER.
1566
hortatar permanendum in proposito cordis et studii, A nis sue scripsit epistolam : in. qua docet illum per-
el redire in concordiam et unitatem cos qui post
abbatis obitum, disce:ssione facta, a caetu semetipsos
diviserant unitatis. Sunt autem hujus exhortationis
epistol:e tres.
| CAPUT IX.
8 OngsiEsis monachus, amborum, id est Pocliotnii
ct Theodori, collega, vir in sanctis Scripturis ad per-
fectum instructus, composuit 5 librum divino coudi-
tum sale, totiusque monastic:se discipline insirumen-
tis constructum, et ut simpliciter dicam, in quo to-
tum pene Vetus ct Novum les:i2mentum compendio-
sis dissertalienibus, juxta. morvaehorum duntaxat
Recessilatem , invenitur expositum : quem tameie
v:ce testamenti prope dieu ob:tus Sui patribus ob-
tulit.
CAPUT X.
* Macanrus monachus ille Zgyptius, signis el vir»
tutibus clarus, unam tantum ad juniores professio-
* |n Corb. post caput de Macario sequitur hoc de
Oresiesio, qui lonorio et Tiithemio Oriesiesis, in qni-
busdaui 1159. Orestesis, in codice rezularum líolste-
miano in quo itidem d»ctrina ejus Latine occurrit,
Orsiesius. ] '
b Ore.iesis Seu Oriesii liLer de Inst'tutione mona-
chorum, exstat tem. IV. Bibliothecze. Patrum. Ne
quis porro erret, imoneo ab i-10 longe alium 6556
Ürrentium seu Orentium, a Sigeberto cap. 54 lauda-
tum. Hic scripsit. versu elegiaco commonitorium,
quod Mart. Antonius Delrius primus Autuerpiz, 600
«um notis publicavit ; secundo. postea editum tou. V
Bibliothec:e P. P. editionis postreinie Coloniensis.
Min eus.
ς Antequam de Maearüs dicere incipiam, lubet
ipsa Suidz verba in. medium. producere : Duo, in-
quit, fuerun! ' Macarii ejusdem nominis atque decan-
lati propter erercitia studiorum, vitam, mores alque
disciplinam. Alter quidem A gyptius. Qui mizacua ede-
bat, ac religiesa cauiione in cos qui se convenicbant
erat serer&s. Alter. Alexandrinus, per omnia similis
AE qyptio, el humanus. Adeo humanus erat erga. eos qui
se conveuie^anut, ut lepida humanitate utendo. juvenes
ad exercitia. provocaret. lta Suidas. Duos. i orro Ma-
carios fuisse, Palladius hist. c. 19. 90; Nicepnh. I.
ix. Hist, eccles. c. 14. Baronius ad inarryrol. Rom.
2 Januarii, ct alii similiter testantur. Horum alter
seuigr, cogn inento Z.ypliu-, S. Antosii discipulus,
Grece scripsit homilias, quas Joannes Pícus, in se-
uatu Parisiensi. classium inquisitoriatum prieses,
anno 1559 Latine reddidit ; exsiantque Grece et La-
tne conjuuctim Parisiis 16223 edite, cum. Gregorii
Thaumaturgi «t Basilii Seleuciensis operibus. Idem
Macarius Aes ptius scripsit ad juniores profession s
suc: mo:saclios, epistolam sive regulam, quie Sic in-
cip& : Milites crgo Christi. Exstat ea. manuscripta
Brugis in collegio Soc. Jesu, inter reliquas. biblio-
thec;ie. Pamelian;:e. Ceterum hic Macarius, abbas in
JEgvpto. 15 Januarii; alter. Macarius cozuomentio D
Alexaudriuis, abbas in. Thebaide, S. P.chomii di-
scipulus, 2 Januarii, tabulis martyrologii Romani le-
guntur. inserii. De his et Greci agunt, sed uno ec-
demque die, videlicet. 14 ca!endas Februarii. Porro
a S. Macarii /ZEgyptii re;ula jam dicta prorsus di-
versa est Serapiumis, Macarii, Paphnutii, alterius.
Macarii, et aliorum 54.. Regula, edita ex. codice
Afligemiensi, ad σα σύ o»crum Cassiani, typis Plan-
Unianis, studio Ileurici Cucquii, post episcopi KRu-
rrmondensis. Ex his S rapion, cognomento Schola-
Sticus, S. Antonio carus, Thinucos in. -Egv,to cpi-
Para t LVII.
fecte posse servire Deo, qui coudi ionem creationis
sux ;cognosceus, ad omnes semetipsum inclimaverit
labores, et luctando atque. Det auxilium adversum
omne quod in liac vita suave e-t imploraudo, ad na-
eturalem quoque perveniens puritatem, contisenUam,
velut 4 uaturz debitum munus obtiauen'.
; CAPUT XI.
e EvsGRiUs monachus, supradicti Macanii familiaris
discipu'us, divina atqve limana. litteratura insignis
(rnjis etiam liber f qui attitulatur. Vite Patrum,
& velut continentissimi et eruditissimi viri mentio-
nein facit) scripsit multa. mouachis necessaria, ex
quibus ista sunt : Adversus Β octo. principalium vi- .
Horum suggestiones, quas aut primus advertit, aut
y inter primos didicit, octo ex sacrarum Scripturarum
testimoniis composuit libros; ad s'militudinem vide-
licet Domini, qui tentatori suo. semper Seriptira-
rinm testimoniis obyiavit, ila nt unaquirque. species
scopus a S. Athanasio ordinatus fuit. Idem ab llie-
rouymo c. 99 iuter scriptores laudatus, martyrologio
liom. 91 Martii inscriptus legitur. Min us.
3 Corbei. ms., continentiam velut naturalem.
* Diver-us ab hoc Évàágrius Antioclenus cpisco-
pus, de quo ad. llieron. c. 125. — Super or: cajiie
ex Suida docui, duos fuisse SS. Maca ios. abbates,
unum coguomen o. Zgyptium, alterum coguomcnto
Alexandrinum, | Zorsum, ut Suid: ejusdem verbis
utar, Evagrius. discipulus factus, nlilosophiam ezer-
cuit, qui prius verbis duntaxat phlosophiabat ir. Qui
Constantinopoli a. Gregorio theolouo. iu. diaconorum
ascitus est orcinem ; quin etiam in /Eqyytum profectus,
in praxdictos incidit v ros, atque iltorum v.t«m emula-
tus est. Ab. hoc libri vald: graves. et serii consciipii
&unl 2 quorum. unus. Monzchus, sive de vita. activa
inscriptus est, al'er. Guao-ticus, sive de iis qui co-
᾿ gnitionis munere dosati sun'.. Capita. vero ejus lil ri
C suu 90. Terius Antrrleticus adversus tQentantes da-
mones, oclo distinctus partibus, secundum numerum ἃ
cogitationum. Item 600 pregnostica prolilemata, elc -
mentaria duo; unum ad monaches in caineobiis aut coa-
tubernis viventes ; allerum ad virginum cotum. Macte-
nus e« Suida. De eodem Evagrio (quem a Punto
ɻxiuo, ad quem na:us, Ponticum lHyperberitam vo-
cit) mulia habet S.. llieronymus in epistola ad Cte-
siphontem conta. Pelagianos.. Baronius sub. fluem
anni 388 post eumdem S. tlieronymum docet. ipsnin
fuisse Ürigeui-tam, et a Gennadio hoc capite alis-
que sigua ac prodigia ipsi falso ascrib:. Min ss.
f | tia parenthesis male iutellecta Honorium Au-
gustodunensem in catalogs, Baronium, Bellarmi.
num, Possevinum, et alios magnos viros in errorem
induxit ut crederent libri: id ius qui Vite Patrum di-
(itur, auctorein fuisse. Evagrium Ponticum. Id pri-
mus observavit. Hleribertus. Hesweidus in. prolego-
ineno 4, ὃ, ad dictas Vitas Pairum 1028 a. More o
editas. Dicti porro litri iu editione Moretiana tecund;
et tertii auctor sive interpres fuit Wuffihus presbyter
Aquileiensis, ut prolegomeno 10 idem RRosweidus da-
cet. Atque in secundo libro cap. 27 exs!at vita Eva-
grii Pontici : qui ibidem a spiritualium. rerum scien-
tia. et incredibili abstinentia supra modum commen- -
datur. Quas quidem laudes Evagrium ipsum de se
lexuisse, non e$t simile vero.
& {115 Vitas Parrum infra c. 17 inter Rufini scripta
non memorat Gennadius, T sine nomine auctoris
et interpretis eas legisse videlur.
b Ms. Corb., octo tantum principalium
et
y
1067
GENNADIE MASSILIENS;S
ἀπ08
^ vel ἀναθοὶ!, τ 6] vitiat:e naturze suggestionum, contra A ptruramim. explicuit. Quinto decimo vero volumine
se liaberet testimonium. Quod tamen opus ^5 eadem
simplicitate, qua in Grzeco inveni, jussus in Latinum
transtuli. Composu:t et anachoretis simpliciter vi-
ventibus Librum centum sententiarum, per capitala
digestum ; ct eruditis ac studiosis quinquaginta sen-*
tentíarum, quem ego Latinum primus feci. Nam su-
periorem olim translatum, quià vitiatum et per tem-
pus confusum vidi, partim reinterpretando, partim
emendando, auctoris veritati restitui. * Composuit
οἱ 4 ceenobitis et 6 synoditis Doctrinam aptam vitz
communis; et ad virgines Deo sacratas libellum
competentem religioni et sexui. Edidit et paucas
sententiolas valde obscuras, et, ut ipse in his ait, so-
Ais monachorum cordibus cognoscibiles : quas si-
militer ezo Latinas edidi. Vixit longa :etate, signis
et f virtutibus pollens.
CAPUT XII.
€ Tuco»oncs Antiochens» Ecclesix presbyter, vit
scientia cautas, et lingua ^ disertus scripsit Adver-
sum: Apollinaristas et Eunomianos de Incarnatione
Domini libros quiudecim, ad quindecim millia ver-
suum continentes. In quibus ratione purissima et tc-
stimoniis Scripturarum ostendit Dominum Jesum
sicut plenitudinem deitatis, ita plenitudinem huma-
nitatis habuisse. Docet et hominem ! duabus tantum
substantiis constare, id est, anima et corpore; sen-
eumque et spiritum non alteram substantiam, sed of-
ficia esse animx ingenita, quibus spirat, quibus ra-
tionalis est, qu'bus sensibile facit corpus. j Quar-
totnm operis sui corpus, citatis etiam Patrum tradi-
tionibus, confirmavit et communivit.
CAPUT XIII.
k PncpzNTics ! vir sseculari litteratura. eruditus
composuit ^? διττοχαῖον de toto Veteri et Novo Testa-
mento personis ^ exceptis. Commentatus est autem
in morem Grzecoraom 9? Hexemeron de mundi fabrica
usque ad conditionem primi hominis et. praevarica-
tionem ejus. Composuit et libellos, quos Graeca ap-
pellatione attitulavit P Apotheosis, Psychomacliia ,
Harartigenia, id est, 4 de Divinitate, " de compu.
gnantia animze, de origine peccatoruin. Fecit et in
€$iudem martyrum, * sub allorum nominibus, invitato-
rium ad martyrium librum unum, et hymnorum al-
B terum : speciali tamen intentióne adversus Symma-
chum idololatriam defendentem: ex quorum lectione
agnoscitur Palatinus ! miles fuisse.
CAPUT XIV.
AvubENTIUS, cpiscopus Ilispands, scripsit adversus
Manichzeos, Sabelliano: et Arianos, maxime quoque
speciali iatentione contra " Photinianos, qui nunc vo-
cantur Bonosiaci, librum, quem prztitulavit de Fide
adversum hareticos : in quo ostendit antiquitatem
Fiii Dei * coxternalem Patri fuisse, nec initium
deitatis tunc a Deo Patre * accepisse, cum de Maria
Virgine homo, Deo fabricante, conceptus et nitus est.
CAPUT XV.
Y Cowwopnianus, dum inter szculares litteras etiam
no-tras legit, occasionem accepit fidei. Factus itaque
tum decimum autem hujus operis librum proprie de C Christianus, et volens aliqw'd. siudiorum. suorum
increata et «ola incorpore», dominaque omnium san-
ct:e Triuitatis natara, et de creaturarum ratione dis-
gerens, pro sensu cum auctoritate sanctarum Scri-
^ Vel diaboli vitiate nature suggestio, et contra se
habeat testimonium.
b Eamdem simp'icita'em qua. in Grecum invenire
visus sum, in Latinum tvanstuli.
* Opposuit habet. Mirzus, Nostri codices rectius
ut opinor, Composuit. — Hxc verba, Composuit. et
anachoretis, usque ad illa, auctoris veritati restituti, in
utroque codice, et Guelpherbyt. et Noribergen:i, de-
siderantur. ERN. CypniANUS.
d Conobitz? sive synoditie genus monachorum in
*ommune viventium et ab anachoretis quas. paulo
ante memo: at, distinctorum.
e Synoditis habet Mir:us contra. codicum fidem.
"Enn. CyPRIANUS.
1 Al. prodigiis, quod glossema est.
8 Ms Corb. vitiose, Theodoretus. — Quem Gen.
nadius hie Theod ru. presbyterum νος ἃ, alii scri-
bunt fuisse presbyterum in monasterio Rhaitu. Tomo
V Bibliothecz Patrum, editionis postrem:;e Colonien-
eis, exstat hujus titulo commentarius de Incarnaticne
Domini, contra Nestorium et Eutychen : cujus et
Bellarminus in Catalogo meminit. Minevs.
bh [d., disertissimus.
| Id., duabus subs:antiis.
j M., quarto decimo l.bro.
k /Etàtem. suam, et quo anno sua sacra poemata
Prudentius scripserit, ipse predidit, consulem indi-
ans quo natus eral, prielat.one. in. Cathemerinon :
quam vetera mss. exemplaria ut totius operis Pru-
deut ani progemium; üf prima ejus fronte. merito
locant. Jrrepsit subito canities seni, oblitum velvris me
δια arguens sub quo prima dies mili. Salia cum
muneris offerre Christo, su e salutis auctori, scripsit
mediocri sermone, * quasi. versu, librum adversum
Paganos. Et quia parum ^* nosirarum attigerat litte.
Plhilipro anno Christi 318 consul fuit, [fis adde
annos 57 quos egerat Prudentius, reliquum est ut
hzc scripserit anno. Christi 405. Prudentii opera
omnia, studio Theodori Puluianni et Victoris Giselini
ex fide 10 librotum manus: rip'orum emendata Plan-
tinus 1564 suis typis publicavit. Mints.
! Deest vir in ms. Corb.
m M., trocleum, vitiose. Sed legendum δέπτυ χον,
ex Gisauii emendatione,
* Ezceptis. lta omnes codices mss. Sed Mirzeus
legit excerptis. Env. CxrRIANUS,
? Corb., Exemeron... a conditione primi hominis.
P. ]d., libros quos gr. a. preiitulavit.
4 [d.., de diversis, viniosc.
τ Codices habent compugnartie anime. Mirzus
habet animi. Env. CvrriaNUS:
*5 Sub aliorum nominibus iuvita'orium ad marty» ium.
Ilic verba omittuntur in. nost:is mss. et rccte qui-
dem. Ens. CyrniANUS.
t Non in hbris contra Symmachum sel in przf.
Cathemerinon hoc tangit Prudentius : t'audem militie
gradu cvectum pietas Principis extulit assumptum pro-
pius stare jubens ordine proximo.
" Ms. Corb., Fontiniacos.
* Id., cocternam fuisse, non initium D.
* |d , acceperit cum Maria matre.
**De Audentio et Commodiano agit quoque Tr.thie-
mius lib. de Scrip'orihus eccles. Minus.
* jta, recte Suffridus Pet: i. Licet in Corb. quasi librum.
^8 Al. nostrorum litteras. Comimodiani librum «d -
dit KRigaltius cum notis, et Henr. Leonardus Schurz-
fleischius Witeberg:e A 1705, 4.
1095.
bE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIDER.
1076
raruin, magis illorum destruere potuit dogmata quauis A pars fuit doctorum ! E«clesize et in transferendo de
m stra firmare. Unde et de divinis repromissionibus
adversum illos vili satis et crasso, ut ita dixerim,
sensu disseruit, illis stuporem et uobis desperotionem -
incutiens, Tertullianum, et Lactantium et Papiam
auctores secutus. Moralem sane doctrinam et maximc
voluntarie paupertatis amorem optinre prosecutas ,
studentibus ieculcavit.
CAPUT XVI.
FaAUsTiNus presbyter scripsit ad personam Flac-
eille Reginz 5b adversum Arianos et Macedonianos
libros septem. llis eos maxime sanctarum Scriptu-
rarum testimoniis arguens et convinceus , quibus illi
pravo sensu abutuntur ad blasphemiam. Scripsit et.
librum, quem Valentiniano et Arcadio imperatoribus,
pro defensione suorum, cum Marcellino * quodam
presbytero. obtulit. Ex quo osteuditur 4 Lucileriano
»Cchismati consensisse; quia flilarium Pictaviensem
t Damasum. urbis Rom:e epscopos in eodem libro
culpat, quasi male consuluerint Ecclesi», quod prz-
varicatores episcopus in com:runionem et sacerdo-
tum, pacis recuperand;e gratia, recepissent. Quo!
Luciferianis ita displicuit, recipere episcopos qui in
Ariminensi concilio Arianis cammunicaverant, quo
modo Novatianis apostatas peenitentes.
CWwPUT XVII.
e RurrisUs, Aqudeiensis pre-byter, not iitima
" Fau-tinus iste temporibus Damasi | papse visit,
αἱ b s schismaticus fuit : semel in schismate Ursicini
«enia Dausasum , et in schismate Luciferianorum :
ut Geunadius lioc capite, et Baronius tomo IX An-
ualium , ad aunum Dam.:si primum ct Siricii quar-
Xuin, testantur. Placuit timen. eum in hoc catalogo
ponere,
wnperatoris. tvorem, Areadii et Honorii impp. ma-
trem, libros septem. copitra Arianos sa'is eruditos,
qui exstant in Biblioteca veterum Patrum. Lia [10]-
Jarminus lib. de Scripto ibus Ecclesiasiicis loquitur.
Ceierum liber iste de Trimiiate seu Fide cotira
Arianos, ctiam sub. nowine Gregorii Daetici, ab IHlie-
vonyuio cap. 190 meinorati, totus. fuit. editus : ni.i
quod epistola ad Flacc:llam esset matila. Minus.
b Ms. Corb., adversas. Arium et Macedonium. Pyo
libris, septem capitula rectius dixeris. Faustini ope-
δου Sirmon lus. cdidit. Vide Paschas, Quesueliuimn
VJiss. 11 ad Leonem M.
€ Corlwi., quendam presbytero obtulit.
4 Id., Luci[eriani schisma conscripsisse.
v Ruftinus, Aquileiensis presbyter ct inomarchiis,
S. llieronymi primum amicitia, postea ofleusione
clarior, paulo post Itomam ab Alas o Gothorum
vege captam, lioc est paulo post annum Chris i 410,
obiit, ut Daconius censet ; Ruffini opera tomis duobus
Sonuius 4589 Luteti: excudit : de quibu* vide Bel-
larmini judicium lib. de Scriptoribus Ecelesiasiicis,
t ftosweidi in proleginenis 4 et 5 ad Nitas Patrum
Minus.
f Corb., Doctorum Ecclesiarum.
€ ld., et Eusebii Cesario Palestine Ecclesie episcopi
historiam.
h [tuffinus Xysti Pythagorzi librum, titu'o. Sisti
pap: ac martyris, falso edidit. ld constat ex variis
S. Hieronymi le:is, ut in cap. 22 Jeremise, ubi eum
nomine Grunnii perstringit, eL in cap. 18 Ezechielis:
item ex Augustino l. i1 Ketractat. cap. 40 (qui dece-
ptus antea [ibro de Nat. et Grat. cap. 64 Sixti pon-
ficis δοίη allegarat), et ex. ipsa lwuflini eji tela
Graco in Latinum elegans ingenium habuit. D.n:que
maximan portem Graecorum bibliothecx Latinis ex-
hibuit; Basilii scilicet Caesariensis Cappadoci:e epi-
scopi, Gregorii Nazianzeni, eloquenii-simi hour nis;
Clenientis Iomani fecognitienum libros, € Eusebii
Csariensis Palestine ecclesiasticam Historiam,
h Xysti Sententias, Evagrii Sententias. lnterpretatus
est eliam Senteniias ! Pamphili martyris adversum
wothematicos. llorum omnim. quicumque, pra:-
niissis prologis, a Latinis leguetur, a ltuffino inter-
pretata. Sunt; ! quie. autem :ine prologo, ab alio
translata sunt, qui prologum facere iroluit. Ürigcnis
autem non omhía (quia et llieronymus aliquanta)
wanstulit, que sub prologo d scernuntur. Proprio
autem labore, imo gratia Dei et &6.0, exposuit idem
lufünus symbolum k, ut in ejus comparatione alii
nec exposuisse credantur. Disseruit et benedictionem
Jacob super Pairiarchas triplici, id cst, historico,
inorali et »ystico. sensu. Scripsit et epistolas ad ti»
morem Dei hortatorias multas, inter quas pr.eemi-
nent ille qwas ad Probam dedit. il storim etiam
ecclesiast ce, quam ab €usebio scriptam et ab ipse
interpretatam diximus, addidit ! decimum et undeci-
mum libram. Sed et 53 obirectatori opusculorum
suorum respondit duobus voluminibus, arguens et
convincens se Dei intuitu et ceelesi.e utilitate, auvi-
ad Apronianum , quam) interpretarioni ἘΌΝ ΤΟΝ
Sixti. pre(üxit. Hieronymum ipsum in epistola ad
Ctesiphoitem. audiamus tonantem con'ra Rufliniun :
Illam autem temeritatem, imo insaniam ejus quis digno
possit erplicaresermone, quod librum Xysti Pythagorei
fominis absque Christo a'que ethnici, immnwato nomiue,
quouiam seripsit ad Flaceillam Theodo-ii C Sizii martyris οἱ ltomante Ecclesie episcopi pranotavit?
Min.EUs.
i Houaonus lib. n, de Script. E£ccles., c. 17,
Gennadieu solitus. subleg»re, hunc ejus locum
«Οὐρὶ, *ic exprimens : Sixti philosophi sententius
elversus mathemaNces. Nec enin Sixtus. adversus
mathematicos scripsit, sed Pamphilus martyr : ut
distincte lie habe! Gennadius. Cseterum praeter opera
liic a Gennadio coinremorata, Ruffinus insuper scri-
psit, vel ex Grirco L tine reddidit Vitas P;trum, libro
secuudo οἱ tertio in editione l'lantiniania comprehen -
sas : ut [lecibertus flosweidus in prolegomeno 4,
ὃ 10, fuse probat. Minus.
4 Veiba quc autem sine, etc., usque ad quia et Hie-
ronymus a'iqua, desunt in Corbei.
k ]n eodem Corb. est : Rufinus symbolum disse-
ruit, el benedictiones ducob super Patriarchas...mystico
sermone. Scripsit el epis'was ad timorem Dei, met
quas eminent, etc...
D ! ]n. vertenda Eusebii llistoria Ruffinis nimia li-
he
riate usus fuit, multa addens, demens ac matans.
Dimidium octavi libri omisit, decimum vix attigit.
Adeoque ex decein Eusebii 1 bris lecit novem : quibus
d«os, hic a Gennadio memoratos, de suo adjecit.
Illos Grz:ce reddidit, et pr.efationem suam prefix t
Gelasius, C:-arez in Palestina ep:scopus, qui Cyril-
lum liierosolymorum episcopram habuit acunculum;
non ἤϊε Cyziceuus, qui res in Niczerio concilio scripsi.
De duobus istis Gelusiis supra ad Hieronymi cap. 150
egimus. Minus.
^ Obitrectatorem hunc vocat D. llieronymui, ad.
versus quem ftufinus edidit Invectivarun iibros duos,
el nota est controversia inter lios ex operibus llierc.
nyti. Hinc au cin p.tet Genn2dium Micronyuio 2 99.
1971
GENNADIE MASSIL'ENSIS
1012
lia«.te Domino, ingenium azitasse ; illum vero ? ;iemn- A credimus modo in Ecclesie. incremento agi , ubi justi-
Jationis stimulo. invitatuin. ad obloquendum stvlIum
b vertisse.
CAT'UT XVIII.
e Ticuoxits ratione Afer, in divinis litteris erud:-
tus, juxta liistoriata suflicienter, et in sxcularibus
non ignarus fnit ; in ecclesiasticis quoque neypotiis
studiosus. Scripsit de Bello intestino libros tres et
Expositiones diversarum causarum , in quibus ob
suorum defens onem, an iquarum meminit synodo-
rum. E quibus omnibus agnoscitur 4 Donstian:e par-
tis fuisse. Composuit et Regulas ad. investizandam
* et iuvcniendam iutelligentiam. Scripturarum , se-
ptem, quas in uno volumine conc!usit. Exp'^suit οἱ
Apocalypsin Joannis f ex integro, nihil in ea carnale,
sed totuin intelligens spiritale. In qua expositione
dixit, angelicam stationent corpus esse. Mille quoque
annorum rcgni in terra justorum post resurrectior.em
futuri suspicionem dulit; ueque tuas in carne 5 mor-
tgorum résnrrecitiones futuras, unam justorum, et
aliam injustorum, sed unam et semel omnium, in
qua resurgent etiam abortivi ^ delorinati, ne quid
humani generis animate substautiae intereat, osten-
dit. Distinctionem sane duarum resurrectionum | ita
facit : Primam, quam justorum, Apocalypsis dic !,
ferre Ruffinum, quod in censura su, c dictum est.
Quid vero de ltutfini operibus senserit. pont.fex Ge-
lasius, videat lector distinct. 15, cap. Sancta Ro-
inana. Suffridus Petri.
à Co b., emulum.
b h., agi avisse.
c Tichonius Afer, in aliquibus dogmatibus Dona-
tista, scripsit volumen regularum : quas S. A«gusti-
nus l. 1! de Doctiiua Christiaua c. 50, et lib. u Ke-
tract. c. 18, item. Cassio.lorus praefat. in. Psalinos
et Is.dorus l. 1 de Summo Dono, recensent οἱ exa-
minant. Visit an. 590. (ta Molanus in ms. bibliotheca
sacra. llos 7 liegularum libres cuim mss. collatos
Aud. Sehottus tom. XV Bi lio.lec Patrum publi-
cavit. Minus.
4 Ms. Curb., Donatistarum partis.
* Verba et invenicndam desunt in Corhci
f |d., ad integrum, .... sed tantum | intelligens s,iri-
talem. In qua exponens dizit.
€ Ms. Corbei., Suspicionem tulit. Neque duas in
carne resurrectiones futuras iuler justos el. iuter inju.
8108, sed unam οἱ in semel omnium. 1n qua resurre-
ctione abortivi deformati resurgant (infra c. 58). Di-
siinctioncm sane duabus resurrectionibus, etc.
δ Af. reformati, et mox, ue quid humani generis de-
Jormatum et animatum subsianua intereat, vel anima-
te substantie intereat.
, à Ms. Corb., homines sáscitahtur. Duo vero ge..
vera. omnium hominim , justorum. et
Floruit, cic.
) Theodosio cum filiis s^is.
" k Severus cognomento Sulpitius, aliis Sulpitius
Severus, Paulino Nolano, Gre;4. Turonensi, aliisque
-Ssimpliciu r Severus, fuit domo Aquitanus, ut. ipse
dialogo 1, c. 20, fatetur. Et quidem a Nitiobrigibus,
€um lib. nu Mistor.: sacra Phoebadium (qui Ageani
(galliarum episcopus fuit, ab llieronymo in Catalogo
cap. 108 menoiratus) suum vocet episcopuni. Notum
autern Agennum es:e iu Nitiobiigibus. Vixit maxime
Elusóue, ut. Paulinus ep. 6 habet; vel Primuliaci,
«| idein. ep. 11, 12, tradit. Tolo-:: quoque cum ha-
14 asse colligere cst ex ipsius Severi ep. ad. socrum
peccatorum,
ficati per fidem α morticinis peccatorum suorum pcr
baptismum ad vite eterne stipendium ? — suscitantur,
secundam vero. generaliter omnis. hommum cartis.
Floruit hic vir atate qua jam. mem: ratus Ruffinus,
Th.odosiu 1 et filio ejus reguautibus.
CAPUT XIX.
k Sivenus presbyter, coghomento Sulpitius, Aqui-
lanicze provincie, vir genere et litteris nobilis, et
paupertatis atque humilitat $ amore conspicuus, cla-
rus etiam sanctorum virorum Martini Turonensis
episcopi, et Paulini Nolensis wotitia, scripsit nou
contemnenda opuscula. Nam epistolas, ad amorem
Dei et conteinptum mundi ! hortatorias, scri, sit so-
rori sux " mu:tas, qu notx sunt. Scripsit ^ ad Pau-
B linum praedictum duas, et ad alios alias. Sed quia in
aliquibus etiam familiaris nece-sitas inserta est, nou
digeruntur. Composuit et ? Chronica. S-ripsit ct ad
multorum profectum vitam B. Martiui monachi et
epjscopi, signis et prodigiis ac virtutibus illustris
viri P : et collationem Postumiani et Galli, se me-
diante et judice, de conversatione mouachorum Or;en-
talium et ipsius Martini habitam, in Dialegi 4 spe-
ciem, tribus incisionibus comprehendit. ln. quarum
priore refert, suo tempore apud Alexandriam in sy-
Bassulam. Fuit autem E'uso, scu Elusio (nunc Lau-
sun), urbs olim inter Narbouem et Tolosa, im
' Gallia Narbonensi, s ta, ut consta! ex liimzrario Bur-
digalensi, quod Pitlieus edidit. Estque distivguenda
ab urbe Elusa, olim. inter Burdigalam et 1olosaw,
in Aquitania et Novempopulis, sita. Primuliacnu
C non longe distaliat ab tlusone, ubi Severus mazime
degebat. Paulinus ep. 12 meinivit basdicie ἃ Severo
apud Primuliacum condit3e. Cieterum Sulpitius hic
noster non fuit Bituricensis episcopus (quod Sigonio,
Galesinio, Giselino et aliis multis viris doctis visum),
sed presbyter tantum, ut hoc capite Gennadius te-
statur, nuuc Primuliuci, nunc Elusone degens, vt
praeferunt Paulini Nolani epistole var Ὁ. Ab isto
nostro Sulpitio, S. M tini discipulo, longe alius fuit,
et quidem :eiate. posterior. S. Sulpitius Severus,
episcopus Bituric. nsis , wartyr. Roman. 29 Jan.
ascriptus; qu: Masticoneusi i1. concilio interluit, et
cui suam de septem dormientibus historiam Gregor.
Turouensis dicavit. Quod ad Severi nostri scripta
attinet, his oriam sacram elegante stylo ab orbe con-
dito exorsus, e.m usque »J S Tiliconis et Aurcliau:
consulatum, hoe est, Christi 400 annum perduxit.
Scripsit item Vitam S. Marini episcopi Turonensis,
qe [amiliariter usus fuit, et tres epistol.s ad ejus-
em episcopi enc: mium , ertinentes, Exstant ejusdein
dialogi *res; quorum primus narrat. virtutes niona-
chorumn Orientalium, duo posteriores exponunt. vir-
tutes S. Martiani, libro 1: pra.eritas. In Dialogis Sul-
pius sequitur errorum millenariorum, ut flierony-
ius in Ezech. 6. 56 wonet. Unde Gelasio. pape
opuscula los umiani et Gelli ajocrypha. Min. £cs.
LU Al. Exhoriatorias.
" Ms. Corbei., multum. .
? ld., Ad predictum P«uliuumn Nolauum tres alias.
Sed quia, elc.
? |d., Chronicon.
P Addit inss. Corbci., quam vero postea Posium anus
el Gallus. insigniter. prosecuti. sunt. Colluionem «eio
lostum., eic. .
4 ]J., sjeciem et incisionibus comprehensam.
1075
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER.
1714
nodo episcoporum decretum 5. Origenem cautius a: A ptismum Instructionis libellos sex. [ἢ quibus conti?
sapientibus pro bonis legeuduin, et à iniuus capaci-
bus pro malis ^ refutandum. * lic in seneciute 588 a
P'elagianis deceptus, et agnoscens loquacita!is cul-
pam, silentium usque ad mortem tenuil, ut peccatum
quod lequendo contraxerat , tacendo 4 poenitens
emeudaret.
CAPUT XX.
€ ANTIOCHUS Cpiscupus scripsit Adversus Avaritiam
unum et longum volumen. Et in curatione cii
qui a Salvatore illuminatus est, homiliam composuit,
compunctione timoris Dei et humilitatis plenam.
f Moritur Arcadii imperatoris tempore.
CAPUT XXI.
& SEgvEN;ANUS, ^ Gabalensis Ecclesia: episcopus, in
d.vinis Scripturis eruditus, et in hemiliis declama-
'tor admirabilis fuit. Unde et frequenter ab episcopo
Joanue €t * imperatore Arcadio, ad faciendum ser-
monem Coastantinopolim vocabatur. Legi ejus j ex-
positionem in Epistolam ad Galatas et de baptiso,
ei Epiphaniz solemnitate libellum | gratissimum.
Moritur * minore Tlieodosio impcrante.
CAPUT XXII.
Nicks ! HRomaciaue civitatis episcopus, compo-
suit simplici et nitido sermone competentibus ad ha-
2 Coi b., Ürigenistas cautius a. sapientibus probis le-
gendum, viliose.
b fioc est, abjiciendum.
« Postrema hzc ab aliena manu assuta putat Joan.
Clericus Jom. XX Dibl. select: p. 350. Sed agno-
secuntur ab omnilius mss.
4 Sic e ms. Corbei. reposui pro penitus. .
e Ms. Corbei., Antiocus ..... adversus twariciam
unum et grande volumen in curatione ceci qui a Sal-
vatore curatus est omeliam composuit. — Alius ab isto
fuit Antiochus monachus in Laura S. Sab : cujus
homilize exomologesis itemque liber ad Eustathium
de Vit'osis Cogitationibus. a Petro Pantino ex Grzco
Latine redditus, exsiant tom. VII Bibliothecze Pa-
irum editionis ultim:e Coloniensis. (Tom. XII, Lugd.)
De co Baronius tom. VIII consuli poterit.' Ejusdem
Antiochi, nisi fallor, liber est, qui in Vaticana b:hlio-
t':eca ims. exstat, cum hac epigraphe, S. Antiochi ad
Eustatliium diversa capita. De cujus ietite Gonsalvus
Poncius Leonius in notis ad Physiologum S. Epipha -
nii cap. 32 fuse disputat, Muccs.
^— t |d., moritur Marciano imperanti.
& De Severiano Gabalitano, vel Gavalitano (Suffrid.
Petri Gavellensis; ms. Gemblac., Gavil'ensis Eccle-
six) episcepo ita Molanus in amis. bibliotheca sacra :
Beveriaunus Gavalitanus episcopus, cui Chrysostomus
Ecclesiom suam, cu n in exsilium niitteretnr, com-
mendavit, scripsit sermones varios, «qu-rim 41 jui
exstant in operibus Chrysostoini et Chrysolagi ; p:u-
rium autem fragmenta in libris veterum. l'etavius in
rationario. tempórum dicit ipsuin ob iinulationem
( hirysos*omi minus secundam poste:itati» lamam me-
ruis: e. Min £s.
h Corbei., Gabalitane.
| Jmperatori Archadio.
) [id.. expositiouem ad Galatas, et de Dap:ismo et
Ephyfania.
. k ]g., juniore Theodosio filio suo in baptismate, im.
'wraute. — Codex Norib. periude 'ut. Guelpherhyta-
ius : Theodosio, [ilio suo in baptismo, impcrunte.
Enx. CyvrniANUS.
Ὧι [tomanc, perperdti. In aliis invenire se ftomani-
net primus qualiter se debeant habere coimnpetentes
qui ad baptisimi gratiam cupiunt pervenire. Secun-
dus e-t de Gentilitatis erroribus : " jn. quo dicit sue
pene tempore ^ Melodium quemdam patren.finilias
ob liberalitatem, et Gadarium rusticum ob 9 fortitudi-
nem ab ethnicis esse inter deos translatos. Tertius
liber de Fide unice majestatis; quartus adversus
Plgenethlologiam, quintus de Symbolo, sextus de Agui
paschalis! viétiina, Edidit et ad Lapsam Virginem.
4 libellum, pene omnibus labentibus emendationis
incentivum |
CAPUT XXIII.
Oryueivs, * natione Hispanus, episcopus, scripeit
liberum fidei adversus eos qui naturam et non arbi-
B trium in culpam vocant, ostendens non creatione,
sed inobedientia inserlum natur:ze malum.
CAPUT XXIV. |
* BacutaRiUS vir Christian:e * philosophiie, nudus
et expeditus vacare Deo dispenens, etiam peregrina-
lionem " propter conservandam vite. integritatem
elegit. Edidisse dicitur grata opuscula;.sed ego ex
illis unum tantum de Fide libellum legi, in quo satis-
facit pontifici urbis, adversus Y querulos et infama-
tores peregrinationis su:e, et indicat se non timore
hominum. sed Dei. peregrinationem suscepisse, ut
cig testatus est Suffridus P'etri.
m" Corbei, ms., in quo pene tempus Melgid'um
quemdam patrisfam liis... et Gadarium rusticum, etc.
n Melodi-m. Ita Norib. At Guelpherb. habet Me-
ladium ; Mir: us, Melchidium. ERN. CvpniANUS.
? Norib. liahet ob fornicationem. ERN. CvPniNus.
P Al., Genethlogiam ; nam in Corb. vitiose geno-
cliam. ;— Ia Mirxus. N., Genealogiam. Gu., Genelo-
giam. ERN. CvPnIANUS.
4 ld;, lib-zum humane labentibus et incentivum. .
τ Al., Olympus. Geniblacensis codex, teste Suffrido
Petri, Opilius. — Augustinus, lib. 1 contra Juliannir,
Olympum vocat, fragmeatumque ex. quodam. ejus
sermone ecclesiastico exhibet ageus de peccato ori-
ginis. Itaque uon. on:nia ejus scripta receuscut Gen-
nadius et Cave, quorum posterior eum circa an. 450
claruisse existi"at. Verum quia Augustinus. virum
magna in Ecclesia οἱ in Christo glori: vocabat, cum
adversus Julianum scriheret ; videtur multo ante cla-
ruisse. Oriit enim Augustinus an. 450.. Ens. Cx-
PRIANCS., |
* Suffrid, Petri Baceiarius. Cod, Martinieusis οἱ.
Corbei., Bacharius. Gemblac. et Viridis Vallis, Ba-
chiarius. lMonorius autem DBachianus habet vitiose. —
Bachia. ii hujus epistola ad Januarium de recipiendis
p lapsis exstat in. Bibliotheca. veterum. Patrum. Fuit
et a Plantino edita cum cpu culis S. Sixti ΠῚ papse,
studio Jacobi Salvatoris Solanii Murgitani, sui ipsui
vocat S. Bracliarium. Vide infra cap. 56. Minus.
* Corbei., vir Christiane discipline expeditus. Pro
nudus V. C. Lud. Antonius Muratorius malit nüíidua.
Sed recte se habere puto illud nudus, neque vero ad
verba quie pr:ecedunt iilud referendum est cuiu [}0-
norio, sed ad ea qua sequuntur, et iduin plane valet
quod expeditus. Patriam οἱ cognatiouewr relictain
significans.
ἃ Δ], pro conservanda vita) integritate vel ut Corbei.,
propositi integritate. TN
* Corbei., querolos. Cod. Viridis Vallis : adversus
Ceie'los. Séd rccte se liabet illud querulos. Sic infra
c. 39 de Oiosio : scripsit adversus querulos et. infa-
matores Christiani numinis
1075
GENNADIL MASSIEIENS:S
1018
exiens ἃ de lerra »ua δοϊαγαὶ fieret Abrahae pa- A una Deitate tres esse porsonas , ubsil aliquid m sin-
uiarch:e.
CAPUT XXV.
V SasBATIUS, Gallieanx Ecclesi: episcopus , rega-
tus a quadam casta et Christo dedicata virgine, Se-
cunda nomine, composuit librum de Fide adversus
Marcionem et Valentinum ejus * auctorem, et adver-
sus Eunomium et ejus magistrum Aetium, osten dens
eis ratione et Scripturarum testimoniis, unum esse
Deitatis principium, unum esse Deum zseternitatis
auctore, et mundi ex nihilo conditorem ; simulque
et de Clhiristo, quod non in phantasia homo apparue-
rit, sed veram habuerit carnem, pes quain imandu-
cando, bibendo, lassando, plorawmidlo, moriendo,
* resurgendo verus prolatus est homo. Ilis enim Mar-
gulis proprium, qnod non habeat alia. Patrem seili-
cet hoe liabere proprium, quod ipse sit sine origime
origo aliosxumn : fium hoc habere proprium, quoc
genitus genitore hun sit posterior : Spiritum sanctum
hoc habere proprinm, quod nec factus si. nec geui-
tus, ct timen sit ex altero. Be incarnatione vero iia
£cr.bi!, ut manentibus in ea. duabus maturis una, cre-
datur Filii Dei persona.
CAPUT XXVII.
h Ünsixcs monachus scripsit adversus eos qui re
baptizandos hixreticos decernunt, docens nec legiti-
mium esse , nec Deo dignum, rebaptizari illos qui in.
nomine Christi, vel in nomine Patris, et Filii, et
Spiritus sancti, quamvis pravo sensu, haptizentur ;
cion et Valentinus contrarii exstiterunt, asserenies * B sed post Trinitatis et Christi simplicem coufessionetn
duo Deitatis esse princijia, et Christum venisse in
phantasia. Aetio vero et Eunomio discipulo ejus
ostendit, Patrem et Filium non duarum esse natura-
rum et f divinitate parilium, sed unius essentiae
ἰδμοιονυσίων), et alterum ex altero, id est, ex Patre
Filiun, e! alterum alteri co:ternum : cui credulitati
Aetius οἱ Eunomius contradicunt.
CAPUT XXVI.
€ Isaac scripsit de sancte Trinitatis ibus perso-
uis. et incarnatione Domini librum obscurissimz ἀμ
sputationis et iuvoluti sermonis, con(irmaus ita in
& Corbei., det vra rel cognatione sua ex Genes, xu,
4. Hunc Dachiarii libellum primus edidit cum uotis
vir eruditissimus Lud. Antonius Muratorius tom. Il
sufficere ad salutem manus impositionem catholici
sacerdotis.
CAPUT XXVHI.
i Macanius, alius monachus, scripsit in urbe [toma
adversus ? maihematicos librum, in quo labore,
k orieutalium quaesivit solatia Seripturarum.
CAPUT XXIX.
! Hieitobponus alius, Antiochis presbyter, edidit de,
virginitate egregium eL sac:is *eripturis instruetum
volumen.
CAPUT XXX.
» JoaNsES, Hierosolymorum ep.scopus, scripsi&
5 Bác Ursinus in codice Vaticane. auctor inscribitar
libelli de rebaptizetione hzreticotum, qui sime mo-
iine editus est 4 Rigaltio et a Joanne Fello Oxo-
Anecdot. Bibl. Anibrosianz, Mediolan. 1698, 4, in-C niensi episcopo ad calcem operum S. Cypriani. Vide
quo sub init. statim ita. loqvitur : Nos patriam etsi
sccundum carnem novinus, sed nunc jam non novinuss,
et desiderantes Abraho fusi fieri, terzam nostram co-
gnationemque repulimus. |
b In Corbei. lioc caput deest. Cieterum fallitur vir
dectus Latinus Latinius, qui in Bibl. sacro-profana
bunc Sabbatium. eumiem bibet cum Phocbadio de
quo lMieron. c. 108. 1n Cod. Gemblac. Sapatius.
c [ta mss. et auti quie Honorii ed tiones : pro quo
3lii male auditorem. Sed. auctorem dicit pro magistro
et hz:rescos cofiditore.
: d Codex Sigebergensis quem Suffridus Petri in-
spexit : unum esse Dominum cteriikalis awctorem. —
num esse Deitatis principium, unum esse Deum crter-
nitatis auclorem. lta feliciter, ut opinor, locum res'i-
wi e codice Noribergeuse. In Mirzo est. incongrua
lectio : Unum esse Deitatis auctorem. et mundi ex ni-
bilo. 1n Gu. etiam est : Deitatis principum. Ens.
CYRRIANUS.
* Vocem Deitatis non habent nosui codices. Ens.
CYPRIANUS.
f jta ex Nor. posuimus. Mirzi l«etio gon colisret:
εἰ divinitatis pariis.
& Hoc quoque caput desideratur in Corbei. Neque
vestigium ejus in Trithemio. 1ssacus is'e ez Judzo
Christbinus fuit, nam libellus ejus in Pitheeano co-
dice ita inscribitur, teste Sirmondo : Fides 1saacis ex
δάσο. A Caveo refertur ad aun. 450, ἃ Suffrido
Petri 2d 450, Sirmondo, cui assentior, videtur paulo
ante 3n. 400 claruisse. — Isaaci, ex dud:eo ad Chri-
stum conversi, librum fidei, de S. Trinitate ei de In-
carnatione Domini tractautem, Jacob:s Sirmondus,
S. δ. theologus, cutn Leporii presbyteri, Capreoli
episcopi Carthaginiensis, et Victorini Afri libellis,
Lutetize 1650 primus edidit, Merevs,
Labbeum tom. 1 Concil., p. 770.
i Alius ab eo de quo supra eap. 10. — Macario
huic Romano Huffinus Aquileien-is apologiant suam
pro Origene inseripsit. llieroiymus apo'ogia 2 con-
tra Ruffinum : Ergo, iuquit, nisi de Oriente venisses.
eruditissimus vir haereret adhuc imer. malhematicos ;
intelligeus nimirum hune Macarium Romanum, quem
ltuffinus sibi perfamiliarem habnit, quemque ἃ ma-
"thematlicis abstraxit, et Origenis fuligine infecit.
Baronium tem, V ad ann. Christi 317 consule. Di-
versus e-t hic Macarius ab altero Macario Romano,
qui 95 Octobr. a Grac:s in menologio celebratur, et
cujus viia exstat tom, l in Vitis Patrum. Quos quidem
Macario: Baronius ad martyrologium Rom. die à
Januarii confudcrat, ut ltosweidus iu notis ad epi-
stolam 36 Paulini Nolani notavit. Minus.
? Astrologos Genethliacos. Hujus Macarii opuscula
adversus fatuin et Mathesin smseuiorat Rufinus inve-
D ctiva 4 in Hieron. .
. k Ejusdem fufini scriptis adjutum Macarium in-
nuit, Vide Barogium ad martyrolog. 2 Januar., οἱ
Tilleinontium tom. Xll Memor. p. 205 se4.
1 Heliodorus alius ab Heliodoro itidem preshytero,
quem supra e. 6 ipse Gennadius quoque memoravit.
Min AUS.
m Joannes episcopus Hiereso'ymitauus vixit tempo-
ribus S. Hieronymi. Ascribitur Joanni liber ad €a
prasium de fnsttutione monachi : qui in Bibliotbeca
Pairum et alibi exst»st. Sed is videlur scriptus ab
aliquo longe posteriore. Sic Bellarminus lib. de Scri
ptoribus eccles. et Baronius ad. angum 4&4 censent.
Carmelit:: tamen, in his Thomas a Jesu Biratiensis,
el Petrus Wastelius, priorem sententiam astruere co-
nantur. Czterun Joanncs Hierosolymitanus, Ruffinus
Aquileiensis et Palladius Galat3, suni illo axo fau
10 1
DE SCHMPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBEM.
4015
adversus obirectatores studii sui librum *, in quo A cos, ostendit Deum * incorruptibilem et incorporeuu.
ostendit Origenis sc ingenium, non fidem secutum.
CAPUT XXXI.
b PauLuS episcopus scripsit de penitentia libel-
lum, in quo dat legem poenitentibus, ita debere do-
lere de peccatis, ne supra mensuram tristiti;x, im-
mepsitate desperationis mergautur.
CAPUT XXXII.
c HgLvipius Auxentii discipu'us, Symntachi imita-
tor, scripsit quidem religionis studio, sed non secun-
dum scientiam, librum, neque sermone, neque vera
ratione nitidum : iu eujus ἃ opere ita sanctarum Scri-
plurarum sensum ad suam perversitatem flectere
coratus est, ut carum testimoniis asserere voluerit
S. Mariam post nativira:em Domini, qua: virgo pepe-
rit, Joseph sponso suo junctam, el ex ejus consortio
filios * suscepisse, qui fratres Domini appellati sunt f.
Cujus pravitatem Hieronymus arguens libellum do-
cuments Scripturarum sufficienter factum adver-
sum euim cdidit.
CAPUT XXXIII.
& TuEoruiLUs, Alexandrinz civitatis: episcopus ,
b scripsit adversum Origenem unum et grande volu-
men, quo omnia pene ejus dicta ! et ipsum pa iter
dauinat, simul doceus, non ἃ se primum eum, sed ab
antiquis l'atribus, et maxime l[leracla, fuisse et a
presbyterio c;ectum, et de ecclesia: pulsum, 1 et de
civitite. fugatuim. Sed et anthropomorphitas hareti-
cos, qui dicunt Deum liuinaua figura et membris con-
stare, disputatione, longissima confutans, et divina-
rum Scripturarum testimoniis arguens et convincens
tores Origenis fuerunt : quos ideo S. Epiplianius et
5. flieronymus suis scriptis exagit»runt. Minus.
Δ Ad Theophilum Alex. Vide Petri Waste'ii vin-
dicias Joannis Hierosol. p. 530 seq., et Tillemontium
tom. XII Memor., p. 186 et 197. ,
b Codex Gemblacensis et Vir.dis Vallis hunc vocant
Paulinum, teste Suffrido Petri.
€ Ms. Corbei., Ilelvidius hereticus. Auxentiwn in-
, Melligunt Ariaunum, Mediolaneusem epi-c. et Symma-
chuni, quem idololatriam defendentem dixit noster
supra c. 13.
4 € rbei., opuscula.
e ]d., concepisse.
!* l'ost biec ita codex Corbei.: Contra. cujus impie-
tatem reserandam beatissimus llieronymus egregium et
gratum. libellum edidit, in quo ostendit beatissimam
Mariam genitricem. Domini nostri Jesu Christi. sicut
tirginem an!e partum, ia virginem permansisse post
partum
5 Theophilus, Alexandrinus episcopus, ad S. Ilie-
rovymum familiarem suum S«ripsit epistolas tres pa-
schales, quas ipse llieronymus ex Grzco Latinas fe-
cit; exstantque in Dibliotl:eca veterum Patrum. Pro-
logus ad "Theodosium imp. de sancto Pascha anno
980 est scriptus. Quo adversus Origenem scripsit et
alia hic a Geunadio memorata hodie non exstant.
lem Syuesium Cyrenensem, ex gentili philosopho
Christianum, Ptolemaidis episcopum anno circiter
410 constituit, Acerbe S. Joannem Chrysostomum est
persecutus : qua de re Baronium in Annalibus con-
sule. De Theophilis, Antiocheno et Czsarieusi, Hie-
zonymus iu Catalogo cap. 25 et 43 agit. Minueus.
^ Ab ap. 585 ad 412.
! Verba et ipsum pariter uon suut iu Corbei.
juxia fidem Patrum, credendum, neque.ullis omnino.
membrorum lineamentis compositum, et ob id nihil
ei in creatur.s simile per substantiam, neque cuiquam.
incerruptibilitatem sux dedisse natu 88, sex esse.
omnes intellectuales naturas corporeas, omnes cor-
ruptib les, omnes mutabiles, nt ille solus corruptibi-
lit tj ct mutabilitati non suhjaccat, gai solus habet
* immortalitatem (1 Tim. vi, 16). Paschalem etiam re-
cursum, quem magna apud Nicxom synodus post
nonaginta et ! quinque annos agi in tempore et die
et luna secundum suum statum. invenerat, additis
quibusdam * ipsius festivitatis rationibus ct exposi-
tionibus, Tleodos:o obtulit. Legi ct tres de Fide libros
sub nomine ejus titulatos; scd quis lingua incouso-
B nans e.t, non valde credidi.
CAPUT XXXN.
Ὁ EusEBiUs scripsit de crucis Bowini Mysterio et
apostolorum, przcipueque ^ l'evi constantia, δ vir-
tute crucis iudepta.
CAPUT XXXV.
VicitANTIUS. presbyter, natione Gallus, 1 ilispaniz
Darcilonen:is parochis * ecclésiam tenuit. Scripsit et
ipse zelo quidem religionis aliqua; $ed seductus hu-
mana laude, et presumeus supra vires suas, bomo
l'ngua politus, non. sensu Scripturarum exercitatus ,
exposuit pravo ingenio sccundam visionem Danielis,
el alia locutus est * fiivol», qux in catalogo bzreti-
corum necessario ponuntur. lluic et B. Mieromus
presbyter ! respondit.
CAPUT XXXVI.
" SpiPLICIANUS, episcopus Mediolaneasis, inulti
i Verba et de civitate fugatum, absunt a Corbei.
k Vocabulum incorruptibi!em deest a Corbei.
! Corbei., 62 annos, vitiose.
v Tota periodus perobscura est. N. liabet : Festi.
vilatibus, rationibus. Gu., Festivitatis orationibus. Enn.
CyPRIANUS.
? Fortasse Eusebius episcopus Medivlanensis in-
telligiiur.
9 Ms. Corbci., Petii consiaut.am , virtutem. crucis
indeptam.
P Virtute crucis fidei virtute indempia. lta Noriber-
gensis. EnN. CypRiANUs. .
4 Cod. Gemblac. et Viridis Vallis, Barcinonenais.
* Corbei., Hispanie post Barcillonensium Eccle.
siam tenuit.
* Cod. Gemblac. et Viridis Vallis, super/lua.
* Corbei., luculentissime respondit.
υ S. Simplicianus, episcopus Mediolanensis marty-,
p 4olegio Rom. 16 Augusti inscriptus legitur. Exstant
ad eum S. Ambrosii (cujus primum adjutor, postea in
episcopatu successor fui!) complures epistolz. Eidem
S. Augustinus libros duos de diversis quaestionibus
dicavit: quorum lib. n Retract., c. 1, et lib. 1de
Pradest. sinetorum, c. 4, meminit. Scripsit ad eum-
dem S. Vigilius episcopus Tridentinus libellum de
martyrio S. Sisinii ac sociorum. Esstat de eodem
epigramma Ennodii Ticinensis num. 78, cujus hioc
exordium ;
Ambrosius, linquens viduat:e munia plebis,
Transtuljt ad curam, Simpliciaue, tuam.
In Domino obdormivit tertio sui pontificatus anuo ,
sedente Siricio papa ; et quiescit Mediolani in templo
suo nomiui dica:o: ut Joseplius Ripamoutius lib. vt
M.st, Mediol. fuse narrat. Minus.
1:9
GENNADIL MASSILIENSIZ
£)50
eyistoli. hrtatis. est Augustin. a liuc ἃ presbyte- A liabere ? Aut quis tanto studio legat, quanto. 1«e $eti-
rum, agitare ingenium, et exposilionibus Scrip ura-
rum vacare, ut etiam novus quidam Ambrosius, Ori-
genis P ἐργοδιώχτως, videretur. Unde et multas ad
ejus personam. alisolvit Seripturarum. quiestiones.
Est et eius epis'ola propositionum, in qua * interro-
συ quasi disciturus docet doctrum.
CAPUT XXXVII.
4 γιρ τ 8 episcopus scripsit ad quemdam Sinpli-
«lanum in laudem. martyrum libellun et. epistolam
continentem gesta sui temporis apud. barbaros mar-
!yruin.
CAPUT XXXVII,
* AvcusTIvus f. Afer, llipponen-is oppidi episco-
pus , vir eruditione divina ct lumana orbi clarus ,
fide integer et vità j urus, scripsit quanta ncc ime- B
Miri possunt. € Quis euim glorieiur se omnia illius
^ Al., adhuc presbyter.
b Vide ad Hieron. de S. E. c. 56.
c Corbei., interrogandum docet doctorem.
4 S, Vieilius, episcopus Tridentinus, Sulcone con-
Sue (ut Usuardus vi cal. Julii tradit) marlyrium [6-
vit, hoc est, an. Chris! 400 aut 405, quod ex fasiis
ensularibus col'igi da:ur, qui duplicem Stiliconis
eon-ulatum notant. Ad. hunc. exstat lib. ut, epi-tola
24, S. Ambrosii. Ipse vero S. Vigilius ad Simplicia-
num episc. Mediolanensem, superiore capite. lauda-
tum scripsit libellum de Martyrio S. Si-inii ac soeio-
rum, ἃ Surio 8. d. 25 Maii editum. Alterius et qui-
dem 16. posteri: ris, Vsgilii sunt. libri. quinque
coutra. Nestorium οἱ Eitychei: pro. Chalcedonensi
concilio scri; ti, qui iu. Bib'iotlieca Patrum. tom, V
exstant, Vixit hic, Zenonis et Avastasii impp. tem-
poribus; et scripsit pr.eterea, sub nomine Anastasii,
libellum contra Sabelliim et Photinim, tomo eodem
editum. Audreas Schottus tom. XV Bibliothec:e Pa-
t nn, editionis postrema Coloniensis, in Vigilii ope-
cibus qualernionem restituit, qui hactenus desidera-
batur. Caeterum liistoria vitze S. Vigilii a Surio edita
correctione iudiret. Falso enim in ea narratur, S.
Vigilium contra Eutychen, ut pote zlate posteriorem,
seripsisse et circa annum 700 martyrio ceronatuin
fuisse: cuni ex supradictis constet ipsum S. S, Am-
brusii et Simpliciani sevo vix sse. Quod et contra Ga-
lesinii errorem Ph. Ferrarius in C talogo sancetor.m
Italix» notavit, Min.£us.
e S. Augustinis, Arbetio et Mavorti» Lollian^ co"-
sulibus (ut ipse lib.1 de Vita bea'a et lib. 1 de Or-
dine tradit), hoc est au, Cliristi vulgari 555, in Africa
patus est. Decessit au'em v calendas Septembris,
:etatis 76, episcopatus 5, conversionis 43 anno, quo
rempore Vandali Hippo em tertio jam. mevsce. obsi-
debant ; ut Possidins in ejus Vita narrat. Opera ejus-
dem, a theologis Lovamensibus recoguita , primum
Plantinus 1577, postea l'arisienses et Colonienses to-
inis 10 evulgàrunt. De singulorum tomorum libris; U
qui genuiiri, suspecti aut. supposititii sunt, Bellarmi-
Rus lib. de Scriptor. Ecclesiasticis distincte docet.
Annis porro superioribus in Fesulana S. Bartholo-
m:ei abbatia repertus e-t S. Augustiui liber de Gestis
Pelagii, cura Scipionis Cobe!lutii cardinalis et Marci
Velseri Auguste Vindeticorum typis primum editus.
Horum exemplo Claudius Menardus duos ejusdem S.
Augustini libros posteriores adversus Julianum Pela-
gianum ex mss. codicibus 1616 Luteti:e, et Jacobus
Siriunon:dus ejusdem Sermones novos neinero 40, ex
diversis antiquis. exemplaribus colle tos notisque
illustratos, eadem iu urbe 1651 vorini publicarunt,
Et vero Augustini sermones qii hactenus latuerint,
reperiri novos potuisse non mirabitur, qni ab Augu-
ino ipso, a l'ussidio, a Victore Uticensi et aiiis in-
j811? ^ Unde et multa loquenti ἱ accidit, quod dixit
per Sslomo iem Spiritus sanctus : /n muliiloquio nen
effugies peccatum (Prov. x, 19). Edidit J tamen senex
quos juvenis ceepe:at, de Trinitate libros 15; in qui-
bus, ut Scriptura ait, introductus in cubiculum He-
gis (Esth. n, 16), et decoratus veste k unltifaria *«a-
pientie Dei, exhibuit Ecclesiam non babentem ma-
culam ant rugam (Ephes. v, 27) ! vel aliquid hujus-
modi. De lucarnatione quoque Dei idoneam edidit
pietatem. De ttesurectione etiam. mortuorum simili
cucurrit. sinceritate: licet sninus. capaeibus dub ta-
tionem de abortivis fecerit. Error tamen il'ius ser-
mone multo, ut dixi, contractus, lucta hostium
exaggeratus, necdum hzresis quzestionem " dedil ^.
CAPUT XXXIX.
P Onosius pres" yter, 4 Hispanus genere, vir elo-
finitam ejus traeta^'uum , homiliarumnque τ
nem przdicari meminerit, Plura qui volet, p-stremas
operum 5. Augustini editiones, Parisien: e n et Culo-
niensem. consulat, [Novissima post. Mir.: um vulgata
luculeutissima, quai iminiichis Benedictini- congre-
cat. S, Mauri debemus, Pars. 1688 se |. recusa cum
auctario Awmnstel. 1700, vol. 12, curaute V. C. Joaune
Clerico. |
t Ms Corbei., Augustinus discipulus beati Ambrosii
Hippone regie Africo oppidi episcopus, rir eruditione
divina el universo orbe claras.
& Sie idem codex pro qu s ergo.
b In Corbei desunt ve. ba uade et multa, usque ad
non e[fugies peccatum.
i Multa loquenti. Gennid'us, n Semipelagianus ,
suo hic affectui inilulget, sine ratione taxat Augusti
. num ut polygraphum; :ec ullum fere opus sine ex-
ceptione prob»t, praeer libros de. Trinitate. Mig rs.
j 1d. jam sener,
k Corbei.,. multi[uric.
! Sequitur ju Corb i., cxveris ezpunctis : fiesurre-
ctionem etiam. mortuo*um simile cucurrit sinceritate ,
egregio ingenio el excellenti studio Ecclesie serviens.
Juliani heretici libris inter impetum obsidentium Wan.
dalorum in ipso dierum suorum fine resp..ndit. Et in
de[ensione Christiane sapientie perseverans. moritur,
Theodosio et Valentiniano regnantibus.
9 Abortivos resurrectures ut. affirmare. ità negare
non audet Au:ustinus. xxii, 15, de Cis. De:.
n Vitiose al., questionem absolrit.
9 [n fine hujus capitis Mirz? editio multa liabet
que in nostris codicibus non sunt, nec desiderari
debent. Videntur enim ἃ qnodam Geun..dii lectore
in margine scripta, et deinceps a librariis textui in-
serta. [ta autem. habent apud Mir;zeuim : Catholicus
permansit tamen, et error illius sermone multo, ut di-
xi : contractus, lucta hostium exaggeratus, necdum he
resis questionem. dedit, Egregio ingenio et excellenti
siudio Ecclesie serviens Juliani heretici libris, intet
impetum obsideutium Vandalorum, in ipso dierum suo-
rum fine, respondit ; el in. de[ensione Christiane sa-
pientie perseverans, moritur Theodosio et Valentiniano
rejnantibus. |Eadem hzc in codice Martiniensi repe-
risse se testatur. Suffridus Petri, recte observause«
non esse Genn wii, sed alicujus *oleutis Gennadio
me eri. |
P Corb. ll orosius. Paulus Orosius presbyter Tar-
raconensis, hortat« saucti Au:sustiui , historiarum
libros 7 usqu* ad anuum Chris 416 scripsit ; ab
eoiem missus. in Orientem, .reliquias 5. Stephani
inde -ub aunum 416 in Africam attulit. Scripsit idem
Apologet:c un
4 AI., Hispani generi
pagi
ΠΕ SCRIPTORIBUS ECCLESIASTIC'S LIDER.
14152
queus et. historiarum coguitor, scripsit ἃ. adversum A liam. Sedet de Capitulis Evangeliora.n, et de Acti-
querulos et infamatores Christiani nominis qui dicunt
defectum Romanae reipublicz:e Christi dectrina. inve-
ctum, libros septem; in quibus pene totius mundi 5
temporis calamita'es et. miserias, ac bellorum in-
quietedines. replicans., ostendit magis Christianze
observationis esse, quod coutra meritum suum res
ltomaea adliuc duraret, et pace culturze Dei pa-
catum * retineret iinperium. Sane in primo libro de-
scribit positionem orbis, Oeeani 4 interfusione, οἱ
Tanais limitibus intercisam, situm locorugp., nomi-
hia, numeru n, moresque gentium, qualitates regio-
num, initia bellorum, et tyranuidis exordia finiti-
morum sanguine dedicata. llic est Orosius, qui ab
Augustino, pro discenda anime. ratione, ad lliero-
nymuin missus, rediens reliquias. * B. Stejhani
primi martyris, tunc nuper inventas, primus intulit
Üccident:. Claruit f extremo pene Ilonorii impera-
toris tempore.
CAPUT XL.
& Mixiucs, Taurinensis Ecclesie episcopus, vir
in divinis Scripturis satis intentus, οἱ ad. docendum
vx trempore plebem sufficiens, composuit in laudem
Ajosto'orum tractatus , ei in. Joannis Baptista «ati-
νη. ct generalem omnium martyrum homi-
Apologeticum contra Pelagium de Libertate. arbitrii ,
npera Joannis Costerii 1558 Lovanii , et postea Co-
lonie 1573 studio Francisci Fabricii editum. Apolo-
gie huic pannus alicnus est asasutus, ἢ. e. capita am-
plius 44, ex libro S. Augustini de Natura et Gratia,
sunt adjecta. Qux quidein. capiti Andreas Schottus
segregavit, et tomo XV Dibliotheczs Patrum seorsim
edidit. ldem contig t jam oliin in Pandectis Pisanis,
Hinerario Antonini, Cen-oriuo et aliis scriptoribus
antiquis. Min &vs.
* Sic supra ca». 24, adversus qu.rulos εἰ iufama-
tores peregrinationis suc.
b Corbei., tempora. calanit«tis.
* ld., teneret.
d Al. interfuisse , vitiosc.
* Infra, cap. 46, 47.
Corbei. , extremo Donorii imp. anno.
δ S, Maximus, Auguste Taurinorum, in Pedemon-
taoa nunc ditione, Episco;us, Martyrologio loni
35 Junii adscripuis, Mediolaneusi synodo, ab Eusc-.
bio illius urbis Episcop» habitze, et Romaux Synodo,
sub lli'ario Papa ce'ebratz, Dasilisco ct llerminc-
rico Consul.bus, ἢ. e. anno quadringentesinio sexa-
gesimo quinto, interfuit. Labuntar ergo qui scribunt
ipsum
ubus : Nam Theodosius junior, Valenminiano VII et
Gegnadio Avieno Consulibus (hec est, anuo Christi
450) decessit : teste. Cassiodoro in Chronico, Czete-
rum S. Maximini Taurinensis homili e anno 1555 Ito-
mie fuerunt publicate. Ex. quibus non pauca. titu'o
S. Ambrosii falso sunt ediz : ut. Custerius et. Del-
larmiuus observarunt. Minseus.,
b [ta «odices mss. ct ed.ti ante. Mirum, Etiam
Marcian;ti ἔχδοσις. Scd M raus scripsit Barouinni &e-
cutus Floreit.
i S. Petronius, Bonon ensis in Italia episcopus,
post S. Felicem S. Eusebii successorem, catte:lram
illam obtruit. Ex his Eusebius conc.lio Aquileiensi
contra Arianos, Merobaude ]l et Saturniso. coss.
(h c est anno Christi 383) in er uit. Αἱ vera S. Pe-
wonius visit temporibus S. Ew heri. Lugdunensis
episcopi , li. c. anuo. Doniini quadringentesimo quae
üs-e llonorio et Theodosio juniore regnan- :
bus Apostolorum multa sapienter exposuit. Fecit et
duos de S. Eusebii Vercellensis episcopi et confesso-
ris Vita tractatus; et de 55. Cypriani et. Laurentii
martvrio ; et de spiritali Daptismi Gratia tibrum edi-
dit. De avaritia, de hospitalitate, de defectu lunz, de
eleeniosynis, de eo quod scriptum est in Esaia (1,
22) : Caupones tui miscuerunt vinum aqua ; De passione
Domini, de jejunio servorum Dei generali, de jeiu-
nio specizli Quadzagesiim:ze, et quod non sit in eo jo-
candum ; de Juda traditore, de cruce Domini, de se-
pulcro D »mini, de resurrectione ipsius , de aceusato
et judicato apud Pilatum Domino, de calendis Janua-
rii. llomilias de Natali Domini, hoini!ias de Epipha-
nia, de Paszha et Pentecoste multas; de hostibus
p carnalibus non timendi:, de gratiis post cibum Deo
agendis, de poenitentia Ninivitarum, et multas alias .
cjus honiilias, de diversis habitas legi , quas nec re-
lineo, ^ Moritur llonorio ct Theodosio juniore re-
gnautibus.
CAPUT XL!.
i PgrRaovius, Douoniensis Ecclesie episcopus, vire
sanct? vitze et monachorum studiis ab adolescentia
exercitalus, i scripsisse putatur * Vitas Patrum mo-
nachorum /Egypti, quas velut. speculum ac ΠΌΡΕΝ δι
professionis suxe monachi amplectuntur. legi su': no-
dragesimo primo. Ipse Eücherius, in sua epistola
par:eneti"a d» contemptu mundi ad Valerianum co-
gnatum : « llilarius, inquit, nuper ct in Italia nune
aniist s Petronius. Ambo ex illa plenis-ima, ut aiunt,
mun/dan:e potestatis sede, unus ia feligionis, alins in
S1cerdotii nomen ascendit. » Quibus ex verh's Biro-
nius, in notis ad martyrologium 4 Octobris, verosi-
mili:er colligit S. Petrouium aliquando Prietorii pra-
fecluram administrasse ; s'cut et Pater ejus Sextus
Anicius Petronius Probus adiministraverat; qui et
consulatum, cum imp. Arcadio, anno quadriugeute-
Sio sexto gesserat. Res porro gotas S. Cetronii a
Surio editas, non Sigonius, sed Galesinius consigna-
vit ; licet Sigonii nomen apud Surium prieferant..
Minus.
| Putatur. scripsisse Vitas Patrum. Similia. habet
Honorius Augustodunensis in catalogo 41; Viucen-
tius Dellovaceusis in Speculo historial: lib. xx, cap.
95; Mombritius. tom, 1l. D* Vitis Sanctorum, et
Trithemius in Catalog». Quo factum est ut uonnulli
existimaverint Vitas Patrum, qu;e in omnium manibus
sit, ἃ S. Petronio scriptas fuisse. Sed quandoquidem
Gennadius dicat, pulatur. scripsisse , nou. emninp
cerimn est eum Vitas Patrum seripsissc. tt ut aliquas
scripserit, cerle istas quas habemus ah eo non. esse
D.seriptas Rosweidus prolegomeno 4, ὃ 7, suflicienter
docuit. At vero Alfonsus Ciacconius in suo tractata
de sancti flieronymi Cardinalatu, hxc citat. ex ms.
tractatu S. Petronii deSelectisSS. l'atrum Apophtheg-
matibus : Hieronymus vir in omni docirinarum genere
absolutissimus, cum ab amulis δὶς accusaretur, ex
voluminibus Origenis innumera in. sua transtulis;e
opera, diaiu : La«vsque debet Ürige ii offerri, maxima
est. Et cum illum in weis operibus imitatus sum, illum
imitari proposui, quem nobis el omnibus prudentibus
p'acere minime vereor. Que verba cum in Vitis Pa-
trum, supra in scholiis ad caput. ultimum S. Ihere-
nyui, a me laudatis non exstent, colligi datur alium
aliquem librum de Vitis et Apophtheguatibus Patrum
sciipsisse S. Peironium : quem. utinam quis. profe
rat. Min &£vs.
* fas videtur laudare Geunadius supra. cop. .11
1085
GENNADII MASSILIENSIS
1084
Y mine ejus de Ordinatione episcopi, ratione et * hu- A de Monasterio epistolas, in modum *libellurum, tres,
militate plenum tractatum : quem lingua elegantior
ostendit non esse ipsius, sed, ut quidam, patris ejus,
Petronii eloquentissimi viri et eruditissimi in x:ecula-
ribus litteris. Nam et przfeetum praetorii fuisse se,
in ipso tractatu. designat. Moritur Theodosio, Krca-
dii Filio , et Valentiniano regnantibus.
CAPUT XLII.
b PrracIUS hresiarcha, antequam proderetur lia-
reticus, scripsit studiosis viris ^ , necessarios tres de
Fide Trinitatis libros : et pro 3ctuali conversatione
ἃ Eulogiarum ex Divinis Scriptur's librum unum,
.eapitulorum indiciis, * in modum S. Cypriani marty-
ris przssignatum. Post harretieus publicatus scripsit
b;rresi sux faventia.
CAPUT XLIII.
f |NNocENTIUS, urbis ltoinze episcopus, scripsit de-
cretum Occideutalium Ecclesiarum οἱ Orientalium
€ adversus Pl'elagianos datum, quod postea successor
e,us p»p: Zosimus b latius promulgavit.
CAPUT XLIV.
! Ca&LESTIUS antequam ij. Pel'agianum dogma incur-
reret imo adliuc adolescens, scripsit ad parentes suos
8 Al., et Ihnunanitate.
b Corbei., Pelagius Britto haresiarches. — Pelagius
natioue Scotus, ex Dritannia oriundus (unde et Brito
nuncupatur), monachus in Pal.estinh cum esset , ad-
versus gratiam Christi pe-tilentissiuum dogaia , cum
illiscipulo suo Coelestio, concepit animo. Co'estius,
in omnibus Deum desiderantibus necessarias. ! Mo.
ralis siquidem in eis dictio nil vitii postmodum pro-
diti, sed totum ad virtutis incitamentum tenuit.
CAPUT XLV.
9 JuLiANCS, episcopus? Capuanus, vir acris ingenii,
in divinis Scripturis doctus, Grzca et Latina lingua
scholasticus, priusquam impietatem Pelagii in se ape-
riret, clarus in doctoribus Ecclesizx fuit. Postea vero
9 lieresim Pelagii defendere nisus, scripsit adversus
Augustinum impugnatorem illius libros quatuor et
iterum libros septem. Est ctiam liber P altereationis
amborum partes suas defendentium. Hic Julianus
eleemosynis tempore famis et angustize indigentibus
omnibus suis erogatis, multos miserationis specie,
nobilium przcipue et religiosorum, illigiens bzresi
&u:e SsoCavit. Moritur Valentiniano et Constantino,
(ilio ejus, imperante.
CAPUT XLVI.
q Lvctuasus presbyter, vir sanctus cui revelavil
Deus, temporibus llonorii ct Theodosii Augustorum,
locum sepuleri et τ reliquiarum corporis S. Stephani
martyris primi; scripsit ipsam Revelationem , * ad
omnium Ecclesiarum persosas Ογ 0 sermone
A dud., dn modum libr,
! Que sequuntur desuat in Corbei., et loco eorum
leguntur hzec verba : postea vero liereticus. publicatum
a papa Aosimo condemnatus est.
n Julianus, Memoris Capuani episcopi filius et suc-
cessor, hxresis Pelagiani:e, ab Innocentio οἱ Zosimo
qui prior in Africa palam baresim publicavit anno C pontificibus damuatzr ac pene profligatze, patrocinium
412 Carthagine damnatus fuit. Pelagius stylo primum
ἃ S. Hieronymo, pos! ab Augustino perstrictus, de-
muni ab Innocentio l, S. papa anno 417, mene Janua-
rio, Eccle.iastica communione, una cum Co'cstio
privatus fuit. Eodem anno 448 Zosimus, Innocentii
'in pontificatu successor, damnavit, et suo edieto [10-
norius imp. perculsit. Africani porzo episcop! , ac-
'tepto Zosimi decreto (in plenaria synodo , ut. scribit
Prosper, episcoporum 215, Carthagine congregata) ,
contra. Pelagianam hi;viesin. canoties. octo condide -
Tunt : qui Milevitaux in. Numidia synodo secunda
vulgo per errorem attribuuntur, Minus.
€ AL, necessaria.
4 Βα οί «ive Eclog:e, el cta, selecta» sentontize.
.Nide W., Wallii flistoriam p:edobaptismi Anglice
rditam, p. 201, ubi de loc Pelagii libro, sed qui
pridem cum libris dc Fide Trinitatis est. amissus,
disserit.
* Respicit tres libros Testimoniorum S. Cypriani
ad Quirinun-.
f S. Innocentius illo nomine primus papa (qui
martyrologio Rom. 23 Juhi legitur inscriptus) Pela-
gium ejasque socium Coele-tium primus ex pontifici-
hus, anno. 417 ecclesiastica communione privavi'.
Zosimus Innocenti] saccessor, 3nno 418 dammavit.
Utriusque pontificis epistol:e exstant in tomis Conci-
liorum et alibi. Ceterum res 40 [nnocentio. gestas
Maronius per annos digessit, eumque a calumniis Zu-
simi scriptoris etünici , Christianis infensissimi, vin-
dicavit. Min vs.
& Corbei., aversus Pelagium datum , post. quem
$RCCCSSOr , οἷο. E
b Suffridus Petri, Latinis.
! Coelestium liunc, cum magistro suo Pelagio, ab
Innocentio et Zosimo pontificibus damnatum fuisse ,
superiore capite χα. Mines.
i Corkei., Celestius antequam Pelagio. concurrere!.
-- - - —- *o-rto-
stolide suscepit. Ob quam haresim postea sede sua
pulsus, cam S. Augusiino grande certauien iniit, ho-
mo quidem lingua promptus , sed procax et temera-
rius. Min &vs.
2 Sigeberg., Campanus. Cui lectioni suffragatur .
Beda przf. libr. in Cantica Canticor. ubi n eminit Je-
liani Celanensis a Campania. In ms. Corbei. nulh
episcopatus mentio, sed tantum legitur : Jw'ianus
vir acer ingenio. Pro Celanensi apud Be.lam alii. ex
Mario Mercatore legunt Eclanensem. Vide qux nota
sunt a Behedictinis in prf. ad partem in tomi X S.
Augustini.
9 Corbei., cum haeresim Pelagii defenderet adeer- '
sus beatum Augustinum impugnatorem illius.
P [d., altercationum. Non videtur hoc opus diver.
sum fuissc a superiore. Vide Garnerium ad Mercato-
rem tom. 1l, p. 387. .
4 Lucianus presbyter Hierosolymitanus revelatio-
nem corporis S. Stephani protomartyris sibi factam
Grxce descrip-it, eamque Avitus presbyter Hispanus,
sequenti capite a Geunadio laudandus (alius ab.Alci-
mo Avito, natione Gallo) Latine reddidit ; exstatqee
tomo X operum S. Augustini, in appendice. liejss
operis, prrter Gennadium, Beda quoque , Usuardus
et alii meiniuerunt. De ejusdem S. Stephani mirace
lis, iis ipsis fere temporibus, scripserunt Evodit
lKeacensis iu Africa episcopus, infra a Sigeberto c. 15
laudandus, et Severus Balcari. iusul$ episcopus , à
Baronio in biblietheci Vaticana repertus, et ad ar
num 418 in Annalibus editus. MiR.£cs.. ᾿
τ Corbei., reliquias. |.
* Md., ad omnem Ecclesie personam. Hzc. Luciae!
presbyteri llierosol. narratio de ἀπογαλύψεει reliquia.
rum S. Stephani protomartyris incipit : Τοῖς κατ
πᾶσαν πόλιν γαὶ χώραν ἁγιωτάτοις. Latine exstat apud
Baron, ad A. C. 415, n. 5 seq., et apud. Surium ad
9 August. ct in appendice ad tom. VII Augustini
DE SCRIPTORIBUS ECCEESIASTICIS LIBER.
CAPUT XLVII.
ivirUs presbyter, homo [l'spanus gencre, ante
im ^ Luciani presbyteri scripturam in Lotiuum
tulit sermonem, et addita epistola sua « per
um Occidentalibus edidit.
Benedictin. ex Aviti Hispani presnyteri versio-
e reliquiis S, Stephani illo tempore repertis
nit Gennadius etiam supra, cap. 39 in Orosio.
le Avito et aliis hujus xvi scriptoribus llispa-
ibus, sic Mariana l. iv, c. 20. Pontius Paulinus,
igalensis patria, in Hispania citeriore moram
, ipse, οἱ uxor Tarasia. Barcinone presbyter
; est, nullius Ecclesi: ministerio addictus, novo
plo ac propemedum singulari, Inde gradus factus
ylanurm episcopatum, cum ex llispani. in Italiam
iSSet. Abundius Avitus presbyter, Tarracone na-
Auciani librum de 5. Stephani corporis inven-
Latinitate donavit. Licinius B:eticus, Hieronymi
tia, atque in Ilierosolyiitanos pauperes przci-
iberalitate ad memoriam insignis. Desiderius et
ius, Hisponi presbyteri, Vigi'antium Barcino-
m presbyterum l'ompelone natum, sanctorum
1m Christo regnant in ccelo honorem coltumque
antem, de scripto impugnabant. Sic Mariana.
Minus.
iuperiore memoratam capitc. |
,vitus in Epistola ad Palconium Episcopum Bra-
aem Luciani narrationi przemissa : Quamobrem
obis per sanctum filium el compresbyterum meum
um reliquias, etc.
ἡ, l'aulinus, patria Aquitanus, origine ac stirpe
nue , vir generis nolylitate et doctrin clarissi-
Ambrosii, Martini, Hieronymi, Augustini, Sevoii
ii, aliorumque seriptis et amicitia m rifice ccle-
8, anno quadringentesimo tricesimo primo ad
remr vitam abiit, Nolanus in Cainponia episco-
A
ictu« memorandum saculis omnibus caritatis ac C
'Spicienti:te specimen edidit, dum se, ut capti-
vidus cujusdaw fiHium redimeret, Vandalis in
utem dedit , ut Gr. gorius M..gnus lib. i Dialog.,
narrat. Monumen!a doctriuze Paulinianz, pro
1agnitudiue , modica habemus , eo quod multa
»rum injuria interierint. Opera omnia quz re-
potuerunt, Autverpiz typis Plantinianis 1622,
cum notis Frontonis Duczi οἱ Heriberti Ros-
ν S. |. theologorum, sunt publicata [Recentior
irque editio Jo. Baptist» Le Brun. Paris. 1685,
Vide et Petri Francisci Chiffletii Paulinum illu-
m, Divione 1622, in 4^; et V. C. Lud. Antouii
orii Anecdota Latina tomo 1, Mediulan. 1697,
lerum AMeropius Pontius Anicius Paulinus (hzec
ita ejus appellatio) natus est in Aquitanis, sen
gale, ut Urauius presbyter (apud Sur. t. IIl)
» qui ejus vite summam, aut potius mortem in
$ nusit; seu Ebromagi, quam ipsc Paulinus
m appellat. Paternum id oppidum erat, haud
| a Burdigala, ad ripam Garumnz fluminis : quo
ricus est hodie Embrau nomine, iufra Burgum
rà Dlaviam, ut Elias Vinetus scribit. Ortus est
! Sub annum Christi trecentesimum quinquage-
8 tertium. Adultior factus, *ub Decio Magno
iio, suo Durdigal:e magistro. ita profecit, ut in
'ia ac poetica facultate docentis gloriam vel ad:e-
, ve] etiam superarit. Exinde matrimonio felici-
ito, Terasia locuples, sapiens ac apprime reli-
conjux Paulino data. Cumque in Hispania agen-
post longa vota proles tandem virilis obtigisset,
alis non fuit. Itaque sub octavum ab ortu diein
Compluti, viam parentibus expedivit, ut minime
am meritorum posteritatem qu.vrerent et invc-
l. P'ictate sensim in animum admissa, Paulinus
"᾿ς a S. Delplino epi: copo baptizatus biennio
ton
CAPUT XL VI.
4 PAULINUS, * ΝΟ] Gampanize episcopus, composuit
versu brevia, se! multa et f ad Ccl-um quemdam,
Epitaphii vice, consolatorium libellum super morte
Christiani et baptizati infantis, spe Christiaua muni- -
tum et δ ad Severum plures epistolas, et ^ ad Theo-
post Barcinone sacerdos a Lampio episcopo creatus,
inde Nolam dem'im migravit. Terasia porro de con-
juge illi facta est soror , ut in Chronico ldacius loqui-
tur. De Placidina Leontii Burdigalensis episcopi idem
scribit Venantius Fortunatus. Sie et Papianilla, Aviti
Imp. filia, Sidonii Apollinaris, Avernoruin episcopi,
uxor ante sacerdotium, postea soror fuit, ex cano-
num sacrorum przscripto et perpetua veteris Eccle-
six consuetudine : in qua, qui ex conjugio ad sacer-
dotium asciscebantur, ab uxorum toro separati, non
aliter deinceps cum ipsis quam cui sororibus versa-
bantur.
Prima porro , secundum Deum, conversionis Pau-
lini gloria S. Felici coufessori , aut potius martyri,
deberi videtur. Ad e;us sacras corporis reliquiag
magna id temporis prodigia et piane evidentia patra-
baniur. Quas ob res undique Nolam ad ejusdem se-
pulcrum concurrebatur. Adiit et Paulinus, eo oppor-
tunius quod paternos circa fundos possideret : quin-
imo a exculi astu fessus, in illo segessu velut in
portu conquiescere statut. Quotannis itaque diem
natalem S. Felicis (qui xix kalendas Februarias co-
titur) novo natalitio carmine, quasi tributum annuum
pendeus, solitus est honorare.
Ex his carminibus non nisi decem ad nostrum us-
que zvum prodierant, nejue mentio erat, plura a
Paulino condita; donec Lutetia: auno 1608 scorsim
et postea 1610 in Bibliotheca Patrum vulgatum est
Duugali opusculum : in quo is quindecim numerat,
et fragmenta ex iis, quie non exstznt , non exigua -
[mit Vixit porro Dungalu: sub Ludovico Pio et
othario ejus filio; quibus librum suum , pro cultu
sacrarum imaginum, adversus Claudium Taurinen-
sem, inscripsit [Natalem 11, 12, 15, primus e Medio-
lauensi edidit et notis cruditis illustravit laudatus
Muratorius tom. | Anccdotor. Latinor.]. Migeus.
ὁ Corbei., Nolanc, ct mox versu brevi.
f Aptius dixisset Gennadius : Epitaphium de Celso
wero composuit. Exstat illud , numero 45 inter Pau-
ini poemata , hoc titulo : De obitu Celsi pueri Pane-
gyricus, ad Pneumatium et Fidelem parentes. Minus.
€ Sulpitium, supra cap. 19 a Gennadio memora-
tum, multas epistolas scripsit S. Paulinus quie ia
liujus operibus leguntur. Mt.gus.
b Anno trecentesimo nonagesimo quinto , die 17
Januarii de:csserat Theodosius Senior Augustus :
quein eum ethnici scriptores indigne criminarentur,
Paulinus monente Endelechio, viro sibi amicitia con-
junctissimo, defendendum ex ineritis suis ornandum-
que suscepit ; eo maxime consilio , st in Theodosio
ou tam imperatorem quam Christi servum, non domi-
n
D nandi superbia, sed humilitate [amulandi potentem, uec
regno , sed fide principem, ut ipsemet Paulinus epi-
$10'2 9 loquitur, predicaret. Laudationem illam Pau-
linus per.Vigilantium, qui tum monachus specie lau-
dandus, postea hiereticus teterrimus fuit, ad S. llie-
rodymum misit in Palaestinam. Ad quaui epistolam
dum respondet Hierqnymus, ita pronuntiat : Librum
tuum , quem pro Theodosio principe prudenter ornate-
que composüum trausmisisti, libenter legi ; et precipue
mihi in eo subdiviso placuit : cumque in primis partibus
v.ncas alios, in penultimis teipsum superas. Panegyrici
ejusdem et Cassiodorus lib. Sacrar. Lect., c. 21 me-
minit; sed eum intercidissc neuio non dolet. Quod ad
Severum sanctum Endelechium attiaet, cujus monitu
pauegyricuu istum Paulinus scripsit, fuit is orator
el poetica egregius , et quidem Christianus. Ejus
breve carmen de mortibus boum exstat. Coeterutm.
1887
eyrieum ^ super victoria tyrannorum : eo maxime
quod fide et oratione plus quam armis vicerit. Fecit
rb. Sacramentarium. et. Hl ymnarium 5^. Ad. sororem
quoque epistolas multas de contemptu mundi. dedit.
Edidit * et ex diversis causis diversa di-putatione
Irictatus.. Priecipuus tamen omnium ejus opuscul^-
rum est liber de Poenitentia. et de Laude generàáli
omnium martyrum. Claruit temporibus flonorii 4 et
Vlentiniani, non solum eruditione et sanctitate. vi-
t: sed et potentia * adversum diemoncs.
CAPUT XLIX.
! Eurhorius presbyter scripsit ad € duas sorores,
ancillas Christi, qux eb devotionem pudiciti:w , et
amorem religionis ^ exhxredat** suut ἃ parentibus,
epistolas duas, in modum librorum consolatorias, B
eleganti et aperto sermone non solum ratione , sed
etam testimoniis Scripturarum munitas.
prxter Paulinum Nolanum plures alii, scriptis etiam
suis noti , &fculo Sidoniano exstiterunt; ut Paulinus
episcopus. Biterensis , cujus: epistolain. sub annum
Christi 420 [dacius commemorat : l'aulinus auctor
c'rminis Eucharistici, quem Ausonii ex filio Hlesperio
nepotem. v'deor ex ejus versibus derrehendisse;
l'aulinus denique, cu'us sunt tibri sex de Vita S. Mar--
Uni , metro i'em scripsit : quem cum vetera exem-
plaria, Vat'caium et Corlcien:e Paulinum Petr'cor-
dium nominent, Petrocorium fortasse, hoc est Vesun-
nicum liceat suspicari. Sir fere Sirmondus in eruditis
suis ad Sidonium notis. Minus.
" Hunc panegyrieum in Theodosium magnum, Eu-
genii et Arbogastis an. 394 victorem, quemadmordmm
et pleraque alia Genn:dio liic memorata intercidisse
delendum est. Panegyricum his verbis laudat [lie-
ronymus epist. 43. ad Paulin. : Librum tuum, etc.
Felix Theodosius, qui a tali Christi oratore defenditur.
lHlustrati pu puras ejus et utilitatem legum futuris sc-
culis consecrasti. Qui talia habet rud:menta qualis eser-
('ta'us miles erit ?
υ Corbci., et hymnorum.
c [lic verba Edidit usque ad tractatys, qux absunt
in plerisque editt., restitui e ms. Corbei.
d [d., Theodosii et Valentiniani.
e ]d., po'estate.
t Eutropium istum, S. Augustini diseipilum, cum
Eutropio, qui breviarium rerum Rom. sb U. €. osque
sid Fl. Valentem Augustum scripsit, eidemque inscri-
psit, nou recte confidunt Pto'emmus, Vo'aterranus,
Gesnerus, Ei-engrenius, Zwingerus ct P'ossevinns,
Nam scriptor breviarii uon fuit junior Augustino. Mi-
IuEUS.
& Ms. Corbei., sorores suas.
h dd., exhiaredita'e. . .
t [loc est alius ab Eva:rio Pontico, quem Genna-
dius supra can. 11 memoravit, Vide qu:e nos. supra
iu scholiis ^d cap. 125 Hieronymi diximus de d versis
Evgriis.. Munus. ) mE
ἡ Non exstat , sieut nec Eugenii Eutropitve scripta
snperiorihns capitibus memorata.
k Etiatn hic Atrici ad Flaccillam et Puleheriam liber
butercidit, — Πα Vigilio diacono et Attico CP. cpi-
$copo 1 et Trithemius, Minus,
ι Corb., Nestor. — Nestorius, Antiochenus mona-
chius in locum Síisinnii CP. ep. est suffectus : qui paulo
po-t novam vulgavit. hirres?m, asserens Christum
duplici persoua. constare, οἱ D. Mariam non esse Dei
matrem, sed hominis tantumm^do Cliri-ti. A4 lioc in-
cendium restinguendom pr:e caeteris accurrit S. Cyril-
lus ep. Alexandrinus Coelestini papae litteris incitatus.
Quocirca 1nuo 451 Ephesi congregata fuit synodus ; ad
quam Cocles'ini. pi»pae legati profecti sunt... Episcopi
GENNYDIE MASSILIENSIS
do ium iinperatorem, ante episcopatum, prosa Pane- A
1588
CAPUT L.
| Evacpeus. alter scripsit. AltercaConem Simonis
Jud.eci , et Theophili Christiani, qux pene omnibus
nota est.
CAPUT Ll.
ViciLius diaconus composuit ex traditione Patrum,
! Movachorum Regulam, qu:e in ceenobio ad profe-
ctum fratrum in conventu legitur , breviato et aperto
sermone Lolius monosticze professionis in se tenentem
disciplinam. ᾿
᾿ CAPUT LII.
k Αττιοῦβ, Constantinopolitanus episcopus, scri-
psit ad reginas, Areadii imperatoris filias, de Fide οἱ
Virginitote librum valde egregium, iu quo przeveniens
Nestorianum dogma impugn.t.
CAPUT {||}.
.! NesTomus , hzresiarches , eum in Antiochena
vera supra 200 in'erfncrunt. Or:entales autem, qui
cum Joanne ep. Antiocheno vocati erart, tardius
advenerunt. Itaque. cum x cal. Julii inchoata. esset
synodus, ac Nestorius e sede sua depositus , quinto
iude die Juanues cum suis advenit : quos inter Theo-
dorctas Cyri ep. eminebat, [li tumultario coacto con-
ciliabulo legitima synodi acta resciderunt; Cyrillum
ac Memnonem Ephesi cp. damnarunt. imperatore
contra ipsos per cahimmniam inflammato , Cyrillus
ipse in carcerem conjicitur. Tandem per (idum homi-
nem (qui men/ici liabitu Constintiuepolim i rofcc:us, .
inclusas arundini litter»s aatholicornm retulit) certior
lit de omnit us imperator; cet monachis annitentibus.
atque allaburante Pulcheria, Thecdosii sorore, synodi
acta imp. auctoritate comprolhalta sunt : ejectoque
Nestorio , Maximianus ei subroegatus est.. Synodo
finit» (10 qua Pelagiauam queque lhi;eresin damnatam
fuis:e tradit Prosper) inter Jo:wnnem et Cyrillum, el
C utrique contributos episcopos aliquahdiu simultates
manserunt : qux» Theodosii. studio, ct interventa
Simeonis Stylita, composit:e sunt. Nestorius primo
in pristinum suum monasterium S. Euprepii , qued
erat Antiochi, relcgatas ; inde (quod multos conta
pi«ne sua afflaret) iu Oasim amandatus est, arino quis-
driuge tes mo tricesimo sexto. Ubi p.simoduu,
verminante 'ingua, miserabilem vitx€ sortitus est
exitum. Libri ejus, Theatosit imp. edicto flaanuis
addicti sunt. Nestoriau:e porro h:rresi pr:e'usit Ley
rius Gallicanus monachus, infra cap. 59 a Gennadi?
memorandus; qui postea ab Argustino dedoctiás,
oblato libello, erroris «ui veniam anno 419 aut 48
etiit. ;
ἡ llactenus de Nestorio : laud abs re fuerit ex mss.
commentariis seu relatianibus ( ut vocant) Leonardi
Ahclis, e. Sidonieisis, qui a Gregorio Xll nuntius
. apostolicus anuo 1585 in Orieitem missus fuit, de
Nestor anis hodieque in. Asia degentibus pauca qus-
dam subnectere. Nestoi/£auorum uatio sub du bus pt-
triarchis hodie divisa es! : ex quibus alii a n bis Latins
Chaldaei Assyrii. Orientales vocantur , alii. Nestorian
simplic' ter. appellantur. Asstjriorum Criceutalium pr
triarchie, Simon Suláca, Abdisu, et Donha Simon, a
sede ap^stolica confirmati fuere : qui quidem etsi tiu
lum ecclesie M usnl seu Mozal in Babylonia habuweriw
hactenus. tamen. nec ipsi, mec eorum posteri, propter
alium. pa riarcham adversarium, cumdem occmpauiem
'ac detinentem, illa potiri potuerint. Sic. wt dicti p*-
tri vehic. dirersis in. locis nunc in. Caramit , wmuc in
Secr i. nunc in Zeinalbach in confiniis Perse. residere
cotcti faerin', Ex. his Simon Sulaca, ord. S. Baiilü
monachus, obedientiam prestitit S. Romane Ecclesie,
temporibus Julii 11l pape ; atque ab codem con(irmatus
cum domum rediisset, «rchiepiscopos et episcopos ques-
1089
DE SCPIPTÓRIBUS. ECCLESIASTICIS. LIBER.
1990
Ecclesia presbyter , in docendo insignis ex tempore A tum v. lumine describens ? ad Orientis et. Occideniis
declamator haberetur, composuit inlinitos Lractatus
diversarum hypotheseou : in. quibus etiam tum sub-
tili nequitia infudit | ostea prodit:? impietatis * vere-
na, quia moralis isterdum occultabat b suadela.
e Postquam vero, eloquentia ejus. et abstinentia
commendante , Constantinopolitan:e Ecc'e.i;e ponti-
licatu donatus est, apertum se hostem Ecclesise,
quem diu celarat, ostendens , scripsit librum quasi
de Incarvatione Domini , sexaginta et duobus divinz
Scripturae testimoniis pravo sensu suo constructum :
4 in quo quid asseveraverit , in catalogo hiereticorum
morsirabitur. .
CAPUT LIV.
e CokcEsTINUS, urbis Romas episcopus f, 5 decre-
tiim synodi adversum supradictum Nestorium liabi-
dam ordinavit ; rejicique jussit invocationem Nestoria-
nam, que iunc a diacono [ieri solebat. Sed. (raude pa-
triarchee adversarii sui tandem. captus. est, atque a
Turcis occisus. Sulace professionem fidei ex Syrico
Latinam [ecit Audreas. Masius. Bruxellensis, et typis
Plantinianis publicuv.t. Sulace successit. Abdesu sive
Abdisu ejusdem ordinis S. Dusilii, qui venit ad conci-
Hum Tridentinum. et Boma obedientiam Pio 1V pre-
stitit; domumque reversus quamplurimos sacerdotes,
episcopos εἰ archiepiscopos ordinavit, Cui paucos post
annos de(uncto success Aalalla, ejusdem ord., qui non
habuit confirmationem | apostolicam ; «uod ea .dem
. Rome nou. postularit, Aautallee d«functo suffectus est
Donha Simon archiepiscopus de Celu ; qui tcmporibus
Gregorii X111 pape Howam misit procuratorem suum
Hermetem | Heliam. arcliepiscopum. 1s. nomine. pa-
triarche sui debitam sedi apostolice obedientiam. pre-
stitit et confrmatione cum pallio patriarchali obtenta ex
urbe anno 15£2 discessit. Caterum ez lisc* Chaldo is
Ürientalibus ditissimi e! potentissimi resident in. vrbe
Amit ;.qui cum prelatis suis unice ailniruntur obedien- ,
C
tian [iomanee. sedis conservare atque. augere. DPoten-
tiores autem οἱ diti.res nationis Nestorianae, subditi
»atriarche adversario, incolunt arcem BAM usalet, Gezire
ut Babylonia : qui ; atriarclia magnum sub se genium
nimerum habet, εἰ residere solet in. monasterio. pa-
triarchali S. Hermetis prope eamdem urbem Musal, in
Babylonia, que olim Assur dicta. Andreas Masius putat
Musal olim dictam S«leuciam Parthorum ad. fluviuin
Tigrim. Hreses. porro et. errores precipui, qui ho-
diernis temporibus inter Nestorianos schismaticos ver -
santur, sunt ist. Credunt imprimis naturam humana;n
in Christo Domino nos ro non esse perfectam. sine
persona humaua : id.oque in. Christo «uas. persouas
esse fatent:;r, quamvis nou ne ,eut Ch istum a prima in-
fantia sug conceytionis pe. fectum Deum, v[fectum 68: 6
hominem, Nec etiam. DB. Virginem appellant Matrem
Dei; dicunt enim vocem istam, Deus, continere in. se
Patrem, Filium et Spiritum sanctum, el ez consequenti,
malreii. dici «mnium (rium personarum divinarum.
Affrmant ta;nieu matrem esse. Dei Verbi et Filii. Co-
lunt. Nestorium εἰ dumnunt Cyri.lum Alexaudrinum.
lyon habeni primum conci ium. Ephezinum, multo mi-
nus aba concilia universal a, postea. ceiebrata. Matri.
nmoniu quoque in «radibus prolibitis, sine pa riarcha
sui licentia contrahunt. l'utriurcham non creat per cle-
cfionem, sed per renuntiationem de parente in parentem.
δες ad aurem peccata sua. sacerdoti confiteniur. Tam
" clericis quam laicis sacramentum eucharistia: in proprias
manus administrant : nec scrupulum in conferendis or-
dinibus simoniace faciunt. Mac ex Leonardo Abele
fere verbotenus hausimus, et nostr:e notitix episco-
patuum | orbis Chrisijani , typis Plantinianis 1615
, editi, lib. r, c. 16, inseruitus. De Nestorianis agunt
εἰ Jacob. Vitriacus c. 77 in sua [listoria Orieutali ;
B
D
Eccle-ias dedit, confirmans, duabus in Christo ta-
neutibus " perfecte naturis, unam Filii Dei. cri den-
dam esse personam. lluic enim sententiz supra-
diclhs Nestorius ostensus est esse contrarius. ! Si-
militer etim. Xystus, successor Coelestini , pro
eadem re et ad ipsum Nestorium et ad Orientis epi-
$CopO:, adversum errorem ejus succidendum senteu-
lias d.resit.
CAPUT LV.
j Tugoponus, Ancyranus Galatiz ej.iscopns, seri-
psit adversum Nestorium, adliuc. Epliesi. positus,
librum red:rgutionis el confutationis, di l«etica qui-
dem arte ordinatum , sed auctoritate sacrarum Scii-
pturaraimn detextum. Multis enim assertionibus usus
est, antequam Scripturarum testimonia poneret,
ct Th. Dratiensis !
tinm. Min.Eus.
& Corbei., impietat's ejus.
b jd. , moralis conclusio.
c |d., Post uam Ecclesie pontifcz dova'us est, aner.
tum se hostem quem debellabut. scripsit libros..... con-
structos.
d Sie edidit Martiavzus , ct sic legitur in aliis
Gennadii editionibus inter Hieronymi opera vulgatis.
In Corbei. est : in quo asseveraverit in catholica lege
heresi monstrari. Alis ed tt. babent : in quo quidquid
asseveraverit , in Cutalogo hereticorum demonstratur.
lta Suffridus Petri, ΜΝ ΓΒ, Jo. a Fuchte. De libre
Nestorii vide Garnerium ad Mercatore.u toin. ll, p. 4
ei 923, seq.
« S. Coelestinus 1 papa (enjus nomen [t mano
martyrologio ad diem 6 Aprilis iuscriptum e t) cun-
cilium cdecumenieum . Ephesinum | auno 45! contia
Nestorium celebrari jussit, ae demum II idus Aprilis
anuo 452 decessit , et successorem liabuit Xystum,
qui presbyter hxresin Pelagianam acriter oppugna-
rat. Coelestin!: papse. epistole exstant ip tomis Con-
ciliorum. Epistolis istis. subnecti. solent. scutentia
quiedam de gratia Dei et libero vo'untatis arhirio.
Qu.nquam autem hiec Cilesiini n»n sin*, Coe'estiuo
tamen (quisquis earum est auctor) ab antiquis olim
scriptoribus tribute sunt * ut à. Peiro diacono. in
libro de l;carnatione et Gratia Christi ad Fulgeutium ;
ἃ Flore mag:stro in libro adversus Joannem Scotum,
qui Ecclesie Lugdunensis nomine circumfertur; ab
Hincmaro Remen-i coutra Godescalum ; a Gresco: io,
lvone et a iis : ut Sirmondus in notis ad tom. 1 Con-
ciliorum Galli: uotaxit.. Minus.
.f Pro Calestino, quem cum codicibus ple isque
el editi, melioribus agnoscunt IMonorius ct Trithe-
mius, Xystum hoc loco habent quadam cd (1. et
prater alios codices ms. Corbei. Sed in hoc pesirema
hujus capitis de Xysto, a verbis, Similiter etiam
A ystus , aisunt. .
δ Al., decreta »gnodi adversum supradictum Neatorem
dictavit, habitum volumen desciibens, lu Corbei. est :
decretum. aynodule adversus. INestorem habi um volu-
men describeus.
b |d., perfectis naturis.
i [aee veiba : Similiter etiam et quie sequun ur
ad finem usque «capitis, desunt, ut dixi in ms.
Co: bei.
i Theodorus Ancyranus hic est cu.us homilia
contra Nestorium Ephe-i hahita «x-tat is: actis con-
ci'ii Ephesini, tom. IH Concil. ed t. Latibei, p. 1024
1028. Hanc emm potius a Geunadio i. το" δὶ exisun o
quam expos tioncin symboli Nicni, quam cum Puce
Holstenii versione vuig vit Frineiscus cardinal 1}. Ὁ
berinus νη). 1069 iu-89 et cum nova versio. e. sua
notisque. Franeiscus Co.ibelisius Pa:is. 1675 in-$*,
ib. de Conversione cmnium gen-
4091
CAPUT LVI.
ἃ Fasripics, 5 Dritannorum episcopus, «scripsit
ad Fatilem * quemdam 4 de Vita Christiana librum
unum, et * alium de Viduita:e servanda, sona et
Deo f digna doctrina.
CAPUT LVII.
€ CyriLLUs, Alexandrinx Ecclesi» epi-copus, edi-
dit vari:»rum hypotheseon tractatus. Homilias etiam
composuit plurimas, qu: ad declamandum ἃ Gr:ecise
Episcopis memori: commendantur. Prsterea libri
^ Fastidius a Joanne l'itseo, doctore theologo, Lí-
verdvuni in Lotharingia decano, in libro de Illustribus
Britanniie Scriptoribus, vocatur episcopus Londi-
nensis. Prater Gennadium, Honorius quoque Au-
gustodunensis et Trithemius in Catalogo Fastidii me-
iminerunt, et ipsum anno quadringentesimo vicesimo
floruisse tradunt, Ex Fastidii operibus nil hactenus
est editum. Idem Pitseus libro citate de Bachario
seu Bachiario, quem supra cap. 24. Gennadius memo.
ravit, lix»c refert : Bacharius Macceus, natione. Bri-
taunus, S. Patricii discipulus, videns patriam. imam
continuis calemitatibus efflictam, divinam opem implo-
ratwrus, longissimis itineribus sacras. peregrinationeg
suscepit. Sed non de(ue-unt obtrectatores, qui levitatis
vt inconstantie hominem accusaverunt. Unde se scripto
purgavit; scripsitque ad. Leonem I pontificem homa-
num (wt ex Genuadio, llonorio, J oanue Capgravio, et
aliis colligo ) apologiam sua peregrinationis ; de lie-
paratione Lapsisve, de Fructu penitentie, ad Jansa-
rium ; «( de Fide perseverante, et alia : claruitque senex
auno quadringentesimo sexag2simo. Sic fere Pitseus,
Si divinare licet, videtur Bacharius subuuvisse se ex
liritaunia, cb variarum. nationunr incu's:ones, tunc
alflictissiua. Nam. sub aunum quadrivgentesitnum
quadragesimum primum, Angli, Saxones, Ju!a: et
Fri-ii, Gerinaniz: populi (4 Procopio, Beda, aliisque
velustis scriptoribus commetniorati ) in. Britanniam
transierunt. Tiro Prosper a Pithieeo et Canisio tom. I,
editus ad annum 18 Theodosii, sic scribit : Druau-
vic, usque ad hoc tempus vaiiis cladibus eventibusque
facerate, in ditionem Saxonun rediguntur.
Nec multo ante furiasse ex. Hiberuia sua venerant
Scoti : quorum nomen, aque ac Pietrum, zvo Julii
Cesaris ignotum fuit. Primus sane cujus sciipta nune
evstant, Scotos Piciosque nominat panegyrista Con-
stanti Caesaris ; videnturque Picti comuni. olim
firitannorum epitlieto, ut proprio tandem a ltomanis
nuncupati Borealium insule partium. populi, qui an-
tiqua. Britonum (ut. Tertillianus. vocat) stigmata ,
picturamque corporis ferro expressam retinebant ;
cujus picturze et Herodiauns 1. t memiuit, Scio Gil-
dam et alios rerum Britannivarui scriptores aliter
de Pictis sentire. Sed conjecturam lianc non asyer-
nabitur qui Pictorum nomen sub Di:cletiani tempora
natum, et Caledonios ac Vecturiones, antiquos illius
orz incolas , inter Pictos ab. eodem panegyrista et
ab Ammanio Marcellino censeri meminerit; adeoque
l'ictorum gentem vetustam , appellationem novam et
indititiam videri. Denique l'ictos ab ea pictura dici ,
aperte nobiscuti seutit Claudianus de bello Getico :
Venit et extremis legio przetepta Britannis,
Quz Scotto dat ireia truci lerroque notatas
Perlegit exsangues, Picto moiieute, tiguras.
Sic fere Sirmondus in notis ad Si.lonianum Aviti pa-
uegyricum. De Scottis et Piciis Idem. Ammianus
lib. xxvii legi poterit. MiR/EUS.
b Ms. Corbei., Fustidius Brito. scripsit.
* Quecmdam non legitur in Corbei. et inulier est oc
vidua sd quau scribit. Fa-tidiws,
GENNADII MASSILIENSIS
A cjus sunt * de Synagogz Defectu ; * de Fide adver-
1032
sum Lh:reticos; οἱ peculari intentione ! adversum
Nestorium librum composuit qui attitulatur. ἔλεγχος,
in quo omnia occulta Nestorii panduntur, et prodita
coníutanter k,
CAPUT LVII.
1 TiuorifEUS episcopus composuit librum de Nati-
vitate Domini secundum carnem, «nam credit iu
Epipliania factam.
CAPUT LiX.
τι LegPosws adliuc monachus, pos'ea presbyter,
4 Vitiose editum in editt. quibusdam contra mss'
vodicum fidem de Fide.
* Videtur Gennadius ex uno Fastidii libro duos
fecisse : nam liber cujus capite ultimo aive 145 de
viduilate servanda przcipit, de Vita Christisua in-
scribitur. Fastidio as:ertus ab Holstenio Rom. 1665.
B Exstat et in appendice ad tom. VÍ Augustini edit.
Denedictin.
f Ms. Corbei., rana et digna. doctrina. Pelagio t
men favere notaut Benedictini in przf.
€ S. Cyrillus, A'exandrinus in /Ezypto episcopus,
post Tieophilium avunculum suum. sedere coepit llo«
norio ix et Theodo-io v consulibus (lc est, ara
Chri-ti 412), wt Socrates lib, vu, cap. 7 tra.lit. Éphe-
sino concilio primo, nomine Colestni papse supra
cap. 534 laudati, praefuit, et Nestorium barresisreham
libris primum editis, dein sua etiam auctoritate dame
navit. Demum senex anno quadringe.itesimo quadee
gesimo quarto, die 9 Juni? in Domino obdormivit :
quo dieGzzci ejus memoriam in Meuologi. celebrant;
Latini vero die 28 Januarii, juxta Fastos Roinanos.
l'lurima exstant sanctissimi viri elogia apu veteres,
menitaum tamen. velim lectorem, ne Socrati lib. vii,
cap. 15, 15, 15, obloquenti ac deirahenti (idem ad-
libeat, Nam. Novatianz secte addictus homo erga
Cyrillum idcirco minus zquus fuit, quod hic statin
ut est creatus. episcopus, Novatianis, qui ad eam
diem toferati fuerant, acre bellum indixit, ut idem
Socrates lib. vii, c. 7, queritur. Opera otnnia Cyrill
liujus qux& reperiri potuerunt, post varias editiones,
Gr;vco-Latine Parisiis 1658 tomis septem sunt editas
Q.i vero illius sint fetus genuini, Bellarminus lib.
de Scripteribus Ecele.iasticis et ali! explicarumt. Cy-
rilli liujus (an alterius?) Apologi morades Vienne iR
Austiia 1651 sunt. excusi : qui libellus, titulo Spe
culi sapientis, Parisiis a Joanue Parvo jam olim
fuerat publ:catus. De S, Cyrillo Ulierosolvmitano
llieronymus in catalogo c. 112 tractat. Min/eus.
b Cyrilli de Synagoge — Defectu imterc;dit.
! Videtur. intelligere Hb. de Incarnatione tom. Y
edit. Graco-Lat. Paris.
i. Al., adversus Nestorem, οἱ mox Nestoris, pro Ae
storii. Videtur intelligere &v-izguotv Cyrilli adversus
Nestorinin, tom. VIl opp.
^ I]ec addit ims. Corbei. Claruit sib. Theodosio jr
D uiore.
! lloc quoque caput in mss. Corbei. desideratir.
Et iste T.otbei liber nusquam hodie exstat.
? Leporius presbyter, circa annum quadringente
simui vicesimum, scripsit Libellum Emendstionis
sive satisfactionis, qui confessionem fidei catholice
continet, de mysterio inc.rnationis Christi cum erre
ris pristini detestatione. Hunc libellum integrum J1-
cobus Sirmondus, c«m Capreoli episcopi Carthogi- .
niensis, Victorini Afri, et aliorum opusculis dogme-
ticis, Lutetiae 1050 primus in lacem édidit. Ubi εἰ
quam ob causam scriptus sit, preter Geunadienm
commemorant Cassianus et Facundus llerudanensis :
quorum testimonia ex parte, cum Joannis papz te
siimonio, ad libel'i finem annexa sunt. Sed hu..c illi
varis nominibus designant. Joannes papa epistlum '
1098
presumens de puritate vitie, quam arbitrio tantum
et conatu. proprio, nou Dei se adjutorio obtinuisse
crediderat, Pelagianum * degina ceperat sequi. Sed
a Gallicanis doctoribus admonitus, et in Africa per
Augustinum 3 Deo emendatus, scripsit. Emendatio-
nis su:x& Libellum ; in quo et satisfacit de errore, ct
gratiasagit de emendatione. SimulLcet quod male sen-.
scrat, de incarnatione Christi corrigens ^ catholicam
sententiam tulit, dicens manentibus iv Christe dua-
bus naturis, * unam credi Filii Dei personam.
vocat, Cassianus flebiles confessionis et punctus litte-
ras, Geunadius [bellum emendationis, Facundus libel-
lum satisfactionis. Ad calcem Sirmondus adjecit S.
Augustini (ab lioc enim dictatam stylus indicat) col-
legariinque Africe praesulum. epistolam; quani una
cum Leporii libello, ut fidem faceren', miserunt ad
episcopos Galliae. Minus.
^ Ms. Corbei., Pelagii dogma.
5 ]d., catliolícis sententiis eludit, dicens.
* |d., Unam Filii Dei personam reddi.
4 M5, Corbei., Victorius rhetor. Massiliensis ad filii
sui personam commentatur in Genesi. Victorinus
rhetor Massiliensis fuit alius a Victorino Afro, rhe-
tore Romano, quem llieronymus in Catalogo cap. 10,
et Augustinus lib. vit, Confess., cap. 2, laudat. Yi-
ctorinus Afer Massi!iensi longe antiquior, praeter dios
libellos a Sirmondo, cum dogmsticis scriptorum
opusculis, Lutet :€ au. 16350 editos, scripsit adver- us
Arianos de Trinitate libros quatuor, et Machab;ris
fratribus hymnos tres. metricos. Qax omnia exstant
Lom. IV Bibliotheczr Patrum postrema editionis Co-
loniensis. Victorini porro Massiliensis uihil liactenus
vidi. Min us.
* Al., quattuor versuum, et Corbei., quatuor versu
edidit libros. Suffridus vero Petii te-titur codices
$uoS mss. constanter habere tres diversos edidit libros.
ldem notat integrum scriptoris nomen esse Cl. Ma-
tius Victorinus. Sel Launoius diss. de quinque Vi-
ctorinis p. 59, Mas-iliensem recte distinguit a Victo-
rino rhbetore urbis ltomac, q.i ab. Hieronymo pref.
in Epist. ad Galatas Caius Marius Victorinus appella-.
tur, ubi commentarios ejus in Apostolum inemorat.
! Joanncs Cassiauns, S... Josnnis Chrysostomi di-
scipulus, presby:cr Massiliensis, scripsit Latine. de
Institutis ceenobiorum libros 12, Collationes Patrum
.95, et de Christi lucarnatione libros septem. Qu.e
Uma, eum notis οἱ censuris Henrici Cucquii Antver-
pie; Petri Ciacconii Ronze et. Lugduni; itemque
Alardi Gaz;ei 1628 apud Atrebat s, sunt edita. Cum
censuris, dico : quia multis locis C^ssis»nus caute. le-
gendus est ; ut iidem ili commentatores, Dellarmi-
nus iu Catalogo, et aiii doceut. Vide et prolegomena
Gennadio a me prafixa. Ceteri ex collationibus
postrem:e septem ad. mo .achos qui in. Steechadihi;
insulis erant, script:S sunt, totidem ad llonoratum
Arelatensem et Eucheriiin Lugdunen em epi-copos ;
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBET,
Á
109}
CAPUT LX.
4 VicroniNOs rhetor Massiliensis, ad filii sui Ethe-.
'rii personam. commentatus est in Genesin, id est, a
princip:o libri usque ad obitum patriarchze Abrahz,
* tres. diversos edidit. libros, Christiano quidem δὲ
piv sensu, sed ut pote szeculari litteratura occupatus
homo et nullius magisterio in divinis Scripturis exer-
citatus, levioris pondcris sententiam figuravit. Mori-
tur Theodosio ct. Valentiniano regnantibus.
CAPUT LI.
f Cassiawus. natione Scytha 5, Constautinopoli ἃ
inclusum asservari ; corpus autem ibidem in crypta, in-
ler wulta aliorum. sanctorum «acre lipsana, jacere
conditum, in loculo. marmoreo, quatuor culumnis suf-
[ulto; deinde vicesimum tertium diem mensis Julii fe-
stice ipsius memorie dicatum esse, cum octava solemni
novem lectionum, offici Εἰ missa propria : que exstand
B in eu ppiemento sanctorum monasterii Victoriani, Lug.
C
D
quorum alter conditor, alter alumnus Lerine sis mo-. "
nasterii fuit, Stechiades porro in ora Ma-siliensi Leri-
uus seu. Lirinus, et Lerus, itidom insule, e resione
Autipolis sunt site ; omnes olim referti:e eaenobiis ac
cellulis monachorum, quod Cassiani Co litiones abun
de testantur.
An vero inter sanctos numerandus sit Cassianus a
curiosis disputari solet. 1u postre.na Gaz;ei editione
Auebantensi, priefixie. leguntur. vindice. tutelares
pro sanctitate Joannis Cassiani. Ex iis liec hábet ;
Quidam e societate Jesu, a. virtute, prudentia, erudi-
tione conunenda'issimi, adeo jue fide dignissim?, Ma«ssi-
liam p-ofecti compererunt abbatiam cui pra(uit Cassia-
nus, nunc vócari S. Victoris monas'erium, prope Mas-
$iliam edificatun, in. eoque cupat. ipsius Cassiani
iniegrum, theczp ex «rgento inaurate gemm sque ornate
dini 1600 edito. In ipso autem officio dicitur : lMagw
Cassianus ab angelis iu ccelum evectus est. Porro sum-
wa lectionum qug in nocturnis leguntur, hec. est;
nempe S. Cassianum, genere Scytham, Athenis natum
(ubi et. sodalitium quoddam instituit) , a. puero fere
Bethleemitem exstitisse cenobitam atque in ipso oppido
Bethleem aliud postea sodulitium | erexisse; deinde in
antrum trium seniorum Che emonis, Nestoris el Jose-
phi se contulisse. Peragrata deinde /Egypto. cum Ger-
mano abbate Constantinopolim appulit, et a S. Joanne
Chrysoslomo creatus diaconus, loma vero sacerdotio .
initiatus (uit. Tandem post juam mula in Orienie pra-
clare egisset, Massiliam pzofectus, erecto cenobio cele-
berrimo, quinque millium monachorum | institutor. ez.
slitit ; in alio vero sacro partheunone copiosum sancta-
rum sirginum gregem qubernavit, Deinde cum duodccim
Institutionum libros, Collationes Patrum, ei tractatum
de Incarna ione scripsisset, anno cearis sue supra no-
nagesimum septimo, in pace quievit mults clarus vir-
tutibus, sub Theodosio e: Valeniiniano impera'oribus,
x calendas Augusti. Neque vero lector mirari debct. si
post duodccim annorum centurias, ignota plerisque Cas-
siani sauctitas, nunc demum manifesta e tenebris in lu-
cem emergat. [loc ipsum in aliis quoque sanciis divina
permisit providentia, cujus judicia sunt incomprehensi- .
bilia. Certe Luciferum Calaritanum episcopum vereba “4
Iur, non pauci in sch'smate defunctum, et in illis inst f
omnium conditor Aun lium Daronius, in. gestis anii
968. Verum Luciferum resipuisse, et in sancta Ec-
clesi.e pace obiisse (verba sunt Cornelii Lapidani, S.
lH. theclogi, in cap. I "Apocalyvseos) multis rationib is
$alis nervosis probare coutendit Antiochus Bronchua
(5. larit«nu:, scribens in cap. IH Apocalypseos, disput.
11, quiest. 2, ac presertim ex eo 401 SS. Mierony-
mus, llilarius et alii Patres eum beatum nominent ut ὁ
guisque laudibus celebrent. lhursum quod. Sardi et
Vercellenses rublice eutn ut sanctum colant et iuvo-
cent, ac ín ejus. honorem basili-am j«ssta. Ca'arim
erexerint, qua etianinum exstat.
De Faus:o Regiis? episcopo retractans ea Baronius
que tomo Ni ad annum 490 scripserat, sic [ere loqui-
tur tox10. X in additionibus ud aunum 4100 : Ut. acce-
pinus, Ecclesia Rhegiensis in Gallia, ubi Faustus
sedit anti-tes, semper eum ut sanctum coluit, cele-
bran. ejuslem nata em. 47 Januarii ibique in ejus
u"einoriau antiquitus. erecta. basilica, ejus. nominis
titulo insignita, liactenus ejus cultu ἃ fiJelibus fr«-
quentatur, etc. Maneant igitur Fausto integra sua,
nec ex vostris scriptis sentiat priejudicin, neque
privato judicio novitati liceatconve ler. antiquitatem.
lHlactnus fere ex vindiciis sup. a memoratis. Mics.
8 Imo Patribus anachoretis /Egy.ti ἐν τῇ ἐρημον
Σχήτεως familiaris. Vide Antonium Pazi ad A. C. 40,
n. 22 5*4.
{,
GENNAUDII. MASSILIENSIS
4 96
Joanne Magro episcopo diaconus ordinatus, apud A definiendo vel non definiendo, de tribus autiquis ge-
Mas.iliam pre-byter condit ^ duo monasteria, id est,
virorum et mulierum, qux usque liodie exstant.
Scripsit, experientia magistrante, litterato scrmone,
ei ut apertius dicam, sensu verba inveniens, ct
actione linguam movens, Ὁ res omnium monachorum
professioni necessarias: id est, de labitu ionachi,
et de canonico orationum modo, atque psalmoruu,
qui in monssteriis Egypti die noctuque tenetur, li-
bros tres; lustitutionum librum unum : de Origine et.
qual:tate ac remediis octo prineipalium vitiorurn li-
bros octo, singulos scilicet de singulis vitiis expe-
diens. Digessit etiam Collationes cum — Patribus
JEg y piis habitas, hoc est, de destinatione monachi ac
fine, de discretione, de tribus ad. serviendum Deo
vocationibus; de pugna carnis adversus spiritum, et
spiritus adversus carnem ; de natura omniuin vitie-
rum ; de ncce sanctorum, de mobilitate auimae, * de
octo priucipalibus vitiis, de qualitate 4 orationis, de
perfectis, de castitate, de protectione Dei, de scien-
tia spir.tali, de divinis charismaiibus, de amicitia, de
ἃ Ms. Corbei., dua id est virorum et puellarum mo-
nasteria, qug hodieque exstant.
b Id., res omnino monachis nccessarias, id. est, de
habitu et de canonico ordine... psalmurum modulamine.
€ [u Corbei. desunt vert.a de octo principalibus vitiis.
4 |d., de qualitate orationum, de jugi «rationc.
e JJ., canobitarum et eremiturum. Al., de fine, pro
de fide.
t Verba de satis(actione. penitentie desut— in
Corbei. .
& Gorbei., quod volo fcio bonum, εἰ reliqua, et ad
extremum.
h [d., Leone tunc temporis archidiacono.
i ta et Corbci., pro quo alii Nestorem, ut. c. δῦ,
57, etc.
i Hoc caput in ms, Cerbei. desideratur.
k lli commentarii. Philippi presbyteri in Jobum
exstant dicati Nectario episcopo et in libros 3 distiucti,
sapiusque edili tamen separaüm sub Philippi noinine
tum iuter Hieronymi et Bedze opera.
! Epistol:e Ὁ interciderunt.. Alius Philippus pres-
byter Agyui in Sici.ia, de quo Acta Sanctor. 12 Mai,
tom. lll, p. 26 seq.
m S, Eucherius. ex monacho Lirinensi episcopus
Lugdunensis, anno Urbis condit millesimo octoge-
simo quinto (lioc est, Christi quadringentesino tri-
cesimo secundo), ut. ipse testatur, cum adliuc essct
monachus, scripsit de. CGenteimptu muudi epistolam
paraueticam au Val: risnum coguatum suum : quam
Moretus 1620 typis Plautinianis, cuti 1 revibus notis
lleriber. losweidi, publicavit. Atque hic quidem li-
L ellus, in postrema editione Colouiensi Bibliethiccie
Pauum, non recte. uiscriptus est de Vita. solitaria.
Exstat namque alius ejusdem S. Eucheii: libellu:, S.
Hilario episcopo Arelat nsi, non Valeriano inscriptus,
hoc ti:ulo, dc Vita solit ria, sive de Laude ercuni, ty-
pis itidem. Morctiauis 1621 editus et a Nicola : Fabro
Parisiensi cum mss. collatus. De quo sic. [sidorns
cap. 15 de Scriptoribus eeclesi:sticis : B. Eucherius
Francie episcopus, elegane sen enti s, ornatus in. ver-
bis, edidit αὐ Hilarium Arelatensem atisti em, eremi
deserta peten'ein, uinum. opusculum de. luude ejisdem
ercmi luculentssime et dulci sermone Cictaium. Scripsit
autem huuc libellum Eucher us eo tempore quo Ilila-
rius, relicio episcopatu Arelatensi, L vin um. redit,
pristino eremi amore cájtds, ut ex ips us Hilaci ho-
iiba de S. Honorato colligi datur.
Laterum ex. leg tia. ante sacerd tiu i ci anj ge,
»
C
D
neribus monachorum, et quarto nuper exorto, de fide*
cenobitz et eremitze, ! de satisfactione peenitentiz, de
remissione Quinquagesimz, de nocturnis illusionibus;
de co quod dicit Apostelus,8 Non enim quod volo, facio
Donum, scd quod nolo malum, hoc ago (Rom. vii, 19);
de mortificatione. Et ad extremum, rogatus ah
Leone urbis Roue episcopo, scripsit adeersum ;
Nestorium de lncarnatioue Domini libros septein : et
in his scribendi apud Massiliam et. vivendi fincm fe-
cit lH heudosio et Valentinia:o regna.tibus.
CAPUT LXI.
j PuitiePvs presbyter, optimus auditor Ilierenywi,
comaeulatus * in. Job. edidit. sermone εἰμ ρ" οὶ li-
brum, Legi ejus et. finiliares ! epistolas, ct valde
58 8528, eL maxime ad paupertatis et dolorum toleran-
tiam exlio:tatorias.. Moritur Marciauo et Avito reg-
nantibus. ὦ
CAPUT LXI.
"EuocugRIUS, Lugdunensis Ecc'esi:* ? presbyter,
Galla nom' ne, Eucherius duos sustulit filios, Salo.
nium et Veranum, ac. totidem fil.as, Consortiau et
Tulliam. Ex Salviaui Massiliensis epistola ad Euche-
rium constat Eucherii filios, pa're superstite, magi-
stros ecclesiarum ct episcopos esse ca»pisse. Inter epi-
stolas Leonis Magni pap: legitur epistola ἃ Cereiio,
Salonio et Verano episcopis ad Leonem scripta. Fx-
stant item in Bibliotheca Patrum, Salonii commenia-
ria in Proverbia et Ecclesiasten. De duabus Eucherii
liliabus deque ejusdem promotione ad. episcopatum
sic Ado in Martyrologio, 16 Novembris : Natalis S.
Euclerii Lugdunensis. episcopi, admirabilis filei, vite -
et doctiing viri : qui. ex nobi-issimo & natortim ordine
αὐ religiosam vitam habitumque conversus, diu in agro
$40, super. fluvium. Druentiam, imra serta. spelunce
sponte conclusus, Christo servivil, je;uniis et orationi-
busvacan:. Defuncto autem Pontifice Lugdunen i, ip-
sum pari auimo : unoque consensu, clerus et populus
sibi eligens sacerdotem, in pontificiali cathedra solem-
niter collocavit. Hujus uxor Gulla in -an to habita Deo
serviens, speluncan ejus. ingressa, oo ne illic vite suec
tempus in siudio religionis exegit. Dua ipsoiwm [ihe, ἡ
quarum una Consortia, altera Tullia vocabutur , virg nite-
lis gratia ct signorum gloria clar. erunt. act nus Ado.
Quod ad alia S. F.urherii opera attinet, Claudia-
nus Mamertus Viennensis Ecclesie presbyter, Mamert
Viennens 5 episcopi frater, in suis de Statu aniinz li-
bris testatur (psum elequentissi 1.83 conciones ses
lomili;S scripsisse ; atque ec quidem fortassis -unt
ill» qux sub numine Eusebii EEmeseni eircumferuntur.
. Tomo V Bibl.ou.ecie Patrum, editiuns Coloniensis,
itemque in Chronologia Liiinensi et alibi exstant va-
ria S. Eucherii scripta : de quihus qui 1! Bellarminus
senseiit, ip-e iu libro suo de Scriptoribus eccles. ex-
plicat. Joonues. Molanus, in. sua. ms. Bibliotheca
sacra, notat in Romana operum S. Euchierii edit.one,
Δ Gales nio au. 1564 pub ica:a, contineri mulia sup
posit.tia, Historiant passionis S. M.unitii ac sociorum
Thebieorum, ἃ S. Euclierio ad Silvium episcepnu, ut
volunt, seriptam Petius Steuartuus, doc or tlieotogi-,
Ingolstadii 1617 cum :01is edidit. Ceterum. oster
hie S. Eucherius Arausicano | conc.lio ann. 441 sub-
scripsit; estque. alius Eucherius, qui Ara is:canz ll
ΕΥ̓ θυ anno 529 in terluit ; cnjus posterioris Cypraa-
nus ia. Vita. S. Ca:arii. Are'ateusis, apud Surium,
meminit, Mircs.
τ Ms, Corbei, pontifez. Fdiu. Gennadii in 11 ero»
nyui operibus, eusc0ojus.
1097
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIDER.
1096
scripsit* au Valerianum, propinquum soum, de Con- A'edidit. Moritur Theodosio et Valentiniano ! regman-
Lemptu mundi et secularis philosophie, epistolam
unam, scholastico sermone et rationabili. Disseruit
etiam * ad personam filiorum Salonii et Veranii, post,
ea episcoporum, obscura quaeque sanctarum capi-
tula Scripturarum. 4 Sed et * Cassiani quisdam opus-
cula, f lato tensa sermone, augusto verbi resolvens
tramite, in unum coegit volumen, aliaque tam eccle-
siasticis quam monaslicis 8 studiis necessaria. hMo-
titur sub Valenüniano et Martiano priucipibus.
CAPUT LXIV. - | '
i VINCEN11US, patione Gallus, i apud monasterium
Lerinerísis insulae presbyter, vir in Scripturis sanctis
doctus, et notitia ecclesiasticorum dogmatum suffi-
tibus.
CAPUT LXV.
^ SyacntUs scripsit de Fide adversum przsum-
ptuosa bzereticorum vocabula, quze ad destruenda vel
ad immutanda S. Trinitatis nomina usurpata sunt,
dicentium Patrem non debere Patrem dici, ne in Pa-
tris nomine filius * consonet, sed ingenitum et iufe-
cium ac solitarium nuncupandum, ut quidquid extra
illum est persona, 9 extra illum sit natura : ostendens
et Patrem, qui ejusdem est naturz, posse dici inge-
nitum, et Scripturam dixisse, P* et ex se genuisse in
persona Filium, non fecisse , et ex se protulisse Spi-
ritum sanctum in persona, non genuisse neque fe-
cisset. Süb hujus Syagrii nomine septem ade lide * et
cienter instructus, composuit, ad evitanda hzaretico- B Regulis fldei libros pr:titulatos inveni, sed quia
ruin collegia, nitido satis et aperto sermone, validis-
Bimam disputationem, quam absconso nomine suo
k titulavit, Peregrini adversus hzereticos, Cujus operis,
quia secundi libri maximam in schedulis partem a
quibusdam furatam perdidit, recapitulato ejus paucis
sermonibus sensu pristino compegit, et uno in libro
δ Ms. Codex Martinianus, teste Suffrido
Uranum. :
b Corbei., rationabili disertoque sermone.
€ Sic supra, cap. 60, ad filii sui Etherii personam.
4 Baronius in gestis anni 455 de isto Gennadii dicto
sic censet : Hec Gennadius, ejusdem farine cum Cas-
siano : qui ne diceret, erroribus con[ultatis, Eucherium
expurgando contraxisse opera Cassiani, latum sermonem
circumcidisse pretexuit. Ita. Baronius. C:eterum quia
liber quartus de Vitis Patrum, edtionis Plantinianz
ex Severo Sulpitio et Joanne Cassiano est concinna-
4us (sunt enim tantum excerpta qu:zedain ex eorum
libris, verbis pene eisdem), disputant eruditi quis
ea concinnaverit. Sunt qui ab Eucherio Lugdunensi,
alii a Victore Martyritano in Africa episcopo (quem
Cassiodorus divin. Inst. cap. 29 meniorat) id factum
existimant. Qua de re Rosweidum consule in Prole-
gomeno 6 ad Vitas Patrum. Min.eus.
* Corbei., sancti Cassiani.
t Id., lato tenens eloquio.
* Vocabulum studiis deest ἃ Coftbei. :
h jbid. postrema ἃ verbo moritur desunt, οἱ loco
illorum exstant hzec : Floruit etate qua et beatus Ce -
sgarius. ;
i S. Vincentius Lirinensis in Gallia monaclius, au-
reum suum adversus hareses libellum scripsit trien-:
nio post ecumenicam synodum Ephesinam (hoc est
anuo Christi quadringentesimo tricesimo quarto), ut
ipsemet testatur. Libellum hunc Joaunes Cousterius et
rtholomn:zus Petrus, Lintrensis, doctor Th. Duacen-
sis, brevibus notisillustrarunt. Vincentio frater fuit S.
Peiri, ad
C
5 linguam variant, non omnes ejus credidi esse.
“ CAPUT LXVI.
Isaac, presbyter Antiochenie Ecclesi, scripsit
Syro sermone, longo tempore et multa; " przcipua
tamen cura adversum Nestorianos et Eutychianos.
Ruinarm etiam Antiochiz * elegante carmine planxit,
i
' j Corbei., apud'Lirinensi insula presbyter, vir valde
in S. S. d. et notitia dogmatum, etc.
* & [d., pretitulavit. lloc est celebge illud Vincentii
commonitorium ; quod post Costerium et alios illu-
stravit V. C. Steptianus Baluzius.
! Corbei, imperantibus.
"7 Syagrii solus Gennadius mentionem fecit. Argu-
mentum libri prioris hic obscurius traditum Cave
part. 1 Hist. Lit, p. 240, ita exprimit: Scripsit ἐδ εἰ} πὶ
de fide adversus heereticos nonnullos, qui personas S.
Trinitatis nominibus relationem mutuam indicantibus
exprimi noluerunt. Mihi b:ereticorum quos eonfutavit
Syagrius mens fuisse videtur, primam Divinitatis per-
sonam non esse Patrem dicendam; nec Filium se-
éeundam, ne unitas natur: divina convelleretur : Pa-
trem enim et Filium non posse nou habere naturas
numero distinctas. Si igitur in divinis sit Filius ali-
quis qui non sit Pater, et Pater qui nou sit Filius, ne-
cessum esse ul duas, imo tres naturas divinas, ad-
mittamus. lta enim colligeban : Quicurique est. extra
Patrem persona, is est extra Patrem natura. Enw.
CYPRIANUS. ᾿
"Ὁ Corbei., sonet,
. * Male Mirzus extra sit in natura. EnN. CyprniaNUS.
- P Hec. non sunt in. codice Guelpherbytano. Enw..
CYPRIANCS.
- 4 |ta lego ex cod. Norimb. Mir:eus habet fide et.
ERN. CYPRIANUS. '
r Al., vel regulis
-.. 5 Corbei., in lingua variantur. Porro bec. Syagrii,
quet Gemblacensis codex. Satyrium. appellat, opus-
l.upus episcopus Tricassinus, Britannica legatione p): cula interciderunt.
et pacati civibus suis Attil:z gloria clarus. Lupum
perro is eadem insula Lirineusi (quas commune
tunc erat seculum. abdicantibus gymnasium) versa- ,
tum fuisse c nstat ex Sidonii epistola 4, lib. vi, et
ex libr. vir, epist. 14; itemque ex Eucherii Lugdu-
nensis libellode LauJe eremi. Lupi porro et S. Eu-.
pironii, Augustoduneusis episcopi epistola de bigamis
clericis et ii$' qui uxores duxerunt, exstat apud Sir-
mondum tom. f Conc., et Claudium Robertum iu Gal-
lia Christiana. Est autem Lirinus in Mediterraneo
mari Gallico insula notissima, e regione Antipolis,
oppidi provincie 11 Narboneusis, sita : cui liodie no-
men est a S. Honorato, Lirinensis wonasterii con-
ditore, postepiscop» Arelatensi. Lirino viciua est alia
insula Lerus dicta, cui nunc uomen ἃ S. Margarita.
Min eus |
)
PATROL. 011].
t Gemblac. — /saihah, Duos invenio lsaacos, natione
Syros, professione monachos. Ex iis senior, hic a
Gennadio menioratus, Martiano et Leone Imperauti-
bus, hoc est, circa annum quadringentesimum quinqua-
gesimum quartum decessit : alteruin usque ad extrema
Gothorum tempora supervixisse Gregorius lib. i1 Dia-
logorum testatur. Utriusnam vero sit liber ille de Con-.
temptu mundi, qui toin. VI. Bibliothec:e Patrum legi-
tur, incertum est. Possevinus quidem Isaaco seniori
attribuit; sed neque Gennadius, neque Trithemius,
qui séripta istius Isaaci recensent, hujus libri memi-
nerunt. Unde non minus probabile *ideri queat
librum istum esse Isaaci junioris. Minus.
υ Corbei., precipue tamen adversus Nestorium et Eu-
tichianos. ... .. c
* [ta idem codex, quod mihi magis probatur quan
99
1009 (0
GENNADII MASSILIENSIS.
^ eo auditores imbuens sono quo i;phrem diaconus A gesimz, de quibus ego duos legi : de Die Dominico
Nicomediz lopsum ^. Moritur Leone et * Martiano
imperantibus.
CAPUT LX VII.
ἃ SaLynwus, * Massiliensis Ecclesi presbyter,
humana et diving litteratura instructus, et, ut absque
invidia loquar, f episcoporum magister, scripsit scho-
lastico et apeito sermone multa : ex quibus ista legi,
de Virginitatis bono ad Marcellum € Presbyterum
libros tres ; Adversum Avaritiam libros quatuor, de
Presenti Judicio libros quinque, et pro eorum me-
rito salisfactionis ad Salonium ? episcopum librum
unum, et Expositionis extreme partis libri Eccle-
siastici ad i Claudium episcopum Viennensem librun
unum, * librum Fpistolarum unum. Et in morem
Graocorum, a principio Genesis usque ad conditio-
nem hominis, composuit versu ! hezeemeron librum
unum ; πὶ homilias episcopis factas multas, sacramento-
pum vero quantas nec recordor. Viyit usque hodie in
senectute bona.
CAPUT LXVIII.
? PacLIXUs composuit tractatus de. luitio Quadra-
longo carmine, qud Sutfridus Petri ex lonorio pro
vitiosa lectione elegiaco carmine restituisse se proli-
tetur. Pro Autiochit in Corbei. est Antiochena urbis.
* Md., eo auditBres imbuens quo Efrem.
5 Sic est in omnibus, nec deest. aliquid, ut visum
vitiose Suffrid. Petri
* Sigeberg., Marino, Corbei., Majoriano.
3 Salvianus, Mas:ilienis presbyter (non autem
episcopus), circa anuum Christi quadragesimum ad
Salonium episcopum, Eucherii Lugduneusis episcopi
lilium, scripsit libros ocio de Providentia et Guber-
natione Del, deque justo ac pr.csenti ejus Judicio, iu
quibus vitia Christianorum sui temporis castigat, ei
Gallix a barbaris vastat:c statum ac causas graphice
Scripsit inquam sub (1l 40 annum :
llum contra Gothos a Litor lum voci
roximum. Inter alia Salvianus acriter invehitur
ludos circenses, et id genus spectacula Delgis aliisque
Gallis tunc familiaria. Seripsit iusuper librum unum
Epistolarum; οἱ Timothei nomine ad Ecclesiam €a-
tholicam libros quatuor. Qux ia a Petro Pithoeo
cum mss. codicibus collata Parisienses 1579 et 1608
Corbei. .
* |n Corbei. degunt verba librum Epistolarum
wnun..
1 M., quasi Exemeron.
Ὁ |d., omelias ad ej iscopos (actas mulias.
? Incertum quis bic Paulinus, neque ejus quidquam
exstat quod sciam,
Pasoba, de obedientia, de peeoitentia, de neophytis.
CAPUT LXIX.
^ WiLARIUS, Arelatensis P episcopus, vir m sanctis
Seriptaris doctus, paupertatis amator, et erga inopum
provisioneni non solam τ mentis pietate, sed et cor-
peris sui soHicitus labore fuit. Nam pro reficiendis
pauperibus etiam * rusticationem contra vires suae
homo genere clarus, et longe aliter educatus, exer-
cuit; sed nec in spiritalibus ogglexit. Nam et in do-
cendo ! gratiam habuit, eL absque personarum " ae-
ceptione omnibus castigatum opus przedicationis iu-
gessit. Ingen'o vero immortali aliqua et parva edi
Qu: erudit; animze et fidelis linguz: indicio sunt : in
quibus precipue, et ad multorum utilitatem, neces-
sario o; ere Vitam saucti Honorati pradecessoris sui
composuit. Moritor Valentiniano et Martiano regoan-
tibus.
CAPUT LXX.
* Leo, urbis Rom episcopus, sezipsit ad Flaso-
* S. Hilarius, ex uonacho Lirinensi episeopus Arc-
latensis, concilio Regensi seu Regiensi anne 439, αἱ
Arausicano i, an. iih. interfuit. Seripsit ad Leaitem
1 papam, versu heroico, Historia Geneseos, asque
ad seplimum caput ; prosa Vitam S. Honerdu,
przdecessoris sui, Pai studio Gilberti Genebandi
1528 primum, post a Surio editam. Sunt qui ipsi ai-
tribuunt epistolam anam ad S. Augustinum de Prz-
destnatione, ejus occasione idem S. Augustinus libres
de Predestinatione sanctorum et de 6 perseve-
rantie scripsit. At. Bellarminus in catalogo et ali
lolam non esso 8. Hilarii Arelaten-
Sed llilarii presbyteri cujuspiam. Czete-
ius, pust annas aliquos in. episcopat
Wansactos, pristino vilze. solitario desiderio taetms,
Lirioum rediit : ut ipse I|larius testatae homilia de
S. Honorato, et Sidoi in Bucharistico ad Fausto
Reiensem episcopum : ubi hic inter eetera. mernorat
Eucherii venientis iter, redeuntis. Hi Atqn: ;
quidem tempore S. Eucherius elegantem de
eremi lil fua ad Hilarinm seripsi
66 docui. Vita porro 8. Hilarii Arel
decimo Leonis 1 -*, hoc est, Christi quadringen-
tesimo quadragesimo serto decessit) apii. Darrsles
ja chronologia Li sj exstat, eum epitaphio ejus-
dein S. lilarii. Quis illius vitae script fuerit, infra
cap. 99 disputabimus. Alios ab isto feit S. Hiariss
Piciaviensis episcopus, cujus operibus commiun:ter.
adnecti solent nonnulla S. Hilarii Arelaterisis opus-
cula. Min gus. ᾿
P l/rbis, addit Corbei.
3 M., eruditus, paupertatis etiam amator.
τ M. meritis, pietate.
* Md., rwisticalionem propriis eiribus komo tener et
clarus exercuit.
5 ]d., maximam gratiam.
ἃ il., acceptionibus, omnibus castigatione ingessit
Stadioso vero ingenio aliqua parva edidit, que eruli
lis. t fidelibus indicio sunt, His vorbig thi
capat in Corbei. ᾿
* S. Leo 1
is episco|
rum S. ll
anno 440 ad 461) annis fere 31 to
manam cathedram tenuit, οἱ 11 Aprilis decessil, Yi
t101
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER.
1103
Rum, CLonslantinopolitanze Ecclesie 4 episcopum, A sin constituendam, pene Leonem, urbis tom; pon-
adversus Eulychen presbyterum (qui tunc ambitiong
&piscopatus. nova in Ecclesiam moliebatur inducere)
epistolam, in qua admonet cut, ut si con(itereiur
eviorem, et polliceretur emendationem, reciperet
cum; sin autem b persistere in incepto, cum sua
lieresi damnaretur. Similiter docet in ipsa epistola,
et divinis contirmat testimoniis, Dominum nostrum
Jesum Christum, sicut οἱ patern:ze divinitatis veruin,
Filium, * ita verum bumanse natura esse hominem
eredendum, id est, ex carne Virgiuis Mari: carnem
traxisse, el non de ccelo corpus sibi exhibuisse, sicut
Eutyches asserebat. Moritur 4 Leone et Majoriano
unperatoribus.
CAPUT LXXI.
* Mocimsios, Mesopotamius presbyter, apud Antio- B
chiam scripsit adversum Eutychen egregium libellum ;
et alia scribere dicilur qux necdum legi.
CAPUT LXXII.
TiMoTnEUS, exstincto € ab Alexandrinis Protcrio
episcopo, tumultuante. adhuc plebe ^ aut voluit, aut
passus esl se ab uno episcopo in locum occi.i epi-
&copum fieri. Et ne contra legem factus merito abji-
cereiur, ad gratiain plebis, qu: Proterium exosum
labuerat, omnes quibus ille communicaverat, 1 Ne-
Btoriatos esse pronuntiat; et maculam conscienti:e,
téineritate abluendam presümens, scripsit ad Leonem
imjeratorem libellum valde suasorium, quem pravo
sensu Patrum testimoniis in tantum roborare conatus
lificem et Chalcedonensem synodum, ac * totos Occi-
centales episcopos aliorum adminiculo Nestorianog
c»tenderet, Sed, favente Deo, ! a Cualcedonensi con-
cilio liostis Ecclesiz arguitur et confutatur. Viverq
adhuc in exsilio jam horesiareha dicitur et habetur
llunc ipsum libellum noscendi gratia ego, rogalus ἃ
fratribus, " in L:tinum transtuli, et cavendum prz
Litulavi. 0 ,
CAPUT LXXIWII
ASCLEPIUS Afer, in^ Baiensi territcrio 9 vici non
grandis episcopüs , scripsit adversum Arianos, ct
modo adversum Donatistas seribere dicitur. In do-
cendo autem ex tempore, P grzndi opinione cele-
bratur.
a CAPUT LXXIV.
PrTncs Edessen:e Ecc'esi:e preshyter, deelamator
insignis, scripsit * Variarum Causarum tractatus,
αἱ more sancti Ephrem diaconi, p-almos metro com«
posnit. EE
CAPUT LXXVY. *
r PuLts. presbyter, natione, ut ex dictis ejus
cognovi, Pannonius, scripsit de Virginitate servanda
et contemptu mundi, ac vite institutione, vel morum
correctione mediocri sermone, sed. divino conditos
sale * libros duos, ad personam cujusdam nobilis et
Christo dicat:e virginis Constanti:x nomine : in quihus
meminit Joviniani hzeretici et voluptatum ac libidi-
num przdicatoris, cui in tantum continentis vit:e et
caste institutio. contraria fuit, ! ut inter luxuriosag
est, ut ad decipiendum imperatorem, et :uam hzere- C " epulas animam eructaret.
i& liber S. Leonis esse non potest, cum in eo fiat
mentio regule S. Benedicti. Sie et inter epistolis
ejusdem S. Leonis num. 96 non recte coll catur epi-
tola Leonis Bituricensis episcopi, qui, una eum Vi-
eturio Cenomanensi et Eustochio Turonensi, eam
scr'psit ad episcopos el. presbyteros provincie, nott
Tliracize (ut inter Leonis epistolas vulgatum est), sed
tertie : quo nomine Turonica designatur, qux est
lertia Luzdunensis, ut Sirmondus in suis notis ad
tom. 1 Conciliorum Gallix observavit. Mia. Eus
48. Corhei., Pontificem. |
b FM., persisierit pro perstiterit,
€ |d., ira human e nature hominem esse.
d |d., Valentiniano et Majoriano imperantibus. Sed
Snffridus Petri, iu omuibüls, inquit, nostris mss. co-
dicitius erar, moritur Leone et Martiano imperatoribus,
quim lectionem quoniam cominesdat Historie veri-
tas, repohendam duximus. Sed historien veritas con-
nis, exstant tom. IV Bibliothecz:e Patrum. Minus.
& Gorbei., apud Alexandriam.
' b 1], ante voluit, ante passus est... quam synodalia
decreta ac itarent.
ΠῚ, Nestorianos pronuntiat... conscienti abluendos.
temeritate presumens.
} 1... contu'an!am, al. confortandam.
ἘΚ Corbei., totius Occidentis episcopos, al. Orientales,
vitiose.
|! Corbei., a. Calcidonensi concilio hostis Ecclesia
coariatus οἱ confutatus est.
" flic iiber Timothei Eutychiani neque Grzece ne-
que ex Latina Gennadii versione extat.
: 9 Pro Baiensi (in Numidia) alii codices, ut Corbei.,
Gabrensi, Mii, ut Noribergensis et Trithemius, Vagensi.
* Corlei., υἱοί civitatis grandis episcopt.
P Id., cradem opinionem habet. Ex hujus Asclepii
sériptis nihil ad nos pervenit, .
firimat Leonem Magnum mortaum anno eodem qug p , (Ue vario argumento, quod alibi dixit variarum
h
occisus Majorianus.
ἐ * Corbei., Mozymus, al., Moschimus, GemVl., Mo-
thomeus, al. Mesopotamenus presbyter... Nihil hujus
scriptoris ad nos pervenit. DU
' 4 Aun. 451 Chalcedone general s synodus 659. Pa-
(rum est celebrata, eui Paschasiuns Litybetaums, eum
aliis tribus pontificis Romani legatis, interfuit. [ἢ ca
damnatus est Dioscorus et Eutyches: In Dioscori pulsi
loeum Proterivus est ordinatus ep. Alexandrinus, Pro-
tério demum an. 455 a furente plebe sive a militibus
obtruneato, Timotheus, homo vafer et impurus, se-
dem ila occupavit. Is deind», Leone 1 papa in-
$tante, Gangraimn indeque Chersonam est deportatus,
ut Theodoretus, Evagrius et Baronius fuse narrant.
Alius ab isto fuit "'iiotlieus Alexandrinus episcopus,
qii Theod iji imperatoris $vo vixit, et cujus responsa
ryuxedam canonica, unà cum commentariis Balsamo-
ypolheseon iractatus, ut c. 57 et 53. Caeterum | hoec
Petri Edesseni ser pta iuterciderunt, qui, ut Mochinius
fupra c. 71 laudatus Syriace scripsit, et pselmos Sy-
riae: metro condidit.
t: In Corbei. hoc caput deest. — De Asclepio Afro,
Petro Edes:eno, et. Paule Panuonio agit etiam Tri-
themius. Notet tamen lector hunc Paulum ab Ilono-
rio et Trithemio vocari Petrum, (Etiam in. codice
Martinieusi et Noribergensi.) Minus.
* Τ| duo libri Pauli sive Petri Pannonii hodie de-
: side'rantur.
* Hxc mihi probabilior visa est lectio. Mirzeus ri-
dicu'e, wu inter luxoriosas epistolas eructaret animan.
Codex Nor., ut ínter luxoriosas epulas anima reputa-
ret. beatitudinem. Ma. et Gaelpherbytanus. Env. Οτ-
PRIANUS.
" Mss. Codices quos consuluit Suffridus Petri, «nj»
4105
CAPUT LXXVI.
PasTOR episcopus composuit * libellum in modum
éymboli parvum, totam pene ccclesiasticam creduli-
tatem per sententias continentem. In quo inter czete-
ras dissensionum pravitates quas przetermissis auclo-
rum vocabolis anathematizat, Priscillianos P cum ipso
auctoris nomine damnat.
CAPUT LXXVII.
c Vicron ἃ Cartennze Mauritanie civitatis episco-
pus, scripsit * adversus Arianos librum unum { lon-
gum, quem Genserico regi 5 per suos audiendum
obiulit, sicut ex procemio ipsius libri didici. Et de
l'enitentia ^ Publicani librum unum, in quo et regu-
lam vivendi poenitentibus juxta Scripturarum aucto-
ritatem instituit; et ad Basilium quemdam super
GENNADII MASSILIENSIS
A ulissima quadam exercitatione limatus, lingua quo-
1104
que scholasticus, hortatu S. Venerii ejiscopi , ex-
cerpsit de sanctis Scripturis lectiones totius anni
festivis diebus apt38 ; ? responsoria etiam Psalmorum
capitula temporibus et lectionibus congruentia. Quod
opus tam necessarium ? a lectoribus iu Ecclesia pro-
batur, ut expetitum et sollicitudinem tollat et moram,
plebique iagerat scientiam, *celebritatique decorem.
Sed et ad personam sancti Eustachii episcopi , suc-
cessoris supradicti hominis Dei, composuit Sacra-
mentorum egregium et non P parvom volumen , per
membra quidem pro opportunitate officiorum 4 et
temporum, pro lectionum textu, psalmorumque se-
rie et cantatione, discretum, sed supplicandi Deo εἰ
contestandi beneficiorum ejus, soliditate sui consen-
worte flii, co: solitorium ? librum, spe resurrectio- B taneum. Quo opere gravissimi sensus et castgatz
nia, perfocta instructione munitum. 1lomilias etiam
composuit multas, quas a fratribus salutis propria
s0'lieitis in libros digestas servari cogn^vi.
d CAPUT LXXVII!.
- | Voconius , Castello:fí. Mauritaniz oppidi episco-
pus, scripsit adversus Ecclesim inimicos Judipos et
Arianos et alios hzreticos. * Composuit etiam Sacra-
mentorum egregium volu:ven.
CAPUT LXXIX.
! Mus.eus, Massiliensis Ecclesie presbyter, vir iu
. Mivinis Scripturis ductus, et in earum sensibus sub-
eloquentiz agnovimus virum. llomilias etiam dicitar
declomasse, quas et haberi a fidelibus viris cognovi ,
sed ego non legi. Moritur Leone * et Major'auo re-
guantibus.
CAPUT LXXX.
* VivcENTIUS presbyter, et ipse natione Gallus, ia
diviuis Scripturis exercitatus, lingsam babens usu
loquendi et m»jore lectione politam , commentatus
est in Psalinos. Cujus operis legit aliqua homini Dei
* Cannatz, ine audiente, promittens simol, εἰ Domi-
tius vitam et vires daret, se in toto Psalterio eodem
etudio laboraturum.
mee refutaret | catitudinem. Sed perperam idem episto- (; Grxeco Eustatlium successisse. Id Sirmondus in suis
las vro epulas.
« Hicquoque Pastoris libellus nusquam hodie exstat.
' b Suffr.dus Peiri edidit : cum episcopo. — Non
placet hsc lectio Mir:zei, Cum ipso posuimus ex. No-
fib. EnN. CvesiANUS.
€ Circa an. Christi 550 Victor episcopus Africanus
scripsit de Flatione fidei Catholice, ad Hunnericum te-
Vand lorum. Exstat liic ejus liber in Bibliotheca
trum tomo IV editionis secuuda, 11 Bellariuinus
ín catalogo. Μιβ REUS.
. 4 Ms. Corkei., Maurus.
e llic liber intercidit. Vide Tillemont, tom. XVI
Memor., p. 611.
. f [n codicibus nostris verba longum quem, usque
ad illa : Peblicani librum unum;. prorsus omissa sunt.
Env. CvPRIANUS. Me
$ 1d., Regi Wandalorum.
b Jd., de penitentia publica, vitiose; nam exstat
adhuc inter S. Ambrosii opera aliquoties editus, et
Victori Tonnensi tributus in ms. Hememi.
i ., libellum spe resurrectionis munitum, Exstat
et hic inter S. Basilii et Eucherii opera. Sed homilze
non viderunt lucem quod sciam.
| Corbei., Vuconius Castallaug Mauritanie urbis
vepiscopus. — (in codice Guelpb. dicitur Buconius ;
Aec aliter vocatur ab Honorio et Trithemio. Eaw.
CtPalANUS.
k Corbei. addit librum. Sed ille Voconii liber el
alter Sacramentorum nusquam exstat. Pro Voconio
Victorianum Buconium Triuiemius c. 171.de S. E.
! Massiliensem cathedram ex ordine rexerunt Ven-
ritis, Eustothius el Gracus, Veuerii h rtatu Museus,
alias Αἰ πεδία, byter Massiliensis, excerpsit de
diviuis Scripturis lectiones totius anni, apud Bernar-
ἡ Guidonein. Eustathii Sidonius 1. vri, epist. 2, ad
Grxcum episcopum Mawiiliensem meminit ; dicitque
ad Sidonium uotis notavit, contra sententiain Claudii
Roberti in. Gallia Christiana, ubi Massilienses epp.
enümerat. Minus.
. " Corbei, flesponsoriis.
, ^ [d., A lectore in. Ecclesia comprobatur, ut. expe-
ditum.
9? Id., Et celebritatem decoris.
P Corbei.. parvum et egregium volumen. Mujus Me-
8:zei vel de quo cap. superiore Voconii nonnulla lefi
in sacramentario Gregorii M. non est a verisimilitu-
dine slienum.
Quis sequuntur a verbis et temporum. usque ad
Dicitur etiam et omelias declamasse, desunt ἃ Cor-
i.
τ Sulfridus l'etri e suis nfss., Et Martiano, sed Cor-
bei., Leone et Majoriano imperantibus. Rectius, nam
Majorianus non Martianus post Leonem imperitavit.
. 5 Errant qui Vicentianas (sic enim appellant) ob-
jectiones illas adversus S. Prosperum , S. Augustini
script defeuden'em Vincentii Lirinensis, supra cap.
6$) a Gennauio lauda!i, fuisse existimant : qui nea
lantum ron impuguavit defensores S. Augustini; sed
in libro quem scripsit adversus hzreses, cap. 43,
maagnopere l:uJavit. Sciendum est itaque eodem s2-
culo alierum Vincentium in Gallia vixisse, de que
Gennadius cap. 80 scribit : cui potius opus iliud uri-
buendum putarem. Quidquid sit, constat lucubratio-
nes illas ess: Pelagiani hominis, nec dignas qua uri-
buantur Vincentio Lirinensi, illi qui aureo plane opa-
sculo cum omnes hzreses, tum maxime hzresiu Pe-
lagianam cum auctoribus suis impuguat, ut ex cap.
2 ct 14 constat. Sic fere Baronius in notis ad mar-
tyrologium 24 Maii. (Vide tamen Vossium lib. 1 Hist.
Pelag., cap. 9.) Minaus.
* Al., Cannati. Ex hujus Vincentii commentariis ia
Psalmos nihil tulit statem.
1105
CAPUT LXXXI.
'* CyRUs, " ualtione Alexandrinus, arte medicus, ex
philosopho monachus , vir dicendi peritus , scripsit
Adversus * Nestorium prius eleganter et foctiter, mo-
do autem dum 4 in illum invehitur nimius, et syllogis-
mis magis quam Scripturis agit, Timotheanum do-
gma fovere cepit. Denique ambiguus etiam sui , su-
spendit animum a consensu Chalcedonensis decreti,
nec acquiescendum putat Filium Dei duabus post in-
carnationem constare naturis.
CAPUT LXXXII.
SAwUEL, * Edessenz Ecclesie presbyter, multa
adversus Ecclesie inimicos Syro sermone construere
dicitur, precipua tamen intentione contra Nestoria-
pos et Eutychianos et Timotheanos novellos , f sed
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER. .
1106
À dens Nestorianis, Deum in homine, non puru ho-
Jninem ex virgine natam ; Eutychianis, veram huina-
ni generis carnem a Deo assumptam, et non de coelo
exliibitam, nec crassi aerissubstantiam in carne in-
cessisse formatam ; Timotheanis, ita Verbum carnem
factam, ut manente Verbo in sua substantia , et ho-
mine in su3 natura, societate, non immixtione, unam
Filii Dei reddidisse personam. Vivere adliuc apud
Constantinopolim dicitur. Nam initio ( an. "Christi
465) collati Anthemio imperii et scripta ejus et esse
eum in carne cognovi. |
CAPUT LXXXIII. |
b CLAUDIANUS, Viennensis Ecclesi presbyter, vir
ad loquendum artifex et ad disputandum subtilis,
composuit tres quasi de Statu, vel de substantia ani-
sibi diversos hzreticos. Unde et (requenter triformem B m:e libros, in quibus agit intentione tota, quatenus
bestiam ecclesiastica simul sententia cutn auctoritate
sanctarum Scripturarum summatimque € ferit, osten-
8 Honorio et Trithemio, itemque 1n mss. coaicibus
Cyrus ; aliis Cyrillus. De Cyro itaque seu Syro Alexan.
drino, ut et de Samuele Edesseno mox memorando ,
Trithemius consulatur. Minus.
. b AL. genere. Sed in Corbei. tantum : Cyrus Alezan-
drinus. Pro Cyro Syrum habet Suffridus Petri ex
codice. Mortintensi. Sed idem testatur in codice Viri-
dis Vallis et Sigebergensi Cyrumlegi, in Gemblacensi
Cyrillum. Ex hujus Cyri scriptis niliil ad nos per-
venit. |
ς [ta et Corbei., pro quo al. Nestorem.
. S Corbei., Dum in eum magis invehitur sylocismis
wagis quam scripturis agitatur Timothei dogma. Pro
quo al. dum illo inveniiur nimius. De Timotheo Euty-
chisano supra c. 72. Quomodo tamen Timotheania
c:eteris Eutychianis differrent vide c. 82. — In illo
' gationibus constat ; cui a
ostendat aliquid csse incorporeum preter Deum.
[! Scripsit et alia nonnulla, inter qux et hymnum do
Patrum et alibi editos. Epistola: autem quam operi
praefixit, bic est titulus : Prefectorio, Patricio, doctis-
simo viro et optimo, C, Sollio Sidonio Claudianus sa-
lutem, lorum librorum ipse Claudianus meminit in
sua ad Sidonium epistola qux inter Sidonianas lib.
iv, numero 2, legitur. Ejusdem Claudiani carmen
conira varios errores, seu vanos poetas, ezátat inter
opera Poctarnm Christianorum, et in citata Biblio-
theca. Claruit autem Claudianus Mamertus anro qua-
dringentesimo quadragesimo tertio ; ipsique defuncto
Sidonius versu epitaphium scripsit, quod lib. iv epi-
stolarum numero 11 ipse recitat. Ceterum Mamer-
tus Viennensis episcopus instituit primus Rogationes,
qu£ Domini Ascensionem antecedunt; ut ἐς Alcimi
Aviti, ejusdem ecclesie antistitis, homilia de iisdem Ro-
Vii ómnes scri-
invenitur nimius. lta codex Noribergensis. Guelpher- C ptores. Quare frustra laborant qui propterea quod li-
bytanus in una vocula abludit : in. ilo minus inveni-
tur. Mirei lectio probari non potest : in illum invehi-
iur nimius. Quippe Cyrus mysterium incarnationis ad
rationis humanz decempedam exigebat, ac philoso-
phi:e dicendique artificio nimium deditus Eutychia-
Tum errorem 3mplectebatur. Env. CypsuANUS.
* Corbei., Edissina.
f |a et Corbei., pro quo alii, sive ad diversos he-
reticos. Qu:c sequuntur in eodem codice valde cor-
rüpia leguntur et pars major plane abest.
& |ta edidit etiam Joannes a Fuchte in eit.
Helmst. 1612, et novissime Martian:zeus, cum in Suf-
frido Petri et aliis minus bene esset fecit. — Sic re-
stitui ex Noribergense. Fecit habet Mirzeus, sed inepte,
ut palam est. Enx. CvPaiANUS.
b Codex Gemblacensis hunc scriptorem vocat Clau-
dium. Supra etiam in Salviano c. 67, consensu codi-
cum omnium Claudius dicitur : nos autem, inquit
Buflridus Petri, nihil mutamus. Tritliemius c. 178 vo-
cat Claudium et nominat episcopum : ab aliis pleno
nomine dicitur Claudianus Ecdicius Mamertus Vien-
nensis Ecclesi: presbyter, quomodo scribitur in
Irontispicio librorum trium de Statu animz, qui pri-
mum editi Basil. 1520 per Petrum Mosellanum ex
eodice Celle veteris Misnensis qui jam servatur La-
ia in bibl. Paulina, ut notat Daumius p. 536 ad
aulinu:» Petrocorium. Notis Casp. Barthii eosdem
libros quos Fausto Reiensi Claudianus opposuit, il-
lustratos babemus, Cygnex excusos an. 1655, in-8».
De Claudiano ipso Sirmondus ad Sidonium tom. 1
opp. p. 929, etc. Tillemontius tom. XVI Memor.
Aeta Sanctor. tom. 1l Maii, p. 629. — Claudianus
Mamertus, seu potius Mamertus Claudianus, Vien-
neusis Ecclesie presbyter, Mamerti Viennensis epi-
scopi [rater germanus, scripsit ad Sidonium nondum
episcopum, l.bros tres de Statu aniinz, in Bibliotheca.
tanias supplicationesque ante Mamertum in | Ecclesia
extitisse legunt, ideo illi Rogationum non primum au-
ctorem, sed insiauratorem dici volunt. Frustra, in-
quam ; meque enim quastio est an. primus litaniarum
wsum in Ecclesiam invexerit, quem constat multo anti-
quiorem fuisse, sed an eas institwerit que ante. Ascen-
sionem | Domini celebrantur, Rogationesque propria
jam voce nuncupantur, [n quo, ut dixi, consentiunt om-
nes, et Sidonii verba lib. v, epist. 34, invenit, insü-
tuit, invexit, dubitari non sinunt. Rogationune
primus auctor Mamertus fuit. Nec solum instituit , ut
stata et solemnes illis diebus supplicationes essent ; sed
supplicatiounum formam usitata sanctiorem , augustio-
remque praescripsit. Mamerti porro llogationes imitati
sunt non solum vicini Gallie populi (ut ez ejusdem S:-
donii epistolis et concilio 1 Aurelianensi dütur intelli-
gi), verum eliam cetera nationes, atque ipsa taud.m
- Roma Leonis 111 auctoritate , ut docent. ruualium [i-
, brorum auctores. 1deo Litaniam Gallicanam apvella-
runt, quia ejus institutio e Gallia; et Litaniam mino-
rem, ut a majore distinguerent, φμ vi kalendas M iii
celebratur. Sic fere Sirmondus in Notis ad Sidonii
lib. v et vn Epistolarum. MiREUS. |
. 188 verba et subsequentia usque ad finem captis,
desiderantur in vulgatis Gennadit exemplaribus. Lc-
guntur autem in manascripto codice coenobii. S. Mi-
chaelis de Tumba, Britones Aremoricos, ut Sir-
mondusin notisad Sidopium monet (tom. opp., f. 955).
lu eodem ms. eodice habentur item aliqua de Se-
dulio poeta, hactenus ignorata : ut idem Sirmondus
in notis ad Ennodium docet. Obiit vero Sedulius
Theodosio juniore (cui opng suum dedicavit) et Va-
lentiniano regnahtibus. Sedulii autem veréua;. pást
ejus mortem, ex ejutdet scríaiis collectos receusuiaso
icitur Turcius ftuflus. Agterius, qui annó 449-6uni
Protogene consu) Romanus fuit, Minanus.——
ΑἸ]
GENNADII MASSILIENSIS
3108
passione Domini , cujus principium est : * Pange ,:À fidem , usque ad * obitum Valentiniani Augusti , et
lingua, gloriosi. Fuit autem frater Mamerti Vien-
nensis episcopi. |
CAPUT LXXXIV.
b Prosper, homo Aquilanicz regionis, * sermone
scholasticus , et assertionibus mnervosus , mulih
composuisse dicitur : ex quibus ego 9 Chronica
illius nomine prztitulata legi, continentia a primi
Dominis conditione , juxta divinarum Seripturarum
* Hymnum istum. Venantio Fortunato. tribi.unt
antiqui etiam scriptores et codices, sed stylum is
vedolet cultiorem, quam Fortunati esse sol«at. Sir-
mondus censet ipsum esse scriptum a Claudiano Ma-
merto, et Sidonio lib. iv. ep. 5, ad Claudianum laudari.
In eum , inquit, scite caduut omnia, que laudantur a
Sidonio. Scriptus e-t versibus trochaicis, quibus inserti
aliquando Pyrrichii numeri; commuaticus es! , crel ris
aptisque commaliis incisus , sententiis non interruptis,
sed molliter cum versu cadentibus, Denique Claudiano
carmen hoc vindicat non solum vetus Scholiastes, verum
&tiam Gennadius , non. quidein ut editus es!, sed prout
in codice cenobii S. Michaelis de Tumba , vulgatis
auctior in Claudiani mentione legitur. Minus.
. b prosper Aquitanus presbyter, non episcopus (Si
Victorio itidem Aquitano, Gennadio. Gelasio , Mar-
cellino comiti et Beda credimus), Eusebii tenorem
gecutus , ut, Victorii ejusdem verbis utar. chronicon
guregia brevitate composuit, e! a mundi inchoatum exor-
dio, ad Valentiniani Augusti vni. et An(hemii consula-
Ium (hoc est ad annum Christi 455 vulgarem) dedua:t,
teria editione. Primam namque editione Theodo-
sio xiv et Maximo coss,, hoc est anno Christi 423
videlur conclusisse ; quaudoquidem eo anno priorem
Omnium annorum epoclias sumimnasque colligat; quod
nonnisi in operum fine fieri consuevit; nisi lorte
eausa aliqua peculiaris intercurrat, qux» hic nulla
apparet. Secundam vero editionem l'rosper 12 annis
auxisse, et ad Valentiniani v1 ac. Nonii consulatum
(seu vulgarem 445 Christi an.) videtur prod:xiss^ ;
guo vulgare ejus chronicon Eusebianoet llierony mian^
subnecli solium , terminatur. Tertia deniqu: et pus-
trema editio fuit ea qux ad captam ἃ Genserico Ur-
ben, sive ad Valentiniani Aug. viu et Anthemii con-
sulatum (id est anno Christi 455) protenditur; quam
ex basilic" cathedralis Spirensis ms. codice Petru:
Franciscus Chiffletius, Societ. Jesu theologus, brevi;
uit spero, publicabit, Similem oln codicem Ainoldus
Jontacus habuit, quem Loduuensem nu-cupat; et
hos tertium sinile exemplar ims. Auterpue inter
Schedas Ileriberti Rosweidi vidimus sed mutilum.
Es! autem tertia ista cditio pri, ribus duabus non solum
auctior, sed οἱ miulto illusirior, ut pole quie res ab
orbe condito nervosa brevitate commemorat, et con-
sulum insuper fastos ab anuo Tiberii 15, usque ad
annum 455 deducit. Pars posteiior istius tertiae
editionis, Eusebii et Ilieronywi Chronicis adjungi -
solita, juxta mss. codices Jac. Sirmo:di et l'etri Frane.
Chiffletii, emendat» atque. aucta, exstat apud Andr.
Quercetanum toin. 1 Scriptorum coztaneorum hista-
rie Francorum. De tribus aut quatuor hujus sreuli
Prosperis, Aurelianensi, Regiensi, Chronograph» et
Tirone Bucherius in commentario ad Victorii cano-
ποι c. 6 et 12, item Sirinondus in nois ad Sidonii
librum vin, 6}. 15, füse disputant. Quod ad Tironemn
Prosperum attinet, Deda in fiue libelli de Rc Metrica,
dicit ipsum füisse conjugatum. Caeterum ἃ tenipore
iuo Prosper desinit, Marius Aventiceusis seu Lausa-
hensis episcopus Chronicon suum usque, ad annum
vulgaris arx 581 deduxit : quoi ex pervetusto ejus-
dem Chiffletii codice descriptum cit. tomo Querceta-
nus evulgavit. MipAus. '
In Corbei. additur, cónsiliartus papa Leonis.
captivitatem urbis Roms ἃ Genserico Vandalorum
rege factum. Legi et librum adversus f opuscula suh
persona Cassiani, qu:e Ecclesia Dei 5 salutaría pro-
pet, ^ ille infamat nociva. Quse enim vere Cassiani et
Prosperi , de gratia et libero arbitrio sententize-fue-
Tunt, in aliquibus sibi ! ebntrari inveniuntur.
1 Epistolz:: quoque pap: Leonis adversns Eutychen,
de vera Christi incarnatione, ad diversos date el
ab ipso diclatae dicuntur.
4 |d., chronicam nomine illius pretitulatam.
* [d., usque ad ultimum. —
* Gennádius non recte Prospérum liic damnal :
adeoque loq»itur ut Semipelagianorum seu Massilien-
' sium fuligine aspersus. Sic et alibi Rufinum S. Hie-
B ronymo prafert ; Augustinum multiloquii argui ;
'Eulogias Pelagii laudat: Fausti Reiensis libros com-
mendat , et alia id genus scribit in favorem Semipe-
lagianorum. MiR.£us.
& Speciatim Gallicam. Vide Henr. Noris contra
Neusserum p. 104.
h Qorbel., ille infamat. Nova eni vera Cassiani...
sibi inveniuntur tontruric. Hic etiam Prasper pcst obi-
tum beati Augustini tibrorum ejus contra hereticos ini-
ticos gratie Christi defensor extetit. Epi:tule quoque,
etc. lta Corbei. Eadem etiam in allis codicibus re-
perit Suffritus Petri qux per. catholicufa. aliquem
medicamenti gratia Gennadio addita uon dubitat.
i Ab aliena mapu est, quod. vost v.rha contrarie
inveniuntur inserit MiyuS : Ilic etium Prosper, post
obitum beati Augustini, librorum ejus contra haereticos,
inimicos gratie Christi, defensor exstit:t, Quippe nec in
colicibus nostris babetur, nec congruo loco positum
est, Conf. Vossius Hist. Pelag. 1. », c. 18. Enx. Cv.
PRIANUS, -
C ἰ5ὲ ulla epistola S. Leonis est, illa omnino est ,
sive stylum sive doctrinam Leo»is attendas ; non est
autem Prosperi ; quod nota contra Geunaditm., Eco:
»ra libri de Vocatione gentium vere Prosperi Sunt,
pon S. Ambrosii. Liber vero de Providentia Dei non
videlur esse Prosperi, sed alicujus ex factione Semi-
pelagiauorum. [14 Bellarminus iu. Catalogo. Buclie-
rium ct Sirmondum cititis locis cousule. Cateren
libri tres de Vita coutemplutiva , qui inter. Prospori
opera edi solent , ejusque nomine a Grati«no collectore
canonum e! aliis passim citan!'ur, revera Prosperi non
esse videntur. Primo, quia Gennadius hoc capite Prc-
&peri opera recenseus , ΠΟΥ μι librorum non imewinil.
eitide quia illorum auctor lib. w, cap. 9, de. IHitarb
Ar lutens! (qui. equalis (uit Prosperi) sic lojuitur, M
« late 8ua superiorem fuisse significet. Denique, ut aliis
arqumentis supersedeam ,. in antiqua collectione cano.
pnum, codicis Andegavensis, Pomerio wt anctori. iri-
buuutur; loco citato, qui apud DProsperum lib. w, t.
D 6, exstat, Et in. ms. codice S. Salca'oris vicecomitis
puclor his. libr.s ascriptus est Julianus. Pomerius. El
Pomerio easdem 15idorus de ecclesiasticis Scriptoribus,
fap. 12 prorsus asserit. Alios quoque, iamguit, tres
libros edidit de futusae vite contem latione , vel ac
tuali conversatione, necnon etiam de vitiis et virtuti
bus. Quibus rerbis liquido patet singularum ejus operi
librorum argumenta describi, Ediderat idem Julianm
Domerius preterea. alios. libros octo; .quorum etiam
lemmata ibidem sigillatim explicat [siderus οἱ qnorum
testimonio frequenter usus est J «Lanus alter, Tolctanus
aulistes, in Prognosticis [uiuri «culi,
Fuit porro Pomerius iste A[(er Maurusque patriu, sed
in Gallia primum rhelor, posten. presbyter et. abbas
ftoruit Arelute, ut ez vita S. Cirsarii Arelatensis episco-
pi, et ex liuricii ad Pomerium epistola colligi. datur.
Sic fere Sirmondus in suis nois ad tout. 11 Concilio-
rum Galliz. Minus.
4109
| CAPUT LXXXV.
* Faustus, ex abbate Lerinensis monasterii ^ apud
Regiun Gallis episcopus factus, vir * in divinis
Seripturis salis intentus, ex Lraditione symboli oc-
casione accepta, composuit 4 librum de Spiritu sancto
in quo ostendit eum juxta fidem Patrum et consub-
stantialem ei cogternalem essc Patri et. Filio, ac
plenitudinem * Trinitatis obtinentem. Edidi quoque
opus egregium de Gratia Dei, qua salvamur, f et
libero humanx meutis arbitrio. In quo opere docet
gratiam Dei semper et invitare, "et priecedere, et
adjuvare voluntatem nostram, et quidquid ipsa li-
Lertas arbitrii 6 labore pi:& mercedis acquisierit. non
esse proprium meritum , sed gratix donum. Legi
ejus et adversus Arianos et Macedonianos parvum
l.bel'um * in quo ! coessentialem przüicat Trinita- B
tem ; et alium j adversus eos qui dicunt esse in crea-
turis aliquid incorporeum, in qua et divinis testimo-
. δ Faites nattoue Galto-Dritànnris (hoc est ex iis
Britannis-G:llis qui supra Ligerim flumen liabitant), .
primum Lirinensis abbas, postea Regiensis seu Reien-
nis in Gallía episcapns, scripsit de Spiritu sancto et
coOntra Arianos ac -Macellonianos ; qui libri non ex-
Naffl. Scripsit przeterea libros dàos de Graiia Dei et .
human: mentis Libero Arbitrio: qui exstant quidem
et'à Génnadio hoc capite laudantur, sed ἃ Gelnsio
| pa [ἃ decreto de libris apocryphis rejiciuntur, item-
ch a 5. Fulgentio; Petro diacono, Alcimo Avito ét
mi'a refelluntur. Constat autem. Faustum. fuisse Se-
mipelagianum ; sed vixit ac obiit ante concilium sb-
Cyndunm Arausicabum, anno 5299 habitum, in quo
primum: seutentia Semipelagianorum fuit damnato».
fiolitur'porro ut. sauetu$, in sua Reiensi Ecclesia.
Yide quz supra in proltgomenis et iu. scholiis au
Gcnundii cap. 61 diximus. Mingus.
^ Corb., Hegios Galliarum urbem. — Hanc lectio-
sem retinendam esse, nullum est dubium. Erasmus
δὲ alii ἃ Vossio lib. 1, eap. 8, Historise Pelagianee ad-
ducti perperam habent: apud regnnm 'Gallie. En.
CvypuiaNUS, . .
^ Corb., Divinarum Scripturarum studio.
4 Mic liber Fausti intercidit.
* Ms. Guelpherbyt., fDivinitatis.
t Verba et libero litinanie mentis
- variis edltt. el in ims. Gorbei.
, 58 Coibri., pro labore pio merceilis adqnasibrit. Li-
bri duo.-Fausii de Gratia et Libero arb:trio,A. €. 475
scripti, editi ab IH. Cauisio primum, deinde snpiüs.
Vjde-Bibl. Patrum tom. Υ}}}, edit. Luzd. p. 535.
, 5 Fuüllumur viri docti Mirzeus, Cacus, aliique qui
hunc lilibl!um adversus Ariartos et Macedonianos pn.
tant periisse ; nam exatat tom. Vll. Bibl. Patrum edit.
l.iigd. p. 548. Titulo epistole, cujus posteriore parte -
suhil esse in rebus creatis corporeum disputat. Hane
partetü pro alio libello Gennadiusmox conmremoravit.
. 1}. essentialem, νἱ "1696.
arbitrio desunt in
i F»usius libellam Bcripseràt ndversus eos qui di- D
für esse jn creaturis aliquid incótporeom, confir-
4uans nil 'credendum ejusmodi prater Deum. Quem
Errdrem Claudius Mamerius, supra ep. 85 ἃ Genna-
dio Jamdatus, in libris snis de Statu anihge eonfatai :
quibus propterea przritti solet Fausti libellus, sed
.AaCito &emrme auctoris. | Hanc suam sententinin Fau-
sius bspersit etiam epistolz: ad Paulmum. Fuit sutem
olim inultoruin. error ; ut. Tertulliani, qui anims
corpus, sed tenuissimum, deputat in.libro de Anima:
Siquidem pra ipsa, inquit, tenaitalis swótilitate de fide
«corporalitalis periclitatur. Minos.
k td. ,.Grecum nomine data, xlii Gregormim. Vitiose ;
confer Tillemontium t. XVI Mémor. dta lego cum
Vossio |. c. et Cavio part. 4 llist. Lit. p. 259. Nori-
dp. dim o
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER.
1440
A niis et Patrum con(irmat sententiis, niliil eredendum
incorpereum pr:ter Deum. Est et cjus cpistola in
modum libelli, ad diaconum quemdam * Gratum no-
mine edita, qui a fide catholica discedens, ad Nesto-
rianam abiit impielatem. lu qua epistola adinonet
eum credere ! sanctam Mariam Virginem non ho.
minem puruin genuisse, qui postea divinitatem susce-
perit, sed Deum verum in homine vero. Sunt vero
et alia ejus scripta, qux, quia needum legi, nominare
nolui. Viva tamen voce egregius doctor et creditur
et probatur. ? Scripsit postea ad Felicem pr:fectum
pretoiii, et patriciz dignitatis virum, filium Magi
consulis, ^ jam religiosum, epistolam ad tmorein
Domini hortatoriam, convenientem personis pleno
animo penitentiam agere disponentibus
CAPUT LXXXVI.
* C.esARIUS, Arelatensis urbis episcopus, vir san-
yergensi5 habet : Grecum, cujus lectíonis ét Vossius
meminit. Alii Gregorium habcut. EnN. CvPRIANUS.
! ld., sanctam Mariam.
m Corbei., Scripsit et ad Filicem profecturiie et pa-
tricfi digní:atis. Hxc ad Felicem epistola exstat 'om.
ὙΠ} Bibl. Patraüiti. Lugd. p. 558. Ceterum duos Fau-
&tos distinguit Lupüs Ferrariensis epist. 119: Fasu-
stum dirigi postulo, non quem refellit Augustinus (Fau-
&tani Manichaeuin), sed quem notat fn decretis Gelasiu:.
Confér epist. 491.
" Corhei., fam religiosi, epistRlam convenientem per-
ΟΕ phéno unimo pornitentiam agere disponente.
ο {σὰ caput in plerisque Gennauii codieibus et
editt. desideratur, et Gennadio additum ab alio fuit.
Licet ín Gemáilii codice illud legit etiam Honorius.
Sed ut recte notat Suffridus Petri, et Honorii ztate
codices deprávati erant. Certe Caesarius A. €. 494
nondum fuit episcopus, cum catalogum hunc Genna-
dias concinnavit. — S. Czsarius, ex abbate Lirinensi
episcopus Arelatensis scripsit regulam ml monachos,
el alteram ad sanctimoniales : quxe in Bibliotheca Da-
irum, et ápud Stellartium exstant. Cosarii regula ἃ
Gregorio Turonensi lib. ix, cap. 39, 40 et 41, iteni-
iue ἃ Venantio Fortunato lib. v, cap. 2, memoratur:
Atque ascita sibiservetur ab urbe Genesi regula Cesari
proetulis alma pii, Anno 506 Cxsarivs concilio Aga-
tbensi, et anno 594 Arelatensi iv interfuit, ct seues
1idmodum e vivis discessit. Anno 567 ad episcopos
in Turonensi n concilio eongregatos S. Radegundis
abbatissa Pietavienéis scripsit epistolam, pro tutela
et stabilitate congregationis ἘΠ nuper iristitutee. fn
qma inter alia. hsc dicit: Remmerante rege Clotario,
yuonsterium: puellarum Pictavü urbe congtitui : insuper
congregationi per me collecte regulam sub qua S. Ce.
saria dequit, quam Wetlicitudo B. Cosarii antistitis Are-
latensis ex institutione SS. Patrum collegit , ascivi.
. Notat autem Sirmondus, ejusdem nominis et muneris
duds fuisse Carssrias. Una 8. Czsarfi Arelarensis epi-
scopi soror germana fuit, quam Caesarius frater eon-
tito ἃ 68 monasterio abbatissam prefecit, eidemque
regulam sub qua cum suis viveret, dedit. Altera
posterior, qux priori (superstite adhuc C:sario) de-
.functe in abbatissae munere succe:sit : ut auctor est
Cyprianus in Vita S.Ceesarfi, quam Casariz hujus roga-
ur composuit. Ab rác endem Radegundis abbatissa rc-
galam Cresaríi, quam monasterio suo traderet expetiit.
Cirternm £myodias Cesarium hunc vocat episcopo-
rum sui seckli nóbilissimum, doctrina, éloquentia, vitie
sanctitate clari/simum. 1s conficta. criminutione ad
Theodericum regem delatus, Ravennamque sub cu-
$todia pertractus. Angelici eultus «spectu, et iuno-
centi:e securitate regem ita perinovit, ut non solum
' pacate liumaniterque eum exceperit, sed oblatis etiam
11
urzNNADII MASSILIENSIS
1142
ctitate et virtutibus celeber, scripsit. egregia, el gra- À conceptu per Spiritum sanctuar facto, et partu ex
ἴα, et valde monachis necessaria opuscula. * De f;ra-
tia quoque et Libero Arbitrio edidit: testimonia ,
divinarum Scripturarum et sanctorum Patrum judi-
ciis munita, ubi docet ^ hominem nihil de proprio
agere boni posse, nisi eum divina gratia preevenerit: ,
Quod opus etiam papa * Felix per suam epistolam
roboravit, et 4 in latius promulgavit. Floruit hic eo
tempore * quo et Faustus, Anastasio rempublicam
administrante. |
CAPUT LXXX.
f SEnvUsDEL episcopus scripsit adversus eos qui
Wicunt Christum in hac vita degentem non vidisse
'esrneis suis oculis Patrem £, sed post resurrectio-
neu ex inortuis, et ascensionem in caelis, cum trans-
Virgine, quod Deus verus in homine vero ipse quo-
que Homo Deus factus natus est, semper cainis su:
oculis et Patrem vidisse, et Spiritum sanctum, per
specialem et ei unitam Dei el hominis societateim.
CAPUT LXXXVIII.
b Vicronius, ! homo natione Aquitanus, caléulator
scrupulosus, invitatus a sancto Hilario urbis Romz
episcopo, coinposuit Paschalem Cursum indagatione
cautissima ; post quatuor priores qui composuerunt,
id est Hippolytum, Eusebium, Theophilum et Pro-
sperum 1 ; * et protendit annorum seriem usque ad
annum quingentesimum trigesimum secundum : ita
ut quingentesimo trigesimo tertio anno Paschalis re-
incipiat solemnitas, eodem mense et die, eadenique
latus est in gloriam Dei Patris, profectum scilicet ei B ! luna. qua primum passio et resurrectio Domini
dantis in remunerationem mortyrii. In qua Scriptura
ostendit, et disputatione sua, ac sanctarum Scriptu-
rarum. testimoniis, Dominum Jesum ab ipso ejus
muneribus honestarit. Nec dispari ante aliquot annos
eveutu, cum Visigothis adhuc pareret Arelate, fals:e-
«que' proditionis accusatus apud Alaricum fuisset ,
cum honore postea díinissus est. Utramque historiam
lib. 1 Vite Czesarii complexus est Cyprianus. Cujus
eiiam liber secundus, qui in Surii editione desidera-
tur, in S. Martini coenobio Parisiensi exstat, de mi-
raculis S. Ciesarii compositus. Varix praterea pon-
'tificum Romanorum epistol:: ad Czsarium leguntur
tomo | Conciliorum Gallix. In quibus est illa Feli-
cis IV pap: quae Daroniuim οἴ. alios viros doctos fru-
stra exercuit, ob depravatze subscriptionis suspicio-
facta est.
CAPUT LXXXIX.
m TnugopoRiTUS , Cyri eisitatis episcopus ( Cyro
nullis Victor, Aquitanus Lemovix, scripsit canonem
aschalem, Constantino et Rufo consulibus , ut ipse
- in prologo tradit, h. c. Christi anno vulgari 457 ad
Hilarium, tunc Romane Ecclesiz archidiaconum ,
post S. Leonis M. in Petri cathedra successorem. Ca-
nonem primus in Incem typis Plantinianis 16335 edi-
dit et pererudito Comm. illustravit Egidius Buche-
rius, Atrebas S. [. theologus, amicus noster. Fol.
Mines.
* ὦ Corbei., homo Aquitanicus, calculator studiosissi-
mus, al. calculator. scriptwrarum. .
| De Hippolyto Portuensi supra ad Hieror. c. 61,
nem, quasi post. consulatum B:rtii scripta dicatur : C de Eusebio Cazsariensi c. 81, de Theophilo Alexan-
eum Arelatensis codex manuscriptus diserte habeat
post consulatum Mavortii qui annus erat Christi quin.
geniesimus. vicesimus octavus. Felicis IV papz se« -
" cundus, ut Sirmondus in notis ad Ennodium et con- '
cilia Galli: primus observavit. Minus. — Quanquam
Vossius hoc caput. Gennadii !. 1 Hist. Pelag., cap.
14, agnoscit pro genuino, indeque c. 53 summa imis
jniscet, tamen certum est liuic catalogo longe post
Gennadium iufartam esse Caesarii Arelatensis vitam,
guod erudite probat laudatissimus Ecclesize Romana
cardinalis Henricus de Noris, lib. n Hist. Pelag., cap.
16. Adde Cavii verba part. 4, p. 271: Non me latet
quidem, vulgatos Gennadiani calalogi an. 495 scripti
codices de Casario, quasi sedem Arelatensem tunc gu-
bernante, et quamplurimorum librorum a Felice papa
«eomprobatorum auctore, loqui. Verum ratio temporis
prorsus repugnat ; nec indiculus Gennadianus , utpote
pessimas in fine interpolaliones passus, tante est aucto-
drino episcopo ad Gennádii c. 55, egimus. Quem
Prosperum Gennadius hic designet, fuse Bucherius
in suo citato commentario cap. 6 disputat. Ego S.
Prosperum Regiensem in /Emilia episcopum desi-
gnari puto. Minus. | 0001
k ]d., et pertendit annorum seriem wsque ad annot
DXXXII.
! Corbei., Luna quam primum passionis ac re wr-
rectionis Dominice facta est. Floruit sub Leone Augusto.
ι 9" Theodoretus, Cyri in Syria episcopus, octingen-
tarum ecclesiarum pastor, zequalis S. Cyr.lli episcopi
Alexandrini , et aliquando etiam adversarius (ut ex
concilio Ephesino constat), quamvis Nestorio faverit
sub initium controversis, postea tamen re-ipuit, el
Nestorium inter hzreticos lib. iv de Fabulis h»ret-
corum numeravit, et in Chalcedonensi concilio ad-
missus inter catholicos fuit. Ecclesix 528 sub anaum
quadringentesimum vicesimum tertium przesse οὔ-
ritatis, ut hac in re fidem impetret. Ens. CvPtuANUS. 1. pit, ut Baronius in Annalibus censet. Anno quadrin-
. ^ llic liber Cxsarii Arelatensis inter. idit.
. » Mirsus habet : Nihil hominem de proprio aliquid
agere boni posse. Sed rerum Pelagianarum peritis hxc
Jectio non potest probari. EnN. CyPRIANU:.
€ Felix IV epistola data A. C. 598. Vide infra
" Scholium Mirzi. vod
4 Codex Gu. liabet in. Latinis, Ens. CyPRIANUS..
* [mo pluribus annis post. - |
f Hoc caput in Corbei. desideratur. Liber ipse hu-
| ju8 scriptoris Gennadio memoratus intercidit.
. $ Dementiam appellat illam sententiani Augustinus
qu eam oppugnat aucloris nomine dissimulato epist.
.92 edit. nove (vel 6), οἱ 146 (vel 112), cap. 92,
"Geunadio non videtur ità improbari. Confer Acto
Eruditor. an. 1714, p. 115.
.. bCQCudex Viridis Vitiis, Monorius et. Trithemius
vocant Viciorinum, Sed Victorium eliam Sigeberti
Codices c. 20. — Victorius, aliis Vietorinus, non-
LÀ
"*
gentesimo quadragesimo nono, in conventu Ephesino
uem la':rocinalem vocant, et cui Dioscorus Alexaa-
rinus przfuit , ab hzreficis depositus atque in or-
dinem redactus fuit. Quod nota contra Tríthemiun
in catalogo, et Franciscum Horantium 1. iu, c. 18
Locorum communium, qui ipsum an. floruisse
scribunt. Theodoreti opera Latine 1567 et 1515
Biremannus Coloniz foras] dedit, Grzco-Latina Sir-
mondus nuper Luteti» edenda curavit. Porro quz
contra S. Cyrillum scripsit, in quinta synodo gene-
rali damnata sunt, una cum scriptis Theodori Mo-
psuesteni , quem item Theodoretus 1l. v suze Historiz
nimis laudat. Epistola porro qux Tlieodoreti nomiue
in eadem quinta synodo act. 5, exstat. a1 Joannem
Antiochenum doe obitu Cyrilli, prorsus falsa , fictiiia
ac Theodoreto indigna, eo inagis quia constat Joan-
nem Antiochenum obiisse ante Cyrillum. Mia Aus. :
4115 ! DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER. 114
enim rege Persarum condita ^ serval hodieqne apud A Hoinilias ! etiam 1nultas composuit. Moritur Leone'
Syriam nomen auctoris) dicitur scripsisse multa; seniore imperium tenente. | '
* ad meam tamen notitiam ista sunt, que venerunt: —— | . CAPUT XLI.
de Incarnatione Domini 5 adversus Eutychen pres- j| TmEODULUS , presbyter in Colesyria ; scripsisse,
byterum et * Dioscorum Alexandrie episcopum, qui — multa dicitur, sed ad me liber * ejus pervenit, quem.
humanam in Christo 4 carnem fuisse negant, scripta — de Consonantia divin: Scriptur.e composuit , id est,
fortia, per qus confirmat et ratione et *testimoniis — Veteris et Novi Testamenti, ! adversum antiquos.
Scripturarum , ita illum veram materna substantie hereticos , qui propter differentiam praeceptorum.
carnem habuisse, quam ex matre Virgine sumpsit, — vel emremoniarum, alium Veteris Testamenti, Deum.
sicut et veram deitatem, quam f zterna noscibilitate πὸ dixerunt, aliu: Novi. In quo ostendit dispensatio"
ἃ Deo Patre gignente ipse nascendo accepit. Sunt et nis fuisse unius ejusdemque Dci, auctoris utriusque
ejus decem Historiz ecclesiasticze libri 6 quos imita- Scripturz, ut aiia per Moysen antiquis daretur lex,
Jus Eusebium Czsarienem scripsit, incipiens a fine — in sacrificiorum czremoniis οἱ judiciorum animad-
librorum Eusebii' usque ad suum tempus, id est, a — versionibus; alia nobis per Christi praesentiam in
Vicennalibus Constantini usque ad imperium Leonis sacris mysteriis et futuris repromissionibus ; nec
senioris, sub quo et mortuus est. E p diversa credi debere, ^ sed uno spiritu et uno au-
! . etore dictaia , cum illa lex, qu, si modo secundum
. ! CAPUT XC. " ' litteram observetur, occiderit, eademque ipsa se-
, . ^ . . .
GkxNAbIUS , Constantinopolitanz Ecclesise episco- cundum spiritalem intellectum vivificet. Moritur hie .
pus, vir lingua nitidus, el ingenio acer, tam dives —5Criplor ante triennium, regnante Zenore^ ' - ;
ex lectione antiquorum fuit, ut Danielem prophetam . , CAPUT ΧΟ. ΕΝ
.ex Ἰοίορτο ad verbum ^ commentatus exponeret. P SipoxiUs, 1 Arvernorum episcopus, scripsit varia,
ἃ Corbei., servalque hodie nomen auctoris. : . Gembl. nec non llonorius Theodorum appellaut. —
b Hoc opus Theodoreti exceptis paucis fragmentis — Theodulus, al. Theodolus, lMonorio Theodorus, pres-
'intercidit. "EN | bytec in Colesyria, et postea episcopus, scripsit va-
ς Male Diongsium habent quidam codices. ria quxe Gennadius hic recenset : an ex iis aliqua
'* ἃ Corbei., naturam. exstent, nondum comperi. Sub Theoduli nomine
e ]d., titulis. tomo V Bibliothecz:e Patrum exstant commentaria in
' f Corbei., materna, vitiose. ' Epistolas D. Pauli. [Sed illa OEcumenii esse con-
. S Theodoriti tantum quinque libri Historize eccles. - n Min.EUs., | |
exstant qui desinunt in A. C. 429. Neque plures" — kHic Theoduli liber liodie non exstat.
videtur Theodoretus scripsisse, quoniam ipse in ! Corbei., adversus antiquorum hereses.
. calce libri quinti profitetur se Historiam in morte C π Id., dicunt. | ^ |
Theodori Mopsuesteni et Theodoti Antiocheni clau- ? Corbei., «t non uno Christo et uno auctore di-
'dere, et in prefat. profitetur se persecutum res — cata. Alize editt., aut non uno spiritu et uno auctore
annorum centum et quinque. lgitur necesse est vel — dictata. ᾿ ΝΣ to 5c
errasse Gennadium, ut Valesio videtur, vel in opus ? Zeno Isaurus imperitavit ab A. C. 474 ad 491;
Theodoriti ab alio continuatum incidisse. Lco senior — unde non post an. 494 scriptum' catalogum a Gen-
imperio prrefuit ab A. C. 457 et 474. Theodoritus — nadio constat. Minus. EE |
defunctus A. 458. — Supersunt liodie libri quinque P Hoc caput in plerisque editis et mss. codd. de-
Historix ecclesiastice, quos ab ortu h:eresis Arianx — sideratur. Legit tameu in suo Gennadio Honorius. :
'jneipiens, Theoderetus usque ad tempora Theodosii qAL, Avernorum, — . .
junioris deducit.. In iis nominatim secunda synodi τ Al., volumina. — C. Sollii Apollinaris Sidonii ;
generalis gesta fusius quam alii historici enarrat. — Árvernorum episcopi opera Jacobus Sirinondus et
Gennadius hoc capite dicit eum continuasse histo- — Joannes Savaro, uterque Arvernus, nostra ziate re-
riam suam usque ad Leonis imp. tempora, aliis — cognoverunt , notisque illustrata Lutctize ediderunt,
quinque libris adjectis; sel isti hactenus non pro- — psum patre avoque profectis praetorio Galliarum na-
dierunt. De stylo Theodoreti Photius cod. 31 ila — tum constat. De patria cum alii diversa seniant, ipse
censet, eum historiz& magis convenire quam istum — Lugdunensem se non semel significat. Lugduni «rgo ad
quo vel Socrates, vel Sozomenus, vcl Evagrius Pon- ^ Rhodanum natus, atque optimis liberalium artium usus
tícus utitur. Minus. — Quinue posteriores Vossius — magistris (inter quos IH nium in poeticis, Eusebium in
, de Mist. Grxc. 1. xi, c. 20, periisse putat. Verum D philosophicis commemorat, eam in omnibus natura et
Valesius in przefatione sua editionis negat Theodo- "^ studio laudem est consecutus, ut. eruditorum sui svi
ritum plures quam qninque scripsisse, cum is Gen- — (quod Mamerti Claudiani elogia ide ipso docent) peri-
nadii sententiam in fine libri v diserte refellens, se — tissimus ac disertissinius haberetur, poetica. imprimis
"historiam suam claudere in obitu Tlieodori Mopsue- — fama clarus , non solum apud cquales amicos , verum
steni, testetur, ac prxter Gennadium nemo veterum — eriam apud principes ipsos in prelio fuit. Quorum alte-
decem Historiz ecclesiasticz libros ei tribuat. taque — rum declarunt omuium generum carmina qme . amico-
probabile est Gennadium hoc loco allucinatum. Nam — rum :04jalu' scripsit; alterum tres paneggriel, quibus
omues codices habent decem. ERN. CyPRIANUS, an. 451 ICs Majoriawwn à "Kntlieminm
i. b Puta: memoriter, dictando in calamum. Alias — Augustos 4 laudavit! berevol t δ σι!
"mirum non esset eum Danielem ad verbum expo- fructwm tulit m et Home statiam poetas, sub
suisse. Fuit nutem adeo deditus culture inemoriz, — Avito, in Foti Prajani' Bibliotheci mégidit.; οἱ a Majo-
: ut neminem ordinaret qui Psalterium non sciret me- — rianio, cum' censes daret. Arelate, solémni ejus epulo
mariter, teste Tlieodoro Lectore |. : Hist. eccl, p. — inter honoram δι, alhibitus. Ab Anthemio deuique,
.B54. Ens. Cvrn ANUS. | post commiticám et alias quibws érnatus. anted; (ueral
| Hzc Geunadii Constantinopolitani scripta iu- "dignitates , prefectus. Urbi creatus , utque, pairicius
terciderunt. De aliis vide Tillemontium, t. 10 Memor. ᾿ familiam suam, quam yrefectoriam. a swujbribus:etcd-
| Codex Viridis Vallis ( notante Suffrido Petri ) οἱ perat , reddidit patriciam. Nec smalte- pest," δεϊμνε
nis
GENNADII MASSILIENSIS
“μι
Εἰ grata opuscula *, et sans doctrine. Homo siqui- À lumen, et tractatus diversarum Scripturarum el sa-
dem tam divinis quam humanis ad integrum imbu-
tus, acerque ingenio, scripsit ad diversos divers
metro vel prosa compó&itum epistolarum ἃ insigne
volurübii : iui quo quid in litteFis posset vstendii, Ve-
rum in Christiahó vigoré polleris, euam Inter barbards
ferocitatis duritiem, qui& eo teinpore Gallos opprei-
seral , Catholicis pater ei doctor halietur Widignls,
"eruit ea tempestate qua Leo ét Zenó hoindüi
Miperabantb. —— ^ j
E ,. Càbur xcilt. 2
* JoaswES, Antiochenus parochle ex grammatico
presbyler, scripsit adversum eos ἃ qui in una táa-
tum substantia asserunt. adorandum Christum , néé
acquiescunt duas in Christo confilendas naturas ;
docens secundum * relationem Scripturarum unain B
. in illo Dei et bominis personam esse, non unam Γ các. ὦ
nis et Verbi naturàm. Simul ét impugnat àliquas
Cyrilli Alexandrini episcopi sententias, dicens incàule
ab illo adversus ὃ Nestorium prolatas, quie fomén-
tum et robur addunt Timotheanis : quod v.lde iua-
niter dicit. Vivere ádhuc dicitár et ex tempore de-
àifiare.
CAPUT XCIV.
δ GELisivs, urbs Rom: episcopus, scripsit adver-
aus Eutychen et Nestorium grande et prclarum νὰ"
mtis
mica a mendum diris am. M13 ταν id
Quod munus summa cum modestia susceptum , püri
᾿ eramentorum, elimato sertüone, et adversus Petrurà
ei Ácacium scripsit epistolas qui fiodie in Ecclesia
tenentur catboliéa. Fecit ét hyinnos fn &itmifftudfner
Ambtosii episcopi. Obilt sub Anastaslo Atigusto. :
| CAPUT XCY.
lloxoRATUs, : Constantine Àfr& civitatis episcti
pus, scripsit àd Árcadium quémdari, qui Pro con:
fessione fidei catholiee 1n. fártibus Afric ἃ Gense-
Fico rege nils&us ex&ulàbat, eplsiUlam ad frbóres pre
Chrisió feréndós hortsioriam, ét exedipls: praesen:
libus, et Seripturaruifi relatloriibits - roboratam; &
quod confessionis fidei pér&everantià rion solum pré:
terita pürgel peccata, sed et meriti pFoctiret mar
iytii. ᾿
CAPUT ΧΟΥῚ,
i CEREALIS episcópüs, nátione Afer, ἴπϊοττοραιαὶ
a * Maximino Arianorum episcopo, si paucis posset
vel divine Scripturz teslimoniis , absque disputa-
τίθης dantaXat assmmione, fidem catholicam assi-
give : quam ΠΣ in nomine Domini, suffragante sibi
verlhste, noh psucis testimoniis sicut. Maximinus
! Trridens petierat, sed'topiósis tóm Veteris quam Novi
Testamenti indiciis approbavit et ? libello edidit.
CAPUT ΧΟΥΪῚ,
" Ecc&Nius, Cartliaginis Africze civitaiis episcopus
idem Bellarminus |. c. οἱ Baronius in Gestis anuo
496 censent. At vero Henricus Spondanus iu epitome
Annalium Baronianorum ad annum 496 isto de libro
cum sanctilate et. vigilantia, turbidissimis 4. mporibis (Σ 8:55 iofafam Baiic: margini ascrivsit : Jia gnuidex;
administravit, Primum enim obsessis per Gothos Arver-
nis, diutine acerrimeque oppugnalionis molestias per- .
iulit, Deinde redacta ex, Nepotis. Augusti [eere in
fiostium potestalem urbe , ab his per legationis speciei
relegatus, aliquandiu exsulare coactus est. Tum &uis
tandem redditus, cwm in officii curum intentus, nullam
inter barbaros optimi pastoris partem onii'leret, mu-
lorum tamen in se odia cóncitavit. Qu bus domum victis,
nec diu (amen postea superstes ,, Aprunculo successore
d^signalo, δή oli premia evolgiit an. 483, xu kd,
Septemb., Zenone imperante. Liberos ex Papianilfa
(énjuge , Avili Smp. filin, antc. episcopatuy. sWeceptos
reliquit, Apollinerer filium, et Rtosciau ac Sereriannas
filias. Colitur autem apud, Arvernos et alibi stato div
Viluque sanctorum, et religiose asservantur sacra ejus
06:0. in basilica Genesiana, que jam oliin ex vetere S.
Sat-rni edicula, in primum, qua. conditus fuerat ,
Wenslota commemorant. Sic fere Sirmondus. Vide et
Waryrolog. Ram. 25 Aug. Mingus.—
.. ἃ Epistokr BSidonii ex-tant .divise in libros 9 ab
pio auctore. E :
. 9 Defunetus A. C. 48...
. * Hojus, ut opinor, leannis Antjocbepi nonnulla ex -
stant in actis concil, Ephesioi et tom. V opp. Cyrilli.
4 Corbei., qui wnaám iantwm substaniiam αὐὸ-
rühdum. —. |]
— S dd., mtionem. " ᾿ΕΝ
ος F Hl., Personam nostri carnis et Verbi naturam.
c δ Al., Nestorem. E 007. dà aL
- ^ Etiam hoc capit, quod ab Honorio el codd. plé-
iisque agnoscitur, in nonnullis editis et mss. deside-
FAUir. — S. Gelasius | papa, natione. Aler, ab anno
492 usque ad annum 496 sedit. Scripsit epistolas
varias, qw in tomis Conciliorum exstant, et alia
"qua Bellarminus i». Citalogo recenset. Librum de
1abus Chrigti Naturis, contra Eutychen, qui in Bl-
"bliotheco Patrum exstat, ton esse Gelasji papm, sed
- Gelasii Cyzteni, Cesariensis in Palatina cpiscopi,
“Ὡὸ «Ὁ e A
*Batfbns, post Eng
Vetferuht wt alii pléridite hactenma, nimirum hunc. [i-
Pellitin non esse Gelasii pape partum. Verum illum 5,
: F'elifentius fruspends episcopus, qui eod ^m tempore vi-
πῆρ, et (eque Afer natione-fuit, Gclasio papa absque ulla
ftubitartone acribit, multa ex eo citans, resp. ἃ αὐ Fer-
kühdum ditcongm. Haud vero ejusdem libelli verba,
qa hteretici-in suum sensum detorqueni, aliquid obesse
catholici verituti, multi jam docuerunt. lia Spondaaus:
τοὶ totam nón aliis exactius discutiendam religqui-
inns. idet porro Gelasins.pnpa, convccatis ad se
friüditissimis epl&topis, insigne decretum edidii de
Mois canontels et apoeryphis : quod integrum exs:al
imo 1 Cóncifiorum lib. n, c. 217, apud Bucharduui
"Wormatierisem. Gratianus,"prima ejus parte omissa,
Tiüd ipsum dist. 15 recitát; ct Didacus Covarruviag,
episcopus Sépobiensis tom. Il. Variarum Resolutio-
nim, 1. 1v, notis illustrat. Minas.
εἰ Norimb. , Cunsmntiie. Epistola illa ad Arcadium
"Ütstát in BIDI. Patrum, et apad. Baron. ad an. 457.
"Sed 4uctor'rion. Honoratus dicitur, verum Antonius
épistoptis Constantinz eivitats. - . |
. Cerealís episcopus Csstaleusis ín Africa, scripsit
''ebhtrá Maxifnintm sen Maximiani Jibrum de Fide,
(dui in Biblfotheen Veterum Patrum tom. ΟὟ cxstai.
RJEUS. |
5 Corbel., Marifto. Sed idem infra : Maximinus in-
efjs.
1 fü., feidens, vitlos».
ἦν td., lfbelfim.
" Carthaginiensls in Afrfca episcopus..ab Honorio
Aupustadünehsi vocentur Eusebius, a Tritbemio εἰ
ὅς Eugenius, 'Caterum ín. vu'gatis Gennidii exem
I eninm Pomerius Maurus et [ieno-
ritus Maislliensts subnectudtur; quos tamen duos
"Honorlus in suo catatogo non Rabet ; adeoque vides-
yr ad Genuadii catalogum non pertinere. At vero
idorus c. 19, et Sigebertus c. 54, Pomerium me-
finorajit; Honorati vero Massiliensis neuter meminit.
4147
DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS LIBER.
et confessor publicus, adioiiitus ab Hunerico Vanz Α corporea an incorporeà délicht eiedi ; citius, umdé
Uáforum ree, catliolicze fidei expositionem, et masi-
me * verbi homousii -prüprietatem. disserere, cum
conseusu omnium Afric, Mauritanie el Sardinia
Stque Corte episcoporum σι bülfes&erum qui in
cátliotléa peFinálitérunt Hide, comjosolt Librüm ΕἸ:
dei b, nón sdluln. sadetáfum Sefiptarárum sentehi:
Vis, sed Εἰ Phirüm testfmüniis Corimiünitam, et per
collegas cónféssiónis Suzt jjorkexlt c. Jatri Vero wspor-
tandus ῥὑτό fidells Tirigoze rmiünelatldle in exsilium,
epistolas, velut. commonitorias fidei, et unius sacti
el conservandi baptismatis, ovibus suis quasi pastor
$ollicitüà derellqu]t. Altercatiónes quoque quas cum
Arianorum preesulibus per internuntios habuit, cou-
seripsit, et relegerdás per majorem dómus * Hune-
rico transmisit. Simillter et preces pro quiete Chri-
slianorum eidem, velut apologias obtulit. Vivere
adliuc ad confirmationem Ecclesia; dicitur.
| . . CAPUT XCVIII.
! PouERIUS, natione Maurus, * iri Gallla presbyter
ordinatus, interrogantibus Juliano episcopo et Vero
presbytero, dialectícorum more respondens arte dia-
Tectica, el sermone ingenioque apto, composuit de
Natura anim:e ! et qualitate ejus 1 et. de Resurre-
ctlóne, δι de speclalitite ejus in hac vita fidelium,
et generali omnium homiunum libros octo. Quorum
primus continet quid sit anima, vel i qualiter ad
imaginem Deicredatur facta ; secundus, utrum anima
Bit anima priitil Womirii$ fáct& ; quartns, atrum ani-
ΝιΆ, qns hascitüfo corpori Infundetida est, nova flat
Εἰ sirie [iétb5:0, an ex substiritia k anim primi ho-
ἸῊΪΗ 5 velut propsigo de radicb. producta, etiam pec-
Οὔ ἢ prims ánfiie secuih trálíàt orighatiter ; quin-
u$, recápitülatiótiem libri quarti, 1 disputationis. et
distiricilo: 1»; et di sit faenhtag atiimie, id est; pos-
sibilitas, et quod eám ex ΝᾺ et Sincera voluntate
obtineat; séxtüs, ünde &ft juxta Apóstoli dictum 2d -
versitns carnis el spirftus: septimus, de differentia
vitarum, mortium, resurrectionum carnis et anima ;
oclivus, de his quie sub fine mundi futura priedicia
sunt, absolutiones quxtionum qua de restirrektione
proponi soleut. Memini legisse me olim ejus dicta-
B tum ad qüémdam nothiué Priucipium, de Contemptu
mundi, ac rerüfü tránsiturarüm, hortitoriuth, et
alium de Vitiis πὶ et virtutibus przlitulatum. Scrl-
psisse dicitur et ala, et adhuc scribere, qus ad
fiteam notitiam non ienérunt. Vivit usque hodie con-
versatione Deo digna, apta ^ professione et gradu. .
CAPUT XCIX.
. * HoNonaTUs, M.ailierisis Ecclesim episcopus, vir
eloquens, et »bsque ullo linguxs impedimento ex
femporeTa ecclestà WecIbrinator, vt qui à Τα ἢ tn
timore Dei crescens etiam in negotiis eccle.iasticis
exercitatus est, 0s suum quasi armarium aperit, et
in àomiliarum modum ad utilitatem legentium multa
Breviter (quod semel indicasse suffecerit) manuseri- ( Natüra senile, cóhétut illom turpoream facere,
φίλ Gennadii exemplaria vetustiora inter se variant :
in quibusdam solum lHlonoratus, in aliis praterea
Pomerius, C:sarius Arelatensis, Sidonius, et Gela-
sius papa omittüutur. Ne quid tamen ἃ lectore cu-
rioso desiderari possit, plenam scriptorum centu-
riam dabo, αἱ eam Gennadii titulo Suffridus Petrus
Coloniz Agrippinz 1580 publicavit, Minsus.
' * Corhei., verbi omousii rationem, consensu omnium
Africanorum οἱ Maurorum Sardinie et Cursica.
"» Exstat servata ἃ Victore Vitensi lib. m de Per-
secat. Vandalica. Caetera Eugenii: hujus periere.
—— * |d., Porrexit ad portandum eiiam pro.
J dd., In exsilium vice communiloria fidei.
e Ji., Chunerico direxit. Chunericum habet etiam
: Norimbergensis codex.
f (foc quoque caput. Gennadio videtur additum,
quoniam de Juliano Pomerio velut quem omiserit
' Gennadius, agunt Isidorus c. 19, et qui Isidori li-
bruim non vidit Sigebertus, c. 54. — Julianus Pome-
᾿ rius, Gennadio seu continualori est Afer sive Maurus;
. Cypriano in. Vita S, Cxesarii Arelatensis, est. Arela-
tensis ; eui consonat Isidorus Hispalensis, Gallum
faciens. Scripsit autem (teste eodem Isidoro) libruin
de Virginibus Instituendis, item libros tres de Vita
contemplativa ; quos falso hactenus f'rospero Aqui-
tano attributos fuisse supra c. δὲ docuimus. liem
scripsit, per modum dialogi, libros octo de Natura
anime: qui. videntur excerpüi ex libris S. Grégorii
Nysseni de Philosophia seu potius ex Nemsii philo-
sophi libris de Anima. ftem. scripsit Proguosticou
' tibus libris eomprehensum, sed. prorsus diversum
ab eo quod diu postea scripsit S. Julianus episconus
. Toletanus : ut Baronius in. notis martyrotogii 8 Mar-
tii, et Bellarininus ih catalogo observdrunt. Pome-
rium porro Isidorus Hispalensis, c. 12 accusat erro-
ris 'Iertullianei, eo quod in libris quos scripsit de ..
Minus.
€ Corbei., apud Gallias.
h Verba et qualitate ejus desunt a Córbei.
' ]d., de flesurrectione vet post resurrectionem libros
'ecto.
j [d., qualiter condatur ad Dei imaginem.
k Id., ex substantia primi hominis velut propaWo ex
radice proiracta etiam peccato.
1 Al., Disputationes ct distinctiones.,—
αι ἢ vitiis colore vir'utum minus caulis iuludentibus.
Scribere el alia dicitur. Τὰ Corbei.
Ὁ Al., confessione. . ον μὲ
: Ὁ [Joc caput apud Horiorium nan est et iu editis
quibusdam et mss. desideratür. Videtürgtte nredita-
menti loco additum, stilus certe Gennadium nón refert,
ita Sulfridus Petri. — Dum mariuscripta Genjláuij
exemplaria variis e locis advoco, Petrus Fratciscus
Chifleius , S. |. tuieologus, V. C..Jpannis , Jacobi
Chiflletii frater, litteris Vesontione 1635, die 14 Maii
D datis fn hanc sententiam ad me scripsit : Gennadii
M'ussiliensis de Seriptoribiis écclesiasticts habeo libram
«num pervetustum, éditis non Dleniorem, imo contra-
tiorem a fine. Pómerium euni nonagesimo quinto eo-
que ultimo capite recenset; ITonoratum 3lassiliensem
pricterit. Sane vitam S. Hilarii Arelatensis, quam au-
etor Chronologie Lirinensis huic Honorato inscribit,
solo vulgati Gennadii fretus testimonio : Petrus Sazius
in pontificio Arelatersi, ex mastwécripto codice, vindicat
Reverentio seu "havennio Arelatensi episcopo, Hilarii
- successori. Et suni alia que mihi auspectam | faciun!
iliam apud Gennadium I onorati Mussiliensis, mentio-
wem. Minus. — llauc vite Honorati descriptioicmn
. jheptissimus quidam liomunculus Gennadio sup;.o-
«nit. Stylus plane diversus est a Gennadii nostri
scripture genere. Net est ln codicibus nostris, Ens,
CYPRIANUS,
^ Ua
|
4119
* INDICES IN VICTOREM VITENSEM.
4120
8 componit, maximeque ad * colendam fidei rationein, A Arelatensis episcopi; litanias aa * supplicandam Dei
el revincendam ^ hzreticorum perversitatem. [n
cajus libera preedicandi constantia non solum vicina-
rem civitatum sacerdotes et populi delectantur, sed
et longe positi, cum ad eos necessario pergit, sum-
mam ei docendi in suis ecclesiis rogantes injungunt.
Sancius quoque papa Gelasius, Romanz urbis ponti-
fez, per scripturam agnoscens ejus fidei integritatem,
reseripto suo 4 probatam judicavit. Sanetorum quo-
que Patrum Vitas, ad dificationem posterorum,
coaptat ipse legendas, prxcipue nutritoris sui Hilarii,
᾿ 4 Corbei., composuit.
b jd,, inculcandam.
* ]d., heresum.
.. 4 AL. probatum judicavit.
' * Corbei., ihclinandam. 2E
f Hoc quoque caput abest a pluribus editis et mss. - pore 8c hujt
B quo Cavius p. 1, p. 266, dissentit, siquidem libellum
δ Gennadius Massiliensis presbyter (non autem
episcopus, ut Sigebertus et Platina censuerünt) vixil
temporib.s Anastasii imp. et Gelasii 1 papze. Ex va-
riis Gennadii scriptis preter librum de illustribus
ecclesise Scriptoribus, a Cassiodoro libr. de.Divinis
Lect. cap. 17 memoratuin et a me nunc reprzsenta-
tum, exstat liber de Dognmiatibus ecclesiasticis ; quem
Gelasio pap: dedicavit. Huuc librum falso tribui S.
Augustino, jam ante t 00 amplius annos monuit Cle-
rus Lugduuen-is, de Godescalei causa, adversus
Joannem Erigenam Scotum, scribens. ,Gennadium
clementiam, cum plebe sibi credita pro viribus agit.
CAPUT C.
f Ego 5 GeNNADIUS, Massilie presbyter, scripsi
adversus omnes hzreses libros octo, et Adverius ^
Nestorium librosser i, Adversus Pelagium libros
tres, et tractatus de Mille Annis et de Apocalypsi
beati Joannis, et hoc opus, et ! epistolam de fide
mea misi ad beatum Gelasium, urbis Romz eji-
scopum. -
porro fuisse Semipeagianum, adeoque multis loc.s
caute legendum, supra in prolegomenis et alibi ic-
nuimus. Minus. — De Gennadio agunt Vossius de
Hist. Lat. 1. xi, c. 18, p. 235 ; Hist. Pelag. l. 1, c. 10.
Henricus de Noris lib. xi, Hist. Pelagianze, c. 46, ubi
erudite disputat de tempore scripti hujus catalogi a
scriptum vult an. Christi 495. EnN. CyPniANUS.
ΔΑ]. Nestorem. | ΝΕ
i. Gu. addlt : Et adversus Eutychem libros 11. No-
ribergensis vero sic habet :: Et adversus Eutychen
libros sex. EnN. CYPRIANUS. -
j An hxc lectio Guelpherbytani codicis doctis pla-
'eitura sit, nescio. Illud vero liquido apparet ineptum
esse quod habet Mirzus : et hoc opus de fide me.
Mihi hic locus vix alia ratione sanari posse videtur.
Enx. CuvPRIANUS.
INDICES IN VICTOREM VITENSEM *.
INDEX CHRONOLOGICUS PERSECUTIONIS VANDALICJE.
. Anno 406. [Innocentio [ papa.sedente, Arcadio in Oriente, . .
ei Honorio in Occidente imperatoribés, Arcadio Au-''
gusto vi et Anicio Probo consulibus, sub finem' anni νι} -
garis aer:e, Vandali relictis propriis sedibus ín Galli τὲ ir-
ruentes a Francis prostrati sunt, «ui paulo post. Fraucos
Alanorum ope in fugam vertunt; et Godegiscl» eorum regi
in his tumulibus occiso Gundericum ipsius fi'ium substi-
tuunt, sicque cum aliis barbaris in Gallias sobeuut.
' 407. Varii mar.yres hoc anno et sequeiti ip Gal-
liis paasita a Vandalis ccronati fuerunt... | .
Anno 408. Paulus Orosius, aliique auctores Vandalorum
ih Gallias irruptionem hu c auno consignant. — Theodosius
Junior Arcadio parri succedit. — Stilico Ravenne ab exer-
citu iaterficitar, οἱ Eucherius ejus filius Romz, cui, etsi
genuli, destinaba:ur imperium.
: Ammo 449. Romam obsidet Alaticus. — Eodem anno
Vandali, Suevi, aliiquebesrbari e Calliis in Hispanias trans-
gear ex Prospero et [dacio. ! .
410. Attalus Arianus ab Alarico fit imperator, qui
paulo post ab eodem abjicitur. — Roma a Gotthis sub Ala.
rege capta ac direpta.
Anno 411. Alaricus e vita excessit, quem Gotthi in me-
.dio 3iveo Barentini amnis prope Consentiam, cum ingenti-
bes opibus sepelierunt, post squis ad tempus alio deriva-
tis, quas postea in locum suum reduxeruut. — Collatio
Jabita Carthagine inter catholicos et Donatistss, coram
Marcellino comite et Notario, jussu Honorii imperatoris
, Amno i12. Colestii errores in Carthagineusi synodo
proscribuntur. .
Anno 415, Marcellinus Tribunus, qui in collatione no-
mine imperatoris cognitor fuerat, a Marino comite, agen-
tibus Donatistis inlerfectus est, ób Id inter martyres rela-
tus ju Mariyrologio Romano die 6 Aprilis.
Auno 415. Atuaulfus, cui Placidia Honorii soror in exci-
dio Romano capis nupserat, a Gottho quodam occiditur,
quod videretur Roman;s favere,
Ammo 416. Concilium Carthapginense contra Pelagii er-
rores, item et aliud Milevi in Numidia contra eosdem hz-
'retícos. — Placidia, pos. Athaui(l necem Roranis reddita,
Lonstantio nupsit — tfteliquiis sancii Stephani per Oro-
:Si8m presbyterum ex Palas ina,in Africam allatus,
Ano 441. Zozimus in Innocenui locum Romans Eccle.
Siàe pr:e! citu. )
- Anno 418. Vatentin'anns, postea imperator, ex Copsisa-
Uo et l'lacidia nasc tur. — Pelagius Roms damnatur, et
iterum Carthagine. — Bonifacius defuncto Zozimo fit lto-
manus j.ontifex, contranitente Eulalio schismatico.
Auno 419. Quzestio de appellationibus ad sedem aposto-
lic m inter Romanos et Africanos agitatur.
Anno 430. Constantius, Valentiniani ΠῚ pater, Augustus
ab Ho»o:io reauntiatut. — Sancii Hieronymi obitu.
δ Anno 121. Ceelestis dez templum Cartbagine d-strnitur,
petente Aurelio episcopo.— Constantius imperator moriUsr.
.Anno 422. Cas inus Ulagister militum expeditionem coa-
tra Vandslos ἰὺ Hispania suscipit, sed infelici exitu. —
Augustinus disputat adversus Maximinum Arianum Got-
thorum episcopum iu Africa.
. Anno 423. Celestinus papa Bonifacio substitutus. —
" Honorius Placidíam sororem suam eum Valentiniano ejes
filio Constantinopolim qittit, quod suspicaretur ab ea at-
citos fuisse in. Italiam barbaros. Idem psulo post mor:tur,
et Joannes primicerius notariorum imperium invadit,
' Anno 224. Valentinianus Ilf, Constanti et Placidiz tiliu-,
Cesar Constantinopoli creatur a Theodosio Juniore. —
Joannes Lyraunus Raveniüa occiditur, cujus tamen mortem
anno seuwenti Cassiodorus consignat.
Anuo 425.Y slentinianus-Augustus renuntiator Ravenne.
Anno 420. Hoc anno, aut sequenti Gundericus, Gode-
giscli fllius, Vandalotum rex in Hispania, injeriit : eui
.suecedit Gensericus ipsius frater, sed ex concubina natus,
qui persecutionem, teste Gregorio Turonensi, iu Hispania
, excitavit. . ΝΕ -
Auno 427. Bellum adversus Bonifacium, qui ex Africa
Romam venire abauerat, nomine publico illatum est, "εὐ ἢ
ille Vandalos, fosdcre cnm ipsis inito, in Africain accivit,
' Hierio et Ardibure coss.
' Ami 428. Hoc auno Vandalorum in-Africat sSdventum
: contigisse scribunt nonnulli. — Theodos:us Junior edicta
adversus hxreticos lata renovavit.
Anno 4329 Circa id tempus Darius Comes iu Africaw
.Inissus est, ut bellum sedaret. Bonifacium ad imperat ris
obedientiam revocat. '
* Cujut opera cum appen Jicibus excusa sunt ab hujus tomi col. 125 ad col. 430. Eorz. NUM "
1121
Auto 450. Hipporegius a Vandalis obsidetur, et tertio
obsidionis meuse Augustinus Ipsius aptistes, totius vero
Ecclesize catholicse doctor egregius, exstinctus est.
Auno 451. Concilium Ephesinum, generale ui cui nemo.
ex Africa interfuit, preler Bessulam Cayreoli Carthagi-
neusis episcopi diaconum. — Paulinus Nolte ἐρθυμας ir
sanctíssimus obit anno statis 78. — Sixtus ITI Rotuanus
pontifex in Collestini demortui locum assumitur. - .
4nmo 152. Bonifacius comes ex Africa in Italiam redit,
at paulo
praslio um commisso acceperat, defunctus est.
Anno 455. Pax cum Vandalis facta est per Trigetium,
Prosper Canisii habet triennium, relicta ipsius Afric: por-
tione ad inlabitandum.
Ammo 451. Persecutionis a Genserico mota iuilia, in qua
Arcadius et socii martyrio corouantur. — Valentinianus
Constantinopolim proliciscitur cum Eudoxia Theodosii lilia
nuptias contracturus.
Anno 458. Siciliam vicinssque insulas pirata barbari
variis irruptionibus vexant.
Anno 459. Genserlcus Carthaginem invadit, et Quod-
vultdeum episcopum, navi vetustz? impositum, cum ma-
xima cleri parte in exsilium trudit; uio verbo Carthaginem
store, clero, locis sacris et senatu spoliat. — Salvianus
. Massiliensis presbyter libros de l'rovideutia divina scribit,
jn quibus inulta babentur de Vandalis in Gallia, Hispania
el Áfr.ca ssevientibus.
Anno 440. Sanctus Leo, cognomento Magrius, post Sixti
pontificis mortem Roman: Kcclesism przlicitur. — Gense-
ricus in Siciliam irrumpit, se! postea metu Sebastiaui co-
mitis dimissa Slcilia, Cartbaginein revertitur.
Anno 441. Theodosius exercitum adversus Gensericum
parat, sed incassum.
Auno 142. Hunuis Orientales provincias devastantibus
Theodosius exercitum, quem adversus Vaud;ilos miserat, re-
vocare cogitur. — Pax inter Valentinianum et Gen-ericum
renovata. Circa illud tempus, ut videtur, sanctus Leo Po-
tentium legatum in Mauritaniam misit pro restaurauda
Ecclesie disciplina. — Gensericus iu sua ditione catboli-
cos persequitur, imo et Li suos saevit qui in ipsum couju-
raverapt.
Anno 445. Manichei Rotuz a sancto Leone detecti, quo-
rum plerique, Africa a Geuserico devastata, in Urbeni se
contulerant.
Anno 444. Attila, occiso Bleda fratre suo, solus Hunnis -"
imperat. — Concilium Ron: adversus Manichsos.
Anno 445. Valentiniani I1 constitutio adversus Mahi-
chos data.
Anno 450. Marcianus fit imperator in Oriente, Theodo-
sio Juniore absque liliis defuncto. — Placidia Valentiniani
mater obit v cal. Novembris
Anno 451. Attila Hunnorum rex in Gallias ingressus va-
rias urbes devastat, ac demum in agris Catalauuicis praelio
cominisso fugatur ab /Etio aliisque feederatis. lbi Meroveus
Francorum, et Theodoricus Wisigothorum reges ínterfe-
cti sunt. — Sgnodus generalis apad Chalcedonem contra
Eutychetem habita.
Anno 452. Attilo in. Italiam irrumpit, Aquileiam deva-
stat, ac Leonis papz precibus fractus, in Pannonias rever-
titur.
Amnno 4535. Attila in Pannonia moritur, cujus tauen inte-
ritum auno sequenti Marcellinus comes copsiguat. — Pul-
cheria Augusta Marciani uxor vita defungitur, qus in fastis
sacris locum ineruit.
Anno 454. Deogratias in episcopum Cartbaginensem
ordinatur. — /Etius a Valentiniano occiditur. — |
Amio 433. Petronius Maximus, Velentiuiano occiso, im-
perium invadit, qui paulo post et ipse necatug est. — Gen-
sericus Romam dirlpit, Augustas cum infinita captivorum
multitudine Carthaginem transportat, uuiversam deinde
Alr.cam, insulas vicinas, variasque regiones devastat, et
Suo subicit imperio. — Éparchius Avitus fit imperator.
Anno 490. Avitus purpuram deponere cogitur a Rici-
imere, fitque epis opis Placentix. '
Auno (51. Deogtatias ep.scopus Carthaginensis e vivis
excessit. — Gensericus ecclesias Catholicorum claudi im-
perot, [140 in exsilium. clero. — Marciano ünperatote
defuncto, Leo Magius seu Macelles fit imperator Orientis,
et Julius Majorianus Occidentali imperio praelicitur, vit me«
huribus temporibus dignus.
Auno 438. Majorianus adversus Vandalos exercitum pa-
rat, sed liujus couatus, ob. ereptas ^ a Genserico nages,in
llispaui.h littore, iriiti luere. ᾿ att
Anno 461. Majoriauss imp. a Ricimere occid quo
Lib.us Severus creatur. Àugustus Ravenn:e, — latus
syucto Leoni papa succedit. tn
Aio 460. Severus imp. Ricimeris opera f'omase veneno
necatur, EE
INDEX CHRONOLQGICUS PERSECUTIONIS VANDALICJE
magister milituin factus, ex vulnere quod in.
rans AE
nad
. Anno 466. Romani ex Hispaniis penitus pubi ab Evas;eo
Wingothorum rege. u S001
Anno 407. Post biennii interregnum Flav:us Astbemius
proclamatur Augustus, ad id a Leone Augusto cum exzet--
citu in Italiam directus. — Simplicjus papa Hilaro defeneto
substiiutus est. — Basilisci. proditione Leonis expeditio
adversus Vandalos irrita fuit. '
Anno 468. Marcellinus.patricius,a Homanis adversus
Vandalos pugnantibus dolo confod tur, eo ipso tempore
quo eis opem ferebat. — Folgentius Telepte in Wyzacio
Dascitur. : ᾿
« Atto 469. Patriciolus, Asparis filius Arianus, Cesar
creatur, reclamaptibus catholicis, qui Ciesarem ortho-
doxum flagitabant. ]
Anno 411. Aspar et lilii ejus Ardaburis οἱ Patrieiolus:
Czesar, Arianse sectse. fautores, in palatio jossu Leonis in-.
terempti sunt, quod factum aliqui anno przcedenli congi-
guart. IN m
Anno 472. Anthemius imperstor. Roms interflcitur pro-'
ditione Ricimeris, cujus opera Anicius Olybrius io tbronum:
conscendit: sed quadragesimo die post hxc. facinora per-
petrata, referente Cassiodoro, Rjoimer defunctus est.
Anno 475. Flavius Glycerius Bavenns imperium assamit,
defuncto Qlybrio. — Leo Junior ab avo Augustas àppelle-
uno A11. Julius N so Glycerio Augustus appel
Anno A14. Julius Nepos pulso Glycerio Augustus “᾿
latur. — Leone imperatore Orientis defuncto, Zéno
Leone Juniore filio suo, quem ex Ariadna Leonis imp. fHi
susceperat, imperium administrat, et ab ipso filio patio"
ΡΝ coronatus, Augustus appellatur. Leo Juaior statim
It. . .
. Anno 475, Orestes patricius, exturbato Nepote, impe-
rium tradit Homano Augusto, seu Áugusgiulo filio suo.
. Anno 470. Pax inter Zenonem Auggstum et Gensericum
iuita. — Basiliscus exturbato Zenone imperium viginti
mensibus occupat.—Odoscer rex Herulorum occiso Orexe,
pulso Augustulo, captaque Roma, imperatoris titulum simul
cum pupura et regiis insignibus respuen«, solo regis no-
mine contentus, novum Italie regnum instituit, sicque Oc- :
cidentale imperium exstinetum est. -
Anno A771. Gensericus Vandalorum rex, dusrum orbis.
terrarum. urbium potentissimarum | expugnator, moritue
hujus auni initio : cui Hunerieus succedit, patre adversus
. ca'liolicos. crudel or. — Zeno Basiliscum fugat et raptum,
in Cappadociam ex*ulare cog:l, ubi laníe couticitur. '
Anno 480. Népos, düdem ab Oreste «x imperio dejectus,
occisus est in villa propria haud looge a Salona urbe.
Anno 481. Eugenius Carthaginensis epi ; ordinatur,
et paulo post persecutio adversus catholicos inccpit.
Anno 183. Zeno Henoricon seu Un onis edictum pro-
mulgat. tl E
, Auno 485. Felix ΠῚ papa Simplicio succedit, — Persecy«
tio adversus orthodoxos in Africa ingravescil, ia qua inter
ceteros Liberatus abbas cum aliis sex monachis gloriosuu
warlyrium Cartbagine coroplevit. — Edjctum Hunejrici pro
conventa apud Carthaginem anno sequenti babendo. .
Amo isl. Collatio catholicorum episcoporum cum Aria-
nis Cartliagiue habita, jubente Hunerico. — Fames valida
iu Africa grassatur. — Hupericus, anuo regni suj, octavo
pene expleto, excedit e vita, cui Guntabundus Gentonis:
lius succedit. - a
Anno 488. Sanctus Fulgentius circa hoc tempus monasti- :
cain vestem induit. Doll. TE
Anno 487. — Pax Ecclesi Africans utcunque permissa,
Eugenio sedi su: restituto: — Concilium ium, sub -
Felice rin pro lapsis in Africa ad peeuitentiam recipien-
dis. —, Victor Vitensis scribit Historiam persecutionis Van-
dalics.
Anno 188. Felix
modum, quo lapsi
scribens. u
Anno 489. 'heodoricus rex primo in Italiam subit, bis
Odoacro devicto. — Theodoricus Odoacrum Raveuuna in-
clusum obsidet. ΄
Anno 490. Vandali ἃ Theodorico rege pace postulata , a
Sicilie solitis direptionibus cessarunt.
Anno 491. Anastasius Zenoni imperatori succedit.
Anno 492. Gelasius ἘΝ Felici succedit.
Anno 495. Odoacer à Theodorico rege interfectus. Hinc
Os:regotthorum in Italia regni initi$ repetenda. Theodori-
cus Ravenns regiam institui. — .
Anno 494. Guntabundus Ecclesias Afries reserari, atque
episcopos exsules ad proprias Ecclesias redire permisit.
Anno 195. Hoc anno Baronius Eugeplum Carthagiucn-
sem. iu exsilium pulsum obiisse scribit, sed perperam. — '
Gelasius papa in epistola ad episcopos Dardani, Kugeti
cavterorumque Afric episcoporum constantiam laudat.
pa sd Africanos episcopos scribil ,
pornitentiam recipieüdl essent, prae -
. . Anno 496. Obiit Guntabundus Vondelorum rex, cui suo-
e. U . ,
1123
gitur, defuncto Gelasio.—Clodoveus primus Francorum
rex Ghristianus, Remis a sancto Bemigio baptizatur cum
plerisque ejusdem gentis primoribus. Inde meri'o Remi-
gius gentis Froncofum, ὃς specialim regum nostrorum
apostolus dictus est.
Anno 499. Symmachus in Anastasii pape demortui locum
fü. Romanus pontifex, adversus quetn Laurentius grave
schisma excitavit, Theodorici regis auctoritate postea com-
pressum.—Collatio inter catholicos antistiles οἱ Arianoy
apud Sarbiniacum, tum Lugduni coram Gundebaldo Bor-
guuiionum rege, obi Ari&ni, agente polissimum ssaclo
Avito Vienneusi episcopo, violi fneruüt. mE
Anno 500. Theodoricus rex Romam advenit, quo tem-
pore sauctus Fulgentius eum perorantem audivit. -
, Anno 505. Eugenius episcopus Cártuaginensis, apud Al-
biam in Galliis exsulans, defuagitur. 2 "
Anno 507. Hoc anno, uti videtur, Byzaceni Patres in
uDum coacti episcopos in demortuorum sedes contra regis
preceptum iustituéee decreveruot. .
. Áuno 508. Fu'gestius (k Ruspensis episcopus. Monaste-
rium in sua urbe sedifieat, et panlo post in exsilium ab-
ncitur. enc n ion
Anno 514. Hormisdus Symmacho pape succedit.
Anno 511. Sigismundus Burgundiorum rex, ejurata Aria-
norum heresi, suadente sanclo Avilo ep'Scopo Vienuensi,
fü catholicus. — ^^ '
Anno 518. Justinus imperator Ánastasio succedit, catho-
sies lidei acerrimus deferisor. B
. Anno 519. Pax Oriehtalem ioter et Occidentalem Eccle-
siam facla. —Moveri cepit celebris i'la quiestio de propo-
sitione, Unug e Trinitaté in carne crucifixus est, quam mo-
naelii Scvthad tuebantur. aM
. Anno 521. Fulgentius et alii episcopi Byzaceni concilium
in Sardinia celelirant contra Fausif. errores, cujus concilii
synodalis epistola hahétur infer 'opers sancti Fulgentil.
Anno 523. Trásamundo defuncto succedit Hildericus Hu-
uetici filius, qui pscem Eccleste African:e restitult, revocsi-
Uis ab exsilio episeopis. — Bonifacius 'episcopüs Carltiagi-
ode d
- INDICES IN VICTOREM VITENSEM. |
cedit Trasamundus ipsius frater.—Anastasius II papa eli- . nensis ordinatus, — Joannes I
1194
pontifex Romanos ereatur
post Hormisde obitum. ᾿
Anno 324. Χγιοδυϑ Junceusis ín Byzacena. sub. Liherato
primate, ac paulo'post Sufetana in eadem provincia.
: Amo 525. Οὐπο θην Carthaginense sub. Bopifaeio. —
Joannes papa Con«tantinopolim ἃ Therdorico mit! ur, pri-
»nuüs ompium pontifiecrm Rom. ἃ Justino Aug. honoriflce
gusceptus res Ecelesiz egregie curavit, die sancto Pasche
Ronmaho more Latipa lingua celebravit. Ravenuyam reversus
ἃ tege fu carcerem tensus multis affectos est. incommojis.
Anno 536. Josnni papse in carcere apud. Ravennam ἤ6-
functo Felix IH 'substituitur. — '"l'heodorieus Ostrorot'ho-
rum rex in [tdlia morltur. — MD
Anno 527. Jus'iniaugs post Justini obitum Augnstus rro-
clamátur. t a ΕΝ
Ano $39. S. P. Benedictus Sublaco ad mantem Casinum
migravit, ttbi eeleberrmmum totius orbis monssteriv m cou-
Slru! tum est. u
: Anno 530. Bonifacius secundus Romanus poutifex Felici
successit, adversus quem Dioscorus poutíflestui affectans
schisma confiàvít. ᾿
τ Anno ὅ51. Gelimer pulso Hilderico, quem in vinculis te-
nuít, Vandalorum fn Africa reguum invasit.
- Amt $32. Joannes, cognomeuto Mercurius, papa ia
Bonifacii demortul sedem levatur. ἡ (7
' Anno 535. Prima die hujus anni Fu!gentus Ruspensis
episcopus e vivis excessit.—Gelimer multos étiam e suis
hobiles otcidit, |
* Aino 554. Carthagine ἃ Belisario capta, Gelimereque
altimo Vandalorum rege, qui paulo antea Éidericum ocd-
derat, de icto, et in. triumphum Constantinopolim 'misso,
Africa Imperio restituta est. no tT UU
Anno 935. Bonifacius épiscopus Carthaginensis e vivis ex-
cessit, cuj Reparatus substitutus statím coficilium generale
totius Africz: apud Cortbaginem in Faosti basilica celebravit.
i' Agapetus post loannis obitum Romans Ecclesi prafi-
eitnr, qui Reparato et Afric:e episcopis de restituta Eccle
451: libertate gratulatur. Justinianus qdoque rhülta'in gra-
tiam Ecclesie et populoruui Afríeze copstithit. " :
INDEX HISTORLE PERSECUTIONIS VANDALIGAE ",
(Quem quisquis consuluerit , in. hujus Operis paginarum enumerationem , decem uumeros
irrepsisse dupiicatos advertat ; hique sunt 55, 56, 87, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 61.
A
Aba, seu Abba urhs, 260.
- Absradirz episc. Prsefectianus, U7, 145.
Abaritans provincia Afric, 5, 100, 122.
' Abarilanus epise. Felix, 55, 75, 100.
Abbas subdisconts postponitwr, 96. Sacris debet ini-
Abbenza. Vid. Abbensis,
Abbir, 75. | —
Abbiritana urbs, 155, episc. Felix Conf. 17, 715, 100.
Anníbonins, Carididus, 715.
Abbir Germanicianz episc. CandijJus, 137. Succeslus,
75, 151. tt 07
Abbir Majoris episc. Felix, 75.
Abders epi;c. Fructuosus, 10, 155. Candidus, 157.
Victor, 155.
Ábensis, seu Ábbenzensis episc. Valerianus, 10, 280.
An Adjutor? 260. "ot :
Abir. Vide Abbir.
ALitensis episc. Tertullus, 164, 171.
Abitina urbs, 458. Episc. Gaudiosus, Augustalis, Satur-
ninus, Victor, Felix, 2356.
" Abitinenses martyrés, ibid. |
Aborz» episc. Felix, T rifottus, 101.
Aboriense oppidum, ibid.
Aboritanum castellum, 100.
Abramius epis". Circenslis, 154.
Abrotonum urbs, 185. '
Absalon, an episc. Bamaccor:e ? 121, 132.
Absurilana urbs, 100. — '-
Abundius Tididitanus episc., 56, 121.
Abus Ficensis episc., 60, 183.
Alziritani episcopl. Vid. Abdera.
Acacius episc. Cp. An ci dicata Victoris Vitensis lhisto-
ria? 61.
Accarilana, seu Acharitaua urbs, 116. Episc. Vid. Ag-
garitan:.
Acheronti:e celebris est Canion M., 262.
- Achcla seu Acilla, 153. Vid. Acolitant.
Acolitani episc. Restitutus, 51, 155. Quiptus, 153.
Acufidensis episc. Justus, 60, 185. -
Acutrz, seu Accurrz episc. Felix, 122.
- Aeilla urbs, 149. Fid. Aeolitani. -
᾿ἀκχυριγενσιώτης episc. Máxim!anns, 157.
: Adiluit presbyter Arianus, 10.
Adelardus abbas Viancii, 213.
Adelflus Mactaritanus episc. 57, 1419.
Adelflus Mattaritanus episc.; 57, 150
Adeliius episc. a Tbasbalce, 154.
Adeodatus episc. Belalitensis, 158.
Adveodatus episc. Benceunensis, 103
Adeodatus Fesleitanus eplsc., 56. t.
Adeodatus Idaslepsis episc., 96, 125.
- Adeodatus episc. Milevitanus, 140, 184.
Adeodatus Nababarharensis episc., 96, 125.
Adeodatus Pederodianensis ep:sc., 57, 149.
""Adeodatus f'rz:causensis episc., 97, 190.
Adeodatus Pribatensis episc., 60, 185.
Adeodatus episc. Satafensis, 178.
Adeodatus Sistronianensis episc., 56, 131.
Adeodatus episc. Simituensis seu Simidicus, 111.
Adcodátus episc, Vazaritanus, 125.
Adeodatus Zaradiensis episc., 57, 11.
' Aderius M., 1906.
. Adessa, /Edessa. Vid. Edessa.
Adiut presbyter Atianus, 10,
. Adjutor seu Benignus, aa episc. Abensis, eic., 200.5
Ádjutoris oppidum, ibid.
Adutus M., 268.
Aulumensis urbs, 87.
Ad Novas opp dum, 166.
A 'o describit martyrium SS. septem monachorum, 36.
Adquesirensis episc. Honoratus, 112.
Ad Hegias urbs, 170.
Adrumeium urbs, 39, 107, 117, 155, 159. DPiectur 34
* [n fioc /ndice reyoeatur lector ad nimeres crissiori charactere expressos : De. quibus legere velit quae monvuitni$
4* pag. 179-150 aute Prologum, 2^ col. 212) not. a. Epi,
ΠῚ}
Nigra, 85, 490. us rise à Aurelius, 223. Feliz, 1, ΟἹ, 85.
Ad Sav muni
T
ESTE τ jT tn men
Ades. Memorias S. M. iid.
1 ΘῈΣ amm y etm
lie urbs iu Africa, 460.
med yv d
Emilianus episc, Aggeritensis,
AEmilianus episc. ARM TU nd
-Emihams ciae. Detur ὌΝ
JEmiliauus epise. Casaruin M
inibi D Culsitapus
Anime i
Ami 'oremixtensis eplsc., 60, 185.
Enilius Medisnss epist
JEneas Gage
M E nn. 125,
3,8, ἢ
datw a Genserico, 235.
pus, 235, Fame valida opi ν
facies, ibja. ad 49. Africa: Eeclesid; pax διῇ, Guniabundo,
460. Sub Hilderico, 287. Sub Justiniano,
Africane Ecclesi. Notitia, 55, 86, Illustratur, 99 &cg
Alricze urbium nowina iuellabila, 100. Αἰτίοῳ. jesis
sub Justiniano, 29] ice Primales secuudui urdina-
onis tempus, 166. Africa à Ecclesi οἱ unpetiu pem
390. Profecto pratorii et alijs ollcialibns donar, 291
fectus Salomon, 135.
cani episc. conf. erga vitam. monaglicam propensis-
"Ar Gonkasores im iia celebre, d
Afri Confessores in lialia cel
Afri exsules sub "rssmndo: dà e casus ab
exsilio, 987.
Africani οτος falso Vandalorum. porseculioni aui-
huti, 268,
adf erga S. Stepbanum devoji, 230, iorum vitia, 80,
Afofeniensis episc, Mansuetus, 57 ΤΊ, tB.
Agapetus papa, 29:
Agarlabee, 152, 157.
Agarsel locus Afri z,
Ager, seu Mar urbi
Aggaritani episc. Filtiosus, 57, 77, 146, 161. Αδαμ ναι τ,
Candorius, 146. Donatus, » DEN B.
r Selnepte locus.
Aggerfel locus Africa, Ἷ
Aggeritensis episc, Fi
Agilei M. casmeteriura cal dam, 342, 361.
Agnellus Abas,
Arenas yise: Vio 498
Alamanni, id est Suesi, ἃ
Ala Miliaria, 168.
Alamiliarensis episc. Mansins, 88.
Alani Vandalis sodiall, 198, 194. ΕΝ invadunt, 60.
Hispanias et Africam, ibid.
Alariens rex. Gothorum Romam capit, ΒΩ, 87. Lialiam
vastat, H
Alarieus rex Wisigothorum, 364.
Albanus episc. exsul, 479.
Albanus M. Maguptis, 961.
Albiensis Ecclesia S. Caellue sacra, 244. Ipsi Vignci:
qrioratus suijecus, 345. Episc. imaelius "ibid. Ludovicas
lc Ambesia,
di.
Albigensis urbs, 241, 252.
Albinus Octabensis epise., 57, 196, 148.
Albulas, 171. Albulensis episc. ἤων; 89, 11.
Aiselon, 161.
Alemanni populi, δὲ. 194.
Alexander pa papa, 24S.
Alexander episc. Antiochi, 240.
Alcrinder iustis 15. 338. Episc. Cy am.
lexandria Gensericum timet, Ari
Algerium urbs, et regnum, an Casares velds
Alieluiaticum melos die Paschae, 10. .
Altabensis episc. Avus, 58, 18b.
Altaburitanus. Vide Altoburitanus.
Altare a Donatistis cruentatum, 181. Allaris pallia, 9
Altari oblatio imposita, at.
Altieurus urbs, 115.
Altini episc. Theonestus, E
INDEX ANALYTICUS HISTORIE PERSECUTIONIS VANDALICA,
"6
Altubsritani ej W&, 113. Basilies, λιν.
gustalis, Victor, B
Alutinenses insrtytek, 286.
Alypias épisc; Tagasue, 140, 180, 165.
Amabe mun cipium, 468.
Amscoris epiac. Fei. :
Asia mundi uror, 28i.
Amaranthus M., 305, 344 24.
dimanrensis epe Ununus; C M
Ambiaui populi,
Ambibius epise. ΠΡΊΝ Ir b
Ambiensis provincia, 169.
dimbiensis episc. Felix, 59, iro, 19.
Ambrosius. us epiac. Medi)
Amburensis. Vide Amporensis.
Amelius Albiensis. efiae., ἘΔ. ᾿
Amelius capiscola Vianeil, iid,
Ammeqiarum Tusres. Wide
Ammonia, 10, 71.
Ami qnis orbs, "e. lis in A m
mpelius episc. Neapolis in Africa,
Ampelius ej iuo. Vagbusis, 119,
A Seryaus,
impbor,
: x pon Cresconiud, 86, a. An Servatus,. et
natus?
Ampsaga fluvius, 184. Dicitur Cietansis,
Ampulle. plis s sancti Stephánl ioa.
Amudarsentis dps Liberatus, B, t. i idis, t
mudarsensis episc. Liberatu: -
dossissiit Aqu! inches ες. ; B6, 458.
[cS
Andstuss, 20. ^ .
Andiot, seu Anduit Arianus, 7.
ι Anireis apostolus, 48. In Alrica celebris, apest. et uer.
yr, 89.
Ándree ἘΣ ba ,8.
Angelberga Desideri Boys [3 -
dst. Aurellanenaie, 98.
Anius, Vide Uranius. H
Aniusensis episc. Gududes, 443.
Amine sp s Ss. Ahbirtein T».
wr
-
Er Ar.
* Antacius Medianensis epis, Sn, 196, H5, τὸ
Anthzeos Afrorum rex,
o dniemivs imp. ire sit Vandal movet, 991, 232.
M. episc. Dents (7
Antigonus epit. M
Antioolóni ΝΣ sie. Mexender, Martyrios,
Julianus, 340.
Antiquitas defend ru
Antonianns erise. 1
Ahtohlanus epfsc. ὌΝ
Antonianus. e met P ΤΣ, 132. :
Antoninus Honoratms episc. siste, E08.
Antonius eyisc. Carpitanus, 4
Antoritus Fuscalensis episc. ΠΡ
Antonius episc. Lamsortei
Antonius episc. Alianus
Anulinos proconsul, T
Ahrodislus many,
Apisrias presb.
vba, 5,81, Uh Ηρ,
Applanas conf. episc., 346.
dbonianus epis Mazitengs, (δι.
Apsirianus ejisc., 185.
Aptss episc. Tsgieneis seu Toe 55
Aptus episc. Tuzuritanus,
Aulo paisia 'elc:. aeria, LS Statua Qeg, itid.
Adis, Bi Genietíti persséutió, M.
Aqui,
Aqua" urbs Maorit.. Cesar. ^ aule. civitzs
- iiid.
sg. epise. Januarius, ὅ9. 101.
ceua epiac. Μαχίπίϑουβ, 1617.
nmifdia ep É ἧς, GPS, dnt
aadium, "qui didt yocien sed legari lauus
um i: MP rrogibus Viclorinianes, 167
ἜΤΗ episc. Vicloripianus,
Aquentes sea Aquit. Galh 161 ΚΒ Ae. dii, i id,
1127
-: Aquedioenns d Sitif. episc. Honorius, 50, 180. zanva-
rius, 150, 18). E ZEE E
Aquzenobensis episc. Anastasius, 56, 155,'Felicianus, 15 *.
Aquarum Regiarum episc. Liberatus, 58, 157. Maxim.a-
ts, 057. . t t "
A we Tibilitauz an distingaendse a Tibili? 151. Episc.
δ ariuus, Proculus, ibid...
Aqi;euensis episc. Januarius, 145.
Aquiabensis episc.. Restitutus, 57, 115.
Aquileia episc. Augustinus, 261.
Aquilinus M. an sub Vanulalis ? 270.
Aquilitani popat 195.
Aquis, 97, 141. ᾿ .
Aquisalbeusium episc. in Byzac. Restitutus, 57, 150. An
Januarius? 150. .
Aquisirensis episc. Felix, 59, 1132.
Aquis Regiensis civitas, 40, 8o. 4
Aquitana urbs. 66. Crescens Aquitanie Metropolitanus,
6, 66, 107. ᾿
Ααινδηΐδ a barbaris vastat, 197.
Aquitaui ab aquis dicti , 167.
Aradis urbs Sardiniz, 104. EE
Araditani episc. Fortünatianus, 55, 104. /Emilianus, 105.
i Aradus in Phoenicia, 105.
Aras urbs, 184.
Arator Catulensis episc., $9, 169.
Arcadius imp., 60, 97.
Arcadius mart., 208.
Argeli: oppidum, ' 198. 27
Archidiaconus unicus in singulis ecclesiis, 283. Secun-
dus diaconus dictus secnndus in officio ministrorum, ibid.
Archiminus mart., 268. )
Archbiminus confessor, 11, 71.
Ardaburius dux Arisnus, 251. .
. aFechis. Langobardorum dux, 259.
Argentius episc. Lamigensis, 138.
Argentius Zallatensis episc., 60, 181.
Argentoratum urbs, 194. - ᾿
- Arginimus conf., d. |
Argutos e "Tabudensis, 147.
Ariani leg contra hazreticos datis abutuntur, 54, 35,
82. Erant elissimi, 267." Eorum violenti pro rebapti-
zaudis cathulicl, 41. Corpus et songuinem Goteisti- proji-
: ciunt, 10. Nihil dicunt contra vers. Tres sunt, ew., 80. Re-
(olluntur 25 el seq. Vide "Yrinitas. Ex iis plurimi Mavi-
i, 12.
Ariana lreresis per Vandalos, eic., in Africam illata, 60.
Huic Vaudali addictissimi, 205.
Ariminense concilium, 82.
Ariobinda dux exercitus, 222.
. Aristodemus, 258. En
Arii mors turpis, 90.
Armeniarum Turres. Vide Turres.
, Ariaogastes confessor, 10. Àn comes fuerit ? 71.
* Arsennaria urbs, 176.
Arsicaritanus episc. Servus, 129. :
Arsinnaritanus episc. Philo, 50, 176.
Ársuritanus episc. Servius, 58, 106, 151. An Fructuo-
sus, Bonifacius ἢ 155...
Árzugitana provincia, 149.
Asaoremixtensis urbs, 183.
Asava, 182.
Ascens onis Domini dies, 19.
, Asclepius Ater episc. Victnegrantis, 214
Asini sepultura, 49, 90.
Asmunius episc. Tigualensir, 159. ᾿
Asper Orientalium militum dux, 205. Arisnus, 251.
Aspidius episc. Tacaratum, 129.
Aslabensis urbs, 165. Episc Sextilius, Martianus, 182.
Aslafa urbs, 115. E
Aslsfensis episc. Vitalis, 60, 182.
Aslelicus episc. Tusuritanus, 167.
Aslenemsalensis episc. Fortunatianus, 105.
Aslura urbs, 66, 055.
. Asluritani populi; 153. Episc. Peregrinus, 55, 109. Con-
(essor Victor, Epictevus, Evangelus, extatus, Rogatus,
. Asterius episc. Vicensis, 141. ^. -
Asvoremixteftsis episc. /Emilius, 60, 185.
, Atellepsis episc. Elpidius, 361. — ^
Athálaricus rex Gothorüm, 61, 388. κ“"
Athaulfus-Alarici frater, 91.
, Auienius Citcinitanus episc., S1, 149.
, Attila rex Hugnorum, 196. Illyri
221. Trecas obsidet, δία. in aede 98. i06
Aue puli . Episc. Diogenes, .
;Averitm detesato, 394. eoo
^ INDICES IN VICTOREM VITENSEM.
icauD, etc., vastat, 00, -
1128
- Auboritanus episc., 175.
Audurus fondus, 126... -
. Aulidius Suristensis episc., 60, 184.
Augentius Gazaufulensis episc., 96, 116.
Augentius Uzipparitanus episc., 96, 115.
Augurensis episc. Leporius, 56, 12d. An Montanus ? 126.
Augusta Viromanduorum, 197. -
Augustalis episc. Abitinepsis, 256. — .
Augustalis episc. Altiburitanus, 115.
Augustinus episc: Aquileis, 261.
Augustinus episc. Concordis, ibid.
S. Augustinus episc. Hipponensis, 47. Natus Tagastr,
140. Madauri studet, 150. A Megalio Calamensi ordinatus,
116. Orosium ad S. Hieronymum mittit, 60. Ejus collo-
quium cum Bonifacio comite, 153. Quid sentit, an pssto-
res gregem deserere possint, 199. Non laudat vers. Tre;
&unt, etc., 80. An scripsit ad Circeuses ? 154. Ejus mors et
setas, 60, 97. Laudes et opera, ὁ. Epitaphium, 64. Traas-
latio io Sardiniam, et irde Ticinium, 283.
" Augustinus seu Augustus conf. Afer, 258, 261.
' Arinsensis episc. Gududus, 142.
Avitus episc. Lamasuensis, 159. .
: Ávitus presb. Hispanus, 60.
. Avitus mart., 268, '
- Ávitus imp. sub eo Vandali fugati, 227.
* Avius Vide Ursnius.
Aureliani episc. Anianus, 98.
Aurelius Adrumeti episc., 325. |
. Aurelius episc. Carthag. 63, 68, 153, 187.
Aurelius episc. Chullabi, 152.
" Aurelius Clipiensis episc., $5, 112.
- Aurelius Feradimaiensis episc., 51, 118.
Aurelius Macomadite episc., 122, 125, 135, 167.
Auriliacenses monachi, 9315.
Ausafz episc. Salvius, 113, 182.
ipa uega, an eadem cum Vaga? 119. Episc. Privatus,
ibid.
Ausaga Quvius, 75.
Ausanse episc. Cassosus 56, 11. Salvius, 115.
: ÀAusav:? episc. Lucius. 182.
Ausonius M. Eugolismensis, 198.
- Ausucuree episc. Donatus, 56, 123
Autacius en Medianensis, 145.
. Autentum 129. Episc. Hortensius, 58, 160. Optatus, 160.
Autisiodorepsis episc. Fraternus, 197. S. Germanus, 60.
Ejus mors, etc., ibid., 98. mM
Auvidarsa, Vide Ámudarsa. -
Avus Altabensis episc., 58, 164.
Avus episc. Horreensis, 180.
Auxilius Gunugitanus episc., 59. 177.
- Auxilius episc. Nurconens's, 177.
Auzagga. Vide Ausaga.
Auzegerenses episc. Villaticus, 58, 159. Donatus, 1:9.
Auziritanus episc. Victorinus, 106
Aymericus Praepositus Viauncii, 213.
Azurensis, seu Ájorens episc. Victor, 106. -
Azuri(ana urbs, 106, 155. Vide Aquitania.
Baba urbs, 175. |
Babrensis episc. Victorinus, 56, 135.
. Bacanariensis episc. Palladius, 58, 169.
Baccense monasterium, 140.
Bada urbs, 119. . E "PE
Hades urbs, 158.
Badensis ep'sc. Dativus, 119.
Badiensis episc. Pancratius, ibid.
Baetica a Vandalis occupata, 200. :
; Bsga urbs in Proconsuleri, 291. . '
. Bagsise episc. Donatus, Maximianus, 119, 120. Donatia-
nus, Felix, 120. EE .
Bagaia, 1959. T
Bagaiense territorium, 214. Vide Vagadensis.
Bages. Vide Vaga. MES
Bagrada urbs, οἱ fluvius Africee, 159. Vide Vagrada.
annensis episc. Victor, 159.
Baianensis episc. Bejarius, 155, [1Ὁ
Ba ense territorium, 2014. 5. —
Baiesitanus episc. Cresconius, 131. |
. Baleares insulse, 188, 189, 201.
Balens Villenobensis cpisc. 58, 169. .
» Balianensis episc. ius, 59, 175. Pancratius, 175
Ballitanus. Vide Valltanus. .
Balsemius M., 198.
Bemaccorz: episc. Dumvirialis, 56, 121. Cassianus, Do-
natus, Felix, 121, 122. An Absalon ? ibid. .
Benensis episc. Januarius, 155. .
Raparensis episc. Vincemalus, 99, 176
1139
. Vaphii Girbitani procurator, 187.
Baptismatss unitas, 6, 50, 51, 55, 59, 65, 214.
Baptisinus est sigasculum Dei, character, 43. Datur die
Epiphanis, 21. [d vetitum, 77. Susceptor jio Baptismo, 41.
Datur parvulis, 18. Baptismi delineatio in Genesi, 28. Ba-
ptismi sacramentum in Trinitate, 51.
Baptismalis fontis benedictio, 21. Miraculo repletur, 77.
Bararus urbs, 126. Municipium, 155. Vide Varatus.
Barbari, qui sic dicti ? 88. Eorum mores, 47.
Barbarianus episc. Creperulensis, 148.
Barborus episc. Hierpinianensis, 151.
Baronius incaute Galesinium secutus, lapsus est, 268.
Ejus sepnteutia de S. Eugenii exsilio rejicitur, 201.
Bartimislensis episc. Victor, 169.
Basilica mart., 196.
Basilius episc. Altiburitanus, 115.
Basilius Concordiz celebris, 261.
Basolus abbas, 198
Bassianensis episc. Valerianus, 141, 325.
Bassianus Áfrus episc., 235.
Bassus episc. Carpitanus, 109.
Bazaritanus. Vide Vararitanus.
is catus Stephanus Spesindeo episc. Questorianensis ,
Bebianus episc. Dusensis, 133.
Becerrita. Vide Bercerita.
Beda presbyter dictus, 96.
Bedere castrum, 116.
Beianus Baianensis episc., 155, 1795.
Belalitensis episc. Adeodatus, 138.
Belesaseusis episc. Servus, 138.
Belianensis episc. Donatus, 175.
Belisarius in Africam ingressus, 159. Carth. capit., 57.
Vandalos ex Africa pellit, 61. 'riumphat, 289.
Rellicius episc. Teleptes, 156.
Bellum nounisi pro pace conficiendum, 204.
Benadus episc. Hermianensis, 146.
Benantius Oppidonebensis epise., $9, 172.
Benceuns episc.. Adeodatus, 103.
Beuedictini habent ecclesiam metrop. Montis Regalis,
S. Benedictus abbas, 61. Gentiles prope Cassinum con-
vertit, 218.
Benedictus Guaiferius monachus Cassinensis, 259. Est
sanctus, 260.
Benefeuse littus, 161.
Benefenses episc. Hortulanus, 57, 85, 142. Guntasius,
&Ewmilianus, Maximianus, 143.
Beunenatus episc. Curbitanas, 110.
Benenatus episc. Hospitensis, 129.
Benenatus Lamviritanus episc., 56, 125.
Benenatus Mazacensis episc., 56, 134.
Benenatus Milevitanus episc., 97, 140.
Benenatus episc, Naraggare, 114.
Benenatus episc. Semitensis, 111.
Benenatus qe Simittensis, ibid.
Benenatus ideusis episc., 55, 112.
Benenatus 'Tuburbitensis episc., 56, 113.
Beuentum. Vide Beueventum.
Beneventi episc. in Africa Gulosus, 95, 105. Anasta-
aius, 105. "
.. Beneventi in ltalia episc. “3. Januarius, 285. An Tam-
marus ? 265. Ibi corpus S. Rossii, 259. Reliquis 5. Adju-
toris, 260.
Benignus, seu Adjutor, 358. An episc. Habensis? 360.
Cava floret, ibid.
Berceritanus episc. Felix, 56, 116.
Beroxe episc. Theoctistus, 316.
Bessula Capreoli disconus, 207.
Bestie nomen persecutoribus datum, 38, 81.
Bevervegii censura refellitur, 117.
. Bidda municipium, 175.
Bidensis episc. Campanus, 59, 175. Limes, 175.
Bigus monasterium Carthag., 36. n
. Binensis episc. Faustinus , Cresconius, 175. Vide Vi-
nensis.
Bisacutum (frumenti genus, 54, 96.
Bisuntinus episc. Antidius mart., 197.
Bitensis episc. Pannonius, $9, 1.
Bitinensis episc. S. Gaudiosus, 255.
Bituricensis episc. Simon de Bello Loco, 213.
Bladienses episc. Poteutius, 119.
Blera urbs Etruriz, 229.
Boanensis episc. Donatus, 58, 155. An Januarius Victor ? .
133. Beianus, 155.
Bobba, (71. VideObba. *
Bocconienses episc. Vitalianus, 96, 70, 121. Donatus,
121.
Ῥλτμοι. LVIII.
INDEX ANALYTICUS -HISTORL PERSECUTIUNIS VANDALICAE.
.130
Bodleiana Notitia, 117.
Boethus episc. exsul, 279.
Bofet episc. Hilarus, 150.
Bolitan episc. Bonifacius, ὅδ, 108.
Bolitaui martyres, 108.
Bona ecclesiastica et propria a clericis possessa, 1.
Boncarensis episc. Felix, 171.
Bonifacium Corsice oppidum, 218.
" Bonifacius Ballitanus episc. Donatist. Bom:e, 110.
Bonifacius Bolitanus episc., 55, 108. “
Bonifacius episc. Carthag., 61, 287, 39].
Bonifacius episc. Cataquensis, 151.
Bonifacius Filacensis episc., 98, 156.
Bonifacius Foratianensis episc., 55, 58, 8l.
Bonifacius Frontonianensis episc., 58, 155.
Bonifacius episc. Gattianensis, 114.
Bonifacius Gratianensis episc., ὅδ. Primas Byzacens, 81.
An episc. Vassinassensis ? ibid.
Bouifacius episc. Justini, et Maximiensis, 111, 148.
Bonifacius Maraguiensis , seu Maraguiuensis episc.,
58, 195.
honifacius Masclianensis episc., 51, 142.
Bonifacius Membrositanus episc, 55, 102. An fuit mem-
bress, aut tmemblos:e ἢ 103.
Bonifacius episc. Pappianenensis, 101.
Bonifacius Rusguniensis episc., 59, 171.
Bouifacius de Sanafer episc., 60, 188.
Bonifacius episc. Sasuritanus, 155.
Bonifacius episc. Telensis, 10.
Bonifacius episc. Vallitanus, 140.
Bonifacius episc. Urugitauus, 106.
Bonifacius episc. Utuunensis, 104.
Bonifacius conf. Sibidensis, 59, 84.
Bonifacius comes, 6, 65, 199. Ejus colloquium cum S,
Augustino, 155. Vandalos in Africam accivit, 201, 202,
Ejus defectio ab Imperatore qualis? 202, 203. Dictus pu-
blicus Lostis, 201. Redit ad imp. obsequium, 204, 205,
lijus gener Sebastianus, 222.
. Bonifacius diaconus mart., 45, 49 segq., 53.
Bonustenses episc. Cyprianus, ὅδ, 109. Ruliniapus, 109,
Boseth urbs Numidis, 153. Dicta Auforaria, 120, 150.
Bosetenses episc. Palstinus, Felix, Cresciturus, 130.
Bovini episc. Mircus, 261.
Brevia:ium fidei, 217.
Briscie, ibi monasterium puellaFum, 218.
Brumasius episc. Calaris, 286.
Brutil a Csssiodoro avo servati, 222. Ibi (euserici per«
secutio, 12.
Bubeium natio Africae, 145.
Bubelianensis episc. Flavianus, ibid.
Bucconis episc. Donatus. 10. Vide Bocconia.
Bucbambari urbs, 166.
Buconitanus, Vide Buronitanus.
Buconius. Vide Voconius.
Buffadensis episc. Cresces, 56, 150.
Buiza urbs, 165.
Bule campus, 10.
Bulelianensis episc. Flabianus, 57, 143.
Bulle fegize episc. Joonnes, ὅθ, 114, Felix, Donmiuicus,
Apigonius, 114.
Bullaria urbs, 115.
Bullensis carpus, 110.
Bullensis episc. Felix, 55, 110, 114. Therapius, 110.
Bulleriensis episc. Mellosus. 115.
Bulnensis episc. Victor, 110.
Bulturiensis episc. Reparatus, 59, 175.
Buluba seu Bulula urbs Africze, 143.
Bura an urbs Africe ? 124.
Burcz episc. Leontius, 56, 118. An Quietus? 118.
Burco Vardimissensis episc., 59, 169.
Burgundiones populi, 194.
Buritavus episc. Donatus, 70, 75.
Buronitanus episc. Faustus, 9. Seu Faustinus, 69.
Burtinitanus. Vide Buronitanus,
Buruch episc. Quietus, 118. u
Burugiatensis episc. Lucianus, ibid.
Busitanus episc. Cresciturus, 70, 130.
Bithynia urbs. Vide Bitinia. J
Byzacena provin:ia Aíricze, 5, 10, 290. Vandalis dimissa
332. Maurorum incursu exata, 271, 272.
Byzacen: episc., 57, 141. Quot. fnere exsules in Sardi
pia, 277 et seqq. Primates Bonifacius, 81. Victor, 275. Ar
episc. Vitensis ? Liberatus, 198. Dacianus, 278. Au Po
tianus? 279. C
Cabarsussitapa synodus, 105.
Cabarsusitanus episc. 'l'heodorus, 255.
36
o— τα
us
—absensis urbs. Vide Capsensis.
Cadamusensis episc. Moatanus, 182,
Czcilianus episc. Carthag., 105.
Crecilius Balisnensis episc., 59, 175.
Cecilius Mianessis episc., 59, 169. 0.
Cesare: Mauriisniee metropolis, 225. 70] dicta,, Jubse
regia, 166. Au Algerium hodiernum ibid. episc. Apoco-
rius, 58, 166. Deuterius metropolitanus, 66, 166. Emeri-
tus, 66, 127, 166,
Caesariensis episc. in Numidia Domuicus, ὅδ, 127.
C»esariensis episc. Cresconius, 127
Caius mart., 268.
Caius episc. Afer, 292.
Calabria, ihi Geuserici persecutio, 14.
C4lameuses episc. : Quodvultdeus, 56, 116. Megalius,
Cre:centionus, Cyprianus, Donalus, 116, 117. Possidius,
Cátainitatum utilitas, 217.
Calaris urhs, 146. Antiquissima, 189. Sardinie metro-
polis, 158. Episc. Lucifer, 60, 183. Alius Lucifer senior,
Ambrosius Machinus, 187. Primasius, seu Brumasius, seu
Villiateus, 286. Ibi Fulgentius exsulat, 277.
Calipides Leptimaguensis episc., 60, 185.
Calipodius episc. Vazaritanu-, 125.
Caltadriensis episc. Victor, 59, 173.
Calumnia, calutnniator quid ? 13, 75.
Campaniam Gothi vastant, 229. Et Vandali, 227. [bi Gen-
serici persecutio, 12. Excipit coufessores Africauos, 258.
Campanus Bidensis episc., 52, 175.
Campsa urbs, 165.
Campus Bullensis, 110.
Camut Vandalus, 15, 73.
Candidianus Catrensis episc., 59, 171.
Candidus episc. patti: Diceusis, 165.
Candidus epist. Germanie seu Abbir, 75. Seu Abbir-
Germanicians, seu Abbiriianus, seu Abderitanus, 157.
Candidus Nobasiensis epise. , 35, 127.
Candidus episc. Siccensls, 74, 113.
Caudidus episc. Villaregensis, 130.
(and rius episc. Agyeritensis, 146.
ndofius episc. Mullitanus, 105. ᾿
Canion conf. Áfer? Achertonite, 202. An cum alio con-
fusus " ibid.
Caniut Vandalus, 75.
Cannava, 18. Quid? 75.
Cape urbs, 52, 187. Fide Tacape.
Capitani martyres, 52.
Capitolium diriptt Gensericus, 2325.
Capra picta eremus, 9.
Caprensis episc. Primus, 52, 59, 170.
Caprariz insulae monachi, 221. —
Capreolus episc, Carth. 66, 68, 206, 210. .
Capsa urbs, 51, 52, ἐπ, 96, 155, 185. Prope erenium,
1355. Episc. Vindemialis, 53, 58, 96, 153. Doüatulus, For-
unatianus, Quintasius, Fortunatus, Celer, Donatianus,
Capsur rex Maurorum, 9.
Caput Cillensis episc. Fortis, 58, 168. Limes Caput. Cil-
lensis, 169
Caput Corsics$ promontoridm, 228, 339.
Capuze episc. Radalpertus, 262.
Caput Trii locus Neapoli, 255.
Caput Vada urbs, 290.
Caro:ciolus refelliur, 251.
Ciralis. Vide Calaris.
Cararus urbs, 155.
Carcad:us Maxulitanus episc., 53, 109.
Carcabianenses episc. : Simplicius, 58, 157. Vietori&bUs,.
Donatianus, 157.
Cardelus Lamiggigensis episc., 57, 147.
Cariaueusis episc. Silvanus, 153. P ide Casülz.
Carissimus Giripensis episc., So, 107.
Caritas fraterna tenenda, 288. Tentationes superat, 272.
Caro quomódo videt Deum, 210.
Carolus M. imp., 385. ᾿
Carpis urbs, 108. Episc. Felix, 52, 93, 108. Secündinus,
Antonius, Veratianus, Denthadius, Venerius, Dassus, 108,
Cartanensis. Vide Carianensis.
Carte.na urbs, 152. Episc. Lucidus, 59, 169. Victor,
15, 215. Maurus, Rusticus, Rogatus, 170. Vincentius,
ibi.
Carterienses martyres, 110.
Carthaginis laudes, 100, 107. Ex ejus clerocire. D. ἡ»
macerantur, 41. In exsilium pulsi, 42, 86. Ejus senatus et
potentia, θέ, 216. Proconsulémi habet sub Vandilis, 59, 85.
À Genserico capta, 5, θὲ, 214 seg. Ejus calamitates 215
INDICES IN VICTOREM VITENSEM.
|
1138
seq. A:dilicia publica a Vandalis eversa, 4. Restituitur it.-
perio, 61, 98, 290. .
Carthaginensis ecclesia clausa, 12. Reserstur, ibid. Ob-
οὶ episcopuin, 15. Pax ipst reddita, 252. Primates ejos
copfirmatur, 158.
Carthaginenses basilicte S. Agilei, 212. Celerins, 4.
Ihi monasterium, 51. Dictum Bigue, 56. S. Cypriani, 5,
51, 65. Fausti, 7, 15, 21, 41, 67, 75, 921, 491. 6ratia: i,
105. Majoris seu Majorum, 4. Novarum, 7, 67. Prim», 391.
Restituta, 5, 65, 07.
Carthaginenses episc. Aurelius, G5 seg. Bonifacias, (i
seq. Crmecilianus, 103. Caupreolus, 66 seq. S. Cy,rianus,
266. S. Deogr»tias, 7 seq. Eugenius, 15. Diciter Eusebius,
242. Genetlilius, 104, 145 se4. Primianus, 75 seq. Primo-
sus, 109. Quodvultdeus, 5 seq. Reparatus, 67 seq. ἀπ 'Tbo-
mas ? ibid. An Victor? 231.
Car'hagineusis concilii suo Genethlio locus emeudatur,
145. ltem concilii sub Grato, 70.
Carthaginensis conventus pro ratione fidei reddenda, 19,
22, 257, 238.
Carthago Spartaria eversa, 201.
. Carthagiueusis proviucia Hispanize, 200.
Carthena. Vide Cartenna. |
Casensis Calanensis episc. Optantius, 96, 127. Fortuua-
. Ais, 127, 139.
Casarum Mcdianensium episc. Villaticus, 55, 56, 125,
128. Januarius, &milianus, 125. !
Casennigrenses episc. : Felix, 56, 129. Donatus, Jauua-
riauus, 129. .
Casapulli ecclesia, 261.
Cascala civitas, 127.
Cassianus episc. Bamacorrs, 121, 123.
Cassianus episc. Usulensis, li.
Cassius episc. et, mart., 283.
Cassius episc. a Macomadibus, 135.
Cassiodorus avus Siciliam servat, 22?.
Cassosus Ausanensis episc., 56, [i5.
Castalans episc. Voconiügs, 214.
Castallensis episc. Cerealis, 178.
Castamags urbs, 118.
Castellum, mult? urbes in Africa dictae, 117
Costellanus episc. Severinus, 117, 173.
Castellani in. Máurit. episc. Petrus, 59, 175.
au Cerealis? 175... .
Castellanus in Nümidia episc. : Honoratus, 96, 117. Àn
Severinus ? 173.
Castellanus in Sitif. episc. Felix, 59, 181.
Castellum Aboritanum, 100, 173.
Castelli labaritani episc, Mattasius, 59, i73.
Castelli Mediani episc. Valentinus, 59, 145, 179.
Castellominoritanus episc. Nicetius, 59, 168.
Castello Ripensis episc. Cerealis, 59, 178.
Castelli Sinitensis episc. Marcellinus, 151.
Castelli Tituliani episc. Victorinus, 56, 115, 128. Au
Cresconius ? 198. ΝΞ
Castelli Tatroportensis episc. Reparatus, 59, 176.
Castinus magister militum, 199, 205.
Castra οἱ Castrensis in Byzac. episc, Feliz, 143, 962.
Castrensis episc. in Maur. Czes., 1TT.
Castranobensis episc. Vitalis, "Ὁ, 115.
Castraseberianensis episc. Faustus, 59, 17$.
Castra Vetera urbs, 116.
Castrensis episc. celebris Suess, et dpud Moutem Re-
galem, 262. Ejus vito, cujus sit auctoritatis, 257.
Casrum Bedere, 116.
Castri Gali: episc. Locius, 126.
Castrum Tutar, 184.
Castrum VYulturni, 269.
Castulensis episc. Cercalis, 160, 178.
Castus episc. et mart., 283. —
Castus, tart, 952.
Castus episc. Cellensis, 113.
Castus episc. Siccensis, 74.
Castus conf. episc. Sinuesse, 959.
Casula urbs, 152, 169.
Casulis C rlanensis e&plsc. Quintlahüs; 57, 152. An Silva
nus ! . '
Catibitanus episc. l'atera, 59, 116.
Caibauguriteusis episc. Montanus, 126.
Cataquenses episc. Bonifacius, Sperztus,; Pauls, 151
40, 71. Orfllousiani
19, 34, 35. Miraculis coruscant, 951, 954. Eorütn fortitedc
contra Arianos rebapUzantes, 4& se5.
Ustrensis episc. Candidianus, 99, 177.
Cattus, presbyter, 150.
Catulensis episc. Arator, 59, 189.
Ouatinus niriyr, 87.
seq.
Voconius,
An Pascentius? ibid.
C:tholici ql ? 45, 88 Dict! Roman!
ras
Cava, ibi sunt reliquie S. Adjutoris, 260.
Cavernz Susis locus flctitius, 105. Inde Cavernense con
tilium, bid.
Caunensis episc. Metas, 116, 184.
Cauria urbs, 201.
Cedamusensis episc. Montauwus, 60, 182.
Cedias episc. Secundinus, 163.
Cediensis episc. Fortis, 164
Celer episc. Capsensis, 156.
Celerina, mart., 65. Ejus Basilica;Carthagime, €, 65, 96.
Celeríuus, martyr, 63. .
Celle Picentiuz, 154.
Cellas vicus, isl
Cellenses episc. : Honorius, 145. Castus, íbid.
Celleusis episc. in Proeons. Cyprianus, 56, 115, 181.
Cellensis in Byzac. episc. Fortunius, 154.
Cellensis in M. Siti. episc. Cresciturus, 89, 115,181.
Cellarita regis, 41.
Cencullanensis episc. Januarius, 165.
Censorlensis urbs.
,Centenarienses episc. : Florentius, 66, 130. Cresconius,
126.
Centum Arbores, locus Afric, 155. .
' Centuriensis episc. Januarus, 57, 137. Quodvultdeus,
Crescouius, 157.
Centurionum magistratus, 118. Episc. Firmianus, 56,
418. Januarius, Nabor, 118
Ceramuneusis episc. Severianus, 188.
Cerbonius episc. Populonii, 280.
Cercina ibsula, 149, 153.
Cerealis Castellanus episc., 175. Seu Castellensis, 124.
Seu Castelloripensis, 69, 1778. Seu Castulensis, 169. Seu
Castalensis, 178.
Cericius episc. Uculensis, 151.
Cernamusensis, seu. Cerramuseusis episc. Sarmentius,
168.
Cessitanus episc. Quodvultdeus, 108.
Cethaquensusca episc. l'ascentius, 96, 151.
Cerss urbs, 164.
Chalcedonense concilium, 225.
Chaniacum vicus, 196.
Character "Trinitatis in baptismo, 42.
Charissima virgo, -344. .
Chezas urbs, 161.
Choba municipium, 180.
Chonoricus, 97. Vide Hunericus.
Chrisma ecclesiasticum, divinum, 250. Chrismatis unctio,
ibid. Chrismatis sancti ampuila, 176.
Christi duz:& natur, 2i. Divian. ejus generatio fusius
exponitur, 25 seqq. Ejus causa Machabzi mortui, 909. In
ipso justi fideles Veteris Testament, ibid. .
Chrocus rex, 198.
Chullabi episc. Aurelius, 152.
Chuzitanus episc. lpidophorus, 121. E
ἢ ocicsitani episc. Cresces, 55, 108. An Flavosas? elc.,
Cidama urbs, 182, 391.
Cigisa urbs, 115.
Cilibiensis episc. Tertullus, 81.
Cileos urbs, 165.
Cilio urbs, 154. ,
Cilitanus episc. Fortunatianus, 58, 1350, 151. Tertiolüs,
Douatus, 154.
Cilitanus episc. Donatus, 129, 150.
Crrcensis epise. Victor, ὅθ, (34. Abramius, 154. Vide
ta.
Circina insula, 288.
uiircinitanus episc. Athenius, 57, 119. Seu Circitanus,
Circumcelliones, 35.
Cirola. Vide Cyrila.
Cirta urbs, 118, 208. Metropolis dicta, 154. Episc. Victor,
$6, 154. Vide Constanuna.
Cirtensium magistratus, 118.
Cirteusis fluvius Ampsaga, 195, 73. .
Cirtensis syuodi locus emendatur, 118.
Cissi municipium, 177.
Cissitani episc. Flavosus, Quodvultdeus, 108. |
Cissitaui in. Maur. C. episc. Beparatus, 89, 17T. Flavo-
$us, Quodvultdeus, 177.
Ciumtuiuürbo episc. Germanus, 113.
Clarentius episc. Tabrace, 69.
Clarissimi titulus, 65,
Clarus conf. episc. a Muscula, 180.
Classicus mart., 269.
Claudius V egalitauus episc., 58, 167.
Clemens ''hamagristensis episc., 60, 183.
Clemens exsul Afer, 280.
INDEX ANALYTICUS HISTORLE PERSECUTIONIÍÓ VANDALICA.
a5
Clementianus Manichzus, 12.
Clementinus Neapolitanus epise., 55, 110. .
Clericorum bona ecclesiastica a propriis distincth, 4, 62.
Clerici Carthag. a Genserico pulsi, 551. .
Clericorum Arianorum violentisP,
Clypea urbs, 110. Epise. Aureliüs, 95, 111. Créscens
Stephanes, L.aodivius, Geminius, 111.
Coba urbs, 180.
Celestlaci senatoris Cort ng. fortunis; 416. $17.
estis via Carthagine .
Collianensis episc. Quodvultieus, 96, 1].
Celoum Aureum monasterium Pate, $85.
Coemeterium S. Agjlei, 219. J
Coensis urbs, 187. Vide Oeà.
Cognitores in convenru Cstthag., 92. Qui?
2 xc latio Carthagine inter orthodoxos et
Colonicus episc. Thinistensis, 105.
Colossitands episc. Vincentius, ibid.
Colules urbs, 152.
Columbus episc. Naraccatensi:, 15". .
Colunibus Nutnidiz episc., 136.
Columnatensis limes, 165.
Columonatensis episc. Martialis, 88, 105
Comites Vandalorum, 15, 17.
Communicarnt Carthaginensés$ manu S. Fulgentii, 385.
Comparator episc; Mactaritanus, 143.
Concilia Ariminense, δὲ, 89. Cha'cedorlense, 61, 225
Carthag. anni 597, 104. Sub Genethlio, 104. Locus illiu
emendatur, 145. Item focus concilii sub Grato, 121. Item
Carthag. sub Bonifacio, 279. 988. Sub Reparato, 291. Ejtie
Sinum, 106. Juncense, 161, 288. Atlas Viricense, sed male
278. Macrianense, 156. Mar3zanense, 150. Milevitana duo
140. Homanum sub Felice pro lapsis recipiendis in Africa
260. Seleuci, 34, 83. Septimunicie, 142. Sufetanum
144, 278, 388. Sufetulense, 144. Telense seu Zellense
105. Thebestinum, 133. 'fhenitanutn, 118. Toletàrium m,
280. Vasense, 81. Zellense, 105. Zérense, 178.
Concordia, ibi celebris S. Augustinus ep., 261.
Concordia. Vide Turres.
Concordius Cululitanus episc. , 57, 192.
., Conductores possessionum, $3. Regalium przdiorüm,
ibid.
Confessores plurimi, 8, 90, 21. .
. Confessores plurimi in desertis mortui, 45. Plurimi liu-
gua abseissa loquuntur, 40, 80. Celebres, 293 seg.
Confessores in Sardiuio exsules, 981. Redeuutes primo
ecclesiam adeunt, 287.
Confessores, 46. 40. In exsiliotn pulsi, 17, T5. -
Conlessores Culusitani, 39.
Consensus necesitas pro peccato, &4.
Constans caesar tyranmos, 189.
Constantina urbs, 116. Episc. Honoratus, Antoninus,
208. Fortunatus, 208. An Xantippos ? 125. Vide Cina.
Coustantinze in Oriente episc. Sofronius, 217.
Constsntinopoli eontessores stisque lingua loquentes se-
pulti, 255. Huc venit Joannes papa, 61. Episc. Acscios, ΟἹ,
»
Arhinos, 551
- 240. Gennadius, Auatolius, 210. Timothens, 2, 9.
Constantinus episc. Altiburitanus, 415.
Conslantinus episc. Heliensis, 160.
Constantinus epi-e. Talbotensis, 189.
Constantinus tyrannus, 196, 199.
Constantius Augustus, 63.
Constantius Gegit«nus episc., 59, 68, 181.
Constantius epise, Rufubiccariensis, 59,474.
Constantius S- Germaui discipulus, 98.
Cornelius Balbus, 143.
Cornelius pap et mart. , 39.
Corniclano, 164.
Corniculanensis episc. Syrus, 99, 161.
Coronius Meglapolitanus episc., 55, 111.
Corsica insulá, 5; 65, 246. Huc conplures episcopi rele-
gatitur, 37, 55 seqq. Ibi. Vandali fagati, 227. Ibidem gen-
Ules «seculo sexto, 918. A Rarracenis vástatur, 246.
Corsicz episc. Petrus, 218.
Covieusis episc. MatImus, 59, 179.
Covultdeus monaclius eonfessor, 439.
Crepedulenses épisc, : Felix,
Spes, 118.
Crescens metropolita Aquitadiss, 6, 66, 167.
Crescens episc. Clepeee, 115,
Crescens episc. Tlieositanus, 171.
Crescens Vagensis epíisc.; 4{9. Vide Cregces.
Cresceutiaptis epise., 85, 06. &n Ssbratee ? 06.
Crescentianus episc. Calamensis, 116.
Crescentianus Germaniensis epise., 57, 151.
Crescentianus Marrensis, seu Murensis episc., 179.
€resceutilianus episc. Lambiritanus, 123.
ba^ (UP LL
51, 448. Berbsrianus,
1185
Crescentius Tacaratensis episc., E 113, 139.
Gresconius episc. Rinensis, 175.
Cresconius episc. Cassarieusis, 137.
Cresconius episc. Centenariensis,
Cresconlus episc. Centuriensis, 157.
Gresconlus. episc. Cuiculi, 121.
cnius alter episc. Cuiculi, ibid.
Gres 'onius episc. ab Horrea Aninicensi, 180.
Crescon us episc. Legensis, 134.
Cresconius episc. Mustitapus seu MusertiLanus, ud 118.
Cresconlus Oensis episc, Τ, 60,65, 6, 61,
Cresconius episc. Pude 1
Cresconius episc.
Cresconius episc. Ti
Cresconius epise. Tubiniensis, 132.
Cresconius episc. Uculensis, 151.
Cresconius episc. Yillaregensis, 150.
Crescouius ΝΕ episc., 56, 153.
toe. Zara LAE.
Crescouius epise. Zataen, L3
Cresconius presb. conf., 45,
. Grescus epiic- Cuiculi, ὯΔ ὅν
Criscentinus episc. Leptis, 44.
Crispina M. Tlisgarensis, 124. Tebeste passa, 135.
isc. Calamensi:
Crispinus 'Tabadcarensis eplsc., 59, 177.
Crispulus episc. Volitanus, 108.
Crucis consignatio, 21. Ea. um sanalus, 252.
Cubadus priepositus regni, 39, 16.
ν΄ Cufruteusis episc. Heliodorus, 58, 154. Felicianus, 154.
Cuiculi episc. Vittor, 56, 121. Cresconius, 121. Creseu
seu Crescouius, Pudenllanus, ibid. Elpidoforus, Cuiculita-
nus, ibid. Seu Cuicculitanus, seu Cuisitanus, 108, (21.
Cuisa urbs. Vide Quiza, 1
inus episc. Εἰ ECT 21.
Culcitanensis e, εἴταν, 110.
latinos: Yide Cua
Cultasius episc. Monats 150.
Culucita uebs, 110.
Cululitani e| 1 Concordius, 57, 151. An Kestituti T
et Aurelius, que "ὦ
Culusitana urbe, 39, 140. [bi Pap marty et eon-
tessores, 39. Episc. "inilianus, S8, 89, 109. Nicastus, Vin-
cento Marca, t Bs. An dn funarl do 185.
;unculiana ui (65. Episc. 'annari
Cuniculari iosula, ira d
Curbis. Vide Curubi:
Corobitensis urbs, 110.
Curubis episc. Felix, 55, 110. Benenaius, Victor, Pere-
grinus, 110.
Custensis, sen Costrensis episc. Felix, 57, 145.
Gydamum ur
fis Fluciu oc felis d 85.
Cyprianea, id est festura S. Cypriani, ST. Tempestas Cy-
m cultus celebris apud Afros, 57. Homilia de illo,
festa, ibid. Acia quo in prelio babita, 229.
jus ecclesi apud Carthaginem, s, δὲ, 6S. Laudat vers.
ῇ
ATres suni, ei
, Cypriatis episc. Afer profugus, 27.
Cybrinus episc. An. lensis? 177.
y lustensis episc. , 5, 109.
Cyprianus Cellensis episc, 5, 115, 1d.
Cyprianus episc. Tuburblinali, HS.
Cyprianus episc. Villemagn
Cibrianus Ünosibiremsis cpisc-. 18. 5 T T5, 48.
CiFocus disconus, t soc. ar
a ril epiac, Vandalorum, 15, τὰ δὲ; 75, 86. Patriarcha
E nl. Alexandriuus, 30.
paganus, consul, 218.
INDICES IN VICTOREM VITENSEM.
4150
D
D et Z indifferenter ab Afris adhibita, 102, 145, 163.
Dacianus episc. Tamicensis,
Dacianus episc. Legensis, 134. Vide Datianus.
Dagilz conf. fortitudo, 41, 86.
Dagilus conf., 86.
Dalmatia, ibi Genserici persecutio, 13.
Dalmauius Tinnisensis episc., 55, 109.
Damasus papa, 264.
Damalcoronsi episc. Dumvirialis, 56, 121. Vide Ba-
maccora.
Darius omes, 904.
inus episc. , 279.
Dutisnus episc/an. egomet m
ijanus epis. Te
ba ἜΧΟΝ
nus
Dativa conf., 59,
19.
Dau Eo Tod tensis; 59, 177.
Decimus Teusitanus epi: ire 1 μι,
Decitnus, locus prope Carthag.,
Decoriauensis episc. Leoutius, ἘΠῚ τἰδ. Paschasius, 1135.
Dedericus. Vide 'Iheolericus.
Defuncii, solemnitas in eorum essequils, 5. Pro iii
missm, 81.
Demeritianus Manicheeus, 12.
Demetrius episc. a Lepuimi
Deogratias episc. Cartha,
ordinatio, 235. Virtutes, 7.
Dertoo Majorianus occiditur,
Desiderius abbas Casinensis, postea Victor ΠῚ papa,
Desiderius M. yd Lingonensis, "d 198,
Desiderius rex Langobardorum, 21.
Detorianensis. Vide Decorianens
Deum habet Thelensis episc., ὅδ, (05.
Dens quia carae videtur? 31d. | "jus poleutia in creatu-
Peneclus e . Gratianopolis, 174.
Deuterius Símminensis episc., 85, 111.
Disbensis, seu Zapensis in Silif. epise. Felix, 153, 18k
Diacodus, seu Diaconus episc, 6i.
Diaconus alter epis, 279.
ur.
» 88, 116, 240, 245. Ej
Diaconi suot in suce ὃ.
lochus e|
Diauensis p [MM dp
Dicensis-epise: Candidus,
Didacus episc.
Didymus τὴς B Hispanus, 196, 198.
Dio proconsul Numidig, 137.
Diosa episc. Lepis Magne, 187.
Diogenes episc. Atrebatensis, 1
Dion, 58. Fjus Totutado wn flio adbortaudu,
ibid. Ad &i n dean He 59.
Dionysiana urbs, 58, 105. Episc. Pomponius, Fortunatus
Victor, 102.5
Dominica dieta Resurrectionis dies, 319.
Dominicus episc. Bullz-Hegiz, 1
Donitanus Ígigians epis. 50, tà
Domnicosus ' as epise., 51, 155.
Domnieus Ceessriensis episc., δύ, 127.
Domninus Moxoritanus episc., 50, 153.
Domninus Tarsteasis episc., 57, 128, 147.
Domnus Antiochia: episc.
. Conf.,
216.
39. Cui urbi patuit 16.
. agat, 130.
: Capsensis, 159.
us episc, Carcabianensis, 187.
Donatianus episc. Eliensis, 58, 160.
Donatianus e| . Moutensis, 125.
Donauianus Teglatensis episc., 86, 151.
Donatianus. [a Teleptes,
Donatianus Veselitanus pisc, δ, 13.
Donatianus Usinadensis episc., 58, 168.
Donatisnus episc. Zellensis, ios Pise
Donsnlus episc. s Cope, 185
episc. Balianeusis, 17: s.
Donaius Bosnensis eplsc., 3, 105. ]
“ας “Ὁ t
1137
Donatus episc. Bucconiensis, 70, 194.
Donatus episc. Buritanus, 70, 75.
Donatus episc. Calamensis, 116.
Donatus episc. a Casis nigris, 129.
Donatus episc. Cillitanus, 129, 130, 151. Au duo Donati,
M dus Cillitanz urbes? 151. .
Donatus Ermianensis episc., 57, 116.
Donatus Frontensis episc., 59, 171.
Donatus episc. Gervitanus, 126.
Donatus Gilbensis episc., 57, 156.
Donatus episc. Ipponizarítensis, 101.
Donatus Lugorensis episc., 56, 154.
Douatus episc. Macomadiensis, 135.
Donatus episc. Madaurze, 150.
Donatus episc. Masculitanus, 136, 137.
Donatus Maximianensis episc., 57, 140.
Donstus episc. a Mediauis Zabuniorum, 145.
Donatus Nobicensis episc., 58, 164.
Donatus episc. Orreensis, 180.
Donatus Panatoriensis episc., 58, 165.
Donatus Rutinianeusis episc., 58, 157.
Douatus llusticianensis episc., 56, 150.
Donatus episc. Sabratensis, 186.
Donauus episc. Salicineusis in Maur. Cesar., 178.
Dona'us episc. Sayensis, seu Saiensis, seu Suensis, 185.
Donatus episc. Scillitanus, 128.
Donatus Silensis episc., 57, 156.
Donatus Sitifensis episc., 59, 179.
Donatus Subbaritanus episc., 58, 107.
Donatus episc. Sucardensis, 165.
Donatus episc. Tamascaninensis, 185. :
Donatus episc. Tanudsteusis, sen Tanudaiensis, 176.
Douatus episc. Tegulatensis, 151.
Donatus Ternamunensis episc. , 58, 168.
Donatus 'Tifiltensis episc., 58, 165.
Donatus episc. Tigillabensis, 130.
Donatus episc. Tisilitanus, 121.
Donatus episc. Tisiditanus, 151, 165.
Donatus episc, Tubursicensis, 124.
Donatus episc. Turensis, 132, 145, 146.
Donatus episc. Vogeadensis, 139.
Donatus Villadegensis episc. , 56, 150.
Donatus episc. Uuizivirensis, 148.
Donatus Voncariensis episc., 59, 171.
Donatus episc. Zicensis, 112.
Donatus diaconus m., 181.
Donatus a Fulgentio in fide firmatus, 281.
Donatistz violant ecclesiam Lemellz,, 181. Eorum furor
Tipasz, 176. Faeluora in urbe Cxsarianensi, 127. impietas
jn Eucharistiam, 176. Eorum episcopi quomodo dicti loci
Buperioris in collat. Carth., 265.
Druensis episc. Antonianus, 155.
Duassedemsai episc. Mannucius, 105.
Duas-senemsal. episc., ibid.
Dulcitius episc. Tacapitanus, 187.
Dulcomensis Pagus, 196.
Dumvirialis Daroatcorensis episc. , 56, 121.
Durensis episc. Quodvultdeus, 58, 155. An Antoniauus,
Bebianus, aut Paschasius? 1535.
Dusensis episc. Bebianus, ibid.
Dusi!auus episc. Paschasius, ibid.
Dux Tripolitanus, 135
Duces militum in Africa a Justiniano institoti, 29h.
Dydritanus episc. Novligius, 149.
Ea urbs. VideOea.
Ebasius episc. Vicoateriensis, 158. )
Ebusum insula, 5, 189. Ibi nullum animal venenatum,
189, 190. Ejus episc. Opilio, 60, 64.
Ecana urbs Apulie, 259. Episcop. Marcus, 261.
Eccles:$ preces, 213.
Ecclesise violator punitus, 202.
Ecclesie in Africa clauss, 54, 61.
Ecclesiastica bona clericorum a propriis distincta, 4, 62.
Eclipsis solis, 258, 255.
Edessa Macedonis urbs, 8, 68.
Edestze episc. 1045, 217.
Edicta feralia, 51.
Edictum Hunerici pro episc. Carthagini ordinando, 13.
Pro conventu Carthaginensi, 19. Contra catholicos. ὅδ.
Edierensis, Vide ldicra.
Efesum an insula? 64.
Egidiauus epise. et mart., 281.
Egnatiensis episc. Fostidiosus, 57, 146.
uilguilitanus episc. Urbieosus, 180.
HEuizetensis episc. Victor, 181.
INDEX ANALYTICUS HISTORIE PERSECUTIONIS VANDALICAE.
1158
: Elefantaria urbs, 176.
Elfantariensis episc. Vassinus, 59, 176. Miggin, 176.
Elices seu Elie urbs, 160.
Elidicus Vandalus, 73.
Klicüses episc. : Fuscinullus, Constantinus, 160. Donatia-
nus, 58, 160. An in martyrologio memoratus? 76, 71.
ΓΝ conf. Afer, 261. Ejus reliquis, ibid. Oppidum
S. Elpidii, ibid. An episc. Atellensis, 261, 362, ΄
Elpidoforus episc. Cuiculi, seu Chuzitanus, etc., 121.
Seu Cuicitanus, 108.
Elpidoforus apostata, 41.
Emedius epíi:c., 103.
Emclius conf., 84. |
Emeritus Macrensis episc., 59, 181.
Emilius mart., 282.
Emilius Medicus couf., 59, 84.
Eminentianepses episc. Victor, 59, 181. Marcianus, 181.
Eminentius episc., 181.
Emptacius Siccesitatus episc., 59, 174.
Enuodius episc., 103.
Enstrasius epiic. Sufetapus, 144.
Ephesina synodus generalis, 207.
Epicletus episc. Assuritan., 106.
Epidoforus spostata, 86.
E, igonius episc. Bullie Regie, 114, 135.
Ej inicion hymnus, 80.
Epiphaniorum die baptismus datus, 21. Id vetant ponti-
fices et concilia, 77.
Epirus Vetus, ibi Genserici persecutio, 12, 72.
Episeopi sacerdotes dicti, 88, 89. An iis liceat gregem
deserere tempore belli? 199. Eorum rigor pro tuenda
justitia, 240. Ordinationes a tribus episc., 187. Vetitee in
Africa sub Vandalis, 7, 8. Erant in Afr«ea in villis, in fun-
die, et per agros, 2l4.
ipiscoporum Afries, etc., libellus fidei, 25.
Episcopi Proconsularis et Byzacens subscribunt episto-
lis synodicis temp. S. Martini papse, gratia Dei episcopus,
elc., 145 et passim.
Ep'scopi in Tripoli etant quinque, 187.
Eptiminensis episc. Victorinus, 4{1.
Equeheto urbs, 181.
Equilinus in marchia Tarvisina episc. Petrus, 245.
Equizotensis episc. Pacatus, 59, 181. Victor. 181.
Equotensis urbs, 181.
Eqtame, seu Equitanse episc: 66.
remus Capsensis, 288. amalbiniensis, 87. Eremus Tri,
politapa, 435.
Ermianenses episc. Donatus, 57, 146. Facundus, Bena-
dus, Secundinus, Maximianus, 146.
Evangelus episc. Assuritan., 106.
Evasius episc. Girbitanus, 188.
Eubodius Mididitanus episc., 57, 143. .
Eucharistia, 10. Ea se munit Mascezel prselium commis-
surus, 221. Ipsam canibus fundunt Donatiste, 176.
Eucherius Stiliconis filius, 194.
Euchratius episc. a Thenis, 147, 270.
Eudamon nobilis Afar, 217.
Eudalensis episc. Victor, 56, 115. Vide Theudala.
Eudoxia Valentiniani uxor Maximo nubere cogitur, 994.
Genserico urbem produ, ibid. Captiva cum filiabus Cartha-
ginem abducitur. Án Leoni imp. aut Marziano reddita? 226.
Eudosia junior Hunerici uxor, 75, 226. CP. fugit, 76.
Eudoxius abbas mss. Caprariz, 221.
Eufrosius mart, 269.
Eugenius episc. Carthag., 55, 59, 67, 97, 100, 151, 257,
259 seqq. Dictus Eusebius, 242. Ejus electio, etc., 15. Or-
dioationis tempus, 210 seg. Suggerendam regi offert, 20.
Ejus vigor contra Hunericum, 240. Dictus confessor pu-
biicus, tbid. Ejus scripta, 241. An a Guntsbundo ejectus?
ibid. Miraculum, 21. Locus ejus exsilij, 152. Exsulat in
eremo. 43, 87. À Guntabundo revocatus, 267. An ab eo-
dem pulsus in exsilium? 265. Aut ἃ Trasamundo, 274. An
martyr dicendus? 244. Ejus obitus, 87, 211. Memoria in
' fastis Ecclesi, 212. Dies mortis quse ? 2412, 245. In Gallias
sdventus, 245. Transiatio, 244. Ab altero ín Italia celebri
distinguendus, 246. . .
Eugenius episc, Afer in Italia celebris, 245. Ejus obitus,
216. Alius est a M. Eugenio, 246. Quis sit? 247. ΄
Eugenius mart., 248.
Eugenius alius mart., 270.
Eunomius episc. Marszane, 150.
Euphrasius epise. mart., 270.
Eusebius Ca-sariensis, 47.
Eusebius episc. Carth., 242.
Eusebius 1 ubsltiensis episc., 58, 161.
Eusebius Obbitanus episc., 59, 170.
Eusebius Susicaziensis episc., 66, 125.
Eusebius paganus, 218 se.
3139
Eustachius episc., 65, 66.
Eustachius epise. Sufetanus. 144, 270.
Eustachius et socii mart., 70.
Eustachius episc. /Egarum, 217.
Eestratius Sufenatus episc., 54, 57, 06, 1&1, 270.
Eustratius et socii mart., 9. .
Futropia vírgo et mart., 196. 24.
Eutychianus tnart., 212. Alias dictus Eutyehius, ibid.
Evodius episc. Uzalensis, 102.
Evusi episc. Opilio, 60, 189. Vide Ebusum.
Exemptio moassterii, 81. |
Exitzio:us Verensis episc., 55, 107.
Exsu»erius episc. Tolusz, 195.
F
Fabiola invisit monaclios maris Ethrusei, 231.
Faceusis. Vide Fateusis. .
Facundus episc. Hermaniensis, 146. Not laudat vers.
Tres sunt, etc., 80.
Fallabensis episc. Salo, 98, 118.
Fames in Africa, δῦ seq.
Fastidiosus Egnatiensis episc., 57, 146.
Fatensis epi-c. Honoratus, 51, 138.
Faustinianus episc. Tamagvds, 158.
Faustinus episc. Binensis, 175.
Faustinus episc. Buionitatus, 69.
Faustinus Girbitanus episc., 60, 186
Faustinus episc. Naraggar?e, 113.
Faustinus episc. Nationeusis, 156.
. Faustinus episc. Sillitensis, 90b.
Faustinus episc. Tambeiersis, 143.
Faustus Burooitanus epise., 9, 69.
Faustus Castraseberianensis episc., G9, 175.
Faustus Presidiensis episc., 58, 1*j6. Monosterium in
exsilii loco editicat, 256. Persecutienem fugit, ibid.
Faustus conf, episc. 'Fimid:e-legie, 112.
Faustus episc. Tuborbitanus, 115.
Fausti basilica Carthag., 7, 15, 31, 41, 67, 74, 324, 901.
i ^bianensis episc. SuccensiauuB, 58, 155 An Salustitis,
Felicianus episc. Aqu:enobensis, 180.
Felicianus episc. Cufratensis, 151.
Felicianus episc. Feradi Minoris, 116. 145.
Felicianus de Giru-Tarasi epise., 57, 141.
Felieiauus Idensis episc., 58, 169,
Felicianus Metensis episc., 56, 127.
Felivianus episc, Mustitauus, 133, 145.
Felicianus episc. Ruspensis, 277.
Felicianus episc. Utin:e, 101.
Felicissimus episc. Obbensis, 171.
Felicitas et Perpetua mart., 115.
Felix mart., 268.
Felix papa, 24), Afriex calamitatibus condolet, 488.
Scribit pro Lapsis in Africa reeipiendis, 206.
Felix episc., 05. . ,
Felix episc. exsul, 279.
Felix alius episc., 280.
Felix Abaritanus episc , 55, 75, 100.
Felix Abbiritanus episc. conf., 17, 15, 100.
Felix. episc. Abbir Maj., 75.
Felix episc. Abitinensis, 256.
Felix episc. Aborenss, 101. |
Felix ab Ac. ur., sive Acurra episc., 139.
Felix ab Amacurra, seu a Bamaccura, seu Accura,
Felix episc. Adrumeti, 7, 67, 85.
Felix Ambiensis episc., 59, 169.
Felix Aquisirensis episc., 59, 172.
Felix episc. a Bagai, 1
Felix Berceritanus episc., 56, 116.
Felix epise. Boncarensis, 171. .
P episc. Bosetensis, 130.
elix Bullensis episc., 55, 110.
Felix alius episc. Bullensis seu Bulle Regize, 114.
Felix Carpitauus episc. , 52, 55, i03.
Felix Casennigrensis ep sc., ἫΝ 129.
Felix Castellanus episc,; 59, 181.
Felix episc. Castreusis, 262. . —
Fe!ix Crepedulensis episc., 57, 148.
Felix Curbitanus epise:, 55, 110.
Felix Custreusis episc., 57, 143.
Felix Diabensis episc., 152, 481.
Felix episc. Ficensis, 182.
Felix Flenucletensis, episc., 59, 114.
Felix Forontoniauensis episc., 53, 155.
Felix Garbensis episc., 57 135.
Felix alius episc. Garbengis, 188,
INBICES IN VICTOREM VITENSEM. ᾿ | 1149
Felix Gilbensis episc., 56, 126, 156.
Felix episc. a Gurgiti 156.
Felix episc. Idicrensis, 122, 176.
Felix Irpinianensis episc., 57, 131.
Felix episc. Izirianen«s, 129.
Felix episc. Lambieusis, 135.
Felix Lamsortensis epise., 56, 1215.
Felix episc. Macrianensis, 156.
Felix epise, Mauarmelitanus, 138.
Felix episc. a Marrazana, 150.
Fe ix Matharensis epi:c., 5, 126.
Felix Maxitensis episc. , 59, 177.
Felix episc. Maxulitanus, 109.
Felix a Misgirpa episc., 107.
Felix episc. Moptensis, 129, 185.
Felix Muzuensis epi c., 56, 1154.
Felix Nobas arseisis epise,, 56, 127.
Felix episc. Novasinnse, 127, 181.
Felix episc. Novenisis, 165.
Felix episc. Pa:ijensis, 101.
Felix Piensis episc., 55, 101.
Felix ej isc. l'utieasis, 132.
Felix episc. a Rotario, 418.
Felix Husubiritanus epise., 58, 166.
Felix episc. Segermitanus, 159.
Felix episc. Seclemselitanus, 103.
Felix episc. Serteitanus , 182.
Felix Suaben:is episc., 57, 151.
Felix episc. Tacapitanus, 187.
Felix episc. Tagaraiensis, 147.
Felix Tebestinus episc., 56, 135.
Felix Telensis episc., 103.
Felix episc. Thenisiis, 147.
Felix episc. Timidensis. 112.
Felix de Turribus epise., 60, 188.
Felix episc. Villaregeusis, 150.
Felix cpisc. Visi:ensis, 165.
Felix episc. Utinensis, t01.
Felix episc. Uzalensis, 103.
Felix Zabeusis episc., 184.
Felix episc. Zactorz, 198, 986.
Felicis abba!is moaasteríum , 207. Ejus hunnl tas, 71].
Ejus Confessio, ibid.
Felix presb. Arianus, 268.
Felix c:ecus visum recoperst, 21.
Felix notarius, 984.
Felix procurator domus regis, 11.
Felix saxo eibnicus, 230.
m eradimaiensis episc. Aurelius, 57, 148. Vineeniijanus,
Feradum minus an Peradamiug, 140. Episc. Felicianut,
146, 148. Vide Perad«mium.
Feralia edicto, 35, 85.
Ferontonianensis episc. Felix, 155.
Ferox episc. Marrianensis imajoris, 156.
Ferrandus diaconus Carthiag. an scriptor vitse S. Fulgen-
tii? 277.
Ferrarius incaute »auctos admittit, 229, 250.
erratus Mons, 980.
Festeitanus episc. Adeodatus, 96, 121.
Festum Rom» ob liberatam urbem as Genserico, 225.
Festus Satafensis episc., 59, 118. 180.
Fezza urbs et regnum, 121.
Ficaria iusula, 189. .
Ficensis urbs, 180. Episc. Abus, 60, 182. Felix, 182.
Ficus urbs, ibid.
Fideptius Dianensis episc., 184.
Fidei professio Afric episcoporum, 23, 95.
Fidolomensis episc. Onesimus, 58, 16b.
Filacensis erise. Bonifacius, Ἢ (so.
Filiiosus episc. Aggaritanus, 77. :
Firmianus Centurionensis epise., 56, 118.
Firmus episc. Tagaste, 14.
Firmus episc. Tipasensis, 151.
Firmus episc. Tipason, ibid.
Flabianus Rulelianeusis episc., $7, 145.
Flahianus Vicopacensis episc., $7, 141.
᾿ Flavianus episc. Bubeliaueusis, 115.
Flavianus Vamallensis episc., 6Q, 185.
l'lavosus episc. Cissitanus, Ms 1171.
"lenucletensis episc. Felix, 3 .
Fierentianus episc., S7, 65. Midilensis, 98, 85, 126. Aa
episc. Vicessabratenus, (δ.
Florentianus episc. Vicopaca:eusis Seu Vicopacensis,
4.
Florentinianus. Véde Florcntianus,
Florentinus márt., 197,
Florentings episc. Fargi'anus, 64.
1141
Florentinus episc. Hipyensis Zaritorensis, 102.
Florentinus episc. a Tubusuptu, 180
Floreutinus Tuziritanus episc., 97, 110.
Florentinus Uticensis episc., 55, 107, 248.
Florentinus presbyter, 125.
Floreutius mart. , 269.
Florentius episc. Ceotenariensis episc., 56, 126.
Florentius episc., 245, 246. An Corsice? 347. Àn Neb-
biensis ? 248
Florentius episc. Lorserteusis, 121.
Florentius Nebagermaniensis episc., 96, 125, 157.
Florentius episc. Tisiliensis, 151.
Florentius Tuziritanus, 149.
Florentius episc. Zegtensis, 178.
Florentius diaconus mart., 190.
Florianeusis episc. Bestitutus, 58, 168.
Florianus episc. Putizieusis, 122.
Flumenpiscensis episc. Victor, 60, 182. Alius Viclor,
182. Januarius, 18t, 182, 18i.
Flumernzeritauus episc. Paulus, 58, 118.
Fluminius Tabu:lensis epfsc., 65, 137.
Fontes baptismales, 67. Eorum beuedictio, 21.
Foratianensis episc. Bonifacius, 353, 58, 81, 151. Alias
Foriaueusis, 172.
Formenses episc. : Ponticanus, 51, (133. Mensor, 57,
138. Justus, 138. Urbanus, 138, 176.
Foruicatio confessorem sine liugua loquentem gautum
reddit, 2535 seqg.
Fornitana porta, 4, 64, 108.
Forontonianeusis episc. Feli«, 08, 459. -
Fortianensis episc. Bonifacius, 151.
Fortis Caputcillensis episc., 58, 168.
Fortis episc. Cediensis, 161.
Fortunatianus Araditanus episc., 99, 101.
Fortunatianus episc. Assenemsalensis, 103.
Fortunatianus episc, Capsitanus, 155.
Fortunatianus Cilitauus episc., 58, 150, 154.
Fortunatianus Leptiminensis episc. 57, 147.
Fortunatianus episc. Merensis, 127.
Fortunatianuy Naratcatensis episc., 97, 157.
Fortunatianus episc. Neapolis, 110.
Fortunatianus Siccensis episc., 112.
Fortunatianus Tagarbalensis episc. , 58, 157.
Fortunatus mart., 268.
Fortunatus episc. exsul, 279.
Fortunatus episc. Capsensss, 135.
Fortunatus episc. an Casensis Calanensis? 139.
Fortunatus cpisc. Cilitanus, 15k.
Fortunatus episc. Diouysianensis, 162.
Fortunatus episc. Cirtensis, 208
Fortunatus Mozotcoritauus epise., 98, 1558.
Fo:tunatus episc. Puppitanus, 101.
Fortunatus epi«c. Rusuccuritanus, 170.
Fortunatus episc. Sicceusis, 74, 114.
Fortunatus episc. a Tuceabori, 160, 184.
Fortunatus eyisc. Vescéritaüus, 116.
Fortunatus epic. Undesitanus, 137. -
Fortunius episc. Cellensis, 1514.
Fortunius Regianensis epise., 57, Τό, 136.
Fortunius episc. Tubursici, 124.
Forum Trajani, seu Trojani, 188. Episc. Martinianos,
188.
Frauci Vandalis obsistunt, 194.
Fragilitas rerum humanarum, 216.
Fraternus episc. Autisiodorensis, 197.
Fronteusis episc. Donatus, 171.
Frontonianensis episc. Bonifacius, 58, 159.
Fruetulus mart., 269. .
ys rüctiosus episc. Abderitanus, 15. Seu Abziritanus,
155. .
Fructuosus de Ciru Marcelli, 56, 128.
Fructuosus Vineneis epise., 175.
Frumentii duo negotiatores, martyres, 42, 86.
Frumentius Teleptensis epise., 46.
Frumentius Tuborsicensis episc. , 56, 121.
Fulcofus. Vide Fusculus.
Fulgentius episc. Rusp. 141, 158, 160, 161, 2114, 367.
Ejus humilitas, 288. Erst monacborur exemplar, 273. Fit
coabbas, 271. Fratribus insatruendis incumbit, ibid. Ejus
confessio, ibid. tjus exercilia in monasterio: orare, le-
gere, dictare, meditari, disputare, etc., 276, 277. Fi
episcopus 4215. Et remanet monachus, 276. [n ipso trium-
phat catholica fides, 289. Ejus eloquentia, 375. Episcopo-
rum Byzaceoz lingua et lugenium, 271. Laudat vers,
Tres sunt, etc., 80. Pellitar in exsilium, 276, 278. Exsul
absentes scriptis in flde firmat, 281. Ejus auctoritas quan-
ta? ibid. Ab exsilio redit, 397. (lt ih Circiea insula, 258.
Fulgentius Vagadensis eypisc., $7, 159,
60
INDEX ANALYTICUS HISTORIE PILRSEGUTIONIS VANDALICAE.
- m
114:
F'ulginates servant reliquiess 8S. Heraclii, etc., 260.
.,Furnitsni epise. Florentinus, Simeen, 64. Gemteius,
ibid . Furnitanz: ecelesis consecratio, ibid.
Fuscinullus episc, Elieneis, 160.
Fusculus conf., 21. Cujus loci episc., ΤΊ.
Fussalie episc. Melior, 56, 124. Antonius, 124.
Fussaleuse territorium, 84.
Gabsense territorium, 214.
Gabes Vicus, 79, 73.
Gabrensis. Vide Garbensis.
Gadabitani Mauri, 291.
Gaguaritani epise. Victor, 58, 160. Rogatas, séid.
Gaius seu Gallus epise. Tacepitanus, 187.
Gaianus episc. Tiguslepsis, 159.
Gaius Uzitensis episc., 55, 107.
Galba urbs, 126.
Galbis, 70.
Galesinius falso martyres Afros Vandalicze persee. tri-
buit, 268 seq.
6 4}} ἃ Vaudalis, ete., devasisie, 60, 195 seq., 349.
rum in eas movent, 227. lbi martyres sub VYuudalis,
Gallaciam Vandali oecupant, 200. -
Gallus seu Gaius epise. T'acapitanus, 187.
Gallus episc. Ticensis, 163.
Gallus fit imp. in Maninge insula, 187.
Gamalielis inventio, 60
Gamuth Vandalus, 735.
Gaphara au urbs? 185, 188.
Garapha portus, ibid,
Garbeusis episc. Felix, $7, 138. Alius Felix, Victor,
138. Alius Victor, qui Romam missm« est, 138, 140.
Gardensis. Vide Garbensis.
Garra urbs, 157, 114.
Garragiensis episc. Secundiuus, 52, 157, 114. An Vicior '
Gratianepsis seu GaLtianensis episc. Vietor, Bonifacius.
An Secundinus? 144. Januarius, 143. Vide Gratianensis.
5$audentius Putiensis episc, 56, 132, 145.
Gaudentius episc. Tamagodz, 153.
Gaudentius epise, T igisitanus, 136.
Gaudentius episc. Zertensis, 178.
G audiabensis episc. Victor, 57, 136.
Caudiosus episc. Afer, eogmomento Septimus Cemlius,
episc. Bitinensis, 255. Seu Ábiuss, 356. Monssterium
Neapoli condit, ass. Ejus obiun, 256. Ab alio ejusdem no-
minis distinguendum, ibid. laseriptio sepulcralis, 296.
Gaudiosus alier Saleroi celebris, ibid.
Gaudiosus episc. Pupianensis, 104.
Gavinus episc, Turritanus, teu Sassaritamus, 381.
Gaviuustiepisc. Yegeselem, 139.
Gaurianensis episc. Januarius, 57, 137.
Gauvaritani episc. Victor, 55, 169. Rogatus, 109.
Gazabianensis episc. Saturninus , 159.
Gazaneusis. Vide Gratlgueusis.
Gazaufulie episc. Augentius, 56, 116. Salviswes, 116.
Garophyla urbs, ibid. —
Gedalius Ospiteasis episc., 57, $59.
Gedallus episc. Uties, 107.
Gegetu, 68.
Gegitana urbs, 180. Episc. Quadratus, 68, 112, 181.
Gegitanus episc. iu Sitif. Constantius, 59, 68, 181. Fide
Gigitlanus.
elasius papa, 285. Laudat Eugenium et alios episc.
Africze, 240 566. | pisc
. Gelianus leperitsnus episc., ὅθ, 173.
Gelilaris Genseriei filius, 288.
Gelimer, 73, 253. Regnum Vaadaloram lerad:t, 388.
Ario addictissimus, 28). Án perseéutiosem movit ? 989,
290. Captus in triumphum docitur. 64, 289.
Gemelius episc. à l'ambeis, 143.
Gemvellensis urbs, [85 Episc. Litizus, ibid.
Geminius episc. Clvpese, 11/.
Gewiuius episc. a Furuis, 61.
GemiDus inart., 270.
Geueratio i Deo non est ignorabilis , 98$.
Geüetlilius epise, Cartliag., etc., ὁ...
Gennadius episc. Coustantiuop. . 240.
Geunadius episc. Membressap, 103 seg.
.. Gensericus Yandalorum rex, 300 seqq. ia Afcieueh ingre
ditur, 5. Carthaginem invadit, 5, GL, 214. In A'ros.et δ᾽
ussimuin in Carthagiueuses &evit, 8,55. Siciliam: vetat,
221. Romam capit, 7. Et dirpit, x34, 251. Ejus eradelitas,
205, 252. Statura δὶ mores, 352. Pirata ex lauro dietus. Ejus
insolentia, oues inp. p:oyioejes terret, 296. Ejes perve-
1145 | INDICES IN VICTOREM. VITENSEM. mM ud
cutio tt acrior, 336. Etiam extra Africam, 12, 237. In ca-
tholicos et ἰ suos szevit, 225. Majorianum timet, 228. Àn
ejus opera Majorianus occisus? 338. Obit, 12, 255. Ejus
constitutio de successione regni, 14, 73.
Genson Genserici Glius, 226.
Gentiles adhuc &eculo sexto, 218.
M n seu Genzo, frater Hunerici, 14, 75, 236, 365,
1
Genua, ibi Desiderius M., 197, 198.
Geratitauus episc. Victor, 181.
Germani urbs, 137.
Germauia urbs, 125. Episc. Crescentianus, 57, 157. Inno-
(6 tius, au Florentius, et Jambus? 157, Candidus, 75,
Germanis Novs episc. Florentius, 1357.
Germanus episc. Autisiodori, 60, 105.
Germanus episc. Ciumtuturbo, 115.
Germanus conf., 21. Episc., 539. Peradamiensis, 57, 77,
δὲ, 14
Germanus episc. Zugabbaritanus, 168.
Gerra, seu Girba, 186.
Gersuum insula, 197.
Gervasius episc. Remensis, 196.
Gervitanus episc. Vincentius, 186.
Geta episc. Jubaltianensis, 161.
Gelulia provincia , 5, 222.
Getulicus episc. a Victoriana , 158.
Gibbensis episc. Victor, 126.
* (Giga Marcell urbs, 128.
Gigitanus episc. Vincentius, 8, 68, 112. Vide Gegi-
lani.
Gilbensis episc. Felix, 56, 136, 156.
Gilbeusis alterius episc. Donatus, 57, 126, 156.
Gildo rebellis in Africa, 221.
Gilgitanum littus, 180.
Ginesitensis urbs, 107.
Gipedes populi , 194. .
Girba, 186, 187. Sedes episc. Lotophagites , 186.
»irbensis in 'Tripolit. episc. Faustinus, 60. Vincentius,
E 151, 186. Monnulns, Proculus, Evasius, Quodvultdeus,
,Uirbensis in Numidia episc. Urbanus, 6, 126. Donatus,
20.
Girbitani Baphli procurator, 186, 187.
Girensis episc. Martialis, 56, 130.
Girila. Vide Cyrila, 141.
Giru, complures urbes ín Africa, 121.
Giru Marcelli episc. Fructuosus, 56, 198.
(irumontensis episc. Reparatus, 55, 164.
Giru Tarasi episc. Felicianus. 57, 148.
Gisipenses episc. Carissimus, 55, 107. Redentus, Mel-
losus , 107.
Gisipensis Majoris episc. Januarius, ibid.
Gissitensis episc. Quodvultdeus, 108. *
Givirtensis episc. Quodvultdeus, 186.
Glaudi oppidum , 156.
Glorinus Juucensis episc., 58, 1635.
Gloriosus ep sc. Migirps, 191,
Goaris Notitia, 117.
Godagis Gentonis filius, 14. An Guntabundus, 365.
Godigisclus Vandalorum rex, 199, 302. Occisus, 194.
Goatharis rex Vandalorum, 202.
(sor episc. Victor, 144.
Gordianus S. Fulgentii avus, 215, 316.
Gorgona insula, 218, 220.
, Gothi Romam diripiunt, 97. S. Paulinum vexant, 339.
Yandalis ;ffines, 2&4. Simul Africam vastant, 94.
Graphara urbs, 185.
Grassa locus Africse, 159.
Gratianenses episc, Bonifacius, 55, 81. Victor, 8t.
Gratianopolis episc, Philadelfus , 174.
Gratianus episc. Metensis, 127.
Gratiani basilica Carthag., 108.
Gratianopolitanus episc. 'Talasius, 459 , 174. Publicius,
j| Ueuterius, 174.
| Gregorii M. libri Dialogorum , an falsus in historiam
| S. Paulini, 239.
! — Gregorius episc. Tamamallensis seu Tamallensis, 151.
Gregorius Turon. fallitur in recensendis Vandoli, regi
bus, 9200. Habuit passiones martyrum Africso sub Vandalis,
Guaiferius monachus Casinens:s, 259.
Gududus episc. Avincensis, seu Ániusensis, sea Ancu-
igensis, 143,
Guilleluus 1I bonus rex Sicilie, 262.
Guirensis episc. Lucianus, 120, 121.
Gulosus Beneventensis episc., 55, 105.
Gulosus episc. Puppitanus, 104.
Gummnasis episc. Steplianus, 158.
Gumamepartarum episc. Sabinianus, ibid.
'Gummitanus episc. Maximus, 58, 158. Joannes, Anony-
mus, 153. An Stepbanus et Sabinianus, ibid.
Gunaitanus, Gunagitanus. Vide Gunugi.
Gundericus rex Vandalorum, 191, 199, 202, 249. Ejus
mors funesta, 201, 202.
Gunelensis seu Gunelmensis episc. Paschasius , 55, 102.
Guntsbundus Vandalorum rex, 265 segg. Gensericix Ger-
sone nepos, dictus Godagis, an fuit persecutor, 265. Euge-
nium ab exsilio revocat, tum czeteros Áfriez? episcopos,
242. An S. Eugenium exagitaverit? 241. Pacem restituit,
266, 967. Ejus mors, 274.
Guntasius episc. Benefensis, 142.
Gunugitanus episc. Aaxilius, 59, 177.
Gurgaitensis episc. Primianus, 58, 156. An Felix a Gur-
gitibus? 156.
Gurra urbs, 121.
H
Habbensa, seu Habensa urbs, 70.
Habensis episc. Lucius, 70. Adjutor, 260.
Habetdeus episc. conf., 45, 45, 65, δὲ, 87.
Habeideus episc. Marazans, 150.
Habetdeus an Lunensis episc., 250.
Habetdeus Tamallumensis episc., 57, 151, 152, 250.
Habetdeus Teudalensis episc., 7, 115, 152.
Habetdeus diac. Carthisg., 75, 150.
Hareticorum ecclesise catholicis tradite, 85. Eorum com-
miseratio rejicienda, 47. Miracula non edunt , 251, 252.
Hamilcar dux, 101.
Haran. Ceelteusis episc. Januarius, 162.
Harbir. Vide Abbir.
Heldicus prsepositus regni, 15.
Helepantaria urbis, 176.
Helias de Majorica episc., 60, 189.
Heliensis. Vide Eliensis.
Heliodorus Cufrutensis episc:, 58, 154.
Hellada, ibi Genserici persecutio, 12, 72.
' Helpidius episc. Aquensis, 107.
Helpidius Tusdritanus episc., 150.
Helpidoforus apostata, 86.
Heoa urbs. Vide Oea.
Heraclianus belli dux, 218.
Heraclius conf. Afer, 258, 260.
Heraclius, etc., mart., 260.
Heraclius belli dux, 251.
Heraclius spado, 224.
Herculis pugna, 411. 4
Hermianensis. Vide Ermianensis.
Hermio urbi, 146.
Heruli populi, 194.
Heterius mart., 197,
Hiarba maxitanorum rex, 177.
8. Hieronymus, 47. Presbyter dictus, 96. Ejus tas εἰ
mors, 97. Galliarum cladem plaugit, 195. Ejus prologus it
quo versus Tres sunt, etc., 79.
Hierpinianenses episc. V ide Irpinianensis.
Hilarense oppidum, 74.
Hilarinus seu Hilarianus episc. Orreocelensis , 162.
Hilarianus Trofloianensis episc., 57, 147
Hilarius papa, 240.
Hilarii Pictav. episc. operum codex vetus, 204.
Hilarius mart., 197.
Hilarius episc. lofet., 130.
Hilarius episc. Sullitanus. ]
Hildericus rex Vandalorum, 14,57, 75. Pacem Ecclesia
Afric. restituit, 387. E regno dejicitur, 988.
Hippacritarum civitas, 104.
Hippon, 147.
Hippa, Diarrytus, 95, 101. Episc. Marianus, 55. Mertyr,
Petrus, 101. Victor, ibid.
Hippo Regius urbs, 102, 116, 124, 159. A Vandalis οἷ»
Sessa, 4. Et diruta, 206. Ejus episcopus S. Augustinus, 4.
Hippzaritensis episc. Marianus, 55, 101.
Hirenensis episc. Tertullianus, 159. Theodorus, ibid.
Hirundiaous Mysuensis episc., 55, 106
Hispalis a Vandalis eversa, 201, 203.
Hispanis a Vandalis, etc., direpte, 198, 249. Ibi Gense-
mici persecutio, 12, 237.
Hizirzadensis episc. Vigilius, 56, 129.
Homiliz, id est tractatus populares, 5.
Honoratus episc., 187.
Honoratus episc. Adquesirensis, 172.
Honoratus Castellanus eprsc., 56, 417.
Honoratus Fatensis episc., 57, 138.
Honoratus epise. Larensis, 74.
145
Honoratus Macifanensis. mm iue
Honoratus episc. Mathar: Ens " ul
. Honoratus Tagaratensis episc., .
Honoratus Tagariatanus episc, 51 , UA
Honoratus Tamascaniensis epis .
Honoratus Thigaveusis pros , A72, ΓΝ
Honoratus Timicitanus episc., 58, 164.
Honoratus Tiziensis episc., 5B, 154.
Honoratus episc. a Tucea, 18i.
Honoratus episc. Tusdritanus, 149.
Honorates Antoninus episc. Constantine, $08.
Honoratus Donati ista, 163.
Honorati in Afnca, 5, 65.
Honoriaci milites, 198 seg.
Honorieus, Vide Hunericus. Honorius episc. , 125.
Honorius episc. Cellensis, 63.
Honorius Aquae PETI 180.
ictor, 89, 180. Avus, 180.
Siti. eylsc.
v ide Orr
Hoerea Anninicensis, 180.
Horrea Cxlia urbs, 180. Episc. Tenax , Janvarius, 162.
Hilsrinos, ibid.
Horrea Orbita, 180.
Hortalanus. Vide Hortulanus. .
Hortensius Autentesis eplse., 58, 160.
Hortolanus, 63. Episc. Benefensis, 83.
Hortulanus Henelensis epísc., 57 , es 48.
Hortulanus episc., 37. An Oensis? δύ, 67.
Hospitenses epise- Gedalius, Renenatus , Luenllus, 139.
. Munericus rex, 11, 73. Dicitur Chonoricus, 97. Eudoxiam
Keicén de i, 225. Patri suecedit, 1, 300: Kjus edictum.
pisc. Cartliaginensi eligendo, 13. Pro conventu Car-
hag... 19. Ald adcersus catholicos, 55. Abtitur legibus
imperatoram, 51, 85. Ejus persecutio, 14 seg., 54, 01, 233.
5 crudelitàs in episcopos, 56. In czeteros eatholicos, 38.
Miam in suos, 40. Moritur, 49, 5&, 90, 257, 365. Tunc
eclipsis solis fuit, 253.
Hunni Thraciam, etc., devastant, 222,
Tymnvs triumphalis,
Hymui nocturni die Epiphaniorum, 2f.
Hymni solemnes in sepulturis, 56.
]bas episc. Edessse, 217.
Icosii urbis nomen unde sumptum, 471. Episc. Victor,
559, 17, Laurentius, Crescens, 171.
ldacius ejisc. Lemiscensis, 499. Ipse est auctor libro-
rum contra Vari
dMdscius Cln
Mdsssemsis urbs, 135. Son Idacensis, 125, Episc. Adeo-
datus, 56, 125. Rogatianus , 125.
Vlaxius epise. Muzucencis, 148.
δουκὸς episc. Subitanus, "Felicianus, 58, 165.
Idephonsus comes, 2
ldieres epise. Palludius, 56, 122. Mareianus, 128, 459.
Martialis, 122, 158. Felix, 122, 116.
165. Vide Mi
59.
Vdouius Rusaditanus episc., 58, 173.
Idutensis urbs, 159.
itulus,
lMyrieum ab Auila RN 333. Et a Vandi
Immolandi loeus, 6, 65. lmmolatio sacrificii "corporis
Christi, 285.
Irmperatorom legibus Hunericus abatitur, $4, 88...
erialia ornamenta a Genserico rapta Romae, 35. Re-
operaia, 389.
indulgentia reeoneilisioni 18.
Infans monachus conf.,
Infantulus in monasteria E
Infantuli confessores, 17, 212. Et lectores, Hi. Borum
forüitudo, 43.
Infaninli fides mira , &&.
Inzenuus Ubabensis episc ..
Vunocentins papo, 110.
INDEX ANALYTICUS HISTORL PERSFCUTIO!
VANDALICA., 146
Innocentius episc. Germaniensis, 157.
Innocentius gpisc. Lamlgrige, ἴδ.
Inuocentjus episc, Sz, (i.
Innocentius Thebalt ensis episc.,
Inscriptio de 8, Οἱ 25. ; Sepa S. Secundini,
359. Inscriptiones in Sardinia,
Intercessio sanctorum, 58.
Inuca, an urbs cujus. episc. Valentinianus? 161.
Invenlinus Maronanensis epise., 00, 183.
Ipponizaritensis episc. Donstus, 101.
Ipponte Diarito, ibid.
Tra fluvius, 2:
Irenzus episc, ob Ululis, 151.
Irenses episc. Saturus, 38, 1
lrinensis epise. Ter*ulliam hid.
Irpinianensis episc. Felix, 57, 151. Barbarus, 151.
Isaac episc. Utin, 104.
Istochius monachus conf. ,
m iam ensericus vea 831. Confessores Afri illnstrant
Metti Lucius episc., 58, 164, 165.
Iairiaensis episc. Felix , 139.
J
. An Teriullianus? 15)
Jacobi apost. festum, 89.
Jacobus Lemelefensis episc., 59, 181.
Jacobus Arragoniz rex, 189.
Jacobi et Mariani acta emendata, 118.
oce episc, Januarius, 56, 81, 127, 128. Vide Za-
ἴον. eplsc. a Midila, 136.
Jambus conf. episc. a Germaniciana, 125, 17.
Tamfuensis. Vide Lamfuensis.
Tamiygina. Vide Laniggiga.
Jamsortensis. Vide Lamsortensis
Januarianus episc. Caserinigrensi
Januarianus episc. Marculitanus,
Jannarius epis. et mart, 81.
Janusriu Tar,
Januarius alius episc. exsu
Januarius Aquen:is epise., 5 lir.
Januarius episc. Aqui Albensis, 130, 180.
Januarius Aquenensis episc., 145.
Januarius episc. Banensis, 155.
Vanuarius Beneventi episc., 283. Fjas ecelesia Neapo-
Ys, 255.
Mey iiuarius episc. Casarum Medianensium, 42.
Tanuarius epis. Centulianensis, 163..
Tauuarius Centurien;is epise., 57, 157.
Tanosrius eyisc. Centurionensis, 118.
Janvarius Flumenpiscensis episc., 181, 182; 184. Men-
dose dictus Flomen Pístensis, 182.
Januarius episc. Grataneusis, 145.
Tamuarius Gaurianensis episc., 57, 137.
Januarius episc. Gisipensis Rajoris, 107.
Janua tus episc, Haran Celtensis, (62.
Januarius Jacterensis epísc., 56. I, 127
Januarius eyisc. Lamasbze, 159.
Tanuarivs episc. a Lambese , ibid.
Januarius Legensis eyist., 57, 154, 155.
"Januarius episc. Nascaltimos, 120, 156.
Januarius episc. Mustitanus, 152.
Janvarius episc. Muzulensis, 148.
Januarius Narensis episc., 145.
Tamnarius Nasbincensis episc jg v.
Januarius episc. Numidensis, 178.
Januarius Tagasteusis episc., 57, 140.
Tanusrius episc. Tubulbacensis, 142.
Januarius ejisc Tubursic I2.
Tanuarios episc. Tunudensis, 112.
Januarius Valesitanus episc.
Januarius eyise. Vici Caesa
κων episc. Vietor, 59, 181.
Jerosolymitana vasa diripit Gensericus , 2255. Recaperat
Justinianus, 28).
Joannes nes CP. ume 61. Ravennz obit, ibid.
Joannes [I papa, 39.
onmes Bullensium Regio episc, 88, 4.
Joanues episc. Gummitanus, 1.
Joannes archimandrita 279.
Joannes moaachus , 7
Joannes monachus. Scytha et alter Joanmes. scribunt ad
" episcopos Hyzac. sanies 419.
Joskim regis mors, 90.
. -- —
4447
Jocundus lector ei mari., 196.
Jocundus episc. Subferulensis, 144.
Jocundus patriarcha Vandalorum, 14, 1$.
Jocundus b Arianus, 10.
urbs, 125. Seu Cesarea M., 166.
Jona Lapdensis episc., 55, 100.
JuUz regia urbs rea, 166.
Jubalidiensis episc. Kestituus, 161.
Jubaltanensis episc. Eusebius, 58, 161. Geta, δὴ Besti-
tutus? 161. .
jubeclidiensis episc. Restitutus, tbid.
Judices provinciaruin, 36.
Jughurta rex, 155.
Jugurensis episc. Donatus, (86.
Julia virgo et mart., 218. lijus passio, 219.
Julia Caesarea, 125.
Julianus martyr, 74, 268.
Julianus martyr 256.
Julisnus epixc., 125, 120.
Juliauus episc. Antochix, 240.
Julianus episc. a Marcelliana, 128. Non a Masclianls,
2
. Julianus episc. Midlensis, 127.
Julianus episc. Ruspensis 160:
Julianus episc, Senepsalitenarum, 105.
Julianus episc. Tasfaltensis, 154.
Julianus episc. a Telepte, 156.
Julianus Vararitanus episc., ὅδ, 155.
Julius papa, 16.
Julius Vagarmelitanus epise., 97, 158.
Juacensis iu Maur. Csesar.-episc. Glorinus, ὅδ, ἐδ.
Juncensis in Byzac. episc. Tertullus, 58, 101. An Nui-
dius? 161. An Valentinianus? iódd.
Juncenseis synodus, 161, 218, 288.
Juucense littus, 142.
Juniauus episc. Lamiggige, 158.
Juniauus episc. Simiueusis, 113.
Junior episc. TigiHabe δύ, 126.
Junius episc. Neapolis im Afríce, 110.
Jurare an liceat? 37. uu
Juramentum super conpus et sanguinem Christi, 19, 86.
Jurata episc. Turre Tamalamensis, 151.
Juricitanus episc. Mansuetus, 63.
. Justiniani imp. cedex promulgater, 61. Visione monitus
Vandalos aggreditur, 77. Ob reouperstam Africam graiias
agit, 290. Bona ecclesi* a Vaudalis ra restituit, 299.
rbes e ecclesias án Africa censui, . .
Justini Senior imp., 289.
Justini episc. Monifacius, 141, 148
Justus Acufidensis episc. , 60, 185.
Justus episc. Formeusig , 158.
Justus episc. Nicibensis, 120.
Justus episc. Volaterranus, 280.
Justus, etc., mart., 260.
Juventinus episc. Marovaniensais, 182.
K
Kasulis urbs Afric, 155.
Labdensis urbs, 171. Episc. &ufinus, 106.
Lztus episc. 2t mart., 23, 77. Neptitanus, 57, 445, 257,
Lamasba, 141. &pisc. Secusdinus, 57, 159. Avitus, Ja-
nuarius, Pusillus, 139.
Lambese urbs, 190, 125, 430, 154, 155. Episc. Jsaua-
rius, 159.
Lambiensis episc. Felix, 185. ᾿
Lamhrese, seu Lamuridin wrbs, 125.
Lamfactum, 182. À Lamfas distinguendum, 155.
Lamfua urbs, 182. Episc. Maximus, 5T, 155. Sefargius,
Pontias, 455.
Lanigeusis episc. Argentius, 158. ᾿
Lomiggigo duz urbes hajus eeminis, 156. Episc, Maxi-
$1, 157. [nmocentius, Junranus, fiecergentius, 035.
Cardelus, 57, 141. An Argentius? 158.
Lampadius epise. 'isiditanus, 134.
Lainpua. Vide Lamfua.
Lamsortensis eplse. Felix, 56, 186. Antoninsus aeu An-
tonius, Florentius, 124.
,Qomviritani episc. Benenatue, 50, 133. Crescentiltenus,
Laodioius episc. Ciypem, ttt.
Lapdeusis episc. Jona, 555, 466. Rafinus, Victoe, 406.
Lapidiensis episc. Hestitutus, 108. Sew Restutus, 11$, 50,
INDICE ΙΝ VICTQRRM. YVITENSEM.
1148
Lapsi quomodo sec. piendi, 266.
Lareusis urbs, 16, 17, 74. Episc. Vitulus, Victorius, Ho-
noratus, 74. An Peulus? ibid.
Lariteusis epiac. Rexstitutus, 74.
Latinus episc. Mugiensis, Ub 138. x
Latonius episc. Tenitanus, 147.
Laudia urbs, 171.
Laudunum urbs, 197.
Laurentius episc. Icositasus, 171.
Laurentius episc. Ueilabis, Isi.
LaurenüUas 5 Casinepsis, 903.
Lectioni S. Julia vacat, 218.
Lector martyr, 10, 0.
Lectores iufantuli, 41, 242.
Legeuses episc, Japuarius, 57, 154, 135. Dacianns, 151,
139. Crescouius , 154.
Legiensis epise. Vietoriaue, 56, 131. Vide legensis.
Legitiia questio , 201.
Leinelefeusis episr. 4acohus, 59, 181. [0l
Lemellense castellum , 181. Episc. Primosus, ibid.
Lemfoctae episc. Vindemius, 60, 121, 181.
Lemicernsis episc. Idacius, 199.
Leo M. papa, 225. Vetat baptismum im ii equ ΤΙ
Rjus precibus mitius agit Gensericus, 224 seqq. kjue sermo
de liberatione Urbis a Geuserico, 225.
Leo 1X papa Carthaginensem o primatem tuer, 158.
Leo episc. Mopteusis, 129, 185.
4 aeo Oppinensis episc., 159, 185. Seu Ospinensis, 151,
Leo Sabaratensis episc., 60, 186.
Leo imp. 98. Vandalss aggreditur, 231. Infauste, ibid. ᾿
Leontia conf., 39, 84.
Leontius Beroensis episc., 56, 115.
Leontius Decorienensis episc., 97, 145.
Leoutóus episc. Mutecitanus seu Musertitaus, 115.
Leontius episc. Presfidiensis, 158.
Leontius epise. Rusticiaoensis, 150. '
Leontius monachus Scytha , 279.
Leositana urbs ficta, 171.
Leges lat» pro barbaris, 8.
Legibus imp. Hunericus sbutitur, 34, 82.
Leporiis Augurensis episc., ὅθ, 126.
Leporius presb., 96, 158, 167.
Leptis, 159. Episc. (»iscintinus, 147.
Leptis, pro Leptis Magua, 158.
Leptis Magna, 47, 154, 291. Severi Augusti patria, 196,
290. A Justiniano restituitur , 290. Au ex vribus urbibus
constabat, 285. Episc. Calipides, 60, 185. Victorinus, Sal-
vianus, 186. D.og s, 157.
Leptis Minor urbs, 146, 150, 185. Seu Lepltis parvas,
107. Episc. Fortunatianus, 97, 147. Dessetrius, (47. Ro-
sanus, Victorisus , 166.
Leptitani populi, 155.
Leradus uris, 165.
Lesbi urbs, 181.
Lesvitani episc. Vadlus, 52, 131. Romanus, 18i.
Liberalis episc. Mililiehsis, 142.
Liberatus Byzacene primos, (58, 379.
Liberatus Amudarseosis epise., 57, 144.
Liberatus Aquarum Regisrunm epigc.. 58, 157.
Liberatus Mullitanus episc., 55, 105.
Liberaius abbas mart., 45, 49 scq., 55, 56, 96.
Libera!:us diac. Cartliag., 392.
liberatus medicus oonf., δέ, 88.
Libosus episc. a Vaga, 119.
Libros Gensericus sscétdotibus tollit , 9.
Licentius episc. Zattars, 138.
Ligula, littus Maxilitauum, 5,65.
Lilybsztarus episc., Paschasinus, 60, 231.
Liematse episc. Parpucius, 149.
Limes Bidensis, 175. Caput Cilensis, 168. Macomadies-
sis, 155. Columnatensis, 163. Moticiastus, 175. Tablaten-
sis, rt . qeuchiianod, (se. Tripolitanus, 18S. TubesabJi-
tanus, δ " . ᾿
Lingus inciso mors est, 254.
Lingonensis epise. Desilerius mart., 197, 198.
Lirinensis insula a Genserico Qon vastata "ur 231.
itorius episc. Suavensis, an Suguneneis
Littzeus episc. a Gemellis, 18. '
Lixa Afric, 171.
Δογιώτατοις COnfessores, 235.
Longinus episc., 245.
Louginus Pamarleneis ejise., 08, 100, 214.
Lothorius rex , 213.
Lo:ophagites insula, 186.
Lucania, ibi Gen-erici perseegtio, 13.
Lucianus episc. Burugiatensis, 1
Lucianus episc, Guirepsis, 120.
[MPa
4149
Luc dus Cartennitanus epise., 59, 169.
I.ucidus episc. Marcellians, 138, 145.
Lucifer senior epise, Calaris, ao sanctus? 185.
Lucifer 4lter Calaritanus eypisc., ! 0, 188.
Lucius mart., 74.
Lucius item mart., 208.
Lucius alter mart. , 269.
Lucius episc. ab Husava, 182.
Lucius episc. à Castro Galba, 126.
Lucius episc. llabensis, 70.
Lu-'ius episc. Itensis, 53, 164, 165.
Lucius Maturbensis eyisc., 59, 175.
Lucius coalessor, episc. a Membresa, 103.
Lucius episc. Tagarate, 113
Lucius episc. Tamalleusis, 151.
Lucius Tamazucensis episc., 59, 178.
Lucius episc. a Thebeste, 153.
Lu 1u* epjisc. Zabeusis, 132.
Lucullus epise. Hospiteusis, 158
Ludovicus episc. et moart., 281.
Ludovicus de Aumbesia episc. Albiensis, 244.
l.udovi-us rex, Lotharii lilius, 243.
Lugduneusis provincia, 194.
Lugdunuw clavatum urbe, 197.
Lugureusis episc. Donatus, 8 ;, 154.
Luitprandus Langobardorum rex , 285.
Luneusis episc. an Habetdeus? 250
Lupus Tricassinus epis. 60, G8.
Lusitania a Suevis occupata, 200.
M
Macarius de Minorica episc. 60, 183.
Maithinus episc. Calzritanus, 158.
Maclianenses episc. Bonifacius, 57, 142. Plulanys, an
Tulianus? 142, 145. An Nuniidiug? 153.
Macomades, tres urbes in Africa, 135), 159.
Macomades syriis , 155.
Macomades ininores, 151, 137.
Macomadiensis in. Numidia e,isc. Pardalius, 96, 194.
Sallustius, Prolicentius, Ca-sius, Donatus, 155. Aurelius,
132, 125, 155, 107.
Macomadia ltu-ticisna, 150. Episc. Proficentius, 1353.
Macornadiensis limes, 155. ᾿
Macri urbs, 181, 151. Huc couf. relegati, 257.
Macrenses episc. Emeritus, 59, 181. Maximus, 181.
Macrianense concilii.m, 156.
Macriauenses episc. Silvanus, Felix, fid.
Macrianenses in Byzac. episc. Honoratus, 98, 156.
Macrianensis Majoris episc. Ferox, Pomponius, 156.
Macrianensis in Sitif. episc. Restutus, 60, 182.
Macrini imp. patria, 174.
Mactaritani episc. Adelllus , 57, 145. Marcus, 149, 150.
Comparator, 145. Vide Mauarl.
Madassuuia urbs, 55, 162. Episc. l'rimulianus, 162.
Madaura, 150. Ápuleii patria, 130. Ibi studet. Augusti-
nus, i'id. À Quidia disiuguenda, ibid. Episc. 'udenjus,
$6, 150. Antigonu-, Placentinus, Donatus, 150.
Madaureuses wartyres, 150
Maddanius Murcouensis episc., 59 , 177.
Madensis urbs 114. Εἰ limes, 120. Episc. Petrus, 96,
Magalia, 10, 11.
Magarineditangs episc. Julius, Felix, 158. Secundus geu
Becundinus, 188.
Magontiacum a barbaris excisum, 194.
Magri nrbs, 181.
Majorianus Vandalos fugat, 227. Ejus Jaudes, ín Africam
transit, moritur, 228. . .
Majarica insula, 9. Regnum, 189. Episc. Bellas, 00, 189.
Ibi fides cum episcopatu restituta, 189. '
Mojoricus martyr, 58, 84, 229.
ajorus martyr, ip.
Majus episc. Amudarss, 111.
Malchus epísc. Masculitanus, 136.
Maliauenses episc. Vic:or, Oplatus, 164.
Malliana urbs, 175.
Maiwida urbs, 174.
Mamilla urbs, ibid.
Mamma regio, ibid.
Mamma urbs, ibid.
Mammarius et socii apr. an Vagenses ? 120.
Mammarius martyr, ibid.
Mamullensis episc. Paselasius, 90, 174, Yiclor, Sape-
nianus, M οἷν. 329
ΜΠ ΠΙΔΠ05 presb. .
Mana censeritanus episc. Vietor, ὅθ, 174.
Maudaxumjtanus episc. Primuliangs, 16g,
INDEX ANALYTICUS HISTORIA, PERSECUTIONIS YANDALICAE.
4130
Mandracium portus, 291.
Mangentius Ticualtensis episc., 58, 159.
Maniclzi ah Hunerico vexati, 12.
Mannucius Duassedemsai epige., Sti, 105.
, lansuetus Afufeniensis episc., 31, 148. Con'eeor,
31, 71.
Mansuetus episc. Uricitanus mart., ὁ, 63, 406.
ManWwa episc. Priscus, 261,
Mappalia locus, 5.
Mappaliensis ecclesia, 125.
Maracinus episc. exsu) , 280, .
Maraggara episc. Maximigus, 56, 119. Vide Naraggera.
Maraguiensis episc, Bonifacius, 58, 1*5 ."
Marazana, 155. Episc. Vindicianue, 57, 150. Felix Eu-
Bomius, Habetdeus, 150. An Saturiugs ? “4.
Maratzanense conciliu:n, ibid.
Marcelliang episc. Julianus, Lucidus, 128, 142.
Marcellianus dux, 218, 2&1.
Marcellinz episc. Julianus, 128.
Marcellinus episc. Castelli Sinitensis, 131.
Marcellinus episc. Mullitanus, 105.
Marcellinns Tasbaltenais episc,, 58. 154.
Marcellinus Vagrautensis episc., 57, 135.
Marcellinus Vandalos fugit, 332.
Marcellus martyr, 282,
Marchia Tarvisina, 215.
Marcianus episc. Culusitanus , 119.
Marcianus episc. Eminentianeusis, 181.
Marcianus episc. Idierensis, seu Idierensis, aut Iduren-.
sis, 122, 159.
Marcianus epísc. Sitifengis, 179. .
Marcianus episc. Tabaivarens's , 177. Vide Martianus.
Marcianus imp., 98. Ipsi imperium pra sagitur, 205. A.
versus Vandalos exercitum paravit, 226.
Marculus D'onatíista, 129.
Marcus confess. Afer, 361.
Marcus Bovini episc., ibid.
Marcus Ecanz eyisc., ibid.
Marcus episc. a Mactari, 145. Seu Mattari, 150.
Masculitanus episc. Januarianus, 57, 156. Vide Mascula
Mardarsuma urbs, 1602.
Margarita insula , 220. ,
Margarum urbs, 114.
Maris puelle fortnna, 217.
Marianus Hippzaritensis epise., 55, 10].
Marianus episc. Rufinianepsis , 157.
. Mar anus episc. Tulliensis, 155,
Marianus episc. Utzipparitanus, 115.
Marianus episc. Oeus:s, 187.
Marinianus Dornatista, 165.
Marinus episc. ab Aquis l'ibilitanis, 151.
Marinus episc. Taborensis. 165.
Marivadus djac, Arianus, 11, 12, 218. .
Maronanensis epise. Ipyentnys, UD. Seu Juyeniinus Ma-
rovauensis, 182,
Maronensis urbs, 182.
Marraz:nz episc. Felix, 150.
Marreusis episc. Crescentianus, 110.
Martaritanus episc. Victor, 150.
Martialis Columpnatensjs epise., 9i, 169.
Martia]is Gireusis episc., ὅδ, 120.
Martialis episc. Idicrensis, 122, 158.
Martianus mart., 60.
Martianus alter mart., 270.
Martianus eise. Affabensis, 183. 167
artianus Murustagensis episc., *iP , i .
Martianus episc. Sullectinus, 188. Vide Marciapna.
Martiulanus mart., 8, 68, 09,
Martiniagpe de Fory Trojani epise., 60, 188.
Martinus episc. Siccesitanus, fn
Martinus cpisc. Tabor, m
ariyr qui dicendus ’ 941.
Mariyr quidepo tormenja nop senti, 410 ^
Martyres sub Vandilis in allis ΝΠ 197. Lingopibus,
197, 195. Remis., 406.
puella In Hispania, 300.
ariyres plurimi sub Genserico, 8, 10, 219
Martyres el confessores jn Αἰτίρᾷ, aub Hanerico, 14, 8,
i
9, 212.
Martyres 500 in Africa, 255.
Martyres $66, 197. D.
Martyres 7 monaehi, A capitani di; B? 52,
Martyres Afri falso ed Ván ng persecpuonem teyo-
cati, 250, 268. ZEN
Martyres Bolitani seu Vplitapi, 108.
Mariyres Carterienses , 170. .
- Martyres Culusitani, $5, 110.
Martyres Madaunenses, 190.
115
Martyres Maxulitani, 109.
Martyres Scillitani , 129.
Martyres Suburbite, 167.
Martyres Suffectani , 144.
Martyres Tambaienses, 40.
Martyres Timidenses, 112.
Martyres Tuburbitanss, 115. .
Martyres Vagenses, an Mammarius, et socii, 130.
Martyritanus episc. Victor , 150.
martyrium peccata purgat, 208.
artyrius episc. Antiochize, 240.
Martyrum reliquis, 195. Míraculo servat: , 56. In the-
cis exposit:e, 256. Veneranter tractatse , 51.
Martyrum multa millia, 218. u .
Mascezel preelium commissurus Eucharistiam recipit,
Mascula urbs, 72. Episc. Januarianus, Malchus, Vitalis,
Clarus confessor, Donatus, 156. Januarius, 129, 156. -
Masculanus an confessor, aut mimus, 11, 72.
Massanissa rex Numidis, 147.
Massimanensis episc. Possidius, 57, 148.
Massinissenses gens Africze, 182.
Massylze episc. Numidius, 145. Vide Maxula.
Masuccabensis episc. Passinatus, 58, 169
Mata urbs Airics, 127.
Matarlanensis episc. Peregrinus, 58, 158.
Matharenses episc. Felix, 56, 136. Honoratus, 126.
Mattaritanum oppidum, 145. Episc. Adelfius, 57, 150.
Cultasius, an M. rcus? an Victor ? 150.
Mattasius Cástellii Abaritanus episc., 59, 172.
Mauterense oppidum, 145, 150.
Mattisieus Armenus, 117.
Maturbensis episc. Lucius, 99, 176.
Maturianus mart. , 69.
Maurensis urbs, 179.
Maurentius episc. Tubursici, 124.
Maurianensis episc. Secundus, 59, 175.
Mauritania an civitas sic dicta, 06.
Mauritanize dux, 329, Prima, et secunda, 146. Una sub
Justiniano, 290.
Mauritaniz Ciesariensis episc., 58, 165.
Mauritania Cyrenensis, 164.
Mauritania Gadilana, 70.
M3urilanise Sitifensis episc., 59, 179.
Mauritania Tingitana, 222, 290.
Maurus cartennze episc., 169.
Mauri gentiles, 54. Vandalis sese jungunt, 227. Trasa-
mundum fugant, 286.
Mauri pacati, 291. Godabitani, ibid.
Maurus, etc., mart., 200.
Mauritanus mart., 69.
Maurivadus Arianus, 72.
Maxensis urbs, 148; Episc. Ruflanus , 114.
Maxentius Tigamibeuens's episc., 58, 168.
Maxibitarium littus, 5, «5.
Maxima virgo, ejus confessio, 8, 9, 69.
Maxima, et socie mart., 115.
Maximianensis in Byzac. episc. Possidius, 148. An Bo-
Bifacius ? ibid.
Maximianensis in Numidia episc. Donatus , 97, 140.
graximianus episc, Aquensis seu Aquensium ltegiorum,
Maximianus conf. episc. Bagaise, 110.
Maximianus episc. Bennelensis, 112.
Maximianus episc. Hermianensis, 146.
Maximianus episc. Serteitanus, 182.
Maximianus episc. Pudentians, 127.
Maximianus episc. lurensis, 145.
Maximianus episc. Zugabbaritanus seu Suboabburiten-
sis, 166. Suburitanus, 167.
Maximianus caput sectze Donatlst. , 152.
Maximiensis episc. Bonifacius, 141, 148.
Maximinus Maraggaritauus episc., 56, 113.
Maximinus episc. Sufetanus, 144.
Maximinus episc, Tuburbii Minori:, 115.
, ,Aaximinus episc. Turreblandensis, seu Turreblansis,
. Maximinus episc. Uzabirensis, 148.
Maximinus Arianus in Sicilia, 221.
M ximus martyr, 169. -
Maximus Coviensis episc., $9, 179.
Maximus Gummitanus eplsc., 98, 158.
Maximus Lamfuensis episc., 57, 155.
Maximus Lamiygigensis episc., 57, 157.
Maximus episc. Macrensis, 181.
Maximus Sillitanus episc., 56, 128.
Maximus pc. Sueugis, 185.
Maximus Thugusubditanus episc., 59 , 180.
INDICES IN VICTOREM VITENSEM.
1152
Maximus Tuscamyensis episc., 59, 11.
Maximus mart. monachus, 999.
Maximus monachus mart., 45. Puer, 49 seqg. 'x». Ejus
fortitudo, 56.
Maximus Grammaticus , 150.
Maximus tyrannus, 234. Occiditur, 225.
Maxitasnorum rex Hiarba, 177.
Maxitensis episc. Felix, 59, 177.
Maxoritanus episc. Domninus. 135.
Maxula urbs, 65, 109. Episc. Carcadius, 55, 109. Nusi-
dius triplex. Felix, 109. Ttem numidíus, 1435.
Maxulitani martyr, 109.
Mazaceuses episc. Benenatus, 56, 154. pronianus, 134.
Mazenses episc. Rufinus, Rufinianus , 114.
M»zices populi, 177.
Mazuccabernsis episc. Passinatus, 169.
Medefessa. Vide Menefessa.
Medianz Zabuniorum episc. Donatus, 145.
, id edianensis episc. Antacius, 57, 125, 115. Seu Avutacius,
Mediani Castelli episc. Valentinus, ibid.
Medianum munimentum, 175.
' Ad Medias, locus Africse, 169.
Mediensis episc. /Emilius, 59, 169.
Mediolani episc. Petrus Oldradus, 285.
Meditlitanus episc. Eubodius, 112.
Meensis urbs, 67.
Megalius Calamensis episc., 116.
Megalopolis an in Africa? 111, 112.
Megalopolis. Vide Meglapolis.
, Megarmitanos episc. Éecuudus, 161. Seu Secundinus
$8.
Megesela, 129. Vide Vegesela.
Meglapolis episc. Coronius, 55, 112. Romanus, 119. Re-
paratus, ibid. — ᾿
Meleum urbs, 118, 158.
Melicbuza urbs, 182.
Melior Fossalensis episc., 56, 121.
Mellosus episc. Bulleriensis, 115.
Mellosus episc. Gisipensis, 107. ΝΣ
Memblose episc. Theasius, 102, 105. An Bonifacius ἢ
Membressse episc. Gennadius, 102, 105. Restitutus, Sal-
vius, ibid. An Bonifacius? 105. Victor, ibid. Paschasius,
ibid. Confessor Lucius, ibid. -
Membrisca, ibid.
Membrone. Vide Memblosa.
Membrositanus episc. Bonifacius, 55, 105.
Memoriz zdes Cartbagine, 4, 36, 65.
Mendacii horror in Firiuo Tagastensi, 140.
Menefes, seu Meneges urbs, 129, 152. Episc. Servus,
51, 152. Mensuarius. 152.
Menica insula. Vide Minorica.
Meniux insula, 187.
. Mensius Alamiliarensis episc., 98, 168.
Mensius Turrensis episc., 57, 145
Mensor Formensis episc., 57, 158.
Mensurius episc. Medefessitsnus, 152.
Mercurialis Thznit., 146.
Messianus episc. Seleucianensis, 140.
Metceun Rusuccuritanus episc. , 59, 170.
Metenses seu Merenses episc. Felicianus, 56, 127. Gra
tianus, 197. Fortunatianus, ibid. ]
' Metropolitani an dicebantur in Africa? 66. Tbi metropo-
"wi quitanie, 6. Ciesariensis, 166. Cirta metropo-
is, 154. )
Metus episc. Tuccanensis, 184. Seu Toccanensis, seu
Caunensis, 116, 181. .
. Mexentius rex crudelis, 47, 88.
Mididi oppidum, 165. Episc. Eubodius, 57, 142. An Libe-
ralis? 142.
Midilz episc. Florentianus, 58, 85, 196. Martyr Joder,
Julianus, an Serenianus? 1926, 127. Liberalis, 142.
Meditensis episc. Serenianus, 126, 127, 142, 14.
Miggin episc. ab Elefantaria, 176.
Miggin episc. Vagalitanus, 118. .
Migirpie episc. Pascasius, 55, 107. Primus, seu Felis,
Victor, Gloriosus, Titus, seu Tutus, 107.
Milevitanse synodi, 140.
Milevitani episc. Benenatus, 106, 140. Optatos, Adeo-
datus, 140, 184. Severus, 140.
Mileum urbs an alia a Milevi, 140.
Milia urbs, 159. .
Militnonsis episc. Patera, 58, 164. An Victor et Nesto
rius .
Milicus episc. Tagamutensis, 444, 111].
Millenarii, qui apud Vandalos? 8, 09.
Millenorum praefecti apud Vandalos, 62. — -
4153
sx imianenms seu Miminensis episc. Secundianus, 58,
Minensis episc. Secundinus, seu Secundus, 169.
Mindonius conf., 262.
Mingia Nobensis episc., 39, 165, 175.
Ministeria divina, 9.
Minna villa Marsi, 169. .
. Minnensis episc. Cecilius, 99, 160. Secundus seu Secun-
dinus, 169.
Minorica insula, 5. Episc. Macarius, 60, 188. Severus,
Mirandule corpus S. Possidopii, 264.
Miricianensis episc. Saturinus, 150, 155.
Miririta. Vide Muritta.
Miritana urbs, 88.
Misgirpa. Vide Migirpa.
Missae sacrificium, 65.
Missas agere, 15, 19.
Missz publice, matutinales, quadragesimaies, de de-
functis, 81.
Missor Numidiz primas, 286.
Missus; eyisc. Hirundinus, 55, 106. Servusdei, 106.
Misulani civitas, 148.
Mitetana, seu Mizeitana urbs, 88.
" Moctensis urhs, 183. Episc. Leo, ibid.
Modulensis. Vide Muzulensis.
Molicunzensis episc. Romauus, 60, 1823. .
Monachi, sancti Dei, 215. Tonsi erant ad cutem, ibid.
Ordinati nomine ordinis appellabautur, 96.
Monachi 7 martyres, 43, 45, 49 segq., 55. An capitani
dicti, 52. Eorum passio, S1. Ex iis iufautulus, 56.
Monasterium S. Agnelli Neapoli, 255. S. Albani Mogun-
ti», 261. Baccense, 140. Biixie, 218. Colum Aureum,
285. Caprariz insulis, 221. Capsensis territorii, $0, 55. Car-
thagine prope basilicam Celerin:, 51. Biguse dictum, 56.
Ibidem alterum a Justiniano zedificatum, 291 Dominicano-
rum B. M.de Sanitate, Neapoli, 255. Fausti quo se Fulgen-
lius recepit, 255, 367. Felicis abbatis, 267. S. Fulgentii
in Byzacena, 142. In Sardinia ab eodem couditum, 255. Ca-
lari, 285. S. Gaudiosi Neapoli, 255. Gorgons insule, 220.
Juncense, 161. S. Maximz,8. Precisu, 150, 158. Ruspense,
' 4710. Tabracenuin, 8. Viancii a ,S. Eugenio constructum,
Monasteria Africze, 48. Virorum, et puellarum, 54. Pas-
sim a confessoribus Afris constructa, 255. ΄
Monasteriorum privilegia, 81, 140, 158.
Monasticze vitae professio ornat dignitatem pontilicis, 276.
Monnulus episc. a Girba, 186
Montanus episc. Catbauguritensis, 126.
Montanus Cedamusensis episc., 60, 182.
Moutenses episc. Valentianus, 26, 125. Donatianus, 135.
Montis Regalis ecclesia metropol. a Benedictiuis posses-
sa, 262, 265.
Mopti municipiuin, 185. Epise. Leo, l'elix, 129, 185.
Morini extremi hominum, 194.
Maxoritanus episc. Domniuus, $i, 155.
Moroteoritanus episc. Fortunatus, 1958.
Mortui. Vide Defuncti.
Mozolcoritanus episc. Fortunatus, 58, 158.
Mozoteusis episc Villaticus, 60, 183.
Mubsi urbs, 152. u
Mugensis episc. Rufinianus, 114. Latinus, ibid.
Mugiensis episc. Latinus, 138
Muguis locus ia Num dia, 118.
Muliensis episc. Peregrinus, 57, 138.
Mvlieris tides mira, 17. 44.
Muliitani episc. Liberatus, 55, 105. Candorius, Marcelli-
nus, Segetius, 105.
Municipium urbs, 185. Episc. Victor, *6, 129.
Muranus episc. Bolitanus, 108.
Mureonensis episc. Maddanius, 59, 176. Vide Norco-
nensis. .
Murensis episc. Crescentianus, 179.
Muritta diac. Carthag. conf., 41. 56, 86, 87, 212, 248.
Murustagensis episc. Martianus, 58, 167.
1 Musertilanus episc. Leoutius, 175. An Cresconius ?
92, 173.
Mussubio Horreta, 180.
Musti urbe, 132.
Mustensis episc. Rufinianus, 114.
Mustitaui in Proconsul. episc. Januarius, 152. Victorius,
, .
Mustitani in Numidia episc. Antoniauus, 96, 114, 132.
Victorianus Felicianus, 152, 145. Januarius, 152. Cresco-
nius, 132, 173.
Musutani populi, 152.
Mustulus episc. Uzalensis, 102.
Musula urbs, 114.
INDEX ANALYTICUS HISTORIE PERSECUTIONIS VANDALICAE. :
54
Mutecitanus episc. Quintasius, 59, 173. An Leontius
Crescontus, 173. '
Muticitanus limes, 175.
-Mutigensis episc. Rusticianus, 114.
Mutus lingua ob tidem excisa loquitor, 254.
Mora urbs, 106, 148. Episc. Felix, 56, 114. Ruünia
nus .
Muzubensis episc. Rutinianus, ibid.
Muruences episc. Ruflanus, 114. Innocentius, 57, 1.8.
Restitutus, Idaxius, an Januarius? 148.
Mozuchs, 1418.
Muzulanorum gens, ibid.
Muzulensis episc. Januarius, ibid.
Murutensis episc. Rufiniaznus, 114.
Mysteria divina celebrata. 6, 17, 40.
Mystería, id est missa, 55, 81.
Myrentina civitas. 45, 88.
N
Nabades natio, 179.
Nabalensis urbs, 59,. 179.
Nabor episc. Centurionensis, 118.
Nadagora, 114, Vide Naraggara.
Nados episc. Sabratensis, 186.
Najurica insula, 189.
Naroceatens's episc. Columbus, 151.
i araggara urbs, 63, 115, 140. Episc. Faustinus, Victo-
rinus, Denenatus, 115, 114. Maximinus, 56, 1135.
Naratcatensis episc. Fortunatianus, 57, 157. Colum-
s, 157.
Narbonensis provincia, 194.
Narenses episc. Victor, 57, 143. Januarius, 145.
Nasbincensis episc: Januarius, 58, 169.
Natalicus episc. Telensis, 105.
Natalicus episc. Zellensis, 105, 451.
Natalis episc. Oeensis, 187.
Nationenses episc. Pirasius, 58, 156. Faustinus, 156.
Navigense territorinm, 914.
Navigius episc. Dydritanus, seu Tusdritanus, 149.
Neapolis ἴῃ Africa Proc. episc. Clementinus, 55, 110.
Junius, Fortunatianus, 110. Ampelius, ibid.
4 Neapolis in Campania, 5, 254. Episc. Nostrisnus, Tirra-
sius, 955.
Neapolis urbs Tripolitanse, 185, 186. .
Nebbiensis urhs, 248. An ejus episc. Florentius? ibid.
Nebbitanus episc. Quodvultdeus, 120, 16.
Nespolis. Vide Meglapolis.
Nemesianus episc. a ''huburis, 135.
Nemete urbs, 194.
Neptitanus episc. Lsetus, 57, 143, 257. .
Nero mala bestia, 84.
᾿ an ibeneis urbs alia a Nobensi, 175. Episc. Paulus, 56,
Nicasius episc. Culusitanus, 109.
Nicasius mart. episc. Remensis, 196.
Nicasius an Donatista? 90.
Nicellus episc. Rusurrensis, 170.
Nicetius Castellominoritanus episc., 58.
Nicibensis episc. Justus, 190.
Nicodemes episc. a Segermis, 159.
Nippis, huc conf. relegati, 257.
Nissua urbs, 106.
Nivellus episc. Ruscuriensis, 170.
Nobensis episc. Verecundus, 58, 165, 175. Felix, Roga-
tianus, 165.
Nobensis item episc. Mingin, 50, 4&5, 175. Alterutrios
Felix et Rogstianus, 165. An Paulus? 175.
Nobabarbarensis episc. Adeodatus, 56, 125.
Nobagermaniensis episc. Florentius, 56, 125, 157.
Nobos Fusciani urbs, 120.
Nobalicianensis episc. Redux, 181.
Nobasinse episc. Candidus, 356, 127. Vide Novasina.
Nobasparsensis episc. Felix, 58, 127.
Nobiceonsis episc. Donatus, 58, 164.
Nol: episc. Paulinus, 229.
Nostrianus episc. Neapolis, 255.
Notarius Cyrille, 40. Regis, 15, 20. In. conventu Car-
., 22.
Nolitia Africana, 62 seqg., 84. Illustratur, 99 seq.
iota Leonis Sapientis Imp., 117. Bodleiana dicta,
Notkerus describit Martyrium SS. VII monachorun, "0
Nov: Gcrmaniz seniores, 125 .
Nova-Liclana urbs, 181.
Nova-Petra. 185.
Novasinz episc. Candidu:, 56, &&i. Restitutus, M8, 150.
l'elix, 127, 181.
Valerianus, Paulus cóuf., i.
Nova-Sparsa urbs, 185. u
Nóvarum basilica Carthag. | 67. Seu Novorum. ibid.
Novatianus schismaticus, 86. — a lla
Novatus episc. Áfricsnus exsul., 207. An Sitifensis ? ἐϑόϊί.
Novatus epise. Sitifensis, 127, 145, 170, 207.
Novatus a Tamugade episc., 153.
Novem populi a Barbaris vastati, 194.
Novitates expuguaodes, 200.
Numefianus episc. Rusguniensis, 171.
Numidenses episc. Victor, ὅθ, 178. Januerius, 118,
Numidig episc. Columbus, 136. ] .
Numidia provincia Africs, 5, 323, 290. Episcopi, 96,
16. Primas Missor., 288.
Numidius, et alter Numidius episc. Mascaliteni, 109.
Numidius Massylitanus episc., 109, 142.
Numidius episc. Sosianze-jJuncíis, 161.
Nundins /Egarum. 217.
Nundricus Hunericus, 72.
Nura in Sardinia, 152. . u
Nurconensis episc, Auxilius, 177. An Maddanius? ibid.
O
Obadus prepositus, 76. mE
Obbitani episc. Eusebius, 59, 170, 171. Felicissimus
Oblatio ad altere, 21. .
Oberitana urbs Maurit. Caesar., 59, 179. Episc. Peirus,
59, 175
cea urbs. Vide Oea.
Octabensis in Hyz. episc. Albinus, ΟΥ̓́, 186, 118.
Octabensis in Numid. episc. Pascenttus, 56, 136, 115.
Octabiensis epise. Ssbinicus, δῇ." $36. Seu Sahinis-
bus, 115.
i
Octavensis locus Afticee, 126.
Octavi episc. Victor, tbid.
Octavianus episc. Ressanensis, 126, 159.
Octavianus episc. Ucimajus, 61.
Octavianus archidiaconus Carthsg., 244, 248.
Octavianus Afer exsul, 980,
Octavius episc. Utiminensis, 204. An Utinumensis,
Odeacer Itali:e rex, 65.
Oea urbs, 66, 185. Episc. Cresconius, T, 80, 66, 67,187.
Natalis Marinianus, 137.
Oldradus episc. Mediolani, 985.
Olybrius, 12. Placidiam ducit, 236. [psi ad imperium Àn-
themius praelatus, 2523,
ὁμοούσιον, 25, 54, 59.
Omousiani, id est eatholici, 19, 34, 35.
Ouesimus Fidoromensis episc., 5B, 168.
Oppidum Novum, 166, 172. Opilio episc. de Evuso, 60,
61, 189
Oppennensis episc. Honorius, 58, 137.
Oppidonebensis episc. Benantius, 59, 179.
Oppinum urbs, 139. Episc. Leo, 139, 157, 185
Optantius Casensicalanensis episc., 56, 19.
Optatus episc. Áutentensis, 160.
Optatus episc. Malianensis, 164.
Optatus episc. Milevitanus, 140.
Optatus episc. Rusuccuritanus, (70,
Optatus episc. Sitifl, 280.
Optatus episc. Tamugadensis a Donatistis eultus, 155.
Optatus episco. Tumicitanus, 164.
Optatus episc. Tonnonensis, 106.
Orarífo épiscopi utebantur, 276.
Ordinationes episcoporum a tribus epise., 187. Eas ve-
tant Vandali in Africa, 7, 8
Oriculà martyr, 196.
Oriculus et socii martyres, ibid.
Oron!íus episc. exsul, 979.
Orrea (alia utbs Byracene, 58, 162.
Orreensis seu Orlens:$ epise. Donatus, 180. Vide
Horrea.
Ortulanus. Vide Hortulanus.
Ospinensis episc. Leo, 189, 157, 185. Alia urbs est ab
Ospitensi, (59.
Ospitensis episc. Gedalius, 57, 159. Vide Ilospitensis.
P
Pacatas Equizoteusis eplse., ὅθι 181.
l'acatus Vicoateriensis episc., 858, 158.
Pacati Mauri, 291.
Puenítentiss itipositie, 18.
Pagani adliuc seculo sexto, 218.
INDICES IN VICTOBEM VITENSEM. «
ibid
1156
Palatipus episc. Bosetensis, 150.
Palladius Bacanariensis episc , 58, 169.
Palladius fdicrepsis episc. , 56, 122.
Palladius episc. Tigabitanus, 172.
Pallia altaris, 9.
Palmaria insula, 169.
pamariensis popise. Longinus, 58, 169. iae. GS
85, empiai adn, mplnius episc., o».
Panatorienses episc. Donatus, 58, 161. An Pelageue?
Pancratius episc. Badiensis, 119.
Pancratius episc. Balianensís, 175.
Pannonius Bitensis episc., 59, 174.
Pannonius episc. Puppitensis, 104.
Paunonii populi, 194.
Panormum a Genserico obsessum, 991.
Papia, ibi corpus S. Augustini, 285. Episc. Petrus, 385.
Papinianus episc. mart., 4, 65. Seu Papinios, aut Papi-
Pappianensis. Vide Puppian.
Papyrius episc., 65. -
Paracliti vox uade derivate, 80. Tribus personis esi
communis, 31.
Parada urbs, 146.
Pardalius Macomadiensis episc., 56, 154.
Pardalius episc. Afer, an Macomadiee ? 266.
Pariator Scilitanas episc., 65, 129.
Pariensis episc. Felix, 101.
Parochia id est diacesis, 275.
Parteniensis episc. Hogatos, 60, 185.
Pascasinus Lilybsetanus episc., 60, 821.
Pascasius mart., 219.
Pascasius Detorianensis episc., 445.
Pascasius episc. Dusitanus, 155, 154.
Pascasins Gunelensis episc., 55, 102.
Pasca-ius Mammillensis episc., 59, (12,
Pascasius episc. Membressse, 105.
Pascasius Migirpensis episc., 55, 107.
Pescasius Selditanus episc., 60, 185.
Pascasius Septimuniciensis episc., $7, 148,
Pescasius Tenitanus episc., $7, t46.
Pascasius epise. Tigisitanus, (56. -
Pascasius episc. Tijocensis, 154.
Pasessius epise. Tuggensis, 195. -
Pascasius episc. Tulanensis, 56, 116.
Pascasius episc. Turensis, lus.
Pascentius Cethaquensusca episc. , 56, 151.
Pascentius Octabensis episc., 56, 196, 145.
Pasch: die alleluisticum melos, 10.
Passinatus Musuecabensis episc., 58, 160.
Passio sanetorum 7 monachorum, 54.
Ejus auctor, 49, 51.
Passi nes mart. Afric:e sub Vandalis, 65.
Passitanus igisitanus episc., 58, 176, 167
Pastiuatus Puppitanus episc., 55, 104.
Patera Catabitanus episc., 59, 176.
Patera Milianensis episc., 98, 164.
Patriarcha Vanda'orum, 54, 75, 78. Nomen apud barbae
roS usitatum, 75.
Patricius comes, 210.
Patroniauus episc. Senemsalis, 105.
Paullilus conf., 919. -
Paulinus Nol? episc. an in Africs captivus fuit ? 239. À
Gothis vexatus, ibid. Ex snis divi tis nihil sibi reserva
rat, ibid.
Paulinus episc. Regensis, 156.
Paulinus Rubicariensis episc., 59, 174.
Paulinus episc. Tuggensis, seu 'Tegeseis, seu Rege .
sis, 184
Paulinus Zurensis episc., 75.
Paulus magister gentium, 48.-
Paulus episc. Cataquensis, δ.
Paulus Flumenzeritanus episc., 58, 168.
Pauli enscopl visio, 16. Au fuit Larensis epise., Τὰ.
Paulus Nibeusis episc., 56, 190.
Paulus episc. Nohensis, seu Nibensis, 270.
Paulus conf. ejisc. ab Obba, 171. .
Paulus episc. Siccensis, 74, 112, 115.
Paulus episc. Sinnaritanus, 8, 68.
Paulus Sinnarensis episc.; 55, (01.
Paulus episc. Tabucensis, 137.
Paulus 'Turreblandinus episc., 58, 159.
Paulus episc. Uzitiarensis, 107.
Pax in bello querenda, 904.
Pax cum Vandalis inita, 207. Africans Ecclesise red! !!
*
sub Guntabundo, 266, 267. Sub Hilderico, 987. Suh Ju«-
niano, 288, 289.
Peccatorum absoluto, 18. Martyrio purgantur, 308.
e^
1317
l'ederodianensis episc. Adeodatys, 57; 149.
Pelagius episc, Vanarionensis, 165.
Peloponnesum Vandali diripiuit, 227. Inde pulsus Gen-
jericus, 252. T i Tamil, ἡ ;
entasius episc. Turriem Tamulus, 151.
Pe.:thadius e, isc. Carplisius t8.
Peradam um, àn Víctoris Vitensis gatria? 81. A idem
(c Feradum, 146 pie. Gegmanuy, s H. 85, ἱ .
Perdice urbs, 181. Epist.
Rogatus, 184.
Peregrinus Assuriíauus, episc., $5, 106.
Pere«rinus epise. Curebitan s, 110.
peregri ius ajirianensis episc., Q3, 158.
erégrinas Muliensis episc., 97, 128...
Peregriniis Pánenganensis episc , 56, 127.
Peregrinus episc. Sufetanus, 112, 145.
Peregrinus subdiaconus, 91. ΝΣ
Perpetua et Felicitas mart. , 115. Earura corpora, ἐ.
Victorinus, 60, (84. Silvanus,
cta, 65.
Persecutíó V'ahdalornm, 258 δὲ passim.
Persecutio Genserici, 14 segq., 51, 255 seqq. Grayissima
fuit, 256. lota ejus series ex Victore, 237 &u persecutio
fuerit syb Guntabundo?* 265. ,
Persecülió Tràasamundi, 61. Qualis? 274. Quando cupit;
271, 215. Qua causa? 275, 280.
Persecutores dicti bestj;e, 81. ΝΣ
l'erseveran(ius épisc. Terestinus, 133.
Peirus, oves ei el ágni commissi, 18, 89. Primaius, 89.
4.
Petrus marL., 269. lees
etrus episc. Afer, legalus, 202.
Petrus Castellagus episc. dcm
Petrü$ episc. Corsice, 318. —
Petrus episé. Culcitáregsis, 110. .
Peirus de Natalibus Equilinus ἴῃ, tnarchia Tarvisina
episc., 215. Falso. martytes persec. Vandal. uibuit, 270.
Ejus errata, 229 seq.
Petrus Madensis episc., 20, 120. .
Petrus Oldradus episc. Mediolani , 285.
Petrus Oboritániis episc., 59, 173.
Petrus Papiensis episc., 282.
Petrus abbas, 81, 101, [4U, 153.
Petrus diaconüs, 279.
Philadelphus episc. Gratiadopolis, 114.
Philo Arsionaritanus epise., Ἢ 1160.
Phlorysa urbs. Vide Florianensis.
Photices episc. Diadocus, 61.
ic ore fd. ato.
1
icus ὉΓ e
Dicentine Ce v: Mari tol
iensis episc. X, 00, .
Pigará utbs; 113. |
Pinta Arianus episc., 285.
Piras:us Pationensis episc., 58, 156.
Pisa urbs, 220.
Pisida urbs, 122, 125.
Pisitensis episc. Ambibius, Felix, 123.
Placentinus episc. Madaurs, 130.
Placidia Valentiniani filia, 252. Olybrii uxor, 220, 232.
Ulybrii relicta, 12, 73.
lacidia Augusta Válentiniani mater, 65, 201.
Planeiá vestis, 287
Plenius an episc, Auvidarse ! 141,
Plutiahüs episc. Maclianensis , 113.
Poequarius T'asaccurensis episc., 59 , 177.
Pomerius Maurus, 280.
Pompe'anus episc. Sucardensis, 165.
Powpeius episc. Sabrate , 187.
Pomponius cof. epísc. a Dionysiana, 162.
Poinponius episc. Macrianensis, 156.
Pomposius episc. Sabratensis, 186.
Pontanovicus , 263.
Pontianus $eu Ponticàuus episc. nyzacenus , 278. Àa
imas ? 279.
Pontianus seu Ponticanns episc. Thenitanus, 117, 218.
Ponticanus Formensis episc., 57, 153
Pontius episc. Lamfuensis, 155.
Pontius comes Tolosanus, 213.
Populares, 55, 83.
Populonii episc. Cerbonius, 280.
Popu!us hymnos nocturnos cantat in ecclesia , 21.
Porcarius et niouachi Lirinenses rpart., 251.
Por bris episc, Vullensis, 140.
orla ornitana, 1, 61. ]
Possessor episc. Afer, 279, 180,
os*gssor Zabeusis episc., 60, 181
d ssiJius episc. Africanus exsul, 407. An Calamenais ?
id.
INDEX ANALYTIQUS HISTORIA) PERSEQUTIONIS VANDALÍC.E,
1158
Possidius Calamensis episc. ; 116, 364.
Possidius Massinmauensi e pisc., 97, 148,
Possidonius, seu Possi-lius Si!'iliteusis episc , 128.
Possidonius seu Possidius episc. Sillitensis, 128. Quo-
modo dictus loci superioris iu Collat. Carthag., 304, 165.
Possidonius Mirandul2 cultus, 961,
Posthumianus Ruspensis, 976.
Posthutnianus episc. Tagorensis , 125.
Potentius episc. , 223.
Potentius Bladiensis episc. , 119.
.Priecanseusis episc. Adeodatus, 57, 159.
Pracisu monasterium, 155, 158.
Prafectianus Aharadicensis episc. ; 57, t45.
l'reepositus regni Vandalorum, 15, 10.
- Presidienses epise. l'austus, 58, i56. Lentius, 1ti6.
Presidius Sufetulensis episc., 21, 57, 77, 144.
Prietextatus episc. Assuritan., i0.i.
Presbyteri dicti seniores, 88, 89.
Frim: ecclesia Carthag., 291.
Primasius episc. Afer, 280.
Primasius seu Brurmpasius episc. Calaris, 385.
Primatus Ecclesi? Rom., 20, 76. S. Petri, 89.
J Primates in Afriea, G6. Ordiuatione »eniores, 166. Senes
icti, 89.
l'rimates officiorum, 395.
Primianus episc. Cartbag., 75, 152, 150,162.
Primianus Gurgaitensis episc., 08, 130.
l'rimosus epísc. Carthag., 109. ως
Primosus episc. Thigauensis, seu Tigarensis, 173.
Primulianus episc. Mandasumitanus, 162,
Primulus episc. 'Tamagristensis, 183.
Primulus episc. Vagensis l 9,150.
Piimus Caprensis episc., 5 49, 170.
Primus a Misgirpa episc., 107
Primus diaconus mart.. 181. |
Principalis Circensis, 154.
l'rion, locus, 101
Priscus episc. Quidiensis, 163.
Pri-cus, 257. An fuit episc. Mantuse? 361. Alii confes-
sores Afri in Italia. An episcopi fuere ? 257. An ex Quod-
vultdei sodalitio ? 258,
Privatensis episc. Adeodatus, 60, 185.
Privatiaaus a Sufetula, 144.
Privatianus episc. Vegeselie, 129, 154.
Privatus episc. a Sufibus, 144.
Privatus episc. Tíisualensis, 150.
Privatus episc. Vageusis, 118.
Privatus episc. Vegesilitanus, 129.
Privatus episc. Usllensis, 151.
Probantius episc. Trofünianensis, 147.
Probus mart. , 212.
Proculus episc. ab Aquis Tibilitanis, 131.
Proculus episc. Girbitanus, 186.
Proculus episc. Serrensis, 178.
Proculus Geuserici missus ob sacrilegium penitus, 9.
Proconsulis Africze potentia, 61.
Proconsul Carthag. sub Vandalis, 39, 85.
Procons /laris proviucia, 5, 290. 1n ea 164 episcopi, 8,
Quot fuerint, 55, 116. |
Procurator Bophii Girbitani, 186, 187.
Procurator domus regis , 10 seg.
Procuratores possessionum, δῦ.
Proficentius episc. Macomadiz Rusticianse, 135.
Proticius Seleucianensis epise., 57 , 149.
Proficius Sublectinus episc., 58, 158.
Proficius Vadensis episv., 97, 118, 140.
Protasius episc. Tubiniensis, 122. -
Prudentius hurt. Lingonensis, 198.
Pseudunum castrum, 197.
Publicius episc. Gratianopolis, 174.
Pudentianen-is episc. Peregriaus, 56, 131. Crescgnius,
Maximionus, 127.
Pudentilla Apuleii nxor, 187.
Pudentius Madaurensis episc., 56, 190.
Pudput urbs, 101, 110.
Puellz Hispaaz marigriuns, 200.
Pulpitum, 10.
Pulpu urbs, 104.
Puneptiauensis. Vide Pudentianensis. '
Puppianz episc. fi paratus, UU, 104. Geudiosus, Bonifa
cius? Victor, 104, 125.
Puppitani episc, Pestiaatus, 56, 104. Psmnonius, Fortu.
natus, Gulosus, 104.
Pupputanensis, seu Pupuisnensis episc. Vietor , ibid.
Purpurius episc. e Liteta, 140.
Pusillus epiee, Lamssuse, non Lambese, 139.
« Putea urbs, 135, 141.
Putiensis, seu l'i«itensis episc. l'elix, 12à,
1159 Ios IN ΝΣ VITENSEM.
Putien&s in fis.
Putiensis in pts andes, 556, 145. Felix,
415.
Pullziensis episc. Florianus, 132.
Putpat urbe, (04, 110, 175."
Pluuse ΠΥ Ἢ
M
Serbandus,
Quadratus ej
Dussio zung
Quintianus episc. Casulis Carianensis,, $7:
Quintianus eplsc., 8. An Urcitinus ! 88.
Quintianus Urcitanus eise. 85,05, 65, 106.
Quintinianus episc., 7
uintius mart. , 268.
uintus mart. ,'270.
Quintus episc, Aclitaneus, "S
uintus Tabuuiensis epise,, 39.
intus episc Tagarite, 113.
Quintus an episc. ,
Quiritana urbs, ibid.
Quizicensis episc.
Met wis, uiza se seu "Quin S. Episc. Tiberianus,
Quodvultdeus epise. exeul, 279.
Quoivultdeus eise, Li. ^in Fulgentio antiquior? 161,
uddvalidens Ceelianensis epise. , p am.
Quodvultdeus Calamensis epísc., "56, 116.
Quodvulideus epise. Carthag., 65, 65, 68, 25, 225,210,
, 258. Cum clero suo ín Ee pulsus, t.
Quodvuludeus pisc. Centuriensis, 157.
Quodvultdeus episc. Cessitanus, seu Gissilensis, 108.
Cissitanus, 177.
Quodvultdeus Durensis epise., 53, 155.
Quodvultdeus episc. Givirtensis, seu Girbitanus, 187.
Quodvulideus eyise. Nebbitanus, 130, 145.
Quodvulideus Respect ^ensis epist., δύ, 191.
Quodvultdeus. [meer episc., P 117,
Quodvultdeus Tablensis epise., 59, 1'
Quodyultdeus ad T'urres Concordi pus, 51, 1354
Quodvultdeus episc. Vereusis, 108.
Quodvulldeus Ullitanus episc., 57, 140.
Quodvultdeus epise. Volitanus, 108.
R
Radalpertus episc. Capuz, 261.
Rotorium, Vide Rotarium,
Raymundus comes Tolosanus, 945.
Weatrius mart., 268.
Rebianensis episc. Felix , 155.
Recargentius episc. Lamggige, 188.
Reconciliationi: eia per sacerdotes, 18.
Redemptus epi: pensis , 107.
Redux Notalicianensis episc., 60, 181
Re jensis episc. Paulinus, 136, [wa
i locus in Africa, 30, 70, ἦτο.
[ned is episc Vortinius, 77, 70, 186.
Res
pi lor, 89, T0440.
Reinas. episc. Tagiblabensis, 146.
Reginus episc. Vi Eoselltimos, 129.
Reginus Zenonis legatus, 19, 76.
Regumé. mart., 280.
Regum E Fal Regnorum, 30, 80.
à urbs, 70.
eliquize martram 195. In Thecis servatze, 256. Reli-
ia exigua ejusdem Sancti variis in locis. corps is intngrom
dicuntur, 295. Kas lideles osculantar gem.
jectae non violantur, ibid. Miraculis cla 51. Ἐπ
Le nr habere appetunt , 2x2, Complures. τὰ basilica.
'augtí,
, 177.
Remorum urbs praepotens, 191. Ibi martyres sub Van-
406
MAD fpi Nicssius mart. , 196. Gervasius, ibid.
ilo i sis. Aquensis, 167.
Reparatus Buluuriensis epe, ὅ8.
Reparatus episc. Carthag., 67,
- Reparatns Castelii Trtjoninss isc., 59, 116.
Reparatus Cissitanus episc., 59, 17'
WKeparatus Girumontensis misti 58, 164.
Rearatus episc. Meglapoli n
Reparatus Fuppissensis epi
Reparatos episc. Bifitensis
Reraratus Sitensis episc. , "δ, An.
Reparatus episc. Sufasarilanus seu ilitensis, 164, 1T&.
lMeparatus Tipasitanus episc. » 86, 151, 171
Reparstus Tubuniensis episc. , 56, 152.
Reparatus episc. Tubursicubürie, 124.
Reparatus epise. Vindensis, 175.
Reparatus Utimmirensis episc., 55, 104.
Reparatus subd. sine lingua loquitur,
Reperitanus episc. Gelianus, 59, 173.
Reperiniana urbs, 172.
Respectensis episc. Quodvulideus , 154 .
Restanenses episc. Vigilius, 56, 138, Oclavianus, 136,
159.
Restituta ecclesia Carthag., 5, 65, 67.
Restitutianus episc. Sululitanus , 153, 158.
Restitutus Acolitanus episc., 57 , ΤᾺ
Restitutus Aquis Albensium "'epise., 5, , 150.
Restitütus Aquiabensis epise., 57, 145.
Restitutus episc. Byzacenus, 379.
Restitotus.
lorianensis τῇ , DB, 168.
liensis seu Jobilidiensi, tet.
Restitutus episc. τρία m. 106, 172.
Restitutus episc. Laríensis, 7.
Restitntus episc. Membresss, fos.
Restitutus episc. Mezuceusis, 148,
Restitutus episc. Νοναβίπι,, ja, 156.
Resttutus Segermitanus episc. 58, f
Restituuus alius episc. Segermilanus, 159.
Restitutus episc. Simingitensis, 102.
Restitutus episc. Tagorensis, 125.
Restitutus Thagamutensis ed ὅτ, 1...
Restitutus episc. Timidze Regi , iid.
Restitutus epise. Vallitanus, 110.
Reslitntus episc. Vietorianensis , 158.
Restitutus episc. reed I
Restutus Lapidiensis
Restutus Macrianensis. ped "a. Vide Restitotus.
Resurrectionis dies, id est Dominica, , 219.
Resurreetio corporum probata, 254.
Hicimer Vandalos fugat , 227. Majorianum interficit, 228.
Kt Anthemium , 253.
Rinocorurum ut
Rodibaldus episc.
Rodobium oppidum, 7t
Rogalianus epise. I S PN 125.
Rogatianus episc. a Nova, 165.
Rogatianus Vadentinianensis Srisc 57, 1.3.
Rogatianus Vannidensis episc., 59, 170.
Rogatiauus episc. a Vico Ateri
ofoitus episc. Ássuritan. a Circumcellionibus matilatus,
"Hogatos episc. Cartennz, 170. Ab eo Rogatistm Doos-
istarum secta, ibid.
Rogatus episc. Gaguaritanus, 160.
Rogatus Parteniensis episc. 60, 185.
Rogatus episc. Perdlicensis , 81.
Rogatus Sereddelitanus epise., 59, 17S.
Rogatus episc. Zaraitensis, 1i1
Rogatus monachus mart. "5
Roma a Gothis ca AL A Genserico ὡς
pis 53. μα. Ejus excidium, 7, incole dicti Ur-
ici, 7
Rome episc. Donatiste Vietor Garbensis, 158, 140. Bo-
nifacius Ballitanus , 140.
Romana, id est catholica Ecclesia τὸ. Caput omnium Ec-
clesiarum, 30, 76. Fjus priniatus, 4&8, 39. Ts indicator, 117.
Huic Africani addiciissiti , 266, Eu 3. Inde accersitur
gresbyter, 9. Rom: Pont. etus, 993, Alexander, 215.
amasus, 254. Feliv, 958. $0, 306. Gelasius, 210, 394,
283. Gregorius Magnus, 61. Gregorius. VII, 260, Hilarius,
3ι0. Hormisdas, 370. Tanocentius, 14. Joannes II, 292.
Leo, 225. Leo IX, 158. Nicolaus II, 360. Simplicins,
En Symmachus, 232 Vietor ΠῚ, 260. Romanum pont. con-
sulunt Afri pro lapsis, 968, 391.
Romani, 47, 88. Sic catholici dic, 10, 71. A Yaidalis
victi in Hispania, 199, 305,
Romanus mart., 256.
146.
Mittit, 12.
| 4161
Romanus episc. Lepüiminensis, 147
Romanus episc. Lesuitanus, 181.
Romanus episc. Megapolitanz, 112.
Romanus Molicunzensis episc., 60 , 183.
Romanus Sufaritanus episc., 59, 175.
Romanus episc. 'l'amadensis, 99, 176.
Romulus episc. Thebessensis, 1355.
Romulus episc. Ticibus, ἴδ.
Uossius conf. Afer, 258. Celebris Beneventi, et Suesss,
Rotarii episc. Felix, 106, 118. Victor, 118.
Rubicariensis episc. Paulinus, 59, 174.
Rufensis ep sc. Stephanus, 160.
Hulianus episc. Maxensis, 114.
Ruffianenses seu RMutinianenses episc., Donatus, 98, 157,
Marianus, 157.
Rutinianus eplsc. Afer ín insula monasticam vitam ducit,
. 259.
Rutinianus episc. Bonustensis, 109.
Rufinianus episc. Muzuensis, seu Muzutensis, Mussensis,
Mezensis, Muzucensis, Maxensis, Mugensis, 114.
Rufinianus episc. Tuburbii Majoris, 115.
Rutinianus Vadensis episc. 56, 118.
Rufinianus Victorianensis episc., 98, 158.
Rulinianus an episcopus? 157.
Rufinus episc. Labdensis, 106.
Rutinus episc. Mazensis, 114.
Rufinus Tawallumensis episc., 59, 131, 179.
Ru(inus episc. Tuburbii Majoris, 115.
Rufinus presb., 47.
Rufinus presb. Midlensis, 127.
Rufinus Principalis Circensis, 154.
Rufus Sfasteriensis episc., 59, 170.
Rusadir, 172.
Busaditanus episc. Idonius, 59, 172
Rusazus colonia, 172. Episc. ldonius, ibid.
Rusconias colonia, 171.
Ruscuriensis episc. Nicellus, 170.
Rusfensis. Vide Ruspensis.
qz Easgunienses episc. Bonifacius, 99, 171. Numerianus,
Rusicada , 159.
Rusicibar urbs, 166, 174.
Rusippisis municipium, 160.
Ruspes urbs, 141, 151. Episc. Steplianus , 98, 100. Ful-
gentius, 160 seq. Julianus, ibid. Felicianus, 277.
Ruspina urbs, 35, 160.
Ruspitensis episc. Secundus, 160.
Rustici locus, 150.
Rusticiana Macomadia, 130. Vide Macomadia.
Rusticianeuses episc. Donatus, 56, 150. Leontius, 130.
Busticianus episc. Afritanus , 225.
Rusticianus Mutigensis, 114.
Rusticianus episc. Tabracze, 69.
Rusticus episc. Cartenus, 110.
Rusticns Tetcitanus episc., 58 , 156. ;
Rusticus Tipasensis episc. 56, 86, 151, 176.
Rusticus subdisc. mart. 45, 49 seqq., 55.
Rustonium urbs, 171.
Rusubeser, 174. -
Rusubiccariensis episc. Constautius, ibid.
Rusubiritana urbs, 171. Episc. Felix , ὅδ, 106.
Rusubricari urbs, 174.
Rusubus urbs, 166.
Rusucenrum urbs, 181. Episc. , 99, 170. Fortunatus,
Dptatus, an Nicellus, seu Nivellus? 170.
Russurensis aut Rusurrisnensis episc. Nicellus, 170.
Rutulus mart., 269.
S
Sabana, 41. Quid ? 86,
Sabeiliana hzresis, 26.
Sabi urbs, 184. '
Sabinianus episc. Gummenartarum, 158.
quSabinianus, seu Sabinicuus Octabiensis episc. , 97, 126,
Sabinus episc. Tuncensis, seu Tuccensis, 184.
Sabrata urbs, 66, 125, 155, 183, 185, 291. Episc. vices,
7, 186. Leo, 186. Nados, 186. Donatus, Pomposius, ibid.
Pompeius, 187. An Vincens? 66.
Sabratius episc: Turre Tamallumensis, 151.
Saceonius Uzialensis epísc., 95, 102.
Sacerdotes, id est episcopi, 88, 89.
Sscramenta Dei, 10. Sacramentorum volumen, 173.
Sacrificium corporis et sanguinis Christi immolatur Filio
sicut et Patri, 385. Sacriticii divini ritus, 18. Sacrificium
offert S. Fulgentius, 276. Sacritigia solemnia, 206.
Parhor. LVIII.
INDEX ANALYTICUS HISTORLE PERSECUTIONIS VANDALICE.
A68
Salargius episc. Lampuensis, 155.
Sagona urbs Corsice , 220.
Saiensis episc. Donatus, 185.
Salaphitanum oppidum, 178.
Saldse urbs, 180, 181. Episc. l'ascasius, 60, 185.
Salernum, ibi reliquie S. Elpidii, 261.
Salicinensis episc. Donatus, 178.
Sallustius episc, Tibilitanus, 131.
Salo Tallabensis episc., 58, 168.
Salomon a Justiniano Afric praefectus, 135.
Salustius Macomadiensis , 154.
Salustius episc. Rebianensis, 155.
Salustius episc. Tibilitanus, 151.
Salustius episc. Zercensis, {18.
Salustius orator, 47.
Salutaris archidiac. Carthag. 42, 56, 86, 87, 241.
Salvianus mart. episc. Gazaufulz, 116.
Salvianus episc. j,epuis Magn: , 186.
Salvianus. Massil, Galliarum clades luget, 195. Africam
cladis causas exponit, 215. Afrorum vitia carpit, 89.
Salvius episc. Ausafse, seu Ausacze, seu Ausani, 115.
Salvius episc. Membresss, 103. .
Samfucius episc. Turrensis, 146.
Sammeriarum Turres. Vide Turres.
Sanafer episc. Bonifaeius, 60 , 188.
Sanaphas urbs, 164, 188.
' Sancti Florentii urbs, 248.
Q actorum pro vivis preces , 58. Eorum iuvocatio
Sardinia Genserico subdita, 5. Ibi persequitur, 12. Van.
dalis inde pulsi, 251. A Sarracenis vastatur , 285. Ibidem
exsulant episcopi Africani, 189. Byzaceni, 276, 277 seq.
Erat ex Αἰγίου dieecesi, 390. Ejus episcopi, 188. |
Sarmatue populi, 194.
guarmentius episc. Ternamusensis seu Cernamusensis,
Sarraceni Corsicam vastant, 246. Sardiniam, 283.
Sarsanensis sedes olim Lunensis, 250.
Sassaris urbs, 189. Episc. Gavinus , 281.
Sassura vicus, 159.
Sasuritanus episc. Bonifacius, ibid.
Satacensis episc., 178. .
Satafa urbs, 182.
Satafensis in Maur. Cesar. episc. Cresces, 59, 178, 180.
Satafensis in mart. Sitif. episc. Festus, ibid.
Satafensis alterutrius episc. Adeodatus, Urbanus, 178.
Saturianus mart, 8, 69. |
Saturinus episc. Miricianensis, 150 , 155.
Saturnianus martyr, 69.
Saturninus mariyr , 268.
Saturninus item martyr, 283.
Saturnini martyr ecclesia Calari, 285.
Saturninus episc. ab Avitinis, 250.
Saturninus episc. Gazabiauensis, 156.
Saturninus Sertensis episc., 59, 178.
Saturninus episc. Tamagristensis, 185.
Saturninus conf. episc. a Thucca, 184.
Saturninus episc. a Victoriana, 158.
Saturninus alius episc. Victorianensis, ibid.
Saturninus Vissalsensis episc., 59, 177
Satnrnius Sociensis episc., 59, 1st.
Saturnus episc. Sitehsis, 136, 177.
Saturus conf., 1t, 12. Uxoris insidias superat, iid.
Saturus Irensis episc., $8, 159.
Sauvense castrum , 246.
Saxones populi , 154.
Sayensis episc. Donatus, 185.
Scebastianensis episc. Victorinus, 57, 148.
Scholasticus episc. exsul , 279.
Scilita urbs, 12). u »
Scillitani mart., 03, 1299. Eorum basilica Carthagine, 4.
Acta, 65. Episc. pariator, 65, 129. Squillacius, Donatus,
128
Scripturze divíng, 19, 534. Earum scientia plena erat
Dionysia, 58. Loca a Victore laudata, 91 segq. Versio qua
Victor usus est, 79. |
Searson Genserici cognatus, 9.
Sebastianensis episc. Victorinus, 148.
Sebastianus mart., 65.
Sebastianus comes, 213. Fuit Bonifacii gener , vana fot-
tina et mors, 223. Ejus in fide constantia, 6, 65.
Seberianensis episc. Viétorinus, 97, 14s.
Secrepedulensis episc. Spes, 118.
Secundianus Mimianensis episc. , 58, 155.
Secundianus mart, Spic. a Thambeis, 85, 145.
Secund'nus mart.,
Secundinus alius, 269.
; Secundinus episc. Carpitanus, 108. 4
37
ns
Secondiuns episc. Hemianonsis, 146.
Secundinus episc. a Cedias, 1i
Secundinus Garrianensis episc.,, 5 pnus
ΞΕ e τῶν
Ed de ταν ΤῊ lcbris Τρ
'undinus co Jn venlio qe vie,
PASE pns in igno. ὅτου
259. Ub ejus sej vcrum, ibid,
illeste t, ᾿
sunt , 260.
Secundu
165 Seoundinas epis. Aims
Secundus, seu Secundinus episc. Mingus, ων
Secundus Maurianensis eig, δὴ, ἢ
Secandus episc ET 160
Secundus Tate ENS
ΠῚ
Secundus primas EUN As» LU ἐμὴν ἴσο,
Tenitanus, 147
* Securus
Securus episc. , 9, 114.
Sedatus. episc.
" τ romen o eie, ibi passi won. sunt. Elocendanns, elc ,
Peretius episc. Malam
Segermitani episc. eim li, wa. Ma onis
Feliz, Nicomedes , 139.
Selemselitanus. inse. Felix. t0.
Seleuciam.
Selenclanenses episc. Profiius, S7, [{0. Terengps,
Samen: epus. Unies, 15
No pian. Moseniipa, δ, 10 MB. ψιρίηρμ!,
Semitensis. eden Benenatus, 114.
Senatores ei sanatus τ ΤῊ
s Senemsalieopise. ΓΟ ΗΝ x Fatronianus, ilis,
"senex. nomen in dne ed episcopis dalum., G& Senes
dicti primates, 89.
Seniores sed presbyteri, 88, 89.
Seniores Novie G
Seutius, seu 3 sou SenriM cook, 339,
urbe, 168.
3 iE mE M Ete Pun τὲ
im. rpimemr rid Ὅν ιν
bie ὅδ, 87, e enanum
eptom. Urbs, 48, 494.
Sepulturz mortuorum cum solemnitate, S. Gun φανεὶς
solemnibus, 56.
Sepultura asini, 49, 90.
Serbandus Puti pise., Bà, bà.
Sereddelitanus episá, [c
Serenianus episo? Midivensis, ὅδ. ad VÀ.
Serotinus episc.
Serrensis episc- κως
Sertcitanus e| 488. 9«n Sortoitani Vieto-
tinus, 60, 18: iniu, Velix, 1.4.
Sertensis eise. 50,
Sertertensis epise. Volix, 183. "
Servandus episc. jo, ΜΔ.
Servatus episc. » Wt.
Serves conf,
Servilius E
: USE ue, tne
sus, maet., ἐδ, d$ seqq. 55,
mart, Toborbjj, 39, 8i, 8S Dieiue Tiburi pos-
Servus Arsicaritanus episc. , 56, 129.
Servus episc. Atsuritanos, IS,
Servus Belesasensis epise., 57, 198.
S1, 152.
: Tubirtieo Bere, [i
Serna Menefositanus epic.
Servus seu Servusdei e|
Servusdei episc. Missur hd.
. Seidel Tambeitanus episc., 57, 80, Wk
eiisis epiàc. Cresces, x3
Severianus ej Afer exsul» "2T.
Severianus efí&é. Ceramüniehsis. 185.
Severinus Casicljanis épi τ t7, trt
bee Noricótu
Sevenid opise. Mil
Severus episc. Nnorice, im
Severus episc. Ullmari,
Sereri Aug, patria, pop Magn, 186.
δ INDIGBG IN. NICTQBEM: NITENGRM,
jun
Severus patricius, 12,
Sextilanus epis fengls, 100.
Scxtilius e 1.5.
διηίοηίσουμ epe RUN ΤΙΟν
Sibidensis locus, 38. δὲ.
Sibrorum inl [
on Xt i5 Bed
(10 [^4 Paulus, »
Maus
pem
i ri
se erre eti B gt pot oe
ise Lg Quadratianis,
v gos 18. H1, τὸς t0
M nio eM ΜῊ
3gig, 59, 174. Martinus, 074.
Silens epe
Fürnilanus, 64.
111. Episc. Adendatu, ibid.
et TUM rd
Siningilen n Eua
Sinitensis ge Sephanus, 39, Bl. Grotius, τὰ
Siuna episc. Victor, ἡ
Siunarensis seu ΠΕΣ Wwe, 114, Ερίφρ. Tas
8, 55, 68, 101. Stephau
"Siamo ure, Mit
Sinuaritanus.
᾿υλκοηρίη, 9958.
i, Sect
LI Ct c T.
Siricius. [rri
Sissa Nigra urbs, 290. Vide. dirus
Sitenses epis ἔν episc. Adendali x $a
ias, ἃ.
EE EA ux Mop
us, Opratus, (29, 22). ΑΝ αἱ, t
aput Zabes. poe 184 18.
Sitifensid Maur. provincie episc., 5, 178.
T sáu D Siumaritinus episc. Wide Suptri-
nus,
iis episc. Baturninga, 181
Sois , 90, 258.
Solemuius episc. ΤῊ
isitanus, ἰδ.
Solend anenia. ride Sole Vide feleucan ch s.
Sup ter ;ter episc. Tamhaleaeis,
᾿ Sosiane Heer eum,
CX ᾽ν ΓΙ
Serene Sere
nitur ejus
uas.
—— o —Ü
Hoy ΄“
SS in X mutatur, 118.
Stasimus comes et primas, 916.
Stephani protomartyris inventio, 97. Reliqui e in Africa
miraculis clar: ?, 87, 124, 151. Ejus sangvis in. ampulla vi-
trea, certis diebus liquescit, 357.
Stephanus episc. Clipez, 114.
Stephanus episc. Gummasis, 198.
Stephanus Rusfensis episc. , 98, 160.
Stephanus Sinitensis episc., 56, 451.
Stephanus episc. Sinnuaritensis, 101.
Stephanus episc. Talaptensis, 160.
ise c phanus episc. Taracensis seu Taraquensis, 117, 155,
Stepbanus episc. Tuccaboriensis, 166.
Stephanus Zucabiaritanus epísc., 58, 166.
Stephanus Spesindeo episc. Questorianemsis, $57.
Stilico Vandalos evocat, 194. Semibarbarus ab Hiero-
nymo dictus, 195. . ᾿
Suabensis-episc. Felix, 57, 157. Litoricus, 157.
Subbaritanus episc. Donatus, 58, 167. Maximianus, 167.
Subbulensis locus Afric, 177.
Subdatius Sucardensis epise., 58, 169.
Subdiaconi offieium, 17. .
Subiba urbs, 132.
Subicarense castellum, 174.
Subitanus Ideneis episc., 59, 165.
Sublectinus episc. Proficius, 38, 158. Vide Sullecie.
. Suboabburitensis epise. Maximianus, 166, 167.
Subur urbs, 167. Suburitanus episc. Maximianus, t6id.
Suburbitze martyres, 167.
Subuttuta urbs, 180, 181.
Sucardenses episc. Subdatius, 398, 185. Pompeianus
Domatos, 165. ᾿.
Succensianus Febianensis opisc., 58, 155.
Successus episc. Abir Germanician:z, 79, 157.
Succubar, seu Suceabar urbs,.166.
Suensis episc. Maximus, 185.
Suessa, ibi reliquie cls. Casti et Seeundini, 259. Et ce-
lebris S. Castrensis, 262.
Suevi? populi, 196, 199. In Hispaniis, 190, 200.
Sufaritanus epise. Victor, 58, 161.
Sufaritanus item episc. Romanus, 59, 175.
Sufasar, 164, 167. Episc. Heparatus, 161.
Sufetani episc. Eustratjes, 7, 57, 14}. Privatus, 0H.
Maximinus, tbid. Peregrinus, t42, 146 Sufetula urbs,
129. Episc. Przsidius, 21, 57, 77, ti& Privatiaaus, Jo-
?undus, Titianus, 141.
Sufetulense concilium, ibid.
Sutfara urbs, 164, 188.
Suffectani martyres, 144.
Sulfectani epise. Vide Sufetani.
Suffegmar fluvius, 75.
Sufi urbs, 1714.
Sugabaritanum municipium, 166.
Suggerenda ab Eugenio oblata regi, 20.
Suggitanus episc. Victor, 56, 123, 126.
Sugunensis episc. an Litorius Suavensis? 137.
Sugus urbs, 125, 136. . 2l
Sulchi, seu Sulci in Sardipia, 132, 146. Urbs antiqui;-
«ma, 189. Ejus episc. Vitalis, 60. 189.
Sulianis seu Sulianze, 98, 162.
Sullectini epise. Proficius, 58, 158. Martianus, 158.
Sullitanus episc. Hilarus, 158. Urbanus, 162.
Sululitanus episc. Hestitutianus, 152, 158.
Summeusis epise. Silvanus, 177.
Summulensis episc. Quodvultdeus, 59, 177.
Sumnius episc. 'l'igualensis, 159.
Suhilu urbs Africze, 151.
Suristensis episc. Aufidius, 60, 184.
Susaritanos episc., 164, 175. ᾿
Susicaziensis episc. Eusebius, ὅθ, 120.
Syllectum oppidum, 69.
Symmachus p'apa episcopis exsulibus pecuniam et vestes
mittit, 254.
Syrus Corniculanensis episc., 58, 161.
T
T. Vide Th.
Tabaldoorenses episc. Crispinus, 59, 177.
Tahaicarenses dicti Victor, Marcianus, 177.
Tabalta urhe, 1553,.131.;
Tablarensis ljmes, 171.
Tablensis episc. Quodvultdeus, ibid.
Taborenses episc. Mariuus seu Martinus, Victor, 163,V.
l'aborentensis episc. Victor, $83, 1635.
'Tabra, seu Tabraamus mart.,.264,
INDEX ANALYTICUS HISTORIAS PERSECUTIONIS YANDALICA.
91
Tabrac:e episc. Vic'oricus, Rusticianue, Clawonuws, 68.
Tabracenum monasterium, 8
Tabrata, seu Tabrothaamus mart., 904.
Tabucensis episc. Paulus, 1927.
"Fabud:e episc. Pluminius, 56, 127. Victorinus, Argutus,
au Paulus? 127. . ὶ
Tabuniensis episc. Quintus, 59, 177.
Tacanus Albulensis episc., 59, 124.
Tscape, 52, $55, 140, 153, 155, 157. Episc. Servilius,
60, 187. Dulcitius, Feliv, G2rus seu Gallus, 187.
Tacarata, 154, 147. Adia est a Tacatua, 139. Epise. Cre- :
scentius, 57, 115, 159. Terissimus, 139. Aspidius, ibid.
Tacatua urbs, 139. |
Taccanensis episc. Metus, 1t6, 184.
Tachora. Vide ζόκατα, με
adamata alía est a muta, 144. Episc. Davi, *:9,
111. An Milicus? 477. στο P |
Tadamensis episc., ibid.
Tsenaro pulsus Genserieus, 252.
,1) a Eamutenses episc. Restitutas, 57, 141. Milicus, 165, :
. Hi
Tagara urbs, 115, 194,
Tagaraiensis episc. Felix, 147. n
Tagarata urbs, 139, 147. Episc. Honoratus, 56, 143. La- .
cius, Quintus, 115. |
Tagarbatensis episc. Fortunatianus, 38, 157.
Tagariata urbs, 140. Episc. Honoratus, 57, 447.
Ta»:aritanum oppidum, 17.
Tagssensis episc. Secundus, 147.
Tagasta S. Augustini petria, 140. Episc. Januorius,. 57, 1
110. Alypius, 130; 159. Firmus 146. An Xantippus 4192, .
Tagesense seu Tagestemse oppidum, 147.
Tagona. Vide l'agosa.
Tagora. Vide Tagura.
Tagosw episc. Xantippus, 125. . !
Tagura urbs, 140, 1]. Epise. Timotheus 56, 125. Po.
stiuinianus, ltestitiutus, 3g Yantippus ἢ 125
Talaptewsis episc. Stephasus, 90.
Talaptulenais episc. Vinitor, 58, 160.
Talasius Gratiatioj olitanus e, ise., 59, 17s
Talboreusis episc. Coustantinus, 168.
Taleusis episc. Urbanus, 171.
Talepta urbs, 157,169.
Ta'eptula urbs, 197. Epise. Stephanus, 160.
Tamadensis episc. Romanus, 59, 176.
Tamagristenses epise. Clemens, 60, 183. Primulus, Sa.
turninus, 185. “
Tamalbiniensis eremus, 87.
Tamallenses episc. Gregorius, Lucius, 151.
Tamallenum urbs, 87. Huc Eugepius relegatus, 55, 188.
Vide Tamalluma.
T'amallem 'l'urris, 152.
Tanialluma urbs, 45, 100. Duplex est, 87.
Tamallumz in Byzac. episc. Habetdeus, 57. Antonius, ΔΖ.
1 amallume Sitif. episc. Rufinus. 154, 179. An: Gregp«
rius * 151.
Tamallumensis plebs, 151, 186.
Tamamallensis episc. Gregorius, 151.
Tamannuna urbs, 179. |
Tamascanienses epise. Honoratus, 60, 185. Donatus, 189.
Tamascnus episc. Theodorus, 147, 178, 179. :
Tawazensis seu Tamazucensis episc. Lucius, 59, tT8;
Tambada, seu T'ambuda, seu Tambaia, 40. Episc. Secune.
diaus, seu Secundianus, 85. Servusdei, 86.
Tambalensis epise. Sopater, 113.
Tambeitanus episc. Servusdei, 57, 115. Martyr Secun-
dianus, Gemelius, 145. Faustinus, Sopater, ibid.
Tambianensis. Vide Tambaiensis.
Tamicensis episc. Dacianus, 179.
Tammarus confer Afer, 258. Au episc. Deneventanus ?
265. S. Tammari vicus, ibid.
Tamogada urbs, 153. Episc, Secundus, $6, 155. Nova-,
tus, Optatus, Gaudentius, Faustinisnus, 133. Dicitur 12-᾿
mogaza, 56, 155. Tamugadi, 150, 155. Tàmugadih, 120, 155.
eTamuda urbs et fluvius, 176.
Tamulluma, 179.
Tanuda urbs, 176.
Tanudaiensis seu Tanudatensis episc. Donatus, 176
. Toparura urbs, 131.3
. Taphara urbs, 185, 186.
Tapsum urbs, 135, 149, 154. Episc, Vigilius, 58, 161.
" Taracensis, seu Taraquensis epise. Stephanus, 147, 155,
δ),
T'aranamusa castra, 168.
Taraseises episc. Cresconius, 56, 128, 147. Zozimus, 14T
T3rasi Giru episc. Felicianus, 141.
'larazensis episc. Domninus, 57, 117
Targabolensis. Vide Tagarbalensis.
1167 top
Targsrum urbs, 147. u
Tarvisium urbs, 245. Episc. Titianus, ibid.
Tasaccurensis episc. Poequarius, 59, 177.
Tasagora urbs, 177. .
Tssbalta seu 'l'asvalta, 154. Episc. Marcellinus, 58, 151.
Julianus, Adelfius, an Innocentius ? 154.
Tatroporteusis castelli episc. Reparatus, 176.
$ Teberianus Quidiensis episc., 58. 165.
iic
Tebeste, 127, 1535, 160, 185. 101 Crispina mart., 135.
Tebestina synodus, ibid. Episc. Felix, 96, 133. Lucius,
Romulus, Urbicos, Perseverantius, 155.
Tebete urbs, ibid.
Tegariatenus. Vide Tegariatanus.
Tegesis seu Tegessis episc. Paulinus, 1845.
Teglanensis episc. an Donatianus? 76, 77.
Teglatz episc. Dationanus, 56, 152. Donatus, 131.
Tegula urbs Sardinis, 153,
Tegulata, Vide Teglata. ' 2.
Tela urbs alia a Zela, 105. Synodus Tellensis, ibid. Episc.
Deurnhabet, $5, 105. Bonifacius, 105. Natalicus. ibid. Fe-
ix. ibid.
Telepte urbs, 155, 160. Fulgentii patria, 156. Ep. Fro-
mentius, 58, 150. Julianus, Donatianus, Bellicius, 150, 157.
Detianus, 157, 160.
Teleste urbs, 135.
Temoniarensis episc. Cresconius, 58, 159. Cresconius,
Victorinus, 159.
Templum locus Africe, 152. Ν .
Tenz urbs, 155, 151. 'l'enitanum concilium, 146. Episc.
Pascasius, 57, 140. Euchratius, 117, 270. Lat
rus, Poutianus, 147. Ponticanus, 278. An Felix? 147.
. Tenax episc. ab Horreis Czelise. 162.
'Tenissa urbs, 109.
Tennonensis episc. Cresconius, $5, 106. Optatus, 106.
Victor, 106, 170.
Terentianus Tubulbacensis, episc., 97, 142.
Terentius episc. Seleucianensis, 140.
Ternamunensis episc. Donatus, 58, 168. Sarmentius, 168.
Ternisa urbs, 109.
Tertiolos episc. Cillitanus, 151.
Tertius conf., 59, 84. .
Tertullianus episc. Hirenensis, 159.
Tertullus episc. Abitensis, 164, 174.
Tertullus episc. Cilibiensis, 84.
Tertullus Juncensis episc., 58, 160.
Tetcitanus episc. Rusticus, 58, 156
'Teuchitanus limes, 15^.
Teutoricus apostata, 86.
Teveste urbs, 152. E
Tevitanus episc. Vide Tenitani.
Th. Fide T sine ἢ.
Thabanenses poputi, 111.
Thabudeos urbs, 127.
Theasius episc. Membloss, 105.
Thebaltensis episc. Innocentius, 154.
Theoctistus episc. Beroe:e, 2106.
'Theodericus Genserici filius, 10, 14, 71, 75.
Theodora Justiniani uxor, 291.
Theodorias urbs, ibid. ΄ |
'Theodoricus Magnus rex Ostrogothorum , 69. Valhamer
rex Itali», 88. Siciliam Vandalis liberat, 252.
'Theodoritus Carthaginis cladem describit, etc., 216. Pro
fagos variis commendat, ibid. et seq.
tT heodorus conf., 210.
"Theodorus Cebarsussitanus episc. , 335.
"Theodorus episc. Hirinensis, 159.
Theodorus episc. Tamazenus, 14T, 178, 179.
T 'eodorus episc. Usulensis, seu Uculensis, 151.
. Theodorus Genserici filius, 71. |
Theodosii Magni obitus, 97.
Theodosius Junior adversus Gensericum copias prat
frusira, 232.
Theodotus mart., 270.
' Theonestus mart. Vercellis 261.
'Theonestus episc. Altini, ibid.
Therapius a Bulla conf., 110.
Theucaría, 15, 74. |
Theucarius apostata, 42, 86.
Theudalz episc. Habetdeum, 7, 115, 152. Urbaous, 115.
Àn Viclor ? 152.
Theudensis Decimus, 145.
' Theuzitanus episc. Decimus, 57, 145.
"'Thiges urbs, 136.
. Thinistensis episc. Colonicus, 109.
"Thomas, an Carthag. episcopus, 7, 67, 68.
Thracia ab Hunnis devastata, 222.
"T hunu urbs, 71, 112.
Thusuros urbs, 150,
INDICES IN VICTOREM VITENSEM. -
Latonius, Secy--
1168
Thysdrus urbs, 149.
Tiberianus episc. Quidiensis, 88, 165.
Tibilitani episc. Simp'icius, 56, 151. Sallustius, 151.
Tibunnis conf. relegati, 237.
Tiburi, an Servus mart. aout Majorius? 85, 239, 250.
ices, seu Ticena urbs, 165. E: isc. Gallus, ibid.
Ticibus urbs Byzaceuze, 58, 163. Episc. Romulus, 165.
Tieinum, ibi corpus S. Augustini, 285. Vide Papis.
. Ticuallenses episc. Magentius, 58, 159. Asmunius, seu
Sumnius, Gaianus, Privatus, 150.
Tididitanus episc. Abundius, 56, 124. Vide Tisidium.
Titillensis episc. Donatus, 58, 165.
Tigabitoni episc. Cresces, 59, 179. Palladius, Honoratus,
Primosus, 112.
Tig»mibenensis episc. Maxentius, 58, 168;
Tiganensis urbs, 172.
Tigava castra, 164, 172.
:Tigava municipium, 172. Episc. Honoratus, 199.
Tigiensis episc. Aptus, 154, 168
l'igillabenses episc. Junior, 56, 126. Donatus, 125. Re-
ginus, ibid. |
Tigisis urbs, 120, 150, 131, Duz erant, 156.
Tigisis in Numidia episc. Domnicosus, 57, 135. Secundus
mae: di^ 118, 155, 156. Solemnius, Pascasius, Gauden-
us, 136.
Tigisis in* Maur. Ciesar., 168. Episc. Passitanus, 156.
Pastitanus, ΝΒ, 118.
. Tigualenses episc. Asmunius, seu Sumnius, Pri:atus,
Gaianus, 159.
Tijucensis episé. Pascasius, 154.
Timasius episc. Neapolis, 255.
Timismus episc. Utinensis, 104.
Timicitani episc. Honoratus, 58, 164. Victor, Optatus, 164.
Timidenses martyres, 112. Episc. Benenatus, 55, 112.
Felix, 112.
Timid: Regis episc. Faustus, Restitutus, ibid.
Timidanensis episc, Securus, 171.
Timiruda oppidum, 70.
Timotheus mart., 256.
"Timotheus epise. C. P., 279.
Timotheus Tagurensis episc., 56, 133.
Tingariensis urbs, 179.
Tingitana provincia, 990.
T'inica, 409. Seu Timisa urbs, ibid.
Tinnicenses episc. Dalmacius, 55, 4109. An Valerius? 109.
An Colonicus ? ibid. Aut Venantius ? ibid.
Tinuzuda, 10, 70.
Tipasa, 86. |
T:pase in Numidia episc. Rusticus, 56, 86, 131, 17.
Dirmus, 131.
Tipasse in Mauritania Caesar. civium n ira fkles, 40. Plu-
rimis ibi lingua et manus abscissse, 40. Ibidem furupnt Do-
natiste, 170. Episc. Reparatus, 59, 86, 152, 176.
Tipason episc. Firmus, 131.
Tiposa urbs, 176.
Tis irse oppidum, 150.
Tisidii episc. Lampadius, Donatus, 124.
Tisiliensis episc. Florentius, 151.
: Tisilitanus episc. Douatus, 131, 165.
Tisurus urbs, 149. |
Titianus episc. Subfetulensis, 144.
Titianus episc. Tarvisinus, 215. Transfert corpora SS.
Florentii et Vindemialis, 246.
Titisi, 124.
ΤΩΝ episc. Crsssciturus, 0, 115. Victor, Cresconius,
Titus episc. Migirpse, 107.
Tivagas castra, 172.
Tizica urbs, 154.
ἘΞ Tiziensis ep. Honoratus, 58, 154. An Paschasius, 15i.
Aut Aptus, 151, 168. |
Togis municipii episc. Victor, 125.
: Toloss episc. Exsuperius, 195. Comes Pontius, 245.
Tonensis episc. Victor, 170.
''onnonensis. Vide Tennonensis.
Tornacus urbs, 191.
Totila sub eo mart. Afri in Italia, 280.
'l'ractare populo, 15, 15. :
Tractatus populares, id est homiliz, 5. -
Traditio apostolorum, 32. Evangelica et »postolica, 32.
Traditores; sic catholicos Donatistae appellabant, 125.
Transcellensis mons, 166. .
Trasamundus rex Vandalorum laudatur ab a ctoribus,
274. S. Eugenium relegat, 214. Ejus adversus catbolicos
astutia, 274, 284. Fulgentium accersit, a quo vincitur,
285. Persecutio sub eo rege, 286. Quam moriens succes-
sori commendat, 286, 987. Obit, 286.
Trasimundus Vandal. rex, 200.
1169
- Trecs urbs prec bus S. Lupi liberata, 98.
Tres suni, eic., a Patribus laudatur, 79 2
Treviri quater excisi, 197. Episc Valentinus mart., ibid.
Tricassinus episc. Lupus, 60, 98.
Jrifolius episc. Aborensis, 101.
Trigetius legatus, 207 4
Trinitatis mysterium exponitur, 25 seqq. 27. Substantice
unitas, et personarum distinctio, 23 seqq., 26, 27. /Equa-
litas, 24. Generatio div na, 25. Non est ignorabilis, 25. Fit
.Sine passionibus, 27. Nominis unitas, 28. Testimonium
trium in epist. I Joannis, 29. Creatio communis , 28, 29.
Vivificatio, 99. Przscientia, 29. Prasentia ubique, 50. .
Trinitas expressa, 79.
Tripolitana provincia, 45, 149, 150, 191. Vandalis dimissa,
22. Ejus episcopi, 60, 185. Erant solum quinque, 187.
Tripolitanus dux, 135.
Tripolitanus limes, 185.
- Tripolis urbs, 185, 186.
Tripolius episc. Ucitanus, 64.
Trisagium, 81.
Triumpholis hymnus, 81.
Triumphus de Vandalis, 289.
Trosinisnensis episc. Hflarinus, 57,147, Probantius. 147.
Troja, ibi celebris inventio S, Secundini, 259.
Tryphon mart., 270.
Tubania. Vide Tubuna.
Tubiensis episc. Felix, 153, 154.
Tubonis urbs, 179.
qa ubulbacenses episc. Terentianus, 57, 142. Januarius,
Tubuna urbs, 135, 179.
Tubunienses episc. Reparatus, 56, 152. Cresconius, Pro-
tasius, Nemesianus, 152.
Tuburbium urbs, duplex, 84, 85, 115. Episc. alterutrius
Benenatus, 56, 118. Sedatus, Faustus, 11. .
Tuburbitanaz: mart., ibid.
Tuburbium majus, 359, 84, 461. Episc. Rufinianus, seu
Rufinus, Cyprianus, 115. An Germanus Ὁ ibid.
Tuburbii min. episc. Masciminus, Victor, 115.
Tubursici episc. Frumentius, 56, 124. Gortunius, Mau-
rentius, Januarius, 124. '
Tubursico-Bur:e episc. Servus, seu Servusdei, Repara-
tus, Donatus, 124. . ᾿
Tubusubditanus limes, 180.
Tubusuptu episc. Florentinus, ibid.
Tuca urbs, 184. Seu Tuca, nomen quatuor urbium, 185,
Tucca urbs, a Justiniano exstructa, 290.
Tucca castellum, 181.
Tuccenus episc. Honoratus, ibid.
Tuccensis Numidis episc. Sabinus, ibid.
Tuccensis in Sitif, episc. Uzulus, 60, 185 Confessor
Saturpinus, 181. :
Tucca lerebinthins, ibid. .
Tuccabori episc. Fortunatus, 166, 184. Stephanus, 166.
Tuccanensis episc. Metus, 181.
Tuggensis episc. Paschasius, 125. Paulinus, 184.
Tugusubditanus episc. Maximus, 59, 180.
Tulanensis episc. Paschasius, 56, 116.
Tulliana eloqueutia, 47.
Tulliensis episc. Marianus, 138. .
'umidensis episc. an Timidensis? 112.
'Tumissa seu Tumsa urbs, 109.
Tunazuda urbs, 70.
Tuncensis episc. Sobinus, 184.
Tunes urbs, 109. .
Tuniensis, seu Tuneiensis episc. Sextilianus, ibid.
'uniza urbs, ibid
''unnonensis. Vide Tennonensis.
Tunuba urbs, 112.
Tunudensis episc. Januarius, ibid.
Tundisse episc. Victorianus, Januarius, ibid.
'Tunusidz epie- Victorianus, 7.
Tunuzada, ibid. |
Turditanus episc. Benerius, 150.
'Tures urbs, 149. IE
''urensis episc. Donatus, 152. Vide Turrensis.
Turitana urbs, 75
'Turrenses urbes tres, 145, 146.
'l'urrensis urbs in Procons., 132.
Turrenses in Byzac. episc. Mensius, 57, 145. Maximia-
nus, Paschasius, Donatus, 145. Samfucius, 146.
Turres in Sardinia, 189. Episc. Felix 60, 189. Gsvinus,
qui inscriptiones detexit, 284,
Turres Ammeniarum, seu Ármeniarum, seu Sammería-
rum, 158. Episc. Victor, 97, 138.
Turreblandinus episc. Paulus, 58, 159. Maximinus, Da-
tianus, 159. |
*
INDEX ANALYTICUS HISTORLE PERSECUTIONIS VANDALICAE.
4470
Turres Coneordi, seu Concordiz ejus episc. Quodvult-
deus, 51, 135.
Turris urbs, 133.
Turris Buconis, 70.
Turris Libvsonis, seu Byssonis, 189.
Turris Tamalleni, 452, 457. . ἄς
Turris Tamallum:e, 87. Episc. Sabratius, Jurata, 7*0.
. Turrium, Tamulus episc. Pentasius, ibid.
. Turusa urbe, 149, 150.
Turusitanus episc. Serotinus, 150.
Turza urbs, ibid.
Turzo urbs, 149, 150.
Tuscamiensis episc. Maximus, 59, 178.
Tusdrum, 149. Episc. Honoratus, Navigius, 1419. Helpi-
dius, 150. An Aptus? 149. An Asselicus episc. Tuzurita-
nus? ibid.
Tusuritanus episc. 107. ᾿
Tutar castrum, 184.
Tutus episc. Migirpe, 107.
Tuziritani episc. Florentianus seu Florentius, 57, 149.
An Aptus, 149.
Tuzurus in Arzugitana urbs, 149. Episc. Aptus, ibid.
Asselicus, ibid.
Tyle castrum, 259.
Tyndenses gens Afric, 182.
U
Ubabensis episc. Ingenuus, 56, 173
Ubada urbs, 112.
Ubasa castellum, ibid.
Ubata urbs, ibid. ;
Ucasius, 90. -
Uci urbs duplex, 107. Ucitanus episc. Tripolius, 64. An,
Quintianus ' 65, 64.
Ucimajus urbs Africs ; ejus ep. Octavianus, 64. -
Uciminus urbs, ibid.
Ucrensis episc. Vitalis, 107. ]
Utulenses episc Theodorus, Cericius, Crisconius, 15],
Ughellus emendatur, 230.
Ullitanus episc. Quodvoitdeus, 51, 140.
. Ulule episc. [rznzus, 151.
Ulusubritanum oppidum, 148.
l'nctio chrismatis, 250. t
Undesitanus, Vide Vadesitanus. Ἶ
Unizibirs episc. Cyprianus, 18, 75.
Unuca urbs, 161.
Unuricopolitanus episc. Servitius, seu Servilius, 58, 161.
Unuzibirae episc. Cyprianus, 57, 148. Donatus, Maximi-
nus, 148. |
Uranius Legatus, 41, 86, 258. Urbanus episc. 187.
Urbanus Amaurensis episc., 58, 1
Urbanus episc. Fortnensis, 158, 170.
Urbanos Girbensis episc., 6, 65, 136. PE
Urbanus episc. Satatensis, 178.
Urbanus episc. Siccensis, 74. ἐς
Urbanus episc. Sullitanus, 162,
Urbanus episc. Talensis, 171.
Urbanus episc. Theudalensis, 115.
Wrbonus episc. Vicensis, 141.
rbicosus episc. Eguilzuilitanus seu Igilgilitanus, 180.'
Urbicus episc, Thebestinus, 153,
Urbicl, id est Romani, 7, 67.
e T urbs, 64. Urcitanus episc. Quintianus, 55, 65, 64,
Uricitanus episc. Mansuetus mart , 4, 65, 106. An Boni-
facius ? 100.
Ursus mart. Auguste, 261. Ursus tribunus, 65.
Urugitanus episc. Bonifacius, 106.
Usallitani populi, 153. Usidanensis. Vide Usinada.
Usilabis episc. Laurentius, 151.
Usilensis episc. Privatus, ibid. Usilla urbs, 151.
Usinadz episc. Donatianus, 58, 168.
Usula seu Usyla utbs, 151. Episc. Victorinus, 57, 151.
Cassianus, Theodorus, Privatus. An Laurentius? ibéd.
Utasius, 90. |
Utica, 102, 107. Episcopi Florentinus, 95, 107, 218 ; Vi-
ctor, 107 ; Gedalius. ibid.
Uttcenses, 101. Uticensis campus, 14.
Utimari episc. Severus, 105, 104.
Uimmee, seu Utimie, seu Utimminensis episc. Octa-
vius, 104. ᾿
Utimmirensis episc. Reparatus, 55, 105, 101. NE
Utins, 109. Episc. Timianus, Felix, 104. Isaac Felicia-
nus, ibid. '
Utinisensis, seu Utinicensis episc. Valerius, 109,
Utinunensis episc. Octavius, 104
Uima. Vide Utina, et Utimmira,
[4
am ubi
Utunnensis episc. Bonifacius, 104.
Utzipparz episc. Marianus, 115.
Uzabirensis episc. Maximinus, 148. |
Uzala, 257. Episc. Socconius, 53. Erodius, Felix, Mu-
* ulus, 102. :
Uzjgadsz episc. an Donatianus ? 77. .
Uzippare episc. Augentius, 86, 145. Marianus, 113.
Sementius, ibed..
Uzitze Situs, 107, Episc. Gaius, S6, 107. Uaitarensis episc.
,Paulus, 107.
Uzulus Thuccensis episc., 60, 183.
Vabar urbs, 176.
Vadeciniensis episc., 142.
Vadense castrum, 246. .
Vadenses episc. Rutinianus, 56, 118. An Potentius οἱ
Pancratius ? 119. Vide Vagenses.
: Vadensis alterius urbis e Proficius, 57, 113, 140.
Vadentinianensis episc. Kogatianus, 57, 142. An Modl-
baldus ? 142.
Vadesitanus episc, Annibonius, 957, 157. Cresconius,
. Fortunatus, 157.
Vadius Lesuitanus episc., 59, 184.
Viegesselge locus Africze, 129.
, Vaga urbs, 1355. Quatuor sie dicte in. Africa, 119, 120.
Vagenses mart. an Mammarins et socii? 120. Epis". Libo:
sus, Crescens; 119. Ampelius, 119, 150. Prünulus, 119.
Privatus, ibid. Vide Vadenses.
Vaga urbs Numidis, 150, 154. Ejus situs, 120. ]
Vagadensis episc. Fulgentius, 58, 159. Vide Begaia. |
Vagrautensis episc. Marcellinus, 57, 133.
ü y alenses, seu Yaianeuses episc. Valeptiaus, Quintasius,
Valens episc. Vilenobensis, 169.
Valentianus Montensis episc., 560, 135.
Valeutiuiane.sis episc. Rodibaldus, an Rogatianus ? 143.
,' Valentinianus episc. Juncensis, 161.
Valentinianus episc. Visicensis, 185.
Valeutinianus diaconus Donestiste, 122.
Valentinianus III iimp., 5, 7, 87. Paoem facit cum Gen-
serico, 207. Eam renovat, 222. Oeciditur, 331.
Valentinus Castelli Mediani epiac., 99, 145, 175.
Valentinus episc. Vaieusis, 119.
Valentinus mart, episc. Trevirensis, 197.
Valerianus episc., 63.
. Valerianus Abensis, seu Abbenzz episc., 9, 70, 260.
Valerianus episc. Bassianensie, ὁ, 62, 141.
Valerianus episc. Obbs, 171.
Valerius episc., Utjniseusis, 100. ᾿
Valerius mart. archidiac. Lingonensis, 198.
Vallis urbs, 161.
Vallitani episc. Benifaeius, alius Bonifadus qui Rom»
Victori successit, 140. Restitutus, ibid,
Vallis Ecclesi» urbs, 189.
Vamacures, 122. Seu Vamaccora. Vide Bamaecora.
Vamallensis episc. Flavianus, 60, 185.
Vanarionensis episc. Pelagius, 163.
Vandalorum origo, 195. Gathis sunt affines, 944. A Su-
lic evocati, 194. Iu Gallias irrumpunt, 193, seq. 249.
Jn Hispanias, ío8, 219. Eorum ingtessus in Aíricam, 5. 97,
201. Eorum numerus, 3. Afriesm perte obtinent, 307, 232.
X Majotiano fugantur, 227. f: Sardluia pulsi, 251. Eos vi-
sione monitus aggreditur Justinianus, '7. In triumphum.
CP. ducti, 389. Eorum impietas, 280. Aviauismo aldietis-
simi, 305. Saevius agunt in res οἱ personas saeras, 3, 4.-
Repentinus et szvus hostis dicti, 223. lgnari et ialirmi
hostes, 199.
Vandalorum reges Gelimer, 288. Gensericus, 3 ser.
Godigisclus, 191. Gonthars, 2023 seq. Gundericus, 194.
Gnniabundus, 265. Hildericus, 287. Huhnericus, 12 seq.
Trasimundus 200. Comites, 15, 17. Praepositus regni, 15.
: Vandalorum reguum cui debebat obtingere, 4.
Vandali Silingi, 200.
vandalusia in Hispania, ibid.
. Vangienes populi deleti, 194.
Vannidensis (A atíanus, 59.
Vararitana vrbs, A35. Episc. Julianus, 59, 155.
Vardinissensis episc. Burco, 59, 169. Victor 169.
V9rimadua Ariagus, 72, 217.
Vasensis synodus, 8l.
Vassinassensis urbs, 57, 81, 14].
Vassigus Elfantasieusi episc., 59, 176. .
Vassitanus locus Africze, 141. Me
Vastineasis pegas 197.
Vatari urbs, 126. ,
Vaunidensis episc. Rogatianus , 170.
INDICES IN. VICOTÓREM VITENSEM.
vinus, Privatus, ibid. Priv.sti aus, 130, 154.
ἡ elesitanus episc. Januarius, 36, 150,
- 4n"
Vazaritani episc. Vitalianus, 56, 135. Calipédias, Adeo-
datus, 125.
Vegersalla, 129.
Vegesela, 154. Duplex erat, 129. Episc. Reginus, Ga-
434. Vide Vise-
nns.
Venantius episc. Oppidonebeneis, 173.
Venantius eonf. epise. ἃ Tinisa, 190.
Venerius episc. amas, 108.
Veneriug diaconus,
- Venetia, thi Genserici persecutio, 12, 72.
Vera amuis, 213.
Veratianos episc. Carpitanus, 108.
Verecundus Nobensis episc., 58. 100. 113.
Vergersella urbs, 152
Veri urbs, 108. .
Verenses episc. Exitziosus, 55, 107. Quodvultdeur, YVi-
talis, 107, 108. An alius Vitalis? ébid.
Verina Augusta, 251.
Verinianus Hispanus, 196, 198.
Verissimus episc. Tacaratse, 136, 139.
Verolus mer!., 85. ν
Verulus mart. δὼ eub Vondalis, 268.
Vesceritanus episc. Fortunatus, 1106. .
Yeselitanus episc. Donatianus, 50, 77, 129. Vide Ye
esela.
ὃ Via ccelestis Carthagine, 4, 65.
Vianeium vious, 215, 94i.
Vibianeuse exsit|um, 20, 76.
Vices Sahratenus episc., 7, 60, 186.
Vicinzgrants, seu Vicimigrandis, seu
seu Vicinz civitatis ep. Asclepius, 211.
Vietor Il[ papa, 260.
Victor episc. Afer, 266.
Victor episc. exsul, 219.
. "Victor alius episc, exsul; ibid.
Victor Byzscens prunas couf., 215, 278. An Vicior Vb
tensis? ibid.
Victor episc. Abitinensis, 266.
Victor episc. Altiburitanus, 113.
Victor conf. episc. ab Assuris, 106.
Victor episc. Ázurensis, ibid. :
Victor episc. Bahannensis, 155.
Victor episc. Bartimisleusis, 169.
Victor Bulensis episc., 110.
Victor Caltadriensis episc., 5), 172.
Victor Czrtennee episc., 169, 213, 251. Ejus opera, 169
Victor Carihag. episc., 25
Victor Circensis episo., S6, 154.
Victor Cuiculitauus episc., 56, 131.
Victor episc. Curubitapus, 110.
Victor Eminentianensis episc., 59, 181.
Victor episc. Equizeteusis, 181.
: Victor Eudalensis episc., 55, 115.
Victor Flumenpiscensis episc.. 60, 183.
Victor alter episc. Fiumeupiscensis, 152.
Victor episc. a Garbe, 158. Roue 2 Donatistis institu.
tus. 140.
Victor epise. Gitianensis, Lf1.
Victor Gaudiabensis episc., 37, 1306.
Victor Gauvaritgnus episc., 58, 160.
Vietor episc. Gibbeusis, 126.
Vietor episc. a Gor, 14i.
Victor episc. Gratianeusis, 81.
Victor episc. Hipponiensis, 101, 163,
Victor Horrensis episc., 99, 180.
Victor lcositanus episc., 59, 171.
Viclor Jeralitanus episc., $9, 181.
Victor episc. Lapdeusis, 106.
Victor episc. Malianensis, 105.
Victor Mamacceuseritanus opisc., 50, 178.
Victor Martyritanus, seu Mattaritanus, seu Mattarillaw s
Y winongran/is,
^ episc., 150.
Victor episc. Membresse, 105.
Victor episc. Migirpz, 107.
Victor Municipiensis episc., 06, 129
Victor Narensis episc., 57. 145.
Victor Numideusis episc., 59, 1:8.
Vietor episc. ab Octavo, 126.
Victor Senex Puppianensis, 104, 135. Dietus Putpuls-
nensis, 101.
Victor Regiensis epise., 59, 70, 170.
Victor episc. Rotarii, 118
Victor episc. Singa, 101.
Victor Sufarilanus episc., 58, t6t.
Victor Suggitanus epise., 96 Nm. 136.
Victor episc. Tabaicarensis, [77]. :
4115
3 Wtor episc. Taborensis, 165.
MA Perros e| t ud
Victor episc. Talis 115,
Victor episc. Monicipit EC
ictor episc. Tuburl
Vielor episc. rantth VFotrétet, 1o.
Victor de Turres. Ammenlirom m epis, 51, 158,
Ὑῆκιο Vinetso epist Li
ictor Vinet episc.,
Victor Vitensis eise 291. 181. Ad Pckdhietéis 4$
165.
84. Auctor est Historie persec. Africanz, an primas By- Virensis episc.
JEEGRINRPATS eUNOPUROTM MET
zaceng, an in sanctorum
prsfat. Ejus Historia an
auctor Passionis SS. 7 monachorum? 49,
Victor Voncariensis episc. 59, 176.
Yictor ei Weit predo., t
Vietor. b. Sufelanus, 142.
EN
in
Victoria vidua mart., 201. Victoria uibs, 395. tms
Victorianenses episc. Ruffiftmds, 88; Te tems
tns würninus, Getulicus, Restitafüs, Viena
villa,
Victorinus mns 59, 85. δ Το.
ictorianns episc. exsul .
VáetoHitos epist. itliniocests, 15].
Vietorianus matis TA ". (45.
Vletofattus 1:
Yictorianus ep. Tunudise. wi seu Τασυνίδα, 71.
Yictorianus , S.
Yietorinus episc. a Tabraca, 69:
Victorinus Ancusensis epfse:, 57, H9.
Victorinus episc. Auziritanus, 106.
Yictorinus Babrensis episc., ἥδ, 135.
Yietorinus de Castello Tituliano, 86, M5, 138.
Victorinus Legensis episc., 56, 15.
Victorinus LGgénsts epls-, i, Ἂν
Victorinus episc. Lepus Magn 86.
Victorinus pisc. ἐρήμπηπείοι ex Ea X:
Victorinus epis gargarltanus, ks δ, 1’ X
Victorinus de Noba Caesaris episc. ὅθ᾽
Victorinus Perdicensis episc. , 60,
IAOHNOS Scebiliattetisis epise.,
Victorions Seberianensis episc ν T, ts.
Victorinus Serteitanus epise., '
Viet Tsbudétisis, ἐ Sca Ti desenenuts "t.
Victorinus éjiise; Tefaüuisttehsis, 179.
Yietorinus Usulensis episc.
Victorinus subdiae. Molliaifedsis, 164.
Viototiaa 6pisc. Lárensis, 74. Vielorii erfofes, Uf.
Victrix coul, Sk. Vicus, Τὺ
icémsis epic. AMerus, Ürbaos, pi. Viitise Mh-
an, 1...
Viel pra epiac, Inviti, ἐδ. k edt Jo Ven Nf
Ceesárea
Vitosteclenuis episc. Paatus, t8, 159, Blast, πορέ-
nanus, 155.
SES ENN Tu Kn catis, LN
ie in monasterio, 276.
ius Hizirzadensis s pisc. B6
illus Restanensis episc.
iis Topsitanus. ρα. S6
eontra Varimadum ? 21
liateus episc. Culars, 385.
Viiladegensis episc. Donatus, 56, 150; Yide Viftstegi-
sis. Villa Écclesim arbo, 189.
Ville Magnze e, exprime
Villa Private, 1
Villaregenses episc. ovs
Caudidus, ibid.
Yillaricus Ausegerensis episc.,
sb iet. 4 avttor tftktiPtm.
8k. 450. Creveotii,
Villaticus de Casis. pure Pw, Mo, 185, ihn.
Villaticus Mozbtefisis
Yillenobensis episc, Balaris, 58, 196.
Villitanus. Vide Ullitanus.
Viltensis episc. Restitutus, 140.
Vincemalus Baparensis episc., 59, τῇδ.
Vincensis. Vide ΩΝ
Vincet
Vince rad CH Mene, 1.
Vincentius epise. Csrtertnss, 470.
p ncentius. episc, Calusitanus seu Cefoilitirts, T.
Vincentius Gigitanu: iSC.,
ι Vincentius epis, Gilbitatus, t, 1, 185. Sen Goirt-.—
anus, 186.
Vinceutiua Ziggentis opiso;; ὅδ, GB; 4 Hh -
INDEX -ANALYTICUS fIISTORLE ΝΞ VANDALICAE.
-
im,
sott um. Vide Binensis.
Veit (58
Vitalis 107, 408,
Ἦν ines 580γ8, 8, Graviter
s
Atricitanus episc. Mansuetus, 65.
Viromanduorum Augusta, 196. Vita urbs, 177.
Vicensis sepe »1 feninishus, 1
Visiones ante
Vere pgeg t Ν
Vi δ νεῦμα, pro Motta don
ππΡ siis vri ue Ea
Mee: epist., 60,
Vitalis Castranobensis. eA S, vs
Vitalis episc. Masculitanus, 138.
Vitalis Sulcitanus episc., 60, 189.
mE episc. Uerensis, LR
talis epise, Verensium, .
Vien iios, [XM
Vitensis episc. Victor, Ad
Yitulus episc. Laret
Voconius Catellanus "rie. . 213. Ejos opera, Yrs.
lena ur
οἱ arbe, P. ke. Crspifis, Uusdeiltdéis, ii
Volitanj martyres, 108.
Voli Maur. Tíngit. ραν, Πα,
Volateranus episc. Ji
Yolubilis zd pum igi.
Var δ ce Vy! liz, fm.
'oncariai EM "X
Vesctm. VIE Bose, Veios, Fue Ua.
tanus.
Vullensis epis. Porphyrius, 140.
X: :
X in SS mutatur, 148.
Xantippus rpisc. Tagore, seu Tfiagósb, séb Tóm
non Thagasue, nec Constantioz, 125.
Y
Yppoue Zaréstai, 104.
Z
Z ei D indifferenter sumuntar, 103, 15, 1
Zabes regio, MÀ, Zabensis epis. Toctif, Y
Zabensis in Numidia episc. Cresconins, CIA
Zabensis in Sitif. episc. Peeséstor, δὲ 'éifs Dh-
Zabüni Mediante .
poen peisebiie yaris 155, 287.
Ed Tul Eie cu qm.
Za ΠΩ ja, 158.
m3 vrbs regi 955,
Zar conf. "Mer,
Zaradiansis episc. Adeadifus, ΒΊ, t8, Sei Zsbieries
84. Seu Zaratha, t4.
Cre T 1t.
t
Berne Diiera eje Huarius $5 8, 1, He.
Licentius, Cresconlus,
lia a Tel Nitilids, Dóba-
eh gis εἴα ἃ ΠΌΤΟΥ inp gre. "πές,
Zenon imp. cun, Genserico feel
bag., 15, Ecclesiam ἢ Hn p
tes epfáe. F'lorenttós, t' ie
ili
NT provincia, 5, 8, 9, 106, 225. Sén Pilicbdsu-
00.
Zicenses, 186. Episc. Bomios, 112.
ld. Sy
sits ha Syon FDonatlanus; ; nét, ται
Hg:
Bt.
οἰ ete Gaudentius, nate, 118. Zeitenzé
iss 1
1475
Ziggenses episc. Vincentius, 55, 113. An Donatus?
113, 1
Zlaueosis mons, 16, 45, 74. Civitas, 74, 88.
Zozimus episc. a Thafassa, 123.
Zubedifundus, 8SÁ. -
Zuchabari, seu Zutabiaritanus Stephanus, 58, 166.
INDICES IN SIDONIUM.
, Zugabbaritani episc. Maximianus, 166, 167. Germahus,
4476
Zummensis episc. Silvanus, 177.
Zurensis episc. Paulinus, 75.
Zurinatia, seu Zurinoata, urbs 17, 79.
INDICES IN SIDONIUM-
INDEX RERUM QU/JE IN TEXTU CONTINENTUR.
Α
Aaronis mystica sacrificia, 211.
Ablavii dystichum in Constantinum, 138.
Abrahz abb. epitaphium, 203
Absolutionis in spe adhuc est, qui potest converli, 100.
Absyrti fabula, 315.
Aecentus hiemis, 95. I.udi, 150. Plausuum, 199.
Achillis educatio: οἱ latebra, 3536
Acincus Pannoniz opp., 312.
Actiacum bellum, 52$, $55.
Addua czruleus, 10.
Adelphii teneritudo, 140.
Advocatio consulta, 160.
Advocatorum cum finiuntur actíoues, incipiunt dighila-
tes, 27. Primores, 220.
/Edua civitas, 154. /Eduus, 116.
JEgyptus allegorica, 182.
Athiopum gymnosophliste, 916.
JEthiopicum marmor purpureum, 509, 565.
' Aetius Ligeris liberator, 199, 212, 337, 340, 361. Ejus
oratio ad Asitum, $10. Mors, $18, 512.
Affectus propinq. ., 160, 226.
Afranius Syagrius cos., 46.
Africe prosopop., 510.
Agricola cos. przfectus et magister milit., 579.
Agrippina Germaaici, 157.
Agrippina Col. formidata Sicambris, $54.
" Agrippinus presbyter, 158
Agrecii NA 140. .
Alamanni, 521, 542, 315.
Alani Caucasigensm, 86. Vandalis juncti, 300, 301. In
eastris Majoriani, $24.
Albensis urbs, 169.
Albis fluvius, 55, 406.
Albiso antistes, 351.
Alcestes fab., 379.
Alcimus, 352. Fjus fortitudo, 140.
Alcon sagitt.,
Ale:e ludus, 6. S lcatores, 149. Aleatoriunm, 59.
Alethius, 45.
Alexander serpente genitus, 292. Patris gloria torque-
tur, 315. Parentat manibus Achillis, 78. Ejus victo-
riw, $532.
Alingonis portus, 259.
jAlites pop., 321.
" Allectorum measur:z, 1325.
Alpes, 9, 321, 525. Alpin: rupes, 1D. Alpis trausmissa,
116. Porrecta in "pr:eruptis rupibus, 58
Alpheus et Arethusa, 351.
Amantius lector, 186, 198, 255.
Ambrosius, duorum martyrum repertor, 175.
Amicis uti ut florib., 108. Amicorum ijdem ju.icium,
Ampelius, 991.
Amphion novus in citharis, 155.
Amyclis tacicurnior, 221.
Amystides, 397.
Anachoresis, 191.
Anaxagore dogma, 571.
Aulanus episc., 245.
Annus bonus de magnis non tam fructibus, quam po-
testatibus zstimandus, 71.
Anthedius, 252, 561, 588.
Anthemius praf. et COS. 391.
Anthemius Aug., 1106. ἄγοι imperator,
cOs., 25, 288. Procopii filius, 290. A Leone collega lectus,
259, 396. Martiani gener, 205. Magister mii. consul et pa-
tricius ab eo creatus, ibid.
Antiolius episc., 215.
Apellem peniculo imunerari, 177.
16. Iterum
Apicii epulones, 96. Apiciani plausus, 128.
Apis Mareoticus, 551.
Apolinaris Sidonii avos PP. Galliarum, Qusque epita-
phium, 77, 138. Filius, 79, 159, 142, 222, 250
Apollinaris, 41, 105, , 179, M6.
Apollinis icon et pompa,
Apollonius Pythagor., 214.
Apostolica sedes episcopi, 196. Apostolatus, 160, 163.
Apostolorum litnina, 12.
Appius dissuadet $2.
Apuleius, 54. Platonicus Madaurensis, 274. Phedonem
vertit, 49. Ejus convivales quaestiones, 274.
Aquitania 110. Aquitani, 180. Aquitanica prima, 180.
. Aquitanica lulmenta, 55
Arabs guttam, 510. Arabum messes, 215.
Araneola Polemii, 378.
Arar, 108, 515. Araricus bibitor-
Arausionenses, 169.
Arcariorum pondera, 153.
Arcesile dogma, 571.
Archimagirus, 49.
Archimandriue Memphitici et Palzstini, 243.
Architectorica concin., 217.
Arelate, Arelatensés, 25, 27, 155, 169, 199.
Areimoricus, 558. Tractus, sia. .
Argentaria Polis; 55i .
Argonautse Minyse, 5
Nee pingitur brachio exerto, 265. Dat reta syilo-
smis,
Arpinss lixa Marius, 296, 559.
Arpinas varicosus Cicero, 155, 141, 219, 954, 295.
Arsaces Parthicus, 250. Ársacim domus, 386.
Artium propria, 85, 129.
Arvandi praefecti judicium, 15.
Arverna urbs, 76. Regio, 160, 186, 198. Legstio, 35.
Scrinia, 212.
Arvernis laus, 119, 354, 355. Arverni,. 26 , $2, 44, 65,
117. Litterarum studio dediti, 134, 171, 115. "Romanoram
fratres, 185, 258. Beilicosi, 535. Obsessi a Gothis, 64, 66.
Arvernum, 20. Municipiolum, 62. Oppidum, 411, 180.
Territorium, 201.
Árvernus po populus, 65, 112.
AÁrzuges, 51
AS, ex asse, ad assem, 21, 68, 85, 112, 579 seq.
" Asarotici lapilli, ὅ99.
Asellus comes S. L
Asiagenes Scipio sis
, Asiaticus lib., 155.
Asterius cos., 230.
Astrorum varii aspectus, 231.
Atabulus Calaber
Atalanta, 505, $5.
Atax fluvius, 282, 515.
Athena Atlicz, 91. s henis loquacior, $i.
Athengzum, 48, 98, 264,
" Athenius, 29.
Atrebates, 515.
Aualicum testamentum, 504.
Attila Rheni hostis, 199, 246. Ejus copis. 511.
Aturres, 53.
Aturriens piscis, 211.
Auctor, 78,
Augustinus, 48. Dialecticus, 251.
Augustus Phoebigena, 232, 555.
Aurelianeusis obsidio, 216.
Auriga coronatus de podio spectans, 2230
Aurorz domus, et icon, 301, 303, 306.
Auscenses, 185...
Ausonius poela, 108.
Auspicia rontonis, 117.
Auspicius episc., 112.
' [n his indicibus revocatur lector ad numeros in lextu cfassiori charactere expressos, Videsis quB monuimus .*
ante initium epis.olee primze, 2* iu ejusdem pagine ora inferiore, Eptr,
4171
Autolole, 519.
Auxauius, 17. Abbas, 309.
Avennicus, 169.
Avienus consularis, 22.
INDEX RERUM QU/£ IN TEXTU CONTINENTUR.
«18
Cataplus, 164, 185.
Cathedre litterarum aut altarium, 196.
Catilina, 261. Sseculi nostri, $5.
Catonianum supercilium, 227. Catoniani judices, 280.
.
Avitacus, δέ, 418. |
Aviti Aug. consulatus, 550. Ortus et educatio, 555. Cum
Hunvo certamen, 339. Preefectura, ibid. Legatio ad Theo-
dericum, 540, 512. Magisterium, ibid. loauguratio, 549.
Cató tertius, 562. Cyprum subegit, δυό. Exercitum ducit in
Afríca, 240.
Catullinus V. I., 26.
Catullus, 360.
Avitus alter, 417.
B
Babylon, 291. Coacta, 291, 553
Babylonici tres pueri, 581.
Babylonis tigurata fornax, 182.
Bacchi icon et pa triumphi, $89, $90.
Bactra, 505, 528, 552, 406.
Bagrada, 518.
Baix, 144, 520, 586.
Baiocassina prsedia, 112.
Balbi ephemeris, 279.
Balbpeum Sidonii, 55, 586.
Baptisterii dedicatio, 109.
Barbarismus morum, 255.
Barri, 380. Barrins aures, 80.
. Basilius consularis, 22.
Basterna ΡΝ 220, ὅ41.
Belga, 511. Belgica, 258. Βοίψιοῶ terrse, 111.
Bellonotüs pop., 524, 541. .
Beneficii collati vel accepti vitia, 79.
Bigerricus turbo, 259.
Bigerrus pr., 26.
Bisalta pop., 524.
Biterrenses, 217, 266. :
abiere, 179. Biturige, 196. Biturix populus, 187,
Blatta, 310. Blattifer senatus, 284
Bonifacius comes, 560.
Bonoviratus, 195.
Bracmanes Indorum, 210.
Brennus, 506, 511, 554. Brenuica signa, 350.
Britanni Cesledonii, 553. Super Ligerim, 16, 74, 363.
- Brivas, 550.
Brixillum, 10.
Bructerus, 541. '
Burco pr., 521.
Burdegala, 227, 255, 259. Burdegalenses, 475. ᾿
Burgundiones, 16, 68, 153, 229, 524. Vict, 558, 541,
945. Eorum mores et forma, 569. MEME
Borgus c.str., 589, 595, 397. U
Byzantini chironomontes, 96. Fragores, 209. Regna. 405.
Byzantinus Mummius, 504.
Cabillonum, 125.
Cadurci, 560.
Cesar Hectori parentat, 78. Litteras cum armis tractat,
leuma amnicum, 53, 510.
Cejticus sermo, G5.
Censorini de die natali volumen illustre, 579.
Censuales penulati, 230.
Centrum cceli, 237, 571, $76.
Cesennia GeeLulici, 54.
Chaldzeus, 291. Sidera servat, 517. Amomum fert, 510.
Chalybs pop., 510.
Chattus, 552,
Chilpericus mag. militum, 134.
Chiron cent. , 288, 575. Chironica ars, 56.
"Chironomontes, 95.
Chorauls, 6, 276, 497.
Christi ortus et gesta, 582.
Chrysippi numeri, 265, 294, 401.
Chunus, 321, 541, 406. Jaculis pugnat, 558. -
Cibyrate juniores, 137.
Cicero, 556, 572. Ciceronis filius, 204.
Cilicum vela, 50, 123. | /
Cincinnatus, 226, 506, 343.
Cineuis, discinctus, 335, 156. Cinctutus, 24.
Circenses ludi, 28, 262. Describuntur, 408 seq.
Circite, 509, 551, 410.
Classes numeross, 535, .
Claudianus poeta, 560. Presbyter Viennensis, cujus libri
de Statu anims et hymnos laudantur, 129. Ejusdem mots
et epitaphium, 10f .
Claudius 1mp. socors, 137. Ejus censura, $19, 333.
Clausetia, 1435. 07 “ΕΝ
Cleopatra, 325. Ptolemseis incesta, 335. Cleopatricre da-
2M.
Pee lepsydra, 49, 58.
Clius fluvius, 315.
Cloio Francus, ibid.
Cocles Horat., 511, 552.
Coctis Alpes, 317.
Codicelli, 27, 146.
Coelestinus, 371.
Colchis Medea, 3505, $15, 586. Colchus gramina, 517.
Colonaria persona, 152.
Columella, 222, |
Columns inilliares, 445. Monubiles, 37. Purpura xdifi-
clorum, 37.
Coluria rotundata, 57. |
Comes, 50, 295. Civitatis, 175, 176.
Commonitorium, 2355.
Concio pro gradibus arse, 585.
Conditorium, 149.
Confessio sacra, 108.
Consentius, 281, 597, 401, 403.
219. Ejus rerum scriptores, 279. In ortu laurus flagrat,
292. |n Britanniam trajicit, 535. Gergoviam obsidet, 555.
In ejus castris seditio, 525.
| Czsena opp., 20. E
CGii Lp. umina, 519. Caligs, 555. Caius pericuio-
sus, 137.
Calchidicus, 290, 564.
Constans lector, 105.
Constantinopolis laus, 289. .
Constantinus imp., 159. Tyrannus, 158.
Constantius comes, 557. Poeta, "ἃ 985.
Consulatu princeps ornatur, 311, 550.
Contra legere, 145,
Caienses Bais, i4.
Calpurnia Plinii, 54.
Calumniatorum mores, 155.
Camerinum mupicipium, δέ.
Conuens opp., 185.
Corinna Nasonis, 54, 05. .
Corinthus, 504. /Era fert, 510. Citharistriss, 276.
Corona sponsi, 12. Clericorum, 160, 187.
Corpora ordinum varia, 149.
Correctio fesiinata vicinatur innocentis, 165.
Corvinorum familia, 22.
Camilla, 514.
Camillus, 326, 506, 537, 549.
Camillus V. 1., 29. Felicis patruelis, $51. Cothurni forma, 255, $02.
Campana terra, 321. Vini ferax, 510. Cottios, 411. |
Canicularis inclementia, $4. - Covinnus, 409.
Crassus ἃ Parthis occisos, 505, 235
Cremona, 10. bla i58
veneno sublatus a patre
Crocus. episc., 184. . j
Csnini campi, 521.
Canon giebz, 166.
Cantillensis Ecclesia, 106.
^. Capitolium, 16, Tolosz, 986. Capitolina area, 17. Ta
bula. 26.
Croesus, 552.
Caprasius. 384. | Cronos Saturni, 376. -
Caramalus pantom., 40€. Ctesiphon opp., 275, 503.
Carminare, 25, 276, 981. Cura palatii, 412.
Carrz opp., 504, 332.
Carus imp. Narboneusis, 401.
Carus lib., 135.
Castorea Pontica, 510.
Castorinatus, 156.
Catastrophze spheeristarum, 48, 150.
Curetum sacra, 558.
Curio, 28.
Curius, 301, 553. Dentatus, 522.
Cursoría, 9. Cursus public., 9.
Curules elaboratze, 236. «
Cuticiacense praedium, 69.
ew
Cyclas pronus, 135.
Cynlei, "x 4.
Cyrus,
Dacus, 521. Dacica rura, 297.
Damnum indemne, 110. .
Damoclis Syrac. histo: $a, 58.
DanaidumTéb., 870,
Danubius, 395. Danubinus lime
Dapes Cleopatricze, 211. Tüiyestib,
Dardanus PP. 39.
Darius viéten, 385.
Davidante arcam, 581.
Decemvirales sententiz, 45.
Decemviri in judicio senblds, 48.
Deciana familia, 28.
Decocta, 58.
Deformissimi idea, 80.
Delphica instrumenta, 328. Anto, $81.
Delghidii abundantia, 140,
Democritus,
Demosthen OA. Patitur imules,, ait.
Deorum propria insignia οἱ epitheta, 531 , 885. Tutele,
tocorum, 551.
Dextra numerat annos, 266.
Dicbharchza átena, 299.
Dizta sive cehstienenih, 38.
Diastema zodiacum, 257, 311.
Diogenes barba com., 265,
i. abet unde discat, t9U.
Domitianes iractlontier, 151.
Domitius, 415.
DorfhiciuB, 119.
Domnulus Afer poeta, 274. Vir Quzstorfus, gi.
Dorica tellus, 508. Hontis, δᾶ.
Dracones signa mil., 296, 522.
Drepanitanus agon, 40.
Drepanius, 252.
Duranius fluvius, $92.
239.
959.
Eborolacense Meesiedl 69.
i Etdicius Sidenii sorgrius, 89, 146, 581.
Echoicl elegi, 236.
laris fluvius, , 515. 208.
eemosynse utilitas,
a epbantes in triumpho Curii et Meielli, 501 Hem Bae-
i, 592
Éleusis Ceres, 551.
Eleusina superstitio, 169.
Eliseus in Eliv raptu, 389.
Elusani, 186.
Emineniius P 111. " inea u s.
picurus cute disten us $
Epigrammatis idea, Slim b ας
Epiphanius scriba, 151.
Epirus, 504, Equas fers, e
Episcopi electis, i» 139, ἰ
Episcopus epi Lupus, 155.
Epistola evocatoria,
Epistole affectum conciliant noh snfnorém Inleidum
quam przesentia, 202.
E uite exarmmat ngos, 95.
uilis exarraa wh ia, 0b
$
Erythre Hydaspe
ren., $73, " 1.
Essentia vocab.
Ethica dictio,
Eucherius sollicitat, 90. Liringm peii, 485.
Eucherius V. l., 95. |
Euclidis mensurz, 265, 294, 401.
Euhyos, Bacchus, $57.
Eulalia Probi, 418.
Euphemia Martia ἣν
Euphrates fluvius, Puts.
Euphratis ripa, ΤῊΝ
Kuphronius episc., 196, 127.
Euripus aqua, 396, M1. —
Eusebiani lares, 855.
Eusebius chronqgraphus, 231.
Eustachius ejisc. Massilie, 175, TT7.
Eutropia matrona, 155.
Evan emelelns, Bacchus, 5(Ü.
Evanthius, 1435.
Evarix rex Golborum, 189. Eoricus, 229.
ANDICES £4 SIDONIEM.
ἢ πον πον:
abricius, ὅ WA ΚΣ ἢ M "ἢ
16, 18. Hospes et affinis 5
τ
Evectio, 155.
Exemplatus libellus, 110.
Exotica sidera, 358.
F -ΘΟὃὅ-Ξξς.:
4 818.
Fabula Milesia vel Attica, 171.
Factura morum, 195.
Facundia Quirinalis, 111. -
Falco novus de hilario yete 158;
Fasti dati, 220. Pur aries.
Fastigatissimi consulares, 22,
Fastigatissima felicitas, 42. Gar, dia.
Fatigationum sales, 20
Fausta Constantipi, 138.
Faustinus antistes, 92, 93.
Faustus Reiensis episc, 181, 303, 585.
Febris descriptio, 1
Felix V. C., 551. Cobdiscipulus Sidonii, 362, A1. fla-
Felix non est, qui non semper, 15.
Feria: inhonoratorum,
Ferreolus PP. Galliarum "8. Legeius conira Arvaadem,
s Sidonii, (ἢ, £8, 499..— |
gnus Felix, 351.
Ferreolus an yr, τ
Ferularum íractor, 80.
Fescennina, 365, én.
Fescennibicola Dione, 368.
Fidulus, 417
Filii cum patre reconciliatio, 121.
Firmicus,
[ioci eexiaptes et uncis, $70.
Flamonia municipum, 436,
Foderati, 21; 58.
Forme aquarum, 1t.
pormats, 164, Eo
ortunalis 18.
Fregor in en,
Frans dé den o, $10. 517. Νδιδῖιις, E sludes,
405. Belgicam invadunt, 342. [n castris Aule, it.
Francus (Joio, 515.
Fringultire. 189, 251.
Frontine, 1
romte, hr. "nier, ἢ dis. Ejus id Peipam actio, 7.
róntonláni, $9,
sp
ulminis lapis, 510.
ET usstorlüs, SB.
Gabalitani, 143, 185.
Gabales, $50.
Gabsonilica
Euici Hl, ws
iffba avarior, .
Gallia, 320. Lasea LM 335. f'etusria GalTus, t.
7, D i, 316, P ὅθι 515, (αἰ οὐπὰ basal,
ürdahtia [ἃ Ys .
Gallicinus episc. Burdeg. ., 2M.
Gallionis [ONT 149.
Gallus V.
Ganges, 505, 248, 532. Ca
Garrulo non respondere
Garumna, 250, 251, 240, Ὡς
Pun
is "
1X "Gir thu -
giles, 211.
(:audentius VYiearius,
' baudentius ἜΣ UN
| n dae s equimulg, 86.
i
taudentius Aetii
Gedeon, 38
Gelasiaui, Ν
Gelasius, 283. cou DE
86. Fálte püfgean, $59. Τὴ castris
8, 511, 106. ME
Gemmarum species varie, 361.
Genesius, 95.
Geniturg sanguinarize scbem3, ἘΝ
Gensericus pirata, 501. Prado, 5
Gepida trux, 541.
Gergovia, 535.
Germanicus, 42, 157.
Germanicus V. S., 106.
Germanus episc., 345.
ioc
M81
Gerontius, 159.
Geryonis pugna, 370.
Gestatio, H. Leste, 498.
Geslatoriz bractea
θεῖα, 500, 335, 352. San fuigem eotant, 338. Ὅσο
sceptra, 515. Gethides anus, 215.
Gigantomachia, 329, 353.
Gir E Lhiopum, 932.
Gorgonis caput, 914.
Gothi, 62, 66, 67. Criniti ἡ}, 67, 69, 171, 184, 155. Golho-
rum rei, 16, 1 483, 185, othies sors, 4B4.
Gozolas Jud:eus, Ἢ Ἢ
Groeca elegantia, 8. -
Grzcus episc., 181.
Gratianensis pr., 29.
Gratianopolis, δῶ.
Grinincenses patres, 209.
Gryphes in curru Apollinis 406, 407.
Gymnas, 505, 515
C mnaslarchórum. virga, ὅθ.
Gymnosophiste /£thlopum, 216.
H
Hannibal, *09, 554. Barclisus, 220. Ejus mere, 208.
Harpalice, 295.
Hasdrubst, 500.
Hecatombion, 358.
Helciarii, 99.
Helena vicus, 515.
Helen: raj.tua, 354, 555.
Heliodorus, 100
Hemicyclium solii, 55.
l'ellespontiaez procellze, 305. Profundum, 535.
lleptateuchi liber, 145.
[[eraelitus, 265, sg.
ercinium nemus, 3
Herculis cum Acheloo pugna, 305. Ortus, $15. Labores,
334, 370, 518. Item, 239, 351, 549, 323.
Herma stolidissimus, 105.
Herodotus torregs, 402,
Herulus glaucis genis, 339. Cursu presta, 558.
Hesiodea carmina, 555.
Hesyerius, 118.
Hieronymus iuterpres, ast.
Hilario ex vetere novus falco, 133.
Hilarion anachor., 191, 384.
Hilarius Arelatensis, 381.
Himerius antistes, 300, 202.
Hippocrates, 278.
llippoly: us, Ἰ17.
Hip: O/nenes, $05, 344, 367, 319.
Hirundineus' vel ciconinus adyemus, 60.
ia naves, 510.
Mistoris scribendze instrumenta, 120. A clerico susc ipi
nou debet, ibid.
Hoenius Sidonii magister, 361.
Holographz membran: 400.
. Homerus, 118, 252, 295, 403.
Hominis cum hellui comparatio, 20$, 201.
Honoratus Arel.,
Honorius Aug., io
Hora secunda, ü. Quipta prandii, 49. Dux secundas, 97
Alters faciendz, 414. Tert rei divins secundz, 148
Horatius, 49, 254, 238, 381, 506, 415. Cilatur, ΕΣ C
200. Horatiana ineude formau Asclepiàdei, 269. Opet3,
$
Hormidac dux Hunnorum, 999.
Hortensius, 514.
Horti nobiles, 416.
Hunnorum descriptio, 296, 297.
Hyantie puelle, 560. Camina,, 228.
B ydraulica organa, δ.
Hypanis, 512.
Hyperbolica instrumenta, 16, 177.
Hypodr.mus, 357
Iberia Ruricii, 567.
[bericze regiones, 218. Iberorum feritas, 976.
Idiotarum est facile convinci, difficile
Ilia Rhea, 502, 509.
Illyricum, E 42.
lyris ora
InJia fert ebur; 510. Indi, 298, 518, 1.53, 382, 367. Indo-
rum Bracnmiánes, 916.
ludoloria vox Cicer., 3192.
,
ci, 202.
INDEX RERUM QUAE IN TÉXTU CONTINENTUR.
metamorphoses, 301, 319 407. Αἰ
Innocentius V. S., 165.
Inquilin 'tus originalis ; 152.
Insula serpentis ; El idaurii, 19.
Ister, 312, 535, 551. 8e temples, 325.
]tiis icon, 299. Itala céleritàas, 5
I'inersrium Lugduno Romem usque, 9, 10,11.
Jani laurea, 289, 550. ) 000i
Joannes Elias secundus, 382.
Joannes episc. Cabilloni, 126.
Joannes Sidonii famil., 47.
Jonas in ventre ceti, 582.
Joseph patriarcha, 163.
Jovinus cons., 405.
Jovini tyr. facilitas, 153.
4udzae, 305. Judseoru
judzus conversus, 212. |o d. ws
am?
eq
Judicium coifiperéndinsStüin, 19. bene jüuteuum ndi- -
cium, 45.
Judith, 381.
Julianarum legionum diberna, 60
Julianus mar τι ἰῦ 12, 418.
Jupiter in uti ταξοριμ $87, 988. Deoram smeiim
vocat, 531. Creta tdtela, 395. Jovia alla, 578. Axne
ót^eutttm, :
Juren:ia monasteria, 195.
Justa injuste persóldta, 16.
Justus m: dicus, 56.
Justi (S.) sepulerum, 148.
Justinus, 416.
Juthungi, 335.
Juvenalis, 246, 560.
Juventius Martialis, 2979.
Labyrinthus frcgotii, 85. -
Lsbyrin hica insolubilitas, 102.
Labyrinthicze viz, 270.
Laconicum marmor, 910, 3564, 565. Ofivüm, 310.
Lacus des riptio, 39.
Lagsa s'irps, 331.
Lais phitosophi victrix, 589.
Lambrus ulvosus, 10. -
Lampridius rhetor Burdeg , 228, 352, 415, 274, 116.
Lapurdensés locust, 211.
Latonz pseztus, 339.
Lector, 126, 174, i16. 0.
Ledus fluvius, 315.
Legati prov. Gallix, 16. Mumescula te
Leges Áttice, 151. Tlieodosianze οἱ "
Leguiz aurium, 9.
Lemma epigrammatis, 392.
Lemovices, 185
Lemures, 308.
Leo Ang., 389, $04.
Leo V. $8., 315, 250! 961, 31, 41.
Leontina se
Leontius den, Ἐἢ 484. Primes Aqeibnorum, 954, 510.
3ti*, 156.
coloriciám e, $5
Pontius, 588, τοῦ
leonum capita in canalibus, 51.
Les: ra mons, 416.
Leucas, 355. Leucadia freta, 504. Portus, 535.
Levilica dignitas, 129. Ordo, 165.
Libet trium «ΟΠ ΜΡ, 440.
Libitina, 46.
Libys frumenta, 910.
Licinianus Quzstor, 72, €46.
: Licinus lib., 135.
Ligeris fluvius, 63, 171, 199, 515."
Ligures, 361. Lignstics civitates, 770. Montes, 15.
L impidius Narbon., 415.
Lingua index conscientizs, 8f.
Lirinus, 384.
Lirinensis militia, 156. Patres, 209. Co^nobieni, 215. Cc1-
lulani, 255.
Litorius comes, 998, 340.
Littere litterate, 111, 218.
Litteris abu itur qui legit ut carpat, 83.
Litteris expers turba, solitud», 205.
Livia pr., 254,
Liviana menie, 215.
Livius, 205. Alter Na banensis, 413. Sihinator, 718, .
l.oca lautia, 3M.
|.ucauus, 54, $58.
Lueilius, "560,
$44
1185
Lucretius, 360.
Lucrins unde, 52).
Lucullus, 3504, 303.
Lugdunum, 200, 527, 30. —.
Lugdunensis ecclesie dedicatio, 254.
Lugdunensium nebulz, 20. uu
Lugdunensis Germania, 157. Provincia secunda, 113.
Lupus episc., 112. Princeps pontificum Gallicanorum,
200, 245, 245, 584.
Luxus sabbatarius, 5.
Lyciz sortes, 217.
M
Macetze, 504, 522
Machaonica ars, 56.
Magi, 291.
Magister epistolarum, 274. Scrinia sacra gubernat, 507.
Ma imer utriusque militis, 291, 291, 212, 321,527, 542,
, 519.
Magisterium, 945.
Magisteria palatina, 7.
Magni rigor, 140.
Magnus ex preefecto et consule, 28, 404, 4192, 417.
Majeststis reus etiam qui non affectat purpuram, 19.
M;jorianus mag. militum, 512.
Panegyncus, 507, 512, 345, 314, 315, 511, 520. Julius,
817. Mag. militum, 321.
Mamertus episcopus, 144.
Mantóa Veneta, 9282.
Marcelliana conjuratio, 27.
Marcellinus togatus, 56. Narb., 415.
Marcellus lib., 155.
Maria soror Mosis, 581.
Mar nus pr., 415.
Marmarida, 319.
' Marworun varia genera, 56, 509, 510, 364, 595.
Maroniana lecti», 155.
Maronianus stylus, $54.
Marsus poeta, 360.
Martia Hort(ensii, 54.
Martialis, 560, 413.
Martis pompa, 116. Tuba, 385, Gesta, 407. Thracum tu-
tela, 557. Astrum, 957.
Martius pr., 561.
Martius Myro, 412.
Marsyas, 371.
Massa lib., 135.
Massaget- incursaces, 259.
Massilla, 185. Phocis, 598.
Missilienses, 174.
Materna origo, 116.
Matbe:is vetita, 257, 511, 588.
Mavrona fluvius, 515.
Maurus timore albus, 598.
Maximus episc., 215, 584. Palatinus, 125.
Mechanemata, 31.
Medea, 335. Aetias, 407. Colchis, 505, 515, 407.
Medici languidos efficiosissime occidunt, 56.
Mediolano de sue nomen, 909.
Medioximum, 954.
Medulica supellex, 911.
Megethius cl ericus, 245. ,
Memor poeta, 560.
Menander soccifer, 358. Epitrepon ejus fabula, 105.
Menstroanus pr., 44.
Mesochorus, 6.
Messala profundi ingenii, 361.
Messianus, 344.
Metaloria pagina, 255,
Metaurus fluvius, 11, 306.
Metelli Nuimidici triumphus, 301.
Metellus Creticus, 504. Pius, 327. .
Metius, 998,
Mida cupidior, 157.
Milesia fabula, 177.
Militi: palstina, 13. Clericalis et palat., 175.
Mimallunes cum satyris, 958.
Mincius piger, 10.
Miny:e Argon, 355.
Mire, 371, 576.
Mithridates, 555. Pharnacis genitor, 594.
Modoharius Gothus Arianus, 181.
Monachus sub paludamento, 99.
Mora Sere mehor, 44.
Mortui eluuntur et vestiuntur, 67. :
ajorianus Aug., 25. Ejus epulum et circenses, 28, 271.
INDICES IN SIBÓNIUM. n8
Morum pulchritudine optimus quisque przestantius pla- .
* ᾽
Mosella, 111.
Municipaliter natus, 26.
Musteus liber, 215.
Myoparones, 223.
N
Nzvus niger in candido corpore placet, 115.
Nar fluvius, 12.
Narbo Martius, 588. Laudatur, 599 seqq. Obses.us a Ge-
tbis, 516, 400.
Narbonenses, 917.
Narcissus iD 153. 292
3ti cum prodigiis, 292.
Naumachis, 120 ον
Nebris Erytlrga, 525.
Nemausus, 47.
Nepos Aug., 146.
Nero impurior, 157. Citharcedus, 519. Vir morte, 555.
Nerva, 519, $34.
Neurus, 324, 54.
Nicer fluvius, 541.
Nicerotiani succi, 563.
Nicetianum consilinm, 231.
Nicetiana limreditas, 62.
Nicetius, 219, 220.
Nicomachus senior, 214.
Nilotis aqua, 210.
Nilus ortu ignotus, 331.
Nipliates, 275.
Nittob-oges, 952.
Nobilitatis indicium litteras nosse, 214.
Noricus, 501.
Norica bella, 538.
Numerarii, 27, 155.
Numids, 519. Numidicum marmor, 509. Peenum, 56£.
Nuptam novam puicbrior pronuba non decet, 52.
Nuptis occasionem studeptibus tribuunt, 54.
Nymphidius, 580.
Octavianus ager. 216.
Odrysius vates, 255.
Odrysii mysue, 325.
OEnomaus, 505, 575, 411.
Olarionenses Jepusculi, 9323.
Olorini cantus, 238, 251. .
Ommatius, 965, 585.
Onychintinze crustze, 259.
Opera nostra non opuscula post mortem pensanda, 217.
Opertorium, 76.
Oyica translatio, 214.
Optantius, 42.
Oratorum aliquot propria, 140.
Ordinis secundi sacerdos, 126. Antistes ordine in secpn-
, .
Orestes vel post terga finitus, 247.
Orgiorum descriptio, 525, 558.
Origenes Adamantius, 49. Allegoricos, 251. —
Orphei carmen de ortu Palladis, 3598. De matris lsudi-
bus, 329. Descensus ad inferes, 579
Ostrea vivariis opimata, 259.
Ostrogothus, 229, 501, 324.
Otho audacior, 137.
Otbonis speculum, $19, 535.
Otium fuliginosum, 60
Ovidius, 54, 4035.
Oxygarum, 274.
Padanus culex, 20. ] .
Pzonius, 26. Praefecturam Galliarum usurpat, 27. Ie
epulo Majoriani, 28, 29
Pagana simplicitas, 247.
Pole, 210, $57, 408.
Palemonis divisio, 141.
Palladii pompa, 141.
Palladiorum stirps, 196.
P3llas lib., 155.
Palladis ortus, 528. Icon, 574.
Palmata consularis, 12, $2 , 226 Posi palmam, 508
Paludatorum salaria, 155.
4185 INDEX RERUM QU/£ IN TEXTU CONTINENTUR. ' 180
Pannonia, 312, 550.
Pannonius, sai.
Pannychius V. I., 194.
Pantomimorum chori, 228.
Papa beatissimus, episcopus, 107, 177, 254 seq.
Papianilla Ferreoli, 416.
Papinii opera, 538, 591.
Papiriana superbia, 141.
Parade, 240.
Paries castrensis, 56.
Pars armata, 22. Civilis, 527.
Parcimonia stomachum sarcit, $1. ἡ ΄
Parthenius lib., 155. Parthi, 265, 275, 538, 555, 406.
Paterninus, 110.
d Pares filiorum non tam spectant vota quem commo-
a . . "
Patiens episc. Lugduni ecclesiam construit, 52, Episco-
um crest c2 billoni, 125, 127. Frumenta grassante fame
rgitur, .
atricius apex, 41, 555. Honor, 116. Infulm, 199,
9 e.
Patruelium caritas sepe major quam fratrum, 84.
Paulinus provocat, 361, 595. Alter, 252. Leontil F., 254.
Paulus Przfectorius, 21. Alter, 45. Junior episc. Cabil-
. loni, 125. Anachoreta, 191. Amilius, 301, $53.
.Pedo poeta, 360. L
Penelopes tela, 578.
Peregrinatio cives magis amicos facit, 26.
41 erpetuus episcopus basilica, 8. Martini conditor, 115,
,Pero setosus, 115.
iPerse dum fugiunt timendi, 3535.
Persephone Ennz, 3556.
Persii rigor, 360.
Petrocorii, 1835.
Petronius Maximus imper., 57, 312, 5648.
Petronius V. I., 246. Legatus Gallis, 16.
Petronius arbiter, 560.
Petrus magis epistolarum, 274, 275, 276. Scholasticus,
383, 307, 327, 361.
Petrus Tribunitius, 197.
Peuce, 5135.
Phabaton pantom., 406.
Phaeton, 3513.
Phaetontiades, 10.
Phidiam colo munerari, 177.
Philagrius, 204, 205.
Philagriapi lares, 41.
Philematix epitaph., 45.
Philematius, 119.
Philosophorum 101, 265. 8 391, 575
ilosophorum insignia, ; 209. Secte,
$10, 577. d “ΜΝ
Philostratus, 214.
Phocis Massilia, 308.
Pha»bas Cassandra, 515.
Phoenix, 502, 562, 390.
Phonascus, 6, 108.
Photiniani, ,168.
Picti pon. 999.
Pimpliades Musz, 391.
Pindarus, 281.
Pindaricus cycnus, 256, 415.
Piscatio, 38, 59.
Placidus Valentinianus, 342.
Planet: septem, 271.
Platanon, 229.
l'lato, 265, 294, 511.
Platonici, 70, 101.
Plauti genius, 402, 295.
Plinii duo, 88. Junioris disciplina et maturitas, 3, S4,
119, 231.
Plotinus, 70.
Podium, 250.
Poetarum ingenia moeroribus irretiuntur, 217. Genera
varia, 255, 255.
Polemli epithalamium, 371, 578, 38).
Pollinctor, 80.
Polycletum malleo monerzri, 177.
Polymnestoris fides, 156.
Polyphemi specus, 205.
Pompeii popularitas, 42, 553. |
Pontes crypticis arcubus fornicati, 10.
Pontiticales sententie, 45.
Pori regna, 417, 303. ΄
Porsenna, 510, 351.
Precipui titulo, 165.
Prefectura, 327, 555, 340, 519,
Fre foctus annone, 21. Seualui, 23. Protorio, 107,
Prsefectoriis jus sedendi in senatu, 18.
Priescriptionis tricennii lex, 231.
Preetorianorum sportulz, 1355.
Pragmatius illnstris, 140.
Principes spectabiles, 191.
Priscus Valerianus PP. Galliatum, 140, $50.
Probus Felicis frater, 366, 417.
Procopius Apnthemii pater, 291. Mage milit., ibid.
Proculus levites, 251. Poeta Ligur, 282.
Projectus pr., id.
Promotis pr., 242.
Propertii lepos, 560. Cynthia, 54.
Proquiritata lex, 231.
Provincis Rom. per quos redacue, 305, 504. Singh!a
quibus abundent, 510.
Prudens pr., 161.
Prudentius, 49.
Prusianus predium Ferreoli, 49.
Pudeutilla Apuleii, 54.
Pugillator, grs.
Purpuratus princeps, 19, 32, 29, 50, 59, 195.
Purpurz cdificiorum, 36. Nobilium sermonum, $1.
Pygmnalionis pietas, 156.
Pyrgus, 65, 119, 210
Pyrrhus, 504, 322, 335, 557
971 Jbagoras sentit, 294. In colo musicam statuit, 210,
Python, 395, 399.
Quadratarius, 77.
Quadruplatorum portoria, 135.
Quaestor S. P., 288, 327.
Qusestor consulis, 420.
Quinquennalia, 570.
Quintianus poeta, 561.
Quintiliani acrimonia, 141. Flumen, 295. Moratur, 561.
Quiris Eous, 289. |
Racilia Cincinnati, 226.
Rt pop., 521.
Ragnahildis regina, 97.
Ravenna, 10, 20, 146, 209, 561.
Receptorium, crypta, 151.
Reciproci et recurrentes versus, 256, 478, 279.
Redhibere, 147, 268.
Redhibitio, 1350, 279.
Refusori« littere, 206.
' Reii, 261, 585. Reienses, 169.
Reges pelliti Gothi, 194. Tiarati Perss, 215.
Regibus dominandi desideria dominatur, 5T. Regum
consuetudo flammse similis, 68.
| Gothis 546. Roms icon, 502,
Refni invidia, ὅ. ᾿. .
Religiosus minus prsesetantior maxime lionorato, 200.
Rhenus, 199, 501. '
Rhenane terre, 111.
.Rhenones, 116.
Rhodanus, 65, 168, 171, 515. |
Rhodanusia, 9. Rhodanitides urbes, 276.
Ricimer patricios, 12, 21, 29, 500.
Riochatus antistes, 302. — — | -
Rogationes a Mamer!o instituta», 144, 172. )
Roma totius mundi civitas, 14. Capta a Vandalis, 545. A
$52. Romane provincie
05, 539, 555. Clades belliez», $59.
Romuli et Tatii fedus, 344.
'Roscia Sidonii filia, 147.]
Rubico, 11
Rufinus Origenis interpres, 49.
Hugus, 524. Pugnax, 541.
Ruricíus, 3566. -
Rusticiana Symmacbi. δέ.
Rusticus, 1358, 234. Rusticus 'nepos, 159.
Ruteni, 109 185, 416.
S
Sabbatarius luxus, 9. -
Sabini et Sabiniani familia, 71.
Salares rapacissimi, 98.
Saliaria verba, 247.
Sallustios, 261. Brevitate placet, 390.
Salius pede, 938.1
Saptentum septem sentonti, 998, 395, 571.
Sappho puella Lexbi, 588.
Serdnapaun $52. iua, y 'onpalics dapes, 39.
RES Sorties pus S5.
ἔμεν Πὲς
S. Saturninus episc. , 286.
Fullonius Saturn nus, 357, 588,
Satyra Sidonio tributa, 23, 364.
qairomat ci eo S53 S99 M.
Saxones piralio, VB.
Scena luscus, |(00. ;
Scevola Melita, S14, 352,400.
Scena monis, 172.
Schema, 102, i. 236, 398, 380, 408.
[o 482.
Sci NC emnes 958. Seipu-
ens, 585.
Scriaia sacra, 327.
Seylle obloquioruma, 19V.
Serrus, 3d.
Scytha in foro, 156. s.
Sebastianus praepo"
Secundinus poeta, 53.
Secundus numero et auspiclp, 288. »
Securitates, 144. -
Se, menta érepitantia, d
Senatorius mos prandendi, 49.
Senatusconsultum Tiberianum, 19.
Saecus (a olii cgi UMP, omina, 204.
Seplimania, 63.
c
a, 515. Sequani,
fedis -
lept. Serem
Sefonats, $1 5, 185.
Seri cutiiriri, à P a.
Severiana Sidonii F
Sererionus. did 25 592, 564.
Severi
Sereru: Tr erm
Sexti Bai, 368.
Sibyllina verba, 2:
Sidonius, 38, 99, ἧς Sole. 36, 150, 281, 398, Sollius
iara ipu, 3l 319,
KC 3. ler Remanum, 9, Coibitaya,.
Prarectura TUS S 35, 284. Patrici "ul Ai. StnubA id lor
Trojano, 550. Versus fell eii An, 3. Coprenatiunori,
176. up Tandorico rego fam )-cum Majo-
ríano, δῦ. Uxor Paplanil I pow [^ i» 8, ΠΗ
patus, 156, 189,15. Exsiliumy 100, 19, 229.
151. aep scriptignes , Ew d,
pes EN A iun
Poe d “ἡ,
LU
4, l.
Sicambri
Sidera.
Sigismer regius Juvenis, 1
s AMD zu
E: us, ὅθ,
rat, dividit, 27, 995 "am
lon novus in legibus ei
Sophos, 25, 230, 276, 397.
Sortes Ceritum, 3
e 375.
artacus, 82, 9
Splierz ludus, 150, Spharistie. co Mus. 48,
Sponsa et proci veteres, 366, 367, Mes
Sportula consularis, 220.
Stadia naulieze mensura, 40.
Stella, 560.
Stheneboa, 514.
Stibodium, 98, 39, 58.
Sirangulat m ».
abu isuitas, 76,
Suburra,
INDICRS IN $IDONIUM.
Soetonlus, 279.
Suevus, 500, 521.
Sulpitis, 360.
Susa,
Suis aeha, $50, Ora, 308,
Syllanus morbus, 80.
Synmachi rotunditas, 1, 54, 36). Syamachianum αἷς
etum, 451.
Syri fenerstores, 30,
Syrma
Fi MN 240.
Syrticus ager, 259.
T .
Tabule hudus, 5i
ΠΝ e B
"Ésciti pompa, 994, 305, 419. Consolas, 107.
Taionnacus, 226.
Tiro ides did
; E
Tostbur y
Tanaquil, 137. Jd
Tantaleum exemplum, 59,
Tantalidum vulnera bis septena, 390.
ins pr., 514, 549.
in us Superb., 137, 510, $52."
Tarraconenses, 27
Tartessiaci campi, 390, 518.
"Terentia Ciceronis, 54.
deren Ha $i
erentiana a, 404.
Terentius, 538, 403.
Tetradius, MT.
Tewurcho, 154.
Textrinum, 378, 595.
TThalassio iescenninus, 12.
Ehales, 58, 294, 575, p
Thaumastus, 16, 154. 417.
"Thema genitura, 257.
Themidis oraculum, 37, 557.
"Theodoricus rex Gothorum. E "wl Theudoris, δ
Theudorida, 540. Theodorus, 71, *
Therapog, 514, 551.
Thessalus elicit umbras, 517.
Theta applicare, 362.
Thetidis noptiz, 362, 515.
Sd, as
800.
Thrasybulus mathemat., 257.
Thymele, 216.
Thyestée dapes, 555.
Tiara lunatus, $90. 405.
ier Capreze, $19, 535. Calliditas, 157. Tiberiane ἴῃ:
beris, 13, nr. Ejus icon, 299. Tibrinus, 33. Tiberim
ibullus, 554, 560,
icini damna, 318.
gris fluvius, 305, 552
Titianus orator, 2.
Titus imp., $04, 354.
Togatus, S0,
Tolosa, 06, 122, 143. P'alladia, 241.
108. Tolsss aed, uS. .
mange, 49, 280,
Toreuma, 5, 59, 215.
Toringus, sit.
"Torque Castrensi coron. imp., 519.
Jractator, 49, 108.
Tractatorium, 18.
Traharii, 156.
Trijanos Nerva, 981, 519, ὅδ. Tnjunn. fetuus, a
ezitarum involucra, 18. ΝᾺ
dreboeeimus ἂν;
Trcbaeiter, 368.
Te 3t1, 308.
o6.
Urbs fois anm
Tribuni notarii, 130. Consis'or, 405.
Tribunitius, 7, 122, 197.
Tributarius fasei »m, 300,
"Trieasses, 161, 200.
ec
1189
Tricastina urbs, 169.
Trigetius, 259
Triobris fluvius, 413.
Tripodes selle, 125.
Eriton Venerein vens hn ito, ux P
ullius, 1 ersuade aliat, 9-
los, 215, 231. Filius dissimilis, 304.
Tunicata quies. 60.
Tunicatorum otia, [3$
Turoni, 3. ib 122, 125,
urpio vir Tribunitius,
Turhus eta, 560. in
Tuscim littus" procellosum, 16. Kegio pesjlens, 1t.
Tuscus fulgura elicit, 517.
Tyaneus, 216.
Tyrannopolitze, 138.
Ugernum, 549.
Ulpia porticus, 350. Fora,
Ulpius Trajanus. 251, 327,
Ulyssis errores, 277, '536, 557. Agni, o Ulyisex
cera, 957
Urbiuin status
elaritate taxandus, 1
Usura c. ntesima, 122, 398.
V
Vachalis, 215, 515, 570, 406.
Valamer, 395.
Valentina urbs, 169.
Valentinianus, 439, 200.
Vallia, 500.
Vandalus, 901, 521, 515. Vandalicze Mur que, $40;
Vargi, 160.
Varro, 48. Logistoricus, 224. Alacinss ci Yoscpiius, 83
Varronis pondus, 295, 512, A0
Vasates, 185, 250.
Vasionense ghpidum, 151, 179.
Vectius V
Venatio, 295. 294, 556. Vepatai nop. venatione. uii, 98.
non tam murorugs wphiue quiin civium .
INDEX AERUM QUAE IN NOTIS CONTINENTUR.
546
Ege
τῇ EIAV Mj. EE
Vider Queaae us apex, 4
| ἐὺ
Veneris pompa, 116. Icon et εἰμ sys, 50 v
Veredi, ls. Veredariorum viatics, u$ h 5
Vertacus, 251. Julian. Vertacus, 588,
Vesicarom ru tor eer
espasianus
Vespillones | 46. 16. ^
Vesunnici, Pd"
Vesus, 531, 945, 544.
cen 2, à, Maja
Victorianus, 214.
Victorii dulc
Victorius coni
Vienna, 154, 206.
Vienhenses, 113.
Villicus poeta ἢ Rom., 361.
Vinicio rita
UK KC RIS VÉ s ue a 302, 8
Visurgis, 406.
Vitellius AN 1588. vinti en ρα, sio.
Poen 8. 6ὃ6)δ)707Ἢ᾽᾿᾽.᾽.ῳ
Ingluvies,
'itruvius, AS Lu ' mE
ar uv s "
| X MENT
Xanthus fluvius, 356, 374.
Xenocrates egure, ct Ww
Z
Xerxis copi, 325, 3
Zeno fronte contracta, 265, 294.
;eusippus curva cervice, 265. ,
Zothecule, 211, 269. .
ἼΝΡΕΧ RERUM QUA IN NOTIS CONTINENTUR.
TPIpRMÓRRÁÉ—
Α
Abgari regii juvenis epitaphium, 30
AEn τας in stibadio quis ordo, 32;
Acincus opp., 117.
Advocatorum privilegi2, 33 8
Aelii com. pater, uxor, filii AN Mora, 121.
Affectus? propit
Agricola PP. Galliarum, 146.
Agroecius episc. Antipolitanos, 12. Sengpepsis, Did.
Alamannia duplex
Alani Vandalls juncti, 115:
Albenses Helvii, 69.
Alexandri Magni fulmen, 156.
Alleluia veterum Christianorum φρύρμῳ, δ᾽.
Ambitus leges, 10.
Anthemius Aug., 16, 90, 105, 106. 108, 110.
Anthemius PP., 108.
Apis deus, 158.
Apolliuaris avi tumulus Lugduno πος, 40.
Apollinaris Sidonii filius, 40.
Apta Vulgentium, 97.
Aqua Sextiz, 195.
Aquitani a EM iiy. μὰ
Αφυ nie dus, 72
Arbogastes nepos, 4
"Arcadius Apollinaris "ilius, M.
Archidiaconorum ordo, 55.
great Constantina, fM, A oli Ms, QDIGSRA, Capla ab
rico, 1
Arvindas EP gie larum, 15.
Arv
Arvernie laus, 51, 129.
Arzuges, 121.
Asarota, 156.
. Asellus P. V., 15.
Asiagetes, 198.
Assessorum privil., 11.
Asterius cos., 85. idem mag. militum, 440.
Astrorum aspectus, 91.
Atbeneum, 9I, 4
Attica Felicis, 156.
Atticus Nohius cos. , 15.
Aturres, 25.
Auctor, 4193.
Audax P. V. , 86.
Αναθ initio epistolarum, 97.
Avienus Cos. legatus ad Atti]gip pde
Augusti presbyteri e, TRAD
Augustinus Ant., 128.
Aviti Aug. cousulatus, 126. Gesia, 187, $29, "6; irs
151, 155.
Aurore sceptrum fax, 11.
Auxanii tres, 16.
B
Babylonica, 100.
Bagaude "Tarraconenses, 82.
Baionenses e LES MN
Bil M
Si ΓΤ Ὸ τ τ τις
Spe rJ 39, 102, ΓῚ
TOR a clero exclusi,
inet — MA. Eorum. reges, 16, 85, $7. ἃ
€.
Calchedon, ἰών, 108,
Campi Cnini, 1
Cancelli et vela consistoril, 9. -
Canon glebse, 68.
Capitum tributum, 143.
Caramallus pantom , 157.
ri imp. patria,
Castorina vestis, ταν
Burgund
Burgus
22-
bantur,
Contra legere, 61.
Conuenz opp., 74.
Corona clericorum, θέ. Nuptiarum, 13, 14.
Crispi (255. statua argentea, 57.
Crocus episcopus. Nemausensis, 74.
Cujacius Jac., 71, 85.
Cura palatii, 16.
Cursoria, 12.
Cursus publicus privatis vetitus, 12. Navigiis quoque
toustabat,
Nic. de Cusa, 147.
. Cyuici, 108.
D »
Dacia multiplex , 111.
Dardanus PP. Galliarum, 58, 59.
Dea Vocontiorum, 55.
Ang. Decembrius, 28.
Deusoniensis Hercules , 39.
Digitorum loquela, 98.
Dignitatum ordo, 62.
Dii municipes, 158.
Dioecesis vario sensu, 102.
Divos parens, 109.
Domnulus Afer , 55.
Dracones signa, 110, 125.
Drepanius, 89.
Dux et comes, 79.
E
Earini coma, 155.
Ecclesi» ad Orientem converss, 32, 55.
Eedicius comes, 24, 59. ΄.
Echoicl versus , 90.
Elephanti in triumpho, 115.
Eleusis Ceres, 158.
Elusa olim metropolis, 73.
Endelechius rhetor , 44, 76.
Episcopi primi ordinis sacerdotes, 47. Quomodo elige-
, 12, 15. Ab uxoribus abstinebant , 61.
Epistola adventoria, 89. Evocatoria, 92. Formats, 66.
Holograpbs, 99. Metatoria, 89.
opp. ,
ica dictio, 91.
Eucherii Lugdun. laus, 34. Filii episcopi, 78.
Eugenii Tyr. consulatus, 121. ᾿
Euphemia Marciani filia, 114.
Euphronius episc. Augustodunensis, 75.
Euricus rex Gothorum, 16, 25, 75, 88.
Eutropius PP. Galliarum, 14, 59.
Exotica sidera, 154.
c; €& F
Fasti dati, 85..— π᾿
Vausti Reienses episcopi duo, 96, '
1191 INDICES IN SIDONIUM. 1190
Cataplus, 65. Faustus senior, 94, 96, 97, 149, 150.
Catthi sub Francis, 155. Felix Magni &lius PP., 29, 136.
leuma, $5. Ferreolus PP. Galliarum, 51,7T.
Centrum coeli, 92. Firminus Arelatensis , 96.
Ceraunia, 117. Flagelia erinium, 8.
Christi cens accambentium ordo, 23. Flamines municipiorum , 56.
Chironica ars, 35. ' Flamonium , ibid.
Chorauls, 100. Federati, 18, 124.
Cingulum fnagistrat., 20. Formz aquarum, 135.
Circensium descriptio, 158 seqq. . Formatarum genera et artificium, 686, 67, 68.
Circi figura, 160. Carceres, ostia, 158. Tribunal, ibid. Forum Martis, 44. Trajani, ibid.
Sortes, 158. Tuba, 160. Metse, ibid. Dextra et sinistra, 461. Francorum descriptio, 120.
Flexus mets, ibid. Septem spatia, ibid. Prasmia, 162. Fridericus Gothus, 155.
Claudianus epic. Reiensis, 96. Fronto comes, 51. -
Clepsydra, 31. ες Frontoniani , 7.
Clericorum coma, barba, 52. Corona, 64. Fultminis lapis, 117.
Cloio Francus, 120. G
Coluria, 27.
Comes et dux, 79. Gabinise Gavdentise epitaphium, 64.
Comites rei militaris, 108. Gabriel Simeonius , 13.
Commonitorium, 90. Gallis Celtze, 153.
Conciones sacrie ex gradibus are, 151. A stantibus au- Gallorum priscus sermo, ἐδ.
dius, ibid. Earem plausus, 76. Garsias Loaysa, 8.
Conditorium, 76. Gazetum vinum, 155.
Copula canum, 86. Gensericus rex, 112, 121.
Consentii duo, 82, 155, 156, 157. * Geroniii perfidia, 58.
Constantino lis, 105. Gestatio, 50. 001
Constantini Magni luctus ob Crispum, $57. Gigantes triformes, 157.
Constantini tyranni consulatus, 58. Falsa constitutio, 147. Gir, Girrzeus, 128.
Consulatus apex dignitatum, 62. Novorum imperatorum, Gothorum leges , 25.
40. Tyrannorum, 126. Ornat Principes, 110. Graecus episcopus Massiliensis, 69.
Consules pro locis diversi, 120. Eorum panegyrici , 89. Grani, 8. ; we?
Manumissiones, 115. Gratianopolis, Cularo, 4t.
Grinincenses monachi, 80.
. H
Hecatombion, 159.
Heluii, Vivarlenses, 69.
Heptateuchus, 61.
Hercules Deusoniensis, 89. :
Herculis agones et parerga, 157.
Holograhus, 90
olographus, 99.
Honoraterum tres gradus , 82.
Honoratus episcopus Arelatensis, 150.
Honorii Aug. constitutio Constantino tyr. hactenus tri-
Hors inzequales, 51, 44,
Hubertus Goltzius, &9.
Huunorum descriptio, 110, 124. Auxiliarum perfidia,
buta, 147.
δι.
Hypobolum, 71.
Hypodromus, 37.
Iberia Ruricii, 145. ὯΝ
Illyricum duplex, 118.
Imperatorum novorum consulatus, 40.
Indoloria, 152. ns
Italie fines, 15. ᾿
J
Joannis tyr. consulatus, 127.
Jovinus consul , 157. .
Jovinus tyrannus , 58. .*
Jyliani tres episcopi, 97.
Jurensia monasterio, 55.
Justus episc. Arvernorum, 47. .
Justus Lipsius, 17. . e
juthungi 150.
Juvenales ludi, 162.
L
Lampridius rhetor Butdegalensis, 87.
Lapides milliares, 165. A
Lapurdum, 95.
Legatorum víatica, 65.
Lemane Arvernorum, ὅϊ.
Leo Eorici consiliarius, ibid., 82.
Leonis pape cum Avieno et Trigetio legatio ad À lr
lam, 18.
Leontius episc. Arelatensi» , 61. Burdegalensis, ibid.
Ligula, 8.
Liripus, 63.
Livia, castellum, 82.
Livia Pontii Leontii, 95.
Livius poeta Gallus, 165. -
Loca lautia, 98.
1125
Lugduoum Convenarum, 74.
l.usdunum colonia a quibus deducta, 155.
Lugdunensis Germania, 57. Primas, 75. l'roviucia divisa
ju du3s, tum in quatuor, 49.
Lupus episc. Tricassiun , 65.
Luxus sabbatarius, 9.
M
Magi Persarum, 107.
Mayzistri militum in Oriente, 107, 118.
Magister officiorum, 10. .
Majorianus Aug., 22, 110, 122, 125, 121, 125.
Mamertus episcopus Vieuneusis , 60, 70, 71.
Manumissio in ausp:ciis cousulum , 113.
Marcelliana conjuratio, 22
Mariniani cos. nomina, 15.
Marmorum colores, 145.
Marsyas in foro Rom., 1415.
Martini Dumiensis versus, 50, 152.
INDEX RERUM QU,E IN NOTIS CONTINENTUR. | 1194 ,
Polynices auriga circ., 160.
Post cousulatu:n in aunis impp. quid sit, 20.
Praecipuum, 68.
Przle«tus annona, 91..
Priefectus Urbi, 20, 21.
Praescriptionis 30 anuorum auctor Theodosius junior, 88.
Prandium hora quinta, 52.
Presbyteri secundi ord. sacerdotes, 16, 47, 55.
Primatum orizo, 73.
Primigeuii medici epitaphium, ὅδ.
Principes municipi , 76.
Principius episc. Suession. 95.
Priscus Valerianus PP. Galliarum, 59.
Probus Felicis frater, 42.
Procopius mag. militum, 106, 107.
Prosper Aquitanus episcopus non fuit, 94.
Prosperi episcopi duo, ibid.
Provincie prim: quinam, 72.
Purpura pro oruatu, 27.
Massilia, δ. e. Puteolanus pulvis, 106.
Msssilienses episcopi, 71, 735 Q
Mathlieseos vanitas, 92. ,
Maximi Aug. epuluin, 25. Quadratarius, 40.
Maximus Rejeusis episcopus, 150. foc Quzstura dignitas literarum, 57.
Menarndrj Epitrepontes, 47. Quinquennalia quando, 114.
Merobaudes poeta, 140. P Quirites Evi, 105.
Mesochorus, 10. 7 R
Messala PP. poeta, 141.
Milesi» fabulz, 71.
Militia triplex, 14.
Minuritio, 29.
Monachi palliati, 45. Coma brevi, 523.
Mons Seleucus opp., 55.
Municipaliter natus, 21.
Musteus, 82.
Mythologix duplex metliodus, 151.
, N
Narbo Martius, 1354, 196 Obsidetur a. G.this, 151, 131,
96
Narona Dalmatis opp 156.
Nepotianus mag. militum, 121.
Nicetius advocatus, 82.
Nicol. Fab. Pereschius , 147.
Nicomachi duo, 81.
Nonnechii episcopi duo, 95. .
Numatiani Itinerarium ad qnem scriptum, 100.
Numerariorum privilegia, 22.
Numeri per digitos expressi, 98.
Ragnahilda Eurici regis, 44.
Ravenna tiiplex, 12.
Iteciproci versus , 101.
lecurrentes versus, 91 , 101.
Rectores provinciarum ἃ przelectis pret. ereati, 11.
Reii Apollinores, 69, 94.
Remigius episc. Remorum , 9T.
hRhiotamus rex Britonum, 40.
Rhodanusia, 12. !
Ricimer.mag. militum, 15, 113.
Rogationes a Mamerto institutae, C0, 70.-
Roma patria communis, 11.
Rutno favent Occidentales, 51.
,Rurici Lemovicenses episcopi duo, 142. Senior, 48
Rustici epistola ad Eucheritim, 51.
Rusticus mag. officiorum , 51.
S
Subbata festa omnia, 9.
Sabbatis feriati Orientales, 10.
Nummus Anthenii, 101, 105. Chaleedonensium, 105.' —— Salonius episc. Genavensis, 19.
Dibyratarum, 56. Postumi, 89. L. Scipionis, 128. Libii Sapor quivis rex Persarum, 114.
Severi, 111. P1. Valeutiniani, δύ, 151. Savaro (Joan.), 25, 51, 47, 96, 125, 126, 152, 163.
0 Scaliger (Jos.), 58, 147, 156.
Scena, 65.
Oi diphthongus, 159. Scriuia sacra, preetoriana, patricize sedis, 125.
Quuna!ius, 143, 152. . EN Scyri, 152.
Onufrius l'auvinmus , 15. Securitates, 60.
Onychis gemm:e inscripLio, 27. Sedatus cpisc. Nemausensis, 90.
το secundus sacerdotum, 46, 55. Senatusconsultum Tiberianum , 17.
P Senonia provincia, 49.
Septimius Serenus, 145. ᾿
Ῥυ δας Czsar Petronii Maximi fllius, 50. Serdica Daciz, Illyrici Thracis opp., 111.
l'antomim.orum cliorus, 9), 157. Serenus Sammonicus, 145.
Papianilla Sidonii, 111. Sidonius patria LugJuneusis, 152. Majoribus illustris, 10.
Parada , 93. Comes, 24. Aviti Aug. gener, 127. Statua donatus, 102.
Parochia, 102. Grzce doctus, 81. Praefectus Urbi, 20, 48, 1u2. Creatug
Pars armata et civilis, 12. episcopus, 65. Sidonii liberi, 54, 40. Epistolarum editiones
atiens episcopus Lugdunensis, 52, 68. varim, 45. Lapsus memoriz, 156, 149.
Paulini Nolani uxor facta soror, 61. Sigma solii, 26. In sigmate seu s'ibadio accumbent/um
Paulinus episc. Biterrensis, 89. ordo, 25. .
Paulinus auctor Eucharistici, 89. Librorum de Vita Mar- Sigonius (Carolus), 110, 116, 130, [51].
tini , ibid. | * Sinisterior ín circo, interior , 161.
Pentaureter commaticus, 105. Sistaricensis inscriptio, $9.
Perpetuus episc. Turonensis, 49, 73. Solacismus morum , 96.
Persarum dii aqua et ignis, 107. Sororius , 155.
Persica pax duplex, 106. Sortes variz, 159.
Petronii Maximi honores, 56. Mors, ibid. et 154. Spons:e ad viros ducuntur, 15.
Petrus mag. epistolarum, 99. Sportula consularis, 85.
Philematia, Phtlematio, 99, 50. Statuze modus 7 pedes, 144.
Philistion mimograplus, 96. Syagrii Lugdunenses, 51.
Philosophorum barba, pallium et clava, 45. Syagrii cos. triplex preefectura, 15, 77.
Picti pop. unde dicii, 129,
Pila et columna, 27 .
Jlacidina Leontii, 41. Tertia provincia, 49. ^
l'enitentes comam tondebant, 5X. Theodosius comes, Africanus et Britanuicus, 144.
Polemius PP. Galliarum, 48, (45. Theodorici duo Gothorum reges io Gallia, 7, 130, 133.
l'oliniaca arx, 43. , Theudosius, 121.
Politianus (A g.), 6, 7. 'Thrasybulus mathematicus, 922. . ὁ.
PATROL. LVIII, 0 38
^
Thorismondus rex ia rum cur oecisus, 77
Tani senioris
Toga, togatus,
'Toreu torale, 9.
Torques pro diademate , 155.
Tractator, 46.
Trebax, Δι
Tricastini, 70.
Trigetius prefectorius legatus, 92.
"Triteuchus, 61.
υ
Ugernum castrum i55.
Usura centesima
Usurs supra duum non debenioe, 9i.
V
Valamer Gothus , 109.
Valentia Segovellaunorum, non Cavarum, 10.
᾿ TRDKES IN SIDON:UK. | 1196
Valentiniani Plac. lex pons, 19.
vana p os orum Εἰ
vg d. V thi, 133.
Vesunnici,
Vicatia secunda prefectora, 10, 11.
Vicarli a principe creati , 1t.
Vicarius per Gallias un: icus, ibid.
Victorianus V. C., 81.
Victorius comes, T9.
Vicus Julius Atarensium, 23.
Virgilii laus, 54,
Vocontiorum ida, 585.
Volusianus P A405
Volusianus frater Sidonii, 19.
| Z
Zotheca, 91, 95.
INDEX AUCTORUM
Qui eifaniwr, e»ponuntur, emendantur in notis.
(Nondum editis aane 1614 prafixus est asteriscus.)
À
zy em 120.
Alci Th, ἴ.
, AMeimus,
Alexander Trallianus, 1
Ambrosius, 18, 32, 24, ὃν T1,AS4, (48. 163.
Apollinarius, 129."
Apollodorus ον wid.
puieius,
Arcadius I. C., 65.
Arisuenetus, &L, 151.
61.
Augustinus, We" 5g, 64, 85, 108, 121, 15], emend., 99.
Avitus Viennensis, A δὲ, 9o 10, 80, * 55.
Aurelius Carthag. e
Ausonius, 11, 32, 53, 9: 05, à 118, 142, 193, 161, 163.
B
Dasilius Coessy, 22.
Pes teg Uu.
Cesar, 69, 119, 150,
Cssorius Àrelat., 88.
Candidus Issuricus, 114.
Capitolinus, 7, 44, 108, Ma.
Capitularia regum, 75 δ
Censorinus, :
irent [E NC EC
L4 15, 11 ), 15 ν1
Nara aon 9, 85 415, 116, ΑἹ, 139, 153, 157, 138,
Claudianus presb., 46, 86, emen, 133.
Clemens Alex., δὲ 1 εἶθ .
Cadet jer i 14, 17, 48, 21 3. 108
Codex Theod , 10, 11, 16, 35, Syri RUNE s.
, 95, 107, 115, 195 djs
ὁ Constantinopolis θϑιάμαται, "7 nm
Constantius presb., 55, emend., 6
Corippos, 8,
Cypeianus, 96, 38, 100, 157.
Cyprianus diac., 46, 95, 135.
D
LA à Ἢ 12:9, 60, 87,115, 119, 197.
115, 162.
€
Damascius, 104.
Democritus, 81. í
Dem ΩΡ 21.
Dio, 15:
Diodo us Sic., 51, 119, 184,
el, 80, Es 105, 109, tdi
Dionysius Halic., 160.
Donatus, 1
Drepanius, 56, 89.
E
Einartus, 56, 144.
Ennodius, 15, ὅδ, 51, 57, 04, 102, 144, 150; emcnd., 196
Epigrammata Grzca, 98, 100 i5, weno
Eid tanius a6. G1 87, 113, T4
piphanius
Kacherius,' 63, 150, 151.
Eugippius, G5.
Eumenius, 10 emená., 11.
Euripides, 117, 12
Eusebius Czs., u 36, 60 105, 15.
Eutropius, 105, 1
Evagrius, 101, 108, 465.
E
Fasti Idaciani, 126.
. Fagatus Ridens Τό, , 130, 145, 156, * 6f.
[ποίους Mat.,
Flodoardus, 93, 157.
Fortunatus, 41. M, T9, 101, 109, 124, emend., 115.
Frodoardus, 5b, 102.
G
Gennadius, 39, 47, 91,114, 156.
* Glosss juris, 10, 69, 85, 90, 1
Gregorius Nsz., 21, 105, 135, 1149, 151.
Gregorius INyss
Gregorius VII, 52, 75."
Gregorius Toren Sj» passim 35, . 29, 59, 51, 52, 66, 79, 123,
45, emend., ἃ}
Hegesip us, 86.
Hephsestion, 1
Hermogenes, 90,
Hero Aie Α ex. 9L
107.
green 41, $t 48, 30, 6f, 72, 80, 90; 90, M05, 199.
ilarius Arel
Hilarus pa θέ, 96, 154.
Himertus,
Hincmarus, 102 Hm ae e.
Homerus, 11 {11 s,
Horatius, 11 Τ᾽
I
* Jdacius, 56, 51, 58, 61, 89, 106, 115, τι 129, 134,
WR
πὰς ink
un δῦ, 151, 140
ras a H, 94 959, 39
y E33 1:5, Trap dr
à qt, 30, δὲ
, 136, 1m, ub
Írenzus, 12
Isidorus, 6, 8, 25, 9, 150, 134.
nove, Ἷ
4191
lsidorus Pelusiotes, 9, 4*5.
Tünerarium, 55, 74, 95, 111, 153.
J
Joannes Maxentius, 33.
Mei ar T 12, 16, δὲ, 58, 55, 6*, 95,
Josephus, 55.
poses hg c 19. 94, 52, 105, 106, 116, 120, 144.
uvenalis,
Javeneus, 23.
Dr. f$ t15, 133, (59.
Lucie 121, 159.
Lucianus, $1, 23, 29, 46, 72, 131, 159, 957.
" apus epive,, 61.
us episc.
Lscophrou, 40.
M
Macrobius, 99, 115, 162.
Malebus sophi-ta, 114.
Manilius, 87,
Admimian. Msrceflinus, tt. 91. 49, 70, 7 9, Τὰ, 00, 106.
107, 109, 110, 115, 122. 125, 151, 155, 144.
arcellinus comes, 37, 94, 106; 155.
arcellus med., 65.
Marius Vietor, 1U7, 146.
Wartialis, 149.
Martinus. -Dumiensis, 49, * 152
Maximiands, 146.
Menander, 4
Minutius. Ps 107.
Modestinus I. C., τὸ.
Museeus, 110.
N
Nieetas Chionlates, os.
Nicolaus. I T pope» 102
Novell2 cód eod., 18, 19, 56, 56, 8$; 99, 105, 112.
Justin., ΤΥ, 18.
Notitia imp.. 11, 57, 4, 19,51, (5t.
Notitia civitatum, 69, 70.
Numatianus, 10, 105, 111.
Obeequeps, 129.
* Odo Derobern.,
Olvamiodorus Thzbisos, 17,38; 58, 39.
Ορίῖηδ, 46.
us, emend., t00
Oroiur, 14}. 458.
ium HE. 1*8, t63.
p
Piytttor, mo, 119, 15, 196, fab t6t; 165.
panegyrici, M, emend., 122, 151.
Paulinus Nol., 47 $2: S5, 45, 5t; Τὸ, μὴ 95, fs.
εἰ Psalius de de uu 9. Mart, 1D; 35, 78, emend., 49,
Panlixrs aoctor Eucharistici, 65, 146.
Pausanias, 119:
Pelagius , 85.
Pentaádius,
Persius, 5t. ͵
Petronius, 69 [08
Philostratus , 96.
iss rs 3 5L 55,. 83, 86, 91, 91, 151, 165,
Piniss Junior, 10, 25, 51, 82, 88, 89, 110, emend., 39,
155.
᾿Ἡπάμπιμα, 95. 91, 72, 98; 199, 129, 167.
cies ue
o us, 107.
Porphyr us Optat., 91, 101.
Priscus rhetor, 33, 115, 119.
INDEX AUCTURUM QUI IN NOTIS CI'TANTUR.
ff0, 15,
1198
l'rocopius, 18, 34, 125. |
l'ropertius, 430.
.Prosper, 59, 70, 78, 150. " Auctior, 1^, 77.
Prodentius, 9, 45, 52, 105, 110, 158, 145, 151.
Ptoi.-mz»us, 39, 76, 1*, t, 128, 156.
Publicola, 131.
Q
Quintilianus, 27, 47.
R
Ratbodus episc., 65.
Rhianus, 146.
Rothaldus, 104.
Rufius Festus, £9, *18.
Ruricius, 41, 48, 54, 64, 68, 81, 89, 99, 11, 1435.
: Rusticus, δέ.
S
Salvianus, 9, 18, 52, 78, 151, 152.
* Sedulius Seotus, 97.
Seneca, δὲ, 60, 113, 162, 165. Rhetor, 90, 91.
Seneca poeta, ἡ, 119, 123, 162.
Servius, 1, 95, 90, 101.
* Sevenanus Gabal., 8, 14.
Sidonius us emendatus, 14, 35, 27, 38, (2, 72, 86, 89, 9
9t, 110, 115, 114, 117, 12 128, 150, 653, ὌΝ
457,2 Tao, 155, et aliis locis | pasti.
Li 160, 161.
Scerates, 33, 105. it, 155, emend.,
Solinus, 117.
Sophocles, 160.
Sozomenus, 58, £! P, emend., 55.
Spartianus, 29, r2.
Stephsnus, 105.
Strabo, 15, 27, 48, 69, 74, 88, 92, 106, 107, 117, 135.
Suetonius, 23, ; 108, 156.
Sulpitius Sev., 9, 23, Δί, 46, 49, 107, 132.
Symmachus, 90, '24, 5b 60, T1, 8$. '85, S4, 89, 95, 95
401. 122, 125, t58.
Synesius, 108.
Synodus Agathensis, 52, 72, 75. Africana, 121. A
ieiensis, T7. Arausica, 94, 98. Arelate: isis; 64. Ar vernica.
$5. Aureli:n., 70. emend. 75, 95. Bracareesis, 8. Cabit-
lon., 68. Chalcedop. , 66. Carpentor., 72, 94. larthagin.,
92, 66, 08, emend. 90. Epaunensis, 97. Lugdunensis, 78,
97. Msiisconen., 25. nad ΜᾺ Niczma, 79. Reiensis,
91. Sex!a, 920 "Trullana, 66. Valentina, 76. Vasionens s,
91. Venetica, 95.
Synodus Lemovie., $2. Lugdunensis, 97. P'arisiac., 06.
T
Tabula Itin., 12 w^ * 48, 69, 82, 81, 97.
Tacitus; 8 41 ET
Terentianus, ios ^
Tertullianus, 9, 14, 25,
Themistius, 110.
Theocritus, £62.
Theodoretus. 10, 12, 55, 72, 79, 111.
Theodorus leotor, t.
* Throphanes, ti, $5, 104, 154.
Theo nydetus Si mOcates, $s. ,
Tibullus, 1
U
Urbanus Y, 45.
37, 71, 16, 99, 98, 155, 158.
V
Valentiniani lex, 46.
Valerius Flacens, 118, 119, 125.
Varro, 144, 1
Vegetius, 49, Aio.
Venaleius; 1T.
Veteris cod. adnctatio, 44, 49, 61.
Victor Aur., $1, 65, 106.
Vietor P., 31. *
Victor Utic., 14, 89, 115, 140.
Victoritus; 91, 101.
Vincentius Lirin., 46.
Virgilius, 2 uj, 158, 160, 161.
Vitruvius, 1
Vopiscus, 5, So" 495, 156.
: X
Xiphilinus, 51. ᾿
AZ
Zosimus, 10, 12, 25, 26,57, 59, 106, 110,108, 119, 133.
3199
INDICES IN GENNYDIUM. 3200
INDICES IN GENNADIUM '.
INDEX RERUM ET VERBORUM MEMORABILIUM.
A
Abortus deformatos etiam resurrecturos. putsut. Ticho-
nius Afer, Augustinus, Philippus presbyter et Beda, 122,
125. Hoc negant scholastici tieolugi, ibid.
Abrahz sinus, 179, 180.
Abstinentia a carnibus et vino laudabilis, 56, 162.
Adau, si non. peccasset, fuisset immortalis, 19. Illo ca-
dente, omnes cecidimus, οἱ secundum corpus el auimaim
jn deterius mutati. sumus, 23, 159, 110. Neque possumus
aliquid bo»i facere, nisi gratia divin:e misericordiae nos
prevenerit, 27.
Adain in inferno fuit ante Christi nativitatem et resur-
reciionem, 177,179. .
Aetius hxereticus, 4. Dissimilem per omnia Patri asserit
Tilium, et Filio Spiritum sanctuni, 117.
Agrippinus Carthagiuens. episc. primus auctor itleraudi
baptismatis, 1435.
Angeli creati ante mundum seasilem, 127. Ignorant se-
ereta cordis, 184. Ciccuinseribuntur loco, 150, Illorum natura
niutabilis est, 54, 159. Sancti sunt participatione non na-
tura, 158. Post lapsum Satanz ita conlirmati sunt, ut ca-
dere jam omnino non po-siut, 55, 160. Sancti. vocantur
ropter pulclie rimum iuculpabileque ministerium quod
beo exhibent, 158. Multi ex veteribus tribuunt illis cor-
yora, verior tamen opinio qui ἀσώματον enrum naturam sta-
ut, 8, 123. De illorum creatione nihil cerii in S. Sc i-
iaa prorertur, 127, Unde εἰ Julianus apostata. Moyseu
Jascientiv arguit, quod. l'orum facturz: non espresse uie-
minerit, ibid. )
Angelica dignitas mortem non recipit, 8, 150.
Anima ex (0 vocatur, quod ad viviticandum auimet cor-
pus, 11, 155. [ncorporea cst, t, 152. Una, non du:e sunt
In uno liomine, 9, 132. Sine peccato venit in hunc mun-
dum, ct nunc ex proprio arbitrio peccat, 151. Per baptis-
mum roviviscit, 61. Non fnit ab initio ioter intellectuales
creaturas, ut hzretici fingunt, 9, 150, 151. Neque jer
coitum cum corporibus seminatur, ibid. Ejus creatic soli
Deo nota, 9, 10, 151, 132. linmorta!is est, : cc morítur cum
corpore, ut vage Epicurus et Aratus asseruut, 152, 155.
Anim:e sanctorum ante Christi passionem e* resurrectio-
nem in inferno tenebantur, 41, 177, 178, 17^.
Anime piorum corporibus exute in paradisuui ad Deum
statim vadunt; impiorum ad diabolum εἰς τοὺς ἐν τῷ 43r τόπους,
102, 185.
Animalium animas cum ipsa carnis nativitate nascuntur,
et in carnis morte tioiuntur, 10, 155, Non ratione regun-
tur, sicut Plato et Alexander | utant, 155. Sed ad omnía
ἐμ ἢ nta natura ducuntur, ibid.
An'idicomaritae negant Mariam post partum virginem
permausisse, 146
Antropomorplitze Deum corporeum et liumasis membris
hab tuque sibi fingunt, 118. )
Apellitze ficte tantuni Christum passum putant, 110.
Apollinariste dicunt λέγον, Verbam per coüversionem in
Deitatem trausmutatum, ὅ, 107. A Christo nitüutur sepa-
rare animam rationalem, 109. Passionem Deitati tribuunt,
413 Christum ron vere sed δοκήσει. latitum et putative car-
nem assumpsissc, et Deitateni pro onima rationali li. buisse
* alTirmant, 108, 109.
Aqua sanctification:s, 62.
Aqu:e usus in sacramento eucharis:io, 175, 074. Non cst
de necessitate sacramenti, 175.
Aquarii biseretici aquam solam offerunt in poculo sac-a-
menti, 174
. Arabici dicunt animat mortalem esse, 132.
ες Aratusanimam cum corpore futeríre vane credit, 10, 139.
Armenii Deitati poestonem assignant, 412. Non utunter
19. :
aqua in mysteriis, E
Argueudi qui cogitationes a diabolo immitti hominibus
patant, 185. .
| Arius S. Trinitatem profana divisio e dirimit, 3, 409.
» ÁC in ea majus ac minus imaginatur, 118. Patrem non
semper Patrem fuisse atfirmat , 110. Divinitatem passioui
subjicit, 112. ὁμοούσιον Filium Patri negat, 130. Catholicos
υσιαστὰς appellat, ibid. Christum saltem μετοχῇ et κατὰ θέσιν
. Filium Dei esse blasphemat, ibid. Eumque vertibilem in-
ducit creaturarum modo, 157. Y'atrem, per naturam invi-
sibilem, e iau a lilio nou videii sacrilege ausus est [ires
dicare, 119. B
AÁrtemon ligreticus, 4. Purum hominem fuisse Salvsto-
rem nostrum cou(irmat, 116.
Baptisma unum est in Ecclesia catholica, nbi in notaine
Patris, et Filii, et Sp ritus sancti, datur, 29, 139, 111, 142.
Bapiismuin l'un ci Christiani salutem vocant, 169.
Baptismus sauguinis, 157. Euni vero baptis..0 male Gen- .
nadius exsequst, ihid.
Bap'ismus imp'etur invisibiliter cum eum articulus ne-
cessitatis excludit, 171. Nullus est si in fide S. Trivitatis
non datur, 112.
Baptizati apu! hzereticos in nomine Patris, Filii, et Spi-
ritus sancti, non debent rebaptixari, 112. Non baptizati apud
heereticos in nomine Patris, Filii, et Spiritus sarct , debeut
baptizari, 116 et seq.
aptizati caste debent vivere, 103.
Baptizandus confitetur fidem suam, 175, 174.
Baptizatis tantum iter salu:Is esse, 59, 158, 171.
Biaptizaudi sunt parvuli, ut in eis regeneratione munde«
tur qucd gencratione traxerunt, £0.
Baptizati non mauducabant cum i lotis, 162,
Jiaptismnatis fructu. privatur qui bapizari contemni!, uon.
qui nou potuit, 171. .
Barbstianus nuptias sacrae Deo virg nitati aequat, 165.
; Büeilice sanctorum marisrum alfectu piissimo 3deunds,
ι
Basilides hz»ereticus dicit Christum in phantasia bominibus ᾿
apparuisse, 100. Animas antequam nale sint, peccasse in
cu'lestibus, 131.
Bellarmiuus falso scribit pueris eucbaristiam datam sub
una saltem specie, 115. ᾿
Berillus Christum non fuisse ante carnis nativitatem
blaspheme confessus est, 4, 116.
Bimariti non ordinandi clerici, 38, 165.
Blaspheiia est Deum ex ea conditione qua Deus est
dicere passum, 112 et seq.
Bohemi eliam pueris receus nalis cucharistiam offe-
rurt, 145.
Bonum est pauperibus facultates erogare, 116.
Bonum est cibum cum gravarum actione aceipere, 161.
Donum vest conjugium, sed melior virpinitas, 161.
Bonosiani, 50. Chrisum Dei tilium adoptivum, noo pro-
prium esse contendunt, 147.
Borborite haeretici impuri, 50, 116,
C
Carere omni peccato solius Dei est, 187.
C3ro nostra hona est a Deo coadita, 40, 116, Arbitrio
animz efficitur in nobis vel bona vel mala, ibid.
Caro nostra incorruptibi!is resuget, non tamen amittet
essent'am veracis nature, 121. In qua perferat anima pro-
pria corporis prout gessit, sive bonum sive malum, 40.
Caro Christi non seusit corroptionem, G, 124. Est vere
humana, 109. tit animata anima rationali, ibid. Non confusa
cum Deitate, 108. Non apparens et pliautastica, 109. Ex
sola Maria Virgine, non a viro, assumpta, 9. Adoratur ab
angelis et omni creatura, 121, 122. .
d Corpo rates ψιλὸν ἄνϑρωκον 6356 Christum per b'aspbemiam-
ixit, 110.
Castitatem operibus nuptiarum prafferunt 55. Patres, 161.
Catecliameni, energumeni, et peeuitentes non iotersunt
mysteriis sacris, 144. [psis presentibus non fiebat τρύσφορε,
ibid. Damnantur sl sine tinctione*sancta ex hoc muudo
decedit, 171. .
Cerdo hzeretieus dio princi; ia sibi invicem contraria in-.
troducit, 147. Christum non luisse verum bominem imple
-— TG 109. Euimque κατὰ φαντασίαν lantum psssum affir-
mat, 1!0. uu
Cerinthus mille annorum fabulam, in qua rursum nuptias
promittuutur, et cibi, et terrenz voluptates, lymbatico
errore tingit, 154. Christum nudum saltem homjnem esse
impie eredit, 148, 2E
Clrisma in baptismo, $0, 11 f. MEL
Christiani , pro castigatione corporis, »hstinent se iater-
dum carnibus et vino, 162. |
Christus :eterius Dei Filius matara non adoptione, 104.
Non, sic natus est ex virgine ut inilium dJiviniatis homo.
nascendo acciperet, ἐς 116, 117. Sed sternus ante ssecula.
Dovus, ex virgine homo natus est, ibid. Non in. phantasia.
* fu his indicibus revocatuz lector ad numeros crassiori cb ractere in nostra. editione cxpresscs, a col. 979 sd col.
1054. Eni. .
1301
hominibus apparuit, sed in vera carne, 100. [ἢ qua et ante
asstonem, et ín passione veros dolores sustinuit, 5, 115.
ro illius non seusit corruptionem, 6, 124. Adoratur ab
augelis et omni creatura, 5, 121. Semper videl carneis
suis oculis Patrem, 119. Idem Deus qui liomo, et qui Deus
idem homo, non confusione naturz, sed unitate persons,
4108. Non est Deus θέσει att μετογὰ, ut Arius blasplieniat, 120.
in illo unit sunt dux naturae inconfuse, inconvertibi-
liter, et inseparabiliter, 106, 108. In humanitate quze hu-
tn?na sun sensit, io divinitate impassibilis perinansit, 110,
111, 112.
Christus Deus et homo non duo sunt, sed unum πρόσωπον
give persona, 1035. .
Christus :eternus est in divinitate et temporalis ín carne,
4, 105. Non ex viri coitu, sed ex Spirliu saucto natus
est, 108. C rnem non de ccelo secum attulit. sed ex Maria
Virgine assumpsit, 108, 117. Ilabuit corpus verum et
ψυχὴν νοιράν Cum suis pr»prielatibus, 109. tomo perfectus
et Deus perfectus, 106. Suo adventu liomines ab zterno
interitu redemit, 13. Vivos et mortuos jud:cabit, 6. De-
scendit ad inferos ut emnes sanctos qui ibl tenebantur
compotes sui faceret, 178, 179. ]u vino vitis sacramentum
Corporis sui iustituit, 175.
cibum cum gratiarum.actione sumere bonum ost, 56, 161.
Eum crucis signo signarunt veteres Christiani, 161.
Cibos quos Deus ad utendum. creavit aversantur et re.
spuunt Encratite, Taciauus, Jovinianus, Manicheus et
Priscillianus, 165. .
Claudini heretici negant Mariam post partum mausisse
virginem, t€5.
lericus esse non potest bimaritus, 30. Neque quí con-
cubinam, viduam, repudistam vel meretricem in matri-
monio habuit, 165, 166. Neque qui sibi virilia amputavit,
$8, 166. Neque qui usuras accepisse vel in scena lusisse
convincitur, tbid. Neque qui publicam peenitentiam egit,
167. Neque qui insanivit, aut diaboli atflictione vexatus
sit, 107. Neque qui pecuniam offert, ibid.
Cogitationes anim:e internas diabolus ignorat , 42, 18}.
Non omnes mala: a diabolo excitantur, 42, 185. Ex corde
tam "ΟΠ" quam male prodeunt, 186.
Communio quotidiana in priuiitiva Ecclesia, 118. Refri-
gescente caritate sublats est, 149. Eam nec laudat. nec
vituperat Gennadius, 150. Non datur parricidis, mitis,
histrionibus, meretricibus et usurariis publicis, 153.
Confessio in haptisino, 145. |
Continentiz boua, 56, 160.
Cordis secre:a solus Deus novit, 42, 185.
Corpora angelis tribuunt multi Grzci et Latini Patres,
129. Verior tamen Illorum s.nteutia qui incorp-oreos an-
gelos asserunt, 150. n 24
Corpora resuscitata expertia erunt corruptionis, non ta-
men amittent essentiam veracis naturse, 121.
Creaturz omnes corporales et intellectuales non de Dei
Datura, sed a Deo facta sunt de nihilo, 119. Nihil.ue in eis
est, quod ad Trinitatis essentiam pertinet, ibid.
Creaturse omnes bonz, 35,158. Omnes corporez, 150.
Omnes vertibiles, 159.
Cruce signarunt cibos vetere$ Christiani, 167.
Cypriani error de rcbaptizandis lisreticis, 115. Excusa-
tur, ibid.
Cyrillus dicit animas esse ex traduce, 9.
Cyrillus Alexandrinus. falso incusatur quod Deitati pas-
sionem tribuerit, 112.
n
Demones per substantiam angelice naturse sunt, 8.
Corpora habent, sed ita subtilia, ut sensu percipi noi pos-
sint, 129. Cogitationes cordis ignorant, 185. l'«r iolus
hominis exteriores es» intelligunt, ibid. Non possunt sub-
stantialiter mentem hominis implere, 186. 1n statuis lati-
tant, 76. Illorum sterna erunt tormenta, 125, 126.
Dzemoniaci ad clericatum non admittuntur, 167.
Debitores sumus Deo, 182.
Descensus Christi ad inferos, 118 et seq.
Deitas in cruce passionem non sensit, 110, 112.
Deus unus est, 97, 98. Pater dicitur quoniam filium ha-
bet veraciter natum, il'id., 93. Solus est non solitarius, 98.
Totus bonus et ipsa bonitas , 198. Ex nihilo, non ex | rz-
existente materia, creavit cuneta, 7, 120. Unus est et Lii-—
nus, 98. [ncorporeus, 8, 128. Immutabilis, 54, 156. Invisi-
bilis omnibus creaturis, 119. Ubique est et oua implet,
8. Nihil ei In creaturis simile per sub«tantism, 119. Novit
solus secreta cordis, 24, 185. Non vult mortem peccatoris,
43, 156. Malum nou creavit, 156. Neque est suctor malo-
rum, 158 Neque uiam bominem ad inalua praedestinqvit,
Deus non confusus homini est, sed unitus, 105.
Deus hominem assupiysit quomodo intelligendum, 107.
INDEX RERUM ET VERBORUM MEMORADBILIUM.
1202
Diabolus bonus a Deo couditus est, $5, 157. Malitianmi in*
venit, et mala cogitando malus factus est, 55, 55, 156. Co-
gitatiunes cordis ignorat, 42, 185. Ex actibus hominum.
mentis arcana colligit, ibid. Per crucem Christi devictus
est, 7I. Perpetno cruciabitur, 126. Eum ex ignis flauuma
conditum delirat Maliomet, 127.
Didymus tertium inducit in substantia hominis spiri.
tum, 1f, 154. .
Diodorus hzreticus, 124.
Dionysius falso Arian:smi incusatus, 117.
Dioscurus improbe σὰ rit Deitatem passamineruce, 113.
Docetarum errcr de passione Christi, 110.
Dogitnata sunt placita sectarum, 87. De dogmat. eccles.
a pte Geunadiumserijseruat Musanus et Didymus Alex and.,
ibid. ᾿
Dominicis diebus ad ecclesias frequenter communican-
dumomnihns quibus menssiue affectu peccandi est, 51, 149.
Dusbus tantum substantiis constet homo, 10, 124.
E
Ebion Lbseresisrcha dicit Cheistum ex Viri coitu natum,
25 ν᾿. .
Ecclesia Dei, bropter eminentiam celebrati«nis sacro«
rum, nón suscipit ad sacerdotium bimaritum, 165.
, Elementa, id est coelum et terra non oinnino. peribunt,.
Sed in melius commutabuntur, l6£.
Elipandus Toletanus episcop. scribit Christum Dei filium .
esse adoptione non natura, 104.
Encratitx: respuunt esum carnium ut immundum, 165.
Epicurus dicit m«rten nihil pertinere ad nos, quoniam
cum mors adest, nos non sumus, 132,
Eucharisiam in primitiva ecclesia quotidie fideles acci-
pere consueverunt, 51, 145, 149. Hoc Gennadius nec lau- ἡ
dat nec vituperat, ibid. Singulis tamen diebus dominicis
communicandum suadet si meus sine affecta peccandi sit,
ihid. Olim pueris recens baptizatis etiam data est, 145.
Pura meute et sincero corde accipienda, 150, 151. Pueris
tunc primum debet dari cum δὰ discretionis annos et. in-
telligibilem etatem pervenerint, 146. Est pharmacon hu-
mortalitatis, 205. Eam punici Christiani vitam vocant, 169.
,,, Eunomius basilicas uartyrum non ingreditur, 168. Ncque
illorum reliquias lionorat, ibid. Ait Ghristum carnem «ine
auima habuisse, 5. Trinitatem inzequalem statuit, 4, 117.
Deitetem in carnem versam przedicat, 110. Contra tradítio-
nem apostolorum instituit ut S. baptismus unica mersiane
perageretur, 112.
Eutyches haereticns, 3. Dicit e callo descendisse Domini
corpus, et per Virginem transisse quasi per caualeu, 105.
Φαντασίᾳ ψιλῇ x«l σχήματι διαχένῳ σύματος ἀνϑρωκίνου 3Dparuisse Sal-
vatorem commeutus est, 109. Deitati ascribit passioneui,
112. Post resurrectionem corpora nosua impalpabilia as»
serit futura, 125
, Exorcismus ante baptismum, 17. 158. Ejus ritus antiquis-
simus est, ibid. De quo tamen nullum in S. Scripira ex-
stat mandatum, ibid. Neque Justinus martyr et "Tertullia-
nus illius in suis scriptis meminerunt, ibid.
Ex nihilo creavit Deus cavum et Lerram, 7, 135.
F
l'aciem Dei juxta naturie sus proprietatem nulla crea«
tura videre potest, 67, 119.
Felix urgelitanus sacrilego ausu dixit Christum esse Del
Filium adoptivum, nou proprium et naturslem, 104..
Figura mundi, non substantia, transibit, 57.
Filius Dei seternus, 2, 58. Factus est liominis filius, 405,
114. Corpus ejus animatum fnit anima rationali, 5, 149.
Non est Dei Filius adoptivus, sed naturalis, 104. Nequu
κατὰ ϑίσιν, Ut Arius blasphemat, sed verus, 5, 120. Ptr.
CSL ὁμοούσιος et coessentialis, 101, 102. Solus carnem assurm-
psit, non Pater et Spiritus sanctus, 105. Unigenitus dieitur,
105. Unus est tantum, nou duo, 2, 101. Immultabilis est
sicut Pater, 157. Adoratur cum sua carne ab angelis et
omni creatura, 9, 121,123. Non homo factus Peter Deum,
sed homo in Deo et Deus in homine, 5, 103. Non est con-
fusus carni, sed unitus, ὁ, 1€6, 108. Ideo (ilius dicitur quod
ei pater sit, 99. Antequam nasceretur ex Virgine Deus
fuit, 4, 68. l'eriia die resurrexit a mortuis, 58. Ejus ocnlos
nemo poterit effugere, ibid. De illo etizm procedit Spiritus.
sanctus sicut a.Patre, 99, 100.
Florianus hereticus ducet carnem nostram malam a Deo.
οι eatam, 40, 116,
G
Gennadius exploditfabulani πυρκαϑαρτηρίον, 185. Baptismuns
sauguinis male vero bajUismno exsquat, 175. Arbitraiue-
aute passionem et resurreecti.nem Christi ounces sanctorum.
animas in iuferuo fuisse, I7T.
4205
Gratia Del adjuvat nos ut non peccemus, 15, 157. Gratis
nobis cooceditur, 25, 24. |
Graliarum actio ps sumptum cibum, 161.
Grzeci non quotidie, sed festis et dominicis diebus com-
muaicant, 1419. In mysteriis non admiscent aquam vino,
414. Et tamen vere conficiunt, ibid. Si qui apud illos duas
vel tres dominicas sine communione transierint, excommu-
nicantur, 150. ᾿
Η
Hereticorum certa nomina. Aetius, 4. Alexander, 10.
Antidicomariue, 161. Aratus, 10. Arabici, 132. Arius, 3, 4.
Artetmon, 4, $1. Barbatianus, 165. Basilides, 150. Berillus,
à. Bonosiani, 30, 147. Borboriue, 30, 146. Cerdon, 50. Ce-
rinthus, 31, 5. Claudini, 164. Diodorus, 6. Ebion, 5, 51.
Euncratitse, 163. Epicurus, 10. Eunomius, 3, 4, 39. Euty-
elies, 5. Florianus, 40, 176. Fortunatus, 4. Helvidius, 57.
Hermogenes, 126. Hierachitze, 57. Hydroparastaue, 174.
Jacobus Syrus, 9, 132. Jovinianus, 37, 156. Luciferiani, 9,
131. Macedoniani, 4. Mahumetiste, 125, 127. Manicbiei,
30, 31, 40. Marcellus, À. Marcianus, 5. Marcion, 5, 4, 50,
54. Melito, ὁ, 32. Menander, 142. MontaniLe, 30, 147.
Nestorius, 5. Novatus, 24. Ophianus, 40, 176. Patricianus,
40, 176. Pauliani, 50. Pelagius, 22. Philolaus, 151. Photi-
niani, 50, 24. Plato, 10, 151. Praxeas, 5. Priscilliani, 50,
151. Procliani 50. Sabellius, 2&. Sargatio, 165. Seleucus,
436. Seibianus, 30. Sipbori, 50. Sylvanus, 5. Tatianus,
163. Theodosius, 148. Timotheani, δ. Vadiani, 4. Vaslenti-
UuS, » 139. Venusueni, 176. Vigilantius, 59, 108, Ze-
an, 10. |
Hzretici non baptizati apud ha-veticos in nomine Patris,
4A Filii, et Spiritus sancti, baptizantur a eatholicis, 141.
τοῖο qui dicuutur a /Esehinem aiunt Cbristaem
ipsum esse Filium et Paurem, 102.
ll»retici dicunt Christum non vidisse earneis suis oculis
Pauem, 119.
Heretici civitatis Cremensis Lucifero post inhamerabilia
1ormenta pristinam beatitudinem repromittunt, 126. Dicunt. -
Mariam post partum amplius virginem non fuisse, 164.
Helvidius bzereticus perversissime suspicatur S. Mariam
alios fil.os ex eonsortio Josephi suscepisse, qui fratres Do-
wini dicti sunt, 464. Dicit Mariam virginem fuisse ante par-
ium non post partum, 57, 164.
Hermogenes ex mauria ingenita Deum cuneta creasse
nuygatur, 136.
Hierachite damnant nuptias, et omnem coitum spurcum
putant, 37, 162.
Hilarius episcop. falso putat Christum in passione nullum
sensisse dolorem, 115.
Histrionibus non est licitum eucharistiam suscipere, 132.
icidis non datur eucharistia, 153. ]
Homo constat ex anima et corpore, 10, 1354. Ad imagi-
em Dei creatus est, 189. Hsbet liberum arbitrium, 11,
12, 155. Seductione serpentis per Evam cecidit, 11, 155.
Atque íta nature bonum perdidit, non electionem, 156.
Deo prius admonente aliquid boni agit, 12, 156, 153, Non
est ad malum divina potestate przedestinatus, 156.
Homo in Deum transivit dura locutio est, 1o7.
| Homines ex umbra Deum ereasse furiosus Mahumet de-
irat, 127,
, grin salva sunt in naturis in Christo unitis, 105,
immutabilis est solus Deus, 157.
Immutatio in futuro judicio, 6.
Impiorum hominum zterna erunt tormenta, ^, 126.
Impositio manuum in baptismo, 50, 144.
In Trinitate unitas est, etin unitate Trinitas, $0, 102, 103.
In Trinitete non est pess, nihilque quod inferius supe- .
riusve dici possit, 4, 117. .
In eucharistia non dehet pura aqua afferri, sed vinum
cum aqua mixtum, 174.
m Tesurrectione ex mortuis sexus forma non mutabi-
tur, 176. .
In Christo dus nature units inconfuse inconvertibiliter
8c inseparabiliter, 106.
In omni bono opere Deus nos prevenit, 29.
ln prevaricatione Adam ornes homines innocentiam
perdiderunt, 15.
[n divinis promissionibus nihil terrenum vel transito-
rium exspectemus, 32, 154.
In interiore homine est Conditoris sui imago, 189.
Incireumscriptum esse solius Dei proprium est, et in
nulla alia quacunque tandem natura reperitur, 8, 138.
Infantes baptizantut in remissionem peccatorum, ut in
eis regeueratione muadetur quod generatione traxerun ,
INDICES IN GENNADIUM.
194
20, 154. Tpsis ig primitiva Ecclesia euebaristia data eat
usque ad tempora Carofi Magni imp. , 145,
Infantes impolluti ad magiam adhibiti, 159.
lufantes fidelium non baptizatos damnari malt ex vete-
ribus theologis putant, 168, 169, 170. Conurariuym in pots
demonstratur, 11. 0 igi A
uferna duo statuant Origenes, Ambrosins, Angustinus,
Gregorius Maguus, Beda ei Berpardus, 180.
d Inlernum quadruplicem esse yane opinautur echolastici
ieologi, 180. .
Infernutn nunquam in bono posuit Scriptura, 108,
initium salutis Deo miserante habemus, 42,
Insinus uon debet clericus DerL, 38, 167.
nterrogatio trina jn baptismo ; Credis i Deum? ete., 50.
Iuvidi mentem Spiritus sauctas derelinquit, 6i.
lrenzus perperam asserit sanctos post resurrectionem
per mille an.os cum Christo in Leyris regnaturos, 155, 155,
J
Jacobus Syrus leeresisreha duas animas ἐδ une bemine
pouit, 9, 152.
Jovinianus inter virgiuitatem et aupUes egliam sit esse
distantiam, 57, 165. ksum carnium st immuadam aversa-
tur, tbid. . :
80 δυ αὶ propter invidism Christam de terea. austulertont,
Judices qui causas audiunt, recte judicare deber, Bà...
Julianus imp. Moyseu maximum prophetarum inscientisz
elogio denotat, quod expresse nona meminerit peu vitstis
£1 facture angelorum, 127. |
Justorum saime eorporibos bemenis exacte statim ad
Deum vadunt, injustoree ia ipsius οπεὶ loea, 488.
L
Lactantius, 52, Falso eredit primam justore m resorre-
ct.onem fore, secundam pecestorum, 125. Post resurrectio
nem per mille annes Christom enm sanctis regnstorem iu
terris inepte in suis scriptis ποσί, 154, 155. Perperam ia-
eusatur quod animam per humani seminis traducem can
corporibus propsgari dixerit, 151.
Liberi arbitrii conditus est homo, 11, 19, 1555. Td fa prse-
yaricatione Ade eonstat esse vitiatum, 15, 44, 55. Ex viel
per gratiam baptismi non potest reparari, 36, 217.
Ligaturarum superstitio valde usitata fuit ethnidig et
Christianis, 61. Damnatur, ibid.
Limbus Patrum, 181.
limbus puerorum, 181.
Lecutiones improprie veterum theologorum de Christo
107. Augustini, Gennadii, Tertulliaui, bid. Mile, (15.
Cvpriani, 116. Vigilii martyris, 112. -
Δογον dicere passum impsssibiliter joculare est, 145.
Aér« CO"pus humanum et animateui assumpsit, 108. Idque
Sil] οἰχονομίᾳ Univit, 3, 109.
Αόγος passus et mortuus est non in semetipso, sed passio-
neni οἱ mortem corporis sui sibi approprigng ἐνώσοως οἷον"
νυμίᾷ, , .
λόγος €8L seLernus et Patei ceeeternus, 101. Non est Deus
δέσει RUL μετοχῇ, 180. Patri est ἐμοούσιος, δέ. Est ἄτρεετες, 157
Λόγος 3CCepit naturam hominis, non personam, 107.
Luciferiani dicunt animam esse ex tradace, 158.
Lucifero cum omnibus dz monibus sais pristioam beati-
ἐμ δι) post innumera cruciamenta θαι heróusdi
civitatis Cremneusis, 126.
Μ᾿
Macedon'ani ortlio 'ὌΧΟΒ vocant ὁμροναιαοτάς, 120. Spiriture
ssnctum ministrum Dei abrupta impietate Dronontisst, 18.
. Mahumet diaholo per anum 3s3lutem polliceiwr
sXernam, 125. Homines ex umbra, uiabolym ey ignis flamma
Deum condidisse llego ansu fingit, 127. Negat Deum
habere tilium, 98. Gulosis suis Sarracenis post [218 paradi--
sum deliciosum inque eo speciosissimas mulieres, et loa-
gam ac securam libidinem promiuit, 151. Ficte et putsuve
tantum passum Salvatorem blasphemo ore asserit, 110.
Malum vel malitia nono est a Deo creata, sed a diabolo
adinventa, 55, 155. Ejus nulla est naturs, [58
— Manicheus bareticus, ὁ. Nuptias et cibos quos Deus ad
utendum creavit, damnat, 51, 162, 165. Duo principia εἰ
«duas substautias bonl sciliceL et ali opinatus est, 1.8,
458. Carnem nostram ex malo et bono comm wueads-
citer fingit, 57. In Christo carnis phagtasiam malul) credere
«quam naturam, 110.
Marcellus purum tantum bominem prasumpsitdicere Do-
mipum Jesum, 11
Marcion ait Christum corpus de cao seenm detulisse, 5,
108. Non substantive exstitisse, sed »ctu pulativo quaiau
hom pem simulasse, 109. Duo princi,ia sibi invicem con-
1305
traria vanissime asserit, 141. Clirtstum ia phantasia saltem
passum improbo ore conatus est priedieare, 110.
Maria fuit snte cónjuzium, jn cotjugio, et post
conjugiam, 57, 161.
Meartyres qui pro Christo ssmgutrrer fundunt ettam sine
baptismatis sactàmento decedetites, salvantur, 171.
artyrium, 175.
Martyrom reliquis sincerissime honorandz, noa sdo-
rands, ΝΣ
Materiarüi Irsretici Seleucus et Hermogenes non ex
nihilo, sed ex queer ente et ingehita rasteria Deum
ecetum et tetram Tecisse perperam preesumünt, 126,
Matrimobíi finffis causa. est procreatio prolis, 130.
Melius est nescire quam errare, 181.
Wenander hereticus Impuro ore ausus est dicere, nemi-
Dem posse salutem habere, nisi baptisma ejus suscepis-
iet, 44.
Mendacium ex αἷαὶν lo est, 14.
Mens manda gratissimum Deo hospitium, 62.
Mentem. bomiais substantialiter implere potest 9012 Tri-
nitas, 45, 186. '
Meretricibus publicis non dstue communio, 153.
Merita ompka sasuctorum Dei dona sunt, 14, 18.
Missa, 50.
Montanitss, 50. Dicunt Spiritum sanctam in Mobtano et
Priscii'a redditum, 117.
Moravi eusharisisum ufbouut pueris sob utraque S; e-
cleri 1 u est, 93
ors corpe 1s poena e .
Mortalia pe b. t5t. ᾿
Moysego Julianus imp. imperitiz insimulst, quod nativi-
(tatis engelorum non expresse meminerit, 127.
— Mutatio et vétsibilitas natare diminutionem substantie:
facit, 3.
N
Natura hamona siae eonditore suo nea potest se servare,
90. Bona creata es, a Deo, sed vitiata est pet. voluntatem
salam, 176.
Naturg dus in Christo unit», 108.
Nemo per semetipsum bonus est, 13.
Nemo sine peccato est, 183, 187.
Nemo sine Deo miserante s ivatur, 155.
Nepos primam justorum resurrectionem et secundam
Hepiorum ce finxit, 52. Mille annorum «orporale regium
8uis scriptis asseverat, 1555.
Ngnorius dicit Christum liominem fsctum preter Deum,
5, (21. Ia Christo conatus est preedicare duas pi rsouas,
104. Personam sassumpsisse personam furiose credit, 107.
Nihil ex Trinitatis essentia ad creaturarum eaturam de-
doetum, 4, 119.
Non baptizatus non potest vitam szternam possidere, 59,
168. b absolote veram &ot esso, ia notis demonetra-
tur, 109.
Non baptízatis nen dator ewebaristia , 144.
Non est tertius in substantia hominis s, iritus, ut Didy-
mus contendit, 11, 154.
Non privatio sed contemptae sacramenti dam «at, 171, 172.
Non tres Dii, sed unus est Deus, trinus in votabulis,
uaus in Deitate substantia, 98.
Non sunt doo filii nec dii, nec dvo. Christi, 104, 10:5.
Novatus hzretícus dicii peccstorew. pet. poenitentiam non
posse in integrum reparar!, 184.
Ai Nul'um peceaium frremissibile apad Deum, 184.
rex sanctus perfectus est, sed ex aliqua parte peeca-
- (tor : L
Nullusa Deosd malum predestinatusest, 29, 55, 1:55, 188.
Nullus ad salutem nisi Deo invitante potest venire, 535,1 δῦ.
Nullus est baptismus, si in fildeS.Trinitatisnon datur, 146.
Noptio θη eont, 560. Christus pris. c sus majestatis
eas sauctificavit, 79, 100. krrer est eas sancue virgia:tati
cosequare, 165, 161.
Nuptias qui damnant draconem illum veterom ia se 8»
bitantem habent, 265.
0
Oblationes altaris, 52.
Obsecrationes sacerdotales, 18, 157.
Omnium honorum eper: τὰ Deus sucior est, 18.
Omnium sanctorum animie ente resurrectionem Christi
in inferno 'uerunt, 4! , 177,178.
Oinines sancti pronuntiant se peeoatores, ἐδ, 130.
Omnes liomines mortales sunt, Ὁ. Peccant. omnes, et
neces doen dicere quotidie dimitte nobis debita ncstra,
ὁμοούσιος Patri Filius, 5, 120. Id ncgant Ariani, ibéd. 7 pud
INDEX. RERÜM ET YERBORUM MEMORADILIUM.
|o 4905.
veteres, de ista voce varie disputatum fu't, ibid. In cons
cilio Niceno probatur, ibid.
ὁμοούσιον Sive consubstantiale quid sit, 1480,
ὁμοουσιαστές Ariani εἰ Macedoniani catholicos appellnat, .
Opera infidelium in hac vita ΤῊ illis prosunt, 172.
Opbiani colubrum venerantur, 176. “ΝΣ
Origenis error de Christo, 5, 4, 108, 419. De S. Trinita--
te, 4. De resurrectione carnis, 5, 125, 176, 177. De sal-
vatione demonum et impiorum hominum, 7, 125. De ani-
marum praexistentia, 9, 130. Ipsi multa faiso affigxerubt
ejus invisores, 125, 125. " |
P
Pagani multos deos colunt, 98.
post resurrectionem resti(uendam auream gem-
matamque Hierusalem, et in ea sanctos per mille aunos
cum Christo regnaturos vane somuiat, 52, 154. Cujus opi-
nionis etiam fuerunt Irsmeus, Apolliuaris, Ne, os, Tcttul-
lianus, Victorinus et Lactantius, 154. 155.
Pasch» ante cransgressum vernalis eequitoctii non potest
celebrari, 44, 188. In concilio Niceno statutum ut omnes
Christiani id uno eodemque tempore peragerent, ibid.
Passo Chr s.i v. ra fuit, non φαντασιώδης Vel μυϑώδης, 116.
Pater &ternus Filium babet z2tternum, 1, 93. Carnetm
non assumpsit, 2. Semper pater fuit, 100. À quo Filius.
natus, 5.
Pater, et Filius, et Spiritus senctus unus naturalitee-
Deus, 102, 130. -
SS. Patres noa tam inmeulcant quotidianam Οἱ crebram.
communionem, quam dignam sacroamentorem. euscepuio-
nem, 150, 151.
Patripassiani beeretici, 103.
Patriciani hseretici, 40, 176.
Paufiani hweretici, $0. Dieuut Christum purum homineni.
esse, 146. “
Paulus Samosatenus duos Christos etfilios, unum sere
vum, alterum dominum introducit, 104.
Peccatum est mors anims, 22.
Peccata mortalia, 51. '
Pelagius hseretícus dicit homines sine peccato esse posse
δὶ velint, 187.
Photiniani Christi ex virgine fatentur exordium, 148.
Photius patriarcha Basilium Imp. homicidam, ad sacrant.
coenam admittere noluit, 152.
Philolai error de preexistentia antmarum, 152.
Plato ait quod aliquid ex Trinitatis essentia ad creatura-
rum naturam deductum sit, 4. Animas dicit prius in ceelesti.
habitatione peccasse, et pro hoc in corpora ad terram esse
dejectas, 125. Brutis animalibus rationem attribuit, 153.
cena parvulorum non renatorum mitissima erit, 169.
Poenitentia publica, 51, 41, 152, 155.
Penitentiam profes-i non sunt ordinandi clerici, 107.
Poiuiten:ia peccata aboleri certo credendum, 41, 184.
Peenitentia vera est peccatorum causas eradere, $3 155.
Pontificii damnant pucros non regeneratos, 170. Infer-
num quadruplicem statuunt, 180, 181. Dicunt mortaliter
eos peocare qui in poculo sacramenti non admiscent àquam
vino, 175.
Praxeas solitariam Deum inducit, 5, 120. Affirmat Pa-
Irem descendisse in virginem, eL carnem ex ea sum-
psisse, 105.
Precatio ante mensam, 161.
Primitias non degustabant Christiani et etuuci antequam
ἃ sacerdote essent libate, 179.
Principes potestatem a Deo habent, 78.
Priscilliani hzretici, 80. Nuptias damnant, 162. Ani-
mam peccasse priusquam in hoc mundo adesset, ineptis-
sime credunt, 131. Esum carnium tanquam immundum
respuunt, 165. Diabolum nunquam bonum fuisse hzretico
spiritu asseverant, 156, 157.
Processio Spiritus sancti a Patre et Filio est, t:
Procliani hzretici docuerunt Christum in carne nod
venisse, 146.
Pro impiis otandum ut ab ignorationis bocte resur-
t8.
Prosper Tiro male baptismum sanguinis vero baptismo
at, 11 .
Publica penitentia , 51, 152. Ob gravissima peccata-
imposita fuit hominibus, 155. ga
ueri ante discretionis annos non debent communi-
care, 146.
Punici Christiani baptismum salu'em vocant , eucha-
ristiam vitam, 169.
Pythagorei putant animas ante nativitatem in eclo pec-
av et. ideo in corpo:a transmissas ut supplicia luant, .
4297 ,
0
lui mortalia peccata commisit, commuucare nullatenus
priumat, 150, 151. τς ΝΞ
* Qui apud h:reticos non in sanete Trinitatis invoca-
tione baptizati sunt, a catholicis baptizantur, 30, 142.
AMfi concubinam, duas matronas, viduam repudiatam,
vel meretricem, io. matrimonio sumpsit, non potest esse
clericus, 58, 165, 166. Neque ille qui semetipsum eastra-
vit, ibid. Neque qui usuras accepit, ibid. Neque qui lu-
sisse in scena conviucitur, ibid.
Qui baptizatüs non est, non potest vitam eternam lia-
bere, 168. Id absolute verum non est, 171, 172.
Quod tibi non vis fieri, alteri ne feceris, 50. ἢ
Quotidie eucbaristiamm sumebant fideles in primitiva
Ecclesia, 51, 148. Οὐδ consuetudo mansit usque ad Cy-
riani, Ambrosii, Augustiui et Hieronymisternpora , iid.
osunodum refrigerata caritate, sens m ccepit extabe-
scere , 119. [deoque sancitum a PP. Homanis ut si non
frequentius, saltem ter, aut ad m nus semel in anno sx-
culares communicarent , nisi vellent omnino ab ingressu
ecclesie arceri, ibid.
R
Regula (id: i de saneta Trinitate , 1, 91.
Reliquis martyrum siucerissiime bonorand:z sunt ,
adorandz , 59, 168. . -
Renuntiatio Satanze ín baptismo, 39.
Resurrectio erit. mortuorum omnium , 5, 122, 12t. Una
et insimul et semel, ibid. Non prima justorum eL secunda
eccatorum, ut volunt Lactantius et Stephauus Gobarus ,
25. [n illa non evacuabitur veritas corporis, 124. Neque
sexus forma mutabitur, 40, 176. Sed vir mortuus resurget
in forma viri, femina in forma femins, 177.
Resurgent etiam abortivi deformati, 122.
Resuscitata corpora expertia erunt corruptionis et moc-
tis, propriam vero non amittent naturam, 121.
B
Sabellius bxreticus, 1, 4. Trinilatem iu unius persona
angustias cogit, 101. ! 2
acerdos qui non imiscel vinum aqua in mysterils, depo-
nitur, 175. τς
Sacramentis allaris interesse non possunt qui nondum
regenerati noscuntur, 144.
Sjacerdotes honorandi sunt. 102. .
.Sacramentum corporis Christi Punici Christiani vitam
vocant, 169.
S.cramenta a sanctificatione dicuntur, 151.
Sarmatio lireticus virgines et nuptas ejusdem esse mc-
riti apud Deum dicit , 165.
Satiafactio quid sit, 52, 155.
Saturninus ait Christum in ph.ntasia non verg appa-
ruisse, 109g.
Sethianus carnem nostram malam a Deo creatam sacri-
lege ausus .est pr:edicare, 40 , 176. Filium Adami qui vo-
catur Seth honorat, ibid.
Severus hereticus Deum in propria natura passum
male credit, 112.
' Signa possunt etíam peccatores facere, 45, 187.
Signis clarus fieri potest Christianus, non sanctus, 45,
1
non
. Signo crucis antiqui Christiani cibos sigmaruut, 161.
10 tmoiani in phantasia passum Christum coutenduut,
Sine Deo nihil boni possumus facere, 15,9235. Nequc
ministerium salutis eterna acquirere, 26. ᾿
Spiritus pro anima, 11, 154.
᾿ Spiritus sanetus a patre et Filio procedit, 1, 99, 100.
Mon est genitus ueque factus, 101, Quare genitus vel in-
genitus dicit non debet, ibid. Patri ei Fi'io :equalis est et
cozternus, ibid. Carnem nou aseuinpsit, sed Filius tantum,
105. Eum Ariani et Macedoniani Patre et Filio esse minu-
rem blasphemant, 118.
.JNDICES IN GENNADIUM,
.vitam a:ternam pollicetur , 177.
1208
Steplianus Gobarus ait primam resurrectionem fure κα
storum, secundam peccatorum, 1925. S
Substanuis duabus salteui constat homo, 154.
Suidas male angelos iucircumsceriptos facit, 159.
Sylvanus Deum statuit solitarium atisque Filio, 120.
Symbolum apostolorum nemo debet ignorare, 119.
|... T
Tacianus immundos putat cibos caruium, 165.
Tertullianus Deum siatuit corj.oreum, 118. ]n creatore
aliquid esse putat ex Trinitatis essentia. deductum , 120.
Auimam ex traduce esse asseverat, 151. Per mille annos
fanctos regnaturos cum Christo in terr.s vanissime tinxit,
Theologi scholastici dicunl abortivos fetus non resur-
recluros, quoniam non vixerunt, 135. [ufernum quadru-
plicem statuunt, 180. Parvulos- non regeneratos zterna
beatitudine privaut, 109. - 7
Theopaschile Divinitati passionem ascribunt , 112.
Timnothiani aiunt. duas naturas iu Christo in unam resa3-
lutas esse massam, 106. .
Tuetopsychitze animam dicunt cum corpore ποτὶ, 152.
Trinitas in essentia nibil divisum aut discretum est,
2, 5, 101, 102. Nihil serviens et creatum, 117. Nibil üuic-
quale, nihil anterius posteriusve, 4, 118. Nihil ex ea ad
creaturarum naturam deductum, 119.
Trinitas S. ὁμοούσιος dicitur qu.a omues tres persons illius
suut ejusdem substantise, 102, 105.
Trithéit:e tres deos colunt, 98.
UÜ
ὑδροεαςάσταται Iiteretici sola aqua utuntur :n euchari tia, 171.
Lua persona duxsque nature ja unigeuito Dei Filio
Chris:o, 105.
Unigenitus Christus dicitur, 2, 105.
Unus uatura in sancta Tiinitate Deus pater, Filius, et
Spiritus sanctus, 2, 98, 105.
Urbicus Poteutinus dicit Spiritum aanctum esse Patrem,
aut l'ilium, aut creaturam, 298.. d
Usurarius non potest esse clericus, 58, 166. Ilii μοι
datur conimunio, 152.
V
Yadiasnus dicit Deum liumana figura ct membris co.i-
stare, 119.
Valentinus hxreticus ait Christum non fuisse verum lo-
minem, sed inane duntaxat spectrum, 5, 109. Veibi εἰ
carnis uua credidit esse naturam, 108. Christum corpus
secum de cao detulisse, non a Maria assunipsisse, impio
ore garrit, 108. Duo principia et duo bup:ismata iuLu odu-
cit, 111, 148.
Venustiani hxretici dicunt di. bo'um condidisse corps
homiuis, 176.
Verbum caro factum est, manente Verbo in sua sub-
stantia et homine in sua natura, 107. !
;licorinus rhetor Ron publice dem profitetur suam,
4*. . .
Vigilantius hzreticus contemnit ma*tyrum. reliquias,
et Cliris i nos qui eas suspiciunt cinerarios οἱ idololatras
appellat, 168.
Vigilius martyr male refert passionem ad naturz Verbi
proprietatem, 112.
Vini usus in sacrificio m ss, 175.
Virginitas pra/fertur nuptiis, 36, 101, 161.
Virgo Maria genilalibus integris pep«crit Salvatorem,
yi dicuntur qui in corpore erunt iu advcatu Dooiibi,
27.
Z
Zenon ait animam durare post mortem, esse !&ueu
obnoxiam corruptioni, 10, 135. .
Zwinglius etiam illis qui ab Eccles a Chris i .lieni suut,
^ !
INDEX AUCTORUM QUI IN NOTIS LAUDANTUR.
Α
Acacius ορίφοορ., 112.
Acta apostolorum, 148.
Acta concil. Ephesini, 105, 110, ! 1!, 112, 123, 118, 161.
Ado Yieunensis episcop., 123.
A.neas Gazzeus, 127, 138, 155, !56.
: Aunoinus monachus, 106.
Albertus Maguus, 141, 119, 171, 11.
. Albinus Alcuinus, 101, 155, 141, 144, 145, 155, 169, 181.
Alcoran, 98, 110, 125, 127, 151.
Algerus, 97, 151, 155, (T1. -
Ambrosius episcóp., 99. 100, 101, 102, 113, 121, 127,
128, 450, 133, 111, 119, 151, 152, 156, 157, 160, 165,.
n 168, 169, 172, 175, 171, 176, 178, 180, 186, 15],
AS. 7
1299
Anacletus PP., 143.
Anastsslus Synaits, 193, 137.
Anastasius episcop: Nictous, 99, 148, 187.
Anastacius Bibliothecarius, 151.
Aretes cpistop 400, 160
rellas episcop , 1 .
Artobius Contra pentés, El 158.
Athanasius Alexand. episcoj 100. 102, 105,
108, 112, 117, 113, 149, 129, 1: M En E A30, 133, 415),
155, 142, 1i9; Ig 160, 101, 162, 1:0, i, ἴδ, 178, 1s,
i85, 186, 187,1:
diens eqitcop. oninop, t
Augustinus episcop. Hipro., 97, 98, 100, 101, 108, 103,
05, 107, 108, 109. jo "5. un ls, 119, 12: las, 125,
427, Q2), 15}, (i0, 1t, 142, H5, 10 147,
lis, 119, 155, 173, 151, f ἐ156, 158, 100, 103, 161,
dos, 169, 170, 172, V14, fil, 1T, Vio, 180, 181,
, 385, 18i, 185, 186, "s, lus, TR).
105, 113, 1186, 175,
Auctor de lide a l'etium,'*8, 99,
f59, 160, το 105, 169, "m,
155, 139, 142, 157,
417, 154.
Axtor lib. de mE 100.
Autor lib. de Trinitate et un'tate, 1 , 101.
Autor lib. de Y Haresibus, 101.
dutorlib! de Syiritu et an wa, 109 150, tat, 88, 1,
Autor lib. de [ncaruat, Ver i; 131, 136.
Autor liomil. de Ca:na. Domin, iat; Ti.
Autor Comment. in Marcum, 171, (87.
Autor Cominent. in Matthaeum, 177.
Autor epist. De celebrat. Paschze, 189.
Autor de Hectitud. catliol. couversationis, 151
Autor Hyj gogo, , 138, 145, 155. 156, 109, (t5.
185.
Autcr de Vüliate peeniteotiz, 153.
Autor de Anima, 131.
Autor de Co.tinentia, 161.
B.
Bachiarius, 151, 181. .
Betcus νὰ, 05, 05, 158, τ.
Baronii Annal. eczles., 10}, 117, 144
Basilius Magnus, 109, 447, ΠΩ iss, isi 158, 166.
Βαβι αν Seleuciensis, 19,433.
Hestus Rhenanus. 55.
Beda, 99. 100, 109 119, 122, 125, (37, 129, 158, t4,
DT Sn 161, 169, 17 τοὺ 182, 185, 180. 181. 180.
Mernardus 'obbas Claraw . fs, dii, 54, 185,
5}, 168. 110, 171. 478, 180. ion o.
Bonaventura , 99, (£5, 152, 158, 149, 151, 153, 151,
161, 175, 180, lei." i
Bullingerus, 178.
Borctdndus Wormaciens, e episenp., 137, t49.
c
Qrecorius Arelatentis episcop., 100, 169, 171,
quiemrus Tater Nara "ioi, Ἰδὲ 109" 108. 135,
Canones apcstolorum, 141, 105. 166, 161, IT 183.
Caroli Magni Capitulare, 142, 115, 119,
Cassianus, 102, 110, [3 195. f 186, 187, [0
Centuri Magdeb. theolog., 158.
Cercalis. tpisenp..
Christo horas Pelargus, 115.
Chrysologus, 98, 99.
Chrvsostomos, 105, 124, 125. Dr, 3, 58, 156, 110,
150, 151, 156, isi 161, 104. 165, ΤᾺ.
Clemene Alexantriude, 130. Vds, IIT. ἴδ, 18.
Clementis recognitiones, 9M, 162, 100.
iemenis Const, spool, (21, tT, 163, I5
4,
Claudianus Mamert. episcop, 116, 160.
Codex Theodosianus,
Grlestinus PP. 1, 136, 137, 158.
Concilium Africanum , 138, 139, 140, 112, 171. Aga-
thense, 119, 167. Arausicanum t, 165, 107. Arausicanu nn,
110, Wl, 159. Arelateuse u, 1 Arelatense m, 97, 1t
Aureliauense ut, 165. Braca ense i, 120, 151, 165. Braes- ^
rense n, 138. Cabilonense, 467. (arthaginense wn, 174.
Cartbaginense iv, 166. Carliaginense vi, 146. Chalcedo-
wense, 107. Constanunopolianum 1^ 99. Coustanting-
polnauum u, 97. Eliberitanum, 166, 161. Epsuneuse, 163,
Aor. Florentinum, 99- Gaugreuse, 163. Gerundjeuse, 163.
Hispaleuse w, 113. Laodicenum , 17. Lateranense,
100, 142. Milevitanmm, 137, 188. 139. Nieenum, 99,
Wonanum, 165. Telense, js. eletanum 1, 98, 10. To-
letauum iv, 98, 100, T42, 163, 167. Triburiense, I1.
rientnurs, 75. rullanum, 74. Toronicum » 151.
Yuronicum ur, 110: Wormaciense, 98, 171.
INDEX ACCTORUM * qui ἽΝ Noms t LAUDANTUR. ᾿ς
1206
pon 09137, t 138, 13,148, 149, 185, 166,
; Corpo
467, jo, Hei
[: LAXLATA ἐμ, tus, M0, 155, t8, fit;
Srillus Alexandri
117, 122,127, 123,129,
Cyrillus Hiernsol,
"hi ^08, "y tài
133, ΤῊ, 186, 15),
98,
AT, 115, 171.
D
Damascines, 97, 9, 100, 101, 405, 101, 105, 106, [A
409, 115, 118, 124; 126, 127, 128, 150, 133, 153, 110, tu;
146, 155, 159, 161, 103, 171, 171, 18)
Ὁ Damasus PP. 105, tl.
Danzeus, 106.
Deuteroromion, 08.
Diadochus, 180.
a Dymus Alexandrinus, 97, 102, 130, 131, 116, 7, t,
Mlrorenes Laertius, 9, 152,1
Dionysius Areorsgia, 13 "i930, 144, 145, 159. 7
ionysius Carth«sianus, [LN
Doxologi vel. Grecorun
Durandus, 101, 107, 129, Ἂν 158, 119, 152, 1857, 167,
410, 175, 180, 185, 19.
E
Eeclesiastes, 178. .
Edictum Jusüuiani imp; de file, θ᾽. PN
oU, ra
pis
pones, 01 HORA. m 09, 113, 118, 130, 121,
E: 420. 127, 157, X I 5 ^ eu
25,
162; 105. 161, 165, [
Epitome S. "(icto 131, (98, 19, 196, 175;
Eucherius episcop. Lugdunens s, tad.
Eugenius PP. IV, 175.
Fusebias. φρίβου.ν 108, 115, 110, 1T, 125, 151, t8;
(δι, 155, 184, 158.
ΓΝ PP-l 15.
Exodus, t
F
Faustinus. de Fi le, 102, 138.
Faustus, de Lib. Αἱ 136, 110, 1*6.
Ferrandus diaeonus, 98. 105.
Firmilisnus episcop, 16. 6. ἢ
Frauciscis Turrianus, 167..
Fulbertus episcop. 115
Fulgentins episcop. 98, 90, 101, 102, 101, 105, 107, 10R,
109, tls, 118, 10, 122 1, 4017 106; 18, 15, 130; 157
G
Ganientins, ΝᾺ 16!, 189.
Gelisius Pl. n.
Gelasius de. ἜΝ οι, Nicaent, 100, 121, 146, 166.
Genesis, 160, 118. :
Gennadius Massiliensis presbyter, 101, 105, 107. 108,
109, 119, 134, 164, 167.
Genuidius. Constantinopol. ge 107.
Georgius Cassander, 171
Germanus archiepiscop. otstantinop [I9
Gratianus, 153.
Gregent ius chis »
Gregori H us. ur 15,
1S, 122, 1 "19,
Se 159, 105, 1.6, 167, [DA [5 [s
130, 155, AM, n
PI
"us, i, 156, s.t, 186, 188.
intus episcopus, Li4, 176.
H
Harmenopulus, de Secis, 102, 110, 117, 147.
Hiymo eiiseng 30, T4.
00, 105, 118, 19, t5, 124; 125,
ΠΩ
Guitmundus, 9]
Hieronymus
130, 151, 155, 131, ete tnt i 16, 149,
156, 156, 100 101, 163, Vis, t6, τόσ, 168,
178, 181; 182, 185, 485. 186, 187, 166.
Mierolheus (S.), !
Wlecius ioco). Βίων. 93, 03 105, IM 5, 105,15
1214
a Tripartita, 101,117,119,121, 149, 159, 151, 198.
, Bosnia junio, episcop. ., 101, 102, 409, 110, (45. 119,
6
Hormisda PP., 108.
I
(S.), 98, 108, 109, 165.
Innocentius PP.I 196, 147, 165
Innocentius PP. Il, L5 8s.
3 δα, t1 165.
peres ΕῚ pho
98.
Isidorus ΠῚ 5 S kl 101, Mee. 194, 1917,
169, 177, 181,
]sidorus Pelusiota, 115, 1l.
Ivo Carnutensis epicop., 1
. Ἢ
S.) apostolus, 174.
perinde Mes, (45.
Joachimus Vedianis, is.
Joannes . Romsuus, ἡ ἐδ
102, 115.
09Daes mon
oannes Theophilus, 100.
Joannes rper Los. 168, 157.
oannes apostolus, b
Joannes Trithemius, 196, 164.
Joannes de Gerson 12, us 453, 155, 178, 176, 139.
Joannes Calvinus, int, 178.
josunes Contaeuzéaus, 110, 112, 121, 125, 128, 129, 194.
Job (
Julius d p. I, 174.
Jolianus episcop. Toletan., 125, 165, 177, 178.
Juliani imp. lib. contra Christianos, 127.
Junilius Africanus episcop., 11 12, 136, 131, 160, 161, 188.
Jus Grzco- Romanum, 98, iat, 68.
, geiainus martyr, 88, 128, 135, 138 Hs, 180, 174, 447,
L
Lactantius, 125, 151, 152,15}. 155, 480, 188,
Legatio Msnuelis imp. 103, 10?, 116.
Leontius de Sectis, 102,
Lkeo PP. I, 102, 113, 458, 118, 151.
Liturgia S. Jacobi, 174.
Ludovici imp. sdditiones ad Capitul, Caroli Magni, 14D, -
155, 167, 168, 182. |
M
facarios eremita, 129, 152, 186.
Mareialis episcop., ὃ
QU 3.
Marius Victorinus Afer, 105, 411, 121, 118. :
Martinus Chemnitlus, 155, t Bi
Martinus Bracarens. episcop. ., 155, 166, 174.
Taxiimus Taurinens. episcop , 196, 101.
Maximus (S.), 118.
Maximus monachus, 141.
Melchior Hittorplus, 145.
Micro 14.
; 14,1
Minutius Felix, 162 163.
Musanus, 97.
N
Nemesius epi«cop., 136.
Nicephorus episcop. Constantinop., 412,
Nicephorus confessor, 1.8,
πὴ τον td t
» 1 133,
178, 181, 187, 18, notae d vH BR 194, 17
Nic-tas, 111, 17
Nicetas in Natiqus., 170.
Nieolaus Cabasila, iu.
Nieolous PP. f, 113, 165.
Nicon (S.), 112.
Novatus, far.
Novellze Justintant 1mp., 162, 160.
| 0
OEcumenius, 121, 146, 164,
- Optatus Milevitanus, 09, 138, 111
Ord^ Romanus, 145.
Ürigenes Adamapuus, 108, 117, 118, (19, 196, 127, 125,
429, 150, 154, 141, 151, 1», 5T, 19$, 159, 161, 164 469,
169, 415, 480, 185, 1 186.
P
Pecianus epácop., t8£
INDICES ΝᾺ GENNAD. INDEX AULT...QUI IN NOT. LAUDANTUR.
ἐφιἃ
Pa las 157 198, 176
Ric bis us Cordubens., 174, 175.
ἜΞΩ iscop. Aqull, 100, 201, (εξ, 15
aulinus υ
- Daolinus, episcop. N Nai» ' ts dt vi δ
aulus apostolu 6
Paulus sena ὁρίου. it
105, t07, 110, 1t
Lombsrdos, 97, 102,
"x ΤᾺ 143, 445, 419, 154, 196, 190, 160, 170, 175, 196
Petrus dia diaconus; 140.
3 ,
Pourus EXE 16 M 17g
euus (9, rw
108, NS. ts, 4, 148, 176, 178.
Ri zia 155, (δ 159, 190, 165, 16.
99, 1
etas bibliothera, 120. 125, 137.
Photii Nomoca 165 161.
Pius PP. I, Kanon, 168,
Platina, 97
Plato, "d 19.
Plinius, 106, 197.
Penitentiale Romanum i
Primssius Africenus, 489, 17
ins Sophista, ^00, "er
3 3 .
Prodentina, 105.
l"seili capita theologica, 09,
[L|
Rabanus 165. 1051, 191
117, 118, 119 poros eine Mog Ἢ tg r (rore Ms, :
456, 157, 174. 125, m, Ἦν Lo 51, 50,
lemigius epiac. ,
Rescriptum μας X 161.
Richardus monachus Florent., 125.
Robertus Bellarminus, 110, οἱ ἰδ, notatur
141.
Ruffirus Aquil. 405, 189, 197, 118, 119,
435, 125, 126 C50 081, ὑπ 45) 457, 475 "
8
Samuel Egessent resbster, 407.
Saraeen 110.
Sedulius, | 105, (: (29, ie
Servusdei enlscop. ADS
verus patriarcha akdriaes, t38, t74.
Severus Sulpitius, 4 i61 et.
Sixtus Senensis, 124
Socrates, 97, 101, tt. 119, 117, 118, 131, 157, 188.
Sophronius, 107.
Sozomenus, 117 "5, 18, 432, $37, 197.
Stephanus PP. b. l1
Suidas, 110
Symm. ichus PP. ΤᾺΝ
Syrici.s PP., 44,
Τ
Tertullianus, 98, 102, 105, 107,
128, 129, 15*, 155, 158, 1t, 143,
55, 1957, 160, 163, 195, 1u9, 173,1 18t, 497
Tharasius P. C., 16 67.
Theodotus ipe. , 104,
Theodoretu
e dud
δ, [8,, 118, 118, 199,
ἐδ, 444, 145, jas, Ut,
02, 06, 108, 109, 110, 111,
122, "498, FATUM 1 ΤῊ 141,181, 16), £u$, 168,
84, 186, 187, 188, 189.
Orus Abucara 178.
Theodorus Beza,
Theodorus pr eshyter, n, 107, 108, 110.
xidiios, 1
Theoph lus Alex
"ei 107, αἱ 418, 435, 124, ἐπ,
CN m (11; (hi
Ναὸν Mor, 1e2
Timotheus pres: yter, 152, 161, 1i8.
vU
Ursinus monecbes, us ——
V
Victor episzop. Uticensis, 98, 103,
1213
v. ctor PP., 188.
δα ποτε, 101, 105, 105, 407, 168, 190, 110, 143,
Vigilius PP., 141, 165.
Vincentius Lirinensis, 102, 405, 104, 109, 445, 148.
Walafridus Strabo, 97, 142, 145, 149, 151, i55, 114.
ORDO RERUM QUAE JN HOC TOMO CONTINENTUR.
Z
Zacharlas propheta, 178.
Zonaras, 152.
Zosimus PP., 147.
Zwinglius nolatur, 171.
————————— ——————
| ORDO RERUM
QUJE: IN HOC TOMO CONTINENTUR.
S. RILARUS PAPA.
Vii a lori ex libeo Pontificali. ᾿ ἣ
EPISTOLAE.
£yisiela Hilari diaconi Romane Ecclesia ad Pieherie
5.1." dai d (Hilari qapma).—AÀd ὁρίμορου Terroo-
ecreto.
᾿ν M arracouensium episcoporum ad Hilerem "
eh gpiola altera eorumdem ad cumden. d
Es:r. 14.— 1^. Ut aulas siSe consensu met
, , F'étmolus ἃ
arcinonensi Ecclesia, ad propriam cexeristur. 4» De ro-
mevendis episeopis qui illicite ordinati ent, οἱ ne in una
Kcclesia duo episcopi habeantur. 5* De damnatione regis,
δὶ ad auam esiam aon revertatur.
Ensr. lll.—De eodem argumento. H
Yansr. 1V.— Verano et Vicuro eqieoopis Hilsrus inia
Ingesui et Áuxanii episeoporum copwoyersiam, sta
it f'emelenensis civitas οἱ Nicaense eastellum ad u
ejáscopi regimea revertaaLar.
Ἐριϑτ. V.— Milarus Leontio Anolatensi, de episepas
P rlaiola Leon Arelatensis ad. Hiarem ei
T s pepam,
tulatur pontificatum, rogans xt. £cclesie TE
tueatur.
Ensr. VI.—R« Hiisrus ad litteras Leontii, quas
scripserat cum priccedeutem Hilari epistolam nondum r^
isset.
"Par. ViL—Mouet Leontium Hileres et relatieném
miitat de Herme, ὅρια Ecclesie Narbonensis minc"
lemere 1 ue
ep.seoporüm careat geeuate. 5
s.t es quibus pro is poLeront,
centur. 3* Ut sine Petro aed literis «ρίρεορι in eliam
previuciam 800 A 4* De parochiis; Eectesim
Arelaceneis, quas repe iciam ad episeo-
pos remittit, $9 Ut predia Leonis, jua non alieaenur,.
Liw apud eomciljium alieaMionis essa prius donent:
Erisr. 1X (ad Lestinm).—De Manemo epiesopo, qui
exir3 suos Üpes episcopem ordinsret, et Hlies qausama in
Qncilio examinet, 21
ἔριδι. X. (ad episcpos eosdara Callia).—Ne quisquam
quos limites iranscendat, et ut concilia quotageis 8 Leea-
Uu episcopo convoeantur.
E» sr. Xl.—Praceptum Hilari papee de Ecclesie Deense,
ubi episcopus indebite a Viennensi epissopo ordiesiei
e cher HiAM PAPA. δι
S. SIMPLICIUS PAPA,
Vita ἊΣ Sim an nplieit paps, ex libro Pontificali. δι
EPIS
Erisroc, PA!MA (sd Zenonem Hitpalensem). —e eom-
missa illi vice sedis in omnibus Hispaniarum Ecclesis.
Mispalensem episcopum virum optimum, sedis aposelien
vicarium, constituit.
Evrisr. Hl.—Reprehendit Joannem Ravennatem Sup:
rius quod Gregorium adhibita vi episcopum ordioasset, eui
ut Mutinensem Ecclesiam, nullam causam cum Josuee he-
νη τις, rwy: przci it.
Ibid.
Eris. lE. (ad Florentium, Equitiam ct Severum episc.).
— Gaudentius Rutiniensis episeopus, ob illicitas ordina-
tion! 5 factas, munere sacerdota i et triplici parie reditaum
Icclesia rivatur,
E» 12. m sedem iir Zenonem ut Timotheum intu m» qui
Alo camdrinam irum oecupere et Constanti πόροι!
8185 hiereses disseminare eonaba(ur, regia otestate c^
best.
E»isr. V.—Scribit Acacio Simplicius ut omni a n eb-
sietat Timotheo ne concilium tmjversale, quod ílle aped
imperatorem agebat, habeatur. 41
Ensr. VI.—Commendst Acactam quod Timotbeo Aiere
aulla ecclesia Constsntinopoti hortsturque eum-
dem ut imperstorem moneat De 6 cedonensis coneil
statuta violari permittat. δὲ
Ep. VII.—Clericorum aemonachorom Consta
degentium consiantiam commend3t, cums "limetheum d
communionem non admiserint, illumque, ut sepe Dumb.
1um, ostendit non audiendum.
ἔριον. Vlii.—Zenoni imperatori gratulatur Simpi:dies
de recuperato imperio, hortaturqne vt iuosandrinum epl-
scopum sedi sus eesutust, et Leonis Ch icodooensisque
oencil.i decreta servari faciat.
.Simplicium papam
Epsr. IX. —Gratuiatur Aexeid Simp Simplicius, Tino bot,
Alezendrie episcopum catholicum, sux Ec. 1og:s fuluse
restitutum. 41
ἔριδι. X.—Gratias agit Zenosi tmperatori, Timothenm
Alexandrinse Ecclesie resttutum, eumque rogat αἱ ut Pe-
50 tom , ejusdem Ecclesie perturbatorem , ezpelii y"
E»isr. XI.—Scribit Aescio Simplicius, Tinotheum M E
veniam petiisse, quod Dioscori nomen inter altaria, timere
ductus, recitasset, eL se δὰ imperatorem litteras dedisse HE
Petrum procul arceat.
ἔριδι. XII.—Hortatur Zenonem tmperatorem Simplicise
ut νἱ Timotheum sedi sus restitutum protegat, et ut Mir
jubeat.
eisr.. ΧΙ (ad Acaeiam).—De eodem argamento €
super
rer] XIV.—Laudat Zenenis imperstorissotlleitudinepe -
Sinplicius in bís panieadis qui Aptiochim in
czdes erum. δυᾶς ad Ácacium litteras exee-
cutioni non fuisse mandalas, et Antiochens Ecclesise. aptisti-
ü electionem, Nierni eoncHii non observato deereto, [2-
eiam approbet. Ibid.
Εριστ. XV (ad Acacium).—De eodem argomento, δ
Observatio Antonii Pagi. Β
Ἐριβτ. XVI (ad Acscium).—(Caleadiogis Antipcbegi epi-
seopi electionem contirmat.
?pier. XVII. —Conqueritur, ona cum imperajoris littere
sb Acacio litterason accepisse, et jmperatorem eurem
bzreticum in Alexandrie cpiscopem peere, durs ipse pa-
ratus esset Joonnem oonfirmare : demum precmur ut
Imperatorem moneat ne hzretico jam damaéto favere
56
FnacuzNTUM epistolae Simplici psps ad Zenonem, δ
Ersr. XVIII.—Seribit sd Acacum, mirari 6e eum de
Alexandrine Eccle-ize vexationibus ne ΜΔ àe me-
nuisse, hortatur autem ut iuperatori insiguet ut pat eidem
beclesiz reddatur. ÓN
e Eneroa Simplicii ad eumdem, s Lnra Holstgujo Romas -
Observatio Antonii Pagi. ^ $i
SS. LUPUS BT EUPHRON(US,
Notitia in S. Lupum Trecensem. 81
S5. LUI'l ET EUPHRONII EPISTOLA.
rer il ( Lupi. "T phrondi ad Tulachem), —Dosolmel
IST ups et tu m -
tatibus οἱ de bigamis lorica, etia quicojsgud
tur
RURICIUS.
Jacobi Basnagii ia Rurielum obesrestéo.
RURICIDL EPISTOLARUM LIBER PRIMUS.
10
Ertsz. IV .—
. V.—Ad eumdem. T
Erisv. V1.—Ad Nepotianum presbyterutgg.—— "76
Er sr. VIT. — Ad Bacsulum episcopum. 7k
Ep.»». V1.1]. — A4 Sidouiutn épiscopuu. Iuid.
Ενιντ. IX. — Ad eunulein. 13
Eptsr. X. — Ad Lupum Tricassinuui. l bid
Episv. Xl. — Ad Fredar. 16
Episr. XII. — Ad Celsum. 71
, Eetsr. XIII. — Ad.Celsum. ' Ibid
Ἔριβτ. XIV. — Ad eumdem. 78
Eptsr. XV.—.Ad /Eoniuin episcopum. lbid
Eeisr. XVI. — Ad Sidou utn Videntem. 19
Episr. XVII. — Ad Pomerium abbatem. lbid
Eeisr. XVill. — Ad Omacium, 80
LIBER SECUNDUS. δι
EptsroLA νβιμα. — Ad Namacium et Ceraubiom. — Ibid
. Ems. Il. — Ad eosdem. )J Ib d
"o Ewsr. ]Hl. — Ad eosdem. δ}
Ἐριβτ. [Υ΄. — Ad eosdem. &3
Entsr. V. -- Ad Namacium. 85
' Erst. VI. — Ad Cronopium. 86
' Ensr. VII. — Ad Elatiurn. Ibid.
* Ensr. VII. — Ad /Eoniuin. 81
'Episr. [Χ. — Ad Ponierium. 89
' Erie. X. Ibid.
' Errsr. XI. — Ad Praesidium. 91
᾿ Ersr. XIf. ᾿ ᾿ 92
'" Eprsr. XIII. — Ad Feedamium et Vilicu:n presbyteros. 95
' Epsr. XIV. — Ad Cerauuiam. 9í
Fetsr, XV. — Ad /Eonium episcopum. - 91
Episr. XVI. — Ad Turenciumn. o8
Epssr. XVII. — Ad Sedatum episcopum. 90
. Ewsr. XVIII. — Ad eumdein. 100
νιν. XIX. — Rustico. Ibid.
Episr. XX. — Ad Capillutum. 101
Epi το XXI. — Ad Eufrasium.,
Eeisr. XXII. — Ad Verum. 103
᾿ Ersr. XXIII. — Ad Constantium, 103
: Episz. XXIV. (01
' Eesr. XXV. — Ad Apollinacem. lbid.
ἔριδι. AXVI. 105
Episr. XXV(T: — Ad Onomacium. lbid.
* Erisr. XXVIII. — Ad Eufrasium. 106
Eris, XXIX, — Ad Eraclianum. lbid
^ Kvisr. XXX. — A4 Ca, illutum. | 101
Eprsr. XXXI. — Ad Ag'icolam. lbid.
. Erisr. XXXII. — Ad C:esarjum episcopum. . 1u8
Ebisr. XXXIII. — Ad Sedatum episcopum. 109
Eprisr. XXXIV. — Ad eumdem. ) 110
' Erisr. XXXV. — Ad Czsarium episcopum. 411
Ertsr, ΧΥΧΥΙ. — Ad Partliemiuin et l'apiazillam. 11.
᾿ Ἐριδτ, XXXVIIf. Ib:d.
' £e.sr. XXXVIIf. — Ad Eudonium et Melantiam. 1014.
^ Er.sr. XXXIX. — Ad Victorinum episcopuai. 13
Ensr. XL. — Ad Apollinareim. 11t
Episr. XLI. — Ad Leontium. lbid.
' Ertsr. XLIT. — Ad Constautium. 1/5
Epist. XLIII. — Ad Ambrosium episcopatn.. -
ριον. XLIV. — Ad Hispanum.
. Eprsr. XLV. — Ad Albinum presbyteruin.
Erisr. XLVI. — Ad Taurencium. I.i4
Erisr. XLVII. — À1 Joann m episcopum Cabil'o-
sem. 117
- Eetsr. XLVIÍI, — Ad Aprunculum episcopum. 1i8
' Erisr. XLIX. — Ad Cerauniaimn. li 1.
' ἔριδι. L. — Ad Censurium episcopum. ltid.
Erisr. LI. — Ad Stephanum, 119
E»sr. LII. — Ad Presidium. 140
ἔριετ. 1.6{..-- Ad Rusticum. lbid.
Eris. LIV, — Ad Afrunc. tum episcopum. Ibid
Erisr. LV, LVI, LVII. — Ad eumdeur. Ib:d.:
Fetsr. LYlll. — Ad Sexerum.—— 2 423
Ἐριδτ. LIX. — Ad Storachium. Ib:d.
Episr. LX. — Ad Vittamenum. Ibid.
Ensr. LXI. — Ad Namacium. 133
Epsr. LXIÓ. — Ad Vittamenum. lbid.
Ensr. LX1il. — Ad Claram episcopum. Ivid.
Eprsr. LXlV. — Ad Volusianum episcopum. 124
EPITAPHIUM URICIORUM EPISCOPORUM CiviTA'S
LaaOviciNA., 1 bid.
. VICTOR VÍTENSIS.
PROLEGOMENA. 125
Epistola dedicatoria. * lbid.
P. Fr. Chitfleui Elucidationes in Victorem Vitensem. 157
Sirmondi Praefauo in Historiam Vandalicss perse-
entionis. ει
Dissertatio in Victorem Viteusem, cum nova ipsius
Yft^, Gallice adornante D. Liron. '
ORDO REGUM QV/E IN HOC TOMO CONTINENTUR.
1*16
HISTORIA PERSECUTIONIS AFRIC.E PROVINCI t
ἐ
Prologus. Itut.
Lisgn. |. — Geiserki Vanda:orum regis in Africa pers -
cu!io. . δὶ
j.iggn If. — [114 persecutionis Hunerici. “Οἱ
Huserici regis preceptum. Eugenio Carthaginensi catc-
risque eyiscopis cotholicis per. wudrersam Africam cons i-
(n ds directum , uL ad [idci su& reddendam rationem Cu -
(h::q nem veniant. 313
Suggerenda Hunerico regi da'a ab Fugenito episcopo Car-
thagineusi, ut ad collationem communis fidei habendum eiiam
Transmarini episzopi vocentur. 31
Lisen. [0]. — t'rofessio tidei e; i. coporum catliul:corum
Huunerico regi oblata, ᾿ 21)
Liern 1V.—Hiinerici szvitia in episcopos catholicos. 351
f
* Ediclum Hwuneiici regis adversus cathol'« os. 3255
Lip:n V. — l'ersecutio generalis adversus omnes ortho-
doxos. ?.l
AÀPPEND:X PRIMA, — Passio sanctorum septem monachos
rum , qui sub Huncrico apud Cartbasgiuein tnartyrium corr
summarunt. ?5l
ÁrPENDIX SECUNDA. — Homilia de.ssncto Cypriano, dicta
tempore Vandalice persecuti mis, 2505. — Notitia proviu-
ciarum et civitatum Afric , seu nomina episcopcrum ca-
tholicorum div: riarum provinciarum, qui Cartbaginem ex
Becepto regali venerubt pro reddeuda fidei rauone, sub
unerico re;e Vandalorum Arian^». 2.
NOT.£ ei observatioues in uotitiam Ecclesie Africans.
215—358
. APPENDIX TERTIA. — Commentarius bistoricus de per-e-
cationis Vaudaliese ortu, progressu et fine. 539
Capvr ]. — Vandalorum in Gallias irruptio. Ibid.
Capur II. — Hispanig a Vandalis occupate et opire
Carvr TII, — Vandalorum ín Afriesm ingress:s. . ὃ 6
Capur IV. — Genserici Vandalorum regis porsecution &
niti»,
. Honorati Antonini Constan'ine in. Africa. episcopi Ey:-
s'ola cohor:atoria ad. Arcudium pro fide exsalaxiern, sxb
Gense: ico Vandal rum rege Ariano. $71
Carur V. — Geusericus capta Carthagine in ipsius cives
sivit. . 914
Passio sancte J ilie virginis, el mzrtyris. 5:8
. CapPur VI. — Gensericus Iousm invadit, variasque im-
perii provincias devastat. 38t
Carur VII. — Genserico Hunerious succed:t, sob quo
multi claruere martyres et confessores, hi j.oLissiinum qui
praecisa lingua loquebantur. TN
. ὥάνυτ VÍII. — De 53ncto Eugenio episcopo C.rthagi-
nensi, aliisque nouuullis confessoribus, et mariyribus, qui
sub Hunerici persecutione vexati sunt. 306
Passio sancii Eugenii Carthag nensis ep:scors, et alio. $n
confessorum, qui in Africa aub Hwnerico Vandal rum rece
passunt. - 4“
Capo IX. — De sa:ctis confessoribus, qui sub Vaud.i-
lorum persecutionihus, reguantibus Ge serico, aut Hune-
rico, ex Africa pulsi, vel prufusi io Italia lorueruut..— 407
Capvr X. — De persecutione Vandalorum ia. Afr.ca s b
Guontabondo rege. Att
Confessio Felicis abbatis , et sancti Fulgentii, po tea Ra-
&pensis episcopi. 430
Caevr Xl. — De persecutione Trasamundi Vandalo om
regis in Africa. . . Ibid.
Epistola Symmachi pape ad episc. c:nfessores in Sar-
dinian ei alias insulas ex A[ricu deportatos. 4?6
CaPcT XII. — Pax Eccles.$ Africaus Γι 3. 420
SIDONIUS APOLLINARIS.
Prolegom^na. 435
SIDUNII EPISTOLAE. nus
Lisgn PRIMO. Ibid.
Liprn if. τ
Lisen IT. 495
Linen ÓV. δὴ]
Lipgn V. 551
Lipga VI. 51
Lisgn VIl *63
Liegt Vil] 589
Lipgn iX. (13
. SIDONII CAP MINA, 9
CanuEN PRIMUM. — l'rzefatio in lanegyricuim dietum Au-*
tbemio Au;mto. lbid.
Canax [1]. — Pauegyrieus Anthemii Austnisti, hi9
(εν [?], — Plonezyr ci editio ad f*r trum 68
Canusx ΙΝ. — θα l'aegyrici dici, Majoriano. Ae--
guo. Jd.
4417
ΟΑΛΑΜΕΝΎ. — l'anegyricus Julio Valerio M:joriano Au-
gusto dictus, | "^ 60939
CanueN. VI. — Pr.fatio Panegyrici quem dixit Avito
Augusto, socero suo. 6:6
CAnugx V1I. — Panegyricus Aviti. 6:8
Cans VIII. — Editio Panegyrici ad Priscum Valeria-
num prfectoriuin. | 691
CanMEN IX, — Excusatio ad V. C. Felicem. Ibid.
CanuzN X. — Prafatio Epitbalamii Ruricio et Iberla 2
cti. 1
UAnu:x XI. — Epithalami Ruricio et Iberie dictum.
1 LJ
CanuzN XIf. — Ad virum consularem Catullinum, quod
propier !o;tlitateun barbarorum Epithalauiiut scribere
nou v»leret. 1
CanueN. Xll. — Epigramma quo ab imperatore Majo-
riano trium capitum reinedium posiulavit. 109
Canurx XIV. — Prafatio Epitbalarmii Polemio et Ara-
neolzx dicti, 71
CanurEx XY. — Epithalamium Polemio et Arancols di-
cium. 713
Canuzs XVI. — Eucharisticum ad Faustum Rhegiensem
episcopum. 718
Canuen. XVII. — Invitat Ommatium ad natali m. die
Buorufn. Ἵ
Canuxx XVIII. — Do balneis vill e sus supra lacum po-
BiU. 135
CanuMeN XIX. — Tetrastichum supra piscinam. 124
CoamugN XX. — Ad sororium suum lluricium. lbid.
CanuxxR XXI. — Do piscibus nocte captis. Ibid.
Cnuzx XXII. — Burgus l'ontii Leontii. 135
CanuMgN XX 1f. — Ad Consentium Narbonensem. 150
CamueN XXIV. — Propempticum ad libellum.
CORONIS SIDONIANA.
Dz Loci PRAOGATIVA. Iti.
ΘΙΆΜΟΧΡΙ ELCciIpaTIO de propriis nominibus mediz τως
tis, 16
PERPETUUS.
Notitia ex Cave. 151
TE-TAMENTUM PERPETUT. , ΜΞ
Ενιταρηῦμ ρὲ rpetui episcopi Turonensis. T9S
CEBEALIS.
Notitia ex Gennadio. T35
LIBELLUS contra Maximinum Arianum. 191
S. EUGENIUS.
101
. . Notitia ex Cave.
PHOFESSIO FIDET episcoporum Afric a S. Eugenio
episcopo Carthagineusi redacta. 169
EXCERPTUM ex Gre, rio Turonensi, de S. Eugenio et
£liis confessorihus qui sub Huneiico rege passi suut. Ibid.
KPISTOLA S. E. genii ad cives suos pro custodienda
fide cathlio..€4. Ivid.
S. FAUSTUS RHEGIENSIS.
Prolegomena. 715
Dk GRATIA ET LIBERO ARBITRIO LIBER lRIMES:
Carvr reunir. — Quod Pelagii sensus, qui gratiam ne-
gait. primo loco necesse sit destrui. Ihid.
Cav. TI. — Contra observationem Pelagii, qua dicit par-
vulos baptiso non egere. T88
Car. ΠΗ. — Contra hoc quod dicunt, qtia per solam gra-
tiam omnis homo sine ullo labore salvetur. 189
Car. IV. — Contra eum sensum qui dicendo « Unus ad
mortem przordinatu-, alter ad vitam pradestinatus est, »
spem iuterc'udit oraudo. Ibid.
Cae. V. — Le; is opera destruuntur, ct gratize comien-
dantur; vel c ntra hec quod iudoctissime Lestimonia pro
solius gralia: assertione pro: onunt. 791
Car. VI. — De eo quod ait : Gra'ia Dei sum id «quod
sum. 192
Cap. VIT. — Quomodo iitelligendum sit: « Gratia salvi
facti estis per fidem, et lioc non ex vobis, Dei enim donum
est, nou ex operibis, ne quis glorietur; » ubi et fide intra
opera numeretur, et cibus legis j.erire, cibus gratise ma-
nere describitur. 193
' Car. VIII. — Contra hoc quod dicunt liberum arbitrium
ex toto fuisse sublatum. .
194
C.». 1X. — Qualiter infirmitas liberi arbitrii intelligenda
sit. 195
Car. X. — Quomodo Íntelligendum sit : « Non volentis
ne jue current δ, sed miserentis e-t Dei, » et illud: « Non
veui vocare justos, sed peccatores in pewitentiain. »— 796
. ὦν. XI. — Contra hoc quod dicunt, ad malum tantum
liberum arbitrium promptum esse homiui, ad bonum prer-
sUS non esse. 799
Car. Xll. — Contra eum sensum qui diei! quod vas in
contumeliam non powit asxurge: e ut sit vasiu hororcm. 801
ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.
H4
1818
Ca». XIII. — Hem velle et nolle, sicut ad malam, üa,
etiatu ad bonsm partem bominis arbitrio patet fuisse com-
unissut".
Cap. XIV. — Gr?tia Dei et voluntas humana testimonio-
rum assertione sociantur, et do parvulis inanis calumnia,
transeundo per: tingit r. 806
Cap XV. — Contra hoc quod dicunt, eos qui post baptis-
mum pereunt in baptismum penitus non credidisse. 807
Ca». XVI. — Contra boc quod dicunt, Christum non pro
omnibus mortuum.
Car. XVII. — Contra boc quod evangelicam sententiam
imperito et improbo sensu interpretantur. 810
Car. XVIII. — Contra hoc quod dicunt, quia Dei violen-
tia indurat hominem ue venire valeat ad salutem. 814,
Car. XIX. — Contra lioc quod dicunt : « Homines volun-
tate Dei impelluntur.» 812
.LIBER H. 813
. CArur pPniaca. — Contra hoc quod impie asserunt a Dea
induratum fuisse cor Pharaonis. — Ibid.
. Car. M. — Quod przscientia Dei nec δὲ jusia nec. od.
contraria human s violenter urgeat voluntates. 812
Car. Ill. — Quod aliud sit prescire, aliud pradesii-
nare. 818
Car. IV. — Contra hoc quod dicunt, « In istos miserico. s
est quus acquirit, in illos justus est quos reliquit, » cum et
cirea malos misericors et circa bonos ctiam justus appa-
reat.
Car. V. — Contra hoec quod dicun' : Non tam voluit quam
non potuit s lvus esse qu: periit, juxta quod legimus: Xi
non poterint credere. 819
Ca». VI. — Quid sit quod ait : Cum cnim nondum egisse «t
boni aliquid aut mali. t
Ca». VII. — ΑἹ cujus imaginem et similitudinem primus
homo sit conditus. 824
Car. VIII. — De eo quod naturz legem in primo homine
asserunt interiisse, nec per posteros viguisse, usque ad
Salvatoris adven'um. . 828
Cae. IX. — Contra hoc quod dicunt, quià ante gratie
tempus agnitio unius Dei gentibus concessa non fuerit. 829
Car. X. — Gentes Deum naturaliter sapuisse. 831
FAUSTI EPISTOL E. 55-869
FAUSTI SERMONES. 869
SERMO PRIMUS. — Ád monachos. Ibid.
.Sknx. Il. — Ad monachos.
873 .
Sgn&. Ill. — De pewuitentia :
Sunw. lY. — Admonitio de die judicii, et malorom.poena
vel bonorum gloria; et quod etiatn laici, non mutato lia- .
bitu, possint et deb^ant quotidie puenitentiam agere. .876
Sgnu., V. — Ad monachos, in die sancto Pasche. 871
Sgnu. VI. — Ad mouochos, de Natali S. Peui. 8$0
Sen. VII. — Ad monachos.
Ssn». VIII. — Admonitio de extremo judicio. 887
NONNULLI SERMONES Fausto attributl. 889
Sermo de resurrectione Domini, — Sermo de corpore et
sauguine Christi,-eSermo super Evangelium Matthaei. Thbid.
S. FELIX III.
Proleg: mena. 889
EPISTOLA. Ibid.
EvisroLA PRIMA (Ad Acecium). — Optat synodus Remana
ut Zenonem imperatorem indu.3t ad. emeudandum sedulo
studi.) ca qux adversus catholicam fidei hactenus perpe-
ranregisset. — —
Erisr. 1f. — Pro Ecclesia Alexandrina. Zenoni impera-
tori supplicat : quidquid aute liac. pro defensione ejusdcm
Ecclesi dixit aut fecit, commemorat, ut posteriorem Joan-
nis Alexandrini episcopi, ejecti nem, et Petri Noggi resii-
lutionem reprehendat.
Erisr. lll (Ad Petrum Fullonem). — Os'endit Petrum
Fullonem, alias, Gnapheum, non solum in Valentini, Ma-
n:chzei, Arii, Sabellii, Apollinaris et Eutychetis haereses,
verum etiam in errores ceniilitatis ylures deos asserentis
incidisse. Deinde moue! ut resipiscat, et quod in Trisagio:
Crucifixus propler nos addere non oporteat. $
Eetsr. IV (ad eumdein). — Petrum Fullonem deponit et
anathematizat.
Epistola e usden Felicis pape ad Petrur Fullonem.
Versio cnliiqia. . 915
Ersy V. — Nuntiat imperatori Zenoni Petrum Fullo-
nem syuodali judicio sententia anathematis condemnatum,
idecque 3b eius communione abstinendum esse. Hor!atur
eumdem imperatorem ut Petrum dep situm ex Antíjochena
ecclesia expellat. “- 9I
Erisr. VI. —Acacium. munere sacerdoiali οἱ fidelium
communione privat. 9H
Em τ VII. (Ad universos episcopos). — Statuit. quo-
modo qui reba; tiza suat ad lLeclesiam Cathiolieam adimit
debeant, 924.
1219
Ertsr. VIIT.—Zebopi episcopo Terettispam eommmen-
BREVICELUS.FISTORUIE EUTYTCHIANISTARUM. E
A&eetrauzeTUM ex tertia editione d
E»tcroM suvrENEUS FeniGS »aPA propier Ácaci
Qemaationem.
eur onqueri l Zenonem, de vi
im n Δ Seo iege, edet εἰ t acoquiescat isnedoni
I
Pen Y ΣΤΟΝ .-—Ne turbentur ob
maricsdaem legatorum, stque e carit s sedb ar^
damnati commenionem devitent.
TRACTATUS FELICIS P PAPJE.—Quie pro- Aesclo afe
vebsntur refellit, eumque, bt juste ac rite damasuum, He
808, hisi. canonice restituendum.
ostendit.
Kyistola Felicis papa, qua alibi Cala yop trino.
Ene. XIT.—Laudato, Zenonis imperatoris studio in p
difmaone novi. episcopi, 1 peum hostainr ut in Acocil Pe-
triqne nominum deronatione, Be. de qua cleri legati nibil sibi
uum. Eedesi. Rosana
Peirique
) S, Boww et ipse ab his recitantibus
ORDO RERUM QUAE IN HOC TONO CONTINENTUM.
Ese. HIS
e memiaibus
»
ermita, Sirio a
tanlibes abeünear et Zaneni et Zenoni
ice jussum. (nerit. 974
ἕναν. XV (A Veisedioncm episc. ). — Diesidil Ecclesia
causas exponens, bo:tstur ut Zenooem ad unionem
com Bomana instaura 915
Ddam permovest.
Decaxrua Franc weípm.—[n Eeclesiastiois consis "a
voluntas sacerdotibos est. postpoaenda. 41
GENNADIUS' NASSILIERSIS.
Notfia ex Cave,
Testimonis de Geansdio.
LIBER DE | DE ECCLESPASTICIS BOSWATTBUS. Hid:
Κινεν ous in librum
EIER D& : Dg SCRFeTORIBUS
librum de Seriptoribus.—Soffrid* eoverdiensis
— Bicerpuum ex vindiclis Alardi Gasse
INCIPIT LIBER.
ΕΙΝΙΒ ΤΟΥ QUINQUAGBSIMI OCTAVI.
f L- THIS VOLUME
DOES NOT CIRCULATE
OUTSIDE THE LIBRARY
MIRA
3 2044 073 505 240
ἔν THIS VOLUME
DOES NOT CIRCULATE
OUTSIDE THE LIBRARY
MULT DET
mm
073 505 24
r
d ^: [967 jé-
f. THIS VOLUME
"DOES NOT CIRCULATE
OUTSIDE THE LIBRARY
044 073 505